เรื่องที่ 2 (2.1) ทักษะการปักผ้าและการออกแบบลว Flipbook PDF

เรื่องที่ 2 (2.1) ทักษะการปักผ้าและการออกแบบลว

---

1,642 Views
281 Downloads
FLIP PDF 1.06MB

DOWNLOAD FLIP

REPORT DMCA

เรื่องที่ 2 ทักษะการปักผ้าและการออกแบบลวดลายบนผืนผ้า 2.1 ความรู้เบื้องต้นเกีย่ วกับการปักผ้าและการออกแบบลวดลายบนผืนผ้า

เรื่องที่ 2 ทักษะการปักผ้าและการออกแบบลวดลายบนผืนผ้า 2.1 ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับการปักผ้าและการออกแบบลวดลายบนผืนผ้า 2.1.1. รูปแบบการปักผ้า การปักอย่างหยาบ เป็นการปักด้วยไหมเส้นใหญ่ บนเนื้อผ้าหยาบ ลายขนาด ใหญ่ ถ้าเป็นลายที่ติดต่อกัน เช่น การปักไขว้หรือการปักสอดไหม จะช่วยเพิ่มความหนาของเนื้อผ้า ขึ้นได้ เหมาะสาหรับปักผ้าที่ใช้เป็นประเภทตกแต่งเครื่องเรือน เครื่องใช้ต่าง ๆ มากกว่าที่จะปัก ตกแต่งเสื้อผ้าเครื่องแต่งกาย การปั กอย่างละเอีย ด เป็น การปั กด้ วยไหมเส้น เล็ กบนเนื้อ ผ้า บาง ลายขนาด ธรรมดา หรือค่อนข้างเล็ก อาจใช้กับเนื้อผ้าหนาได้เหมือนกัน เช่น ผ้าไหมเนื้อหนาแต่ต้องให้ไหม เข็ม และผ้าสัมพันธ์กันเหมาะสาหรับตกแต่งเสื้อผ้าเครื่องแต่งกาย งานปักไหม ไหมทอง คือโลหะที่รีดเป็นเส้นขนาดเล็ก แล้วนามาปั่นควบ กับเส้นไหมหรือด้าย การปักประเภทนี้ นิยมตกแต่งเพิ่มเติมด้วยวัสดุชนิดอื่น เช่น รัตน ชาติ แก้ว กระจก หรือไหมสีต่างๆเพื่อเพิ่มความงดงาม หรูหรา อลังการ และคุณค่าของผืน ผ้า ทาให้เป็นของที่สูงค่า มีราคาแพง มีใช้ในเฉพาะในกลุ่มชนชั้นสูงและเจ้านายเท่านั้น รวมทั้ง นิยมปักเป็นเครื่องราชูปโภคชนิดต่างๆ สาหรับพระมหากษัตริย์และพรพบรมวงศานุวงศ์ เช่น ฉลองพระองค์ ทรงสะพัก พระสนับเพลา และกรวยสาหรับคอบเครื่องราชูปโภค เป็นต้น ความสาคัญของงานปัก การปัก เป็นงานศิลปะแขนงหนึ่งของกุลสตรี เพราะเป็นการเสริมแต่งเครื่องแต่งกาย เช่น การปักเสื้อ กระโปรง ปลอกหมอนอิง หมอนหนุน ผ้าคลุมเตียง ผ้าม่านหน้าต่าง และเครือ่ งใช้อน่ื ๆ ตามความองการ ทั้งนี้เพื่อให้เห็นคุณค่าของงานและความสวยงามยิ่งขึ้น การปักสมัยก่อนเป็น งานฝีมือที่ต้องการความละเอียดเป็นพิเศษมีลายปักมากขึ้นการใช้มือผลิตผลออกมาได้ไม่ทันตาม ความต้องการและค่าแรงสูงมากมีการปักด้วยเครื่องมือพิเศษและปักด้วยจักรเพิ่มขึ้น การปักสมัยก่อนนิยมปักแต่สีขาว ผ้าที่นามาปักก็เป็นสีขาว เพราะนิยมว่าสุภาพ ต่อมา ความนิยมเหล่านั้นก็เปลี่ยนแปลงไปเป็น ใช้ด้ายและไหมสีต่าง ๆ ปักบนผ้าสีขาว ชมพู ครีม หรือสี ที่มีพื้นสีอ่อน ๆ ส่วนผ้าที่มีสีพื้นหนัก ๆ หรือสีเข้ม การใช้สีของด้ายปักจะต้องคิดให้ดี จะใช้สีอะไร จึงจะงาม ส่วนผ้าที่พื้นสีอ่อน ๆ นั้นหาสีของด้ายปักได้ง่ายกว่าผ้าพื้นสีเข้ม ๆ

เสื้อผ้าของใช้ต่าง ๆ ของประเทศที่เอามาขายในบ้านเรา มีราคาสูงมาก ต่างกับราคาของ บ้านเรา ฝีมือการปักก็พอ ๆ กัน จะเห็นว่างานอาชีพการปักของบ้านเราเวลานี้ ไม่ยิ่งหย่อนไปกว่า ต่างประเทศ ทั้งยังเป็นสินค้าที่ขายได้ดีมากแม้แต่ต่างประเทศก็นิยม สิ่งที่ควรคานึงถึง เราควรใช้ วัสดุที่มีในท้องถิ่น เช่น ผ้า และไหม เราควรคานึงคุณภาพของวัสดุ มากกว่าที่จะหาซื้อผ้าจาก ต่างประเทศได การปักอาจแยกเป็นประเภทใหญ่ ๆ ได้ดังนี้ 1.การปักหน้าเดียว การปักหน้าเดียวเป็นการปักให้ดูสวยงามแต่ด้านหน้าด้านเดียว ด้านหลังจะห่าง หรือข้ามไปบ้างหรือมีเส้นไหมยุ่ง ๆ ควรระวังเรื่องการข้ามไหมจากลายอันหนึ่งไป อีกลายอันหนึ่ง อย่าข้ามในระยะห่างกันมาก เพราะถ้าเป็นผ้าแพรหรือผ้าต่วน จะทาให้เห็น เส้นด้ายที่ข้ามปรากฏออกมาด้านหน้า ทาให้หมดความสวยงามไปได้ ทั้งจะทาให้ลายที่ปักนั้น ไม่ คงทนถาวรหรือหลุดได้ง่าย การปักหน้าเดียวนี้มักใช้กับลวดลายที่แคบ ๆ มีช่วงไหมสั้น เช่น หน้า หมอน ก็มักเป็นการปักหน้าเดียว การปักจะใช้การปักทับลาย หรือปักยกลายก็ได้ 2.การปักสองหน้า คือ การปักให้เหมือนกันทั้งสองด้าน คือ ด้านหน้าและด้านหลัง หรือ ด้านนอกและด้านใน ใช้ปักกับลายแคบ ๆ แต่ถ้าลายที่จะปักเป็นลายกว้างหรือลายใหญ่ ก็ปัก เฉพาะขอบลายจะใช้วิธีปักยกลายลงมือปักต้องด้นไปหาที่ตั้งต้นปัก 3.การปักแรเงา การปักแรเงา มีผู้นิยมกันมากเพราะเป็นการปักที่ดูสวยกว่าการปักสอง หน้า หรือหน้าเดียว ซึ่งเป็นแบบธรรมดา การปักแรเงานี้ เป็นการปักเหลือบสีแรเงาให้ดูเหมือนจริง เช่น รูปดอกไม้ ใบไม้ หรืออาจใช้วิธีแรเงาช่วยให้สดใส การปักผ้าเพื่อเพิ่มความงามให้แก่ผืนผ้า สามารถแบ่งออกได้เป็น 2 ประเภทดังนี้ 1.ผ้าปักไหม เป็นการปักผ้าตกแต่งเป็นลวดลายด้วยไหมสีต่างๆ 2..ผ้าปักดิ้น เป็นการปักผ้าที่ใช้วัสดุที่ทามาจากโลหะมีค่ารูปทรงต่างๆเป็นวัสดุหลักในการ ปัก โลหะมีค่านี้มีหลากหลายรูปแบบและมีชื่อเรียกดังนี้ ดิ้น คือโลหะที่ดึงเป็นเส้น แล้วนามาขดเป็นรูปวงกลม มีรูปร่างเหมือน ลวดสปริง มีหลายชนิด เช่น ดิ้นมัน ดิ้นด้าน ดิ้นโปร่ง

แล่ง คือโลหะที่รีดเป็นเส้นแบน ดุจเดียวกับเส้นตอกสาหรับสานเครื่องจักรสาน

เลื่อม เกิดจากการนาเส้นโละที่ตัดให้ได้ความยาวตามต้องการ แล้วตีให้เป็นรูป วงกลมแบน หรือนูนเหมือนฝาชี หรือรูปร่างเป็นดาวหลายๆแฉก 2.1.2 การคัดเลือกวัสดุ/อุปกรณ์ที่ใช้ในการปักผ้า แบบปัก เราอาจออกแบบเองหรือใช้แบบปักสาเร็จรูปก็ได้ โดยเลือกให้เหมาะสม ต่อการใช้งาน เช่น ลวดลายบนเครื่องนอน ควรมีสีเย็นนุ่มนวล ขนาดไม่ใหญ่โตจนเกินไป หากเป็น ผ้าปูโต๊ะอาจเลือกแบบปักขนาดใหญ่ ใช้สีสดใสร้อนแรงได้ เป็นต้น 1. แบบปักต้นฉบับ มีความสาคัญมากเพราะเป็นเอกสารอ้างอิง แสดงภาพผลงานที่ เสร็จสมบูรณ์และเป็นแม่แบบกาหนดกระบวนการทางานด้วย แบบปักชนิดนี้นอกจากจะมีรูปแล้ว ยังระบุรายละเอียดสาคัญต่างๆ ไว้ด้วย เช่น - ลายปัก ตามส่วนต่างๆ ของลวดลาย - สีสัน ระบายสี และใส่รหัสสีให้เรียบร้อย - ประเภทของเส้นใย - ชนิดและลักษณะผ้า - ควรแนบตัวอย่างเส้นใยและผืนผ้าไว้ด้วย 2. แบบปักเปล่า หรือ "แบบเปล่า" เป็นตัวลวดลายล้วน ๆ ไม่มีรายละเอียดใช้เป็น แบบลอกลงบนผ้า แบบปักทั้งสองประเภทนี้ เมื่อใช้งานเสร็จควรเก็บใส่แฟ้ม พร้อมทั้งจัดหมวดหมู่ ให้เรียบร้อย เพื่อป้องกันการสูญหาย สะดวกต่อการหยิบใช้ และเป็นประโยชน์ต่อการทางาน ผ้า มีหลากหลายชนิดให้เลือก ทั้งที่ผลิตจากเส้นใสสังเคราะห์ เส้นใยธรรมชาติ และผ้าเนื้อผสมแบบต่างๆ สิ่งสาคัญคือหากไม่แน่ใจในคุณภาพของเนื้อผ้า โดยเฉพาะผ้าที่ผลิตแบบ พื้นบ้าน หรือผลิตจากเส้นใยธรรมชาติล้วน เช่น ไหม ฝ้าย ลินิน ใยสับปะรด ขนแกะ ใยกัญชง ฯลฯ ควรนาไปแช่น้าผสมผงซักฟอกอ่อนๆ อย่างน้อย 6 ชั่วโมง เพื่อตรวจสอบคุณภาพของสีย้อม และความหดตัวของเนื้อผ้า นอกจากนี้ควรเลือกความหนาของเนื้ อผ้าให้เหมาะต่อการใช้งาน เช่น ผ้าลินินกระสอบเหมาะสาหรับทากระเป๋า ผ้าป่านมัสลินสาหรับทาผ้าเช็ดหน้า เป็นต้น ส่วนผืนวัสดุ ประเภทอื่นก็สามารถนามาใช้ปักได้ เช่น หนังสัตว์เทียม กามะหยี่ ต่วน ผืนไนล่อน เป็นต้น ด้ ายปั ก หรื อ เส้ น ใยชนิ ด ต่ า งๆ ในปั จ จุ บั น มี เส้ น ใยหลากหลายประเภท สี สั น ผิวสัมผัส ผลิตจากวัสดุนานาชนิด รวมทั้งมีหลายขนาด หัวใจสาคัญ คือ ควรเลือกใช้เส้นใยคุณภาพ ดี สีไม่ตกซีด ไม่หดตัวและมีความทนทาน สาหรับด้ายปักที่มีสีเข้ม หรือผลิตจากเส้นใยธรรมชาติ ควรตัดบางส่วนไปแช่น้าเสียก่อนเพื่อตรวจสอบคุณภาพ

วัสดุ/อุปกรณ์ในการออกแบบลายปัก

สะดึง เป็นกรอบสาหรับขึงผ้าให้ตึง เพื่อสะดวกแก่การเย็บปัก มีหลายรูปทรง เช่น วงกลม สีเหลี่ยม วงรี และมีหลายขนาด สาหรับผู้เริ่มฝึกปักผ้า ควรใช้สะดึงลอยตัวแบบกลมเพราะ ใช้ง่าย คล่องตัว ราคาประหยัดและหาซื้อได้ทั่วไป สะดึงชนิดนี้เหมาะสาหรับงานปักขนาดเล็ก เข็มปัก ขนาดของเส้นใยที่ใช้ปัก และความหนาบางของผ้า จะเป็นตัวกาหนด ขนาดเข็มปัก ตาเข็มควรกว้างพอที่จะบรรจุเส้นใยปักได้พอดี ผ้าทอเนื้อแน่นควรใช้เข็มปลายแหลม ผ้าเนื้อหลวมหยาบอาจใช้เข็มปลายมนได้ เลือกใช้เข็มปักที่ทาด้วยโลหะชั้นดี ไม่คดงดง่าย และเป็นสนิม กรรไกร เลือกที่คม ปลายแหลมและขนาดใหญ่พอที่จะขลิบตัดได้สะดวก ดินสอดา สาหรับวาดแบบ กดรอย ทาเครื่องหมาย และจดข้อความต่างๆ ดินสอสี หรือสีน้า สาหรับระบายแบบปัก กระดาษบางลอกลาย เลือกคุณภาพดี ไม่ขาดง่ายเมื่อถูกกดรอยด้วยดินสอ กระดาษสีกดรอย เลือกคุณภาพดี ติดง่ายและทาความสะอาดได้ง่ายเช่นกัน หมอนปักเข็ม สาหรับพักเข็ม ช่วยป้องกันเข็มหาย หมอนปักเข็มที่ดีควรมีน้าหนัก พอสมควร ไม่เคลื่อนที่ได้ง่าย เมื่อปักเข็มลงไปหรือดึงขึ้นมา เข็มหมุด หรือเทปกาว สาหรับตรึงกระดาษและผ้า ขณะลอกลาย ไม้บรรทัด หรือสายวัด สาหรับวัดระยะ หาตาแหน่ง และกาหนดขนาด ตะกร้าหรือกระเป๋า สาหรับเก็บอุปกรณ์และของจุกจิกให้เป็นระเบียบ หยิบใช้ สะดวก

2.1.3 การเย็บปักผ้าแบบพื้นฐาน

- การสอยซ่อนด้าย การสอยซ่อนด้าย เป็นการเย็บผ้าสองชิ้นให้ติดกัน โดยที่ไม่ให้มองเห็น ด้าย ดังนั้นเราควรเลือกด้ายที่สีใกล้เคียงกับผ้าที่สุด วิธีคือการพับปลายผ้าสองชิ้น แล้วประกบกัน จากนั้นก็ปักเข็มขึ้นจากด้านล่างของผ้าชิ้นแรก แล้วปักลงตรงรอยพับ ซึ่งตรงกับจุดเดิมของผ้าที่ เพิ่งปักขึ้นมา แล้วก็ปักขึ้นมาโดยเว้นระยะห่างประมาณ 1 เซนติเมตรของผ้าชิ้นเดิม แล้วก็ปักลง ชิ้นตรงข้ามค่ะ ทาแบบนี้วนไปจนจบชิ้นงาน ก็จะได้ผ้าสองชิ้นที่ติดกัน

- ปักทึบ คือการปักไหมให้เต็ม ตามแบบที่เราต้องการ คือการวาดแบบขึ้นมาก่อน เช่น เสื้อ หรือใบไม้ กลีบดอกไม้ จากนั้นก็ปักขึ้น ลง ให้ไหมติดกัน ยากตรงที่กะระยะให้เรียบ ไหมไม่ ซ้อนกัน ตรงจุดที่วาด เหมือนการระบายสีให้กับรูปวาด แต่แทนสีด้วยไหมต่างๆ

- เนา การเนาคือการเย็บแบบหลวมๆ ให้ผ้าติดกันก่อนจะเย็บเป็นการเย็บไกด์ไว้เฉยๆ เพื่อความสะดวกก็เว้นระยะห่างมากๆ จะได้ดึงด้ายออกง่ายๆ เวลาเย็บเสร็จแล้ว หรือหากเย็บขอบ ทั่วๆไป แต่ต้องการความแข็งแรง ไม่ใช่แค่เย็บไกด์ ก็สามารถเย็บให้ถี่ขึ้น

-

ตะเข็บเย็บหุ้ม เป็นการเย็บขอบผ้า ให้ผ้าสองชิ้นติดกันคล้ายการเย็บแบบสอย แต่จะเห็น ด้ายเยอะกว่า แล้วก็เย็บง่ายกว่า วิธีก็คือ ซ่อนปมไว้ในรอยพับของผ้า แล้วก็ปักขึ้นมาตรงรอยพับ ของผ้าชิ้นเดิม ไม่ต้องห่างจากปมมาก จากนั้นก็ปักให้ผ้าชิ้นที่สองติดกับผ้าชิ้นแรก เว้นระยะห่างให้ เท่ากันในแต่ละครั้ง แล้วก็พยายามเย็บให้ชิดขอบที่สุด

- ด้นถอยหลัง การเย็บด้นถอยหลัง เป็นการเย็บที่นิยมมากเพราะง่าย สวยงาม ใช้ ไ ด้ กั บหลายรูป แบบ แล้ ว ก็ แข็ ง แรง วิ ธี ก ารก็ คื อ ปั ก เข็ มขึ้ น มา แล้ ว เว้น ระยะห่ า งให้ไ ด้ ต าม ต้องการยิ่งสั้นก็จะยิ่งแน่น จากนั้นก็ปักขึ้นมา โดยเว้นระยะห่างเท่าเดิม ผ้าด้านถูกก็จะมีช่องว่าง ระหว่างด้ายปักลงไปตรงจัดเดิม เหมือนเติมช่องให้เต็ม จากนั้นก็ปักขึ้นมาโดยเว้นระยะห่างเท่าเดิม วนแบบนี้ไปเรื่อยๆ จนจบงาน เราสามารถใช้วิธีการปักแบบนี้ได้เป็นรูปตามที่เราวาดได้เลย

- ปมฝรั่งเศส การปักปมฝรั่งเศส ซึ่งจะมีรูปร่างเป็นปมเล็กๆ แบบนี้ การปักก็คือปักเข็ม ขึ้นมา แล้วก็ใช้ไหมพันรอบเข็ม 2-3 รอบ แล้วก็ปักลงไปจุดเดิม ง่าย และน่ารัก ส่วนมากจะใช้ตก แต่งงานปักทั้งหลาย หรือจะใช้เป็นเกสรดอกไม้

- ลายปักริมผ้าห่ม วิธีก็คือปักเข็มขึ้นมา แล้วปักลงทามุมเฉียง ก่อนจะดึงด้ายนั้น ให้ปัก ขึ้นมาตรงกับสองจุดแรก ทามุมเป็นรูปสามเหลี่ยม แล้วสอดเข็มขึ้นมาระหว่างด้ายที่ยังไม่ตึงแล้วก็ ดึงให้ตึงเลยก็จะได้เป็นรูปมุมฉากแล้ว จากนั้นก็ปักทามุมเฉียงเหมือนเดิมก่อนจะดึงด้าย ก็ให้ปักขึ้น มาแล้วก็สอดเข็มเข้าไปก่อนดึงให้ตึง ทาวนไปเรื่อยๆ ก็จะได้รูปแบบนี้ ความสูงต่าของด้าย สามารถกาหนดได้เองเลย

วิธีนี้สามารถเย็บเก็บมุมผ้าก็ได้ ทาให้ผ้าติดกันแบบสวยๆ