Data Loading...
21.-Kalitimin-Genel-Ilkeleri-4-min Flipbook PDF
21.-Kalitimin-Genel-Ilkeleri-4-min
105 Views
5 Downloads
FLIP PDF 58.55KB
5
KALITIMIN GENEL İLKELERİ - 4
TYT Biyoloji
/@notbudur Temiz notlar, kaliteli içerik!
21 Eşey Tayini Eşeyi (cinsiyeti) ve diğer bazı özellikleri belirleyen genleri taşıyan kromozomlara gonozom (eşey kromozomları) adı verilir. Eşey kromozomu dışındakilere ise otozom (vücut kromozomları) adı verilir. İnsanların vücut hücrelerinde bulunan 2n = 46 kromozomun 44 tanesi otozom, 2 tanesi gonozomdur. Gonozomlar X ve Y koromozomudur ve eşeyi belirleyen genleri taşır. İnsanda eşey, babadan gelen spermlerin taşıdığı gonozomla belirlenir. Sperm X kromozomu taşıyorsa dişi, Y kromozomu taşıyorsa erkek bireyler oluşur.
22 + X
22 + Y
44 + XX
44 + XY
Eşey
Genotip
Dişi
Otozomlar göz rengi, saç şekli, kan grubu gibi genleri taşır. Çoğu diploit canlının otozom sayısı vücut hücrelerinde 2n - 2, üreme hücrelerinde ise n -1'dir. İnsanın vücut hücrelerinde 22 çift (44) otozom vardır.
Erkek
no tb ud
Eşey kromozomlarında cinsiyet dışındaki farklı özellikleri kontrol eden genlerin oluşturduğu karakterlere eşeye bağlı karakterler denir. Bu genler dişilerde X kromozomu üzerinde, erkeklerde X ve Y kromozomları üzerinde taşınır. Dişilerde X kromozomları tam homologtur ve tüm özellikler iki alelle belirlenir. Erkeklerde X ve Y kromozomlarının homolog bölgesinde bulunan özellikler iki alelle; homolog olmayan bölgesindeki özellikler ise tek alelle belirlenir. Hemofili Retinitis pigmentosa III Kısmi renk körlüğü
Kulak Kıllılığı
Tam renk körlüğü
I
X kromozomu
Eşey
Kısmi renk körlüğü geni (r), X kromozomunun homolog olmayan bölgesinde çekinik alelle kalıtılır. X kromozomu üzerinde taşındığı için normal görme geni XR, kısmi renk körlüğü geni ise Xr ile gösterilir.
I: X ve Y’nin homolog bölgesi II: X’in homolog olmayan bölgesi III: Y’nin homolog olmayan bölgesi
Dişi
Genotip
Fenotip
XR XR
Sağlıklı
XX Xr Xr
Taşıyıcı
XR Y
Sağlıklı
R
Erkek
r
XR Y Xr Y
XR Xr
Hemofili
XH Y
Sağlıklı
Xh Y
Hemofili
Taşıyıcı
Bozuk dentin (Homozigot)
XD Xd Xd Xd
Sağlıklı
XD Y
Bozuk dentin
Xd Y
Sağlıklı
Bozuk dentin (Heterozigot)
XD : Bozuk dentin geni Xd : Sağlıklı gen
Y kromozomunun homolog olmayan bölgesinde taşınan alellerin belirlediği karakterler babadan oğula geçer. Yalnızca erkekler etkilenir. Hasta erkekler daima hasta babaya sahiptir. Hasta bir erkeğin tüm oğulları hastadır. Kulak kıllılığı ve balık pulluluk örnek verilebilir. Y kromozomunun homolog olmayan bölgesinde bulunan bir alel, baskın ya da çekinik olsa da etkisini fenotipte daima gösterir.
Akraba Evliliği
Aynı soydan gelen bireyler arasında yapılan evliliklere akraba evliliği denir. Akraba evliliklerinde hastalığa neden olan alellerin bir arada olma olasılığı yüksektir. Bu durum çocuklarının da hastalıklı olma riskini artırır.
XRXr Xr Y
Anne renk körü, baba sağlıklı
XR XR
r
XR Y XR Y
XR Xr
XRXr Xr Y
Anne taşıyıcı, baba sağlıklı
XR Xr
Taşıyıcı baba
Taşıyıcı anne
Akraba evliliklerinde kulak, göz, şeker ve orak hücre anemisi hastalığı; kan hastalıkları, zekâ geriliği gibi rahatsızlıklara sık rastlanmaktadır.
Kısmi R. Körü
Kısmi R. Körü XY Erkek çocuklar kısmi renk körlüğü genini anneden alır. Kız çocuklar bu geni hem anne hem de babadan alır. Anne kısmi renk körü ise bütün erkek çocuklar da kısmi renk körüdür. Kız çocuk kısmi renk körü ise baba da kısmi renk körüdür, anne ya kısmi renk körü ya da taşıyıcıdır. Normal görüşlü bir babanın renk körü kız çocuğu olamaz.
XR Xr
XH Xh Xh Xh
Fenotip
XX
D
Y kromozomu
Kısmi Renk Körlüğü
Xr Xr
Sağlıklı
Y Kromozomuna Bağlı Kalıtım
Eşeye Bağlı Kalıtım
I
Erkek
Fenotip
XH XH
X kromozomuna bağlı baskın alellerin oluşturduğu özellikler dişilerde XX bulunduğundan daha yaygın görülür. X kromozomuna bağlı baskın özelliklere bozuk dentin hastalığı örnek verilebilir. Bu bireyler, çarpık diş yapısına sahiptir
D
II
Dişi
Genotip
ur .c om
22 + X
Eşey
X Kromozomuna Bağlı Baskın Alellerin Kalıtımı
Erkek Gametler
Dişi Gametler
Hemofili Hemofili, kanın pıhtılaşması için gereken bir ya da daha fazla proteinin eksikliğiyle ortaya çıkan kalıtsal bir hastalıktır. Hemofili hastalığı X kromozomunun homolog olmayan kısmındaki çekinik bir alelle (Xh) ile kalıtılır.
Xr Y XR Y
Xr Xr
Xr Y
Anne sağlıklı, baba renk körü
%25 Hastalıklı
%50 Taşıyıcı
%25 Sağlıklı
Biyolojik Çeşitlilik, Varyasyon, Modifikasyon, Mutasyon Kavramları Biyolojik Çeşitlilik: Ekosistemdeki tüm canlı çeşitliliğidir. Biyolojik çeşitlilik tür, genetik, ekosistem ve ekolojik niş çeşitliliklerini içine alan bir terimdir. Rekombinasyon: Yeni genetik kombinasyonların oluşmasıdır. Varyasyon: Tür içi farklılıklardır. Bireyler arasında genler veya DNA parçalarının yapısındaki farklılıklara kalıtsal varyasyon denir. Rekombinasyon, kalıtsal varyasyona yol açar. Modifikasyon: Kalıtsal olmayan, genin işleyişinde meydana gelen değişimlerdir. Çuha çiçeğinin farklı sıcaklıklarda farklı renklerde çiçek açması, farklı pH’ta ortanca çiçeğinin farklı renk çiçek açması, güneşte insan teninin bronzlaşması. Mutasyon: DNA’nın nükleotit diziliminde meydana gelen değişmelerdir. Genlerdeki değişikliklerin yanı sıra kromozom yapısı ve kromozom sayısındaki değişiklikleri içerir. Mutasyona neden olan maddelere mutajen adı verilir. Radyasyon, bazı ışınlar (ultraviyole, beta, gama, X ışınları gibi), zararlı kimyasallar (formaldehit, nitrik asit gibi), uyuşturucu maddeler, bazı ilaçlar, pH, ısı değişimleri ve bazı virüsler mutajenik faktörlere örnektir.