Data Loading...

Юмо дене пырля (марийский язык) Flipbook PDF

Билли Грэм

110 Views
32 Downloads
FLIP PDF 535.71KB

Б. Г

О Д

Л

Д- Б. Г

О Д

Л

С ОСОК

23.078

О Д Л Б. Г

© Word Inc. Texas © 1996 Mari Translation by Licht im Osten GRQM BILLI ÜMO DENE PYRLÄ Ü. Galütin marlaïden. RedaktorΩat tudak © 1962 ij. £Svet na Vostoke“ izdatelæstvo, Korntalæ © Marla ikym‚e gana luktalte‚, 1995 ij

ONHYLMUT Religij nergen ‚uko knigan avtory‚t ‚ke vozyma‚ty‚t Ümylan ú‚any‚e pisatelæ den Ümynmutym kelgyn ‚ymly‚e bogoslov-‚amyhlan qïertat. Vozymy‚t tolæyk ‚ukyΩ godym tyglaj eïlan umyly‚a‚lyk ogyl. A ty kniga bogoslov den filosof-vlaklan ogyl póleklalte‚, tudym kaΩne tyglaj eï, kidy‚ nalyn, vigak luda‚ túïal kerte‚. U ily‚yn synΩym, kok túΩem ij onhyh palydyme Galileäninyn onhykten kodymo hyn ily‚ kornym ra‚, ikana‚te pala‚ lij‚yn umyltara‚ tyr‚enam, jylmymat myj uremlan kel‚y‚ym ojyrenam – £‚uko ‚onkala‚ jóratydyme kornyeïat orgaΩ kokla‚ ynΩe piΩ, korne‚ ynΩe jom“. Myj ty‚te ikte-vese va‚tare‚ £kuhedal‚e“ temym túka‚ yΩym to‚t, molan mana‚ gyn, nunylan kóra Xristosyn herkyΩym uΩa‚lan ‚eleda‚ tóhat. Ves velym, ‚ke ‚onymem nunylan kel‚y‚yn savyrkala‚at ‚ym tóhó, vet ú‚anym pajla‚ ok lij, tygak uΩa‚yn-uΩa‚yn ‚eledymat sajy‚ ok ‚ukto, kompromiss manmet ty‚te jór‚yn uto. Peïgydyn ú‚anem: tyglaj ajdeme ‚úm-honΩo dene, u‚yΩ dene Ümo deran mu‚a‚lyk tynyslan ‚uΩen ila, ik ojy‚ lekneΩe. ÍiΩam, tide knigam ikty‚t ik semyn, vesy‚t ves semyn va‚lijyt – ä moktaltat, ä uke. Kyzytse farisej ‚ke hynΩe dene kuge‚na da yneΩat ú‚ane gyn, memnan ú‚annan negyz‚ymak ‚otlydymyn onha‚ tunem‚e sadukejmytlan kel‚a, ‚oneda mo? Vodorod bombym y‚tyme da kyzyt kobalæt bombo lektyn ‚u‚a‚ godym, tahyse kehyn, me ‚kenan onhylno ‚ogy‚o ‚uko jody-

4 ‚ym ra‚emdy‚a‚ ulyna. Samanyn hynΩe úmbak tura onhala‚ Ωap tolyn ‚uyn. Ala tide kniga‚te u vera nergen ojlat, hu-än, mylanemat kel‚en ‚uq‚, u‚nen kertam ala man‚ylan nimo denat pol‚en ona kert, ves knigam luda‚yΩe perna. Myjyn somylem ves túrló: memnan Sakly‚yna Iisus Xristosyn tunyktymyΩ dene paldara‚, umyltara‚, xristianinym ‚ke svätoj vera‚yΩe utyr peïgydemda‚, hynym da honym kú‚kyrak nóltala‚. Ves semynΩe, tide £Ümo dene pyrlä“ kniga ‚uko idalyk ämdylaltyn. A vozaltynΩe, ves mogyrym onhyma‚te, pe‚ak pisyn, pyrtlanat harnen ‚ogalde, mana‚ lie‚, ikmynär arnä Ωapy‚te... Ätyr ‚onyma‚yΩe, ty‚te onhyktymyΩo, ‚kemynat ogyl – nine ijla‚te ala-ku‚ehynat pogaltyn. IktaΩ-mogaj £tudyn ‚ohmo verΩe, istohnik‚e“ deh posna onhyktem gyn, te ida ór – tudo ‚ukertak mondaltyn, u‚e‚na lah júlalty‚e, hynak ulmyΩ dene hot ú‚andary‚e kórgó vijΩe kodyn gyn, jóra vele. £Ümo dene pyrlä“ ty knigam hynΩe denak pulvue‚ suken ‚ihme godym vozenam. Ümo tygodym qreak pyrlä lijyn, ulo honem dene, kova‚tem dene manme gaäk Tudym ‚iΩyn ilenam. KaΩne kehyn kumala‚ túïalam: tygaj nele, jyrva‚ tútyra levedme gaj nele, jo‚kyn volen ‚ihman ‚uhko samany‚te Ümo dene pyrlä Tynys ily‚ym mua‚ tylanda ty kniga keh izi‚ak da pol‚yΩo. B. G.

5 Kusary‚e deh. Túrló semyn da túrló ‚onyma‚ym lukte‚ dyr kniga‚te seralt‚e £mir“ ‚omak. £Túnä“ manme mutna pe‚ kumda da túrló jyΩyïym ra‚emden kert‚e. Laskalykymat, poro da jymyΩa kel‚en ilymymat onhykta, tunamak £honyso túnänam“ poha‚ kuhyltalte‚, £sandalyk“ semyn umylymym pua. Memnan ‚uko äzykan túnänam onhykta‚ £sulyktúnä“ mut kuhyltalte‚. Mom ojla‚ ‚onymym lud‚o eï tihma‚oj-túrys predloΩenij da kontekst manme gyh umyla, ‚onena. Knigan vujmut‚ymat túrys marlam y‚ty‚na, £Ümo dene pyrlä“ manmynaΩe ru‚la ojlalt‚e £Mir s Bogom“ dehat poänrak ‚onyma‚an. Ümo dene pyrlä ogyna lij gyn, meΩe kólan kúlyna? Pakha‚ lektyn mlandym kúnhet ale korny‚ li‚yl palymetym uΩatet, qreak tyge pele‚ten koltet: £Ümo dene pyrlä!“ Ümo dene pyrlä ila‚ Ümak pol‚yΩo yle. Tide knigat ik ‚úly‚e‚ manme gaj kusaralte, mylannat Ümo hot pol‚en ‚ogy‚, tidym kaΩne kehyn ‚keΩat ‚iΩan ‚ogenam. Tau Ümylan, Púry‚ylan. Kyzytse marij jylmynan poänlyk‚ym kuhyltyn y‚tyme tide pólekna kidy‚kyda alal kumylyn mijyΩe. Ürij Galütin.

7

VUJLYMAÍ Ikym‚e uΩa‚: PROBLEMA 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Kyhalma‚te .............................................................. Biblij ........................................................................ Ümo ............................................................................. Äzyk ............................................................................ Ävyl ............................................................................ Kolymekyna memnam mo vuha? ...............................

11 23 35 49 67 82

Kokym‚o uΩa‚: JODYÍLAN VAÍMUT 7. 8. 9. 10. 11. 12.

Xristos mom y‚ta‚ tolyn? ................................... Kuze da ku‚eh túïala‚? ........................................... Kasaraltman .............................................................. û‚an ............................................................................ Ugyh ‚oh‚o gaj liä‚ yle ...................................... Utaraltmylan ú‚anymanak ....................................

105 128 141 151 167 178

Kum‚o uΩa‚: UMBAKYØE MO LIJÍAÍ 13. 14. 15. 16. 17. 18.

Xristianyn tu‚many‚t ......................................... Xristian ily‚ mom jode‚ .................................... Xristian da herke ..................................................... Mer ily‚y‚te xristian mogaj lij‚a‚ ............ Xristianyn onhykylyk‚o .................................... Da pytarty‚lan – tynys ........................................

191 207 222 240 262 281

8 Biblij kniga-‚amyh gyh kúhykemden puymo oj-vlak. To‚to sugynæmutyn (Vetxij zavetyn) knigala‚t gyh Bytie Isxod Hisla 1 Car. Neem. Iov. Psal. Prithi Isaiä Ier. Iezek. Dan. Mix. Sofon. Mal.

– – – – – – – – – – – – – – –

Matf. Mark Luk. Ioan. Deän. Iak. 1 Petr. 2 Petr. 1 Ioan. 2 Ioan. 3 Ioan. Iudy Riml. 1 Kor. 2 Kor. Gal. Efes. Fil. Kol. 1 Fess. 2 Fess. 1 Tim. 2 Tim. Tit. Filim. Evr. Otkr.

– – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –

Moisejyn pervyj knigaΩe Moisejyn kokym‚o knigaΩe Moisejyn nylym‚e knigaΩe KugyΩany‚lan pervyj knigaΩe Neemijyn knigaΩe Iovyn knigaΩe Psaltir Solomonyn tu‚temmut (prithi) knigaΩe Prorok Isaijyn knigaΩe Prorok Ieremijyn knigaΩe Prorok Iezekiilæyn knigaΩe Prorok Daniilyn knigaΩe Prorok Mixejyn knigaΩe Prorok Sofonijyn knigaΩe Prorok Malaxijyn knigaΩe U Sugynæmutyn (Novyj Zavetyn) knigala‚t gyh Matfej deh svätoj poro uver (blagovestvovanij) Mark deh svätoj poro uver Luka deh svätoj poro uver Ioann deh svätoj poro uver Svätoj Apostol-vlakyn ily‚kuhemy‚t (deänijy‚t) Iakovyn koltymo uverΩe (poslanijΩe) Petryn koltymo ikym‚o uverΩe Petryn koltymo kokym‚e uverΩe Ioannyn koltymo ikym‚o uverΩe Ioannyn koltymo kokym‚o uverΩe Ioannyn koltymo kum‚o uverΩe Iudyn koltymo uverΩe Rimlän-vlaklan koltymo uver Korinfän-vlaklan koltymo ikym‚e uver Korinfän-vlaklan koltymo kokym‚o uver Galat-vlaklan koltymo uver Efesän-vlaklan koltymo uver Filippiec-vlaklan koltymo uver Kolossän-vlaklan koltymo uver Fessalonikiec-vlaklan koltymo ikym‚e uver Fessalonikiec-vlaklan koltymo kokym‚o uver Timofejlan koltymo ikym‚e uver Timofejlan koltymo kokym‚o uver Titlan koltymo uver Filimonlan koltymo uver Evrej-vlaklan koltymo uver Ioann Bogoslovyn honlo ojΩo (otkrovenijΩe)

IKYMÍE UØAÍ

PROBLEMA

11

IKYMÍE GLAVA

KYHALMAÍTE £Da kyhalza Myjym, da vere‚tyda Myjym ‚ke ulo honda dene kyhalyda gyn“. Ier. 29,13

Kyhalme azap‚e ajdemylan ‚ohyn vohma gyhak túïale‚. Tuleh vara ‚uko-‚uko ij qrten kaä, vara iΩe umyleda, vara iΩe tylanda ra‚ lie‚: hynak, qre kyhalyda ulma‚, ik tatlanat ‚ogal-‚ogyde, harnyde kyhalyda – mo tendan nigunamat lijyn ogyl, mo ilyme úmyry‚tó nimo deh hot kúle‚. ÜΩgunamΩe, nimomat tetla ‚ona‚ ogyl manyn, harnen ‚ogalyda. Kudo-kunamΩe, mondy‚a‚ yle tidym va‚kerak manyn, ‚yp lijyda – túrlym ‚onkala‚ Ωap‚at ynΩe kod, lahak kohka‚-júa‚, hien ‚ogala‚ azaplanyme dene serlageda. Lyplanen, varaΩe ‚kendam ‚ke ú‚andareda – molan kyhala‚ tudym, mom nigunamat mua‚ oge‚ lij, qsogyl tudyn lúmΩat uke, ra‚ ogyl pujto. Aj, jóra velys, manyda, tygeΩe ila‚at laskarak. Kyhalmyda üΩgunamΩe tygerakyn hylt harnymyla huhe‚. Da adakat ka‚yn-ka‚yn tolyn perna, adakat hylaΩat uq‚ túïale‚. Íketyn kodmo pagy‚te molo údyrama‚ den póræeïvlakym uΩyda. Tygaj udyrty‚-‚onyma‚ uq‚ tendam puhy‚tara: a nuno tyjyn semyn kyhal orlanat ale uke, lúmdymym, palydymym ala tygak vere‚ta‚ tóhat, ogyt vere‚t da tendan semynak ‚úlykan lijyt... Ala tyj dehet nuno pialanrak ulyt, numalty‚y‚tat tyjyn deh ku‚tylgyrak? Ikty‚t, onhet-onhetat, údyr nalmy‚t, marlan lekmy‚t, e‚ pialym hoïen kertmy‚t dene kua-

12 nat. Vesy‚t, poänlykym kyhalyn, haplana‚ ‚onen, ves qlla‚ kaen lakemynyt. Kum‚y‚t móïge‚y‚t kodynyt da surt-pehy‚t tihma‚ araka harka gaäk. Nunym onhalyn, tygeat ‚onalten kolteda dyr: £Onho, nine eïyn kyhalmy‚t ok ‚iΩaltys, ‚ke korny‚tym muynyt, koe‚. Palenyt, mo nunylan kúle‚, rualten kuhenyt, ohyni. Myj gyna nigu‚ naïgajydyme korno dene kaem, ‚kalanem ‚ke jody‚ym puqdem, tútyra kokla‚ jomyn kodynam, ku‚ tarvany‚a‚ym om pale. Tide korno tu‚ko naïgaä manme vozymo pale korno vokten ukes“. Aram tyge ‚onet, jolta‚, tyj ‚ketyn otyl. Pútynæ túnämbal kalyk tyj denet pyrlä o‚kyle‚. Hylanat tygaäk kyhalme korny‚to ulyt. Ajdeme tukym va‚mutym kyhale‚ – molan hony‚to tynar pyhkemy‚, ‚úm-hon vij nahar, kumyl tyran, kórgy‚tó pusta, hyla tidyΩe túnäm nulta. Pútynæ ajdeme tukymlan pujto ala-mogaj peïgyde vujlaty‚e kúle‚, – tudyn nergen ‚onyΩo, azaplanyΩe, tynyslykym puqn ‚ogyΩo. Mylanna kalaskalat, £turgym Ωapy‚te“ ilena. Istorik-‚amyh palemdenyt, ‚ke ilyme kurymy‚tyΩo ajdeme tukym kyzytsyla qrlasylan ú‚anydyme, pe‚ kugu lúdyk‚ó ulmany‚te ilymyla ilen ulma‚ ikmynär gana vele. OΩnak peïgydem‚e ily‚ júla kyzyt u‚kal nulnal nalmyla jomyn. Me ‚keΩe qreak tynysym kyhalyna, a lúdyktat‚e qreak kugu sar dene. Sar lúdyk‚ym pytara‚ manyn, hylaΩymat y‚tena pujto, no sadak nimat ok pol‚o. Vúdy‚ puren kajy‚e semyn, memnan vokteh ijyn qrty‚e kaΩne olym pyrhym rualtkalena. Kuha‚ak tyr‚ena, kidna dene kormyΩtalyna, varaΩe onhalyna – ukeat. Ala-mynär tukym va‚talt pyten gynat, ikana hot lúdyktymó joha gaj ik porgem gyh vesy‚ mien pernena. KaΩne gana q‚e ‚kanna peïgydemden kalasenna: £Q-q, teve hyn kornyΩo, teve! Ku‚ ‚onena, tu‚ko namien lukte‚ ynde“. Tudyn dene kaena-kaena, adakat onhylnyna punda‚dyme vynemak vele.

13 Ik tugaj kornynaΩym, ‚ukertak ojyren nalmym, tuge lúmdenna yle: £Politiheskij qryk“. Puyza kaΩne eïlan, – manyn kyhkyrenna, – politqrykym! Tyge vele ajdeme pialan lie‚“. Íkenan volä dene vujlaty‚ym ojyren ‚ogaltena, da tugaj pravitelæstvym humyrena, tugajy‚te ila‚ – pial. Tygerakyn politiheskij manme qryk tolyn pujto, no túnä nimaät saemyn ogyl. Gazetym pohat, a tu‚to kaΩne kehyn kú‚yl q‚elony‚to uΩalalt‚e vujlaty‚e nergen uver ulo, kugu voΩdæ ‚ke jolta‚yΩym, u‚-akyl dene nimo denat ojyrtemaltdymym, ‚keΩ voktek kugu oksan very‚ ‚up‚e‚; tugak kalyk indyralte‚, vúrΩym júyt, q‚eat hotrak vele ‚ojy‚tyt, kok huriän ulyt. Íoä‚t akret godso korolæ-vlakyn ‚oä‚tymat ‚ukertak qrten kaen. Politqryk – pe‚ kúle‚an da ‚ergakan, no tudo ajdeme tukymyn kurym-kurym dene kyhalme, ‚onymo, qrykan túnäm puqn ok kert. Ves kugu, ú‚anle kornynaΩe obrazovanijy‚te yle, mogaj gyna kugu eï tidlan ú‚anen ogyl! Politiheskij qryk da q‚e obrazovanij – vot qn haple qm, – maldal koltenyt kugun tunem‚e-‚amyh, filosof da monæ. Da hylanat tunema‚ kerΩaltynyt. Hynak, tunemde ilymet – pyhkemy‚ vynemy‚te kijyme gaäk. Ajsta pyhkemy‚ gyh volgydy‚ lektyna! Qn u‚an, qn ú‚andary‚e korno. Íuko-‚uko Ωap ajdeme tukym tide korno gyh lektyn ogyl, koïyla jymalan ú‚anyn ‚uldyrΩo ku‚kyn. A ku‚ko konden tide korno kyzyt? Va‚mut‚o ynde ra‚. Civilizacij tukymy‚to me qn ‚uko ‚inhy‚e, mo‚ty‚o, paly‚e ulyna – da qn myskynæ, tyge ojla‚ to‚tam. Memnan student-‚amyh túnämbal fiziheskij zakon nergen Aristotelæ godso qn kugu uhenyj dehala-mynär paha‚ ‚ukyrak palat. Up‚ jymalne vuj, vujy‚to haple ‚onyma‚, a ‚úmnaΩe ära idym gaj pusta. Qn alga‚tary‚e ves motor kornat lijyn, molo deh haplyla huhyn: £ily‚yn kú‚yl standart‚e“. Hynak, sórale! TidlanΩe ynde, ‚onen kaΩne eï, ú‚ana‚at lie‚,

14 ‚kak tudo, kú‚yl standart, pialy‚ naïgaä, kuanyma‚y‚. Hyn kornyla huhyn. £Knopkym temdalæyh, hylaΩat y‚tyme lie‚!“ Sóralyn ‚yrgyΩalæyh mylanna túΩemle Ωurnal kom gyh hiältyl pytaryme motor údyrama‚, hylt hara gaäk, uver, uver, uver: nalza u avtomobilæym, ajsbergla volgalt‚e jú‚tó ‚kapym, avtomatan tuvyr mu‚to ma‚inam! Ily‚ qrten tule‚ pu‚tylmo koä hyve ‚yl, tudym py‚tyme ajvat ate vokteh. Tide gana ondalaltyn onal, ‚onaltyn. Ondakse kornyna udarak ulma‚, ynde tidyΩe uzæmaky‚kak konden ‚uktyΩo! Jóra ogyla, ynde Ωap qrtyme semyn jyrym-jyr onhal koltyza-än. Ty knigam ludmo Ωapy‚te Amerika – tugaj ql, politiheskij manme qryk‚e qn kú‚yl tohky‚ ‚uyn, civilizacijyn molo qly‚te tygajΩe ome‚at ok konho, mana‚ lie‚. Ameriky‚te ‚inhyma‚ym nalme sistema qn kuatle. Memnam tidlan móïgy‚tynat, hek ves velnat moktat, ily‚yn kúk‚ó standart‚e pútynæ túnälan kel‚en. £Amyrkan ily‚yn synΩe“ – ‚keΩat me pútynek qlektrom kyhky‚e, avtomat vahúmbak ‚yndyme, xrom da nikelæ dene jylgyΩ‚e qkonomikynam haplandarena. No tudo memnam vara qn pialanym y‚ty‚ mo? Ala kuanym, hyla ‚onymynam ‚uktymo synym póleklen, molan ila‚ kúlmym tunä‚te punda‚ marte ra‚emden kertyn? Tidym mo úmyr muhko kyhalyn ulyna? Uke. Íkem ‚ke jóratyme kumyl dene poen, mom y‚ten kertmynam ‚otlen ‚inhyme godym ‚eïgelan kod‚o ‚uko ajdeme tukym nergen ‚onyde ok lij. Tak‚e vet memnam avyren ‚ogy‚o kumda teïyzym ikmynär ‚agaty‚te ‚eïgelan kodena – oΩsyla tylze ok qrte. Íuhko herym qmly‚o üzo kuatan qmym luktyna. Vavilon kú polat, memnan hoïymo ‚uko-‚uko paha‚an pórtla dene taïastaryma‚te, myskynæ kutky‚uq vele. Teïyz jymalne mo y‚talte‚, kaΩne ijyn utlarak palen nalyna. Íúdyr kokla‚ Sandalyky‚te utyr-utyr kelgy‚kyrak purena. Tidyn godym ‚kenan ‚úm-hon kokla‚te jokro-

15 kym seïena mo? Tenij samanyse túrló onæy‚vityma‚ gaj seïyma‚ mylanna lyplanyme kumylym, ynde me qn kuatan ulyna manme ‚onyma‚ym pólekly‚ mo? Tak mana‚, kalasen kolta‚ lijΩe yle – molan me túnä‚te ilen tola‚ena, umbakyΩe memnan dene mo lie‚? Sade jokroket umbakyΩat ta‚la vele. Sandalykyn ‚uko jyΩyïan tajnyΩym palen nalmynat ondakse gaäk ‚úlykan ulmynam ok móïge‚tare, mogaj vijdyme lijynna, tugaäk kodyna. Ajdemyn tugak lúdyn ilymyΩym, uΩmy‚udyma‚ym, loktylaltmyΩym haren kert‚e manyn, laboratorijy‚te tiddeh qmym kúkten luktyn kertyna mo? Ala teleskop utaren kerte‚? Me naukyn visa‚ lijdyme seïyma‚yΩym móïge‚taren ogyna ojlo, pe‚ ‚uko kúle‚anym y‚ten kertyn, pujto hylaΩat tide ajdemylan kúle‚ak. Sade naukak ogyl mo ajdeme tukymlan qn ‚uhko pólekym puqn, tygajΩe ale marte nigunamat lijyn ogyl. Sade pólek deh mlade úmbalne ily‚e hyla honanlan muha‚ kehe tolyn kerte‚, planeta kumyktalte‚, tamyky‚ ‚alanen kaä. Memnan pomyΩalt‚e ‚onyma‚na úmbalne pytarty‚ atom poïgyn lúdyk‚ó úmylkaΩe ku‚kyn ‚ogalyn. Joha-‚amyhna tidlan verh laskan malen ogyt kert. Me pujto hyla tide onhykylyk ‚uhkym ogyna pale, tuge kojyna. Tugaj syn-kunym y‚tena, pujto tide pólekym me nalynat onal, pujto hyla tide myskara vele. IktaΩ qrdene malen kynelyna da palen nalyna pujto, vodorod bombo nigunamat y‚taltyn ogyl, atom bombat jomaky‚te gyna ila... No qrden nalme gazetym pohyn onhyza – hyla ú‚anna purak gaj vele. Ty‚te onhyktymo deh ves túrló kornat ulo, tudyn dene ‚uko ql o‚kyle‚. Hapym, ‚kany‚t pary‚ym, vlastæ kuhemym mune‚t, tide vlastæ dene vesym ‚ygyremda‚ lijΩe. IktyΩat ty‚eh volgydy‚ ok luk, utyr vele jo‚kyn punda‚y‚ volta. Íke ‚onyma‚nan qïyremy‚vote‚yΩe haplyn, muhy‚tydyma‚yn piΩyn

16 ‚inhyn ulyna. Íkanna y‚tyme opty‚y‚to ‚inhyltyna, qmla‚ lijdyme heryn amalΩymat ynde ogyna pale, mo lijyn kert‚a‚ym gyna izi‚ak togdaena. £KaΩne herlan ulo qm“ manme hynak gyn, kyhala‚na kúle‚, kuze utla‚ yle mylanna túnä ‚úlyk deh. Civilizacijyn ‚agaty‚tyΩe o‚ma úlyk pisyn joga. Volgydy‚ luk‚o korno q‚e kodyn gyn, honnan tazalyk‚e dek pórtyla‚ lijman gyn, mylanna ik ‚agatymat tetla jomdaryman ogyl! Krizis-heryn utyr viäïmyΩ godym, kyzyt, me uΩyna: utla‚ tola‚yme dene qïyremy‚vote‚ utyr vele hotrak piΩyna. Ale gyna vet kod‚o ijyn amyrkan-‚amyh ‚údó kolo vih million dollarym ‚inhanuΩ‚o, onhyk muΩed‚e-‚amyhlan túlenyt! TurΩalt‚e, lúd‚ó honan ‚amyh ‚údó kolo vih million dollarym tugaäk turΩalt‚e, lúd‚ó honan-‚amyhlan, nunyn ‚oäk va‚mu‚ty‚tlan túlat, – ‚onalta‚ vele vet, a? Kod‚o ijyn tygaäk ‚oäk va‚mutymat qsogyl nalyn ‚uktydymo latkud túΩem amyrkan eï ‚kenΩym ‚ke pytaren – civilizacij manyn lúmdymó u tukymyn ‚oäk kornylaΩ dene ‚kan ala-mom kyhal ko‚tme‚ke, luho kolen pyta‚ da – muha‚... TygeΩe, jodyda te, ku‚ko me tolyn ‚uynnaΩe, ku‚eh ku‚ko kornym kuhenaΩe? Nine jody‚lan myj pe‚ va‚ke gyna kutyren puqn kertam. Me hylanat pustaï pyty‚e honan nacij ulyna. VujnaΩe ‚inhyma‚ dene temyn gyn, hony‚tyna kosmos gaj jú‚tó vakuum. Qlnan molojoΩ‚o, mannem myj, samyryk tukymΩo, stimulym jomdaren, pa‚am yneΩ y‚te, onhyk kornym yneΩ kyhal. KaΩne kehyn myj iktymak aha-ava deh koly‚t‚a‚ ulam: mo y‚talte‚, manyt nuno, samyryk-‚amyh dene, ogyna umylo – vúdy‚ puryde, kolym kuhyne‚t, hylaΩat nunylan ikana‚te pualt‚e! Aha-ava-‚amyh ogytat ‚onalte, hyla velym hatkan £nulen“ ‚yndyme, motoryn hiktyme, tamlyn puk‚en ku‚tymo ik‚yvy‚t, kórgó

17 hon velym onhyma‚te, jór‚yn nimolan jórdymó, ‚úm poänlykym pogydymo jorlo ulyt. Pa‚am kuany‚ savyry‚e svätoj ‚úly‚ deh posna kodynyt. Onhyk seïen kajyme godso kuanym ogytat pale. Molan tygaj pusta ulyt vara? MolanΩe, nuno ku‚eh tolmy‚tymat ogyt pale, molan ty‚te ulmy‚tymat ogyt ‚inhe, ku‚ kajymy‚tym – q‚eat hot. Nunym onhen, rat dene humyren ‚ogaltyme avtomobilæ‚amyhym uΩam, nunyn kaΩne uΩa‚y‚tym tetla saemda‚ lijdymyn haplyn kely‚taryme. A baky‚te benzin uke. Hynak vet, onhal kolta‚ ulo, a kudalyn ogyt kert, vijy‚t uke. Tygakak ‚ogat da rúdaïyt... Jokroky‚to rúdaïyt. Tygeat ojlat: ik vujlan mogaj jokrok logalme dene Amerika qn pervyj very‚te ‚oga! Palyde ogyna kert tidym, hynak. Ära Ωapym qrtara‚lan tihma‚ industrij tyr‚a. Nimogaj qly‚tat tetla tygaj uke. Tunar jokroke‚tynat eï-‚amyh, qsogyl ‚ke vijy‚t dene ära Ωapymat qrtara‚ ‚otym ogyt mu. Vese-‚amyhlan túlat – tolæyk nunym veselaïden kert, vo‚tylto, ikmynär minutlan hon ‚ok‚ym ‚iΩy‚t, kuanym, tek nuno jokrok hony‚t nergen keh Ωaplan da mondat, ‚ket ulmy‚tym ogyt ‚iΩ. Tyj ojlen kertat: jokrok – tide q‚e kugu azap‚ak ogyl. KaΩne ajdeme ‚ot‚o dene izi‚ak jokrok, púrtúsak, eskyh, tyge puren. No te mylam ida me‚aj kalaskala‚, kuzerakyn tide pe‚ak ‚uhko jokroklyket pútynæ qlnam avalta, eï-‚amyhyn ‚onymy‚tym, hony‚tym, u‚y‚tym seïen tole‚. Hynak, ajdeme gyna túnämbalne jokrokym ‚iΩyn kerte‚, molo volæyklan tyge púraltyn ogyl. ÍkeΩat jokrok, vesat, tygak jyrym-jyr nimat tetla ok kuandare. Qsogyl ‚kenΩymat veselaïden ok mo‚to... Hyla! Memnan Sakly‚yna nimomat tak, aram, ‚onaltyde ok y‚te. Ajdemylan jokroklana‚ púraltyn gyn, Tudo mogaj-gynat celæym onhylanΩe ‚ynden. Kórgó hon pustalyketym pala‚ jokrok qn hot

18 pol‚a. Termometr semynak onhykta. Jokroklany‚e eï pa‚amat y‚ta ala-mogaj pustalyklanak vele. Kórgy‚tyΩó nimogaj ú‚an kodyn ogyl – pusta. A kuze palalte‚, púrtús pustam ok hyte. Túnä‚te tymarte mogaj gyna zakon uke gyn, pusta‚ nimoat kod‚a‚ ogyl, tunamak tudym mo dene gynat temen ‚yndyman. Da kyzytak, ikana‚te. Istorij lonhy‚, akret godsy‚ pórtylmynat ok kúl, jokroke‚ kod‚o nacij dene umbakyΩe mo lijyn – palena. Evropyso ikmynär qlyn qrten kod‚yΩym nóltalyna gynat sita: ära honym púrtús ‚onalta‚at lijdymyn va‚ke gyna temen ‚ynda. Ümyn Íúly‚ ulman honlan nimogaj £izm“ manmet ok kúl. Ümym aklet da hony‚tet saklen ‚oget gyn, u‚et volgydo lie‚, ‚úmet kuanym ok mondo. KaΩne ajdeme ‚keΩak gyna paly‚a‚, mom umbakyΩe y‚ta‚, kólan ú‚ana‚. Adakat tudymak ojlem, me kyzyt pusta ajdeme tú‚ka‚te ilena. Hony‚kyna temynena yle nauka den obrazovanijyn saska‚tym, ily‚yn qn poän synΩym, túrló poänlykym, ävalam, da sadygak ‚onyma‚kyna ‚uyn onal, jokroke‚ kodyn ulyna. Molan tide tyge? Va‚mut ikte: memnam Y‚ty‚yna memnam kólan y‚ten? ÍkanΩe. Tudyn dene honnam pajlyde, Tudym pala‚ tyr‚yde, nigunamat laskalykym ogyna mu. Iisus Xristos ‚ukerte-‚ukerte kalasen koden, £kinde dene vele ogyl ajdeme ila“ (Luk. 4,4), no me tide ojym pyly‚na vokteh sodor kolty‚na, ves túrló £kindym“ ‚kanna kyhalna. Da tidlan kóra herlany‚na. Íuhko pustalykym, honym seïen nal‚ym, me tetla hyten ogyna kert, korne‚ ‚ketyn kodynna, tudo nimo uke‚ke naïgaä. UΩmy‚udyma‚, ikte-vesylan kóranyma‚ deh ‚ketyn utlen ogyna kert. Mo dene ‚kenam tema‚? Øap tugae tolyn ‚uyn, – ajdeme tukymym pytaryme sar kural kidy‚kyna pualtyn. Tetla me ‚oä korno dene muha‚dymyn pernyl ko‚t‚a‚ ona ul. Tymarte palen naldyme kornym ‚ymlen kiä‚ Ωap y‚ kod, nuno sady-

19 gak agury‚ gyna kondat. Ondakse ajdeme tukym-‚amyh mom y‚ta‚ ‚onenyt gyna – tudo tahe y‚taltyn. Tek tunam vlastæ kuhy‚o-‚amyh ‚ke vijy‚t dene modynyt, tek li‚yl-vlakym indyrenyt, hyla princip manmetym pudyrtylynyt, tek! Pútynek pytaren kert‚e oruΩij marte ‚umo. Ajdemyn aïyralyk‚e qn kú‚kó kúzen ‚uyn, apogejy‚ vere‚tyn: atomym ‚eledyme! Íuhko da ‚ak‚e demon-‚amyh hot vo‚tylynyt da kuanenyt dyr: mlandúmbalne qn kuatle u‚an eï-‚amyh idalyk gyh idalyky‚ kanyde pa‚am y‚tenyt – ajdeme tukymlan muha‚ym kuze gynat da kyhal mua‚! Íeledyme atom! Pajle da vujlate! Íelede da ‚alatyl, hylaΩymat puraky‚ savyre! Imne jolan osal vij ‚ke somylΩym pytaren, eï-‚amyh tudlan kertme semyn pol‚enyt. Ynde sotanan qn kuatle saskaΩe ‚inha onhylnak, Ümyn tul jylme kokla‚te u‚an profilæΩe koe‚. Sotanan tulΩo, Ümyn tulkuat‚e kú‚yhynak tolyt, múgyraltyn gyna pyten kerte‚ hylaΩat. Ik tulΩo ‚keΩ deh vara lomyΩym gyna koda‚ púraltyn gyn, Ümyn tulkuat‚e ves túrló. Tamyk den uzæmak kokla‚te mogaj ojyrtem, ‚keat ‚iΩyda dokan. Tugaj túnä‚te úmyrnam ‚uena, tu‚to hylaΩat tupela y‚talte‚, hylaΩat turΩalt pyty‚e gaj. Ty‚ke-tu‚ko lup‚alt ilymynaΩe Sotanalan pe‚ak kel‚a. Biblij kuze ojla? Sotana – qn kugu ondalhyk. Íkenam ‚ke ondalena – tudyn pa‚aΩe, túnäse ik kalyk vesyn úmbak ondalhykym lup‚ale‚ – tudyn somylΩo. Tuge ú‚andara tide vij: memnan plokan ilymynaΩak – qn saj ily‚! Kugu u‚yΩ dene volgalt‚e uhenyj Anglijy‚te, d-r Genri Bitt, ojla: £Inde‚luym‚o ijla‚te ‚kem ‚ke jóratyme kojy‚na dene paldarenna, pujto túnä ‚kenΩym ‚ke saemdyma‚ke gyna kaä. Ynde tide korno pyty‚. Túnä avtomat ogyl. Ala obrazovanij, eïym hamanyme kumyl da progress tidym y‚ten kertyt manme utopij-‚oä‚ony‚ pytarty‚ kolo vih ijy‚te túrysnek

20 kumyktalte. Tide hylaΩat tyglaj pa‚a ogyl ulma‚. Sotana kolen ogyl. Íem túnän vijΩe, kuat‚e nimynärat y‚ móïge‚t. Pútynæ túnä q‚e osal dek hak“. Palyde kodmo ok ‚u, tide kurymy‚to, pytarty‚ ‚údó ij kokla‚te, túnä jór‚yn va‚taltyn. Va‚taltme jónΩó pe‚ pisyn qrten, revolücij gaäk mana‚at lie‚, ohyni. Hekym ok ‚otlo, tide ale tudo qlyn ily‚kuhemΩym, ily‚ synΩym ikana‚te va‚talta‚ viän, qrykan yle. Moda, ily‚ syn, jylme, ilem, úzgar, ‚onyma‚ jór‚yn gaäk vesemyh. Íukerte ogyl vet tunem‚e-‚amyh u‚y‚ty‚t kuhenyt: qx, kajy‚a‚ yle teïyz sery‚, onhy‚a‚ yle tu‚to ‚keak ko‚tyn kert‚e kúrtnæó kuryk gaj paroxodym! Tahe nuno gelikopter den turbinan samoletym jokrok ‚inha‚t dene uΩyt, uq‚tyn, um‚am karaltat. Íarnaltyza, ilal‚e jolta‚-vlak, ondak telegrafym sovym kyren va‚lijna, a tahe televizor mylanna ‚úvala‚ vele. Íukertat ogyl qmla‚ lijdymylan ‚otlalt‚e ‚uko her lúdyktylæó gyn, ynde tabletkym nelæyh da pa‚aΩat pyten. Kone‚ne, tide kuandaryde ok kert, ‚uko-‚uko y‚ten ajdeme tukym nine ijla‚te. Tuge gynat túï problemyΩe tugak kien kodyn. Pylym ‚up‚al‚e pórtym y‚tena, pisyn kajy‚e paroxodym, qn kuΩu kúvarym, no sadygak túnä‚te tynyslyn ilen ogyna mo‚to, ik ajdeme vesyn dene tór ogyl. Da q‚e ajdeme ‚kenΩym viktarenat ok mo‚to ulma‚! Ojlyman mo tygaj godym túnäse tynys nergenΩe? Tugaj haple ‚kol-‚amyhym hoïena, iskusstvo da muzyk pórtym, u deh u vitaminym ‚onen luktyna, a somylnaΩe to‚to gaäk kode‚. Nuno mylanna u deh u turgymym kondat, utyr vele indyraltyna. Nigunamat mo nunym seïa‚ da laska‚ta‚ ok lij, ala púraltynak ogyl? Mo dene kurym-kurym muhko ajdeme tukym orlanen, q‚eat e‚araltyn gyna tolyt. Qdemyn sady‚tyΩe ajdeme Ümyn kú‚tymyΩym, jodmyΩym ‚ke kúle‚yΩ dene va‚talten, tuleh vara

21 laskalykym ok pale, probemyΩe ok puho, utyr vele iktevese úmbak oralalt pogyna. AmalΩe Bytie manme pervyj kniga‚te ra‚ vozaltyn. Mogaj orlykym úmbakyna nalme, tidym rimlän-‚amyhlan koltymo uveryn pervyj glava‚tyΩe, palynena gyn, muyna. Iisus Xristosyn EvangelijΩe tide orlyk deh qmym onhykta. Ajdemyn loktylalt‚e da äzykan púrtús‚ó (ty‚te: hon púrtús‚ó) ‚ke kórgyΩymak uΩmy‚udyma‚, kóranhyk, temyn kertdymydyk da u‚kalyme tule‚ kogartyle‚. Äzyk‚e údyrama‚ den póræeïyn pyrlä vozyn malyma gyhak túïalyn, varaΩe tudym kolyma‚ poktyla‚ túïalyn. Ynde tudo u‚yΩ dene jyrym-jyr hyla va‚taltyl pytaren, ‚keΩe gyna tugaäk kodyn. Keh mogaj kugu progress nergen ‚iΩtaren, ‚keΩe gyna tugaäk kodyn. Keh mogaj kugu progress nergen kyhkyrena gynat, ajdeme ila‚ túïalmyΩ godso gaäk aralalt kertdyme kodyn. Äzykat ‚ke ‚ot‚o dene tugaäk, keh ajdeme kuze gyna va‚talta‚ tóhen onhen ogyl! Nunylan ves lúmymat puqn onhymo. Aäran klenha úmbalan ves qtiketkym piΩyktyme. To‚to sarajym qrykten, tide ynde hylt u mana‚at to‚tyn ulyna. Äzykym ynde ves semyn lúmdena: joïyly‚, soznatelænostæ ok site, tútyra kokla‚ jomyn, tuleh molat. Äzyk‚e, palena, tugaäk kodyn. Sovestænam utara‚ tóhena, ‚keΩe pe‚ umylena: sadygak äzykan ulyna. A äzyk – tide her, ‚kan ú‚anydyma‚, pialde koda‚, da pytarty‚lan – kolyma‚. Orlyknat y‚ va‚talt. Kunam tudo túïalyn yle? Íarnena. Adam den Eva pu‚tyn py‚tyme qrgy‚tym, Avelæym, onhen ‚ogat, vahúmbaky‚t ‚em ojgo tolyn voze‚. Da tide ojgo tahe marteat ‚ujna. Ojgo, ik semyn ‚onen onha‚ gyn, túnän hylalan umyla‚ lijme jylmyΩe. Iktat tuddeh utlen ok kert, kaΩnylan púraltyn. Iovym lyplandara‚ tóhy‚ylan tuge huhyn: orlyk tide – ily‚y‚te qn kúle‚an celæ. Tyge ojlen tudo: £No ajdeme orlyklan ‚ohe‚, tulojyp semynak kú‚kó kúzen kaä‚“ (Iov 5,7).

22 Kolyma‚etat tugaäk. Ajdeme-vlak tudlan ves vurgemym hiktenyt. £Kolotkaze“ olme‚ ynde – £tojymo büro“. Qrelan heverlasyme júlam, kone‚ne, va‚taltyl pytaryme. Keh-kuze sylne‚tara‚, hiältyla‚ tóhó, ajdemyn istorijy‚tyΩe kolyma‚ va‚taltyn ogyl. Ajdeme tukymyn istorijΩym kum fakt goh tihma‚yn onhykta‚ oïaj: qrten kod‚yΩo äzyk dene tih temyn, tahyse pagyt‚e tugaäk orlykan, ‚u‚a‚ pagyty‚te sadygak tudym kolyma‚ vuha. Biblij kuze ojla? – £I kuze ajdeme-vlak ik gana koly‚a‚ ulyt, a vara sud“ (Evr. 9,27). Tyglaj ajdemylanat tidyΩe ‚uhkyn da nimolanat ú‚any‚a‚ uke gaj huhe‚. Ümyn Mut‚ym ves semyn savyrala‚ da va‚talta‚ ‚údó dene teorijym ‚onen luktynyt, filosof-vlak tyr‚enyt. Kyzytse kugu u‚an-‚amyhat pujto kyhal‚yn kojyt, Ümyn korno deh posna ala proh vese ulo da... Jolta‚-‚amyh, ajdeme hyla kornym ‚eryn lektyn, iktyΩat nigu‚ namien ‚ukten ogyl. Xristos vet ‚keΩak äzyk, orlyk da kolyma‚ nergen kuryma‚lyk jody‚lan va‚mutym pua‚ lúmyn tolyn. Da Tudak vele, Iisus Xristos, Tudak vele Íketyn, kuryma‚lyk da va‚taltdyme. £Iisus Xristos teïgehe da tahe da kurym-kuryme‚ tudak“ (Evr. 13,8). HylaΩat túnä‚te va‚talt‚a‚, no Xristos tugaäk va‚taltdyme kode‚. Ajdeme tukymyn teïyz vúd semyn túr den tór tem‚e äzyk‚e loïga‚te, kyhal tola‚ymyΩ, kuhedalmyΩ kokla‚te Iisus Xristos kú dene y‚tyme gaj peïgydyn ‚oga, Tuddek tol‚o kaΩne honym aralen nale‚, tynyslykym, hon laskam pua. Molan mana‚ gyn, me pialan kurymy‚to ilena, kaΩne ‚ony‚o tolyn da hony‚kyΩo Tudyn QrgyΩym purten kerte‚ (Ioan. 1,12). No tide pialan kurym muha‚dymyn ogyl ‚ujna‚ túïale‚. Me kyzyt Ümyn hot hytymyΩlan kóra gyna ilena (2 Petr. 3,9).

23

KOKYMÍO GLAVA

BIBLIJ £Kava den mlande uke‚ lektyt, no Myjyn mutem uke‚ ok lek“. Matf. 24, 35

Øap pisyn joga. Sekund pik‚ ‚kenΩyn sekundlaΩym ‚otla, peljúdy‚ pokta. Ajdeme tukym korno muha‚y‚ tolyn ‚uyn, umbakyΩe korno uke. Vesym mogajym ojyren nale‚ ynde? Ala iktaΩ-mogaj palydyme avtoritet kodyn? Da tugaj kornyΩym muyn kertyna mo ynde? Pyhkemy‚ym haktary‚e volgydyΩo ku‚to? PogynenΩe ‚uko kertyna mo ynde? Pyhkemy‚ym haktary‚e volgydyΩo ku‚to? Pogyny‚o ‚uko jody‚ym mo semyn ronhyman, ala u avtoritet ojym y‚ta yle? Memnam y‚ty‚e vij tide túnä‚ kudalten koden da ku‚kyla kajy‚a‚ym onhykta‚ monden, molan me ty‚te ulyna, ku‚eh tolynna, ku‚ko kaena? Hyla jody‚lan ik va‚mut gyna. Kugu avtoritetan Túïalty‚ dek mien pernena. Kuryma‚lyk pama‚ semyn tudo nigunamat ok ko‚ko. Akret godso istorij kniga, me tudym Biblij manyna. Íuko kurymla goh tolyn, mynär million eï tudym kidy‚ nalyn! Mom gyna ty kniga hyten lektyn ogyl, kómyt gyna kukla‚, kuak‚emda‚ tóhen ogytyl. Varvar-‚amyh vúre‚ varenyt, civilizacijyn uhenyjΩo savyrkalen – nimogaj tamgat kodyn ogyl. Tulat ok nal, myskylen vo‚tylmymat haktaren. Kuatle negyz‚e va‚taltde kodyn keh-mogaj vúran pagyty‚tat. Túnämbal istorijyn u vrema‚kyΩe tolyn lekmek, tahe, haktara‚ lijdyme qn u‚an Knigam pohyn,

24 onhyk mo lij‚a‚ym ‚onkalena, amalΩymak kyhalyna – kuze tide Kniga hyla ispytanijym qrten da u‚anhonan ajdemylan kuryma‚lyk qïerty‚yΩe, hon kuhy‚yΩo semyn aklalt kodyn. Tugaj-‚amyh lektedat, nuno Biblijym túï ‚oty‚to Izrailæ kalykyn istorijy‚tlan ‚otlat. Moly‚t manyt, tide kniga nigunam to‚temdyme qn kuatle qtikym, tymarteat lyΩgajydymym, pólekla. Keh-kuze ‚onkalat da ojlat gynat – da-da, me nunyn postulaty‚tymat ogyna orlo, hyla tide kúle‚! – Biblij tidlan kóra gyna vozaltyn ogyl, kone‚ne. Tudo qn onhyh‚o Iisus Xristosyn mlandym da tudyn ‚otlen pytarydyme kalyk‚ym Sakla‚ púraltmyΩ nergen nauka. To‚to sugynæmutym (zavetym) sylnymutan literaturyn qn haple saskaΩlan, ikana‚te avalty‚e poqmylan ale istorijlan ‚otlat, tidyn godym ogytat ‚onalte – ajdeme tukymym utara‚ ‚ohyn. Túï ‚onyma‚ adakat úmylaï kode‚, Biblijyn, ves mut dene ojla‚ gyn, ‚inhalΩe da vúd‚ó. Biblij Ümyn kú‚tymó pohe‚ vozaltyn, tudo pútynek ajdemym Ümyn kuze aralen kertmyΩym pohyn onhykta. Kyzytse mut dene gyn, Ümyn utaryme planΩe pualtyn. RúdyΩlan mom nalme vara? Ik‚yve-‚amyhlan ra‚ lijy‚t Ümyn haktara‚ lijdyme zakonΩo-vlak, tek nuno qn u‚an ojym ‚úmy‚ky‚t py‚tat. Ümyn nunym jóratymyΩe ily‚ korny‚to ‚úlykym pokta. Jóratyma‚yΩe hylam utara, kó utaraltneΩe. Tiddeh posna Túnä hynΩe denek pe‚ kugu, jú‚tó, pyhkemy‚ tamyky‚ savyrna yle, tu‚to ver lah qn ‚uhko den qn ‚ak‚ylan gyna kode‚ yle. Ümyn ‚ke honΩym muha‚ marte pohyn onhyktymym Biblijy‚tak gyna mua‚ lie‚, sandene ty knigalan tygaj lúmymat pua‚ lie‚ yle. Túrló religijyn túrló knigaΩe ‚ohyn: Magometyn KoranΩe, buddist-‚amyhyn sväwennyj kniga‚t, Zaratustran ZendavestaΩe, bramin‚amyhyn Vedy manmy‚t. Hyla‚t denat me kusaryme

25 knigala gyh palyme lijyn kertyna, aklena. Va‚ke gyna pale lijyn: xristianlyk ogyl nine biblij-‚amyh ‚oä korno dene viäïynyt. Hyn, volgydo üap dene túïalynyt gynat, pyhkemy‚y‚ mien lektynyt. Tyglaj lud‚at va‚ke palen nale‚, memnan Biblijna negyz‚e denak nunyn deh hot ojyrtemalte‚, Biblij – ik qn rúdó uhenij, ajdemylan aralalt lekta‚ jónym pua, ‚uko jody‚ym ikana‚te ra‚emda. Biblijym voza‚ latkud kurym kúlyn. Kumlo utla avtor tyr‚en, kaΩnyΩe Ümyn uverzyΩe, letopisec‚e ulma‚. Ikte-vesy‚tym ‚uko kurym ojyren ‚oga gynat, nine avtor-‚amyh molan ú‚anymy‚tym, mo ‚onymy‚tym vele ogyl serenyt, Ümo, nunylan kojdymyn, pa‚a‚tym viktaren ‚ogen. Ümyn üap‚ym nuno qreak ‚iΩyn ‚ogenyt, hynym nimynär va‚taltydegeh kagazy‚ py‚tenyt – tek vara‚rak tol‚o tukym-‚amyh hony‚to mo y‚taltmym ‚iΩyn da umylen nalyt. Nine latkud kurymy‚to Biblijyn kudlo kud knigaΩe ‚ohyn. Nunym túrló qly‚te da túrló pagyty‚te ily‚e-vlak serenyt gynat, hylanat iksemynak uvertarat. Ümo kaΩnylan ‚ke ‚ohmo jylmyΩ dene kalaskalen, ‚eïgelan kod‚ym, onhyk mo lij‚a‚ym iksemynak umyltara. Kugun paly‚e uhenyj-‚amyh to‚to godso manuskriptym, evrej, aramej, grek jylme dene seralt‚ym, ikte‚ pogen humyrenyt, kyzytse kumdan palyme jylmy‚ kusarenyt da palen nalynyt: Ümyn postulat‚e-‚amyh hyla jylmy‚tat iksemynak joïgaltynyt, ajdemylan porym y‚tyme ZakonΩat nimynär va‚taltyn ogyl. Hyla vere ikgaäk! Nine kuryma‚lyk mutlam palen nalyn, me uΩyna: to‚to godso letopisec-‚amyhyn kodymo ily‚ zakon, Ümyn Zakon, memnan u tukymlanat, to‚to godso kalyklanat ikgaäk, Iisus Xristosyn q‚e mlande úmbalne ko‚tmyΩ godso gaäk. Sandene ojla‚at nimom, Biblij túnämbalne qn pervyj kniga ulma‚, tudyn dene tetla taïastara‚ nimom.

26 Mogaj gyna kelgytym kural ok luk, hynym arala‚ da ves tukymlan pua‚ kuze gyna ok úΩ! Poqzij sylnylyk‚e, kurymla goh onhal koltymyΩo, istorij lonhym savyrymyΩe, prorok ‚inhaonhalty‚yΩe ikana‚te honym symystara. Biblijy‚ vie‚ak purten ‚yndyme uΩa‚‚amyh ulyt, nigunam ‚ukta‚ lijdyme negyz pualte‚ manyn ojly‚t‚o kritik-‚amyh ‚keny‚tymak vele titaklat. Utyr tútkyn ‚ymlyme dene pale lijyn – iktevesylan kel‚ydyme jónysyrΩó hyn ogyl kusarymylan kóra ‚ohyn, tidlan Ümym niguzeat ‚yltala‚ amal uke. Vik‚ym ojla‚ gyn, tórlata‚yΩe Biblijym ogyl, ajdemyn honΩymak kúle‚! Kugun tunem‚e eï-‚amyhyn pórty‚ty‚t üΩgunam Biblij ‚oty‚to myskara üap dene igyltynrak ojlymymat kola‚ pernen, pujto tuge lekte‚, Biblij, tudo, kohka‚ ok jod, kniga ‚órlyky‚tó purakym poga ajda. Pujto tudo Ümyn Ily‚e mut‚o ogyl. Ik Ümyïæeï alakuze izi údyr deh jodyn kolten, Biblijy‚tyda, manyn, mo ulo? Íonalten ‚ogydegeh sade údyret £palem“ mane‚ da ‚otla‚ túïale‚: akaΩyn ko‚tmo taïΩyn fotopatreh‚e, kid ‚úra‚ avan jóratyme nergen kvitancijΩe. E‚ Biblijy‚te mo ulmym, hynak vet, údyr ra‚ palen. To‚to sery‚ym arala‚, tygak ko‚tymo peledy‚ym, molymat-Biblij qn saj ver ogyl mo... A tide kniga kaΩne ajdemylan honΩym aralen koda‚ tunyktyneΩe, ú‚anym ylyΩtyneΩe. Piale‚na, kyzytse pagyty‚te Biblijym jór‚yn ves ‚inha dene onha‚ túïalme, da tygaj va‚talty‚ pe‚ pisyn ily‚y‚ ‚yïen tole‚. Me ‚inhaora teïgehse ‚oä £hynym“ hara‚ luktyna, istorijyn ‚úk‚ak ora‚kyΩe ‚uqna. Nunym vie‚ tu‚ken puymo yle. Ajdemyn ajdemym ú‚andarymyΩe, tunykta‚ tóhymyΩó nimolanat ok jóró. Ala-mom qn kúle‚anym jodary‚yla jyrym-jyrna onhy‚tyna da ‚inha‚kyna keneta Biblij perna, qn kugu avttoritetan, qn kelge ‚onyma‚an,

27 pory‚ gyna úΩ‚ó, millionlo eïlan negyzym puy‚o, nigunam monda‚ lijdyme, kurymla gyh túrló ojgymjósym hyten tol‚o Kniga. Da, eï-‚amyh adakat Biblijym pohyt! To‚to qkzemplär úmbah purakym voΩylynrak ú‚tylyt, kón ik ganat lijyn ogyl gyn, uym nalyt. Íukertak monden pytaryme kornylam onhy‚tyt, izi godym kuvava‚t dene herky‚ ko‚tmym ‚arnaltat, ‚inhavúdy‚tym ú‚tylyt. Da luda‚ túïalyt. Teïgehe gyna vozaltyn pujto tudo, hylaΩat ily‚ nergen, hylaΩat hyn. Ludyn, honetym osal deh sakle, túr den tór manme gaj temen ‚ynde sóral ‚iΩma‚ dene, ajdemylan da túnälan porym y‚ta‚ kumylaï. Biblij vet ‚keΩak Ümyn Hoïy‚yΩo, lah tudyn vujlatymyΩ dene gyna kyhalme, ‚onymo ily‚nam hoïen kertyna. Ameriky‚te memnan dene q‚e ik kuryma‚lyk dokument aralte‚, tudym me hylanat palena da ‚inhasortala peregena. Ty dokument ‚údó vitle ij ondak vozaltyn. Íuko eï ‚ke kokla‚ty‚t hot úha‚enyt, lym lijde tyr‚enyt, ugyh da ugyh túrló glavaΩ dek pórtylynyt. Kúkten ‚uktenyt da serymy‚tym latkum federalænyj ‚taty‚ ratifikacijy‚ koltenyt. Nine eï-‚amyhyn pravlenijy‚tlan pe‚ kugu negyz py‚talte‚. Kó zakonym umyla, tudo gyna jodmyΩym ‚ukta‚ túïale‚, ‚ke pravaΩe, privilegijΩe dene pajdalana‚ jónym muq‚. £Tidym y‚ta‚ lie‚, a tidym ok lij“ manme tyglaj oj marte hyla tide zakony‚to ‚ke very‚tyΩe. Mutlan, kaΩne eï sud onhylno iktór ‚oga, kugu da izi, hinan da hindyme zakonlan lij‚a‚ ogyl. Sudæä ‚keΩat vet tugaj ajdemak, zakon onhylno tór. Tudymat ‚kenΩym suditlen kertyt. Ajdeme tukymy‚to qn kugu qksperiment kuze qrta ynde manyn, túnä kalyk memnan vely‚ órmalgen onhen, a me, tide zakonym ily‚y‚ purty‚o-‚amyh, keneta palen nalyn ulyna: zakonym pala‚ da jodymyΩ túrys

28 ‚ukta‚ gyn, kaΩne eï qrykany‚ savyrna! Ra‚ lie: ajdeme pytarty‚lan ‚ke verΩym vere‚tyn. Konstitucijyn puymo pravaΩe kaΩnyn ulo, tygak ‚ukty‚a‚ somylΩat ra‚ pale, obäzannostæ manyna. Pravam kuhylte‚ da obäzannostæ manmetym ok ‚ukto gyn, tygaj eïyn ily‚yΩe pelvek kaä‚ túïale‚, tidyΩe hylalan koe‚. Teve sajlyma‚ymak nalyna. Ikte tole‚, aj, mylanem vele kúle‚ mo mane‚, vese tole‚, kum‚o. Tygak sajlyme dolgym ‚uktydymo ‚uko eï pogyna. Ilen-tolyn uΩyna – ‚ke‚tak vara ‚keny‚tym vursa‚ túïalyt, ily‚ ‚keΩak mo kúle‚ym onhykten. Ves gana sajlyma‚ke ajda-lijΩe ‚onyma‚ dene tolat ma! Hyn ogyl mo, ‚keak tyj mogaj Prezidentym sajlen ‚ogaltet, tugak ila‚ túïalat. Amerika ‚ke Konstitucij ky‚kary‚tyΩe viäïyn da umbakyΩe peledaltyn, tugakak tide qly‚te xristianstvo Biblij Zakony‚to onhyktymo korno dene eï‚amyhym herke jyr humyren. HynΩym ojla‚ gyn, Konstitucijy‚te kaΩne eïyn ‚ke verΩe onhyktaltyn, tygak pútynæ obwestvyn, tuddeh posna ila‚ ‚onymanat ogyl, va‚ke gyna kumyktalte‚. Ikte mane‚, mutlan, tide Konstitucij mylam ok kel‚e, vese ves zakon nergen kutyra, a mo ‚ot‚o? Zakon hylalan ikte lijman, a Biblijym kuze mana‚? Tide – pútynæ ajdeme tukymlan Verxovnyj Konstitucij, tudyn zakonΩo hylalan iktór, iktat ‚ylyn kod‚a‚ ogyl. Tygerakyn, Konstitucij qlyn qn kúk‚ó zakonΩo gyn, Biblij – qn Kúk‚ó Ümyn Zakon, molan mana‚ gyn, Biblijy‚te Ümo ‚ke ZakonΩo-‚amyhym umyltaren puqn. Tu‚to ajdeme tukymym aralen kodymo nergen ojlalte‚. Púrtúsy‚ lektyna gyn, ikana‚te ümyn zakon-‚amyhyn ‚uktalt tolmy‚tym uΩyna. IktaΩ kastene vujdam kú‚kó nóltalza da ‚údyrlam onhalza-än, Ümyn kavalan ‚úmda ok kuane mo? Ale ‚o‚ym mlandyn da hyla ku‚kylyn ily‚lan va‚tare‚ kojdymo kidy‚tym rúzy-

29 mym ‚eklanyza, hyla luky‚to ily‚ pehkalte‚, vijym nale‚. Memnan jyr avyren ‚ogy‚o púrtúsy‚to, manyna, Ümyn hyla qn izi honan dek ‚umyΩym óryn ‚iΩyna. No púrtús q‚e tura ojlen ok mo‚to, tudyn jylmyΩak uke. Tu‚to ‚kanna aralalta‚ jónym Ümo deh posna mua‚ ok lij. Memnan hon kórgy‚tó ala-moΩo Ümyn ulmyΩ nergen qreak ‚iΩtaren ‚oga, tide hyn ogyl mo? Poro den osal kokla‚te ojyrtemym kó ok pale? No me túΩvah gyna aklena. Ümyn hyla túrló ‚onyma‚yΩ dek ‚ua‚ mylanna púraltyn ogyl, kone‚ne. Biblij ty‚te qn kugu uΩa‚lan ‚otlalte‚, ajdemylan pala‚ mo púraltyn gyn, hylaΩat ty‚te sity‚yn ulo, vesym kyhalme oge‚at kúl. Tudyn lastykla‚tyΩe hyn xristianstvo qn peïgydyn negyzlaltyn. Ajdeme tukymym aralen nalme plan tihma‚yn onhyktaltyn. Biblijy‚te xristianstvyn doktrinyΩe gyh hyn xristianin nimomat uty‚ ok luk, da Ümyn Muty‚ tetla nimom e‚ara‚at ok tóhó. A eï kid dene y‚talt‚e Kostitucijy‚kyna Ωapyn-Ωapyn e‚arty‚ pura, üΩo statæäΩe hotak va‚talte‚. A tak‚e me umylen ‚ogena: tudym vozy‚o-vlaklanat Ümo ‚ke Ωapy‚tyΩe pol‚en, perom kuhy‚o kidy‚tym viktaren, Svätoj Íúly‚yn pol‚ymyΩ dene ‚ohyn. Kuzerak ojlen ulma‚ Ap. Petr: £Ajdeme volä dene onhyk uΩyn kalasyme nigunamat ‚ohyn ogyl, no ojlenyt‚e tudym Ümyn svätoj eïΩevlak, Svätoj Íúly‚ nunym viktaren ‚ogen“ (2 Petr, 1,21). Apostol Pavyl mylanna ojla: £Hyla Pisanij Ümyn ‚úly‚ dene temyn da tunema‚, ‚oäm pytara‚, honym tórlata‚, hynlan melyn ‚oga‚ viktaraltyn; da tek Ümyn ajdeme utyr saem tole‚, hyla poro pa‚alanat ämdylylte‚ (2 Tim. 3,16-17). Hyn uvery‚t-vlakym koltylyn, Biblijyn sostavitelæΩe-‚amyh ily‚ym nigunamat utyΩden sóralyn súretla‚ tóhen ogytyl. Qryky‚t dene nuno kugu da izi

30 äzyk ulmym hyn onhyktenyt, ajdeme hon púrtúsyn pe‚ak nahar ulmyΩym palemdenyt, biblejskij manme pagy‚te eï-‚amyh kuze ilenyt, tudymat súretlyde koden ogytyl. Qn órma‚anΩe ku‚to vara? Tunar ‚eïgelan kod‚o pagyty‚tat, tidlanΩe pujto ú‚ana‚at ynde jóndymyn vele huhe‚, Ümyn aklymy‚t, túrló semyn ojly‚tmy‚t, ves Ümym kyhalmy‚t – memnan kyzytse ily‚nam súretlen puymo pujto. Tahat vet tygaäk äzyk y‚talt ‚oga! Biblijym ludyna, a tu‚to memnan tahyse ily‚na pohylte‚, memnan u‚na, ‚úmna, utyΩdene kuge‚nyme kojy‚na, túrló kúle‚-okyllan ú‚anyme, tide da tudo... Memnan äzykna, ‚uktaltdyme ‚onyma‚na, ojgyna, nigólan ú‚anyde ilen, utyr da utyr úlyk volymyna... Hynyn synΩe Ωap qrtyme dene ok molem. Tide kurymyso hyn ves kurymlanat hynak lijyn kode‚, ni kalyk ok va‚talte, ni qlyn mogaj vely‚te ulmyΩo ‚oty‚ ok nalalt. Va‚talte‚yΩe lah ajdeme tukymyn ‚onyma‚yΩe, ily‚ júlaΩe, kórgó hon poänlyk‚e. A Ümyn Hyn nergen ojlymanat ogyl, tudo – kurym-kuryma‚lyk. Iisus Xristosyn, memnan Sakly‚ynan tolmyΩo Biblijy‚te qn rúdó verym nalyn ‚oga, tide – utaryma‚ nergen uver. Biblijym kelgyn-kelgyn ‚ymly‚e, paly‚e-‚amyh To‚to Sugynæmut gyhak, túïalty‚ glavaΩ gyhak, Iisus Xristosyn tol‚a‚yΩ nergen onhyk uΩyn vozymym, prorohestvym, palen nalynyt, molanΩe, Tudyn nergen istorij – To‚to Sugynæmutyn rúdó temyΩe, tygak U Sugynæmutynat. Bytie Kniga‚te Tudo – ûdyrama‚ pela‚yn Nó‚myΩó. Levit Kniga‚te – Pasxyn Agnec‚e. Hisla Kniga‚te – vúdym puy‚o Skala, Kú kuryk. Vtorozakonijy‚te – Prorok. Iisus Navinyn Kniga‚te – Gospodæyn voinstvyΩym vujlaty‚e VoΩdæ.

31 Izrailæyse Sudæä-vlakyn Kniga‚ty‚t – Tudo Utary‚e. Rufæyn Kniga‚te – Tudo Kavase Pokrovitelæ. KugyΩany‚lan nyl Kniga‚te da Paralipomenonyn kok Kniga‚tyΩe Tudo – obetovannyj KugyΩa. Neemijyn Kniga‚te Tudo – Izrailæ kalykym ugyh Nóltal‚e. Qsfiræyn Kniga‚te Tudo – Araly‚e. Iovyn Kniga‚te Tudo – myjyn Iskupitelæ. Psaltiry‚te Tudo – mylanem Hyla. Solomonyn Tu‚temmut Kniga‚tyΩe Tudo – mylanem Primer. Qkkleziastyn Kniga‚tyΩe Tudo – myjyn Celæ. Hyla Murylan Muro Kniga‚te Tudo – myjyn Kuanem. Prorok-‚amyhyn Kniga‚ty‚t Tudo – Onhykylyk Túnän KugyΩaΩe. Evangelijla‚te Tudo – ‚ymla‚, koly‚ym utara‚ tol‚o Xristos. Apostol-‚amyhyn Deänijy‚ty‚t Tudo – YlyΩ‚e Xristos. Koltymo Uverla‚te (Poslanijla‚te) Tudo – Ümo Ahan koltymo Xristos. Honmutla‚te (Otkrovenijla‚te) Tudo – Onhykylyk Xristos da Viktary‚e kugyΩa. Tide – Biblijyn kuryma‚lyk uverΩe. Tide – ily‚, túnä, kuryma‚lyk da kava nergen ojlyma‚. Biblijy‚te ‚ylten ojlymo nimat uke. UtyΩdene umyltaren tola‚a‚ nimolan. KaΩne honanlan koltymo uver, ‚inhava‚ da polmezyn kalasyme, tu‚to Xristos nergen poro, onhylgoh kalasyme uver, da Tudyn ‚kenΩyn Ümo dene pyrlä Tynyslyk verh ‚ogymyΩo, tuddek úΩmyΩó. Ikana Iisus Kapernaum vokten kuryky‚to Íke Uhenik‚e-‚amyh dene pyrlä ‚inhen. Nuny‚t tudyn jyr pogynenyt. Lijyn kerte‚, Petr Tudyn ik velnyΩe ‚inhen, a Ioann – ves velnyΩe. Iisus Tudlan nimuha‚dy-

32 myn ú‚any‚e, kaΩne mut‚ym ‚ukta‚ ämde ul‚o uhenik‚e-vlakym laskan da tymatlyn onhen kertyn, tugak, kuze jóraty‚e aha ‚ke ik‚yvyΩ-vlakym onha, kaΩne joham ‚ket‚ym uΩe‚, kaΩnyΩym posna jórata, vet nuno ikgaj ogytyl, ojyrtemy‚at kugu. KaΩne ik‚yve ojyren nalyn jóratymym ‚iΩe‚, óndalty‚y‚ ‚ke semynΩe pyzna. Tygakak jóraty‚a‚ ulma‚ Iisus Xristosat ‚ke uhenik‚e-vlakym. Nimuha‚dymyn jóraten onhymym ‚iΩyn, tide izi tú‚ka ala-mom kelgyn ‚onkalen. Hylanat ‚yp lijynyt, teve-teve Uhitelæyn um‚aΩ gyh tymarte koldymo mut hoïe‚ten lek‚a‚, tudym hoïe‚tyma‚tak rualten kuhyman, u‚y‚ py‚tyman da eï-‚amyhlan nimom va‚taltyde póleklyman, túnä‚te-ily‚e-vlaklan. Nunak gyna, Tunem‚e-vlak, kyzyt pelenΩe ulyt, qn kugu pial nunylan pervyj koly‚ta‚ púraltyn. MolanΩe, sade kuryky‚to ‚ogy‚yla, olivkovyj pu‚eïge jymalne uΩar-sur túsan ly‚ta‚ kokla‚te, Iisus ajdeme pyly‚yn tymarte nigunam koldymo propovedæym túïalyn, xristian júlan negyz‚ym umyltaren. Muha‚len ‚ukten vele, kalyk ulo honΩo dene peledaltyn, £tudyn tunyktymyΩlan óryn kuanen, molan mana‚ gyn, Tudo vlastæ kuhy‚o semyn ojlen, a knagaze ale farisej semyn ogyl“ (Matf. 7, 29). HynΩymak Tudo kugu vlastän semyn ojlen kertyn, vet tide vlastæym Ümo Tudlan ÍkeΩak puqn, da peïgydemdyme ZakonΩo-‚amyh – tide Ümo Ahan ZakonΩak, tide Zakonym kaΩne xristian ala-mo semyn pisyn ‚ukten ‚ogy‚a‚, tunam vele utaralt kerte‚. Tendan pórty‚tyda, pahery‚tyda Biblij uke gyn, kyzytak kajyza da nalza, nimogaj kniga deh hot tudo tylanda kel‚a, ojyryza, mogaj kugytanΩe tylanda ‚otlan tole‚, tu‚to mom vozymym sajyn, nojydegeh luda‚ lijΩe, tugaj ‚riftanym ojyryza, vara tymykyn ‚ihsa da umyla‚ tóhyza, molan ty kniga túnämbalne qn kuatly-

33 lan, qn hynlan ‚otlalte‚, molan tudo kurymla goh memnan dek tolyn kertyn? Kuze tuge lie‚ – hyla honanyn jodmyΩym ‚ukten kerte‚, ajdeme tukymym onhyk da onhyk vúden kaä. A ku‚ko tudo namien ‚ukty‚a‚, mo vara lie‚ memnan dene – jody‚, ‚keat uΩyda, pytydyme, a nigóat ‚ke mu‚to dene ra‚ umyltaren ok seïe. Biblijym ‚ukertsek kidy‚ nalyn ogydal gyn ä pervyj gana tudym va‚lijyda gyn, ondak Ioann deh Evangelijym luda‚ pajdale. Tide Evangelij Biblijyn qn kugu kuatan KnigaΩlan ‚otlalte‚ gynat, pervyj lud‚ylan qn umyla‚ lij‚e, ra‚. Tu‚to ojlalte‚, molan ajdeme tukym utaral‚a‚, mogaj vij tidym y‚ta‚ yneΩ pu, molan kaΩne ‚úmyn jodmyΩym ‚oty‚ nalman, tuleh molat. Ioann deh Evangelijym £seïymek“, te umbakyΩe Mark, Luka da Matfej deh Evangelij-‚amyhym túïal kertyda. Umyla‚ tóhyza, kuze nine eï-‚amyh, kaΩnyn vozymyΩo stilæ ‚ot dene jór‚yn ojyrtemalte‚ gynat, ajdeme tukymyn Xristos goh vele utaralt kertmyΩ nergen poro oj-‚omaky‚tym viktarat. Hyla seïen lek‚e túnämbal uhenijyn qn hyn da ra‚ ulmyΩym tunam hot palen nalyda, Ap. Pavelyn molan tyge ojlymyΩymat vara umyleda: £Iisus Xristos teïgehe da tahe da kurymkuryme‚ Tudak“ (Evr. 13,8). KaΩne Evangelijym posna oken lektyn, U Sugynæmutym túïalty‚ gyhak pohsa, varaΩe mogaj kniga kaä – pútynek luda‚ lie‚. Tyge lijmek, te qsogyl jyvyrten kolteda: Biblijym umyla‚ túïalynda! Da umbakyΩe tendam tugaj kuan avalta – hynak, molan tymarte myj tiddeh posna ilenam, manyn kolteda, vet ty‚te tunar u‚an kaïa‚, kape‚ ‚uldyr ku‚myla vele huhe‚. VaraΩe tide kniga deh tendam ojyra‚at ok lij – tuge ‚keΩ dek kuatlyn kep‚ylten ‚ynda. Jyrva‚ onhala‚ ‚inhada pohylte‚, jórata‚ ‚úmda pohylte‚. Ily‚da hylt va‚talte‚.

34 Molan myjΩe ilen tola‚em manmym húhkydyn kola‚ lie‚ ogyl mo? Tuge ojly‚yΩo pyhkemy‚te ko‚te‚, kehym onha gynat, tudym ok uΩ pujto. Vonha‚ lijdyme progal goh kúvar tylanda tolyn voze‚, ily‚dan tymarte kuak‚ ulmyΩo, syndymylyk‚e keneta jome‚, Ümyn kaΩne mu‚to brilliant semyn ‚úmy‚tyda volgalta‚ túïale‚. Mo tendam turgyΩlandara, hylaΩat ra‚eme‚. Ily‚lan kúlmyΩym ‚oty‚ nalme godym pervyäk tudym palemdyman, ohyni: Biblij Ümyn honΩym pohyn onhykta. Íarneda haj filosof-‚amyhyn kyhal tola‚yme £ajdeme deh qn hot kuatle Ajdeme“ nergen? Ku‚to tudo? Mo tugaj tudo? Ily‚e honanak mo? TygajΩe ala-ku‚to ulo gyn, myjΩe, izi ajdeme, tudlan kúlam mo vara? Kuze tudym umyla‚ lie‚, molan jóra? Nine da túΩem dene lektedy‚e jody‚lan Sväwennyj Kniga gyna va‚e‚ten seïa. Tide KnigaΩe – Biblij.

35

KUMÍO GLAVA

ÜMO £Kertat mo ‚ymlyme dene Ümym muyn?“ Iov 11,7

Kó Tudo, Ümo? Tús‚ó Tudyn mogaj? Ulak mo Tudo manyn, ú‚anen kertyna mo? Kunamsek Tudo ulo? Pútynek palen nala‚ lie‚ mo? Memnan kokla gyh kaΩne tygaj da molo túrló jody‚ym ‚kanΩe puqden, júkynak ala u‚y‚tyΩak gyna, molan mana‚ gyn, jyrym-jyr túnäm onhena da hylaΩymat tyge hotkydyn, sóralyn kely‚tarymylan óryna. Ily‚yn óryktary‚e onæy‚vityma‚yΩym, hudyΩym, ves semyn mana‚, kaΩne kehyn va‚lijyna. A kolyma‚... Mo tudo tugaj? Peled‚e, ilany‚e pu‚eïge... Íem barxate‚ kuhymo almaz gaäk ‚údyr-vlak... Tugaj kugu teïyz, okean, tugaj kúk‚ó kurykla... Kó hyla tidym y‚ten kertyn? Mlandyn ‚ke dek‚e ‚up‚yn ‚ogy‚o vijΩe ku‚eh lektyn, kuze ‚ohyn, tidlan kóra vele vet hyla honan da hondymo very‚tyΩe ‚ogen kerte‚. Júd den kehym, idalyk va‚taltme pagytlam kó ‚ohykten? Mogaj va‚mut lijyn kertman gyn, ninylan vele ogyl, tygak molo pytydyme jody‚lan ikte gyna hyn: hylaΩat memnan Kugu Púry‚ynan pa‚aΩe. Íagatym onhalza-än, mogaj tudo hatka, kaΩne orvaΩe, úzgarΩe very‚tyΩe – ‚onen luk‚yn mastar ulmyΩlan hylt órat-kuanet, kuze tyge kertman, ‚onet. Tygak y‚taltyn jyrym-jyryse kugu túnät Kugu Púry‚ó-izobretatelæyn planΩe pohe‚. Me tudym Ümo manyna. LúmΩó mylanna ‚ohmekynak palyme. KaΩne ajdemylan ‚úly‚ym nal-

36 myΩ gosdekak viten puren – tyge pútynæ ajdeme tukym‚amyhlan. Memnan haplandaryme Ümyna, memnan ojlymo Ümyna, tunykta Biblij, Ümo, £Kón deh poro hyla y‚ty‚-kuhy‚ tolyn ‚oga, qn motoryn y‚talt‚e pólek tole‚“ (Iak. 1,17) – memnam ‚ohykty‚o, túnäm hoïy‚o, memnam tu‚an sajyn veraïdy‚e Ümyna. No kó Tudo vara, – adakat jodyda, – ku‚to ÍkeΩe? LúmΩym hylanat palena manyna. Mylanna púralt‚e qn nele ‚agaty‚te, kugu ojgo da mo kertmynam visyme nele pagyty‚te Tudym qreak ‚arnena. Memnan kokla gyh ‚ukyΩo, mogaj kehe tudlan púraltyn gyn, tudyn lúmΩym o‚kylΩo eda manme gaj kórgy‚tyΩó kuha, kaΩne ‚agatyn tyge y‚ta‚ tyr‚a. ÜΩiktyΩe móïge‚la hakna. Ogyna ú‚ane, manyt, nimogaj Ümat uke, tak gyna ala-mom ‚oäkleda, y‚talyt. Da tugaät lekte‚ da jode‚: £Umyltaryza-än mylanem Tudym, ú‚andaryza. Ala myät vara Ümylan ú‚ana‚ túïalyn kertam“. Tyät tide pytarty‚ tú‚ka gyh ulat da, úmyr muhket Ümo nergen túrlyn-túrlyn ojlymym kolyn, Tudyn nergen umyltarymym vuhet gyn – ú‚andary‚t yle, ala vara myät molo gaäk Üman liäm, lah Tudlanak vele, Ümylanak vele, ú‚ana‚ túïalam manym vujym ‚iät gyn, ajsta onhal lektyna, Biblij mogajrak dokazatelæstvym, mogaj umyltaremmutym, mogajrak súretym pua. Túnämbal istorij tahe muha‚ korny‚kyΩo lektyn ‚uyn, kaΩne eï sandene ik jody‚lan va‚mutym sodorsodor kyhal‚a‚ yle: £Ümo mogaj?“ KaΩne eï ‚kanΩe tide jody‚ymak puy‚a‚ da tudlan va‚mutym puy‚a‚ – ik qn hyn va‚mutlanak vele ú‚any‚a‚. Nimynär koktelanyde paly‚a‚ yle, kó tugaj Ümo da mom Tudo y‚ten kerte‚. Ümym palydymetak, ajdemyla Ümylan vujym savaltydymylan kórak, memnan ily‚nam, úmyr kornynam nelemdy‚e túrló jody‚ da nelylyk pytydymyn vahúmbalnyna kugu vak‚ kúla vozyn kiä. Ümyn planΩym ‚ot-

37 lydymo kojy‚na, úskyrt taga gaj ulmynak túnäm tygaj ‚úlykan da pyhkemy‚ muha‚ke ‚ukten ogyl mo. Myj ‚keΩak tale ulam, mogaj Tu‚to q‚e Ümo da monæ, q‚e kólan myj kumal‚a‚ ulam, ala-mogaj ZakonΩym da monæ q‚e tu‚to ‚uktyman – vot lah tygaj tupela ‚onyma‚ da úskyrt kojy‚ memnan honlan, volgydy‚ lektyn, ‚úlalten kolta‚ ok pu. Sandene ajsta Tudyn nergen mo palymynym uq‚ ‚iΩtaren, vesymat umyla‚ tyr‚en onhena. Memnam tunyktyza yle manyn, ku‚ko mien lekmanΩe vara, kó mylanna hynΩym luktyn pua? Hylanat ogyl mo vara me koly‚a‚lyk ulyna. Ala vara Ümo mlandúmbalne iktaΩ-kóm ojyren ‚ogalten Tudyn nergen lúmyn kalaskala‚ak, lúmynak kugu avtoritetym y‚ten? Uke. Ik tugaj Íket Ajdemo, kó tidym memnan kokla‚te y‚ten ko‚tyn, kok túΩem onhyh ilen. Da me Tudym saj pa‚aΩlan yrese‚ pudalenna. Kuze ynde Ümo nergen palen kertynaΩe? Huza-än, uhenyj-‚amyh deh jodyn onhy‚a‚. Nuno ojlat: púrtúsy‚tó da ily‚y‚te mo ulo gyn, q‚eΩym hyla-hyla honan-vlakat, Ümo dene pyrlä ik tihma‚ túnäm y‚tat, ily‚yΩak tide – Ümyn y‚tymyΩ gyh iktyΩe. Ümym, manyt nuno, ik húhalty‚ vúdy‚tat, nimuha‚dyme Sandalyky‚tat uΩyn kertyda. Íogyza-än, filosof‚o mom ojla vara? Tudo tygerak tunykta. Ümo, mane‚, túï-túïalty‚ da nigunam va‚taltdyme vij, mo jyrym-jyrna ulo gyn, hyla tudyn y‚tymyΩe; tugak q‚e túnäm kuhen ‚ogy‚o qnergij; ÍkenΩyn gyn ni túïalty‚yΩe uke, ni muha‚yΩe ok lij. Filosofet mane‚, mo sylne ulo gyn ily‚y‚tyna, ‚inha dene uΩmyna, u‚ dene ‚onen mo‚tymyna – hylaΩat tide vij gyh túïalty‚ym nale‚, sade vij gyhak lekte‚ da tu‚kak pórtyle‚. UmbakyΩe jodsa, q‚eat va‚mutym nalyda. Ümo tide – Hyla‚tyΩat Hyla da tetla nigóat nimom Tudyn

38 nergen palen nalyn ok kert. Tudym umyltary‚e túrló mut ko‚te‚. KaΩne ql, túrló kova‚tan kalyk, nacij, posna kaΩne eï qn kú‚yl Suwestvo manmym, túnäm vujlaty‚ym, ‚ke semynΩe palemda‚ da ‚keΩ gajym súretla‚ tóhen, vet hylanat Tudyn y‚ty‚yΩym uΩynyt, no KóΩym gyna alät umylen ogyt mo‚to. Kudo mut‚o ynde hyn? Kudo teorijΩym ústembak py‚ty‚a‚lyk kurym Kniga semyn nalman? Mlande‚ ‚ohyn ku‚‚o, ‚kem ‚ke kú‚yl avtoritety‚ kúzykten ‚yndy‚e kugun tunem‚ylan ú‚ana‚ mo? Onhyl glava‚te me uΩynna yle, Ümo ÍkenΩym Íke pohyn onhykten ik Kniga‚te, sade KnigaΩym me Biblij manyna. Mylanna mo kúle‚? Lah ú‚anymyna vele kúle‚. Biblij tide – Ümyn honmut‚o, ty‚te gyna u‚lanna, ‚úmlanna poro da nimuha‚dyme hynym palen, kapnam túrló osal deh qrykten da utaren kertyna. Lah ty‚tak vele me hyn va‚mutym muyna, tylehat koh – Ümyn púrtús‚ym, hon púrtús‚ym manyna, muha‚ marte, mylanna sity‚e muha‚ marte, umylena. Ümym pohyltary‚e Biblijym kehyn lektyn ‚ogy‚o gazet semynak kaΩne gana da ikanat kúryltdegeh ludyn ‚ogena gyn, Tudyn nergen júratyme artistkyna, sporsmenna semynak mo kúle‚ym palen kertyna yle. Brilliantyn, almazyn ‚uko-‚uko túrló luky‚t ulo. Ümyn ÍkeΩ nergen ojlyma‚tat tunarak, mana‚ lie‚, pytydymyn pohyltynak vele ‚oga, nunym umyltaren voza‚ muha‚dyme toman sohinenij kúle‚ yle. Ver ‚agallan kóra, memnan ty‚te nyl ojyrtemym posna onhyktymynat siten ‚uq‚, nuno rúdó verym nalyn ‚ogat da qreak paly‚a‚ ulyna. Ikym‚yΩe tygaj. Biblij Ümym Dux mane‚, me marla‚ke (kusary‚e – Ü. G.) Íúly‚ manyn kusarena. Iisus Sixar tave vokten údyrama‚ dene kutyren ‚ogymyΩ godym Ümym umyltary‚e ra‚ mutym kalasen: £Ümo – tide Íúly‚“ (Ioan. 4,24).

39 Íúly‚ mutym kolyn, te kuze ‚oneda, ‚inhada onhylan, myj manam – kórgó ‚inhadam, honyn onhymo ‚inhaΩym, – mo súretlalte‚? Kava‚te tútyra gajrak pyl koe‚ ala? Joham lúdykty‚ó iktaΩ-mogaj vo‚tkoj‚o? Ala Íúly‚ tide kapdyme, syndyme... nasta? Xristos £Ümo – tide Íúly‚“ manmyΩ godym ‚inha onhylnyΩo da u‚y‚tyΩo mom kuhen? Xristosyn mo ‚onymyΩym da £Íúly‚yn“ mom onhyktymyΩym, hynΩymak Tudyn mo ulmyΩym, molan ty mutym kuhyltmyΩym umyla‚, mylanna kyzytak Biblij dek pórtyla‚na voze‚, tu‚to ik tugaj ver ulo, ‚arneda? Xristos ylyΩ kynelmekyΩe ojla: £ÍiΩsa Myjym da sajynrak onhalza, kuzerak te kyzyt Myjym uΩyda – Íúly‚yn luΩo da ‚ylΩe uke (Luk. 24,39). Sandene me ynde ú‚anenak kertyna; hynak, Íúly‚yn kap‚e uke, kapyn üap‚ak vele, manyn kertyna, ohyni. Hynak, Íúly‚yn kap‚e uke, tuge gynat ulo tudyn ‚ke ily‚yΩe da vijΩe. Pe‚ak nelyn umylena, molan mana‚ gyn, muha‚ke ‚u‚a‚lyk nele kapna, ‚yl, vúr, lu, kova‚te, hoga‚yl da ‚ón kokla‚te kijy‚e u‚-akylna, hon‚iΩma‚na kajyk gaj ‚uldyran ale Íúly‚ gaj ku‚tylgo ogyl. Ajdeme-‚amyh, me, túï-túïalty‚ gyh muha‚ marte ikana‚te avalten onhalyn, ‚onalten ogyna kert, a ondak‚e vet Ümo ‚kenΩym ‚ohyktymo honan-‚amyh‚ylan, mylanna, lah tugaj liä‚ak púryneΩe ulma‚; Íúly‚yn hap‚ym da volgydyΩym, motorΩym umylen ogyna kert, memnan ‚iΩma‚na nú‚kó, u‚na næoma. £Íúly‚“ mutym kolyn, um‚a gyhna üΩym ‚úlalten luktyna da tudak vele pujto lie‚ sade Íúly‚, – tyge me ky‚karlaltyn ulyna. Mom uΩyna-kolyna, tudymat ‚kenan dene gyna taïastarena. Ves semynΩe, keneta‚te sukalten ‚inhyn kumala‚ taraty‚e, túrdymó-muha‚dyme okeanyn mardeΩ dene múgyraltyn kredalmyΩym nigunam uΩdymo eï, mutlan nala‚, kuze hyla tidym súretlen

40 kolta yle? Hynak vet, kuze? ÍkeΩe vet tudo pórt okna onhylnyΩo júr deh vara hyvylan kelyn vonhy‚a‚lyk vúdan lakym gyna uΩyn... Kuze ynde umyleda? Ajdeme, lah sade vúdan lakym onhy‚yΩla, ‚kanΩe ala-mynär meïge kelgytan teïyzym, hyla ikana‚te pytaren, kumykten kert‚e vijym, haren ‚ogalta‚ lijdyme kuatym, ijyn ko‚t‚o ‚uko aäran, ‚uhko nasta-‚amyhym, nigómat da nimomat hamanen mo‚tydymo vúd kuatym, tunamak muha‚dymym, kalasa‚ lijdymyn motor ulmyΩym, okeanynym, ‚kanΩe u‚e‚ hyn súretlen kerte‚ yle mo? Lavyran vúd lakym gyna uΩa‚ tunem‚e eï memnan mo nergen ojlymynam kunam umyla?! Mogaj mut dene me okeanyn kuat‚ym tudlan onhyktena? Tygaj onæy‚vityma‚-hudo ulo manyn, kuze ú‚andara‚ yle! Myj om ú‚ane manmet dene ulyΩo ikana‚te uke‚ ok savyrnys. Me teïyzym súretly‚na, okean nergen ojly‚na. A Xristosyn £Ümo tide Íúly‚“ manmyΩym umyltara‚ tyglaj eïlan q‚eat nelyrak, ohyni. Mom Tudo nine mut goh ojlyneΩe ulma‚... A vet Iisus Xristos ÍkeΩe palen! U‚yΩo Tudyn ulo túnäm, koj‚ym da kojdymym, avaltenak umyla‚ pohylt‚o lijyn, – ala túnämat vele ogyl?! Ily‚yn lavyran lakyΩe tudlan – nimo! Íúly‚yn muha‚dyme jyΩyïΩe, umyltara‚at lijdyme kelgyt‚e da kugyt‚o Tudlan ra‚ palyme ulma‚, vot mo. Memnan deke umyltara‚, u‚nam pohyltara‚ da jórata‚ tolyn – keh izi‚ak da u‚da kelgemΩe, onhalty‚da viäïΩe, molo vere mo y‚talte‚ – uΩsa, palen ‚ogyza. Ynde palena, Íúly‚ – kap dene kyldalt‚e ogyl, tudo kap semyn ok lunhyrgo, ok to‚tem, ok pyte, ok ‚oïgem. Da q‚eΩym kap semyn ok va‚talt. Biblij tunykta, Ümo – tugaäk Íúly‚, kap dene ky‚karlaltyn ogyl, tudyn ni hek-granicyΩe, ni formyΩo uke. Nimo denat kyldaltyn ogyl, visen nala‚at ok lij, ‚inhadat ok uΩ, ‚inha vet úzgarym, jyrym-jyr mo ulmym uΩa‚ vele y‚taltyn. Tunykten ojla q‚e Biblij – nimogaj hek‚at

41 uke gyn, ikana‚te hyla vere lijyn kerte‚, uΩe‚-kole‚, palen ‚oga. TygajΩym, mutat uke, umyla‚ pe‚ak nele, ‚kenan ‚onen lukmyna semynak gyna ‚iΩa‚ tyr‚ena. Tuge tunemaltyn, mogaj úzgarym ale iktaΩ-mom q‚e vesym ‚ke kidna, u‚na dene y‚ten kertyna, Ümat pujto, ‚onena, tudymak vele ‚otlan konda. Molym pujto oge‚at kert vele... Hyla vere da ikana‚te memnan kokla gyh kó ‚uq‚, nu? Iktat da nigunamat. TugeΩe Ümat ikana‚te da hyla vere lijyn kert‚a‚ ogyl... Me ‚ohynak tugaj ky‚karan ulyna. Teïyz ser voktek tolyn ‚inhyn, urzo tih vúdym ko‚talyna da... O! – Y‚talal koltena, – pytarty‚lan sade teïyzet myjyn lie: myj tudym urzy‚kem kuhem. Pútynek ynde myjyn! Hynak, teïyzyn húhalty‚yΩe ynde kidy‚tyΩe. No tidyn godymak ves vere ul‚o eï-‚amyhat, túΩemle ves sery‚te ‚ogy‚o, teïyz vúdetym ikana‚te ko‚tal nalyn kertyt; kunar kúle‚ – nal, sadygak kugu vúdet ok puho, hydyrikat ok lij, oge‚at va‚talt. Kuat‚at, vúd jymal ily‚yΩat ondakse gaäk kode‚. Nalza, kuhyltsa, kuanyza, kurym-kuryme‚lan sita. Tygak Ümo denat. Hyla vere da ik Ωapy‚tak. Tol da Xristos lúm dene Tudym ‚ke deket hon ‚ok‚o uldy‚mutet dene úΩ, túnäm poro onæy‚vityma‚-hudo dene temyΩe, hyla ‚údyrym very‚tyΩak kuhyΩo, ku‚kyl atylanyΩe, nó‚mó ‚yten lek‚e, da vondyΩo, vurgyΩo parham, saskam nóltal kuhyΩo; Ümo, tylanet nimogaj avyrty‚, ky‚kar ale hek-granica uke. Tygak jóratyma‚yΩlanat muha‚ ynΩe lek, poryΩym mylanna muha‚dymyn da tihma‚yn póleklen ‚ogyΩo. Ümym haren ‚ogalta‚ ale ky‚kare‚ ky‚karla‚ ‚ony‚o – ‚ogal, mom y‚tylat?! Tudyn ‚ohyktymyΩym ala-mogaj ik ver ale kundem dene it viskale. TyjΩe vet okean onhylno ‚anha‚ pudyrgo vele ulat. Ala tyj keneta tylzym verΩe gyh koraïda‚ jónym muynat? Ala

42 Mlandyn pórdmyΩymat haren ‚ogaltynet – tek tudo ‚ke jyrΩe ynΩe pórd... Tygaj ‚onyma‚ vujy‚ket tolyn gyn, mogaj u‚dymo ulat tyj, mogaj myskynæ – ‚ogal, vet Ümo deh kugu ot lij, tek Tudynak y‚ty‚yΩe tyjym qreak kuandara, a pytara‚ ok taratyl. Kuze myj kyzytat avamlan jomartlyn kuanen ilem! Qn ‚ergakanΩe tuddeh mo kodyn gyn, lu iä‚em godym qreak myjym tyge tunykten: Ümo – tide Íúly‚, Muha‚dyme, Kuryma‚lyk da Va‚taltdyme. Ümyn tide pale mut‚o úmyrem muhko pelenemak ila. A kunam ajdeme Ümyn Íúly‚ ulmyΩym, Muha‚dyme, Kuryma‚lyk da Va‚taltdyme ulmyΩym hony‚tyΩo ko‚tykta, nigunamat Tudym ú‚anydymyn ok onho, aldi-buldi ‚onyma‚ deh, Ümo tidyΩymak y‚ten ok kert dyr manme koktelanyma‚ deh, Ωapy‚tyΩe ojyrla. Biblijymat üΩo eï Ümyn Mute‚ py‚ten uΩa‚ ok va‚ke, molanΩym ‚aïgat umyltary‚na: ‚ke ok kert da pujto, ‚ona, Ümat kert‚a‚ ogyl. Ümyn Biblijym ‚uldyraïdy‚e kugu vij semyn ogyda ‚otlo da ú‚anymym pyrtak harnen ulyda gyn, tudym uq‚ ludyn leksa, ala ynde u‚da puren, ala ikana‚te ynde umyleda? Onhalza tudym, ‚arnyza pórt okna jymalne júr deh vara pogyny‚o lavyran vúdym uΩ‚o eïym – keneta pujto tudo okean-teïyz voktek tolyn ‚ogalyn lijΩe! Ala onhyhso dehat hotrak ‚kanda Ümyn nimuha‚dyme kuat‚ym pohyn kertyda? Mogaj ulyΩym, Tudym, ‚úm-hon denak ‚iΩyda. Xristosyn ojlymyΩla, £Ümo – tide Íúly‚“ manmylan vujyn ‚ogyman, tuleh vara koktelana‚ úΩ‚ó jody‚ ikana‚te jome‚, onhyk uΩmo Ümo ajdeme tukymyn pa‚a‚tyΩe qn poro túïalty‚ da vij, Tudak Biblijyn sery‚e-vlakyn u‚y‚tym, kidy‚tym viktaren. Ümyn kó da mo ulmyΩo ra‚emmek, palymek, hylaΩat ikana‚te ‚ke very‚kyΩe ‚inhe‚. Kokym‚yΩo: Biblij Tudym Lihnostæ manme, hynΩe denak ily‚e eï semyn pohyn onhykta, molan mana‚ gyn,

43 Knigan túïalty‚ lostyk‚o gyh muha‚ marte ojlalte‚: £Ümo jórata“, £Ümo ojla“, £Ümo y‚ta“. Eï mom y‚ten kerte‚, tudak Ümylan vozalte‚. Eï vet ‚iΩa‚, uΩa‚, ‚ona‚, túnä‚te honan ulmyΩym hylalan onhykta‚ y‚taltyn, £Qj, myj ulam, onhyza, kidda dene kuhyltsa, myj ulam, myj!“ manyn kyhkyralme‚ke. Mlandyse ily‚y‚te eï kap‚e ulmo dene serlaga, tuge púraltyn tudlan. Memnan hagremalt‚e, púny‚ken da ‚inhyrlalt ily‚e u‚-akylna ludymo, ‚yldyme, kapdyme Íúly‚ym yneΩat pale, oge‚at ‚inhe, ‚ke onhylanΩe súretlen oge‚ak seïe, tidlan ikana ‚kanΩe tugajy‚ savyrna‚ kúle‚! Vara uq‚ pórtyla‚. Da ‚oh‚etlan kalaskala‚, li‚yl eï-‚amyhetlan. Tylanet nuno ogyt ú‚ane gyn, honetlan kuze huhe‚ yle? Ümyn tunyktyma gyh umylena tak‚e, memnan kapna kuryma‚lyk ogyl. Da kuryma‚lyk – lah Ümak gyna, tidym ojlymat ok kúl. HonnaΩe kyzyt kapy‚tyna ila, palena. Hon ila gyn, kapat ila, da móïge‚la: kap ila gyn, hon ila. Pe‚ak sajyn ‚iΩyna ynde, kolymyna godym memnan lihnostæ manmyna kap gyh utlen lekte‚ da ondakak tudlan púralt‚e korno dene kaä. Hyla tidym onhyk uΩyna uΩa‚yΩe, da sadygak u‚y‚tyna ty ‚onymyna, palymyna ‚kanΩe peïgyde verym yneΩ mu, u‚etak ok kaj mo yndyΩe, verne vet? Kum‚yΩo: Biblij teve mom peïgydemden ojla, Ümo q‚e Íúly‚ da Lihnostæ vele ogyl. Tudo tygaj Svätoj da Hyn Suwestvo. Bytie Kniga gyh túïalyn, Honpohmo Kniga marte Ümo ÍkenΩym Svätoj Ümo semyn paldara, mom Tudo y‚ten gyn, kaΩne posna y‚tyma‚tyΩe muha‚ marte tugaäk vele lij‚a‚, Äzykan ajdeme dek túkny‚a‚lyk ogyl Tudo, tunarlan Svätoj, äzykan ily‚ym hyten kert‚a‚lyk ogyl, tunar Tudo Svätoj. Tunar Svätoj da peïgyde Ümo. Kuze hyn ulmyΩym onhykten kertyna gyn, umylen nalyna gyn, ily‚na ikana‚te kuze hot va‚talt kaä

44 yle – posna nalme ajdemylanat, hyla kalyk-‚amyhlanat! Äzyke‚ vúdylalt‚e, popana dene pútyrnalt‚e gaj ajdemym Ümo deh mogaj kugu urylty‚yn avyrymyΩym ikana tylanda onhykta‚ yle, ala tunam te Biblij gyh utaraltme kornydam palen nalyda... Nohko lavyra dene äzyke‚ nenhyme ajdeme da kuryme‚ ändaryn volgalt ‚ogy‚o Ümo – teve mo nergen Sväwennyj Kniga-‚amyh ojlat. Skinij den Xramyn Svätoj den Svätoj dehat Svätojlan ‚elaltmy‚t gyhat tidyΩym palena. Tidymak onhykta, ‚ke herete‚yΩe, äzykan ajdemyn, Ümo dek li‚ema‚ tóhy‚yn, Tudlan Ωertvym-nadyrym kondymyΩo. Lúmyn Ümyïæeï-sväwennosluΩitelæ lijman, Ümo den ajdeme kokla‚te kylym peïgydemdy‚e. Arulyk ukem onhymo Zakonan Levit Kniga ulo. Tidym Izrailæ kalykyn ‚uko pajremy‚tyΩe palena, Izrailæ den Palestinyn posna-posna pehalt ilymy‚t gyhat ra‚. Ümyn SvätojΩo ÍkenΩyn peïgydemdyme molo negyzla gyhat ra‚ ‚iΩalte‚. Sväwennyj Vozyma‚te ojlalte‚: Tudyn PrestolΩo – Tudyn Savätoj ulma‚tyΩe. Ümyn Svätoj ulmyΩo da ajdemyn svätoj uldymyΩo gyhak vet Ümo da ‚kenΩym äzykdymylan ‚otly‚o, äzyk‚ym kasara‚ tore‚ lij‚e ‚uko äzykan ajdeme kokla‚te sar túïalyn da harnyde kaen ‚oga. Zakondymylyk, mane‚ Biblij, Ümo deh memnam ojyren, da tunar hot ojyren, Tudyn SynΩe memnan deh uΩdyma‚yn petyrnaltyn, da Tudo ynde, ‚ke pe‚ hot sórvalen ogyna kumal gyn, memnam oge‚at kol. Osalym, tudyn kuze osallanymyΩym tymykyn onhen ‚inha‚ Ümo utyΩden, manme gaj, Svätoj. Da tunar aru – äzykan dene iktaΩ-mom pele‚ten kolta‚ ale tuddene iktaΩ jón dene túkna‚ – Ümarale! Osalyn puren ‚umyΩ deh onhyh ajdeme da Ümo va‚la qsogyl kutyrenat ulyt. VaraΩe tide kyl jomyn, ajdeme Ümym tetla uΩyn kertyn ogyl ale móïge‚la – ajdemyΩe tudym tetla uΩyn kertyn ogyl. Iisus Xristos goh vele tide kyl ila.

45 Iisus Xristos goh ajdeme kunam-gynat Ümo dene kylΩym uqmden kerte‚. Ajdeme ‚ohynak ‚ke ‚ot‚o dene äzykan; kú‚kó ‚kenΩym ‚ynden gyn, nimomat va‚talten da monæ ok kert, äzykan jylmyΩ dene Ümyn pyly‚y‚ mutym ok ‚ukto. Kurym-kuryme‚lan ajdeme ‚ukertak túnämbah jome‚ yle, jóra q‚e Ümo muha‚dymyn umylen da hamanen mo‚tymyΩlan tuddek Íke QrgyΩym kolten, kugu urylty‚ goh Íkeak pa‚mam py‚ten. Ümyn Svätoj ulmyΩ gyhak Xristosyn kolymo amalΩym palen nalyn ulyna. Hyn Svätoj ulmyΩak, äzykym kasara‚ jodyn, hot jóratymyΩak Iisus Xristos deh titakym orlyk goh sula‚ da ajdeme tukymlan Serlagy‚ym pórtylta‚ kú‚ten. Memnan kumalme Ümyna – hyn Ümo, Svätoj Ümo, ‚oäm haktary‚e Ümo, da Tudak ‚ketyn ‚ohyktymo QrgyΩym kolten, ÍkeΩ dek kornym poha‚ ‚úden. Ajdeme tukymlan koltymo poly‚yΩymat, ajda-lijΩe onhen, ogyna ‚otlo da peïgydemdyme ZakonΩym ‚ukta‚ak ogyna piΩ gyn, nigunamat poryΩym vuhen ona ‚ukto, lahak vele vuhen ‚oga memnam! Nylym‚yΩe: Ümo – tide Jóratyma‚. Biblij dene palydyme-‚amyh umylen ogyt mo‚to tygaj mutym – £Ümo – tide Jóratyma‚“ (1 Ioan. 4,8), Ümyn Púrtúsy‚tyΩó molyΩym sajyn palat mana‚at nimogaj negyz uke. Pala‚ tóhydymyΩó kunam vara pala‚ túïale‚? Nigunamat. £Jóratyma‚ mutym ojly‚o-‚amyh, me, tidyn goh mom kalasynena, mom uvertarynena gyn? Memnan túrlótúrló jylmy‚tyna tudo qn ‚uko kuhyltmo, qn to‚tem, ägylem pyty‚e mut. Tide oäk kuhyltalte‚ kydal deh úlykyla £mutlanyme“ godym, túrló ‚ak‚ymat, osalymat, uk‚inha‚ taraty‚ymat ä ‚inhaora ojla, ä tu‚ta, ä ‚iΩtara. Kumda, ändar hon‚iΩma‚nat tide muty‚tak: Rodina, Ql, Ümo. Tyglaj kutyrkalyma‚tyΩe tide mut dene mo gyna ok y‚talt ‚ogo gyn! Me túrló vere qks-

46 kursij dene ko‚ta‚ £jóratena“, £tamle kogylæym kohka‚ £jóratena“, £jóratena“ – u avtomobilæym, memnan póleme‚ kuhymo ‚palerymat £jóratena“. Hynak, hynak, me yndyΩe nimom ‚onaltydeak tu‚kena ‚ke jóratyma‚nam pyryslan, pijlan, keh-mogaj uΩar aramalan, tuleh molat. A Biblijy‚tyΩe £jóratyma‚“ goh mom ojlat vara, £Ümo – tide Jóratyma‚“ manme tak ‚ohyn ogyl, ohyni. Ty‚te pe‚ va‚ke gyna joïyly‚ korno dene kaen kolta‚ lie‚. Joïyly‚y‚ ida voh, manyn kolty‚a‚. Ümo hynΩe denak Jóratyma‚ gyn, hylaΩat pe‚ sajys, – iktaΩ eï ‚onalten kolta da kuana: qreak myj kuanle da pialan liäm, molan mana‚ gyn, äzyk‚ylan iktat, tudyn ‚oty‚to myät, nimogaj va‚mutym kuha‚ ok túïal. Ondalatat, jolta‚! Ümyn Svätoj ulmyΩo kaΩne äzykan eïym hot nakazatla‚ jode‚, ik-nimogaj titaketat ‚ylyn ok kod. No Ümyn jóratyma‚yΩe qn äzykanlanat qrnyme kornym mua‚ da tuddeh utla‚ pol‚en kerte‚. Kone‚ne, äzykym y‚ty‚e ajdemyΩe Ümo dek melyn ‚ke kumylyn savyrna gyn. Ümyn jóratymyΩak ogyl mo Iisus Xristosym pudalyma gyh utaren ogyl, ynde Tudlan kóra äzykan ajdeme tukym Ümo dek kornym muyn kerte‚, qryktalte‚, prostitlale‚. Yres deh posna molo jónym Ümo uΩyn kertyn ogyl. Da tidyΩe tygak lij‚a‚ yle: ajdeme-‚amyh, onhyza, Ümo yrese‚ tendan äzykda verh pudalaltyn, kuze orlanen! A teΩe, tyglaj‚amyh, äzyklanda kuze hot orlany‚a‚ ulyda! Teve mom kalasen puqn Tudo mut deh posna. Ümyn qn aru jóratyma‚yΩ ‚oty‚to ida koktelane, tide – Svätoj Jóratyma‚, ilymyΩ godym titak‚e uke ulma‚ gynat, aram titaklyme eïym ves túnä‚te kuze va‚lijyt, ‚oneda? Mlandúmbalse orlyk‚o denak tudo saj verym sulen. A tygajΩe memnan kokla‚te moholo! Keh-mogaj ‚em äzykda ulo gynat, Ümo tendam jórata, qrna‚ kornym onhykta. Ty jóratyma‚ ogyl gyn, mem-

47 nan kokla gyh iktat onhykylyk ily‚lan ú‚anym ok kodo yle. No Ümo – tide Jóratyma‚. Tudyn jóratymyΩe kuryma‚lyk. Qn kugun £Ümo memnam hot jóratymyΩym tidyn goh onhykten – Xristos memnan verh q‚e äzykan ulmyna godymak kolen“ (Riml. 5,8). Ümyn jóratymyΩe da prostitlymyΩe tunarak ra‚ da ú‚anlyk koe‚, kuze ajdeme hyla tidym mut dene kalasa‚ jónym muq‚. Adak‚ym palyman: okeanym mut dene keh-kuze súretlen onhykta‚ tóhó, ala-moetym tola‚e, sadygak, ‚ke mien uΩdegeh, pútynæ sylnylyk‚ym, kuat‚ym ot pale. Qn kúk‚ó jóratyma‚ denat tygak. ÍkeΩak tide jóratyma‚ym ogyda uΩ, ogyda ‚iΩ gyn, Ümo dene ikoän ogyda lij da Tudym pútynek ‚úmy‚kyda ogyda purto gyn, Tudyn y‚tyme onæy‚vityma‚-onæy‚lijdyma‚yΩym, hudym, palen ogyda nal. HylamyΩat pujto u‚ dene palen nala‚ lie‚, ‚onena. Memnan u‚naΩe okean visa kumdykym da ily‚ kelgytym avalten ok seïe, tidlan jóne‚taraltynΩat ogyl, sandene Ümyn Jóratyma‚ym, okean gaj hon‚iΩma‚ym óndal kertdymyn kodyna. U‚da dene umylen-palen kertyda mo ‚em u‚kalyn uΩar ‚udym pútyral kohmyΩym, – da q‚eΩym, e‚arena, molan tudo o‚ ‚órym pua? O‚ tús‚ó nigu‚tat ukes! Sade ‚órym júyda-kohkyda, vijym pogeda. Adak‚ym izi gyna pyrhym mlandy‚ ‚uqda, tylanda pa‚aΩat pyty‚, vúdym vele Ümo deh vuhen ko‚tyda, kunamrak júr tole‚ yle, manyda. Nu, Ümo júrym kolty‚. VaraΩe mlandy‚te da tide pyrhyn kórgy‚tyΩó mo y‚talte‚, kuze uΩar vurdo kú‚kó kúza, túΩvalnyΩe uΩarge da kórgy‚tyΩó jo‚kar túsan arbuz – mogaj uhenyj túrys kalasen kerte‚? A vet te arbuzym kohkyda, mokten-mokten avyzleda! Mo tugaj qlektrihestvo, kuze tudo volgydym pua – pútynek‚ak ‚ymlen nalyda mo? Ogydat ‚onalte, kuze tide lie‚, lah tygodym memnan seryme knigam pohyn py‚ten ulydat, volgydo pol‚ymo dene ludyn ‚inheda.

48 Ümym ú‚anyme dene vele hony‚ ‚yïdara‚ lie‚, Tudyn koltymo QrgyΩlan, túnäm Utara‚ tol‚o Iisus Xristoslan ú‚anyme dene. û‚ana‚ túïalda vele, tunamak koktelanyme pyta, ‚úmy‚tyda aru da ra‚ lie‚, jody‚at ok kod, da tudo lij‚a‚at ogyl – Ümo ulo ale uke? ÍiΩyda, tide jody‚yΩak ala-kuze jóndymyn joïga. Ileda gyn, ‚úlen, ‚iΩyn kertyda, jolda mlandúmbalne o‚kyle‚ gyn, kuze tuge £Ümo ulo ale uke“ joda‚ to‚tman? Ümo lijyn da qreak ulo, liä‚ túïale‚ manme ajdemylan siten ok ‚u mo? Pale – da pa‚aΩat pyten. Kuze tyj, manyt mylanet üΩgunam, ú‚anen kertat – Kó da Mo tudo tugaj, ÜmyΩo, da qreak ik oïaj vujy‚kem tolyn pura. Ik izi rveze kuΩu ‚úrtó muha‚e‚ kyldyme üΩ ki‚ke manmetym kolta ulma‚. Pagyt‚at tide oïaj somyllan pe‚ak kel‚en tolyn, viän mardeΩ puqn, júrat uke. Kava‚te kuhen onha‚ lij‚a‚lyk gaj pyl-‚amyh ijyt. Kagaz ki‚ket qreak kú‚kó da kú‚kó nóltaltyn, tyge pyl kokla‚ jomyn. – Mom tyj ty‚te y‚tet, – ik ajdeme rveze deh jode‚. – Myj kagaz ki‚kym koltylam, – va‚e‚ten tudyΩo. – Teve kuze ulma‚. Kuze palet tidyΩym, vet tyj ki‚kyΩym ot uΩ. – Hynak, – kalasen rveze, – myj tudym om uΩ, kidem dene vele ‚iΩam, hotrak ‚up‚ylmyΩ godym ‚úrtyΩó ‚up‚ylalte‚. Sandene ú‚anem: kú‚nak ko‚te‚! Ajdemyn mut‚ym Ümynmutlan ida ‚otlen uΩ. Íkendam hamanen, Tudyn ojΩym ‚yïdaryza, ‚úmy‚tyda vara tugaj ‚ok‚ym, levym ‚iΩyda, tuge hot ú‚anlyn ylyΩe‚ tudo – ikana‚te paleda, Tudo hynΩymak ulo.

49

NYLYMÍE GLAVA

ÄZYK £Molan mana‚ gyn, hylanat äzykaïynyt da Ümyn hap‚e deh ojyraltynyt“. Riml. 3,23 Ümo tunarak vara hynym jóraty‚e da ajdeme tukymym araly‚e gyn, molan menan kokla‚te ‚yde, ojgo da azap, indyryma‚ ozalanat? Ku‚eh tynär uΩmy‚udyma‚yΩe pogynen kertyn? Molan me ‚kanna kumala‚ jór‚ó prihandal-‚amyhym, kugu vlastän-‚amyhym, ‚onen luktynna; sar altaræ, temyn kertdyma‚, ‚kenan pary‚ onhylno vujym savalten ‚ogena. Molan gyn Ümynak y‚tyme, Ümyn gaäk synan ul‚o-‚amyh, me, tynar loktylalt kertynna, qsogyl varaΩe Ümo lúmynak lu zapovedæ-ojpidy‚ ale sugynæmutym luktyn da nunym ‚ukta‚ kú‚ten? Molan, pytarty‚lan, memnam ‚kenan deh arala‚ lúmynak Ümo Íke QrgyΩym kolten? Kuze tuge lijyn kertyn: Ümyn puymo honanak, kok jolan ajdeme-‚amyh, ‚uhkylan da äzyklan hony‚tym pohynyt da äzyke‚ peïgydemynyt? Hyla tidym umyla‚ manyn, me ves túrló jody‚ym puqna. Molan ik kalyk ves po‚kudo kalyk‚e umbak pijpyrysla, u‚dymo änlykla kerΩalte‚, e‚ pohe‚ e‚ ‚alana, kaΩne qrdenyse gazet tih uver: hondymylyk, pu‚tedyma‚, vúr, vúr, vúr... Ajsta ‚kenan ily‚nan túïalty‚ pama‚yΩ dekak pórtylyna luho. Adam ‚ohmo istorijym uzæmaky‚te uq‚ ‚ergalyna. Bytie manme Knigan pervyj glavaΩyn pohyna. ÜΩo eïΩe tyge maldala‚ niguzeat ok súsane: ajde-

50 mym ‚ohyktymo istorij túï-túïalty‚ gyhak ‚oä, mif. Joha ku‚eh ‚ohmym ‚ylta‚ manyn, lúmyn pujto tudym ‚onen lukmo. Uke, tide tyge ogyl. Biblij ra‚ kalaskala, túïalty‚ godym mo ulma‚, mo lijyn, tiddeh vara ajdeme tukym nigunam harnen ‚ogaldeak, mana‚ lie‚, ‚kenΩym ‚keak, ‚ke kid‚e da u‚yΩ dene pytaryma‚ke o‚keden da o‚keda. Ümo vet túnäm ik tihma‚ym ‚ohykten, hyla ‚oty‚tat sóralym, kel‚yma‚anym. Túïalty‚tak sade motor túnätym ajdeme ‚ke kid‚e dene koraïden, da kyzytat, tahe marteat, me tyge y‚tymyΩlan motkoh hamanena, pórtyltynena, kunam uq‚ pórtyle‚ gyn, manyn ‚onena. Íohyktymo peïgyde túnäm tugaäk túïalty‚ gyh muha‚ marte ‚onen y‚tyme ‚otan ajdemylan póleklen. Adamyn ale äzyk‚e uke, hyla ‚oty‚tat sóral da pengyde, molan mana‚ gyn, Ümyn y‚tyme qreak muha‚ marte motor da peïgyde, tu‚ko nimom e‚ara‚. Da tide äzykdyme, sóral da peïgyde ajdemylan Ümo qn ‚ergakanym puqn – qrykym. Ümo tudlan ojyren nala‚ lijme qrykym póleklen! Túïalty‚te ajdeme pewery‚te ilen ulma‚, – hytyry‚e, oren kyhkyry‚e hodyra änlyk, púrtúsym ‚ke kúle‚yΩlan kuhylta‚ gyna ‚onen kert‚e ik änlyk. OjyrtemΩat tu‚tak gyna: ‚ugynæym kuhen, peren kerte‚, ir änlykym, tuddeh næomarakym, kyhka, ku‚kyΩ ko‚te‚. Adam gyn jór‚yn ves túrló, u‚an-‚otan, u‚ viän da kid viän. Kap‚e sórale. Ümo voktenak ko‚tyn da kutyren kertyn. Ümyn kú‚tymyΩ pohe‚ viktara‚ tudo Túnä‚ke kugyΩa liä‚ ‚ohyn. Raj-uzæmak sady‚te ilymyΩ godym Adam, adakat peïgydemden ojlena, ‚ketyn gyna u‚an-‚otan, ajvat kapkylan pervyj ajdeme... Qn ‚ergakanΩym Ümo tudlan póleklen – qrykym, nimo denat akla‚ lijdyme qrykym. Adamet tihma‚ qryk dene pajdalanen: Ümyn ojym ko-

51 ly‚ty‚ ale koly‚ta‚at ogyl, kú‚tymyΩym ‚ukta‚ ale ‚ukta‚ ogyl da va‚tare‚ gyna kaä‚, ‚kendym pialanym y‚ta‚ – qryk, pialdymym y‚ta‚ – qryk. Molan mana‚ gyn, lah qrykak vele ily‚y‚te qn kugu pial. No vet kuze tide qrykym, pialym kuhylt mo‚tet, ku‚kyla púryma‚etym ‚ke kidet dene savyralat – Ümyn oj pohe‚ ilet ma, jór‚yn ves kornym ojyrynet ma... Ty‚tak kiä hyla problemyn túïalty‚ ärymΩe, molan mana‚ gyn, qrykym nal‚e ajdeme onhylno kok korno pohylte‚. Lah ik korno gyna lie‚, vesyΩym tyjyn onhylno petyrat gyn, tihma‚ qryket pytenat kajy‚ – uke tudo, da qryk‚at ynde qryk gaj ok huh. Qryk vet tide – kúle‚yΩym ‚kanet ojyren nala‚, ily‚etyn synΩym ‚kanet kel‚y‚yn jóne‚tara‚. Me tynar ilyma‚te izi‚ak ynde palen ‚ogena, ‚uko ‚uko údyrama‚ym, póræeïym uΩynna – ik onhalma‚te nuno aru honan da hestnyj, ‚ojy‚t mo‚tydymo ulyt, molan mane‚ gyn, tugajy‚ savyrna‚, ‚ojy‚t mo‚ty‚y‚, ok kúl pa‚am y‚ty‚y‚ savyrna‚y‚t jón lijyn ogyl! Íukyn oïy‚tym perkalen ú‚andara‚ tóhat, äkybe qn saj ulyt, a vik‚ym onhala‚ gyn, nunyn jyr ily‚ ‚keΩak tugaj ulma‚ – ploka liä‚ jónan ogyl, nunym ploka kojy‚ deh aralen ‚ogen. Nigunamat äzykym y‚ten ogynal gynat, túrys peïgydemden ogyna kert, pujto qreak tyge lie‚ da äzyk memnan dek ok piΩ. Ümo vonha‚ lijdyme porgemym Adam onhylan oralen ogyl. Kuze ‚onet – tuge ile, tylanet tihma‚ qryk pualtyn, tek mo‚tymet semyn pajdalane. Mom Ümo y‚ten gyn, hylaΩat, manna vet, muha‚ marte peïgyde da motor gyn, tygaäk ily‚ syn Adam jyr lijyn: ojyro ‚ke kumylet pohe‚ – Ümylan sluΩitla‚ ‚onet ale uke. Adam uzæmaky‚te, manyna, jór‚yn nimogaj äzykym y‚ten ogyl, onhylnyΩo pútynæ túnä pohylt vozyn, ajdeme tukymyn q‚e nigu‚anat vozaltdyme istorijΩe, mana‚ kúle‚, pero túknydymó o‚ pergament... Sade per-

52 gament vuha, mogaj pervyj glava tu‚an seralte‚, mogaj korno dene kajy‚a‚ umbakyΩe pytydyme ajdeme tukym. Ümo Íke pa‚aΩym pytaren. Ajdemylan kúle‚an sady‚te mogaj gyna saska ‚uyn ok ‚ogo! Íke synΩe pohe‚ Tudo túïalty‚ gyh muha‚ marte sóral da peïgyde ajdemym ‚ohykten, ‚ke qryktaret – tudat ‚ke pa‚at, qryket ulo. Hyla paly‚e Aha semynak Ümo vuhen: mogaj kornym ojyren nale‚ tudyn igyΩe. Hynak, tide kugu ispytanij-qkzamen! Teve sade tat tolyn ‚uyn: Adam, nigón temlymym vuhyde, qryk‚e pohe‚ hyn ale ‚oä kornym ojyra, molan mana‚ gyn, kornyΩo tudyn onhylno ätyrak. Da ojyren nale‚ tudo. Mo lij‚a‚ym hyla sandene ‚keak vahúmbak‚e py‚ta, onhykylyk ajdeme tukymlan primerym onhykta. £MolanΩe, iktyn perstuplenijΩe hyla eïlan titaklyma‚...“ (Riml. 5,18). Molan mana‚ gyn, adakat ‚iΩtarena, Adam vet ajdeme tukymyn túï-túïalty‚ ajdemyΩe. Nigón túknydymó ändar vúdan pama‚ mlandym ‚úten lektyn, ojyren nal: ala tyj nimuha‚dyme saskan, kindan ser kokla‚te jogy‚o kugqïer liät, ala kú kokla‚te pórd‚ó, úmyr muhket syry‚e da kumyldymo lavyran vúdky‚kalty‚y‚ savyrnet, júd‚ó-kehyΩe kehe logaldyme jú‚tó ‚el‚yla‚ke vitet, ‚kanetat, vesylanat pialym ot kondo, saskat tyj dehet ok ‚oh, pu‚eïgyΩymat voΩ‚yge mu‚kyn jóryktet da pelenet turΩyn naïgaet. Ajdeme da tudlan púralt‚e túnä tynar pialdyme ulyt gyn, tidlan Ümym niguzeat titakla‚ ok lij. Titak‚e Adamyn vahúmbalnyΩe kiä; Ümyn mutym koly‚tyn, ‚ot dene laskan da pajdalyn ilen, tukym nergen ajvatlyn azaplany‚a‚ olme‚, tudo qryk‚ym ves somyllan kuhyltyn – äzyky‚ ‚úky‚ó honan nastam, ki‚kym koly‚tyn. Ümyn hynet tudlan kerek. Sandene memnan da qrty‚e, ‚u‚a‚ tukymnan qn poro ‚onyma‚yΩe tygaäk vele lijyn kertyn: Adamyn äzy-

53 ky‚ ‚uïgaltmyΩ deh onhyhso kehylam móïge‚ pórtylta‚. – No tidyΩe pe‚ak hamanydymym onhyktas! – kyhkyralynak kolteda te. – Molan, tak mana‚, memnan pervyj kugezynan joïyly‚ ojyren nalme kornyΩ verh ynde hylanat me mutym kuhy‚a‚ ulyna? Molan tygaj kugu Ωapy‚tat ily‚e túnäna tyrlen ‚ukten ogyl? ûmyr muhkyna sade äzykan titakymak mo numal ko‚t‚a‚ ulyna? Ajsta pyhkemy‚ da lavyrgy‚e vúdan qïer dekak pórtyl koltena, hara kúan koremla‚te tudo múgyralt ‚inha. Molan vara sade qïer ‚kenΩyn joga‚ túïalme saskan da kindan haple pasula‚ke pórtyl ok kert? Molan ‚ke koremΩym tudo koden kaen ok kert, – tek jytyra, sóral vúdy‚ savyrna! Oge‚ kert ‚ol, molan mana‚ gyn, ok kert. Tidym y‚ta‚ ‚kenΩyn vijΩe uke, vet ojly‚na, Ümo hylaΩymat túïalty‚ gyh muha‚ marte haplyn, tórlatyme ok kúl semyn y‚ta. Da ik gana vele. Vúdet ik gana tymyk da laska serlam koden, ‚kanΩe ‚ygyrym kyhalyn kaen gyn, móïge‚la kornym tunamak da úmyre‚lan jomdaren. No ‚onak gyn aruq‚ta‚, tymyke‚ta‚ – tudlan jón qreak ulo. KornyΩat pelenΩak kiä. Qïer tidym ok pale da kuhyltyn gyna ok mo‚to. Onæy‚vityma‚-hudo qreak tak‚e lijyn kerte‚, hylaΩat Ümyn kidy‚te, lavyran vúdpútyrem gyh ajdeme tukym adakat tynyslykyn sórale very‚kyΩe tolyn lektyn kerte‚. No meΩe ala tidym ogyna uΩ, ala vie‚ak ynena pale. Orlykan ily‚ gyh nigóat pujto utaren ok kert – u‚e‚yΩe tide hot kúqmaltyn, orlykat sandene, ‚otla tudo, muha‚dyme, sade korno denak vele kajyman pujto – teve vuhen ‚ukta, sade lavyran jogynet ulo-uke qryk‚ymat jomdara da túnämbal okeane‚ kojdymo lie‚. Qïeryn istorijΩe – Adam godsek jogy‚o kelge da túr-

54 ló savyrty‚an, azapan, ojgan istorij, utyr vele kelgyrak vynemym ‚kanΩe kúnha, muha‚dymylyky‚ porvola‚ ämdylalte‚. Orlykan júknam kava‚ke viktara‚ tóhena da tak‚e, pol‚a‚at qreak jodyna – qre sadygak ‚oäm vele kyhkena, Adam gaäk ulyna. Hyta‚ lijdyme porgemy‚ voly‚yla vele Ümym sórvalena, tidyn godymak ‚yltalen ojla‚at ogyna aptyrane. Ümo tygaäk kert‚e da muha‚ marte peïgydyn y‚ty‚ak mo manyn koktelana‚ to‚tyna, punhalΩym kargena. HamanymyΩlanat, jóratymyΩlanat ‚yltalena vele. Me jór‚e‚ monden pytaren ulyna – Adam vet ajdeme tukymyn vuj eïΩe ulma‚, tugak, kuze vuj eïlan qly‚te prezidentym ‚otlat. Prezident túïal pua gyn, ulo Amerika tygeak y‚ta‚ piΩe‚. Prezident punhalym lukte‚ gyn, kalyk punhalme gaäk lie‚. Tygerakyn, Adam – ajdeme tukym vuj. Äzyky‚ kamvozyn da ‚oäm ‚úmy‚kyΩó purten gyn, tudyn dene pyrläk q‚e túnä‚ ‚ohyn ‚uktydymo tukym-‚amyhat äzykanak lijyt, Biblij pe‚ ra‚ onhykten puqn: Adamyn äzyk‚e verh tudyn tukymyso kaΩne eï peïgydyn va‚mutym kuha. Bytie Kniga‚te vozalt kod‚o tide äzykym me pe‚ sajyn palen ‚ogena, Adamyn tyge orlykym kohmyla kogargen ilena. £Mlande tyjyn verhet kargaltyn; tuddeh orlykym kohmyla kohkyn ila‚ túïalat, úmyr muhko mynär kehe q‚e tylat púraltyn. Imyvondym, piryvondym ku‚ta‚ túïale‚ tudo tylat; pasu ‚udym kohkyn ila‚ túïalat. Íúrget muhko púΩvúd jogen kohka‚ túïalat ‚ke kindetym, tyge ‚ujna tyjym nalme mlandy‚ke pórtylme‚ket, purakak ulat da purakak kodat“ (Bytie 3, 17-19). Evalan gyn Ümo tyge ojlen: £Íukemdenak ‚ukemden ‚ogem tyjyn orlyketym mú‚kyran lijmet godym, her loïga‚te tyj joham y‚ta‚ túïalat; da mariet deke ‚up‚ylta‚ túïalat, da tudo tylanet kugyΩa lie‚ (Bytie 3,16).

55 Ves mutym kyhka‚ gyn, tyge lekte‚. Adamyn pervyj äzyk‚e ulmylan kóra saj saskam da kindym gyna ‚ohykty‚o mlande umbakyΩe saj ku‚kyl jóre udamat ‚ohykta. Sady‚te jyldyrge vele ko‚tedy‚e ajdeme kohmo ‚umyΩ godym pu‚eïge dek kidym gyna ‚uälten, da hijy‚a‚ymat, vuj úmbalne levedy‚ kúlmymat ‚onalten mo‚ten ogyl gyn, úmyr muhkyΩo ynde pa‚am y‚ty‚a‚, ‚kenΩym ‚onalten mo‚ten ogyl gyn, úmyr muhkyΩo ynde pa‚am y‚ty‚a‚, ‚kenΩym da pútynæ e‚yΩym onhen luk‚a‚. ûdyrama‚, Adam dehat hrtrak jyldyrge ko‚ta‚ tunem‚e, nimom ‚onydymo nasta, ynde kugu orlyky‚ vozyn. Ynde póræeïat, údyrama‚at, hatlama gaj nelylykym hyten lektynyt gynat, úmyr muha‚te honge-kapge koly‚a‚ ulyt, honΩo vele, vara ‚ogalyna, ylyΩa‚ qrykan. Ajdeme tukymy‚ äzyk Adam goh tolyn, ale marteat tuddeh qrnymyΩe ok koj, seïyma‚ tidyn ‚oty‚to lijyn ogyl. Biblij tunyktas, kuzerakyn Ümo Adamlan ‚eklana‚ ‚úda, äzykym y‚tymyΩ deh ondakak; ‚inhyma‚ pu‚eïgyn saskaΩym kohkat gyn, kolen koltet, mane‚. Biblij tygak q‚e ojla: Ümo Adam den Evalan saskam puy‚o liä‚ púren, ‚ukemyn kertyda, mlandym kalykaïdeda, manyn. Ümyn syn pohe‚ y‚taltynyt gynat, äzyky‚ vohmeky‚t, Adam den Eva ‚ke ik‚yvy‚tlan ‚keny‚tyn túsymak vele puqn kertynyt. Sandenak nunyn ik‚yvy‚t Kain den Avelæ äzykyn qmla‚ lijdyme herΩe dene herlany‚ak ‚ohynyt, ‚ke aha‚tava‚tyn kojy‚y‚tymak vele kojynyt, umbak ‚ohyn tol‚o tukymlanat sitarenyt. Sugynælen kodymo pohe‚ak me hylan äzykan ulyna, keh-kuze tyr‚ena gynat, tuddeh pútynekak koraï ogyna seïe. Mom gyna y‚ta‚ tóhymó ogyl Adamyn jóratyme, tudyn ilyme uzæmakym pórtylta‚! Tunem tola‚enna, filosofijy‚ ‚uïgaltynna, túrló religijym ‚onen lukmo, pravitelæstvo pol‚ymo pohe‚at kutan äzykym da

56 monæ pytara‚ tóhymó. Äzykyn ondakak ky‚karlyme vuju‚na dene Ümyn ajyk vuä da aru ‚onyma‚ dene gyna y‚ta‚ lijme pa‚am y‚ta‚ tóhymó. Qreak sajym ‚onen gyna túïalme pujto, hyla ajdemylan saj lijΩe, ‚onaltyn. ÜΩgunam somylna hylam kuandaren. No ik pa‚anat lekty‚yΩe Ümyn gaj ogyl. Hyla ‚inhyma‚na, viäïme kornyna, £myj kó ulam“ mana‚ak vele taraty‚e planna, onhyk kajyme kuatna ale pe‚ pyhyrik uΩa‚ak vele lijyn kode‚, kornyn túïalty‚kyΩak pórtyl ‚umo ogyl – sandene. MolanΩe, uq‚ da uq‚ me Adamyn gaäk joïyly‚ym y‚tylyna: ‚kenan lukmo pravana pohe‚ ‚kanna ‚ke kugyΩa semyn lijnena; vijlan gyna ú‚anen, Ümyn zakonΩym ‚ukta‚ túïalynat ogynal. Túnämbalym seïen nal‚e äzyklan verh Ümym ‚yltala‚ kumylna lekme godym ajsta tútkynrak ‚ergal lektyna. Ümo vet ‚ke muha‚dyme hamanyma‚yΩlan kórak, nigu‚ naïgajydyme kornym koden leksa manyn, Íke QrgyΩym kolten da Adamyn äzyk kasaryme jónΩymak, qkzamenΩymak púren ulma‚, Adamyn hyten lekme dehat kugurak orlykym púren – yrese‚ pudalalta‚. Sotana Iisus Xristosym Adam semynak alga‚taren, äzyky‚ ‚úken. Diavol manmet, Ävyl, Iisus Xristoslan vlastæym da hapym kuhykta‚ lijyn – Tolæyk tidlan Tudo Ümo deh koraï‚a‚. Adamlanat tudak y‚tylyn ‚ke ‚ak‚e pa‚aΩym Eva goh. Alga‚taryme va‚tare‚ kuze ‚ogymyΩym, Iisus Xristosynym, nigón da nimon denat ot taïastare! Ävylet Tudlan túnämbalse hyla kugyΩany‚lam onhyktylyn, nunyn pútynæ hapy‚tym Tylanet póleklem, manyn, Tidlan verh Tudo Sotana pohe‚ kajy‚a‚, a Ümyn pohe‚ ogyl. Sakly‚yna tyge va‚e‚ten: £Koraï myj dehem, sotana; molanΩe, vozymo: £Íkendyn Gospodæ Ümetlan kumal ile da iktylan, Tudlan, sluΩitle“ (Matf. 4,10). Alga‚tary‚e onhylno kugun haplanymy-

57 Ωym, da hyla ajdeme tukymlan, ves gana tol‚a‚ tukym lanat, ÍkenΩyn äzykdyme ulmyΩym onhykten. Aldymylykna, kórgó hon púrtúsnan naharΩe denat onhykten ulyna: da, hynak, Adamyn ik‚yvy‚t ulyna, ky‚aΩ pohe‚ vuj saken kaena. Kertyna tudym ‚udalyn, igyltyn, vursen, no sadygak tudgaj lijyn kodyna. Adamlan mogaj kúk‚ytym nala‚ kúlyn da ku‚an joïyly‚ lijyn gyn, memnanat ik kehat tiddeh posna ok qrte. Ävylyn hoän ‚yrgyΩ sórymyΩó den Ümyn hyn mut‚o kokla‚te ojyren nala‚ kúlyn gyn, qreak koktelanena. A tak‚e vet kaΩne kehyn Ümo dek li‚ylrak lijyn kertyna yle, molymat ‚kenan pohe‚ ‚up‚yl kertyna yle. Uzæmaket vara tunarΩak memnan deh múndyr ok lij ulneΩe... Adam tudyn deh aram koraïyn. Ox, aram. Qreak ik tugaj kehym vuhena pujto: ‚oäk, her da kolyma‚ túvyt pytat. Adamyn uqm‚e ik‚yvyΩe lijyna gyn, tu‚kat ‚uyna yle dyr da... Kyzyt‚e ‚ke äzyknam ‚kannak ‚agalemda‚, a to gyn pytara‚at voze‚. Ves glavala‚te teve uΩyna, ajdeme tukymyn túï problemylaΩym ‚ukta‚ manyn, Ümo mom-mom y‚ten. Øapyn túïalmyΩ gyh tahe marteat ajdeme, Ümym ‚otlyde, vlastæym ‚kalanΩe rualten nala‚ tyr‚a, qrykan lijyn, mom ojyren nalyn kertyn gyn, lahak ‚kanΩe kúle‚ym vele, mo ‚ke kova‚tyΩlan qn li‚yl, mutlan. TidyΩak agur punda‚ke ‚up‚e‚. Mlande úmbalne ondakse civilizacijyn, iktynat vele ogyl, mohol pudyrgyΩo kijylte‚! – tidak ogyl mo onhykta Ümo deh posna iktaΩ-mom ‚otanym da kuryma‚lykym y‚ten kertdymyΩe? U pudyrgo, u pialdymylyk kaΩne kehyn uq‚ da uq‚ y‚taltyt, tuge gynat ajdeme agur dek li‚emmyΩym niguzeat harnen ok kert. Hyla tidym hylaΩymat ik onhalty‚ denak ätyr onhylgoh uΩyn da muha‚dymyn hamanen mo‚ty‚o Ümo palen ‚ogen, qreak u‚anrak lijmynam vuhen. Myjyn jodmem, tunyktymem ‚uktyza man‚e gaj, tudo qn hyn korny-

58 mat ‚ukertak onhykten. Onhyza-än, Adam onhylno pohylt‚o kok korno túïalty‚tak tynar kuΩun üvatylyna. Ojyren nala‚ qrykan ulyna. Me q‚e, piale‚na, Ümyn eïym hamanyme, vuhymo kurymy‚tyΩo ilena, tudo memnan úmbak nakazanij ynΩe volo manyn, haraklen ‚oga. Äzykyn teste dene-teste dene pogynymyΩak pialy‚ lekta‚ ogyt pu. Tidlan verhynak, lah tidlan verh, ‚ukertsek ‚onymo utopij manma‚kyΩe mien ok ‚u. KaΩne planΩe, hoïymo kaΩne civilizacijΩe pytarty‚lan qre ‚alana, purak dene petyrna, molan mana‚ gyn, kaΩne túïalty‚yΩe hyn deh órdyΩtó. Onhalza kurymla dene mardeΩe‚ ‚ú‚kalt ‚ogy‚o haple pórt deh kod‚o kú meïgylam, pudyrgylam – hyla tide äzyke‚ ‚új daïyt varny‚e pialdyme ajdeme tukymyn aram tola‚en kijymyΩym onhykta ogyl mo? Ajdeme, ohyni, ‚ukertak jomdaren mo y‚talt kertmyn da tudyn amalΩe ‚oty‚to kurymla gyh kusny‚o zakonΩym, a tudo Sandalyky‚te qn rúdó zakon lij‚a‚. Mo y‚taltmyΩe ra‚, tudo; no amalΩe, amalΩe mogaj, mom gyna y‚ta‚ it túïal – hyla vere pervyäk amalΩym onhatys: molan tide y‚talte‚yΩe? Lijyn kerte‚, kyzytse £progressyn“ filosofijΩe ajdemyn ‚inhaΩym utlarak jymyktara? Ala, lijyn kerte‚, ajdeme ‚kenΩyn okmak teorijΩymak ‚epka‚ py‚tyn loïe‚ – tide ú‚an, pujto ajdeme tukym qrkyn no haktara‚ lijdymyn saemma‚ke viktaraltyn, pytarty‚lan tudo hyla velymat ümyla volgalta‚ túïale‚... Ätyr filosof‚o tuge tunakta‚at rat: kyzytse túnän atom ‚eledyme tragedijΩe onhyk kajyma‚te ‚onydymo-vuhydymo ävlenæe vele. Tidym peïgydemda‚ vara ‚arnaltat dyr istorij gyh ikmynär primerym, manyt, tunamat onhyk korno pyhkemy‚ yle, kid ‚úma gyna muyn ulyna, no sadak vet volgydy‚ lekme, seïyme! Kyzytse ‚úlykan kehylam, umbakyΩe ala ilena, ala uke manmym, nuno qrlase kehan kehy‚ kajyme dene umylta-

59 rat, tide, manyt, tygak lij‚a‚, avan orlanyme deh posna johat ok ‚oh. Túnä denat tygak lijman, maldalyt. Eï‚amyh ponda‚ym sakenyt gynat, maldat, joha sady‚te túrló vere pernyl‚e nolnerak ulyt, iktaΩ ‚údó ij gyh u‚anrak lijyt gyn vele... No Biblij ra‚ak uvertara, mom y‚ta‚ estestvennyj nauka-‚amyh ogyt va‚ke: púrtús ‚keΩak memnam Íohykty‚yna, Tudyn da ajdeme va‚tare‚ viktaralt‚e vij ulmo nergen ‚uko fakt goh ‚iΩtara. Ajdeme adak‚ym ‚keak túkan-pohan ‚oähe-‚amyhyn ondalhyk pa‚a‚tlan Ümym ‚yltala. Mondeden kudalten tudo, vet túnä onhyh‚o tygaj uda lijyn ogyl, äzyk vele tygajy‚ ‚ukten! Íarnaltyza, Ümo ajdemym jór‚yn ik-nimogaj äzykdymym ‚ohykten, a ajdeme äzyklan kórgy‚kyΩó pura‚ jónym puqn. Keh-mogaj osalynat túïalty‚tyΩe sade túï äzykak kiä. Sade äzyk ajdeme tukymlan túïalty‚ azapym py‚tyme godso gaäk. Ynde túrló semyn seïen nale‚, ‚uko jónym vere‚tyn. Sade äzykak Afrikyse dikaræ-irajdemlan kidy‚kyΩe ko‚ar umdym kuhykta da ‚keΩ gaäk li‚yl eïym pu‚ta‚ tropik hodyra goh kolta. Sade pervyj äzykak ‚uko tunem‚e, hyla mo‚ty‚o pilotym samolety‚ ‚ynda da sade tropiky‚tak bombym nimogaj utsitym y‚tydyme, ojgo tol‚a‚ym palydyme äl úmbak kudaltykta. Nine kok eïym ‚údó iä‚ kuatle kulætura ojyren ‚oga. IktyΩ nergen vele sajym uvertara‚ lie‚: lethik‚e hyla mo‚ty‚o, hyla paly‚e kulæturan eï. Iktyn kidy‚te umdo, a vesyny‚te – samolet da bombo. IktyΩe bukva palydyme, vesyΩe – túΩem dene knigam oky‚o. A pa‚a‚t dene vara nuno hot ojyrtemaltyt mo? Koktynat ogyl mo ‚ke Ωapy‚ty‚t ily‚e eï-‚amyhlan ogyt ú‚ane? Íkem ‚ke jóratymy‚tak ogyl mo nunym vaïa‚, pytara‚ kolten – iza-‚olæo nergen mut jór‚yn mondaltyn, £it pu‚t“ manme Ümyn sugynæmutym kóΩó ‚ukten? Bomba ‚keΩat ala utlarak civilizaciän, tyglaj umdo

60 semyn kapy‚ ok kerylt, a ikana‚te pytara, kolymetym ‚iΩynat ot ‚ukto... Pogynen-humyrgen oralalt‚e jody‚ túhanam ‚ukyrak da ‚iΩderak pu‚tedymyna dene mo haktaren kertyna? Li‚ylnam jóratyme olme‚, nunylan kolyma‚ym vele kondena. Túnän hyla ‚úlyk‚ó, azap‚e, sitydyma‚yΩe, nuΩnaΩe, sarΩe-iäΩe, ikte-vesym u‚et kaä i‚en, myskylen, indyren tola‚yme – hylaΩat ik izi muty‚to – äzyk! Hot kumdan palymyΩak ogyl tide mut, mody‚kat puren ogyl pujto, a onhyza, mohol hyn. Äzykan ulat manmym eï-‚amyh nimaät ogyt jórate, keh nunyn kugeze-kugezy‚tak úp muha‚ marte äzyky‚te ko‚tynyt, qsogyl tukym túïal‚e Adam den Evat. No Biblij ojla: £MolanΩe, nimogaj ojyrtemat uke; hylanat äzykaïynyt da Ümyn hap‚e deh posna kodynyt“ (Riml. 3,22-23). Biblij peïgydemda q‚eΩym, kaΩne ajdeme mlandy‚te äzykan eïlan ‚otlalte‚. Tide hotkydo mutlan iktaΩ-kóok ú‚ane da ‚kenΩynymak túä gyn, pastor dek ikana äzyk nergen kutyra‚ tol‚o eï mylanem qreak ‚arnyma‚kem tole‚-pórtyle‚. – Pagalyme pastor, – salamlaltyn tudo. – Memnan prixody‚to tyge ‚uko da tyge ra‚ memnan y‚tyme äzykna nergen ojlymydam kúle‚anlan ogyna ‚otlo. ûdyr den rveze-‚amyh, ty‚te äzyk nergen tynar ‚uko mutym kolyn, ‚ke‚tat äzyklana‚ túïal kertyt. Molan tygerakyn va‚talten ojla‚ ogyl, mutlan: memnan molojoΩ joïyly‚ym y‚tyle‚, ale ves semynrak savyrala‚ – memnan samyryk tukymnan q‚e ‚kem kuhyma‚te kúle‚an ‚onyma‚yΩe uke. Äzyk nergen ra‚ pohyn puymo ok kúl, ‚onena. Tudo taratyle‚ vele. Pastor verΩe gyh kynelalyn, pólka gyh aäran klenham nalyn, tol‚etlan onhykten. Klenha úmbalan kagazym piΩyktyme, tu‚an kugun da ra‚ vozen ‚yndyme: £Aär! Ida túkó!“ – Mom te myj dehem jodydaΩe? – kalasen pastor. –

61 Tide vozymym ú‚tyl ‚ua‚ da olme‚yΩe vesym ‚ynda‚ mo, tygajym, tak mana‚: £Íere nastojko“? UΩyda vet, keh-mogaj kagazym piΩykte, klenhan kórgyΩó ok va‚talt. Tu‚to, myj palem, aär. Äzyk – hylalan palyme pervobytnyj manme äzykak, Adamym tudo úlyk ‚uïgaltaren, tudyn verhak ogyl mo vahúmbalnyna osalym numal ko‚tyna! Da ynde ‚erelaska mut dene lúmdena gyn tidym, mo pajdaΩe? U muty‚to nuΩnalykym ogyna ‚iΩ, to‚tyΩym mondyman ogyl. Molan mana‚ gyn, adakat u‚e‚taren koltena, poryΩ deh äzyk‚e ala-mynär ‚uko paha‚ oralaltyn gynat, mo lie‚ tudo – kyzytse ajdeme hynΩym umyltarenat ok mo‚to. Tide mo‚tydymyΩak hyn korny‚ lekta‚ me‚aä, Xristos jyr ily‚nam voraïdara‚ ok pu. Akret godso Ümynmury‚to tyge muralte‚: £Kava nergen kó ojla gyn, hylanΩak ogyl tu‚ko pórtylyt“. Tygak äzyk ‚oty‚tat. Ogyna pale gyn, mo tugaj uda pa‚a ale äzyk, ajsta me, kuΩun üvatylde, Biblijyn tunyktymyΩ dene palyme lijyna. Ku‚tylgo ‚onyma‚nam kyhken, äzyk nergen túrló kúle‚-okylym vúdyl kertyna, ajdemyn ajda-lijΩe y‚tylmyΩlan ‚ohyn, manyna. Tide, manyn kertyna, kyrha-marha vele. No Ümo tudym tragedij mane‚. Izirak tugaj pialdyme sluhajlanat ‚otlena pujto, a Ümo lúmda: ‚ak‚e. Ajdeme ‚kenΩym qreak äzyk deh pydal nalneΩe, a Ümo ojla – äzykanak ulat, sandene tyjym utara‚ ämde ‚ogem. Ohyni, yndyΩe ra‚ak: tudo oïaj joha mody‚ ogyl, a púj puryn lúd‚a‚lyk ‚uhko, y‚tymanak ogyl! TygeΩe gyn umylyza, Ümyn qreak u‚e‚taryme äzyk‚e mogaj vara? Doktor Rihard Bilæ äzyklan vih túrló umyltaremmutym onhykta: Ikym‚e tygaj, – Äzyk – tide zakondymylyk, Ümyn zakonΩym torΩan pudyrtymo lie‚ (1 Ioan. 3,4). Ümo

62 porylyk da osallyk kokla‚te hek-granicym py‚ten. Tide hekym vonhen, osalyn kugyΩany‚kyΩe uΩdymyn da torΩan vonhena, titakan ulyna – zakonym ogyna ‚otlo. Ümyn lu sugynæmut‚ym pudyrten, nagornyj propovedæ-tunyktemmut‚o va‚tare‚ kaena da Ümyn zakonym pudyrtena, titakan lijyna, äzykan. Apostol Iakov ra‚ tunykta – hynak, me titakan ulyna, tyge palemda: £KaΩne alga‚taralte‚, kapjodmyΩym, poxotæ manmyΩym, ‚ukta‚ tóha; kapjodmyΩo, nuΩnaïden, äzykym ‚ohykta, a y‚tyme äzyk kolyma‚ym ‚ohykta“ (Iak. 1,14-15). Vot lah tudlanak, Ümyn ZakonΩym pudyrtymylanak, sugynæmut‚ym vonhen kajymylanak, hylanat me äzykym pogy‚na. Kokym‚o: Biblij äzykym hynlyk uke semyn súretla. Hyn ukeΩe hyn deh utlymym onhykta, tuddeh koraïmym. Hyn ukeΩe kórgó honnamak nulta‚ tunemyn, qreak me hyn ‚onymynam eï deh ‚yltena, túΩvak ynena luk. Ümylanat ynena onhykto. Ily‚y‚te molo semynΩe ok lij manmyna gyh, ajdeme hon púrtús gyh, äzykan púrtús‚ó gyh, lektyn ‚oga. Iisus Xristos loktylalt‚e kórgó honnam palen, tygerak ojlen: £MolanΩe, kórgó gyhak, ajdemyn ‚úmΩó gyhak lektyn ‚oga osal ‚ony‚, zakondymyn údyrama‚ dene mala‚ tóhymó, pu‚tedyma‚, ‚oly‚tma‚, oksam ondalen nalmet-mohet, ‚yde, ‚oä, túrló kúldyma‚, kórany‚e ‚inhaonhy‚, ümym myskyl‚omak dene lúmdymó, kuge‚nyma‚, u‚dymylyk. Hyla tide osalΩe kórgó gyh hymalt lekyn ‚oga, da ajdemym amyrtyle‚“ (Mark. 7,21-23). Kum‚yΩo: Biblij äzykym celæy‚ logaltydyma‚ mane‚, mogaj celæym ‚ke onhylanet ‚yndet – tu‚ko ot logalte, – ves mut dene, ümyn celæΩe – Xristos. Memnan ily‚nan muha‚yΩe, lekty‚yΩe, celæΩe – Tudyn semyn ila‚ túïala‚, lah Tudgaäk liä‚. Memnan dek tolyn ÍkeΩe onhykta‚: hynak, teve kuze sajyn, ikte-vesym ik

63 kugu e‚lan ‚otlen, mlandy‚te ila‚ lie‚. Da kunam primerΩym ogyna ‚arne, ogyna akle – ‚kenan ily‚ celæ deh torlena. Nylym‚yΩe: Äzyk tide – prestuplenij. Ves semynΩe, ajdeme, ‚ke jodmyΩym, ‚onymyΩym, kúle‚yΩym gyna ‚oty‚ nalyn, Ümyn vlastæ heky‚ pura, granicym vonha. Sitydyma‚ ogyl tide, Ümo dek jóratyme uke vele ogyl, tide ‚kem Ümyn olmy‚ ‚ynda‚ tóhymó ojgo, lah ‚kendyn £myj kertam, myj ulam“ manma‚e‚ peïgydem ‚ogalme azap. Ulo ‚úmet dene, kapet-vúret dene Tudyn dek hakema‚ tyr‚yme, äzykym pytaryme olme‚, ‚kendym onhyk ‚yndet. Kuge‚nyma‚, ‚kem kú‚kó ‚ynden uΩmo – tugaäk äzyk, mogaj ulyt, mutlan, ‚oly‚tmo ale ajdemym pu‚tyn kudaltyme. Lijyn kerte‚, äzykyn ty opredelenij manmyΩe ikana‚te umyla‚ lij‚a‚at ogyl, pe‚ak tudo kugu ogyl äzykla vele huhe‚ys tak‚e. Íarnyza-än aär temyman klenham. Íkanem ‚ke oza ulam, ‚kanem ‚ke pol‚em, tetla iktat ila‚em jónym ok y‚te manyn, ‚kem kugyΩa semyn ‚otly‚o-‚amyh ‚ke prava‚tymak vele palat... Sandene nuno júyn, ‚ak‚e pa‚am y‚tyl ko‚t‚o, kón dene ‚uyn, tudyn dene äzykaïyn maly‚e semynak, kugu titakan ulyt. Nunyn semynak Ümo onhylno mutym kuhat. Iisus Xristos kalasen: £Ajdemylan mogaj polæyz, kunam tudo ulo túnäm seïen nale‚, a ‚ke honΩym qmgata?“ (Mark 8,36). Tidym kyzytse mut dene umyltara‚ gyn, tyge ra‚emden ogyna kert yle mo: £Tihma‚ promy‚lennyj oblastælan korolæ lijmyΩ dene ajdemylan mogaj polæyz, kunam tudym ‚kenΩym rak kohke‚, da ily‚y‚tyΩe tetla tudlan nimat ok kúl, poänlyk‚ym kuhylt ok kert? Mogaj polæyz diktatorlan – ulo túnäm ale pel túnäm, man‚a‚, seïen nalyn, tunamak tudlan osalym ‚ony‚yn puläΩ deh, pu‚tedy‚yn kúzyΩ deh lúdyn-hytyren ilyman? UtyΩden peïgydyn, túrgoh osallanen, ‚ke johaΩym tunykta‚ tóhy‚ó ahalanat

64 mogaj polæyz‚o, ku‚kyn ‚umek vet nuno tudym sadygak ‚otla‚ ogyt túïal, uΩmy‚tat ok ‚u, kola‚ túïal‚e pialdyme ‚oïgo dek mien ogyt to‚kal?“ Íkem ‚ke jóratymyn, ves semynΩe, qgoizmyn, äzyk‚e – qrten kugu äzyk! Vizym‚yΩe: äzyk tide – ú‚anydyma‚. û‚anydymet äzyk lie‚ ulma‚, molanΩe, tudyn goh Ümyn hynΩym myskylyme semyn aklalte‚. £Ümyn Qrgylan ú‚any‚e eï ú‚anΩym ‚ke kórgy‚tyΩó arala, ú‚anydyme eï Ümym ‚oähylan py‚ten uΩe‚, molan mana‚ gyn, Íke QrgyΩ nergen Ümyn kalasymymat ok ‚otlo, uke‚ vele lukneΩe“ (1 Ioan. 5,10). Lahak tide ú‚andymylyk kavase kapkam onhylnet túhe‚, tamyk kapkam pohe‚. û‚anydymetak Ümyn Mutym koraïda, memnan Sakly‚yna Iisus Xristos deh órydΩe‚ koda. û‚anydyme-‚amyhak Evangelij mutym pyly‚y‚t dene ogyt kol, petyren ulyt, Xristosyn y‚tyme onæy‚vityma‚-hudyΩymat pujto nigunam lijdymylan py‚ten uΩa‚ vele ‚onat. Yne‚t pale. Äzyk ‚keΩ pohe‚ kolyma‚ym ‚up‚yle‚, ik ajdemat äzykyn gilæotinyΩ deh q‚e utlen ogyl, tudyn goh ‚úmΩym qrykta‚ púraltyn ogyl. Sakhe-‚amyhat, eïvlakat äzykym ‚óren, uke‚ luktyn ogyt kert. Xristos gyna äzykym kudalten da tuddeh qrykten ‚oga. Hot äzykanyn púryma‚yΩat pútynek Tudyn kidy‚te, ves túnä‚te kasara‚ túïalmym vuhenak ‚oga. £MolanΩe, äzykyn sulen nalmyΩe – kolyma‚“ (Riml. 6,23). £Äzykaï‚e hon, tudo kola“ (Iezek. 18,4). £Ajdeme niguzeat ‚ke iza-‚olæyΩym sulen ok nal da Ümylan tudyn verh sulempogym ok pu“ (Psal. 48,8). £Íiät nunyn, ‚órtnät nunyn – Gospodæyn ‚yde kehynΩe saklen ogyt kert“ (Sofon. 1,18). Ajdemyn aralaltme ulyΩat ik verΩe Golgofy‚to, kudo onhykta: £Lobnyj ver“. Jyrym-jyrΩe ‚uhko honan‚amyh pudalaltynyt, a pok‚elny‚t ‚urkaly‚e iman

65 vondym vujΩo jyr pútyralme Ajdeme. Kid‚e da jolΩo gyh vúr joga, ‚útly‚ó órdyΩ‚ó gyhat tugak joga, ‚inha‚kyΩat vúr jogen pura, – a kó Tudyn onhylno ‚oga, hylanat vo‚tylyt da Tudym igyltyt. Kó tide tygaj Lihnostæ, pytkym-orlykym hyty‚e, kó Tide Ajdeme, moly‚t myskyla‚ da pu‚ta‚ gyna ‚onat? Tide – Ümyn Qrge, túnän Knäzæ‚e, Kavan koltymyΩo, äzyke‚ urnalt‚e mlandym da tu‚to ily‚ym utara‚ tol‚o. Tudak, kón onhylno angel-‚amyhat, ‚ke hurijy‚tym petyren, kumyk puren vozyt. No sadygak Tudo ‚uhko pu dene y‚tyme yrese‚ pudalalt keha... Mo Tudym tygaj ‚uhko very‚ konden vara? Jórata‚ tunykta‚ memnan dek tol‚o Ajdemyn kó vara indyren tynar? Tidym y‚tenyt tyät, myät, molan mana‚ gyn, memnan y‚tyme da y‚ty‚a‚ äzykna verh Xristos yrese‚ pudalaltyn, memnam sulen nalyn. Tide vrema‚te ajdeme tukym qn kelge vynemy‚te gaj lijyn ulma‚, äzykaïyn, muha‚ marte ‚uyn. Molan óra‚, qsogyl kehat onhal kertyn ogyl, hurijΩym petyren! Sakly‚emΩe myjyn hot vúraïyn, Gospodæ myjyn kola... Kó äzyk gyh vúraï den Íup‚yn lukto hylam. Tide yrese‚ äzyk ‚kenΩym ‚ke, hot ku‚kyn, qrten kaen. Xristosym pudalyme júk mylanna qryky‚ omsam pohyn. VoΩylty‚ den uΩmy‚udyma‚yn qn äzykan kúk‚yty‚t Ümyn porylyk den prostitlyme kúk‚yt‚ó dene seïaltynyt. Ümyn Agnec‚e ‚eïgelan yrese‚ Tudlan ú‚any‚e-‚amyhyn y‚tyme pútynæ äzyky‚t pudalaltynyt. KolymyΩak mylanna ú‚anym ‚ohykten – sadygak kunam-gynat hyla äzyk túnä‚te seïalte‚. Tudo memnan verh kolen da memnan verhak ylyΩ kynelyn. Ajdemylan Ümyn póleklyme HynΩym vúr dene peïgy-

66 demden koden. Tahat te ale vara‚ kodyn ogydal, Ümym ‚úmy‚kyda nalza, ‚úmy‚kyda Ümym pura‚ jodsa – da teat äzykyn pimy‚ken kyldy‚yΩym ruden kertyda, tendan onhylnat volgydo ily‚y‚ Xristos lúm dene omsa pohylte‚, honda kolyma gyh utla.

67

VIZYMÍE GLAVA

ÄVYL £Molan mana‚ gyn, memnan vursymyna vúr da kapsulyk (plotæ) va‚tare‚ ogyl, no nahalæstve va‚tare‚, vlastæ va‚tare‚, tide kurymyn ‚em túnäΩym vujlaty‚e va‚tare‚, kava jymalan ilany‚e ‚yde ‚úly‚ va‚tare‚“. Efes. 6,12

Mo tahe jyrym-jyrna y‚talt ‚oga gyn, hyla‚kyΩat sotanan ondalhykan pervyj amalΩak varnaltyn. Tide ‚ukertse tu‚manym tyge súretlen kolta: £Kugu drakon, to‚to ki‚ke, manalte‚yΩe ävyl da sotana, ulo Sandalykym alga‚tary‚e“ (Otkr. 12,9), tudak ogyl mo, palena ynde, hyla kalykym da eï-vlakym äzyky‚ ‚up‚e‚. Pa‚aΩe kaΩne o‚kyly‚to paldyrna. û‚annam luktyn kalasena vele, ynde túnä, manyna, tynys ily‚y‚ li‚eme‚, – da tunamak ikte-vese va‚tare‚ va‚ ‚ogal‚e, va‚la kuhedal‚e mutjogyn tútanla kynele‚, ogyna ú‚ane, pujto tunamak memnam hot indyra‚ túïalyt. Íukertsek ämdylalt‚e somylna hylaΩat vúdy‚ kaä. Sotanan pa‚aΩak tudo vele: ajdeme tukymyn rumbykan jogynΩo kuandyme da lavyran koremΩe gyh Ωap muha‚y‚ li‚emme‚ lektyn ynΩe kert. Tudak ogyl mo Qdemy‚te Adamym joïyly‚ korny‚ to‚kala‚ alga‚taren kertyn. Ynde hot ú‚ana: Adamyn hyla tukymΩym ‚em vynemy‚tyΩak kuha. Memnan kokla‚te ‚onen mo‚ty‚o ajdemyΩat tugaj uke dyr, kó ävyl nergen vuj jyrΩe nigunam jody‚ym

68 pórdyktyl onhen ogyl. UlyΩo, kone‚ne, hylalan ra‚, ulak tudo. Tudyn kugyΩany‚yΩ dene, túrló uda pa‚aΩ dene kaΩne o‚kyly‚to gaäk va‚lijyna. Jody‚yΩo tuge ok ‚ogo: ulo tudo ale uke, a pala‚ kúle‚, kuze lektynΩe? Adam den Evan kehyla‚t gyh me ynde palena, ävyl ‚keΩe Ümyn pervyj ajdemym y‚tymyΩ deh onhyhat ilen ulma‚. Osalat ondakak lijyn, uke gyn vet Ümo osalym da porym paldaren mo‚ty‚o saskan pu‚eïgym ok ‚ohykto yle. Íkeak lonhylen leksa-än. Osal ok lij gyn, tudyn deh aralalta‚yΩat nimolan, pu‚eïgyΩat oge‚ kúl. Ty‚tyΩe me pe‚ kugu tajna onhylno lijyna, mo ily‚ ylyΩyn, tyleh kuguΩo lijynat ogyl, ohyni, qn hot putaält pyty‚e da túrló jyΩyïan. Kuze tuge lijyn kertynΩe? Ümo – Hyla kert‚e, Jór‚yn Svätoj, Hylam Jóraty‚e, da keneta Tudo osalym ‚ohykta, ävyl pujto vijym nale‚. Molan Adamlan koktelana‚ pua‚yΩe? Molan Ümo ävylym ‚kenΩymak kolyma‚ dene ikana‚te pytaren ogyl, kunam tudo ki‚ke kova‚ty‚ ‚eïyn pura da Evalan ok kúl ‚onyma‚ym tu‚kalta? Biblij tak‚e ikmynär va‚mut gajym pua. No qreak tygodym peïgydemda: ajdemylan muha‚ da tihma‚ va‚mutym pala‚yΩe pualtynak ogyl, tudyn marte, kunam q‚e ävyl da tudyn kyhaltylmyΩe ulo, tidyΩak pujto Ümylan kugu planΩym ‚ukta‚ pol‚a. Ajsta q‚e ik lonhym pohyn onhala‚ tyr‚ena. Adamyn äzyk korny‚ to‚kalmyΩ deh onhyhak, q‚e Ümyn túnäm ‚ohyktymyΩ godymak, tudo, túnä ale Sandalyk, pajlaltyn ulma‚. KaΩne pajΩe angelyn (ynde sakhe mana‚ túïalyna, ves semynΩe sukso) ale arxangelyn ulma‚, nuny‚t Ümyn kid jymalne ‚ogenyt. Apostol Pavyl mylanna tidyn nergen ojla: £Mo kava‚te da mo mlandy‚te, uΩmo da uΩdymo, ulo, prestol ma, kugyΩany‚ ma, nahalæstve ma, vlastæ ma – hylaΩat Tudynak,

69 Tudlanak hoïymo“ (Kol. 1,16). Biblij ‚uko gana u‚e‚tara sakhe da arxangel-‚amyh nergen, nunyn kokla‚te kúle‚an radam lijyn, ikty‚t-vesy‚t deh kuatlyrak da viänrak ulma‚ynyt. Ohyni, ävyl tygaäk kugu viän kava uΩa‚yn vujΩo ulma‚, mlandúmbalne, ‚ke sfery‚tyΩe, mom ‚onen, tudym y‚ten kertyn. Lücifer lúm dene palyme, ves semynΩe £volgydan“ – £svetonosec“, tudo ‚ke pravaΩ pohe‚ Ümo dek pe‚ak li‚ne ‚ogy‚a‚. Da, ohyni, tudo Gospodæyn jóratyme kulΩo lijyn; Ωap qrtyme semyn kórge‚yΩe qgoizm tulet, ‚kem kuge‚ ‚yndyme, hylahyla pytaren, júlalten tol‚o tulet, seïa‚ lijdymyn ylyΩyn, pútynek avalten nalyn, varaΩe kul lijme ‚uyn ogyl. Molan kul ‚oty‚to ko‚ta‚, luho Ümo dene tór ‚oga‚! Lah tide pagyty‚te Ümyn voläΩe pohe‚ y‚talt‚e sóral da ‚ot dene ily‚e túnä ‚ely‚taltyn, ik uΩa‚yΩe Ümylan va‚tare‚ kaen. Ävyl, kone‚ne, ikana‚te ‚ke ‚onymyΩym hoän onhykten, ‚ke vlast‚ym ojyren peïgydemda‚ piΩyn. Ümyn pravlenijy‚te ‚ke nalyn ‚ogymo verΩe gyh koraïyn da, úlyk‚yrak mlande uΩa‚y‚ volen, uvertaren: myj, eskyh, Kugu Ümo dene tór ulam. Ümo tudym ala-kunam tide túnän knäzæ‚ylan ‚ogalten ulma‚, da tide post gyh koraïden ogyl, keh Iisus Xristosyn yrese‚ kolymyΩ deh vara tidlan zakone‚ negyzlalt‚e kugu amal lektyn. Tygerakyn, úlyk volen voh‚o ävyl tyleh vara qreak Ümyn va‚tare‚ ‚oga, Tudyn dene kredalma‚te ila. Hyla kert‚e pe‚ kuatle kugyΩa semyn, ‚em sakhe-‚amyhyn kugu sar vijy‚t dene pyrlä, tudyn kid jymalnyΩe ‚ogy‚o ka‚ak dene, mlandy‚te ‚ke kugyΩany‚yΩym hoïen ‚ynda. Iisus Xristos da Tudyn tunem‚yΩe-‚amyh ävyl ulmo ‚oty‚to nigunamat koktelanenyt ogytyl. Matfej Evangelijy‚tyΩe Iisus Xristos den ävyl kokla‚te lij‚e, hynΩe denak qrty‚e mutlanymym onhykta

70 (Matf. 4,1-10). Kid dene kuhen onhy‚a‚ gaäk hyn ul‚o ävylym farisej-‚amyhat palenyt-tunar nunyΩo ú‚anen ‚inhynyt, qsogyl tyge ojla‚ túïalynyt, pujto Iisus Xristos ÍkeΩat ävyl-‚amyhyn puymo vijy‚t dene gyna haplana! (Matf. 12,24). Iisus Xristos ÍkeΩat ävylyn mlandúmbalne ulmyΩo, mogaj kugu vlastæ dene pajdalanymyΩe ‚oty‚to ra‚ palen ‚ogen. Ävylyn vijΩe nergen mutym lukta‚ gyn, tide Apostol Iudyn koltymo uverΩe gyhat ra‚eme‚: £Mixail Arxangel, ävyl dene Moisejyn kap‚e ‚oty‚to úha‚yme godym, hot titakly‚e sudym uvertara‚ to‚tyn ogyl, no kalasen: £Da tek Gospodæ tyjym haktara“ (Iuda 1,9). Syn-kunΩo denak ävylym palydymyna, umylydymyna ku‚eh tole‚ vara? Kokla kurymla‚te súret mastar‚amyh tudym túrló semyn myskylen súretlylynyt, ‚arneda haj inkvizicij tule‚ júlatyme üzo kuva‚amyhym, túrló uhenyjym, tuleh molymat. Ko‚ar kalpakym up‚altat ulma‚, a tu‚to – iä súret, túkan-pohan da monæ, qreak ‚eme. Ikmana‚, myskylty‚ súret. Molan tyge y‚tylynyt‚e, ‚oneda? Ajdeme ‚ohmyΩ godsekak ävyl deh lúdyn ila. Sandene, hytyrmyΩym haktara‚ da hara‚ manyn, igylta‚, myskyla‚ túïale‚, pujto tudo volæyk gaj túsan, ‚aïgat ojly‚na, túkan da kistyhke pohan, tuleh molat. Kide‚yΩe ‚anæykym kuhyktat, hurie‚yΩe pele odaryn gaj ‚yrgyΩmym piΩyktat; Ty myskynæ súretym uΩyn, kaΩne ‚onalty‚a‚ ogyl mo: £Kaj, tygaj myskynæ deh mom tynar lúdyn tola‚enam gyn, ajna‚ Ωap!“ A hynΩe gyn tu‚to. Ävyl – tide tugaj suwestvo, pe‚ak kúk‚ó da pise u‚an, kuatle, motokohak talantan ‚úly‚, tugajym ‚onen luktyn kerte‚, órat vele. Me ogynat pale ale jór‚yn mondenna, ävyl ‚ke ‚ot‚o dene, lijyn kerte‚, qn u‚an, qn kugu talantan Ümyn sakhe lijyn. Tudo muha‚ marte nimom va‚talta‚ kúldymó ‚úly‚, Ümyn puymo tygaj kugu talantym ‚ke

71 ‚onymyΩym ‚ukta‚ gyna kuhylta‚ ‚onen py‚ten, Ümyn pa‚at tudlan ynde kerek! Argument manmyΩe tórlata‚ kúldymó gaj viän, planΩe motkoh haplyn negyzlalt‚e, logikyΩym nimo semynat haktara‚! Ümyn qn kuatle tu‚manΩe, ty‚te ty‚-tu‚ tórtyl‚ó nastat, kúhan da túkan, pota muha‚ gaj pohanet, oge‚at ‚iΩalt. Nimuha‚dyme kugu viän, kugun haplany‚e knäzæ, volgenhe gaj pise u‚an, ‚kenΩym onhykta‚lan qn izi ‚el‚ymat ikana‚te muq‚, ‚ke pajdaΩlan ala-momat y‚ten mo‚ta. Ävyl tide ‚oä prorokym nimat ogyl ‚ohykten kerte‚, lah tidyn dehak ‚eklana‚ ‚úda Biblijna. Nimolanat ú‚an uke godym, tenij samany‚te, koktelanyme, ‚úlykan pagyty‚te, tudo ‚oä kugyΩamat ‚ogalta, anhykrisymat ‚ohykta – antixristym, man‚a‚. Tudak u religijym lukte‚, tu‚to tolæyk memnam Sakly‚ylan ver uke. Herkymat nóltykta, tu‚to Xristoslan nimom y‚ta‚. Tudo ‚kanΩe sluΩitla‚ úΩe‚, tolæyk Ümynmut deh posna. Apostol Pavyl tidym onhylgoh ‚iΩtaren ojlen: £No lúdam, kuzerak ki‚ke ‚ke hoälyk‚e dene Evam alga‚taren kertyn, tugak memnan u‚na ynΩe loktylalt yle, Xristos deh, tudyn tyglaj ulmyΩlan kóra, koraïmyna ynΩe lij yle. MolanΩe, iktaΩ-kó tolyn, ves Iisusyn tunyktymyΩym ‚arkala‚, kudym me ‚arkalen ogynal, túïal kerte‚. AlæyΩe ves Íúly‚ym, memnan naldymym, nalyna gyn, tudlan pe‚ kugun melyn ‚ogalyna yle... MolanΩe, tygaj ulyt ‚oä apostol-‚amyh, ‚oäm y‚tyl‚e ka‚ak, Xristosyn ApostolΩyn túsym nalyt“ (Kor. 11,3-4,13). Me onhylgoh palena: u Anhykris lekte‚ da eï-‚amyhyn, kalyk-ylakyn u‚y‚tym, ‚úmy‚tym alga‚tara‚ piΩe‚. Ty pagyt li‚eme‚ da li‚eme‚, scenyΩymat ämdylen ‚yndyme – ku‚ pura‚at ogyna pale ynde; lúdyk‚ó kugyΩalana, ulo túnä pij-pyrys orala ikte-vese

72 úmbak piΩe‚. Íoä prorok nergen uver kaΩne o‚kyly‚to va‚liälte‚, memnan kokla gyh ‚ukyΩo ty akret godso dramyn pytarty‚ kydeΩ‚ym uΩe‚. Tide kyzytak, memnan Ωapy‚tak, lijyn kudalta gynat, nimom ot man, Ωapym me palemden ogynal. Ily‚yn skorostæ‚o kehyn kugeme‚, púrtús loktylalte‚, sobytij pohe‚ sobytij va‚talte‚, ikte vesyΩ deh osalrak da ‚ydyrak, hyla vere tugaj údyrama‚ den póræeï-‚amyh lektedat – ala ‚ke honjodmy‚t pohe‚, ala kuge‚nymy‚tlan kóra gyna ävyl velym, ä Ümo velym ‚kany‚t ojyrat. Tide pytarty‚ kredalma‚ ila‚-kola‚ hot viän múgyralt ylyΩe‚, tygak, kuze ty‚te ojlymo, molo semyn ogyl, tu‚to nogólanat hamanyma‚ ok logal, poly‚at ok tol, da iktat ok utlo. Ty kredalma‚yn ajdemylyk variant‚e uzæmak sady‚te ylyΩyn – ävylet ajdeme tukymym alga‚taren da Ümo deh koraïden, kaΩne eïym ‚ke kornyΩ dene gyna kolten, amalΩe kyzyt ‚otla‚ túïal‚a‚lyk ogyl, pytydymyn ‚uko, kaΩnyn, tugak sotananat, ‚ke honjodmyΩo. £Hylanat me jomyn ko‚tna ‚oryk semyn, kaΩne ‚ke äzyk korny‚kyΩo lup‚altyn; da Gospodæ Tudyn úmbak memnan verh y‚talt‚e äzykym tupe‚yΩe oralen“ (Isaiä 53,6). Tide ‚ujna‚ túïale‚ Ωapyn pytyme‚kyΩe, poro vijyn muha‚ marte seïyme‚kyΩe da prestoly‚ Hyn KugyΩam ‚yndyme‚kyΩe. Kyzytse tatlan kok kugu vij jygyre ‚ogat, kum ikte‚lyk: Svätoj dehat Svätoj Troica (AhaΩe, QrgyΩe, Svätoj Íúly‚), da nunyn va‚tare‚ sotanan kum ikte‚lyk‚e – tudlan ajdeme tukymyn kumala‚ túïalmyΩym kuze gynat da li‚emda‚ tyr‚a, kumalyktyneΩak. Sotanan kum ikte‚lyk‚e (ävyl, anhykris da ‚oä prorok) súretlaltyn svätoj Ioannyn Honpohma‚-Otkrovenijy‚tyΩe: £Da uΩym myj drakonyn um‚aΩ gyh, tygak änlykyn um‚aΩ gyh, q‚eΩym ‚oä prorokyn um‚aΩ gyh lek‚e kum pakyz ‚úly‚ym, uΩava gajym (Otkr. 16,13).

73 Ik sekundlanat, ni jol úmbalne ‚ogymet godym, ni malymet godym, tyjym nine va‚tare‚ ‚ogy‚o kok vij ogyt kodo. Ik tugaj tatat uke, kunam te ‚ke voläda dene ogyda re‚itlen kert: kudo vij mogyry‚ vonha‚ – osaly‚ke ale pory‚ko? Ävyl qreak pelenda ‚ogylte‚, alga‚tara, lúdyktyle‚, túrlym sóra, ‚kem jóratymydam ylyΩtara. Da qreak ves velnyda tendam jóraty‚e Iisus Xristos – vuhy‚o, kunamrak te Tudym pol‚a‚ úΩyda, qreak ämde ‚onen mo‚tydymyn tylanda vijym pua‚, osalym seïa‚da kuatdam e‚ara‚. Da tugaj pagyt kaΩne ajdemyn ätyr lie‚: seïa‚ lijdymyn tendam i‚en, ‚yr manme semyn ‚ygyremdat, nunyn onhylno nimom mo‚tydymo, kertdyme lijyda, ú‚anda kumyktalte‚, ‚ke vijkuat dene nimo semynat tygaj tat gyh lekta‚ ok lij. Lah tyjyn nelylyky‚ logalmetak kúle‚ ävyllan, qn nahar hon‚iΩma‚dam pomyΩalten, q‚eat kugu ojgy‚, azapy‚ ‚úka, Adamyn ojyren nalme korny‚kyΩo purten koltyneΩe – nigunam pórtyl kertdyma‚yn. Vara ‚keak ala-mo semyn tendam igylt vo‚tyla‚, kojdara‚ túïale‚, pytaren kertmyΩlan nimuha‚dymyn kuana. Ajdeme honyn ak‚e alamynär kugu olan, qlyn ak‚ym ‚oga – tidym taklan ogyl ‚onen lukmo, tide tygak. Akyr pagyty‚tak te ‚onalty‚a‚ ulyda: q‚e nimat jomyn ogyl, q‚e tendan qn kugu pol‚y‚yda ulo, Iisus Xristos! Tendam aralty‚ deh posna koden kaen ogyl, vuha da vuha, kunam pol‚a‚ miä‚ úΩyda. ÍkenΩymat sotana mlande úmbalne ko‚tmyΩ godym hot alga‚taren, Izrailæyn kugyΩaΩym y‚tyneΩe ulma‚, no Ümyn Qrge koktelanymym Ωapy‚tyΩe seïen, da äzyky‚ pura‚ ‚onenat, to‚tynat ogyl. Tugak sóren koden: teat alga‚tary‚e ävyl onhylno kaΩne kehyn seïyma‚ym pajremla‚ túïalyn kertyda. £Tudlanak vet Ümyn Qrge tylanda peïgydemden ojla Gospodæyn jóratymyΩ nergen, ävyl deh sakla, Ümyn da tendan kokla‚ ‚ogal‚e

74 osal vijym paldara. Osal vet kaΩne sekundy‚to ajdemyn honΩym ‚ke atma‚kyΩe vúdyla‚ gyna ‚onen ko‚te‚. £Ajyke‚tsa, ida male, molan mana‚ gyn, tu‚manda tendan, ävyl, yrly‚e lev ganäk ko‚te‚, kóm nela‚ kyhale‚“ (Petr. 5,8). Biblij tak‚e ävylym lihnostæ semyn onhykta, tudo pyhkemy‚ visa demon túha dene vujlata, nuny‚t ajdemyn ‚onyma‚yΩym, y‚tymyΩym kidy‚ky‚t nala‚ tyr‚at. £Knäzæyn voläΩ dene, üΩy‚to vujlaty‚e dene, qrgynan kórgy‚tó tore‚lanyma‚ lekte‚ gyn – ‚úly‚“ (Efes. 2,2). Ulo ale uke tide osal ävylΩe manyn, nigunamat ida koktelane! Tide – lihnostæ, da ‚iΩa‚, uΩa‚, kuha‚ lijme lihnostæ! Da tudo muha‚dymyn u‚an! Tahe gyna lek‚e ‚kendan gazetdam onhalza, tudo ukeak manyn ‚oneda gyn. Radiodam húktyza ale televizor dene tahyse uverym koly‚tsa da onhyza, vet tylanda tudyn ‚ak‚e pa‚aΩ nergen dokazatelæstvo kúle‚. U‚an-‚otan, kugun tunem‚e, hyla mo‚ty‚o údyrama‚ den póræeï-‚amyh ‚ke volä‚t pohe‚ vele ilen mo‚tat yle gyn, osalyn kid-kopa‚tyΩe ogytyl gyn, tunar ‚uhkym y‚tyl kertyt yle mo? Ümyn jóratyma‚yΩ dene ‚úmy‚tym temy‚e-vlak ikte-vesym ikana‚te uΩalen, predatelæ semyn osal kidy‚ puqn, vúrym hamanyde joktaren, lújkalen-pu‚teden, ‚ydym tuaren kertyt yle mo, vet yndyΩe kehe pohe‚ qre iktymak vele kolyna: tolat, ko‚artat, pu‚tyt. Intelligent vurgeman, tugaäk syn-kunan-‚amyh konferencijy‚ pogynat, molan tolmy‚tym monden, poly‚ kidym ‚uältyme olme‚, po‚kudy‚tym, ves qlyse ily‚ júlam da tuleh molymat kargen ‚inhyltyt. Íke‚tak mo tidym y‚tylyt? Uke, ohyni, nunym ävyl vujlaten, aïyrtaren, kuge‚nyma‚y‚tym yldyrtenak vele kuanen ‚oga. £Kugun tunem‚e“ eïyn ävyl hynΩe denak ulo da Ümo hynΩe denak tudyn dene ila‚-kola‚ kuhedale‚ mo manyn, ‚yrgyΩ-igylt ‚ogy‚o äzykan honyn utyr da utyr

75 äzykym úmbak‚e pogy‚yn ojlymyΩym koly‚tamat, u‚y‚tem qreak Alæfred Gugyn pohelamut‚ym ‚arnem: Osallan me ona ú‚ane ‚oïgo ahala. Da tudym onhyko kolten, omsam vel túhyna. Uke tegak ky‚aΩe ävylyn, kúhan. Da sotanatyn lürgymym ot mu tyj kúhenat. No ko kúnha vynemym mylanna adak, Arvam úda pasu‚to Ümyna pohe‚? Da, uke £osalet“, ú‚any‚nak, kaltak. Íukta pa‚aΩym kó, pyhkemy‚ym úΩe‚? Uke, ojlat, viten mlandemyn ‚úrgyΩ vah. A kón gyn júk‚ó ty‚tak, ‚uq‚ umbakrakat? HurijΩym, ‚uhkym, kaΩne ql uΩe‚ tembah. Xe, ynde tudo £uke“ lie pe‚ rakat! Ax, kó ojla mylam – ku‚eh lekte‚ tynar Osal pa‚a, pulä da kúzó? Vúr kunar jonha-a!.. Me sotanam harenna: ukeak, tular. Kó somylΩym ‚ukten ‚oga, manat? Joha... Hynak, kó terrorlan, amyrhyk somyllan, obwestvyn agonijy‚ ‚umyΩlan ynde mutym kuha pujto? Memnan úmbak ‚uïgalt tol‚o orlyklan lah ‚keak vele tygeΩe vuyn ‚ogena, kuatle da hyla seïa‚, amyrtyla‚ tunem‚e osal vij tugeΩe £órdyΩtó“ memnan verh ojgyren gyna ‚oga?! Memnan utyΩymat tunemmyna, obrazovanijna u‚ym pyhkemy‚ke vele kolta uΩat, – tygaät ‚onyma‚ tolyn kerte‚ys. Nauhnyj dokazatelæstvym kyhalyn, u‚na katykemyn gyn vele? – sotanan sverxßestestvennyj vijΩylanat ogyna ú‚ane da yndyΩe... DΩordΩ Gellovej memnan pagytyse vospitanijy‚ kokyte ‚onyma‚ym luk‚o nadyrym py‚ten. Tyge kalasen kolten: £Túnä‚te vij da tudym ‚ohykty‚o per-

76 vyj negyz, lihnyj ale ves jón dene ‚oh‚o ulo da Ümyn va‚tare‚ tavadaï kurym-kurym muhko ‚ogy‚o ulo manmym kyzytse u‚na haktaren ‚oga“. ÍiΩyda, ‚ukat‚agalat ogyl – uke da hyla! Hynakak, kyzytse u‚, ävyl uke manyn, pe‚ laskan ‚onen kerte‚, no osalyn princip‚e tidyn dene ok jom! Kugun haplany‚e metodiheskij propovednik doktor Klovis Heppelæ ‚kenΩyn £Tu‚temmut nergen propovedæla‚tyΩe“ onhykta: £Ohyni, Iisus Xristos To‚to Sugynæmutyn svätojΩo-‚amyh dene pyrlä osal lihnostæyn, ävyl manmyn, ulmyΩlan ú‚anenak. Memnan kehyla‚te ty ‚onyma‚ym avaltyme“. No tudak e‚ara: £Ävyl úmbak seralt‚e osalyn ukeΩlan ú‚anena gynat, osalyn ulmyΩ nergen faktym niguzeat pyzyralyn jomdaren ogyna kert. A äzyk – tide ‚em fakt, keh-kuze umyltaret gynat“. Äzyk – tide hynΩe denak ‚em fakt! Da tudo titan gaj vijym pogen humyren, hyla porym temdalneΩe, – poro ajdeme hony‚to ynΩat lij. Tygak tudo ‚em úmylka semyn oralalte‚, keh-ku‚eh tol‚o volgydymat ‚ojy‚tyneΩe, qsogyl kú‚yh tol‚ymat. Me hyylanat tidym ogyna pale mo? Palena ogyl, ‚ke ‚inhana denak uΩyna. Honna da ‚úmna denak palena. ÍiΩyna. Tidym lúmda‚ mutym keh-kuze kyhalyna gynat, tudo ulo, ulak, lijyn! £MolanΩe, memnan vursemmutna vúr da sulykan kapvij va‚tare‚ ogyl, no nahalæstve va‚tare‚, vlastæ va‚tare‚, kurymnan pyhkemy‚ vijΩym túnä‚te viktaren ‚ogy‚o va‚tare‚, kava jymalse osalyn ‚úly‚yΩó va‚tare‚“ (Efes. 6,12). Ävyl uke man‚e ka‚ak osalyn, pe‚ak pise jolan ulmyΩym kuze vara umyltara‚ tóhat? Íeklanyza, poro uver nigunamat kúle‚ eï dek tyge pisyn mien ok ‚u, korny‚tyΩo ‚uko avyrty‚ym va‚lie‚. Ynde nuno kuze umyltaryne‚t tygaj faktym – kolymo, pytyme, ‚alanyme, mlande hytyrnaltme nergen uver hylt volgenhe semyn ikana‚te hyla vely‚ ‚arlen kaä. No

77 ‚alany‚yΩym ugyh nólten onho – kunar Ωap qrta tidlan? Ale jór‚ynat oge‚ hoïalt. Ajdemym jol úmbak ‚ogaltyme‚ke ‚epkaΩ gyh latkanda‚ ijym, latkanda‚ kuΩu-kuΩu idalykym ‚otlyman, mohol ojgym, herym qrta, kunar vurgem, oksa kúle‚. A tudym pytara‚ kanda‚ gramman pulät sita, kúzó vuj dene vúrgornym koraltymat, ik gramm aärat... Pagalymem, üΩy‚ kudalte-än ‚oäk mutym, mane‚mutym súretle – üzo vijym nale‚ keneta‚te, keh-kudo very‚kat tunamak mien ‚uq‚. Ynde kalasen kolto-än hynym, kugu kumylan poro pa‚am vesylan y‚te. Kojdymo vij tunamak harakym ‚ynden ‚ukta, ú‚anym ‚ohykty‚o, ‚úm den ‚úm kokla‚ py‚ten ‚uktymo pa‚mamat ogyl, olym pyrhym gyna – da tudat keneta volen voze‚, ú‚an ok kod. Íke vuä da ‚ke vijΩe dene sotanalan xramym nigó ok hoïo, kafedrat, tudym haplandary‚e, uke, propovedæ‚e nigu‚eh ok joïgo. No sut‚ym kaΩne pyly‚ kole‚ kaΩne kehyn, kaΩne ‚agatyn. Nunym túnä u‚dymo postupky‚ savyren ‚ynda‚at rat vele. Kojdymo ‚uhko vij uke gynΩe kuze umyltareda, mutlan, tugajym: keh-mogaj ajdemat y‚talt‚e ‚uhko da osal pa‚am tunar tútkyn qskera, vara kalaskala‚ va‚ka: q, onhyza, tu‚to ajdemym kúzó dene pu‚tynyt, a ty‚tyla eï piktaltyn, tygaj ily‚ym hyten kertyn ogyl, tuleh molat. ÍinhaΩat tygodym u‚dymynla júla vele, ala kuanen ala-mo. A nal poro pa‚am, kó qskera tyjyn korno goh ‚oïgo invalidym vonhyktarymetym, kolyma‚ deh utarymetym? Iktat. Nigólanat tide ok kúl. A hamana‚ vere‚te‚, lah tide poro pa‚aΩak mylanna ok site. Kumdan uvertaren ‚ogyman. Ynde ves túrló oj. Onhylnyda pu‚eïgy‚te pe‚ak motoryn, sóralyn hevergy‚e olma keha, onhen kuanet. Voktenak ves olma koe‚, turt‚o, ‚uko roΩan, hyndyme. Iktat memnam ok ókymló da ‚uhko pa‚ak dene ok lúdyk-

78 tyl, tyge y‚tet gyn, kyrem ok man gyn, tyj mogaj olmaΩym kúrlyn nalat yle? Mutat uke, heverΩym, qn sóralΩym. Tygak vet? Vot, meat tygak y‚tylyna ‚ol. Mo qn motor, kuandary‚e, haple, poro – úskyrt tagala tuddeh savyrnena, qre ily‚y‚te ‚uk‚ym kyhylyna, ‚uk‚an saskam. IktaΩ ajdemym mokta‚ túïalyt gyn, jolta‚yΩe tu‚tak kóranen ojla‚at túïale‚: qj, tudo ‚koly‚to pyrlä tunemmyΩ godym qre kokytanym nale‚ yle... û‚ane: ävylyn pa‚aΩak; hyla vere pelede‚ gyna! Memnan äzykan mlandúmbalne uΩmynaΩe q‚e nimat ogyl, mylanna kojdymo sfery‚te kaen ‚ogy‚o kredalma‚yn úmylkaΩak vele. Poro den osal ila‚-kola‚ va‚la ‚ogat. Tyge ‚otlena pujto, memnan planetyna Sandalykyn rúdyΩak, molo ogyl. Mlandyse sobytijlan pe‚ ‚uko vnimanijym ojyrena. Kagura da hatlama kojy‚na ‚kenan ‚inhalanak vele ú‚ana. Hynak vet, kojdymo verla‚te mo y‚talte‚, kó pala! A akret godso mudreh-‚amyh umylenak ‚ogenyt – ajdeme ‚inha, tide, hynΩym gyn, purak loïga‚te kijy‚e ända pudyrgak vele, mom tudo q‚e uΩe‚yΩe? Qsogyl ‚kenΩyn ner den pyly‚ymat ok uΩ. Vo‚tonhy‚ deh posna, kone‚ne. Kojdymo túnä‚te kugu kredalma‚ym palen nalyna gyn, mom kalasena yle?! A vet tudo kaen ‚oga! Ajdeme tugaj kuge‚ny‚e nasta, úlnó ik ‚ydaï pyrhym mu‚o ogytan gaj, ku‚ten-kyhkyren, ‚kenΩym mokten ‚oga. Nu, jóra, me televidenij da radio dene kuge‚nena, múndyr vely‚kat súretym, júkym kolten kertyna. A hynΩe ty‚te tygaj: ondak ajdemylan palydyme qfir tolkyn vet nignunamat harnen ‚ogalyn ogyl. Sandalyky‚te q‚e mynär onæy‚vityma‚-onæy‚lijdyma‚, pohdymo hudo ulo, kó pala? Me vet ale nimomat ogyna pale gaäk. Da tide hudaΩlan muha‚at, túrat uke. Nunyn nergen, óra‚ gyna kode‚, ondakse, akret godso mudreh‚amyh palen ‚ogenyt, y‚tenΩe gyna nimomat kertyn

79 ogytyl. Me manyna, prorok-‚amyh‚e palen ‚ogenyt. Ümo dek li‚yl eï-‚amyh. Nunak kavase sfery‚te hamanydymyn kaen ‚ogy‚o kredalma‚ym memnan deh sajyn umylenyt. Ävylyn ondalen kertmyΩlan kóra Adam ‚ke hon ‚úly‚yΩym jomdaren, kórgó uΩma‚yΩym, manyna luho, izi‚ak volæyk dekrak li‚emyn. Íuko eïΩe sandene úzgarymat kuhen onhyde aklen ok mo‚to, tyglaj mutlan, peïgydemden onhyktyde, sudæä semynak ok ú‚ane, túnä‚te mon kap‚e, kuty‚yΩo, lopkyt‚o ulo gyn, tudym nimat ogyl umyla, a materialænyj ogyl sfery‚te, myskara semyn ojlymyla, sósnan apelæsiny‚te iktaΩ-mom umyla‚ tóhymyΩ gaäk kodyn. Kojdymo túnän onæy‚vityma‚yΩ deh, sóralΩe deh ‚kenΩym ‚ke ojyren. Onhyk kalasen mo‚tymyΩym jomdaren, sandene ila‚yΩe pe‚ jósó. Mom tahe hoïen ‚ynda, qrla ‚alana, qrla y‚tymyΩe ikmynär Ωap gyh uke lie‚. Kúryltde, harnyde y‚talt tol‚o process gyh ojyrlen, túnän ily‚e honan da hondymo uΩa‚yΩym jolta‚ semyn poryn ok akle, ‚kenΩym ‚ke tu‚eh lukte‚ – kuge‚nyma‚yΩe utyΩden kugu. Tygak joïyly‚ to‚kal koltymyΩ dene ‚kenΩym Ümo deh ojyren, Ümyn túnä‚te huh ogyl tu‚man, mana‚ lie‚. Adam joïyly‚ y‚ten kolten vele, tunamak televidenijyn, man‚a‚, televizoryn üΩgunam loktylaltmyΩym ‚arnykta‚ túïalyn: ik kanal dene vele onhykta, tudyΩat tútyra loïga‚te da tór‚tyle‚. Íuko kanal dene haple súretym onhykty‚a‚ olme‚... Qkrany‚te súret hytyra da tore‚-kutynæ kudaly‚t‚e linij dene púhkylte‚, fokus‚at ra‚ ogyl gyn, me vet stancijym, ty peredahym kolty‚o stancijym, ogyna vurso. Koltymo prerdahyΩymat nalyn kertdyme televizorym mu‚kyndyla‚ túïalyna, ala kontakt jomyn, manyna. Tygodymak televidenijym ‚onen luk‚o uhenyjymat ogyna ‚yltale. Ikana‚te diagnozym

80 ‚yndena, da hyn diagnozym, – televizor ‚keΩak nimolanat ok jóró! Pútynæ televidenijΩak myskynæ ogyna manys. Ala q‚e antennym sajyn ‚ogalten ‚uktymo ogyl – u‚y‚kyna tolyn pura. Ala q‚e tugaj jóndymó very‚te ilena, peredahym nala‚yΩat jónan ogyl?! Púryma‚na kohyrak da kunar kúle‚, tunar y‚ten ogyna nal ale kugu her peren py‚ta, li‚yl-‚amyhna ‚iΩdymyn-vuhydymyn kolen koltat da johana kojky‚ voze‚ gyn, qn onhyhak Ümym ‚yltalen ‚onaltena, uf, Ωapy‚tyΩe pol‚en kertyn ogyl ale jór‚yn monden! Utilæy‚ lekta‚ túïal‚e televizornam ronhen optena da sajyn onhykta‚ túïalme‚kyΩe hytenak ahalena. A ‚kenam Ümyn onhylno televizor semynak qrykta‚, saemda‚, ‚úmy‚kyna ú‚anym py‚ta‚ ogynat ‚onalte. Hynak, hynak, teve q‚e ik primerym nalza. Palymyna sluΩbo to‚kalty‚ dene kú‚kyrak kúzen – meat ‚onymyna dene tu‚kak ‚unena ylæys, kaltak, logalyn ogyl, myj dehem ‚inhyma‚yΩe, pa‚a opyt‚o izi‚ naharrak ylæys... Mo, kuze tide lijyn kertynΩe, qx maa... Vot, Ümat, uΩyn ‚ukten ogyl ala-molan – kyhkyrena, ‚yltala‚ piΩyna. Molan tygaj iktórlykym Ümo pytara‚ piΩyn? A tak‚e vet Ümo televizijyn túï inΩenerΩe gaäk, muha‚ marte sóral jóratyma‚yΩym mylanna iktór koltyle‚, hyn liä‚ úΩe‚. Nine peredahym joïyly‚ kuhena da televizor-honnaΩe uda gyn, ‚keak ogyl mo titakan ulyna, ‚onaltyza. Hony‚kyna ‚yïy‚e osallyk Ümyn hyn pode‚ ‚olten lukmo sóral túnäm ‚iΩa‚na me‚aä. Äzyklanna kóra súret‚at vudakan gyna koe‚, aru ik‚yvyΩe liä‚ me‚aä, me ‚ukyΩ godym osalynak johaΩe vele lijyna. Apostol Pavyl memnan olme‚at kalasen kolten: £PoryΩym, mom y‚tynem, om y‚te, a osalΩym, mom ynem y‚te, y‚tem“ (Riml. 7,19). Apostol Pavylak hylam avalten tol‚o kuatle tu‚manym, pútynæ ajdeme tukymyn tu‚manΩym, uΩyn da honosyr kyhkyral kolten: £Orly-

81 kan da myskynæ ajdeme ulam myj! Kó myjym tide kolyma‚yn kap‚e deh utara? Myj ‚kemyn Ümemlan Iisus Xristos goh, myjyn Gospodæ goh, tau‚tem. Tygerakyn, myj tudak ulam da u‚em dene Ümyn zakonlan sluΩitlem, sulykkapem dene – äzyk zakonlan“ (Riml. 7,24-25). Apostol Pavyllan nimuha‚dyme kuatle viän kok vijyn kredal ‚ogymyΩo ra‚ lijyn, pútynek ra‚, ajdemym nine kok vijyn ‚ke‚t dek kuze ‚up‚yn ‚ogymy‚tymat kap‚e, honΩo denak ‚iΩyn, palen. Porylyk vij u‚nam, ‚úmnam Ümo dek ‚up‚e‚, tidyn godymak osal vij memnan pútynæ kapnam ‚alata‚, tamyky‚ kolta‚ tola‚a. Me ily‚y‚te tidym prostanrak umylen ‚ogena: ily‚ den kolyma‚yn kredalmy‚t, manyna. Gospodæ Kugu Ümynan kornyΩymak ojyryza, tendam vara ily‚ ok kudalte. Sotanam ojyreda – ik kolyma‚ak vele vuhen ‚oga!

82

KUDYMÍO GLAVA

KOLYMEKYNA MEMNAM MO VUHA ? £Myjyn da kolyma‚ kokla‚te lah ik jolto‚kalty‚ak vele“ 1 Car. 20,3

Ojlymo yle, hyla ily‚yΩat kolyma‚lan ämdylaltma‚ak vele. Psalom mury‚o ojla: £Kó eï kokla gyh ilen da kolyma‚ym uΩyn ogyl?“ (Psal. 88,49). Kurymnam ‚otlat mo ‚onymym hyla ojla‚ lij‚ylan. Túnäm va‚talta‚ tyr‚ena, tudym vujlaty‚e vijym ‚inhyma‚na, nauka, izobretenij, otkrytij, filosofij, materializm goh taly‚tarynena. Prestoly‚ ‚oäk ümymat ‚agal ogyl ‚yndyl tola‚y‚na: oksam, histaganym, hapym, ajdeme u‚ym, diktatorym, voΩdæym – ‚kenan kumirym. Kuze gyna y‚na tola‚e túrló uym kyhka‚, – muha‚ lekty‚yΩe ikgaäk: £Ajdeme‚amyhlan ikana kola‚ak púraltyn“ (Evr. 9,27). Peleda‚ túïalme godymak úmbak tolyn kerΩalt‚e kolyma‚ym kaΩne o‚kyly‚to va‚lijyna. Va‚kepoly‚ ma‚inan honosyr kyhkyrymyΩe, tojymo büron reklamyΩe, ‚úgarla – nunyn vokteh me qrten kaena, urem pok‚eh ijyn qrty‚e katafalk – hylaΩat mylanna u‚e‚tara; hynak, kolyma‚ ‚ke nú‚kó savaΩ dene kaΩne minuty‚to, taty‚te solalten kerte‚. Iktat memnan kokla gyh ok pale, kunam tide tat tole‚, a vet ‚keΩe pe‚ sajyn umylena: ale gyna ily‚e ulat yle, kolenatat... Doktor DΩon S. Vimbi‚ hyla tidym motkohak ikte-

83 ‚len kalasen kertyn: £Memnan ily‚na pe‚ak vihkyΩ ‚úrtó muha‚te keha. Ily‚ kornym qrtymyna godym kaΩne o‚kyl jymalne ‚úgaryn jú‚tó pyhkemy‚yΩe um‚am karalta. Kolyma‚ – ulo túnän tu‚manΩe. KugyΩa-‚amyhat qsogyl tovar jymake vujym py‚tat, vrah den uhenyj ka‚ak tide ‚uhko nastam dvorec kapka gyh pokten lukne‚t, yne‚tat poh, – no hoä ‚oïgo kuva, üzo kuva, ‚uhko üzo kuva, kúrtnæym hien ‚ogal‚e orol kokla gyhak munhalten pura, koridor dene korolæ malyme pólemy‚ ‚ú‚kylte‚. Kuatle kugyΩamat, mlandy‚te mo ‚onymyΩym hyla gaäk ‚ukty‚o viän eïym, ‚em ‚yïalyk‚e dene petyra“. KaΩne ijyn nylle túΩem amyrkan ‚ke avtomobilæy‚ky‚t pytarty‚ gana ‚inhyt, tygodym ogytat ‚onalte tahe móïgy‚ ala pórtylam, ala uke manyn. Lúdyk‚ó deh aralaltme mohol jónym ‚onen lukmo gynat, ves kumlo túΩem amyrkanΩe móïge‚ak pialdyme tat tolyn ‚umylan kavara, ‚uky‚t nunyn kokla‚te ale gyna peleda‚ túïal‚e, lokama gaj motoryn ily‚ qltem ‚aralty‚e da kolymo nergen u‚ túry‚t denat ‚onalten ‚uktydymo ulyt. MolanΩe, sade kolyma‚ kuva harnydeak savaΩym solalten kolta, lup‚kedyle‚ak, oge‚at onho, – jyrym-jyr medicinyn saskaΩe atylana, £lúdyk‚ym koraïdy‚e inΩener“-‚amyh pytydyme premijym haple pa‚a‚tlan nalyt, kuhedalyt pujto. Sadygak kuva seïy‚y‚ lekte‚, kertmyΩym pajremla. Naukym ogyna orlo, tudyn pol‚ymyΩlan kóra ikmynär uto ijna e‚araltyn dyr úmyry‚kyna. Hamanena tolæyk yzyra hot, muha‚ kornyvoΩy‚to kolyma‚ak haplanen ‚oga, tyglaj ajdemyn, kugu vlastædymyn, úmyr kugornyΩo Biblijy‚te onhyktymo gaj kokla pagytym ‚ymlu deh oge‚ak qrte-la. Pervyäk onhykty‚a‚ mo vara memnan graΩdan-‚amyhyn peledme gutla‚ty‚t ‚em peledy‚ym tu‚kalty‚e ‚úm hery‚tym. A rakym gyn tetla ojlymanat,

84 tudyn goh jylmym túgatylmat ok kúl, kúrtnæó gaj nerΩe dene pu‚kydo kapnam túgatyle‚, vintylalt puren ‚inhe‚ da pure‚, pure‚, pure‚! TúΩem dene ves túnä‚ úmyr ‚ude naïgaä. Tuberkulez, vúr her, joha paralih-‚údyrvohmo, ‚odo pualme da molat ‚ke nadyry‚tym ajlat, tak‚e qmlyme u jón da mo da limity‚tym kúhykemdenyt, da sajynak, mana‚ kúle‚. Statistika qreak kundara‚ tyr‚a gynat, kokla ijgotna kugeme‚ gynat, kurym túïalty‚ gyhak ‚otlyma‚te, pu‚tedymyΩe ‚ke cifrΩe dene lúdyktyle‚ gynat, ily‚yn muha‚ke ‚umo fakt‚ak va‚taltdyme kode‚, mo gynat vet mlandúmbalne tide qn pytarty‚ hon ojgyna. Aza ale gyna ‚ohyn vozyn, a ava-ahaΩe ikana‚te kolyma‚ dene u‚et kaä kuhedala‚at túïalyt! Ava alamynär ijym tidlan ojyra, kuze gyna igyΩym ok nulo, ok tola‚e: vurgemΩym jytyraä, mo kohmym huh ogyl mikroskop dene terga, jyrym-jyrΩe pórt kórgym kel‚y‚yn túza, med‚úΩaryn kaïa‚yΩ dek kurΩtale‚, ukolym ondakak y‚tykta. Nimom ‚otlyde, azaΩe kola‚at túïale‚... Ikmagal qrten kaät, nahar ulmetyn üap‚e túΩvak lekte‚. Púj vrah ‚ylt-‚ylt-‚ylt peralta, ‚úä‚ túïalyn, mane‚. Íinhatat nú‚kemyn manyn £kuandara“ ves vrah‚e, ‚inhalykym tu‚ka. Kova‚tet‚e, kova‚tet‚e, kuze va‚ke tynar turtyn, mane‚ kum‚o qmlyze. Vahettupet sugyrga, uremy‚te o‚kylmet godym minerla vele toä dene ‚urkalet, iktaΩ-ku‚ko mien perny‚a‚ ogyl yle... Vuetat pórde‚ vele, davlenæe. Vij ‚agalemme dene armaturet lunhyrga, luleget, mannem yle. KaΩne o‚kyl kolyma‚ dek ‚úka. Herlanyme gutlan da monæ, qmlymvery‚te liä‚na ily‚nam lúdyk‚ó aralty‚ straxovanij dene levedmyna pol‚a, pytarty‚ roskot den kúsynym túla‚na jóra. Keneta umylena: pútynæ ily‚naΩat ‚uko ij dene ‚ujny‚o kredalma‚ak vele ulma‚, qreak kolyma‚ym hak-

85 taren ‚ogen ulyna. PremijΩat utyΩym tidlan kugu ogyl, modyn nalme ikmynär idalyklyk ily‚na. Kehkuze hoälanena gynat, tu‚man sadak seïa. Kuze sade tu‚man mylanna palydyme! Ily‚ semynak ogyna pale tudym, mom onhykta, ku‚ naïgaä, molan hyla tide kúle‚yΩe? Qj vet ondak‚e púrtúsym onhen-kuanen ko‚tyna, jomartle murym murena, va‚la júyn-kohkyn tavaltena, baän pohe‚ púΩvúd dekme‚ loïyna, kaltak! Volæykym onhena, mlande pa‚am y‚tena, túrló specialænostæym nalyna. ûdyrym jóratena, marlan nalyna... Joham y‚tena. Molan hyla tide kúle‚ – iktat kalasen ok mo‚to. Kolyma‚at nimogaj palemutlan ok kumal. Palena tak‚e, sadak muha‚ tol‚a‚. Tudyn rolæΩym izemden onhykta‚ tóhena, túrló myskara dene ‚kenam kuandarena – pujto tudyn onal da monæ. Joha ‚ohmylan túrgoh kuanena: teve memnam kó ‚uä‚ túïale‚, maldena. Jolta‚na kola gyn, uΩata‚ miena da va‚ke gyna ‚úgarla gyh móïge‚ ho‚ena, iktaΩ-mo piΩyn ynΩe tol, vara ümarale! Mo kaen – tudo ky‚a, maldena. Ily‚ylan ila‚ kúle‚. Sodyk tide oïaäk, jolta‚-‚amyh. Túnä‚ke u ily‚ym ‚ohykta‚ me tunar vijym, kumylym, poänlykym py‚tena, a tudyn dene heverlasy‚ym ‚órynrak onhalynat turkena, sita pujto, ogynat ‚ono, ynenat uΩ: hur, tolæyk myjym it túkale. A vet tudo kurym-kuryme‚lan tetla ok pórtyl, ‚arnyma‚at varaΩe tukym gyh tukymy‚ kaä da tús‚ym jomdara, jygalt jome‚. Mo lie vara? Purak... Purak... Tidym oka‚ tóhymet godym, jolta‚-ipta‚, memnan planety‚te humyrΩo, tóremden ‚otlyma‚te, kok milliard eï ulo. Íúdó ij qrta da nunym ot mu vara, hylanathylanat kolen pytat. Kapy‚t vara nimom-nimom ‚iΩdyme lie‚. A mo vara y‚talte‚ qn kúle‚ uΩa‚y‚t, illy‚yn qn kuryma‚lyk uΩa‚y‚t, – hony‚t dene, tidat ok site, ily‚yn qn kuryma‚lyk uΩa‚yΩ dene?

86 Ty‚tak petyrnalt kiä tajna, pe‚ kugu tajna. Ajdemyn kurama‚lyk uΩa‚yΩ dene? Ajdemyn kolymyΩ godym tuddeh moΩo ojyrla? Ku‚ko vara viktaralte‚yΩe sade ojyrly‚yΩo? Kolorado ‚tatyse Denver ola‚te kok ij onhyh ik Ωurnalist kolen kolten. Tojyma‚ke uΩaten mijy‚e jolta‚yΩe-vlak ‚úgar voktene magnit lente‚-tasma‚ ondakak vozen kodymo tudyn júk‚ym koly‚tynyt. Sadet hylt ‚ke júk‚ó denak nunylan ojla magnitofon voronka gyh: £Tahe myjym toeda. Myj Ümylan ú‚anydyme-ateist lijynam, da ‚uko-‚uko ij. Ümynmut erundam, kúldyma‚ym, kolyn, kelge uΩmy‚udyma‚ vele tole‚. Sväwennik-‚amyh moralænyj trus ulyt. Túrló hudesa manmet – tide hylaΩat ‚ony‚ylak súretlen mo‚tymyna vele. Kaznitlymym onha‚ nyl reporterym kolta‚ da tolmeky‚t nunyn uΩmo faktym kuze onhyktenyt – terga‚ kúle‚. Biblijy‚te onhyktymo apostol‚amyhyn ojlymy‚tlak hyla putaen da lugen pytaryme lie‚ gyn, hyla nyl reporterym pa‚a gyh ‚uren lukta‚ gyna kúle‚. Mylanem nimogaj religij murymat murymo ok kúl. Myjym tojymo pa‚a – izirak da kúle‚an porädkym ‚uktymo somylak vele“. Túrló Ωapy‚tat tugaj peltorta-‚amyh lijynyt, Ümym uΩmy‚udymy‚t dene herkym onhalynak kertyn ogytyl, Sväwennyj Vozymym da Iisus Xristosym ‚kenΩym ‚úktara‚at tóhenyt. Nimogaj dokazatelæstvo deh posna nuno karat, Ümymat júky‚t dene qrtyne‚t. Istorijlan vesat pe‚ sajyn palyme: DΩordΩ Bernar Íou, Robert Ingersoll da molo filosof-‚amyh, túrló argumentym konden, kolyma‚ onhylno lúdyk‚ym pytara‚ piΩynyt. Ajsta koly‚t onhena, kuze ik antropolog tropik vokten dΩungli manme ‚ok‚o vel hodyra‚te kolyma‚ym súretlen kolten. Tu‚to tyse gaj £bogoslovyn erundaΩe“ uke, molan mana‚ gyn, eï-‚amyh Iisus Xristosyn lúm-

87 Ωym ikanat kolyn ogytyl. Mo tugaj vara tu‚to kolyma‚et? Ikmynär plema-tukymy‚to ‚oïgo-‚amyhym lekta‚ lijdyme hodyra‚ke vie‚ pokten purtat da tu‚an kodat, tek nunym ir änlyk-‚amyh kúry‚t pytarat, a rveze eï tidym niguzeat uΩ‚a‚ da monæ ogyl. Ves kalyky‚te tulyke‚ kod‚o-‚amyh ‚ke úmbahy‚t hyla vurgemym ku‚ked kudaltat, kapy‚tym túrló hiä dene sóratarat ale tak jygat – ‚ukyΩym o‚ hiä dene. Tyge nuno traur manmetym onhyktat. Íuko ‚agat dene údyrama‚-‚amyhyn hon jósyn magyrymy‚t halalan uver lijyn, – hon kap gyh lekta‚ ämdylalte‚. Xristian ‚úly‚ ‚uko vere uke gynat, kolyma‚ onhylno ojgo, lúdmó sadak kodyn, sadak kurym gyh kurymy‚ kusna. Kú‚nó ojlymynam ynde xristianinyn kolymyΩ dene taïastaren onhyza. Iisus Xristos tolynat, kolyma‚ym umyla‚ u kornym onhykten. Ajdeme Tudyn marte kolyma‚ym ‚uhko tu‚manΩe semyn onhen. No Xristos kalasen: Tudo kolyma‚ym seïen da umdyΩym ‚up‚yn nalyn. Ümyn Qrge ily‚y‚te mo ulym ‚otla‚ tunykta, tudym palymanak, mane‚, lah tidyn goh ajdemym kola‚ ämdylalta‚ úΩe‚, ondakak ämdylalt ‚oga‚ – sadak ot utlo vet. Gospodæ kalasen: £Ida lúd kapym pu‚t‚o deh, honym pu‚tyn kertdyme deh, a qn hot lúdsa tudyn deh, kó honymat, kapymat pu‚tyn kerte‚“ (Matf. 10,28). Biblij onhykta, hynΩym gyn kok túrló kolyma‚ ulo: iktyΩe kap kolyma‚, fiziheskij manyna luho, vesyΩe – kurym-kuryma‚lyk kolyma‚. Iisus Xristos ‚eklana‚ ‚úda, kuryma‚lyk kolyma‚ deh hotrak lúdman, kap kolymo-ikym‚e kolyma‚ deh ‚uko paha‚ hot. Kokym‚yΩym Tudo tamyk semyn súretlen onhykten, kudo Ümo deh nigunam pórtyltydyma‚yn koraïdalte‚. Tudo ra‚ onhykten: kap kolymo, ‚ke kumylet da ‚onymet pohe‚ honym kurymlan ko‚artyme dene taïastaryma‚te, nimo! Íarnyza tidym qre: nimo! Kola‚ túïal‚e-‚amyhyn pytarty‚ muty‚t muha‚

88 tajnym kuze gyn da umylen nala‚ tyr‚y‚e kugu ‚ymly‚e-vlaklan pe‚ haple materialym pua. Doktor Vilæbur Smit ‚kenΩym kugun haplany‚e £Sandene ‚ogal!“ kniga‚tyΩe xristianin ogyl, no túnä muhko palyme eï-‚amyhyn kolymvery‚te kuze orlanymy‚tym kalaskala. A kuze, myj tylanda ojlem, xristianinyn kolymyΩo, kunam tudo ilymyΩ godym ‚ke äzyk‚ym kasaren da Iisus Xristosyn ‚kenΩym Sakly‚yΩlan ‚otlen, ojyrtemalte‚ ves veram kuhy‚o-vlakyn deh! Myj kolledΩy‚ ko‚tam yle, tu‚to ‚uko-‚uko ij anglij jylmym da literaturym doktor Qffi Viler, údyrama‚, tunykten. Ümylan ú‚anyΩ dene, hot-hot ú‚anymyΩ dene, ‚ke predmet‚ym sajyn palyme ‚oty‚to ojyrtemaltme dehat hotrak ojyrtemaltyn, tyge manyn kolty‚a‚. 1949 ijyn majy‚te Viler kolledΩyn direktyrΩylan, doktor Qrdmanlan, sery‚ym vozen – ‚ke kollegyΩe da onhyhso student‚e-vlaklan: £Tide sery‚ym ludyn, ikmynär minutym jomdarymylanda myj pe‚ak kugun tau‚tem, molan mana‚ gyn, keïeΩ kanikuly‚ kaen ‚alanymyda deh onhyh myjyn nergen hynym palen nalyda. Tide hynΩym myj ik arnä onhyh vele umylenam. Pytarty‚lan myjyn vrahem ‚ukertse heremlan diagnozym ‚ynden: operacijymat y‚ta‚ jórdymó rak. ÍkeΩe xristian lie‚ gyn, tide raklan tunar hot ok ojgyro yle da mylanem mo ojly‚a‚ym tynar ok ‚ujkale, ikana‚te luktyn py‚ta yle – pala yle tugak, kuze myät, Teat paleda: ily‚ym ale kolyma‚ym iksemynak salamlyman, me vet Gospodæ ulma‚te, tudyn voläΩ dene ilena. Gospodæ mylanem va‚liä‚ Ωapym ondakrak palemden gyn, myj tidym ulo kuan dene y‚tem. Jodam, myjyn nergen nimynärat, ik minutymat, ida ojgyro. Tylanda myj jú‚tó £heveryn“ mutym ynem ojlo, ojlemΩe kuanyma‚an £va‚lijme‚kym“, myj kuzerak ú‚anem, adakat Tendan dene Ümyn

89 qly‚te va‚lijyna. Ala tu‚to mylanem tugaj ú‚an perna, tylanda omsam poha‚ razre‚enæym nalam. Myjyn ‚úmy‚tem kaΩnylanda posna kugu jóratyma‚ ila. Kidem py‚tem: Qffi DΩen Viler“. Tide sery‚ym vozymek lah kok arnä qrtymek, doktor Viler ‚ke Gospodæ‚o, ‚ke Sakly‚yΩ onhylan ‚ogalyn, Kó Íke sórymyΩym ‚ukten da kolyma‚yn umdyΩym pogen nalyn (1 Kor. 15,Ü55-57). Biblij tunykta, memnan jónna kolydymo. Tendan honda kuryma‚lyk, da kurym-kurymla‚te ila‚ túïale‚. Ves mut dene gyn, tendan gyna, lah tendan £myjda“, tendan kapora uΩa‚da, ‚onen, ‚iΩyn, ú‚anen mo‚ty‚o £myjda“, tendan lihnostæda, manyn kolty‚a‚, ila‚ túïale‚ u uzæmaky‚te ale tamyky‚te. Te xristian ogydal da uqmyn ogydal gyn, Biblij tygak tunykta, Xristosyn tuge lúmdymó very‚ke, tamyky‚, kaä da tu‚to Ümyn sudym vuha‚ túïale‚. Tuge, tuge, myj ‚keΩat ú‚anem, tamyk nergen mut poro gyh tolyn ogyl ‚ol. Da utyΩym ‚arlenat ‚uyn ogyl. Íuko umylydym‚ym, úha‚yma‚ym tarvatyle‚. Qlna muhko myjyn evangeliäïdyme kaΩne va‚lijma‚ godym tide temylan kaïa‚yma‚e‚ ‚ogalde omak hyte. Qrty‚e kaΩne kaïa‚-diskussij deh vara gazetla‚te lud‚o-vlakyn sery‚y‚t pehatlalte‚, hylanat tide jody‚ymak tarvatylyt, ikty‚t kel‚em, vesy‚t om kel‚e maldat. Molan mana‚ gyn, Biblij tide temylan molo semynak ik nare verym ojyra. Amerikyn túrló uΩa‚y‚tyΩe student ka‚akyn kruΩokla‚ty‚t qrten ‚ukyΩo tygaj jody‚-vlak hoïe‚ten tolyt: £Mo tide tygaj, tamyk? Tamyky‚te tul ulo mo vara?“ – da tidgaäk molo jody‚at. Pastor semyn nine jody‚lam ondakat va‚liä‚ logalyn, nine jody‚ym ‚keΩat vesylan puqdenam. Íonem gynat, koraï om kert yle nunyn deh. Tygodym onhet mo – kuzerak kel‚a ä ok kel‚e koly‚t‚ylan. TurgyΩlanat, kone‚ne, kaΩne eï vet honan.

90 Myjyn ‚onyma‚te, xristianstvyn qn nele jody‚yΩo ty‚te, ves semynΩe, hynym kyhal tola‚yme qn rúdó tema. Tugaj-‚amyh ulyt, nuno ojlat, pytarty‚lan kaΩne eï utla. Ümo, mane‚, Jóratyma‚yn ÜmyΩo, da Tudo iktymat da nigunamat tamyky‚ ok kolto. û‚anat q‚eΩym, £kuryme‚lan“ da £kuryme‚lan tu‚to ul‚o“ (£prebyvaüwij“) mut-‚amyh hynΩym gyn £na vehnoe vremä“ manmym ogyt onhykto. Tuge gynat sade mutak, Ümo deh kuryme‚lan ojyrymo manmet, kava‚te kuryma‚lykym onhykta‚at kuhyltalte‚. Ala-kó q‚e kutyren yle, £hynlyk jode‚, mane‚, tyge ‚otla‚: aru honan-‚amyhyn kava‚te pajremlen kuanymy‚tym da uda-‚amyhym nakazatlymym ik kuΩytanlan ‚otla‚, molanΩe, grek jylmy‚te Ωapym onhykty‚o ik mutak kuhyltalte‚“. Vesy‚t tunyktat, aralalta‚ Ümyn planym otkazy‚e-‚amyh kolymeky‚t ikana‚te pytaraltyt da ilymym harnat. Hyla Biblijym túïalty‚ gyh pytarty‚ mut marte ‚ymlen lek‚e eï, myj ty ‚onyma‚ym peïgydemdy‚e mutym vele ogyl, mutyn üap‚ymat yΩym vere‚t. Biblij tunykta tygerakyn, – me utaralt kodyna ale pytena, no memnan ‚úly‚na-honna da lihnostæna ‚keny‚tym ogyt jomdare, kuryme‚ lijyt. Vese-‚amyhat tugaj ulyt, tunyktat, kolymekat, manyt nuno, utaralta‚ sadygak jón ulo, Ümo tugaj jónym Íkeak pua. Biblij gyn sadygak tyge ‚ona‚ amalym ok kodo, molan mana‚ gyn, tudak ‚eklana‚ ‚úda, £vot tylanda poro pagyt, vot, ynde aralaltme kehe“ (2 Kor. 6,2). Biblij gyh sade faktym peïgydemda‚ ‚uko verym onhykta‚ lie‚. Molan vara tudo tunyktaΩe: kaΩne, kó ‚ke ‚onen py‚tymyΩ denak, ‚ke voläΩe pohe‚ Xristosym Gospodæ da Sulen nal‚e semyn hony‚kyΩo ok nal gyn, tide tuly‚to orlana‚ túïale‚ (Luk. 16,24).

91 £Kolta Ajdemyn QrgyΩe Íke AngelΩe (SakhyΩe) – ‚amyhym, da Tudyn KugyΩany‚yΩ gyh hyla alga‚tary‚ym, zakondymyn y‚tyl‚ym pogat da tulan koïga‚ nunym ‚uat; tu‚to ‚ortmo da púj purmo lie‚“ (Matf. 13,41-42). £Tunam kalasa nunylanat, kómyt ‚ola velne ‚ogat: £Kajyza Myj dehem, kargyme-‚amyh, kuryma‚lyk tuly‚, ävyl den angelΩe-‚amyhlan ämdylymy‚ke“ (Matf. 25,41). £A olymym júlalta jórta‚ lijdyme tul dene“ (Matf. 3,12). £Ümym palydyme da memnan Gospodæ Iisus Xristosyn poryΩlan savaltdyme-‚amyh, nakazanæym nalyt, múgyralt‚e tuly‚to úhym pórtyltat, kurymlan pytat – Ümyn lúm dene da Tudyn kuatle hap‚e deh“ (2 Fess. 1,8-9). £A ko mane‚ £u‚dymo“ – tulqïerlyk (geennylyk)“ (Matf. 5,22). £Tyge lie‚ kurym pytyme godym: ojyrlat Sakhevlak da hynle-‚amyh kokla gyh osalΩym ojyrat, da múgyralt‚e tulan koïge‚ kudaltat: tu‚to lie‚ ‚ortma‚ da púj purma‚“ (Matf. 13,49-50). £Tudo Ümyn ‚ydyΩ gyh lek‚e arakam júq‚, Tudyn ‚yde ha‚ka‚yΩe ämdylyme tihma‚ kuatan arakam, da tule‚, ki‚e‚ svätoj Sakhe-‚amyh da Agnec onhylno orlana‚ túïale‚; da nunyn orlanymy‚t úmbah ‚ik‚ kurym-kurymla‚te nólta‚ túïale‚, da nigunamat tymykym ogyt mu ni kehyvalym, ni júdym, – hylan, kó änlyklan kumalyn, da tudyn hynΩylan, da kó ‚ke úmbak‚e lúmΩym onhyktymo palym nalyn“ (Otkr. 14,10-11). £Da kolyma‚at, da tamykat tul ery‚ porvolaltyt. Tide – kokym‚o kolyma‚. Da kó ily‚ kniga‚ vozaltyn ogyl gyn, tudym múgyralt‚e tulan ery‚ ‚uat“ (Otkr. 20,14-15). £A lúd‚yΩó da ‚oähyΩe, da ‚ak‚yΩe da pu‚t‚y-

92 Ωo, da utyΩden ‚ala jóraten ko‚t‚yΩo da üzyΩo, idyllan kumal‚yΩe-sluΩitly‚yΩe, ‚ojy‚tma‚e‚ varnalt‚yΩe – púryma‚y‚t tule‚ múgyralt ‚inhy‚e ery‚te da ki‚y‚te: tide – kokym‚o kolyma‚“ (Otkr. 21,8). No mylanem tore‚lanat: £Myj tamyklan om ú‚ane! Myj ú‚anem Kurykval saklemmutlan (Nagornyj propovedæ)“. Jóra, Kurykval saklemmuty‚ pórtylyna, da tu‚to me nine mutym vere‚tyna: £Purla ‚inhat tyjym alga‚tara gyn, udyren luk tudym da ‚ke dehet órdyΩkó kudalte; tylanet sajrak lie‚ ik uΩa‚et kola gyn, a pútynæ kapet tulqïery‚ ok logal. Da purla kidet tyjym alga‚tara gyn, rual tudym da ‚ke dehet órdyΩkó kudalte, molanΩe, kapetyn ik uΩa‚yΩe gyna kola gyn, tylanet sajrak lie‚, ulo kapet vara tulqïery‚ ok logal“ (Matf. 5,29-30). Ty‚te yndyΩe me muha‚ marteak ra‚ tamyk nergen kalasymyΩym, Iisus Xristosynym, vere‚tyna. Hynak, Iisus Xristos tidyn nergen kalaskalen da ‚uko primer dene onhykten, mlandy‚te koktelanyme da äzykan ily‚ym ilyme u‚dymylyk ku‚ko konda. Tamykyse orlyk gajymak ty‚te, mlandúmbalne, ilymy‚t godymat hytat loktylalt‚e da hyn ogyl úmyrym ‚ujy‚o ka‚ak manme ‚onyma‚ nimaät joïyly‚ ogyl dyr. Biblijy‚te kuze ojlymo? Tu‚to tyge kalasalte‚: £Äzykda verh nakazanæym nalyda, tide tendam pokten ‚uq‚“ (Hisla 32,23). Da q‚e ojlalte‚ Biblijy‚te: £Kap‚e gyh nó‚mym údy‚o tuddehak lomyΩaïe‚, a honΩo gyh hony‚ko nó‚mym údy‚ó kuryma‚lyk ily‚ym túrede‚-muq‚“ (Gal. 6,8). Kunar kúle‚, tunar dokazatelæstvym va‚lijyna, üΩo ‚oäke‚ hoïalt‚e-vúdylalt‚e ajdeme úmyr muhkyΩo pelede‚ da vorana vele, a hyn verh vujvustyk ‚ogy‚ovlak‚e ‚ke hyn umy‚tlan putyrak hot úmyr muhky‚t

93 orlanat. Biblij tunykta memnam, Ωap tugaj tolyn ‚uq‚, mane‚, Ümyn sudy‚to kó mom ‚oga, tudymak nale‚. Pa‚aΩ pohe‚ lekty‚yΩe. Jóraty‚e Ümo ajdemym tamyky‚ kolta mo? Va‚mut ämde: kolta! No Tudo Íke kumylΩo pohe‚ ogyl kolta tudym. Ajdeme ‚kenΩym ‚ke tide orlyklan ämdyla, tudo Ümyn saklalta‚ onhyktymo kornyΩym koraïdas. HamanymyΩ da jóratymyΩlan Gospodæ saklaltme da äzykym sulymo, kavan motorlyk‚ym mumo, ú‚anym vere‚tme, haple ily‚y‚ purymo jónym temla, no ajdeme sokyr taga, u‚dymo, hyta‚ lijdyme kuge‚nymyΩ, ‚kem ‚ke jóratymyΩlan, hytamsyr ulmyΩlan da äzykan tamlym jóratymyΩlan verh Ümyn onhyktymo prosta da tyglaj jónΩó deh koraïe‚ vele, ‚kenΩym kuryma‚lyk orlyky‚ kolta. Ajsta tyglajyn ‚onaltena. Te herlanenda, qmly‚ym úΩyn ulyda, tudo tolyn da qmym vozen puqn. Semynda ‚onaltedat, kaïa‚yΩym mardeΩ pohe‚ kolteda, qmΩymat fortohka gyh ‚uqda vele. Ikmynär Ωap gyh qmlyzym uq‚ úΩyda. Tudo palemda: tylanda plokarak lijyn. Ynde tidlan te qmly‚ym vursy‚a‚ ulyda mo? Koleda gynat, tudo ala tendan úskyrtda verhyn mutym kuhy‚a‚? Øapy‚tyΩe qmym seren puqn, no te voΩyldegeh pohe‚yΩe kudalten ulyda! Lah tygakak ogyl mo Ümo ajdeme tukymyn herΩe deh qmym seren koden? MogajΩym paleda: ‚kendan volä dene ojyrymo verada, Iisus Xristos onhylno mo y‚ty‚a‚da. Ale tidyn dek me ves glavala‚te pórtylyna. Qmym otkazena gyn, tendan dene umbakyΩe mo lijme ‚kendan dehak lektyn ‚oga, ty‚te Ümyn pa‚aΩat uke, titaklenat ogyda kert. Ale vara úskyrt da mut koly‚tdymo ulmylanda Ümo titakan, te vet ‚keak qmΩym koraïdy‚da ogyl mo? Pe‚ ‚uko eï jodyn ‚oga: mo tugaj tamyk? Grek Biblijy‚te nyl tugaj mut ulo, nuno, kusarymeke, tamykym onhyktat. Ik mut‚o Íeol, tudym kumlo ik gana ad-ta-

94 myk manyn kusaryme, tidyΩe To‚to Sungynæmuty‚to. Tide – preispodnæo-puldyr, tu‚to koly‚o-‚amyh ulyt. Tide £kojdymo ulmym“ onhykta. Tide mut dene kyldaltynyt ojgo, kor‚tymo da kúrylt ‚alanyme. Grek gyh kusaryme Xades – kokym‚o mut, U Sugynæmuty‚to tudo lu gana ‚ke verΩym muyn. Tide mut To‚to Sugynæmuty‚to kuhyltalt‚e Íeolymak onhykta, tudyn dene sud da orlanyma‚ mut-‚amyh kyldaltynyt. Kum‚o mut‚o Tartarus, ik gana vele uΩyna me tudym, apostol Petryn kokym‚o gana koltymo uvery‚tyΩe 2, 4 uΩyna, tu‚to tudo ojla: £äzykaï‚e angel-‚amyh £Tartarusy‚“ ‚olen koltymo lijyt“. Tide mut sudyn verΩym onhykta, – hurma, ‚em vynem, ku‚to tamykyse gaj pyhkemy‚. Nylym‚e mut‚o Geenna (me ‚aïge marla‚ke tulqïer manyn kusarenna yle), tudo latik gana kuhyltalte‚ da U Sugynæmuty‚to £Tamyk“ semyn kusaralte‚. Tide lúmym Iisus Xristos Enon lap verlan puqn, – ver Ierusalimyn pyrdyΩ‚e ‚eïgelne, tu‚to qreak ‚úk‚akym da túrló torym júlalten ‚ogenyt. Ikmynäry‚t jodyt: £Biblij tunykta mo, tamyky‚te pujto hynΩymak tul júla?“ Hynak, Biblijy‚te ‚uko gana tulym obraz ‚onyma‚ dene puymo. Ikmana‚, hynΩymak Ümyn tulΩo ulo, tudo júla da ok júlalte. Moisej, ‚arneda haj, ternovyj aramam uΩyn da pe‚ hot óryn – pútynek tudym tul avalten, no arama ‚keΩe oge‚at júló... Kum evrej rveze tulan koïga‚ kudaltyme lijynyt, no tul nunym túkalen ogyl, vujy‚ty‚t ik purhe úpat qsogyl qïyn ogyl. Ves velym, Biblij memnan jylmyna ‚oty‚to tu‚ta, tudo, mane‚, £geennylan kóra ‚keΩat pualyn“ (Iak. 3,6), kaΩne gana, kunam ‚kenan li‚ylna nergen udam ojly‚tyna... Tide ok onhykto, pujto me li‚ylna nergen udam kalasyme godym ‚ke jylmynam júlaltena. Tu‚ten ale tura puymo umylyma‚ gyna, hynΩym gyn uke. Tamy-

95 ky‚te hyn uke gyn, Ümo simvol semyn pua, tul dehat uda lijyn kerte‚, manneΩe. Íke hyn ‚ot‚o dene tamyk Ümo deh ojyrymym onhykta. Tide – kokym‚o kolyma‚, tudo umylalte‚ volgydo, poro, hynlyk da pial deh koraïdaltme semyn. Biblijy‚te ajdemyn pe‚ ‚uhko sostoänijΩym onhykty‚o ‚uhko deh ‚uko mogyran súretla pualtyt, tygajy‚ logale‚ hon kolymo deh vara ik minut qrtymeke. õrat vele, eï-‚amyh pa‚alanat, molylanat qre qn ondak ämdylaltyt, a kola‚lan – uke. Ily‚ym túïala‚ tunemme kúle‚, manyt, obrazovanij. Kommercijlan ämdylaltyt, karæerym y‚tat, ämdylaltyt tygak súanlan, pensij nala‚ da – ‚oïgemme pagyt tolmylan. Manamys, hylalan ämdylaltyt ondakak, a kola‚ – uke, ogyt to‚t. Sade minutym onhylgoh iktat ok vuho. No Biblij peïgydemda: ikana kola‚ mylanna púraltyn. Kolyma‚, tudo tugaj: ‚kenam pokta‚ túïale‚ da rualten kuha gyn, tide nigunamat tyge lij‚a‚ ogyl, púrtús va‚tare‚ kajy‚e ala-mo tugaj ‚uhko, ajdemylyk ogyl! Ves jolta‚etym rualten kuha gyn, tide tygakak lij‚a‚, kaΩnynat, úzgarynat, ily‚ynat, ik túïalty‚, ik muha‚. Ajdemyn ‚kem ‚ke aralyme filosofijΩe utyΩden oïaj, hyn ogyl mo? Tolæyk myjym gyna ynΩe túkale, molo dene pa‚amat uke! Xm-m... Kolotka hyla ajdemym tórla. Poänym millionΩo deh ojyra, kúhyzym – tudym syrvik-sorvik vurgemΩe deh. Temyn kertdymym tema, uΩmy‚udyma‚ym purak dene vara. Iktat yneΩ li‚emde, hylan kurΩyn utlyne‚t da, ok lij ‚ol. Tudyn denak va‚liä‚ perna knäzæ den kresanæyklan, okmak den filosoflan, eï pu‚tedy‚e den svätojlan. Ijgotetym ok onho, kalykyn mogaj lonho gyh lekmetym, klassetym, zkanietym. Hylanat lúdyna, ikte koddegehe. ûmyr kehyΩe muha‚ke li‚emynat, Daniil Vebster

96 kalaskalen ‚ukten, kuzerak tudo ikana izi älyse tugaäk izi herky‚te Ümynßeïyn sluΩitlymyΩym koly‚tyn. PastorΩo tu‚to pe‚ak tyglaj da poro-poro laska honan ‚oïgo lijyn. Uldy‚mut den Evangelij takstym ludyn pytara, vara tugak pe‚ tyglajyn, nimogaj utsite kojy‚ym kojde, pe‚ak ‚yman da ‚yrgyΩde ojla: £Jolta‚em-‚amyh, me lah ik gana vele kolen kertyna“. Daniil Vebster tide uldy‚mutym ‚ke semynΩe umyltaren da tyge ojlen: £Lijyn kerte‚, nine mut kólan-gynat lu‚kydyn da jú‚tynrak joïga, no myj ulo kova‚tem denak ‚iΩym, hytyrnalt kolty‚ym, tygajΩym nigunamat palen omyl“. Kolyma‚ym va‚lij‚e ves eï nergen kalaskala‚ ku‚tylgo tudo, mutat tidyn nergen lijyn ok kert, myjyn ‚onyma‚te. Pe‚ak nele ‚onkala‚, pujto meat tudyn olmy‚to kunam-gynat lijyna. Armijy‚ kajy‚e soltak-‚amyhym uΩyn, mannem yle – fronty‚, lúen pu‚ta‚ suditlyme titakan nergen koly‚ta‚, koly‚a‚ynak herlany‚e li‚yl jolta‚nam uΩa‚ jón tolmo godym tuge huhe‚: nunym umyla‚ lijdyme üap vúdyle‚, vujym savaltynet, tugaj torΩestvennyj ulyt. Tugak ‚ol, kolyma‚ym kaΩne va‚lij‚a‚, tolæyk kólan kunam púrenΩe? Íohyna ‚ketyn-‚ketyn, ilena pyrlä, da muha‚kat ‚ket-‚ket ‚uyna, kaΩnyΩe posna kola. Pyrlä ilymyΩym pa‚a, túrló koncert, kniga, pa‚adar, údyr nalme, joham y‚tyme, tide da tudo izi-kugu somyl temen ‚ynda, tugajy‚kyΩe miet gynat jóra, uke gynat nimat ogyl. No pytarty‚ va‚lijma‚ – tide jór‚e‚ ves túrló. Iktat £umbakyΩe lie‚“ manyn pehatlen ok ‚ynde. Ily‚y‚te ik gana vele tole‚, da tudo lij‚a‚ak. Hynak, hynak. A molan lij‚a‚ ogylΩo? Materialist-kommunist-‚amyh tunyktymo semyn lah kapna gyna kolen kolta da nimogaj honat, nunyn ojlymo semyn, ok lij gyn, mo udaΩe, ajda ‚úät da pytet. Da vet pa‚aΩe, jolta‚-‚amyh, tu‚to: Ümo da Biblij

97 kokym‚o kolyma‚ deh ‚iΩtaren ojlat, Ümo deh kurymkurymlan ojyrlen kertyda, manyt. Ty‚te kugu poryΩat ulo adak‚ym, kugun ojgyrymo ok kúl. Túrgoh äzykanΩe vik tamyky‚ logale‚ gyn, hyn úmyrym ily‚yΩe uzæmaky‚ kaä, tyge Ümo sóra. YndyΩe laskanak ‚úlalten kolty‚da haj, raj-uzæmak nergen vele vet me koly‚ta‚ jóratena. Biblijy‚te tolæyk tidyΩat-tudyΩat umyltaralte‚, ojyrkalyme ok kúl. U pórty‚ ila‚ kusynymekyda mom y‚teda? Kó ku‚eh ty‚ke tolyn, onhyh mom y‚ten, kyzyt – hyla umyla‚ tyr‚eda. Ves ola‚tat tygak, hyla kornym ‚ymlen lektyda, muzeet-mohet, nimomat yneda kodo, ku‚to mogaj zavod, predpriätij, park, er-‚amyh, ‚kol, tuleh molat. Sandene kolymekyna ku‚ logalyna, ku‚to kurymlam qrtara‚ perna, tudymat órdyΩe‚ ynena kodo. Uzæmak nergen Ümyn Biblijy‚te ‚uko ojlalte‚. Palen nala‚ nimaät äzyk ogyl, memnan ‚onyma‚te, u‚y‚tynat súretlena. Uzæmakym jylme muha‚ke purtymo gyn, mlande, tudyn dene taïastaryma‚te, ala-mogaj qn ‚úk‚ó vokzalak vele. Ty‚te tynar orlyke‚ qrtaryme problemynan rajy‚te kúle‚lyk‚e uke, qn nimolan jórdymó da myskynæ. Ojgynat, seïyma‚nat nimomat, qsogyl ‚úvalmynamat, ogyt ‚ogo, posnak kunam ‚kenan onhykylyknam súretlen koltena – tunam. Xristianlan ikmynär ‚oty‚to uzæmak tak‚e mlandy‚tak pohylte‚. Tudyn hony‚tyΩo tynys ila, ‚ke sovestæ‚e pohe‚ kaΩne kehym túïale‚, Ümo dene kel‚a. Kehmogaj turgym tolΩo, nele ispytanij – sadygak kuanen kerte‚. O‚kylΩo ku‚tylgo. hony‚to volgydo, hurijΩe laska. TúïΩó, tuge gynat, tudo: Biblij xristianlan kolotka ‚eïgelse ily‚y‚tyΩat uzæmakym sóra. Ala-kudo eï DΩon Kvins Adams deh jodyn, tudyΩo inde‚lu nyl ijym temen ulma‚, kuzerak ily‚ kumylet? £Sajyn

98 mana‚ lie‚, – va‚e‚ten tudo. – Tolæyk vot myjyn ilyme pórtem tunar sajΩak ogyl ynde“. Ilemna ‚úk‚ó da harakan gynat, ojgyryman ogyl, vet me xristian ulyna; Iisus Xristos ojlenys: uzæmak ulo. Íuko Ümyn knaga gyh verlam ty‚te onhykta‚ lie‚ yle, no mylanna niguzeat órdyΩe‚ koda‚ ok lij, ohyni, Ioann deh Evangelijyse ik ojym – 14,2-3: £Myjyn Ahamyn pórty‚tyΩó ily‚e ‚uko; tyge ogyl gyn, Myj kalasem yle: Myj tylanda verym ämdyla‚ kaem. Da kunam myj kaem da tylanda verym ämdylem, adakat pórtylam da tendam Íke dekem nalam, Myj ku‚to ulam, teat tu‚tak lijza“. Apostol Pavyl hyla tidlan Tunar hot da muha‚dymyn ú‚anen, sandene tyge kalasen kertyn: £Mylanna ynde tunar saj lie, kapna gyh lektyn kaen, Gospodæ deran veraïnena“ (2 Kor. 5,8). Xristianyn ú‚anΩe da agnostikyn, Bob Ingersollyn, ‚onymy‚t pe‚ak hot vestúrló ulyt. Tudo ‚ke izaΩyn ‚úgar úmbalnyΩe kalasen kolten: £Ily‚ tide – muha‚dymylykyn jolgyΩalt júly‚ó kok kuryk vujΩo goh koj‚o izirak kore‚ gyna. Aramak me tudym uΩa‚ tyr‚ena. Kyhkyrena gynat, memnan karymylan tu‚ehla solny‚júk-qxo gyna pórtyle‚“. Apostol Pavyl uq‚ da uq‚ ‚iΩtaren: £Me palena“, £me ú‚anena“, £memnan palymyna peïgyde“. Biblij ojla, Avraam tugaj olam vuhen, negyzy‚tyΩe xudoΩniksúret oza da Ümo lijΩe (Evr. 11,10). Uke-uke da eï-vlak adakat koktelana‚ túïalyt: £Raj hynΩe denak ulmylan te ú‚aneda mo?“ Da! Iisus Xristos ‚iΩtaren: £Myj tylanda verym ämdyla‚ kaem“. Biblij tunykta: Enox den Iliä kava‚ke ‚ke kapy‚t denak kúzen kaenyt, nunylan ämdylyme very‚ke, tide verΩe tugaäk hyn ulo, kuze ulyt Los-AnΩeles, London ale AlΩir! Adakat jodyt: £Ku‚to vara uzæmak‚e?“ Sväwennyj Vozyma‚te uzæmakyn ku‚to ulmyΩo ok súretlalt. Bib-

99 lij gyn tunykta, tide ql, qn sórale ver. Uzæmak Biblijy‚te umyltaralte‚ £Ümyn pórt“, £ola“, £qn saj ql“, £nasledij“, £hap“ semyn. Ala teat tyge jodneda myj dehem: £Uzæmaky‚tyΩe vara me ikte-vesym uΩyn palena mo?“ Biblij ‚uko tygaj verym arala, mane‚, kuanle da kugu pagyt li‚eme‚, ondakak memnan dene heverlasen kajy‚e-vlak dene va‚lijme tat. ÜΩy‚t palyne‚t: £û‚aneda mo, joha-‚amyh utaraltyt ale ogyt utlo?“ Da! Biblij onhykta: Gospodæ, johan ‚ke verh ‚ke mutym kuhymo ijgot‚o tolme‚ke, nunylan äzyky‚tym kasara. Tidyn nergen ätyr vere luda‚ pernen. Hynak, logika pohe‚at tygak lij‚a‚. IktaΩmom osalym, kugu nakazanijlykym, joha y‚tyl kudalta gyn, tudo vet ale u‚ym ‚yndy‚e ogyl. Ümyn zakon tidym ‚oty‚ nalde kertyn ogyl. Da tygak y‚ten. Biblij tygak onhykta, uzæmak, mane‚, hylamat da hylam umylymo da palen nalme ver, tidlan mlandúmbalne tunema‚ ok lij. Isaak Næüton ‚oïgo eïy‚ savyrnenat, tudyn u‚an ulmyΩym mokty‚o ik eïlan tygerakyn kalasen: £Myj teïyz sery‚te ‚argúm pogen ko‚t‚o joha vele ulam, ty‚te ‚argúm, tu‚to rakyvodym nalam. No hynlykyn kuatle okeanΩe myjyn onhylno ‚arlen vozyn“. Tomas Qdisonat u‚yΩ dene pytarty‚ gana volgaltde kodyn ogyl: £Myj om pale hyla nergen ik procentyn millionlo uΩa‚yΩymat“. Ümyn ‚uko onæy‚vityma‚-tajnyΩe, hudyΩo, tygak orlykna, ondalaltmyna, ‚úlykna, tragedijna da ajdemyn motkoh orlanymyΩ godymat Ümyn ‚yp ulmyΩo uzæmaky‚te ra‚ lie‚. Tyge joddeat eï-‚amyh ogyt hyte: £A mom me y‚ta‚ túïalyna uzæmaky‚tyΩe? Tuso ily‚ym mokten, volænalanen, ku‚ten-muren ko‚tyna gyn vele?“ Uke! Biblij onhykta, me Ümylan sluΩitla‚ túïalyna. Tudyn

100 onhyktymo pa‚am y‚tena. Pe‚ ‚uko Ωap‚e Ümym haplandara‚ ojyralte‚. Ümyn kniga umyltara: £Da tetla tu‚to nimoΩat kargyme ok lij. No Ümyn da Agnecyn prestoly‚t lie‚ tu‚to, da Tudyn kuly‚t-‚amyh Tudlan sluΩitla‚ túïalyt“ (Otkr. 22,3). Tide pagyt lie‚ pial, Ümym moktymo, Tudlan sluΩitlyme dene tem‚e. Biblij tunykta q‚eΩym, ajdeme, kap‚e deh ojyrlymeke, Gospodæ onhylan ‚ogale‚. Kolymo tat godymak tudo uΩe Gospodæ onhylno lie‚. Tu‚tak honΩo kap dene uq‚ u‚nymym vuha‚ kode‚. Adakat ikmynär jody‚: £Kuze tuge vara tojymo ale júlaltyme kap ‚amyh ylyΩyt?“ Uhenyj-vlak dokazatlenyt, nimogaj ximij vewestva mlande gyh ok jom, tu‚tak kode‚. Kapym y‚ten kert‚e Ümo hyla qlementym, ximqlementym, manam, adakat uqmden, va‚talten, tihma‚yn y‚ten kerte‚, da kap tunamak ylyΩe‚, ‚ke honΩyn purymyΩym vuha. Ikte‚laltyt. U kapnaΩe tolæyk tugaäk vestúrló lie‚, mogae, palena, Xristosyn kap‚e. Mylanna palyme ogyt lij tetla ‚inhavúd, vuj kor‚tymo, her da kolyma‚. Teve tygajrak kok kuryma‚lyk túnän, prostranstvy‚te ul‚yn, syn-kunΩo. Adamyn kaΩne qrgyΩe tide túnä‚tyΩe ale vesem kerte‚, kokla uke. Kyzyt nine túnä nergen nimomat palen ogyna nal, molan mana‚ gyn, hotkydo tajna. Biblij gyna umyltara, ku‚tyΩo pyhkemy‚ da orlyk, ‚úlyk ozalana, ku‚tyΩo volgydo, hap, seïyma‚. Me kyzyt ajdeme tukymyn ‚uko pogyny‚o jody‚laΩym onhen lekna. Kone‚ne, mana‚ kúle‚, pe‚ túΩvah gyna onhyma‚te nuno tyglaj, umyla‚ lij‚e ulyt, ajsbergyn túΩval uΩa‚yΩe gaäk. No ajsberg jymalne, manmetla, q‚e ‚ym uΩa‚ úlyk kaä, umylen kert-än. MeΩe palen nalna, hyla jody‚ym fokus semyn ik mute‚ humyra‚ lie‚: äzyk. Paly‚na, kaΩne ajdemyn

101 onhykylyk‚o Ümyn kidy‚te. Ümyn saklyme planΩym lah ik u‚ dene lonhylen, umyla‚ ok lij. Ajdeme Ümo deh poly‚ym vuha gyn, Tudyn zakonΩym ‚ukty‚a‚, uslovij-jónΩym paly‚a‚. Knigan umbalse glavala‚tyΩe lah nine jónym onhen lektyna.

KOKYMÍO UØAÍ

JODYÍLAN VAÍMUT

105

ÍYMÍE GLAVA

XRISTOS MOM YÍTAÍ TOLYN ? £Myj túïalma‚tak tendam tunykty‚ym, ‚keΩat tudymak nalæym, uke gyn, – Xristos memnan äzykna verh Vozyma‚te ulmo semynak kolen, da Tudo tojymo lijyn, da kum‚o kehyn ylyΩ kynelyn, Vozyma‚te ulmo semynak“. 1 Kor. 15,3-4

Me uΩna ynde, qn ‚uhkyΩo, qn ‚alatyl‚yΩe túnä‚te – tide äzyk, sulyk, ves semynΩe. Hyla verh hon korΩmynam, hyla osalym, kaΩne ajdemyn lúdyk‚ym tide izi gyna ik mut dene palemdena – sulyk. Tudo ajdeme hon púrtúsym loktylyn. Ily‚nan kórgó joïgalty‚yΩymak amyrtylyn. Holga onhalty‚yΩymak pytaren. Ajdemym ävylyn lódy‚kyΩó ‚úkalyn. Psixikynan puΩlymyΩo, ‚otlen pytarydyme (medicin qnciklopedijy‚te kumlo kud túΩem bolez ‚otlalte‚ gojo) semyn ‚alatylma‚, hyla sar-sulykyn púrtús‚ó gyh lektyn ‚oga. Tudak u‚dymylykyn amalΩe, turak polatla‚te tugaj eï-‚amyh temynyt, ‚úmnaΩak tetla ändar ate ogyl. Biblijy‚te tudo motkoh ‚uhko her, túï-túïalty‚yΩymak ko‚arty‚e sade her semyn onhyktalte‚, hot da ‚uko Ωap qmlymym jode‚. Alaku‚eh petyryma gyh ‚uïgalt lek‚e, hyla pútyren naïgajy‚e taul mardeΩ, mlande jymah ky‚kalalt‚e vulkan-tul lapa‚, turak polat gyh ‚inhyrym kúrlyn lek‚e u‚dymo, korne‚yΩe mo logale‚, hyla ruqn, kyren, ‚alatyl pytary‚e ajdeme semyn súretlalte‚.

106 Kugu viän, patyr, no vujdymo rozbonæyk semyn palemdyme pu‚t‚a‚ ajdemyΩym kojyn-kodde qskeren kaä. Púm ‚yren yrly‚e lev – ‚ke nadyrΩym vere‚tyn, pyrysla ‚eklanen orola, izi‚ gyna ‚inhatym koraïde – ku‚ked ky‚ka. Sulyk ky‚kalalte‚ mlandúmbak kú júr semyn, volgenhyn tumo úmbak volen húïgalmyΩe semyn, gilæotiny‚ py‚tyme vujyn ‚újΩó úmbak voly‚o nele kúzó volymo semyn – haren ot kert, ‚ogalten ot kert. Sulyk tide – kola‚ púrymó rak, honym kojdyma‚te pure‚. Kuryk úmbah voly‚o selæ manme lavyran kú ky‚kalty‚, mo logale‚ korny‚tyΩo, pútynek kojdymyn pytara. Sulyk gohak, ajdemyn prestuplenijΩylan kóra, mlandúmbalne hyla qïer lavyran jo‚kyny‚ savyrna, mardeΩyn pualmyΩ eda aäran ‚úly‚ tole‚, kórgy‚kyna pura da kap-kylym ‚ualdara, kaΩne kehyn volgydyΩo zavod ‚ik‚ dene amyrgyle‚, ily‚yn kaΩne kubik‚e kohe‚tyn, hyla eïyn ily‚ korny‚tyΩo pytydyme lódó, azapan lódó, opty‚ vuhen ‚ogat, tu‚ko logaldeΩe da ‚uïgaltdeΩe oge‚at lij, hylaΩym qskeren ot ‚ukto, kaΩne pute‚estvij tyjym pankruty‚ lukneΩe. Sulyk pialym vaïa, tunamak amyrtyle‚, úmyr muhko ajdeme vara ikte-vesym onhal ok kert, va‚la kúzó-tovar dene ‚ogat. Íonyma‚ym taläkaïda, ‚ke ner deh molym ogynat uΩ, ynenat pale, nasyl-sovestæym ‚ememdyle‚, mo honan ulo, pu‚teda, ojgyn pútynæ ‚inhavúd‚ym mylanna ‚úkale‚, agonij godsyla logarnam pikten ‚ynda. Barxatym sóra da koly‚o kapym levedme rogozam kuhykta. Qrykym pua‚ sóra gyn, hurma‚ ‚uralta, kuly‚ uΩala. Mújym sóra da kohu‚menym purlykta. Porsynym sóra da bomΩyn ku‚kedly‚e jola‚yΩym hikta. Kurymla kokla‚te hon dene hurma‚te ilenyt kalyk‚amyh da kyzytat ilat tu‚tak, sulykyn bolez‚e dene petyraltynyt. Kid ‚úma, jol ‚úma volgydy‚ kornym

107 kyhalynyt, Ajdemylan ala-kó tugaj kúlyn – luk‚o yle volgydy‚, kornym keh onhyktyΩo yle. Kornym ok onhykto gyn, kid‚ym ‚uältyΩe yle – teve tu‚kyla kajyman. Hon sulyk-labirinte‚ pih kaät. Kó tugaj memnam ävylyn hurmaΩ gyh utaren lukte‚? Kó gynat vet omsam poh‚a‚ yle... ÍuΩy‚o ‚úmy‚t denak urmyΩynyt eï-vlak, hatlama sulykyn hyta‚ lijdyme ‚ok‚e‚yΩe ulnenyt, laphyky‚ savyrna‚ túïal‚e ‚úm ala-mo semyn poly‚ym jodyn. Íinham ku‚ ot viktare – pyhkemy‚ saman, ‚inham jú‚ó pyhkemy‚. Ävyl pajremlen ‚ke ‚ak‚e pajremΩym, lorgen vo‚tylyn úmylka‚ savyrny‚e kalyk-‚amyhym onhen da. Qdem sady‚tyΩe vorana‚ ‚onen. Myskynæ ajdeme súretan dΩungli manme ‚ok‚o hatlaman hodyra gyh túïalyn, Egipetyn, Grecijyn, Rimyn kuatle civilizacijy‚t marte, mu‚ky‚ gaj turΩalt‚e da sulyke‚ ‚új marte, úp pyrhe marte urny‚o eï-‚amhat tugaäk kugu jody‚ym puqdenyt: £Lekta‚ korno ulo mo?“ Kuze mylam tugaäk kugu jody‚ym puqdenyt: £Lekta‚ korno ulo mo? Kuze mylam sajrak liä‚ yle, mom y‚tyman ynde, kudo jolgorny‚ lekman? Kuze tide lavyran jogynym qrykta‚ ale haren ‚ogalta‚ yle? Logalme ‚ak‚e vynem gyh lekta‚ kuze da ku‚an kyrtmyman? Kuze túΩvak lekta‚? Te ‚aïge ojlymo gyhat umyly‚da dokan, Biblij tunykta tugerak: Ümo – tide jóratyma‚. Da Ümo momgynat ajdeme tukymlan y‚ta‚ ‚onen. Ajdemym utyr nelma‚y‚ ‚up‚‚o äzyk deh utaryneΩe. Sulykyn ‚ak‚yΩym pytaryneΩe. Kuze tudo tidym y‚ten kertneΩe vara? Qn túïalty‚ gyhak ‚eklandaren ‚ogen, tyj, manyn ajdemylan, kapet denat, honet denat kolet – ävyl pohe‚ o‚kylat gyn, Ümo deh ojyrlet gyn. No ‚ke voläΩ denak ajdeme Ümyn mutym koly‚t‚o lijyn ogyl. Tygerakyn, q‚e ik gana peïgydemdena, ajdeme kola‚ ‚ohyn, ves semyn lie‚ gyn, Ümo ‚oähy‚ lek-

108 te‚ yle, molan mana‚ gyn, ‚ke puymo mut‚ym niguzeat, nu, lah tidym pe‚ sajyn muha‚ marte umylyza, niguzeat pudyrten kertyn ogyl. Ümyn púrtús‚ak tugaj: ‚oä Tudyn kórgy‚tyΩó ilen ok kert. Mut‚o sadygak ‚uktalt‚a‚. Sandene, kunam ajdemyΩe mut koly‚tdymo lijyn, Ümylan tudym uzæmak gyh pokten lukta‚yΩe vere‚tyn. Íke voläΩe pohe‚ honanet, kok jolanet, ävylyn kornyΩym ojyren nalyn. Sulyk‚ym prostitla‚, ‚óra‚ korno pyty‚, uke gyn vet Ümo ‚keΩe ‚oähy‚ lekte‚, molan mana‚ gyn, ondakak uq‚-paha‚ ajdemylan Tudo tunykten ojlenys: £Poro den osalym umyltaren kert‚e pu‚eïge gyh saskaΩym it koh, molanΩe, kudo kehyn kohkat tudyn deh, kolyma‚ dene kolet“ (Bytie 2,17). Ves kornym mua‚ kúlyn, ajdeme vet pórtyldyma‚yn kolen. Ajdemyn hon púrtús‚ak savyryme uΩga‚ savyrnen. Ümo va‚tare‚ ‚ogalyn. Íuko-‚uko eï Ümyn ulmyΩymak ‚ojy‚tma‚e‚ ‚otlenyt, tunar honyso hery‚t kelgy‚ kaen. No Qdemyn sady‚tak q‚e Ümo ‚iΩtaren: Tudo ‚keΩak mom-gynat y‚ta. Ävylym ‚eklana‚ ‚úden, ajdemylan sóren: £Va‚la kel‚ydyma‚ym py‚tem tyjyn da pela‚et kokla‚ da tyjyn nó‚met den tudyn nó‚myΩó kokla‚; tudo tyjyn vujy‚ket viktaralte‚, a tyj tudyn jolvunda‚yΩym túïdet“ (Bytie 3,15). Nine mutla‚te ajdemylan qïerty‚ lektyn. Ümo sóren, alakunam gynat tugaj kehe tole‚, tudyn dene pyrlä – Utary‚e da Sakly‚e. Ümo ajdemylan ú‚anym ‚ohykten. Íuko-‚uko kurym dene da túΩemle ij dene ajdeme onhylno ú‚anyn tide kehyjolΩo pyhkemy‚ym ‚útkalen jolgen. Tidat q‚e hyla ogyl ulma‚. Tygaj túΩemle ij kokla‚te ajdemyn ku‚mo da u‚pogym humyrymyΩ godym kavase volgydo kehyjol vesat kojyn. Túïalty‚ gyh muha‚ marte To‚to Sugynæmuty‚to ajdemylan peïgyde

109 negyzym utaralta‚yΩe pua, kunam tudo onhykylyklan hot da hyn ú‚ana‚ túïale‚, Sakly‚ym vuha. Sandene Ümo Íke kalyk‚ym tunykta‚ túïale‚: ajdeme tukym Tudym olme‚ty‚e goh saklalt kert‚a‚. Ala-kó vese ajdemym utara‚lan saklaltme nadyrym túly‚a‚. U‚na-‚otna dene ik tatlan adakat uzæmaky‚ pórtylyna. Ümo kalasen: £Tudo kehyn, kunam tyj tuddeh kohkat, kolyma‚ dene kolet“. (Bytie 2,17). Ajdeme saskam kohkyn. Tudo kolen. Ynde onhyza. Mutlan nala‚, Ümo tyge ojlen lijΩe: £Adam, tyj joïyly‚ym y‚tenat, tyjyn velym tide ku‚tylgo joïyly‚ yle. Myj tyjym prostitlem. Tidym tetla nigunam it y‚te“. Mutat uke, Ümo ‚ke úmbak‚e titakym py‚ta äle, ‚oähy‚ lekte‚. Tudo tetla Svätoj ok lij yle. Tudo tetla Hyn ok lij yle. Íke kórgó honΩo denak Tudo tugaj: Íke mut‚ym kuhy‚a‚ak. Karty‚te, manyna, Ümyn hynΩe ‚ogen. Ajdeme koly‚a‚ak yle, kap denat, honΩo denat. Äzyk‚e tudym ikana‚te Ümo deh ojyren. Tidlan kórak ‚kenΩym ‚ke orlyky‚ sulyk‚o verh ‚úkalyn, ‚ke sulyk‚ym hot nele ily‚ goh kasary‚a‚. Kuzerak me uΩyna ynde, Adam ajdeme tukymyn kugezyΩe, túï-túïalty‚yΩe lijyn. Adam sulyky‚ puren gyn, me hylanat, tudyn igyΩe-‚amyh, sulykan lijynna. £Sandene, kuze ik ajdeme dene sulyk túnä‚ke puren, sulyk dene pyrlä kolyma‚, tugak da kolyma‚at hyla ajdemy‚ke puren, molan mana‚ gyn, hylaΩat sulykaïyn“ (Riml. 5,12). Qn kugun qïyn ‚ogy‚o jody‚yΩo tu‚to: £Kuze Ümo, tygaj hyn ul‚o, sulykanym ‚óren kerte‚?“ Palen ‚ogyman, opravdatla‚ manmyΩe ajdemym titak deh utara‚ manme lie‚. Tudo adak‚ym prostitlyme dehat viänrak mut. Tyglaj prostitlyme ok lij. Sulyk tuge koraïdalt‚a‚, pujto tudo nigunam lijynΩat ogyl. Ajdeme tuge Qdemyse semyn uqm ‚ogal‚a‚, tudyn kórgó hony‚tyΩat, kapy‚tyΩat-túΩvalne, sulyk deh ni tam-

110 ga, ni qk‚yk yny‚t kod. Ves mut dene gyn, ajdeme tugaäk aru lijΩe, Qdemy‚te ‚ohmyΩ gaäk. Íúdó-‚údó ij dene eï-‚amyh ‚ke sokyry‚t peldyk Qdemy‚ pórtyla‚ tóhenyt, no nigunamat ‚onyma‚ky‚t kúh narylanat ‚uyn ogytyl. Íuko-‚uko kornym ojyrkalenyt tidlan kóra. Obrazovanij, kone‚ne, kúle‚, tidyn va‚tare‚ nigó ok ojlo. No ik tudak gyna Ümo dek, konden ogyl, li‚emdenat ok ‚ukto. Joïyly‚ ale ‚oäk religij-‚amyh – narkoz vele, ajdemyn jorlylyk‚o vele ty‚eh pohylt koe‚. Nuno celæy‚ ‚ua‚ ogyt pol‚o, umbak vele ‚úkalyt. Nacij-‚amyhym U‚y‚o Organizacij (OON) sar lúdyk‚y‚tó ily‚e ajdeme tukymlan kúlde ok kert, kone‚ne, túnämbal otno‚enijy‚te y‚tyme kaΩne poro o‚kylΩylan me tau‚ty‚a‚ ulyna, vijym kuhyltmo deh posnak ikte-vese kokla‚te tynysym konda, tide uda mo? No ty Organizacij kuryma‚lyk tynysym mlandúmbak ‚yïdaren seïa gyn, ajdeme Ümylan voΩylde kalasen kerte‚ yle: £Mylanna ynde Tyj ot kúl. Mlandúmbalne me hyn ajdeme obwestvym hoïen ‚ynden ulyna“. Hyla nine plan-‚amyh üzo kuvan ‚úval puymyΩ gaäk vele ulyt. Istorijnam kelge gyhak savyral onhalyna gyn, Vavilon ba‚næym hoïymo godymso gaj ik jylmym mua‚ tóhymó gaj huhe‚. No iktat y‚ten kertyn ogylys, jylme sadak túrló-túrló lijyn. Molo tatymat u‚e‚tara‚ lie‚ yle, kunam eï‚amyh Ümo deh posna ‚ke vijy‚tlan gyna ú‚anen tyr‚a‚ tóhenyt. Ves semynΩe, ú‚anen kalasa‚ logale‚, lijynΩat kertyn ogyl. TygeΩe gyn, jody‚ lektyn kerte‚: £Kuze Ümo hyn lijyn kerte‚, ves mut dene gyn, ÍkanΩe hyn da Íke kórgó honΩylan hyn, da tunamak Svätoj kode‚, da tunamak sulykanym aralen nalyn kert‚a‚?“ MolanΩe, kaΩne ajdeme vahúmbalnyΩe da kórgy‚tyΩó ‚ke äzyk‚ym ‚ke numal‚a‚, pútynæ ajdeme tukym poly‚ deh posna kodyn, molanΩe, kaΩne sade her denak herlanen.

111 Jody‚ym ale problemym, tygajym, ronha‚ ik jón gyna kodyn, tek ik-nimogaj sulykym, qsogyl izi titakymat y‚tydyme zamestitelæ-olme‚ty‚e ‚ke kumylyn kap dene da honΩo denak Ümo onhylno da túnä onhylno kola. Tide titakdyme ‚ke úmbak‚e punhalymprigovorym, nakazanæym da kolyma‚ym nale‚. No tygaj lihnostæym ku‚to mua‚yΩe? Tugakat ra‚, mlandúmbalne tygaj uke, molan mana‚ gyn, Biblij ojla: £...hylanat äzykaïynyt da Ümyn hapym jomdarenyt“. (Riml. 3,23). Ik jón gyna kodyn. Ik kap dene y‚tyme Ümyn Qrge túnä‚te lah ik Lihnostæ gyna lijyn, Tudo Íke úmbak‚e túnän äzyk‚ym nalyn kert‚a‚. Biblij memnan onhylanna Ümym kum syn dene pohe‚. Tide tajnym me ajdeme u‚na dene nigunamat palen ogyna nal. Biblij tuge ok tunykto, kum Ümo ulo manyn ok ojlo vet, mane‚, Ik Ümo ulo, tide Ik Ümo kum syn dene tihma‚laltyn: Aha Ümo, Qrge Ümo da Svätoj Íúly‚ Ümo. Svätoj Troicyn kokym‚o synΩe-Ümyn Qrge, Iisus Xristos. Tudo Ümo den Tórak. Tudo Ümyn qrgyΩ kokla gyh ikte ogyl, no Ümyn Qrge, Edinorodnyj – ik kap dene y‚tyme, man‚a‚. Tudo Kuryma‚lyk Ümyn Qrge – Svätoj Troicyn Kokym‚o licaΩe; Ümo memnan dek ajdeme kap denak tolyn, memnan ily‚e Sakly‚yna. Biblij tunykta, Iisus Xristosyn túïalty‚yΩe uke. Tudo nigunamat y‚taltyn ogyl. Biblij tunykta, mylanna kava‚te koj‚o milliard-milliard ‚údyr, hot volgalt‚e planeta-vlak da memnan mlandyna y‚tyme gyh ‚ohynyt. Iisus Xristosyn ‚ohmyΩo – RoΩdestvo, Ümyn ‚ohmo pajrem semyn pajremlena me tudym, Tudlan túïalty‚ lijyn ogyl. Ku‚eh tolmyΩo mylanna tugaäk tajne, mogaj tajne dene avyrnaltyn memnan deh Ümyn ÍkenΩyn túïalty‚yΩe – tidym tuge vele kúhykyn ojla: £Túïalty‚te Mut lijyn, da Mut‚o Ümyn ulma‚, da Mut‚o Ümak ulma‚“ (Ioan. 1,1).

112 Tuge tunykta mylanna Biblij, Tudo, mane‚, £kojdymo Ümyn obraz‚e nimogaj honan deh onhyh ‚oh‚yn; Ümak y‚ten hyla, mom kava‚te da mlandy‚te uΩyna, da koj‚o da kojdymo: prestol ma, kugyΩany‚ ma, vujlaty‚e ma, vlastæ ma – hylaΩat ÍkenΩyn da ÍkanΩe y‚taltyn: da Tudo ulo qn onhyh, da hylaΩat Tudyn lúm dene ‚oga“ (Kol. 1,15-17). Pytarty‚ ojsavyrty‚yΩe onhykta, hylaΩymat Tudo Íke kidy‚tyΩe kuhen ‚oga. Ves mut dene gyn, Sandalyk pútynekak ‚ke ‚ot‚o dene vele ila gyn, milliard-milliard atomlan ‚eledaltyn ‚alanen pyten yle, lah Iisus Xristosyn vijΩe dene vele very‚tyΩe kuhalte‚. Da adakat Biblij tunykta: £Túï-túïalty‚te Tyj, Gospodi, mlandym negyzlenat, da kavatat – Tyjyn kidetyn pa‚aΩak: nuno jomyn pytat, porvolat, a Tyj liät; da hylanat riza semyn lyΩgaät, da vurgem semynak pútyralat, da va‚talte‚; no Tyj tudak kodat, da ijgotet Tyjyn ok pyte“ (Evr. 1,10-12). Iisus Xristos tugak ÍkeΩ nergen ojla: £Myj ulam Alfa den Omega, túïalty‚ da muha‚“ (Otkr. 1,8). Tudak Íketyn vele ajdemym Ümylan pórtylta‚ vijym da vlastym kuhen. Y‚ten mo Tudo tyge? Tidym y‚ta‚ ‚onen gyn, mlandy‚ tudo, mlandy‚ pórtyl‚a‚ak yle. Kul synym nalyn da ty‚ke tol‚a‚ yle. Ajdeme dene tór lij‚a‚ yle. ÍkenΩym úlyk ‚yndy‚a‚ da kolyme‚kyΩe úïy‚ó lij‚a‚ yle. Sulyk dene va‚piΩyn kredal‚a‚ yle da ajdeme hon-‚amyhym avyrkaly‚e sotanam seïy‚a‚ yle. Hyla kyldy‚ym rudy‚a‚ da restan-‚amyhym pe‚ kugu, umyla‚at jósó ak dene, ‚ke vúrΩó kú‚e‚ utary‚a‚ yle. Tudym eï-‚amyh uΩmy‚udymo lijy‚t, ‚ke kokla‚t gyh pokty‚t, mogaj her ulo, ‚ke úmbak‚e nal‚a‚, orlykym pogy‚o pórßeï... Ümat tudym mondyΩo da ÍkeΩe eï orlyk verh kyralt‚e. Tudo Ümym ajdeme dene da móïge‚la – ajdemym Ümo dene sórastary‚a‚. Koklam ko‚t‚o – no

113 sulykan ajdemyn ‚onymyΩ semyn umylymo koklam ona ojlo me ty‚te – Kugu Suwnostæ lij‚a‚ ty ajdeme tukymlan istorijy‚tyΩe. Tudo – Ümyn Olme‚ty‚yΩe. Sulykan verh koly‚a‚. Da hyla tidym Íke voläΩ pohe‚ y‚ty‚a‚! Íke kumylyn. Ümylan tau, hyla tide y‚taltyn! Kava gyh Tudo muha‚dymylyky‚ kehyjol semyn pisyn hymalt‚e mlandynam uΩyn, pyhkemy‚ úΩakanym, tyjymat, myjymat, sulyky‚tym púgyrnen naïgaä‚ tóhy‚ym, sulykyn sorlyklymo kidanym, uΩyn. ÍkenΩyn kavase ilemy‚tyΩe Tudo umbakyΩe kuze liä‚ – peïgydemden. Sakhe-‚amyhyn pytydyme tú‚ka‚t, ikana‚te umyly‚yn, vujym savenyt, kunam kugyΩa kokla‚te KugyΩa, ozalany‚e kokla‚te Gospodæ, ik mut‚o denak túnä‚amyhym ‚ohykten kert‚e, ‚inham jymyktary‚e kolesnicy‚kyΩe ‚ogalyn, Ωemhug kuhymo kapka gyh kava‚te lektyn da pyhkemy‚ júdym, mury‚o ‚údyr‚amyhyn, tudym uΩaty‚e sakhe-vlakyn Ümym mokten ojsavymy‚t godym Iudej mlande tura kolesnicyΩ gyh volen, ‚ijyn-‚órtnæyn volgalt‚e vurgemΩym koden da ajdeme lijyn! Íkanda vuj jyr py‚tyza-än. Myj, korno dene va‚ky‚yla, kutky‚uqm tarvaten koltenam. Myj úlyk onhalamat, kutko-‚amyhlan ojlem yle: £Pe‚ak hamanem, tendan ‚uqdam to‚kal koltenam. Myj pórtdam ‚alaty‚ym. Te nigu‚ pura‚ óryn ulyda. Myj pe‚ak ojlynem tylanda – jóratem, myj niguzeat tylanda ojgym ynem kondo yle, pol‚a‚ ‚onyma‚emat ulo“. Te tidlan kuze va‚e‚teda? £Tide tak mut gyna, nimo ‚otat ty‚eh ok lek, vet kutko-‚amyh tyjym ogyt umylo“. Ty‚tak, ty‚tak hyla pa‚aΩe, taïem-‚amyh! ÍkeΩak ikmynär Ωaplan kutko liäm da kokla‚ty‚t ‚olyn onhem, vara iΩe tylanda tu‚to mom palen nalmem, mom uΩmem-hytymem nunylan ‚ke jylmy‚t denak kalaskalem gyn, tide jór‚e‚ ves pa‚a.

114 Lah tygak y‚ten Iisus Xristos. Tudo eï-‚amyh dek volen da nunylan Ümym pohyn. ÍkeΩak e‚aren q‚e: Ümo tendam jórata, ilyzak man ‚ona. Tudak vara kalasen porylyk‚o, ‚uko hytymyΩ da Ümyn ajvat‚e nergen. Tudak mylanna kurym-kuryma‚lyk ily‚ym pua – tudymat uvertaren. Da tulehat ‚uko y‚ten. Iisus Xristos ajdeme kapym ÍkanΩe nalyn, vúrym-‚ónym, da hylaΩymat lah orlanen kola‚ gyna. £Tudo äzyknam nala‚ tolyn“ (1 Ioan. 3,5). Xristos túnä‚ke tolyn £‚ukym-‚ukym ‚ke Íúly‚yΩ dene sulen nala‚“ (Matf. 20,28). Mlandy‚ tolmyΩak Iisus Xristosyn Íke ily‚yΩym, eï-‚amyhyn sulyky‚tym sulen nala‚ tolmo celæ lijyn. Íke kap‚e dene nadyrym Ümylan túlen koden. Kola‚ tolyn. Kolyma‚yn ‚uhko úmylΩó mlandyse Tudyn kumlo kum ij muhko harnyde úmbalnyΩak ko‚tyn. Iisus Xristos ‚ohmo júdymiä lúdyn hytyrnen. ÍohmekyΩak Tudym pu‚tyn ‚ua‚ tóhen. Irod kugyΩa aza‚amyhym kyren pu‚tedyme nergen ukazym luktyn, tudyn ik ‚onyma‚yΩe gyna lijyn: kuze-gynat Xristosym pu‚ta‚. Kumlo kum ij ilyma‚tyΩe mlandúmbalne ik kehynat tudo sulyky‚ puren ogyl. Ik tugaj ajdeme gyna túnä‚te lijyn, kudyn ik äzyk‚at uke. Eï-‚amyh onhylno Tudo kynel kalasen kertyn: £Kó tendan kokla gyh Myjym hyn ogyl ulmemlan titaklen kerte‚?“ (Ioan. 8,46). Tu‚man júdet-kehet pohe‚yΩe orolen ko‚tyn, no iktat tudyn äzyk‚ym muyn y‚ kert. Nimogaj tamga Tudlan piΩyn ogyl. Pe‚ak tyglaj ily‚ym ilen mlandúmbalne Iisus Xristos. Pagalyma‚ym y‚ kyhal, hapat kúlyn ogyl. Íoha‚yΩat vúta‚ ‚ohyn. Izi gyna Nazaret ola‚te plotnik lijyn ilen. ÍkeΩ jyr kolyzo-‚amyhyn izi tú‚ka‚tym humyren, nuny‚t pohe‚yΩe kaenyt. Ajdeme semynak tyglajyn eï kokla‚te lijyn. Íken-

115 Ωym kú‚ ‚ynden ogyl, svetskij manme seïyma‚ym kyhalyn ogyl. Móïge‚la, molo ajdeme deh ‚kenΩym ätyrlan úlyk ‚ynden. Tuge gynat Tudo ‚ke li‚ylΩe da pogyny‚o kalykym tuge ustan tunykten ‚ogen, koly‚t‚o-‚amyh vujy‚tym rúzalten kutyrenyt: £Tide Ajdeme semyn eï-‚amyh q‚e nigunamat kutyren ogytyl“ (Ioan. 7,46). KaΩne mut‚o istoriheski da ‚anhe, qtika velym onhyma‚te hyn ulma‚. Hon koklase túΩval ily‚ym tórlyma‚tat, nravstvennyj ily‚ym manyna, Iisus Xristosyn punhal kalasymyΩat hyla ra‚. MoralæΩe aru, tunamse pagytlanat, mylannat kyzyt kuhylta‚ jór‚ó. Da kurym kuryme‚lan nimo ty‚te ok va‚talt. Mom kalasen koden gyn, onhyk uΩyn kertmyΩ dene keh-mogaj Ωapy‚tat ‚uktalt‚a‚. Onhyk‚ym ajdeme tukymym mo vuhen ‚oga, tunamak ra‚emden koden. Zakonnik-‚amyh Tudym lúmynak hot putaen pytaryme jody‚ywt dene avyryne‚t ulma‚, iktat, ik ganat tidym y‚ten y‚ kert. Va‚mut‚o tugaj kúhyk da ra‚ lijyn – ‚ke‚tak vele stramy‚ purenyt. Tudyn peïgydemden ojlyma‚kyΩe nimogaj jody‚ym tu‚kalten ot seïe, da ÍkeΩe nigunamat ok koktelane. Hyla palen da mandene qn kugu avtoritet semyn ojlen. Tuge tyglajyn qn putaält‚e jody‚lan va‚e‚ten – tyglaj kalyk ikana‚te umyla ulma‚. Onhet gyn, muty‚tyΩo visa‚ lijdyme kelgyt. TugajΩat ikana‚te umylaltyn. Seryplyn ojlymyΩo tugak seryplyn da kuryme‚lan ‚úm-hony‚ vozyn. Hyla tidyΩak tu‚man kapyrlan pe‚ak kel‚en ogyl, túrló farisejlan. Túnä onhylno ‚ogy‚o hyla problemym muty‚tyΩo tuge kanæylyn re‚atlen, tudyn pohe‚ kaä‚ ku‚tylgo da ra‚ lijyn, sandenak pohe‚yΩe qreak kalyk humyrgen ko‚tyn. A mynär sokyrym, holakym, susyrym, ok‚akym, herlym tudo ko‚tma‚tyΩe jol úmbak ‚ogalten! Prokazymat qmlen, koly‚ymat ylyΩten. Kón hony‚kyΩo iä puren – pokten luktyn.

116 Tútan mardeΩym, teïyz tolkynym ik mut‚o denak haren ‚ogalten da pinege gaj laska‚ savyren kertyn. Kalyklan Ümynmutym ojlymyΩ godym ‚otlen pytarydyme eïlan kanæyle, ‚yma tolyn, ú‚anym ylyΩten. Tudo lúdmym nigunam palen ogyl. Va‚kymyΩym iktat togdaen ogyl. Lúdyk‚ó da pialdyme tat Tudyn dene y‚ lij. KaΩne tarvanymyΩe qrykan da laska. Iktat putaen ok kert. Íke pa‚a‚tyΩe koktelanymym ok pale. Ojla gyn – ik gana. Íarneda, Tudo Pilat onhylno ‚oga da turgyΩlanyde ojla: £Tyjyn Myjyn onhylno nimogaj vlastet ok lij yle, kú‚yh tudym tylat ogyt kolto gyn“ (Ioan. 19,11). Da lúdyn pyty‚e eï-‚amyhlan kalasen, sakh-‚amyhyn legiony‚t, manyn, myjyn vlastæy‚te ulyt. Yres‚e dekat Tudo laskan da nimynär lúdde o‚kyl mien. û‚anen: Tudyn nergen kanda‚ ‚údó ij onhyh kalasyme Ümynmut-prorohestvo lah kyzyt ‚uktalt‚a‚: £Íoryk semynak tudym ‚ú‚kyla‚ kondat da meΩ‚ym túred‚e ka‚ak onhylno paha gaäk júkdymó lie‚, tygak Tudat va‚tare‚ um‚aΩym ok poh“ (Isaiä 53,7). Haplanen, Tudo kola‚ ämdylyme kúk‚aka‚ o‚kyl kúzen, mlandúmbalne ‚ukty‚a‚ missijΩe muha‚ke li‚emmym umylen, nigón deh kú‚nó ulmyΩym tymatlyn palen. Tola‚yΩat tolyn vet Tudo sulykan-‚amyhym utara‚ gyna. Ümyn ‚ydyΩym úmbak‚e, Íke úmbak‚e nala‚ tolyn. Sotanan pazarΩe gyh eï-‚amyhym sulen nala‚ – Tudyn zadahyΩe ‚uktaltyn. Kuryme‚lan ävylym seïa‚ koltaltyn. Tamyk da ‚úgar vynemym seïa‚ tolyn. Lah ik semyn vele tidym y‚ta‚ lijyn. Tudyn onhylno lah ik korno gyna. Tudyn koly‚a‚yΩym ‚uko túΩem ij onhyh muΩed kalasyme. IkanaΩe, kuze me hylanat uΩna ynde, Qdem sady‚te. Tuleh vara Iisus Xristosyn ily‚yΩe, tunyktymyΩo, mlandúmbalne ko‚tmyΩo, kolymyΩo nergen prorok-‚amyh ‚uko kurymla‚te ‚iΩtarenyt. Avraam

117 Tudyn koly‚a‚ym ‚ke pahaΩym ‚ú‚kylmó dene taïastaren ojlen. Iudej-‚amyhyn altaræy‚ty‚t kaΩne gana nadyryn vúrΩó jogymym uΩmek, tide vúr Ümyn Pahan manyn ‚otlenyt, tole‚ da sulykynam úmbakyΩe nale‚, manynyt. David Tudyn koly‚a‚ym prorok semyn ik psalome‚ vele ogyl kalasen. Prorok Isaiä ‚ke kniga‚tyΩe tihma‚ glava-‚amyhym Tudyn kuze koly‚a‚yΩ nergen onhylgoh puqn. Iisus Xristos ojlen. Íke ily‚emym pua‚ myjyn viem ulo manyn, tyge palemden: £Myj ulam poro pastyræ; poro pastyræ ily‚yΩym ‚oryk-‚amyh verh pua“ (Ioan. 10,11). Da q‚e palemden: £Tygakak kúzy‚a‚ Ajdemyn QrgyΩe; kó Tudlan ú‚ana, ynΩe pyte, no kuryma‚lyk ily‚an lijΩe“ (Ioan. 3,14-15). Iisus Xristos kuryma‚lyke‚ nólten ‚yndyme yresym uΩyn. Tudyn mlande‚ ‚oh‚a‚yΩlyk deh ‚uko-‚uko kurym ondakak. Palen, koly‚a‚ kehyΩe li‚eme‚. Deva-ûdyr deh ‚ohmek‚ak yresyn úmylΩó korny‚kyΩo vozyn. Ajdeme kapymat kola‚ak nalyn. Íepka gyh túïalyn, yres marte ily‚y‚tyΩe ik celæ lijyn – kola‚. Tuddeh ondak ik eïat tyge hot orlanen ogyl. Gefsimen sady‚te qrtaryme júd, hyla vere toä muha‚te pakle júlen; uΩaly‚e-predatelæyn ‚up‚almyΩe, pervosväwennik onhylno qrty‚ sud, vuhymo ‚agatla; Rim gubernatoryn dvorec‚e; Irodyn dvorecy‚kyΩe kusnymo; Irodyn hon luk‚a‚ gaj torΩa saltak‚e-‚amyhyn orlandyrymy‚t, myskylymy‚t; Pilatyn Tudym utaren nala‚ tóhymyΩ godym lij‚e ‚uhko da turgym súret, – sväwennik-‚amyh da kalyk túha Tudyn vúrΩym jodyt, pu‚tne‚tak; hot kyrymy‚t, jór‚ynak ‚ot gyh lek‚e, um‚a tore‚ kajyme‚ kyhkyry‚e ka‚ak; Ierusalim gyh Golgofy‚ kuΩu korno; kok kidge yrese‚ pudalyme, kok jolge yrese‚ pudalyme, vujΩo jyr ‚urkalen-kor‚taren pútyrymó ternovyj ar‚a‚; kok velan tudyn voktene pudalalt‚e rozbonæyk-‚amyhyn púj vo‚t kalasyme

118 myskylty‚y‚t: £Molym saklenat, a Íkendym Íke aralen nalyn ot kert!“ (Matf. 27,42). ÜΩik eï-‚amyh jodynyt, molan Xristos tyge pisyn, kud ‚agat qrtymekak, kolen, molo pudalyme eï-‚amyh yresy‚te kok ale kum kehe godym orlanen kehenytys. Golgofy‚ko Tudym pe‚ak orlanen pyty‚ym, indyralt‚ym, vijym jomdary‚ym kondenyt. Sola dene hot kyraltynys Tudo! Kapy‚te vijkuat‚e kodyn ogyl. No Xristos ‚ke voläΩ pohe‚ kolen. Íúly‚ luk‚a‚ ‚agat‚ymat tohno ojyren nalyn. Tyge kehen Tudo, hara, mlande den kava kokla‚te. ÍúrgyΩó vúr dene petyrnyme‚kak kyrenytys Tudym. Nuno, jór‚yn u‚ ‚ot gyh lek‚e orade eï-‚amyh, pytaren kertmy‚tlan kuanen, ‚úrgy‚kyΩó ‚úvedenyt, pútynek ‚úvyl gyna oïyla‚yΩ gyh da mo da jogen. Tuge gynat Tudo sórvalenat, orlanymyΩ nergen da hamana‚ úΩyn pele‚ten ogyl, ik mut dene gyna kap orlyk‚ym, nimo deh ‚uhkym, paldaren: £ΩaΩdu“. Vúr jogen da jogen. Ümo sulykan eïyn ale tudym olme‚ty‚yn kolymyΩym vuhen, jodyn! Xristos lah tygaj olme‚ty‚e. Arxangel Gavriil da tudyn jyrΩe sarze sakhe-‚amyh, kide‚y‚t lodak gyh lukmo kerdym kuhen, Sandalyk túry‚tó ämde hoïe‚tylynyt. Yresy‚te Tudyn ik gana ‚iΩtaren onhalmyΩak vele kúlyn, da tunamak nuno sade oren pyty‚e, ajdeme syn gyh lek‚e, urmyΩ‚o, ‚úvedy‚e eï ka‚akym tamyky‚ volten koltat yle. Puda-‚amyh ogyl kuhenyt Tudym. Eï kid dene punalt‚e kandyra da puda dehat hot viän yle Tudyn jóratyma‚yΩe. £No Ümo memnam jóratymyΩym tuge onhykta, sulykan ulmyna godymak Xristos memnan verh kolen“ (Riml. 5,8). Tendan verh! Myj verhem! Íke kape‚yΩe sulyknam Tudo yres dek naïgaen. Ala-kó ikte kalasen: £Íkanda súretlen onhyktyza-än. Tudo – yresy‚te keha, vujym saken, ‚ketyn gyna da Ümo deh nimuha‚dymyn múndyrnó, ‚úmy‚tyΩó – túnän pytarty‚ marte sulyk‚o ver-

119 lanen. Da te uΩyda, úmbak‚e nalme sulyk gyh vet ÍkanΩe arum ok kyhal, Tudlan nimat memnan ok kúl. A mom puqn kerte‚ yle tudo, vet yresy‚te Íke verΩym ogyl nalyn, a memnanym! Jór‚ynak ogyna pale Tudyn orlanyme orlyk‚ym, umyltarenat ogyna seïe, a ‚iΩyna vele Tudyn muha‚dymyn pogyny‚o hon kuat‚ym, holgaΩym, kugu ulmyΩym pytarty‚ mut‚o gyh: £Lie!“ Kap orlyk‚o qn kugu ogyl. Iisus Xristos deh ondakat eï-‚amyh kolenyt. Íuky‚t orlykßeï ulma‚ynyt, muhenik-‚amyh. Iisus Xristosyn visa‚ lijdyme da qn kugu orlyk‚o – sulyke‚ honyn kolymyΩo. Sulykyn kelgyt‚ym, lopkyt‚ym manme gaj, hyla visen nalynys, ojgym pútynek ‚ymlen lektyn, da Ümyn Tuddeh koraïmyΩym, Íke SynΩym ‚yltymym ‚iΩyn, kyhkyralyn: £Myjyn Ümem, Myjyn Ümem! molan Tyj Myjym koden kajy‚yh?“ Nine mutym Xristos ‚ket kodmyΩ godym, ajdeme tukymyn istorijy‚tyΩe qn kugu ispytanijy‚te ojlen. Nine mut deh volgydo ‚ohyn, ty‚eh me volgydo kehyjol semynak uΩyna hynym, da tudo ‚inhanam jymyktara. Kempbellæ tidyn nergen tyge pohe‚: £Ik ajdeme ‚inhat tide volgydym hyten ok kert yle“. Nine mutym Ümo, mane‚ doktor Morgan, £tudlanak ojlen: palyΩe ajdeme, túnä‚te ale tudlan mohol umyla‚yΩe ulo“. Sulykym palydyme, memnan verh Tudo sulykan lijyn. Vik‚ym, sulyk ÍkeΩak lijyn, man‚a‚. Tudyn goh Ümo memnam prostitlyΩe – tudlan kóra. Ümo Tudym kudalten. Yrese‚ pudalalt‚e sulyky‚ savyrnen. Sulykym nigunam y‚tydymyΩlan kóra yrese‚ pudalalt kolymyΩak mylanna tugaj kugu ak, ajdeme umylen ok ‚ukto, molan mane‚ gyn, nakazanæyΩym sulen ogyl. TygajΩe Tudlan oge‚ kúl ylæys, ik äzyk‚at lijyn ogyl da... Íke kap‚e dene orlykym uΩmylan tugaj kugu akym y‚ten, ÍkanΩe tide ak‚e oge‚at kúl gyn, molan tidym y‚tenΩe – jody‚ lekte‚.

120 Pútynek‚e, kuze hyla tide q‚e Sandalyky‚tak ‚onen py‚taltyn, eï nigunamat palen ok nal, ohyni. Myj tidym gyna kalasen kertam: Iisus Xristos sulykemym Íke kap‚e dene yrese‚ naïgaen. Myjyn pudalalt ‚ogy‚a‚ very‚te Tudo ‚ogen. Myjyn púryma‚emlan perny‚a‚ orlykym Íke orlanen, da ynde myj, kava‚ kúzemat, tudym nalam, mom myj sulenΩat omyl. Tudyn nal‚a‚ ynde ajdemylan pualte‚. To‚to Sugynæmuty‚to vozalt‚e muΩedma‚et, prorok-‚amyhyn onhyh uΩyn kalasymy‚t, Ümyn negyzlen palemdyme – ynde hyla ‚uktaltyn. Svätoj dehat Svätoj very‚ idalyklan nadyry‚te hyla ulo: nakazanæe, olme‚ty‚, eïym aralen nalme-zastupnihestvo, ikte-vese kokla‚te sórasyma‚et – hyla. £Hyla eïlan ikana kola‚ púraltyn, a vara sud, Xristosat ikana ‚kenΩym nadyry‚ konden, ‚ukyn äzyky‚tym tiddene pytaren“ (Evr. 9,27-28). Ynde utaralta‚lan negyz py‚taltyn, sulykanlan ikte gyna kode‚ – Ümyn Qrgylan ú‚ana‚, vara tudo Ümo dene tynysy‚ pura. £MolanΩe, Ümo túnäm tuge hot jóraten ‚ynden, qsogyl ÍkenΩyn Ik QrgyΩymat puqn, kaΩne, Tudlan ú‚any‚e, ynΩe kolen pyte, a kuryma‚lyk ily‚ym nalΩe“ (Ioan. 3,16). Iisus Xristosyn yrese‚ pudalaltma‚te kum amalym uΩam: iktyΩe, ajdemyn sulyk‚o pe‚ kugu da kelge, hyta‚ lijdymyΩym onhyktymo. Tunamse eï-‚amyhym Xristosym orlandarymy‚tlan vursymo ok kúl. Nunat, meat ty‚te iksemynak titakan ulyna. Rim saltak‚amyh ogyl Tudym pudalenyt, a nunyn da myjynat y‚tyme sulykem pudalen, mana‚ kúle‚. Íke kumylyn tugaj ‚uhko kolyma‚ym ojyren nalyn. VesyΩe, raspätij Ümyn seïa‚ lijdyme kugu jóratyma‚yΩym onhykta. Te alät tidyn ‚oty‚to koktelaneda gyn, Golgofyso yresym ‚uko-‚uko Ωap ‚inham koraïdyde onhyza, tunam vara ty jóratyma‚ hony‚kyda ‚yïen pura, umyleda.

121 Kum‚yΩo, raspätij – utaralta‚lan lah ik kornak vele. Iisus ojlen: £Myj korno ulam, hyn da ily‚, iktat Aham dek oge‚ mie, lahak Myjyn goh vele“ (Ioan. 14,6). Sulyk da tamyk deh niguzeat saklalta‚ ok lij iktym palyde: yresy‚te Xristosyn verΩe ogyl, a lah tyjyn veret! Utaralta‚lan ves korno lijman gyn, Ümo tudym muq‚ yle. Ily‚ym mlandúmbalne utyr saemdyme, kórgó honym tihma‚yn pohyn ilyme, nauka, obrazovanij goh aralalt kertyna gyn, Iisus Xristoslan molan kola‚ yle? Ümyn olme‚ty‚yΩe mylanna púralt‚e yres vernam nalyn. Eï-‚amyh tidyn nergen ojly‚ta‚ ogyt jórate, koly‚ta‚at kumylan ogytyl, molan mana‚ gyn, nunyn kuge‚nyma‚y‚tym, patyrlyky‚tym, ‚kem jóratymy‚tym katyme lie‚. Tygeat üΩik eïΩe karal kolta ogyl mo – £Hyn ilem gyn, kuze tuge myj utly‚a‚ omyl?! Xristosyn sugynæΩym ‚ukten tolam, tunyktymyΩym palem!“ Xristosyn tunyktymyΩ semynak hyla ‚ukten ileda gynat, sadak te sulykanak kodyda yle. Sadygak sulyk vynemy‚ ‚uïgaltyda, molan mana‚ gyn, mlandyn istorijy‚tyΩe q‚e ik ajdemylanat jór‚yn ik ganat joïyly‚ lijde, zakonymak gyna ‚ukten, lah Iisusyn tunyktymyΩlak gyna ila‚ púraltynak ogyl, da tygaj eï lijynΩat ogyl. Mom vara te ‚ke sulykda dene y‚ta‚ ‚oneda umbakyΩe? Onhylnet, ajdeme, ik korno gyna: sulyketym Golgofyso yres jymak konda‚, hamane manyn, Ümo deh joda‚. Pe‚ ‚ukerte ondak korolæ Karl Vizym‚e Antverpenyse ik kupeh deh kugu oksam aryme‚ nalyn ulma‚. Vekselæym túla‚ Ωap tolyn ‚uyn, no korolæ jór‚yn jorle‚tyn, túla‚ nimo dene ulma‚. Kupehet korolæ lúme‚ pe‚ kugu pajremym poga. Una-‚amyh pogynatat, ústel jyr kohky‚ym numala‚ túïalme deh onhyh, kupeh korolæ onhylan atym ‚ynda, tu‚an sortam ‚ogaltat da ylyΩtat. Vara, kúsenΩe gyh vekselæym luktyn, kupehet tide sorta tul úmbak namiä, piΩykta, lomyΩ lijme‚

122 kuhen ‚oga. Korolæ ‚ke utary‚yΩym ‚ok‚yn óndale‚ da ‚ortyn kolta. Tygakak meat Ümyn onhylno kugu sulykan ulyna. Parymnam túla‚ Ωap ‚uyn, a memnan oksana uke. Kok túΩem ij onhyh tugaj hot orlykan yrese‚ Ümo Xristos goh tyjynat, myjynat y‚tyme sulyknam jór‚yn nimo koddyme‚ pytaren. Biblij ojla: £Da i hyla gaäk, zakon pohe‚, vúr dene qryktalte‚, vúr deh posna prowenæe ok lij“ (Evr. 9,22). Íuko eï mylanem ojlen: £Fu, kuze hyla tide ‚keΩ deh ‚úkale‚! Memnam ú‚andara‚ itat tóhó, pujto ‚keΩe vúran ty religijlan ú‚anet“. Vesy‚t órmalgat da kidym ‚araltat: £Niguzeat myj om umylo, molan Ümo vúrym jode‚?“ Kum‚y‚t maldat: £Myät om umylo, kuze tuge Xristoslan myjyn verh kola‚ kúle‚ lijyn?“ Memnan £hot paly‚e“ samany‚te Xristosyn vúr joktaryme ‚onyma‚ to‚tem‚yla vele huhe‚, da üΩik propovedæuldy‚mutla‚te oge‚at túkalalt, – koraï kaät. No mo hyn gyn, hyn ogyl mo? Bibliät tudymak palemda. Vúry‚tó – xristianstvyn negyz‚e. Túïalty‚ voΩ‚ak tu‚to. Pútynæ xristianstvyn ojyrtemΩe – Xristosyn vúr joktaryme nadyrΩak. Tuddeh posna me utaraltynΩat ogyna kert yle. Vúr – Xristosyn kolymo simvolΩo. Biblij tunykta q‚eΩym, Xristos memnam Íke vúrΩó dene sulen nalyn: £Paleda, ‚uly‚a‚lyk ‚ij ale ‚órtnæó dene ogyl suetan ily‚ deh sulaltyn ulyda, no Xristosyn ‚ergakan VúrΩó dene, äzykdyme da aru pahan gaj dene“ (1 Petr. 1,18-19). Me ävylyn kid‚e gyh vele ogyl, tygak zakonyn kúrtæó kid‚e gyhat utlen ulyna. Xristosyn yrese‚ kolymyΩak myjym zakonyn vlastæ‚e gyh utaren luktyn. Zakon mylanem punhalym peïgydemden, no Xristos pútynæ akym Íke túlen. Mlandy‚te mogaj ‚ergakan kú, almaz, ‚ij-‚órtnæó ulo gyn, tudat myjym sulen utara‚ ok site yle. Lah tide sitydyme verhat Xristos kolyma‚ym úmbak‚e nalyn. SulymyΩo

123 £túlen nalme“ lie‚. Nimogaj ak deh posnak me pualtynna ulma‚ ävyllan, uΩalaltyn ulyna. No Iisus Xristos túlen nalyn da utaren. Kokym‚yΩo, vúr memnam Ümo dek li‚emden. £A ynde Iisus Xristos goh te, ala-kunam umbalne ul‚o‚amyh, Xristosyn VúrΩó dene hakemda“ (Efes. 2,13). Izrailæ obwestvo deh koraïdaltynna yle, obetovanij manme sugynæmutym palenat onal, ú‚an deh posna túnä‚te Ümo deh umbalne lijynna. £Tygerakyn, kó Iisus Xristos pelen, nimogaj titaklyma‚ uke (Riml. 8,1). Sulalt‚e äzykan eï tegak Hyla kert‚e Ümo onhylan ok ‚ogal sudy‚. Xristos sudym Íke qrten“. Kum‚yΩo, vúr túnäm ‚ohykta. £Da Tudyn goh ÍkeΩ dene hylam kely‚tara‚, Tudyn goh lyplandara‚, Yrese‚ kod‚o Tudyn VúrΩó dene – mlandysymat, kavasymat“ (Kol. 1,20). Tide túnä nigunamat túnäm palen ok nal, kunam oge‚ nal tudym, ‚inhyma‚ym, IisusXristosym pudalyme yres jymah. Yres dek tolyn, Xristosym sórvalen ogyda jod gyn, Ümyn puymo tynysymat, sovestæym, u‚ túnäm, hon túnäm da molymat ogyda umylo. Ümo den tynysyn tajnyΩe tu‚to kiä. Nylym‚yΩe, vúr ‚óra. £Sandene tulehat koh kyzyt, Tudyn VúrΩó dene titakym ‚óren, Tudyn dene ‚ydyΩ deh utlena“ (Riml. 5,9). TygeΩe Ümo onhylno ajdemyn poloΩenijΩe va‚taltyn. Titak da kargaltme gyh prostitlyme, titakym mondymo marte ‚umo. Sulyk‚ym prostitlyme eï ‚ke Ωap‚ym qrtakym lek‚e restanlan ok kel‚e, qryky‚ lektyn gynat, tudyn graΩdanstvo pravaΩe uke, tide qrykan restanyn. Sulyk‚ym umyly‚o äzykan eï Iisus Xristosyn VúrΩó goh qrnen, sandene ‚ke pravaΩym pútynek nale‚. £Ümyn ojyrymyΩym kó titakla‚ túïale‚? Ümo sulyky‚tym kudalta. Kó suditla? Xristos kolen da ylyΩ kynelyn. Tudo Ümyn odesnyj manmyΩe, Tudak memnan verh vujyn ‚oga“ (Riml. 8,33-34).

124 Vizym‚yΩe, vúr qrykta. £Me volgydy‚to ko‚tyna gyn, Tudyn volgydy‚to ko‚tmyΩ semynak, ikte-vese dene kutyren kertyna, da Iisus Xristosyn VúrΩó, Tudyn QrgyΩyn, memnam hyla sulykna deh qrykta“ (1 Ioan. 1,7). ÍiΩyda, sulykyn iktaΩ-mogaj uΩa‚yΩ deh ogyl, a £hyla sulykna“ deh. Hyla ‚oä, kudym te luktyn ojlen ulyda, úlyk‚ó da lavyran somyl, iktaΩ-gana tendan y‚tyme, túrló ‚ak‚e hoälykda-licemerij, túrló osal ‚onyma‚da – hyla tide Iisus Xristosyn kolymyΩ dene qrnen. Ikmynär ij onhyh Londony‚to ik prieme‚ kumdan palyme da haplany‚e-vlak pogynenyt, kokla‚ty‚t tunam ‚uko vere pagalen ojlymo propovednik Malan ulma‚. Nunylan ty‚te ul‚o motor, tygaäk palyme lúman údyrama‚ kokla‚te ikte ‚kanΩe pianino dene ‚okten da ‚keak muren, una-‚amyh tudlan sovym ‚ok‚yn kyrenyt. Muren harnymek‚e propovednik tuddek miä da nyΩylgyn, no tunamak peïgydyn, to‚tynak ojla: £Kyzyt myj tyjym koly‚tym da ‚onalty‚ym, ‚ke talantdam Xristosyn pa‚aΩym viktaren koltyma‚ke u‚eda gyn, mogaj hot saj lie‚ yle. Paleda mo, te vet Ümyn ‚inha‚tyΩe tugaäk äzykanlan ‚otlaltyda, mogaj ulyt, mutlan, uremyse laky‚te kijylt‚e jú‚ó eï ale jo‚kar ponar jymalne ‚ogylt‚o uΩalalt‚e údyrama‚. No myj kalasa‚ rat ulam, Iisus Xristosyn, Ümyn QrgyΩyn, vúrΩó tendam hyla sulykda deh qrykta“. Samyryk údyrama‚ tide ojlan syren va‚e‚ta. No tudo adakat laskan umbakyΩe ‚uä: £Pagalymem, myj tendam ynem obiΩae yle. Ümym sórvalem, Tudyn ‚úly‚yΩó tendam ú‚andaryΩe“. Priem muha‚laltyn, hylanat móïgy‚ky‚t kaen pytenyt. Samyryk údyrama‚et mala‚ vozyn, no omyΩo tolyn ogyl. Íinham vele kumalta, tunamak propovednikyn hurijΩym uΩe‚, pyly‚y‚tyΩe mut‚o joïga. Pytarty‚lan iktaΩ kok ‚agat qrdene tór‚ten kynele‚

125 da karanda‚ym, kagazym nale‚. Íinhavúd‚ó hyphenak, Íarlotta Qlliot, kuzerak lúmdenyt ulma‚ tudym, varaΩe pe‚ kumdan palyme lij‚e pohelamut‚ym voza: Tygaj ulam; uΩam – vúret‚e Joga, yresym heverten. Kolmeke Ümo verh úΩmetym, Xristos, myj Tyj deket miem. Tygaj ulam, nezer da sokyr. Om mu da porym hony‚tem, Íkem hot jóraty‚e da pokyr, Xristos, myj Tyj deket miem. No tide q‚e muha‚ ogyl. Xristosym me yrese‚ ogyna kodo, tu‚to vet kid‚e dene, jolΩo dene, susyrtymo órdyΩ‚ó gyh vúr jogen vola. Tudym nalme da kolotka‚ py‚tyme. Kugu kú dene purymo verym petyryme, orolym ‚ogaltyme, nuno lym lijde orolat. Íumatkehyn kehygut Xristosyn tulyke‚ kod‚o uhenik‚e-‚amyh ojgyrat. Tu‚eh kokyt‚o Qmmausy‚ naïgajy‚e korny‚to ulyt. Hyla‚tymat lúdyk‚ó avalten. Volgaltmeke, tide kugehe qrdene Mariä Magdalina den Salomiä kolotkam kyhal kaät, koly‚o kapym ‚úryne‚t. Hyla‚tymat lúdyk‚ó avalten. Tolytat, jór‚e‚ óryt, nimogaj kapat uke. Kolotka vuj voktene Sakhe ‚oga da jode‚: £Kóm te kyhalyda?“ Nuno va‚e‚tat: £Me Nazaret gyh Iisusym kyhalyna“. Tunam Sakhe nimo deh hot kuandary‚e uverym pua, tygajym mlande nigunamat kolyn ogyl: £Tudo ty‚te uke. Tudo ylyΩ kynelyn!“ Tide kugu onæy‚vityma‚te – Ümyn utaryme planΩe. YlyΩme deh posna sulykym kasaryme somylat lijyn kertyn ogyl. Iisus Xristos ik gana vele ogyl Íke ylyΩ kynel‚a‚yΩym ojlen. Ikana Tudo kalasen: £Kuze Iona kit mú‚kyry‚tó kum kehe da kum júd lijyn, tugakak

126 Ajdemyn QrgyΩe mlandyn ‚úmy‚tyΩó lie‚ kum kehe da kum júd“ (Matf. 12,40). Kuze onhyk uΩyn kalsen, tugakak, lijyn, Tudo ylyΩ kynelyn! Istorijy‚te lijyn ‚ogy‚o kugu sobytij-‚amyhym kuryme‚lan kodymo júla ulo. Tide sobytijym dokazatla‚ kúle‚, uΩ‚o hyn ajdeme-‚amyhym pogen jody‚tman. Svidetelæstvo manmyΩe tygajrak lijman – Iisus Xristos kolen da ylyΩ kynelyn; hotrak palalte‚, tygaj uver dehat ú‚andary‚yrak – Ülij Cezaræ, mutlan, hynΩe denak ilen ale Aleksandr Velikij kumlo kum iä‚ kolen. õrma‚ vet, Istorijym ‚ymly‚e-vlak izi‚ak gyna dokazatelæstvo üap ulman túΩem dene faktym peïgydemdylyt, tide tygak lijyn manyn punhala‚ rat ulyt. No Iisusyn ylyΩ kynelmyΩ nergen mogaj gyna dokazatelæstvo uke ynde! Biblij ‚keΩak mom ‚oga! Mohol kalyk ‚ke ‚inhaΩ dene uΩyn! No istorik alät ú‚anydymyn onhy‚te‚, alät koktelanat. Nine eï túhan ojgy‚t tu‚to – ogyt ú‚ane. Yne‚t ú‚ane. Kórgó hon ‚inha‚t tunar sokyr, tunar, tunar kep‚ylaltynyt, Biblijyn svidetelæstvyΩ pohe‚at Iisus Xristosyn ylyΩ kynelmyΩ ‚oty‚to koktelanat. YlyΩ kynelmyΩe tudym onhykta, Xristos lijyn. Tudak lijyn, kuze Tudo qreak ÍkenΩym lúmden. Ajdeme kapan Ümo lijyn Tudo! Kokym‚yΩo, Ümo Tudyn, yrese‚ pudalaltyn, memnam utara‚ lijmyΩym salamlen. £Kudo memnan sulykna verh pualtyn da memnam titak deh qrykta‚ ylyΩyn“ (Riml. 4,25). Nylym‚yΩe, tide me-man kapnat ylyΩe‚, tihma‚ ú‚anna ulo. £Xristos koly‚o gyh ylyΩ kynelyn, koly‚o-‚amyh gyh pervyj“ (1 Kor. 15,20). Sväwennyj Vozyma‚ memnam xristian semyn tunykta, – kunam me kolen koltena, kapnam mlandy‚ uren ‚yndat. No kapnaΩe koly‚o-‚amyhyn ylyΩme ik Kugu kehyn kynelyt. Tunamak kolyma‚ seïalte‚. Xristosyn ylyΩ kynelmy-

127 Ωlan kóra kolyma‚yn umdyΩym ‚up‚yn nalme, tuddeh sravoh Iisus Xristosyn kidy‚tyΩe. Tudo ÍkeΩe tyge kalasen: £Myj ulam pervyj da pytarty‚ da ily‚e; da koly‚at lijynam, i hyla, kurym kuryme‚ ily‚e, aminæ; da sravohem ulo tamyk da kolyma‚ deh“ (Otkr. 1,17-18). Xristos sóren: £Myj ilem, da teat ila‚ túïalyda“ (Ioan. 14,19). Vizym‚yΩe, kolyma‚yn seïaltmyΩe ra‚. Kolyma‚yn vlastæ‚e katlen, da tudyn onhylno lúdyk‚ó jomyn. Psalomym mury‚o semynak ynde me muha‚len kertyna: £Kolyma‚yn úmylΩó ulman olyky‚to kaem gynat, ynde om lúd osal dehyn, ynde Tye ulat myj denem, Tyjyn Ωezlet, korno toät myjym lyplandarat“ (Psal. 22,4). Xristosyn ylyΩ kynelmyΩlan túrgoh manme gaj kuanymyΩ dene Apostol Pavyl kolyma‚ym kuanen vuhen. Tudo tyge kalasen: £Mylanem ily‚ – tide Xristos, a kolymem dene myj muam“ (Fil. 1,21). Tudyn ylyΩ kynelmyΩ deh posna onhykylan ú‚annaΩat ok kod yle. Biblij sóra, tugaj kehe tolyn ‚uq‚, mane‚, ‚úrgó den ‚úrgó va‚lijyna YlyΩ‚e Xristos dene, da memnanat Tudyn gaäk kapna lie‚. Truk ‚inhava‚ Xristos den va‚lijmeke, Íke Sakly‚em den, mo lie‚ mylam? Tiddeh ondak ulam ulma‚ purak. Túnän ‚em äzyk‚ym vik nalyn vahúmbak – Kava‚te Sakly‚emym va‚liäm kuanlyn, Qn poro synΩym, haplany‚ym, uΩam!

128

KANDAÍYMÍE GLAVA

KUZE DA KUÍEH TûÕALAÍ ? £Da kalasen: hynΩymak ojlem tylanda, ogyda savyrne gyn da joha gaäk ogyda lij gyn, Kavase Túnä‚ke ogyda puro“. Matf. 18,3

Ynde me ra‚ak palen nalna, hon púrtúsy‚yna tugaj zakon ulo, qreak úlykó gyna, änlyk ily‚ syn deke ‚up‚yn ‚oga, u‚-akylnam sokyrym y‚ta, sovestæym lavyrtyle‚, voläm pytara, da me ‚kenan túrló kúle‚okylym y‚tymyna dene titaklaltyna. Ümo svätoj da hyn. Sulykym tudo niguzeat hyten da tudyn dene sórasen ok kert. Sulykak Ümo deh ojyren ‚oga, ‚ydyΩym Tudo vara mylanna kolta. Ajdeme ‚ke kórgó honΩo denak hyn ‚onen mo‚tymyΩym, Ümo li‚nak ulmyΩym jomdaren tole‚. Tudyn dek kornym ok vere‚t gyn, hony‚tyΩo laskalykan Ümo ok lij. Ümo dek pórtylmó kornyΩo, ‚onen mo‚ten, moralæ dene aru lijma‚tat vele ogyl. Íke gyh Tudyn deke kornym ‚onen lukta‚ ok lij, molan mana‚ gyn, memnan úlyk‚ó u‚-akylnan ‚onymyΩo Ümyn obraz‚e dene iktór ogyl, luan-‚ylan kapyn viktaren ‚ogymo u‚ Ümylan tugak‚at kel‚en ok tol. Sandene ik korno vele: Tudyn deh sórvalen kumalma‚te, tudlan poro mutnam viktaren ojlyma‚te. Adam gyhak túïalyn, me Tudyn onhylno mut koly‚tdymo ulyna, mäteΩnik manyna luho. Tidlan kórak ‚úm-honym molemden, saemden, kyhalme kornynam muyna manme ‚onyma‚ túï ‚oty‚tak joïyly‚. Ajdeme lihnostæ sulyk dene ‚ememyn.

129 Hyla tidym visen nalat da jody‚ lekte‚: mom vara mylanem y‚tymanΩe? Ku‚eh túïala‚? Mogaj korno memnam móïge‚la Ümo dek naïgaä? Ümo dek lah ik korno naïgaen kerte‚ – Iisus Xristos ojlen: £Ogyda savyrne gyn, da joha gaäk ogyda lij gyn, Kavase Túnä‚ke ogyda puro“ (Matf. 18,3). Tygerakyn, Iisus Xristos savyrna‚ kú‚ten. Teve ku‚eh túïalmanΩe! Teve kuze túïalmanΩe! Te savyrny‚a‚ ulyda. Íuko eï ulo, savyrnymym nuno zakonym ‚uktymo dene varat. Moisejyn zakonΩo Bibliy‚te túrló oj-‚amyhe‚ negyzlaltyn, celæΩe pútynek ra‚. Tak‚e tudymat túnän hyla ojgyΩo-nelyΩe deh utary‚e üzo qmlan ‚otlyman ogyl. Ohyni, tyge lúmda‚ kel‚en tole‚: túnäse orlyklan diagnoz. Íuko ojgyn amalΩym pohyn pua, a qmym ogyl temla. Biblij ojla: £No me palena, mom zakon ojla gyn, zakon jymalne ul‚o-‚amyhlan ojla, sandene hylan um‚am petyra, da ulo túnä Ümyn onhylno titakany‚ savyrna“ (Riml. 3,19). Zakon ajdemyn hyn ogyl ulmyΩym ra‚ pohyn puqn, da Biblij palemda: £Molan mana‚ gyn, zakonyn pa‚aΩ dene Ümyn onhylno nimogaj kap oge‚ qrne titak‚e deh“ (Riml. 3,20). Tygerakyn, zakonym gyna ‚uktymo dene savyrna‚ ok lij. Biblij onhykta: £Zakon dene sulyk umylalte‚, palyme lie‚“ (Riml. 3,20). Zakon tide – ‚úmet-honetym kuze viktaren ‚ogymo zakon. Tudo titakla vele, ok savyre. Jode‚ vele, ok va‚talte. ParnäΩ denak onhykta, no aralyma‚ym ok temle. Zakony‚to ily‚ ok ‚iΩalt. Tu‚to ik kolyma‚ak vele, molanΩe, zakon peïgydyn ojla: £Tyj koly‚a‚ ulat“. Íuko eï ulo, tyge umyltarat, memnan religijna Kurykjymal Ümynmuty‚to (Nagornyj propovedæ) manyt, no ik tugaj ajdemat q‚e túnä‚ke ‚ohyn ogyl, Kurykjymal Ümynmut pohe‚ gyna ily‚yΩe. Biblij adakat iktymak túä: £Hylan sulykym y‚tenyt da Ümyn hap‚ym jomdarenyt“ (Riml. 3,23).

130 Myj tugakat aru ulam da savyrnyma‚te nimo kúle‚lykymat om uΩ manyn, oïym kyryme deh ondak, ‚kendam savyrnen onhalza-än. Íúmy‚kydak puren onhalza, nimogaj hoälyk deh posna, tuddeh onhyh ú‚anyma‚te savyrnyma‚, religiän savyrty‚, molylan saj dyr, a tylanda nimogaj pajdamat pujto tudo puqn ok kert. Xollivudy‚to Ümynmutym ‚arymem godym filæmla‚te snimaält‚e artist-‚amyh religij ‚oty‚to hon turgymym ra‚emda‚ myj dehem jodynyt yle. Oj muha‚te me ikte-vese dene mutym va‚talty‚na. Koly‚t ‚inhy‚e-‚amyhyn pervyj jody‚y‚t tygaj lie: £Mo tide tygaj vara-savyrnyma‚?“ Tyleh vara ‚uko Ωapat y‚ qrte, Va‚ington ola‚te politiheskij deätelæ-‚amyh dene va‚lijym. Qrykan kaïa‚ túïalmek, tygaäk jody‚ tolyn lekte: £Mo tugaj savyrnyma‚yΩe?“ Student-‚amyh dene kaΩne universtitety‚te, kolledΩy‚te diskussij deh vara sade ik jody‚ak nóltaltyn: £Mo tide tygaj, savyrnyma‚?“ Tide jody‚lan, mutat uke, ‚uko-‚uko va‚mut ulo dyr, religijyn molo jody‚laΩ dene taïastara‚at, myjyn ‚onyma‚te, oge‚ lij. Mo tygaj savyrnyma‚? Tuddeh vara mo lijyn kerte‚? Kava KugyΩany‚te lij‚a‚lan molan savyrnyman? Savyrnyme, tide, memnan obwestvy‚te ala-mo tugaj jór‚yn palydymyΩak ogyl. Ajsta tyglaj gyh túïalyna. KaΩne saj kupeh pala: ‚ke satuΩ dek nal‚ym kuze gynat savyry‚a‚. Reklama vujlaty‚e ‚iΩe‚: nal‚yn kumylΩym ‚ke deket ot savyre gyn, sort den-sort den humyren, satuqtym taïastaren ot onhyktyl gyn, sajΩe nimat uke. Tygak politik nergen kalasa‚ lie‚. Politdeätelæ ondakse polituhenij deh koraïmyΩ nergen qllan teleqkran gyh ku‚kede‚ vele, ojla. Pytarty‚ túnämbal sar godym tynys produkcijym y‚ten luk‚o promy‚lennostæyn voennyj proizvodstvy‚ kusnymyΩym pale-

131 na, pórt-‚amyhym yrykty‚e neftæ ustanovko-‚amyhym koraïdyme da ‚újym olten yryktyma‚ke savyryme. HynΩymak, £savyryme“ mut ves vely‚ savyrnymym, túnä ‚inhaonhalty‚ym va‚taltyme, ‚eïgek haknyme ale onhyk kajyme, pórtylmó jónym uΩe‚. Religijy‚te tudo ‚ukyΩ godym £kasaralta‚“, £uq‚ ‚oha‚“, £sajym nala‚“, £vera‚te ul‚o turgym“, £ú‚anym nala‚“ manme dene umyltaralte‚. ÍyrgyΩalyn ‚arnaltem kyzyt arakalan ‚onenak ‚úme‚ky‚e jú‚ym, alkogolik manmetym. Myjyn qrtaryme ik pogyny‚ tolyn yle da ojla: £Mister G., tyjyn ojlyma‚tet izi‚yΩe hyn ulo manyn ú‚anemak. No tendan Xristosym myj isak tergynem. Tendan ojlymo semynak Tudo sajym y‚ta gyn, kuze uq‚-paha‚ túeda, myj tendan dek pórtylam da umbakykyΩe ulo ily‚em Ümylan puqm“. Ala-mynär arnä qrty‚at, myj dekem tolæo, jór‚yn umylen om kert, mane‚, mo myj denem y‚talte‚. KaΩne gana, mane‚, júa‚ túïalmem godym ‚iΩym, pujto ala-kó haren ‚ogalta. Xristos tudlan araka onhylno seïyma‚ym puqn. Íke e‚yΩ dek pórtylyn, da ynde Xristoslan ila. Ves mut dene gyn, ily‚y‚tyΩe tihma‚ savyrty‚ lijyn kaen, kajyme kornyΩym jór‚yn va‚talten. Tudo – savyrnen! SavyrnymyΩe túrló semyn y‚talt kerte‚. ÍukyΩym ajdeme deh, ‚ke temperament‚e, kojy‚-‚okty‚yΩ deh tole‚. Ondak mogaj ily‚ym ilen ulma‚yn tudo, kómyt tudym jyrym-jyrΩe avyren ‚ogenyt. Mutlan, savyrnymyΩ deh onhyh e‚ ily‚y‚tyΩe hot orlanen, ikte-vese kokla‚te tugaj hytamsyr lekteden ‚ogen, umbakyΩe hyta‚at ok lij gae. Ale ondak molan da kólan ú‚anen gyn, nuny‚t hylt ondalenyt, jór‚yn tupela savyrnenyt, kidym vele ‚aralta‚ kode‚. Ala pe‚ kugu poänlykym mardeΩ pohe‚ kolten, ‚alatyl pytaren da

132 nigu‚ pura‚ ulma‚at, melyn savyrnen lah hyn pol‚en kert‚e ik vij dek, melyn? JóratymyΩym jomdaren... Pórßeïat, údyrama‚at korny‚t muhko ulan ila‚ tóhat, túrló ‚ergakan úzgarym pogat, pogat, pogat, túrló semynat upkalat, moralæym ogyt onho, lah ik ‚onyma‚ dene azaplanat: ‚kanem, ‚kanem, ‚kanem! Vara tugaj meΩa‚ke tolyn lektyt, nimat ok kúl lie‚. Mutlan, hyla pogym qn jóratyme ik‚yvy‚tlan kodyne‚t yle, a tudyΩo nale‚ da kolen kolta. Vot tylanet i hyla ú‚an! Tygaj ú‚anyn negyz‚ymak jomdarymek, qn jóratyme ajdeme deh posna kodyn, ikana‚te u‚yΩo ves velym volgalt kaä, punda‚dyme vynemy‚ porvolymyΩla huhe‚, ulo túnälan ‚ketyn gyna jokroke‚ kodyn! Tide pagyty‚te Svätoj Íúly‚ tymarte onhalty‚yΩym avyren ‚ogy‚o tútyram ikana‚te koraïda, a nimogaj ú‚an ty ajdemylan uke gyn, ok koraïde gynat kerte‚ – tek umbakyΩe merhyΩe. Da hara‚ kod‚o ajdemet úmyry‚tyΩó pervyj gana Ümo nergen ‚onalta. Palen nale‚: ily‚y‚te pualt‚e qn kugu vijΩe Ümy‚tak gyna ulma‚! Jóratyma‚yΩ dene da kuhen ‚ogymyΩ dene viän. Ves velym, savyrnyma‚et qn sajyn, úäk-múäk ilyme godym lijyn kaä, – pa‚a‚tat tyjym jóratat, ogyt ‚ygyremdyl, e‚ kokla‚tat tyleh sajΩe lij‚a‚at ogylla huhe‚, Ümyn poryΩo kaΩne o‚kyly‚tet ‚iΩalte‚. Lah tide porylyk‚ak tugaj ‚onyma‚ym ylyΩta: hyla tide lah Ümylan kóra gyna. Tygerakyn, Ümyn poryΩo tendam savyra. Ikana‚tat lijyn kerte‚ savyrnymet, tygak turgym kokla‚tat. Posnak tugaj godym – mutlan, iziΩ godsek kú kurhaklan ale religij nastalan kumal ila ulma‚ eï, vara ikana‚te ‚onalten kolten, hu, myj vet jóïyly‚ y‚tylam! Iisus Xristoslan gyna ú‚ana‚ túïale‚. Volgenhe volgaltme semyn ogyl hyla godymΩo y‚talte‚ ty savyrnyme somyl, man‚a‚. Izin-izin, qrkyn-qrkyn ajdeme hynym utlarak da utlarak umyla‚

133 túïale‚, honΩo utyr da utyr volgalte‚. Pe‚ ‚uko ij qrtyme sluhaät va‚liälte‚, kórgó honΩo ajdemyn kojdyma‚te kredal ‚oga pujto hyla kúle‚-ok kúl dene. Hyla £kúle‚ym“ koden, ispytanijym qrten, Ümyn utaryme planΩym hon denak umylen savyrnat. Tide kuΩu process Xristosym ‚ke kumylyn kórgy‚ket nalme dene, Íke Sakly‚etlan uΩmet dene, kod‚o ily‚etyn kaΩne savyrty‚yΩym Tudyn dene kaïa‚en y‚tyme gyh poro muha‚y‚ ‚uq‚. Tetla Tudyn deh ogyda ojyrlo. Sandene me ynde peïgydyn kalasen kertyna dyr, ikana‚tat savyrnat, hony‚to nele krizis godymat, túΩval ily‚y‚te kugu va‚talty‚yn ikana‚te lijmylan kórat – Ümyn jóratyma‚yΩe gyh palemdyman, manna, ajdeme umylen nale‚ volgydo gyh pyhkemy‚ym ojyry‚o hek-granicym, kuryma‚lyk ily‚ deh tahyse sueta manmetym. Da tidyΩat memnan umyltaryme semyn gyna ok qrte. Myjyn vatemym nala‚. Xristiany‚ savyrnyme lah ik kehym ale ‚agatym onhakten ok seïe. No ‚keΩe ú‚ana: tygaj tat tudyn dene lijynak! Hek-granicetym, memnan ‚iΩtarymym, ‚ke kumylyn vonhen. Xristian e‚y‚te ‚ohyn ku‚‚o da hynΩe denak ‚ergakan da kúle‚an Ümyn zakonym izinekak umylen da hony‚ ‚yïdaren tol‚o samyryk eï-‚amyh Xristoslan ‚ke ily‚y‚tym ú‚anyme tatym onhyktyde ogyt kert... Moly‚t, üΩikty‚t, móïge‚la: ik vera gyh vesy‚ kusnymy‚tym kugu pajremlan ‚otlan túïalyt. U Sugynæmuty‚to (Novyj Zavet) savyrnyme nergen ‚uko uverym pogymat, tyge umyltaralte‚: ‚uky‚t ikana‚te gaäk tygaj re‚enæy‚ tolyn lektynyt. Ikana‚te da – kuryme‚lan. Pe‚ ‚uko ij qrten gynat, savyrnyme, da tidlan kóra liedy‚e hon turgym psixologij mogyrym ‚ymlaltyn ogyl. Pytarty‚ kolo vih ij kokla‚te gyna tidym órdyΩe‚ ogyt kodo, savyrnymyn amalΩym pohyn pua‚ak tyr‚at. Savyrnyme, onhyktat ‚ymlyze-‚amyh,

134 xristianyn gyna ‚ket turgyΩlanymyΩe ogyl, tygaj pa‚a molo religijy‚tat lieda. Qsogyl religij dene kyldalt‚e ok lij gynat kerte‚. Íymly‚e psixolog‚amyh ik kornyvoΩe‚ humyrgenyt. Manyt, savyrnymyn kum stadijΩe ulo. IktyΩe – ajdeme ala-kuze rúdó ú‚an ukem ‚iΩe‚, ik mogyr gyh vesy‚ koraïa‚ tóha, ikmana‚, mom y‚ta‚at ok pale. Kokym‚yΩo – savyrnyme‚ke honΩo dene ‚uko kornyvoΩym Ωapy‚tyΩe qrta, qrkyn-qrkyn ‚onyma‚yΩe molemyn, viäïyn tole‚. Kum‚yΩo – savyrnymek, motkoh kugun ku‚tylemmyΩla huhe‚, kuan tole‚, ilymyΩe ‚ua‚ túïale‚. Starbek mane‚, kok túrló savyrnyma‚ ulo. IktyΩe, tudlan qïerta‚ gyn, sulykym utyr da utyr ‚iΩyn ‚ogymo dene ‚ohe‚. VesyΩe – ala-moΩo ok sityla huhmo dene da arurak ily‚ verh ‚ogymo dene, honyn volgydy‚ lekta‚ tóhymyΩlan kóra. Psixologij mogyrym ‚ymlyme ale kúle‚ naryΩak voraïyn ogyl, akym pua‚ ale qrrak dyr. Jór‚yn uΩde gyna ynena kod, molan mana‚ gyn, mo ulyΩym petyren tola‚ kugu sulyk. Savyrnyme tat ‚uko ú‚anym ‚ohykta gynat, ätyr ‚anhe eï da psixolog Biblijyse savyrnyma‚ym umyla‚ lijdyme vijyn ‚kem tyge onhyktymyΩlan vele ‚otlat. HynΩym gyn, Bibliän savyrty‚ kum stadijy‚te qrta, kokyt‚o aktivnyj manyna, vesyΩe vuha‚rak jóraty‚e. Aktivnyj, pisyn y‚talt‚e manma‚kyΩe, molan tyge y‚tenam – ojgyrymo, sulykym kasaryme da ú‚an purat. Íóraltme-raskaänijΩe savyrty‚yn túïalty‚yΩe, onhyhso ily‚ deh koraïa‚ túïalmyn pervyj o‚kylΩo, man‚a‚. û‚anΩe savyrnymetym da Ümo dek pórtylmetym onhykta. Pytarty‚ stadijym uqmmylan, ugyh ‚ohmetlan ‚otlyman. Kavase KugyΩany‚ke pury‚a‚lan, manyn Xristos, savyrna‚da kúle‚. Tidym myj ogyl, Iisus Xristos

135 ÍkeΩak ojla! Ajdeme ‚ony‚ ogyl, Ümyn kuatle ‚ony‚yΩo. Adakat u‚e‚tarena Iisus Xristosyn mut‚ym: £Ogyda savyrne da joha gaj ogyda lij gyn, Kavase KugyΩany‚y‚ ogyda puro!“ (Matf. 18,3). HynΩe denak, lijΩe manynak savyrnyma‚da hyla ‚iΩma‚landa oza lie‚, pútynæ volälan kugyΩa. Íkeny‚tyn volälan verhynak, ‚ke ‚onen py‚tymylanak túΩem dene ajdeme Ümo dek savyrnen tolyn. Biblijlan ú‚anat. Xristos nergen mo hynym ojlalte‚ – nimuha‚dymyn ú‚anat. Tuge gynat üΩy‚t pútynæ kórgó hon dene ogyl Tudyn dek hurijy‚tym savyrenyt. Ioann deh Evangelijyn kokym‚o glava‚tyΩe Iisus Xristosyn ale gyna kalykym tunykta‚ túïalmyΩ godym Tudyn pohe‚ tarvany‚e ‚údó dene eï ulmo onhyktalte‚. Teksty‚te palemdalte‚, ‚ukynΩo Tudlan ú‚anenyt. No Iisus Xristos ÍkenΩym nunylan ú‚anen ogyl, molan mana‚ gyn, ajdemyn ‚úm-mok‚yΩo mogaj – sajyn palen. A molan, hynΩymak, ú‚anen ogyl vara? Lah tidlan gyna: ‚iΩyn, – ú‚anat nuno u‚y‚t dene, a ‚úmy‚t denak ogyl. U‚ dene gyna savyrny‚y‚t, saj pa‚am y‚tenyt gynat, utla‚ manynak ulo kórgó hony‚t denak ogyt y‚te gyn, pele sulyke‚ kodyt. Hyla va‚talt‚a‚ ulat, ‚ke volät pohe‚ – pútynekak! TúΩemle eï-‚amyh ulyt, savyrnymyla huh‚o hon ‚ony‚y‚tym luktyn ojlat, a hynΩym gyn tide savyrty‚yΩat ogyl. Iisus Xristos jode‚ pele-pula y‚tylmym ogyl, – ily‚et negyz‚e gyhak va‚talt‚e. Ily‚et ‚ke ily‚ opytet dene kel‚en ok tol gyn, koktelana‚ hyla negyz ‚inha onhylnak: tide opyt ‚uyn ogyl. Xristos onhylan ‚ogalyn, mom ojly‚a‚ ulat, ondak ‚kanet kalase, ‚ke ú‚ane. Molan mana‚ gyn, hyla tide kyldaltyn jóratyma‚ da uΩmy‚udyma‚ dene. Sulykym uΩmyda ok ‚u, hynym gyna jóraten ‚yndeda. Hyla hon‚iΩma‚da kugu va‚talty‚ym hyten lek‚a‚. Ra‚ ajde-

136 me ulyda gyn, Xristoslan ú‚anda túrdymó-muha‚dyme, manyn kertyna. Tide jóratyma‚yΩym súretlen onhykta‚at oge‚ lij. Xristosym lah u‚da, u‚-akylda dene gyna ‚kendan kórgy‚ ‚yïdara‚ tóhenda gyn, q‚eat ojlena, sadygak nimomat ogyda ‚ylte. Volädam ú‚andaryza. Tyge gyna: tiddeh vara myj Xristosyn ajdemyΩe ulam, tudyn pohe‚ tuly‚-vúdy‚ purem! Tendan voläda Xristosyn voläΩ onhylan sukalty‚a‚. Tendan £myjda“ yrese‚ pudalalt ‚ih‚a‚. Ik ‚onyma‚ gyna kod‚o: da, myj tudlan kel‚y‚a‚ ulam. Savyrnymyda godym yres jymalne sukalten ‚inheda, tygodym Svätoj Íúly‚ y‚tyme äzykdam u‚e‚taren lekte‚. û‚andam Xristos vely‚ savyra, tudo vet tendan verh kolen. Íúmdam nimo deh lúdde-voΩylde pohsa, Ümo tu‚ko puryΩo! Lah tidyn godymak Svätoj Íúly‚ ugyh ‚ohmo pajremy‚ kapkam pohe‚, da tyleh vara te, vik‚ym vik lukta‚ gyn, ves túrló ajdemy‚ savyrneda. Ümyn suwnostæ tendan kórgy‚tyda lie‚, ynde teat Ümyn ily‚ korny‚kyΩak to‚kal‚e lijyda. Iisus Xristos Svätoj Íúly‚ goh ‚úmy‚kyda ‚yïa. Savyrty‚ ‚keΩe pe‚ prosta, izi johat savyrnen kerte‚, no tygodymak honym pútynek savyral‚e kelgytan – qsogyl kurymlase bogoslov-‚amyh, keh-kuze tóhenyt gynat, ty júla‚te nimom va‚talten seïen ogytyl. Visen nala‚at lijyn ogyl. Ümo utlymo tugaj prosta jónym eï-‚amyhlan puqn, £Tide korno dene kajy‚e-vlak, jór‚yn opytdymo-‚amyhat, ogyt jom“ (Isaiä 35,8). Mutnam isak kúhykemda‚ gyn, savyrty‚ tide – va‚talty‚ semyn aklalte‚. Savyrnen gynat, ajdeme mom onhyh jóraten – tugak jórata, kuze ilen – tugak ila. Va‚talty‚ lah amaly‚te gyna: molan tidym ale tudym, pa‚am ma, mo ma, jórata da mo verh ila. U júlam ‚yïdary‚e ty ajdeme onhyhso jóratyma‚yΩym (me ty‚te údyr ale údyrama‚ nergen vele ogyl ‚iΩtarena) kudal-

137 tenat kerte‚. Tymarte pyrlä ko‚tmo jolta‚yΩ-vlak deh, mutlan, ojyrla. UΩmyΩo ok ‚u da ogyl! Kokla‚ty‚t ‚ergakan-‚amyhat ulytys, izi godsek kel‚yme, tuleh molat. Uke, ynde tudym ú‚any‚e-vlak alga‚tarat, nunyn dene ik muty‚ tolmyΩak mom ‚oga, – túnäonhaltyΩe veseme‚. Mom onhyh uΩyn kertyn ogyl, ynde savyryme eï tudym jórata. Mom tymarte jóraten – ok jórate tetla. Ümo ‚oty‚to ynde tudyn ‚úmy‚kyΩat kugu va‚talty‚ tole‚. Ümym tymarte ajde-lijΩe onhen gyn, da qreak Tudyn deh lúdyn ilen gyn, ynde Tudyn dene kel‚yma‚yn ämle mogyrΩo paldyrna. ÍkeΩat ú‚ana, koly‚te‚, tuneme‚, Tudym tetla ok uΩale túrló kylægaka jóratyma‚lan da arakalan, tuleh molat. Lúdyk‚at tudyn ynde Ümyn onhylno änlykyn gaj púj ‚yren, pohym i‚en ko‚tmo gaj ogyl, a poro kumylan lúdyk‚ó. Qreak tau‚ta‚ túïale‚. û‚anyza, tidlan amal kaΩne kehyn lektynak ‚oga! Ynde tyj ‚ketyn otyl, a onhylnet tugaj hot ‚uhko azapy‚ logal‚e, hylaΩymat hyten lek‚e Ümo ‚oga. Savyrnyme deh onhyh kap ily‚ym gyna ilen. Hynak, kulætura, túrló kúle‚lyk gyh lektyn ‚ogy‚o somyl, tygak oksam y‚ten nalmat ily‚y‚tyda tak mut ogyl. Ily‚ ‚kenΩynym jodynak ‚oga. Ty‚te ik kugu ojyrtem: savyrny‚ylan ‚úmyn svätoj ulmyΩo, arulyk‚o, xristian ily‚y‚te mo kúle‚ – tudym y‚tymyΩe tudlan qn hot kúle‚any‚ savyrnen, molan mana‚ gyn, ily‚yn muha‚ marte ulmyΩo, ‚ujnymyΩo Xristoslan kúle‚, Tudlan jór‚ó lijman. Ves semynΩe gyn, savyrty‚ posna ajdemylan tihma‚ va‚talty‚an. Tahe gyna uΩmyla ‚arnaltem myj Næü-Jorky‚to karæera manmetym y‚ty‚e da Los-AnΩeles ola‚ke marlan lekta‚ tol‚o samyryk údyrym. Ajvat gyna kahymarijym vere‚tyn q‚e Næü-Jorky‚to kugu reklama predpriätijy‚te pyrlä pa‚am y‚tymyΩ godym, sadyge

138 nunyn romany‚t júdymsó klubla‚te, molo ‚ere-‚opo verla‚te, seksy‚te da monæ qrten kaen. SluΩbo to‚kalty‚ dene kú‚ kúzy‚a‚lan nimomat hamanen ogyl sade kahymarij, kugurak verlan kóra Kalifornijy‚ kusnen, reklama filialy‚ke. Íonen: pel idalykat ok qrte, jóratyme údyrΩó sadygak pohe‚yΩe tole‚ da vara nuno súanym y‚tat. Hynak, údyr kahe pohe‚ tolyn. Los AnΩelesy‚te arnät ila, ondakse gaj vesela ily‚ ty‚te umbakyΩe ‚ujnen kerte‚, ‚ona. No vuhymyΩo arame‚ lekte‚, molan mana‚ gyn, palen nale‚: samyryk palymyΩe, ú‚anen ilymyΩe filæmy‚te mod‚o ik artistkym hothot jóraten ‚ynden da údyrlan tidyn nergen ra‚ pohyn kalasa‚yΩe ‚olyΩo vihkyΩrak ulma‚, NæüJorky‚to ulmy‚t godymak ‚olagaj romanΩe kaen ‚oga ulma‚yn, – údyr palen gyna ogyl. Ynde údyret jór‚yn palydyme ola‚te, li‚yl eïΩe iktat uke, pútynæ planΩe ‚alanen, kuge‚nyma‚yΩym lavyra‚ to‚kalynyt, onhyk‚o mo vuha – lahak jú‚tó da ily‚ uke gaj luk, nigu‚to nimom mua‚... E‚y‚tyΩe religiän eï iktat uke ulma‚, Ümylanat ú‚anen ogytyl. Kumal‚at uke. NuΩna tolmek, údyret iktymat pol‚en kert‚ym vere‚tyn ogyl. Kaïa‚a‚at, kornym onhykta‚at nigólan lijyn. Nigunam uΩdymo uremla‚te qrty‚yΩla, tudym tunar úlyk ‚yndymylan, kahe deh posna kodmylan, orlykan ulmylan pe‚ hot ojgyren ‚onkalen, tyge £herke-palatke“ ulman very‚ túknen, lah me propovedæ dene tolynna ulma‚. Sade údyret varaΩe kalaskaly‚, ynemat puro yle, mane‚. No hyten kertyn ogyl, ala-moΩo taraten, bogosluΩenij godym pelerak pyhkemy‚te turtyn ‚ogen. Ves kastenyΩe sade údyr adakat memnan dek tolæo, tyge ik arnä ko‚to, úmbalanΩe pogyny‚o ojgan pylyn jór‚yn ‚alanen-‚ulen pytyme‚kyΩe, Ümyn júkym kolme‚kyΩe, vet tudo Ümo deh sakly‚ym, aralty‚ym

139 jodyn tolyn, ulo hon dene kumalyn. Ikmana‚, Ümo dek melyn savyrnen! Iisus Xristoslan hon dene ú‚ana‚ túïalmyΩ dene nórgó vahúmbah‚e titak, úmbak‚e kusaralt‚e ojgo koraïdaltynytat, údyr uΩyn: jomdaryme jóratyma‚yΩe jom‚a‚ak gyna ulma‚, tugaj vet ondalhyk nigólanat ok kúl, a tudo kurym-kuryma‚ qn kugu jóratyma‚ym muyn tide herke-palatky‚ tolmyΩ dene. Tugaj poän da kuatle jóratyma‚ym – tygajΩe pe‚ ‚ukylanak púryltynat ogyl. £Kahemat kudalten, ynde myj jórdymó ulam, Næü-Jorky‚ kuze pórtylam, ‚úrgemΩym ku‚ hykem“ manyn, ‚kem úlyk ‚ynden ‚onkalyma‚ údyr deh keneta ojyrla; ily‚, ‚onen py‚ta tudo, ale túïale‚ vele – ‚iΩyda, ale ik arnä onhyh kuze kolen utly‚a‚ym gyna kyhal ko‚tyn! Da ondakse very‚tyΩak tuge hot sajyn pa‚am y‚ta‚ da oksam nala‚ túïale‚, hylanat óryt. Jóra q‚e tide túnäm avam den aham mylanem puqnyt manyn ‚onyme‚ke kuana‚ túïale‚! OjyrtemΩe tu‚tak gyna: ‚ke púsó ‚onyma‚yΩym, ‚inhyma‚yΩym ondak kapym veselaïda‚ gyna kuhyltyn, a ynde Gospodælan honΩym ú‚anen, ‚ke gajΩe-vlaklan pol‚a‚ túïalyn. FantazijΩe onhyh ku‚ko viktaraltyn ulma‚? Kuzerak prestiΩ manmem volen ynΩe kaj, jóratymym yny‚t harne, kastene araka, vak‚y‚ da kahe lijΩe – da tyglaj ogyl, a ‚ergyn túly‚ó, tuleh molat. A ynde tudo u talantym pohyn kórgy‚tyΩó, Biblijyse kúhyk ojlyma‚lam motkoh sajyn palen nalyn da samyryk tukymlan kalaskala‚ túïalyn – cúc, it lú‚kó, koly‚t! manme‚ke zal tudyn onhylno ‚yplana, tútkyn koly‚te‚. Teve kuze pa‚a kajy‚! Usta finansist, ‚ke talant‚ym tudo Ümylan sluΩitla‚ viktary‚. Ynde herkyse pastor moktalta vele, pe‚ haple ‚onyma‚ym mylanem puy‚, mane‚, tudlan kóra kumalma‚ke ynde kalyk kúryltde ko‚te‚. Ynde tide eï ‚kenΩym nigunamat kudalten kodymy-

140 lan, jórdymylan da ojganlan ok ‚otlo, molan mana‚ gyn, kólan gynat qre kúle‚, mom gynat y‚ta, ku‚ko gynat qre ko‚te‚, vet ú‚any‚e-‚amyhyn ily‚y‚t tyglaj ily‚ deh jór‚yn ves túrló, ‚ok‚yrak da kumylanrak, ondalty‚ deh posna, mana‚ mo-li. A túïΩó, ‚ketyn pustynæy‚te ko‚t‚yla ok huh, pala: Iisus Xristos qreak tudyn dene pyrlä, ily‚y‚ onhyk naïgaä, ‚inhavúd‚ym ú‚tyle‚, aralen nale‚. Hyla tidyΩe Ümo dek savyrnymyΩlan kóra lie, ojgandaren gyna kert‚e, ‚úlykanden gyna mo‚ty‚o, ojgyrykty‚o túnän jokrok kornyΩ gyh torlymylan kóra. Mogaj pialdyme yle tudo, kuze gyna y‚ ‚ort Ωapy‚tyΩe memnan £herke-palatke“ manma‚te! Da savyrny‚ hynΩymak pol‚en, hamanen kert‚e ÜmyΩ deke, memnan Araly‚e, Sakly‚e Kugu Ümyna dek. Ümo dene pyrlä tynysym muo.

141

INDEÍYMÍE GLAVA

KASARALTMAN £Tylanda uvertarem, kava‚te ik sulykan eïyn kasaraltmyΩlan kuan kugurak lie‚, inde‚lu inde‚ pravedniklan, kasaralta‚ kólan kúle‚yΩe uke, kuanyme dehat hot“. Luk. 15,7

Me ynde palen nalna, Xristos memnan savyrnymym vuha. Tygakak uΩyn kertna, savyrty‚yn kum to‚kalty‚yΩlan ‚otlaltyt kasaraltme, ú‚anyma‚ da ugyh ‚ohmo gaj lijme. KudyΩo qn onhylno, kudyΩo kokym‚o, úha‚y‚a‚ uke. Kel‚yman dyr, hylaΩat iktór Ωapy‚tak y‚talt ‚oga. Ajdeme tygodym ‚kenΩym pútynek umyla ale uke – tide toΩo kugu jody‚, no ikte ra‚: tygaj ‚úm-hon turgymyn ikte‚ u‚nymyΩo memnan onhylnak. Kasaraltmym-pokaänijym me ik mut dene onhykty‚na gyn, myj tudlanak ves mutym ojyren nalam yle – ojyrty‚-otrehenij. £Mo deh ojyrty‚yΩo?“ – jod‚a‚ ulyda te. Va‚mut‚at ik muty‚tak vele: äzyk deh. Biblijy‚te kuze tunyktalte‚, me ra‚ak uΩyna ynde, sulyk tide – zakonym pudyrtylmo. Sulyk – avtoritet ukelyk, Ümyn onhylno nimogaj obäzatelæstvo ukelyk. Sulyk – osalyn princip‚e, tu‚ehak voΩaïe‚, Adam den Evan Qdem sady‚te ki‚kyn ondalymyΩlan, pútynæ ajdeme tukymlan sity‚e orlyk nalme gyhak. Rajy‚te tyge úlyk volen kajyme gyh äzykyn aärΩe hyla ajdemy‚ ‚yïen, nuno äzykaïynyt da ynde iktat äzykdyme uke. Sulykak ajdemyn da Ümyn koklase vi‚y‚ ‚ú‚kylt

142 puren, qsogyl ajdeme den ajdeme kokla‚tat túrys garmonij tyleh vara lijyn ok kert, qsogyl ajdeme den tudyn honΩo kokla‚tat. Hylalan ra‚, Ümo den menan kokla‚te tynys uke, tygak ‚kenan kórgy‚tat, eï den eï, obwestvo den obwestvo kokla‚tat – tumarte, tidyn va‚tare‚ iktaΩkunam iktaΩ-mo ok y‚talt ‚ukto gyn, kone‚ne, Ümyn poly‚yΩ dene. Mylanna ojlaltyn yle, sulykyn princip‚ym ‚kenan deh ojyryman, tygak äzyk dehat utaraltman – ik äzyk deh vele ogyl. Savyrna‚na kúle‚ äzykan túnä deh, kapyn tamle sulyk‚o deh, ävyl deh. Ty‚te torgajymat, vararak savyrnem manmat, tenij samany‚te manmyla, kompromissat, koktelanymat – hyla uto. Xristos pútynekak kasaraltmynam vuha. Ty‚te jóratyma‚ princip va‚kalaltyn, molanΩe, Iisus Xristosym tihma‚yn da muha‚dymyn jóraten ogyda ‚ynde gyn, molan da mo verh ‚ke ily‚yΩym puqn, mo verh vuäva‚ osal va‚tare‚ ‚ogen – hyla tidym ‚kendan qn kúle‚lan ‚otlen kertyda mo, kón-mom onhalmyΩe, palymyΩe ok ‚u gyn, tygak y‚ten kertyda mo? Tudyn jóratymyΩe tendan jóratyme lij‚a‚ys, uΩmy‚udymyΩo – tendan uΩmy‚udyma‚da. Veram va‚talten ale vera‚ savyrnen, ‚kendam pútynek Tudyn kidy‚ puqda gyn, ‚ke sulykda deh avtomatiheski manme gaj koraïdaltyda. Sandenak ogyl mo kasaraltme da verada ikte‚laltynyt, nunym ojyra‚ ok lij. Araly‚e vera deh posna tihma‚nek kasaraltmat ok lij, tihma‚nek kasaraltme deh posna mogaj vera nergen ojla‚ lie‚yΩe? Herke kafedra gyh ale altaræ vokteh tenij samany‚te kasaraltme ale pokaänij nergen ojly‚o ‚uq. Pujto tudo kumdan kuhyltalt‚e mut ogyl. No Iisus Xristosyn qrtaryme ikym‚e propovedæ‚e uvertaren: £Kasaraltsa, Kavase KugyΩany‚ li‚emyn“ (Matf. 4,17). Tide uverym Aha Ümo kolten Íke QrgyΩ goh. Iisus Xristos menan dek hyla semynat, titak da sulyk nergen hylalan kola‚

143 lij‚yn uvertaren. Eï-‚amyh deh, titakda deh qrnyza, Ümydymo sulyk deh koraïza manyn jodyn. Kasaraltmyda myjyn jóratyma‚ nergen ojlymo deh ondak lijΩe, manyn, vara Tendam hamana‚at, prostitla‚at kanæylyrak. Iisus Xristos eï honyso qk‚ykym ‚ylta‚, leveda‚ kel‚en ogyl. ÍkeΩak ‚kanΩe peïgyde punhalym jodyn nalyn, sulyk deh jór‚ynlyn savyrnen. Ümyn jóratymyΩym pohmo deh onhyh ikte-vese dene kel‚yma‚te u negyzym hoïa‚ ‚úden. Ikana Iisus Xristos dek eï-‚amyh tolynyt da Tudlan galileänin-‚amyh nergen kalaskalenyt. Nunyn vúry‚tym Pilat seïalt‚e ka‚akyn vúry‚t dene varen, tidyΩe rim legion túhan Iudejy‚te vosstanijym temdalme godym lijyn. Íuko ajdemym pytary‚e Siloam ba‚ne nergen palemdenat, Iisus Xristos om kel‚e manyn: £Tuge ‚oneda mo, pujto nine galileän-‚amyh molo galileänmyt deh sulykanrak ulyt, sandene kugurak orlyky‚ logalynyt? Uke, manam Myj tylanda, sulykda deh ogyda qrne gyn, hylanat tugak pyteda“ (Luk. 13,2-3). Ves mut dene gyn, Iisus Xristos tyge kalasen lie‚ – ‚ke kolyma‚y‚t dene pytat ma ale nunym sój pasuq‚ orlandaren pu‚tyt, ala pialdyme ‚agate‚ kolat, – hyla‚tyn púryma‚y‚t va‚taltde kode‚, ni ok nelem, ni ok ku‚tylem. Tudyn, kó Ümo onhylno sulyk‚o deh kasaraltyn ogyl. Kasaraltme deh posna ú‚an niguzeat lijyn ok kert. Ümyn poryΩym hyla tide ok ‚óró. Kasaraltme gyna Ümyn poryΩ dene pajdalana‚ kornym pohe‚. Ynde umylen nalna, Ümyn poryΩ dene vele saklalta‚ lie‚. Íuko kutyry‚na, nadyr, túrló obräd-júla ale poro pa‚a ‚ke ‚oty‚t dene gyna ik honymat ogyt utare. Biblij kuze palemda? Ik ajdemat Ümyn ‚inha onhylan zakon pohe‚ titakdymy‚, äzykdymy‚ lektyn ogyl. Bibliäk mane‚: £Hyn vera dene ily‚e lie‚“ (Riml. 1,17). Utaryme, prostitlyme da titak‚e uke manyn ‚ot-

144 lymo – hylaΩat Iisus Xristosyn sulen nalme nadyre‚yΩe negyzlaltyn. Yrese‚ pudalaltme nadyrΩe kaΩne posna nalme ajdemylan lijΩe manyn, me sulyknam kasary‚a‚ ulyna, Xristoslan gyna nimuha‚dymyn ú‚ana‚. Prorok Iona Ninevijyn kasaraltmyΩym uvertaren, propovedæym ludyn, da Ninevij kasaraltyn. Prorok Iezekiilæ tyge kalasymyΩ godym kasaralta‚ úΩyn: £Sandene Myj suditla‚ túïalam tendam, Izrailæ pórt, kaΩnyΩym qrtyme kornyΩ pohe‚, ojla Gospodæ Ümo; kasaraltsa da qrnyza hyla ‚kendan prestuplenij deh, hyn da aru ogyl ulmyda tylanda yny‚t me‚aj (Iezek. 18,30). Ioann Krestitelælan Ümyn puymo kugu pa‚aΩe – kasaraltsa manyn y‚tyme propovedæla‚tyΩe, tudat tyge ojlen: £Kasaraltsa, Kavase KugyΩany‚ li‚emyn“ (Matf. 3,2). Kasaraltme U Sugynæmuty‚to hylaΩe ‚ymlu ‚ym gana joïgalte‚. Iisus Xristos kalasen: £Ogyda kasaralt gyn, hylanat tugakak pyteda“ (Luk. 13,3). Trojhyn kehyn y‚tyme propovedæy‚te Petr kalasen: £Kasaraltsa, da tek kaΩne eï tendan kokla gyh sulykdam prostitla‚ Iisus Xristos lúme‚ yreslalte‚“ (Deän. 2,38). Apostol Pavyl tudymak uq‚tara: Iudej den Ellin-vlaklan Ümyn onhylno kasaralta‚da uvertarem, memnan Gospodæ Iisus Xristoslan veram y‚tyza“ (Deän. 20,21). Biblij tunykta, Ümo, mane‚, kasaralta‚ tunykta: £Ynde Ümo hyla ajdeme-‚amyhlan da hyla vere kasaralte‚ ‚úda“ (Deän. 17,30). Tide – peïgydyn ‚údymó, tide koly‚tde koda‚ lijdyme prikaz. Taklan ogyl Ümo ojla: £Kasaraltsa – ale pyteda!“ A te kasaraltyn ulyda mo? Tidlan ‚keΩe pútynek ú‚aneda mo? Pokaänij-kasaraltme goh Xristos mom kalasyneΩe ulma‚? Molan tide mut Biblijy‚te ‚uko gana uq‚paha‚ tole‚? Kyzytse muterla‚ke onhalyda gyn, muyda: pokaänij, vozat nuno, ala-mom qrten kod‚ym hama-

145 nyme, ‚kem ‚ke ala-molan gynat ‚yltalyme“. No grek da evrej mutlan túï-túïalty‚y‚te, Xristosyn pele‚tyma‚te, utlarak kelgyn onhyktat. Y‚tyme äzyk nergen hamanen ‚onaltyme – tide ale pe‚ ‚agal. Biblijyse £pokaänij“ £va‚talty‚ym“, £savyrty‚ym“ ojla. Tide muty‚to vij da honlyk somyl. Tudo ajdemyn ‚úmhony‚tyΩo revolücij y‚talt‚a‚, mane‚. Biblij sulykdam kasaryza mane‚ gyn, te sulyk deh jór‚yn savyrny‚a‚ ulyda, jór‚yn ves mogyry‚ o‚kyla‚ túïalman – äzyk deh da tudyn ‚alaty‚e synΩe deh. Iisus Xristos kijylt ko‚t‚o qrge nergen tu‚temmutym kalasen, lúmynak, mana‚ lie‚ – mom Tudo £kasaraltme“ mut gyh umyla. Sade qrge kasaraltmek‚e ik very‚te ‚inha‚ da y‚tyme äzyk‚e verh ojgyra‚ ‚onenat ogyl, nimom y‚tyde, honΩak hyten ogyl. Ondaksyla sósna kokla‚ ok kod. Íogalyn da kaen! Jór‚yn tymarte ko‚tdymo vely‚ o‚kyl kolten. Íke ahaΩym kyhal muyn, tudyn onhylan kasaraltyn, tunam iΩe ‚otan ily‚ym muyn. Kyzytse ‚uko xristian-‚amyh Biblijyn kasaraltme nergen mom ojlymyΩym tugak, kuze vozymo, ogyt umylo ale yne‚t umylo. Nuno tyge ‚kany‚t peïgydemdenyt, ohyni: nu mo, kasaraltyna. Onhyhso sulykna nergen kohyn ‚arnaltena da vujnam rúzaltena, vara ojlena: £Pe‚ hamanalte‚, tyge kuze y‚ten kertynam gyn?“, varaΩe ila‚ túïalyna. Nu, tugak, kuze onhyhat ilaltyn. Uke ‚ol. Kasaraltme, tide kugu va‚talty‚, ala-mo deh tupynæ savyrnyme, u korno dene hatkan o‚kylmo, – vot mom onhykta. Hamana‚ perna, tide vet q‚e nimaät kasaraltme ok lij. Nalza Iudam. Tudo vet ‚kenΩym vursen, tyge lijmylan hamanen, no kasaraltyn ogyl. Kórgó hon dene va‚taltme q‚e toΩo pe‚ ‚agal. Íkem ‚ke tuge indyren ogyda kert, u‚ dene lukmo tugaj prigovor-punhal manmetat Hyla Kert‚e Ümylan q‚e dokazatelæstvo ogyl. Memnan sulyknam, nigunam ida

146 mondo tidym, Iisus Xristos yrese‚ kasaren. Tu‚an Tudo memnan sulykna verh da memnan dehak hatlama nakazanæym nalyn, da tudyn hytyme gaj orlyk túnämbalne tetla uke – ida ‚ono, pujto ‚ke kapdam indyryme dene tylanda hyla prostitlalte‚. Kasaraltme nergen mutym lukmo godym myj akret godso £‚ortmo teïgylym“ om tu‚tyl. Íuko eïlan ondak tuge ‚údymó: kasaraltneda gyn, ikmynär Ωap ‚ke äzykda verh ‚inhavúd dene ‚ortsa, tidyΩe traur vurgemym hijyme gaj lie‚, da tidyn dene ‚kendam sakla‚ kornym pohyda. Ik ajdeme mylanem oïajym ojlen. Mane‚, Xristosym mumo godym júd yle, myj, mane‚, Ümylan póleklyme ik pogyny‚ mienam. Altaræ dek li‚emmyΩym ‚iΩym. Vahem gyh túkalty‚ da kalasy‚: £Kuhedal, izaj! Ümym munet gyn, tyj umbakyΩat uldy‚muty‚to kuhedal!“ Ikmynär minut gyh, mane‚ tudet, myj dekem herke sluΩy‚o tolæo da ojly‚: £Íolä‚, qrykan!“ Vara q‚e ik údyrama‚ li‚eme da mut‚ym kolæym: £Myjyn kasaraltme júdym ikana‚te ‚inham volgydo jymyktary‚ da myjym úlyk kudalty‚“. Mutlany‚e ajdemem varaΩe hyla ú‚any‚, mane‚, myj kuhedala‚at tóhenam, qrykaïa‚at ‚onenam, mom gyna y‚ten omyl, kava gyh voly‚o volgydymat pe‚ak uΩnem yle, no mylanem nimoΩat y‚ pol‚o. Adakat ik tugaj xristian deätelæyn mylanem hon pohyn kutyrymyΩym ‚arnalty‚ym. Myjyn savyrnymem godym pastor vuhy‚, mane‚, syn-kuny‚tem iktaΩmoΩo ok va‚talt dyr, ok pomyΩalt dyr? TidyΩak, mane‚ tudo, mylanem Ümo dek miä‚ me‚ajy‚. Ikmynär pogynyma‚la‚te utyΩden aktivnyj semyn ‚keny‚tym onhyktyne‚t, tidyΩak Ümo dek savyrna‚ ‚ony‚o eïym lúdykten kerte‚. No ondakse ojlymem ida mondo, mannem, tihma‚ kasaraltma‚yΩe u‚ym, ‚iΩma‚ym, volädam avalta, vesemda. Tidym iktat ‚iΩde ok kod.

147 Mo tidlan kúle‚? Sulykan ulmydam nigunam ida mondo. Biblij taklan ogyl vet sitara: £MolanΩe, hylanat sulykaïynyt da Ümyn Hap‚ym jodarenyt“ (Riml. 3,23). Prorok Isaiä ‚ke sulyk‚ym palen nalyn da tyge peïgydemden: £Da ojly‚ym myj: ojgo mylanem! Pyty‚ym myj! Aru ogyl um‚an ulam“ (Isaiä 6,5). Iov ‚iΩyn, tudo sulykan, da ojlen kolten: £Sandene myj osal deh savyrnem da kasaraltam“ (Iov 42,6). Petrat ‚ke sulyk‚ym palen ojlen: £Myj äzykan ajdeme ulam“ (Luk. 5,8). Pavyl denat tugak lijyn. ÍkenΩym varaΩe sulykan‚amyh gyh pervyj ulam manyn kalasen (1 Tim. 1,15). Tygak peïgydemda Svätoj Íúly‚. HynΩe denak, Svätoj Íúly‚yn ‚úmdam volgaltyme‚kyΩe, u‚dam pohyltaryme‚kyΩe kasaraltma‚ lijyn oge‚ kert. Svätoj Íúly‚ vet avan uldy‚mut‚o denat, pastoryn molitvaΩ gohat, radio dene xristian peredahe godymat, herke haïym uΩmekydat, jóratyme ajdeme kolymo godymat tendan dek volen kerte‚, mogaj Ωaplan te qrnen ‚uynda. Tuge gynat ‚agal ogyl pogynla‚te ‚uko eïym uΩalte‚: ‚ke sulyk‚ylan kóra kap‚e hytyra gynat, sadygak ok kasaralt. Hynak, myj sulykan ulam manyn, ‚údó gana túä‚ lie‚, qsogyl ‚inhavúd dene ‚orta‚at – pujto nuno tyjym kú jymalan pyzyryktenyt da tetla lektyn ot kert, tuge gynat kasaraltme ‚oty‚to ‚yp ulat. Kokym‚yΩo, kasaraltma‚ke ‚iΩma‚da pura, tudat molo dene kyldaltyn. Apostol Pavyl ojla: £Ümo verh ojgyrymo da ‚úlykan ulmet aralalta‚lan kasaralta‚ túïalmetym onhykta“ (2 Kor. 7,10). Íuko eï ‚iΩma‚ym nimo semynat ok akle, pujto tudo ukeat, da üΩo kritik ‚iΩma‚ym onhykty‚o kaΩne savyrty‚ym ajda-lijΩe onhen sotara. Íoä ‚iΩma‚te lúdyk‚ó ila. Íoä manmemΩe spektaklælase ‚iΩma‚ dene taïastaryma‚te: kugu hon‚iΩma‚at sceny‚te teve yle, a ynde ukeat, tudym ves súret pisyn alma‚ty‚... No üΩgunam tygajy‚tat hyn ‚oh‚o ‚iΩma‚ ila, pe‚ kelgy‚ kaä.

148 Doktor V. I. Zengster, palyme britan metodist, ‚ke kniga‚tyΩe tyge palemden: £Tylanda kaïa‚a‚ razre‚itlyza. Futbol dene modmym onhy‚o üΩo eï putyrak kuanen kyhkyral kolten kerte‚ – golym purtymys. Tudak, Ümyn yres jymalne ‚ortyn ‚inhy‚e izi joham uΩyn, eï-‚amyh tyjyn ‚inhavúdetym uΩyt, kuze ot voΩyl, ty‚te ‚ortman ogyl, u‚anrak lijman, mane‚. Tide vara hyn mo?“ SluΩbym kúk‚ó ‚iΩma‚, ulo hon dene vúdy‚ó propovednik DΩon Veslejym ikana uΩyn, propovednik jolta‚yΩe mane‚, – tyj utyΩden ‚inhavúdlan sluΩitlet, ‚úmym lu‚taret. Kum‚yΩo, kasaraltma‚ke ajdemyn voläΩe pura. Íkenan volänam ‚ke Ωapy‚tyΩe temdal kertyna gyn, kasaraltmyn pútynæ kelgyt‚ym umylena. Sulykym koda‚, pytara‚ peïgyde ‚onyma‚ kúle‚, ‚kendam ves ‚inha dene onhalza, tygak äzykyn túï amalΩymat ‚ergal leksa, molan nuno tyj denet ‚ohyt, ku‚ tyj kyzyt kaet – da pale lie‚, urylty‚y‚! HynΩe denak kasaralta‚ Ümyn Íúly‚ gyna pol‚en kerte‚. Tide vet kugurak lúman, tyge ojlen ‚inhy‚e izi údyr nergen vozymo ojlyma‚et ogyl: £Gospodi, myjym sajym y‚te. No tunarak sajym ogyl, lah tunarlan vele – myjym tetla yny‚t kyre!“ Memnan Ameriky‚te ‚údó dene eï-‚amyh ulyt, nunyn lúmy‚t herke knigala‚ seraltyn. Kunam Ωapy‚t ulo ale kumyly‚t, nuno herky‚ ko‚tedat, tudym olmyktymo pa‚alan da monæ oksam puat, hyla velymat pol‚en ‚ogat. SluΩbo qrtymek, pastrlan nuno kidymat kormyΩtat, uldy‚mut‚ym moktat, pe‚ sajyn kumylym tarvaten mo‚tet, manyt. Xristian jylme denat nuno kutyren kertyt, ‚uko eïΩe Sväwennyj Vozyma gyh pútynæ glavam u‚y‚to kuha da kaΩne zapätoj eda kalasen kerte‚. Tuge gynat nuno nigunamat ‚úm-hony‚t dene Ümo onhylno kasaraltyn ogytyl. Xristian vera‚ty-

149 Ωat ala tyge jóra, ala tuge y‚ten jóra man‚e gaj koktelanat. Ojgydymo Ωapy‚tyΩe Ümo nergen ogytat ‚onalte. Biblij tunykta tugerakyn, Iisus Xristos dek ajdeme tole‚ gyn, tudyn dene kugu va‚talty‚ lie‚, hyla pa‚a‚tyΩe paldyrna. Sväwennyj Vozyma‚te ik tygaj veran pohelamutat uke – pujto tyj xristian lijyn kertat da mogaj ily‚ym ‚onet, tugaj dene ile. Xristos ‚úmy‚ket puren gyn, tylanet Tudo Gospodin da Tunykty‚et, TunarΩe Ümylan, tunarΩe pa‚alan, tunarΩe e‚emlan mana‚et pyty‚! Pútynek Tudlan pualtman. Íonyma‚etlanat Oza lie‚. Kapetat Tudlan gyna, lah Tudlan gyna sluΩitlyΩe. Talantdam, kertmydam nale‚. Íke pa‚aΩlan kuhylta‚ túïale‚. Da mom te y‚teda – hylaΩat Tudym haplandara‚ viktaralte‚. Nimat om kugemde haj? ÍonemΩe tyge: kyzytse xristian gyh ‚uko eïΩe herky‚te uldy‚a‚ olme‚ xolodilænikym, jór‚yn uym, nal manyt gyn, ‚ukat ‚onenmunæyrtyl ok ‚ogo, tunamak nale‚. Ale u avtomobilælan túló, ale ty oksatym ru‚arnän Ümynmutlan tunyktymo ‚kollan pu manat gynat, sajΩym vuhen ot ‚ukto, – kaΩnylan avto kúle‚! TúΩemle en xristian manalte‚ gynat, oksam da úzgarym pogat, tidym kúk‚ó ily‚ standart maldalyt. Xristosyn tunyktymyΩo tide £kúk‚ó standarty‚“ ok puro. Kino onha‚at, túrló pajrem qrtara‚at, futbol den xokkejlanat, pa‚alanat Ωap memnan, yx, kunar ‚uko! Ümylan kumala‚ gyna Ωapna uke. Pújym purynak pogat u pórtlan ale paherlan oksa‚tym, televizorym qn tugaj ipony‚to y‚tymym nalne‚t, no me ynena túló izi gyna kugytan herke sborym, hlenskij manme vznos memnan dene tugaj ulo. Tidym myj úzgarpoklonstvo – idolopoklonstvo manam. Va‚talty‚ kúle‚, kugu va‚talty‚! Parnä dene äzyhestvo-himarij veram, idyllan kumalme veram onhyktena da vujnam rúzaltena, akret júlam poïgyrtylyna. No

150 nunyn den menan kokla‚te ojyrtemΩat tudak vele: menan idyl-‚amyhnaΩe alüminij da kúrtnæó dene y‚tyme jú‚tó ‚kap, televizor, tuleh molat, a nunyn – kú kurhak, ikte‚len manyna. Iisus Xristos úzgarmanij deh kúk‚yrak liä‚ ‚úda. Tú‚kan ilymynat, kehyn y‚tyme pa‚anat, ‚onyma‚nat, ily‚nat – hyla Tudlan lijΩe! Mom ojleda ale y‚teda – vujy‚tyda qn onhyh Tudyn zakonΩo onhylno kaä, tuge ilyman. Kúle‚ynak kasaraltyn ulyna gyn, tidym y‚ta‚ nimat nele ogyl, Ümo ‚ke mylanna kanæylym pua. Mom umbakyΩe y‚ta‚-tide jody‚lanat Ümo va‚mutym ‚iΩde pua, te pala‚at ogyda túïal. Xristos deh mylanna lúdyk‚ymut lektyn: ily‚tyna tymarte y‚tyme äzykna memnam ‚újdaïyt temden ‚oga da sulyky‚ vúdy‚ó hyla somylna, ‚ere-koho ily‚ synna deh ogyna koraï gyn, Tudo Íke KugyΩany‚kyΩe ok purto. Pele-pula kasaraltme lijyn ok kert, tygaj Ümyn Zakony‚tyΩo uke. HylaΩymat tihma‚yn ‚uktyman. Ida ojlo: £Q, myj ikmynär qn ‚uhko äzykem kasarem da molo ‚oty‚tyΩo sulyklaïa‚ túïalam. Ily‚emyn ik uΩa‚yΩym Xristoslan puqm, ves uΩa‚yΩym ‚kanem kúle‚lan kuhyltam“. Iisus Xristoslan pútynek pualtsa, vara Tudo ala-mynär paha‚ ‚ukyrak pua. No ida vuho pele kasaraltmylan pele sajym puymyΩym! Hudesaonæy‚vityma‚ym pele-pele Ümo nigunamat ale marte y‚ten ogyl, da oge‚at y‚te. Ily‚ syndam, kórgó hondam pútynek va‚taltyza. Sulyk deh ojyrla‚ lijynda gyn, ojyrlyza, iknimogaj äzyk koddegehe, hylaΩat Iisus Xristoslan lijΩe, tyge vele e‚arty‚ o‚kylym Ümo dek y‚teda.

151

LUYMÍO GLAVA

ûÍAN £Porylan utaraltyn ulyda te ú‚anyma gyh, da tide tendan deh ogyl, Ümyn pólek‚e: pa‚a deh ogyl, iktat ynΩe moktanen kert manyn...“ Efes. 2,8-9

Ümo dene tynysym kyhalma‚te ynde te kokym‚o o‚kylym y‚ten kertyda. Ondakse äzyk da sulykan ‚otdymo ily‚da deh ojyrla‚ ämde ‚ogeda. Peïgydyn ‚onen py‚tenda: va‚talty‚ va‚ke tendan dene qrty‚a‚. Ümo deh tetla múndyr orgaΩla‚ke ogyda koraï, jóratyma‚yΩ dek li‚emyda, hamanymyΩ dek, tendam saklen ‚ogymyΩ dek. Peïgydyn ‚onen py‚ten ulyda. Kornym ojyrymo. Kasaraltyn ulyda. Tek kornyda regenhan ma, tulan, kúan lie‚, nelyt e‚aralte‚, – no tudo hyn. Sade korny‚kak logalda, kudyn dene Moisej kum túΩemat pele ij onhyhak va‚lijyn. Egipetyn prestolΩo tudlan púraltyn ulma‚, no ‚ke pravaΩ deh koraïyn da Ümyn porylyk‚ym tudyn olme‚ ojyren nalyn. Moisejlan tunam nylle ij temyn, ‚ke qn kugu punhalΩym ‚kanΩe punhalyn: ú‚an da hyn, tudyn dene kyldalt‚e nuΩnalyk, jósó ily‚ da Ümyn jóratyma‚yΩ deh posna kod‚o poänlyk, – túrló pohet deh sajrak. Mlandyse istorijy‚te tuddeh molo q‚e kó tygaj nele punhalym ‚kanΩe y‚ten gyn? ÍkeΩe tudo kugu kulæturan da obrazovaniän, kumdan palyme, koly‚tmo ajdeme ulma‚. Faraonyn údyrΩyn qrgyΩ semyn izinekak kugun aklen uΩmylan tunemyn,

152 mo kúle‚, hyla tudyn lijyn, ilemΩe – ‚órtnæó da ‚ij vele, ku‚ to‚kale‚ – tu‚to vujym saven va‚lijyt. Kidym vele ‚uältyΩe yle, Egipetyn tronΩo tudyn jymalne lie‚at. QlΩat vet tyglaj ogyl, kúk‚ó obrazovaniän, kulæturan, romantikym qn onhyh salamly‚e; tudo pagyty‚te qn onhyl ql, mana‚ lie‚, qn kuatle. Tuge gynat, Ümyn Biblij voza: £û‚anΩe dene, ijgot‚o dene ú‚anyma‚ke ‚uyn, faraonyn údyrΩyn qrgyΩe manyn lúmda‚ haren, Ümyn kalyk dene orlykym hyta‚ kel‚en, Ωaplan vele pualt‚e sulykan tamle deh koraïyn, Xristosym túrló semyn qïgeky‚ purtymym ‚kanΩe kugurak poänlyke‚ py‚ten uΩyn, Egipetyn pútynæ poänlyk‚e dehat kuguq‚; tudo Ümyn hyne‚, hon poänlyke‚ py‚ten uΩyn, ú‚anΩe denak Egipetym koden kaen, kugyΩan ‚ydyΩ dehat lúdyn ‚ogen ogyl; molanΩe, UΩdymym uΩyn, Kavan KugyΩaΩym, peïgydyn ‚ogen“ (Evr. 11,24-27). Palemdyza ‚kanda: tudo otkazen da koden – ty‚tak hyn kasaraltma‚. A tiddeh deh posna Biblijy‚te palemdalte‚, tidyn £ú‚anΩe“ denak y‚ten. TidyΩe heretan o‚kyl: ú‚anyma‚. Moisej honΩo ikana‚te volgenhyla volgalt kajyme tatym lúmyn vuhen ogylys, da tyge lijynΩat ogyl. TygajΩe religijy‚ ulo hon dene u‚nymo godym üΩgunam lie‚at, manyt. £Molan myjΩe ilem“ manyn koktelanyme godymat tygaj o‚kyly‚ tolyn lektyn ogyl. Ala ily‚y‚te azapym gyna uΩ‚o-hyty‚e lijyn? Uke. Vijdyme ogyl ulma‚ tudo q‚eΩym. Moisej Ümyn kornym £myj tugaj tale ulam gynat, lúmynak talylan ogyt ‚otlo“ manme ‚onyma‚lanat ogyl ojyren. Ala ‚úlyk tudym utyΩdene temda‚, lunhyrta‚ túïalyn, tuddeh nigu‚ pura‚ ulma‚? Uke. Adakat uke. Nimomat tugajym kyhalyn ogyl, ni poänlykym, ni hapym, nimomat. HylaΩat tudyn utyme‚ ulma‚. Íonen gyn, ql gyh‚e tunamak qn motor údyrym úΩykten kertyn, kunar kertat veselitle,

153 jú, ku‚to, muro, jolta‚-‚amyh onhylno póræeï hapetym onhykto! Molo eï-‚amyh gyh Moisej semyn iktat Ümo dek mien ogyl, nunyn amaly‚t túrló-túrló. Íkany‚t sajymat kyhalynyt, molymat. Kertyn ogytyl gyn, Ümym ‚arnaltenyt. Sóral ily‚ym, poänlykym, túrló ‚erym koden kaä‚ tudlan iktat kú‚tenat, alga‚tarenat ogyl. Moisej ‚ke kumylyn, aru vuju‚ dene y‚ten tidym. U‚yΩat púsó ulma‚, da ijgot‚at siten, joha ogyl, sadygak túïalty‚ gyhak palemden puymo jomartle ily‚ tudlan kel‚en kertyn ogyl. Tudlan molo ogyl, Ümak kúlyn. Hapym jóraty‚e kokla‚kat ot ‚ú‚ tudym, pohetym da ily‚ úmbalym avyzla‚ ‚ony‚y‚kat ot u‚o. Religij onhylno oïym kadyrtyme‚ ‚ke £myjΩym“ onhykty‚o mo? Uke. Tygaj kokla gyhat vuj saken Ümo onhyk tol‚o ätyr – pytarty‚lan nunylanat qreak Ümo kúle‚ lie‚. Moisejyn ily‚ pólek‚e tunar lijyn – tyglaj eïlan hyla tide ome‚yΩat nigunam ok konho. Tuge gynat poänlyk deh savyrnen kaen, kugyΩa lijme dehat ‚kenΩym ‚ke tygaj peled‚e ijgoty‚to koraïden kertyn. Hyla tidym va‚talten Ümylan ú‚anyma‚ dene. A vet ‚uko koly‚ta‚ lie‚ kalyk kokla‚te: vo-ot, manyt iktaΩ nergen, tudo ily‚ korny‚tyΩo qre ojgym gyna uΩyn da Ümyn kornym ojyren nalyn, molo semyn y‚tenΩat kertyn ogyl. Ale pe‚ hot herle kijymyΩ deh vara tygaj punhalym luktyn. Da myj ikana‚te Moisej nergen ‚ona‚ túïalam. Mylanem, ohyni, ÜmyΩak púren ‚údó da túΩemle údyrama‚ den póræeï-vlak dene ‚úm-hon problema nergen kutyra‚. Da myj tidym ‚óra‚ lijdymyn palen nalynam, tygak, hyn semynak. Iisus Xristosym Gospodæ semyn ‚ke Utary‚y‚tlan molan yne‚t ‚otlo, ‚oneda? Uke, ú‚anydymy‚tlan ogyl, nuno tak‚e ú‚ana‚at rat ulyt, savyrnyme dehat ogyt koraï dyr; Ωap ‚uq‚ gyn,

154 kasaraltynat kertyt yle. Ikte nunym súsandara: Ümo onhylno pe‚ak ‚uko da kugu otvetstvennostæ manmet lekte‚, xristian ily‚ dene ‚kem ky‚kary‚te kuhen, äzykym y‚tyde ila‚ kanæyle da laska ogyl – tuge ‚otlat nuno. Molo ogyl, lyΩgajy‚e gaj, únardyme ‚úmy‚t u‚akyl den Ümo kokla‚ ‚ú‚kylt purat. Ümyn onhylno kuge‚nyma‚ ylyΩe‚ ala-mo, sandene qre vuhat, vuhat, vuhat... Kunam ojgo nunym hot peren ‚ynda! Vara ókyme‚ak tolyt pujto. Moisej ú‚anyma‚ kornym hyla velymat hot ‚ymlen lektyn, tudyn mo jodmyΩym, ajdeme úmbak mogaj obäzatelæstvo vohmym palen nalyn. Mo ajdeme-‚amyhlan qn ‚ergyn aklalte‚ gyn, ú‚any‚e hyla tidym puraklan vele ‚otla... Tuge gynat pytarty‚ tohkym ‚ynda‚ va‚ken ogyl. Pelerak gyna ‚onen ämdylyme ú‚an ‚ohyn kerte‚ ikana‚te u‚ volgalt kajyme godym. Palen, ú‚an pa‚a ajda-lijΩe y‚tylme gyh ogyl, stavke manmyΩe visa‚at ok lij, kugu. û‚anyma‚ke ‚keΩe tygak ikana‚te ogyl vujge-kapge ‚uïgaltyn, pe‚ kugu u‚yΩ dene, talant‚e dene punhalym luktyn. Øaplan tol‚o júr ale ‚oleman taul gaj ogyl tide punhal. A tymatlyn, ajyk vuä lukmo peïgyde zakon – ‚kan ‚ke! Ik zadahym re‚itly‚a‚ manme izi hon‚iΩma‚lan ty‚te ver uke. Ily‚yΩe truk ves vely‚ va‚talte‚ gynat, iktaΩ-mogaj kugu sodom sodomlana gynat, Moisej gaj eï sadygak Ümo dekak tole‚ yle, ‚onena. Tudo vet Ümo deh £tidym pu, tudym pu“ mana‚ to‚t‚o gaj mo? Uke. Ondakak ämdylaltyn, kugu vlastæym ‚keΩ deh koraïden, ‚eïgelnyΩe hyla kúvarym, manmetla, júlalten – nimo ynΩe me‚aen kert. Nylle ijy‚ke to‚kal‚e Moisejlan pe‚ kugu da tura savyrty‚an minut tolyn, muha‚ marte ikanat savyrna‚ lijdymyn ‚kenΩym ‚ke Ümylan puqn, Tudyn ojΩym gyna ‚ukta‚ túïalyn. A ynde palen nala‚ tyr‚yza, Moisej den palyme geograf Gamaliqlæ Bredfordyn ‚kany‚t ‚ke lukmo

155 ú‚an punhaly‚t kokla‚te mogaj ojyrtem ulo. Gamaliqlæ úmyrΩó muha‚ke ‚ua‚ túïalmym ‚iΩynat, tyge ojlen: £Myj U Sugynæmutym luda‚ yzyra hot lúdam. Ily‚y‚te ‚oä kornym ojyren nalynam, Ümo ‚oty‚to uΩaly‚e-predatelæ lijynam, tyglaj da ra‚ kornyΩ deh koraïynam, ynde tidlan kóra ty Knigam ludmo godym koktelanyme, turgym da lúdyk‚ó urmyΩ‚o tútan gaj lijyt, ‚onem!“ Moisejyn tygaj lúdmyΩó uke. Tylandat nimo deh lúda‚, ulo ‚úm-honda dene Xristos onhyk tolyn, kod‚o ily‚dam Ümylan kuhen puqda gyn, nigunamat tetla ókyna‚ ogyda túïal. Tolæyk Ümylan tyge ida pele‚te: £Ikmynär Ωaplan xristianstvym nalyn onhem. Íot lekte‚ gyn, umbakyΩat tu‚tak liäm, a uke gyn, myjyn vet q‚e Ωapem ulo, ves ily‚ synym ojyrem“. Xristos dek tolynat gyn, ‚eïgelan kod‚o kúvar-‚amyhetym tunamak júlalte, ‚eïgek pórtylmó nergen make pyrhe gaj ‚ony‚at ynΩe kod. Íuko ‚údó ij onhyh Rimyse púrkytyn úmylΩó pútynæ túnämbak vozyn, Cezaræyn lúddymó da patyr voinΩe-‚amyh Britanijym seïen nala‚ ‚onen kaenyt. Kava túry‚tó tu‚manyn korablæΩe-vlak kojmek, túΩemle anglosaksonec túha ‚ke Rodiny‚tym arala‚ kynelynyt. Nuno joïylen kajy‚a‚ gaj óryn kudaltat! Keneta uΩyt: sery‚ lek‚e rimlän-‚amyh ‚ke korablæy‚tym júlaltat. Tul hyla pu‚ym pytara. Seïa‚ tol‚o-‚amyhlan móïge‚ haknen kaä‚ hyla korno pyta! Tygaj kórgó viän saltak-‚amyh kunam vara ogyt seïe, ‚onalten onhyza-än! Temza vokten izi gyna äl túnän vujlaty‚yΩe lijynat ‚inhe‚. Tugakak Iisus Xristosat tihma‚nek ú‚ana‚ da kú‚tymyΩym ‚ukta‚ peïgydyn jode‚. £Iktat, kó kid‚ym plugy‚ py‚ten da ‚eïgek onhy‚t‚o, Ümyn KugyΩany‚lan ú‚anle lijyn ok kert“ (Luk. 9,62). Honym savyral‚a‚ gaj ‚kanΩe kornym ojyren

156 nalyn Moisej, lah tunam ku‚ kaä‚ manme jody‚ onhylanΩe ‚ogalyn ulma‚... Mo umbakyΩe lijyn kerte‚ manyn, ondak‚e hot viskalen, viän u‚yΩo punhalym luktyn. Onhyk mo lij‚a‚ym palen mo‚ten. Da ‚eïgelnyΩe hyla kúvarym ikana‚te júlalten. Ondak‚e onhalde kertyn mo tudo vesela da kumda kornym, vlastæ kuhemym, túnän poänlyk‚e dene tem‚e kú polatym, arakam da veselam, dvorecym, tuso ily‚yn tamlyΩym. Udan mo palen tide ily‚ym? Nylle ij tide vesela‚te qrtaren. Da Ωapy‚tyΩe ‚iΩyn nalyn: tygaj tamle ily‚yn muha‚yΩe ikte gyna: muha‚, tamyk, tu‚to púj purmo ‚uhko orlyk. VaraΩe Moisej ves vely‚ ‚ymlenrak onhal kolten: aïysyr, ondakse dene niguzeat ot taïastare. Orlyk, hyla vere poktylyt, nimoq‚ ogyt uΩ, kapetge-honetge indyrat. Mogaj nelylyk, kinde padyra‚yΩat ala logale‚, ala uke, nele posna ok tol, tudo muΩyran; kaΩne kehym kuze qrtaren koltem manyn ‚onyma‚an. No ú‚any‚te tudo seïyma‚ym, pólekym uΩyn ‚ukten, – tide pólek‚e – kuryma‚lyk uzæmak ily‚. Pele-pula ‚onkaly‚yrak‚e, naharrak ú‚anyma‚anΩe, Moisej gaj opytym pogen ‚uktydymyΩo, alga‚taralte‚ da pervyj korno deh nigu‚ ok koraï. Manamys, Egipet túnä‚te tunam qn kuatle, hylamat seïen kert‚e ql ulma‚. Nil qïer vokten pasu tó‚ak gaj, tortam kudaltet gyn, orva ‚ohe‚. ArmijΩym iktat seïen ok kert – tugaj kuatle. Tuso ‚kol qn kugu da peïgyde ‚inhyma‚ym puqn ‚ogen. TygajΩe tetla nigu‚tat lijyn ogyl. Da ätyr ‚údó ij qrymekat tudyn opyt‚ym tunemynyt. Ümylan Moisej mogaj nadyrym puqn, tugajym iktat puqn tetla ok kert, da tide oge‚at jodalt. Memnan kokla gyh iktynat Moisej semyn poänlyk‚e uke, tamle ily‚yΩat ome‚ gyna konha. UlyΩ gyh seksym da monæ onhykta‚ lie‚. No hyla tide ajdemylan ik Ωaplan gyna pualte‚ys. RvezyΩ godym. Taklan ogyl dyr Svä-

157 wennyj Vozyma‚te ojlalte‚ tygerakyn: äzyky‚te tamle ulo, tide tamlyΩe pe‚ kúhyk Ωaplan gynat. TamlyΩe va‚ke pyta, a tudyn mokmyrΩo seïa‚ lijdyme. Ümym ojyren, Moisej motkoh kugu nadyrym puqn. No Tudo q‚eat kugurak nagradym Ümo deh nalyn. Moisejyn Ωapy‚tyΩe mlandúmbalne ‚ij-‚órtnæó poänlyk utyΩym kuguΩak lijyn ogyl ulma‚. No Moisejym tunä‚te qn poänlan ‚otla‚ lie‚. Tudyn kidy‚te armij, kae da tolo vele ves kugyΩany‚la‚te ‚órtnæym da poänlykym, kó haren kerte‚? Mogajym ‚onen, tugaj qlym seïen nalyn da oza‚ savyrnen kertyn. Memnan Ωap ojyrtemalte‚. Ynde üΩo eï ‚kanΩe taïastara‚ lijdyme kugu sostoänijym poga, milliarder lie‚, tide da tudo. 1923 ijy‚te túnän qn kuatle delecy‚t-‚amyh Hikago olase haple unagudyn zale‚yΩe pogynen ‚inhynyt, qsogyl kolym‚o ijlase, legende‚ kod‚o ijla‚te, tide sæezd onæy‚vityma‚ semyn aklaltyn. Ik ústel vokten humyrgenyt túnä‚te qn viän vurs kompanijyn prezident‚e, ‚urnym naleden ‚ogy‚o kugu trestyn predsedatelæΩe, Næü-Jorkyso birΩyn predsedatelæΩe, tudak SÍA prezidentyn kabinet‚yn hlenΩe, túnämbal bankyn prezident‚e, tudak Vol-strityse qn kuatle delec, da túnämbalne hoka monopolijym vujlaty‚e q‚e kok eï. Ikte‚yΩe nine kanda‚ eï SÍA-n kazna‚tyΩe mynär oksa ulo – tulehat ‚uko poänlykyn oza‚t ulma‚ynyt. Kuze ty‚ke ‚uynyt, kaΩne ‚kolænik palen. KaΩnyΩe nunyn deh primerym nala‚ tyr‚en. Amerikyn oksa promy‚lennostæ korolæy‚t, – teve kuze lúmdaltynyt nuno. 1923 ijy‚te nunyn ily‚ korny‚tym mogaj gyna gazete‚ savykten luktyn ogytyl, mynär buklet lektyn, plakat – ‚otlenat ot pytare. KaΩnyΩe nunylan kóranen, keh izi‚ak da nunyla koä‚ tyr‚en – qsogyl, kuze sovlam kuhymy‚tym tunem ‚ogenyt, mogaj hulkam hiät – palenyt. Memnan semynak y‚tyza, teat tygaäk lijyda ma-

158 nyn, ‚onyma‚ym hygyltylynyt. No tide ijyn nunyn ily‚y‚t gyh pelyΩym gyna onhyktymo ulma‚. Hikago olase óryktary‚e unagudy‚to ‚inhymy‚t godym hyla tide kanda‚ eïet ala-kunam oΩno, mondalt‚e akret godym Moisejyn onhyk‚o tol‚o qkzameny‚te gaj lijynyt. Nunat kornyvoΩy‚to ‚ogenyt, onhylany‚t kok korno ‚ujnaltyn. Lijyn kerte‚, nine kornyΩym nuno togdaenat ogytyl, kó pala? Ikte ra‚: nine korno dene kaä‚ nuno kónen ogytyl, man‚a‚. Ynde me ily‚y‚tyn pytarty‚ glava‚tym hylanat palena, ludyn ulyna. Kuze ily‚y‚t qrten, ‚kenan onhylan súretlena. Tygak Moisej mom ojyren nalyn da kuze hyla tide Ωapy‚tyΩe qrten – istorie‚ vozaltyn. Tidymat palena. Up‚dam kelgy‚kyrak temdalza, ala tide knigam ludmo godym nalyn ogydal – a tak‚e nala‚ak kúle‚ yle, molan mana‚ gyn, tyglaj kniga ogyl, a Ümyn memnan hony‚ tolmyΩ nergen kutyrena! Tyk vot, up‚dam temdalda mo? Hehas kalasena. Harlæz Ívab, vurs kompanijyn prezident‚e, ynde kúhykyn ojlena pa‚a very‚tym, pytarty‚ ijlaΩym aren da monæ tola‚en, jody‚t ko‚t‚yla kolen. Artur Katten, qly‚te pyrhe dene torgajy‚e qn kugu spekulänt, granica ves velne pankrut lijyn, tu‚anak kolen. Rihard Vitnej, Næü-Jork birΩyn prezident‚e, Sing-Sing kugyΩany‚ hurma‚te ‚ke Ωap‚ym túrys ‚inhen lektyn. Alæbert Paulæ, kabinet hlen, pomilovanij pohe‚ vele hurma gyh luktaltyn, ‚ke pórte‚yΩe kola‚ koltymo. DΩessi Livermur, £lev“ lij‚et Vol-Strity‚te, túnämbal bankyn prezident‚e Leon Frazer, Ivar Krejger, túnämbalse qn kugu monopolijyn vujozaΩe – ‚keny‚tym hylanat ‚ke pytarenyt! A tyj manat tu‚to q‚e... Hyla nine eïlan mo siten ogyl, mo q‚e poänlyk gyh kidy‚ty‚t lij‚a‚ ulma‚? Oksa, vlastæ, túr den tór poänlyk, obrazovanij, poän pohet, qn tale intelligentlyk... Ikte gyna ‚úm-hony‚ty‚t nezerle: ily‚yn hyn

159 celæΩe da smysl manmyΩe. Xristian-‚amyhlan Ümyn koltymo uhenij siten ogyl – kuze ‚kem kuha‚, kuze honym uqmden savyrala‚, sulykym kasara‚ da ‚kanat kasaralta‚. HynΩe denak uq‚ ‚ohmy‚t siten ogyl. Nuno nimolanat da nigólanat ú‚anen ogytyl, tidym y‚ten kertynak ogytyl. Hyla‚tynat ú‚an lijyn mo? Uke. Lijyn gynat, ú‚an pohe‚ kó ilen da pa‚am y‚ten? Iktat. Ily‚y‚tyn túï gaj glava‚t pytarty‚ deh kuze ojyrtemaltyt! Nunyn poänlyky‚tym aralen ‚ogy‚o gaj ú‚an, Xristoslan ú‚an lie‚ gyn, túnälan nuno ‚ketynak mohol sajym y‚ten kertyt yle! Íkanda palemdyza, ú‚anlan kóra vele Moisej Egipet kugyΩan tronΩym koden kaen. Púsó u‚yΩlan ú‚an tyge ‚iΩtaren: kyzyt keh-kuze orlanet da nuΩna‚tat gynat, muha‚lan túnäse da tide túnäsat ogyl qn kugu nagradym nalat – kurym-kuryma‚lyk ily‚ym! Katten den Ívab gaj eï-vlak Moisejym okmaklanat ‚otlenyt dyr. Kalasen kertynyt: £Kava‚te turnäm kútyme‚ke, kid gyh kisam it kolto. Tyj dehet ok muhy‚tys, Egipety‚te mo ulo. Tygaj vlastæ da poänlyk ulma‚te, tyjyn gaj u‚an eï mom gyna y‚ten ok kert! Hyla kartym kid jymaket pogen nal da Egipet umbakyΩat túnäm viktara‚ túïale‚. Hyla tygyde qlym rualte, konkurencij-taïas gyh luktyn kudalte. Va‚tare‚et ‚ogy‚o hyla lúman eïym uke‚ke luk da mom ‚onet – tudym y‚te“. Teve kuze ojlanat yle nuno Moisejlan, molan mana‚yΩe, tygakak nuno poänlykym ‚ke‚t humyrenyt, tupela kornym ojyren nalynyt. Ümylan ale Iisus Xristoslan gyna ú‚anem man‚ym kuze nuno igyltyn vo‚tyl pytarat yle! Muha‚muty‚t, ohyni, tygaj: £û‚an – tide seræeznyj pa‚a ogyl, ik-nimomat ok ‚ogo“. A Biblij tunykta ves semyn; ú‚an, mane‚ tudo, Ümo dek qn hyn, qn ra‚ korno“. A ú‚an deh posna Ümylan saj liä‚ ok lij, molanΩe, tyge kúle‚ – Ümo dek tol‚o Tudyn

160 ulmyΩlan ú‚anyΩe, da kó kyhale‚, Ümo tudlan pua“ (Evr. 11,6). Q‚e tygeat tunykta: ú‚anda Ümylan molo dehat hot kúle‚. £A ú‚an deh posna Ümylan saj liä‚ ok lij“. Pútynæ túnämbalne eï-vlak ‚keny‚tym ‚ke indyrat, túrló órma‚an vurgemym hiät, kap-kyly‚tym loktylyt, ily‚y‚te qn kúle‚anΩe deh ‚keny‚tym ojyrat. ÜΩy‚t ‚uko Ωapy‚tym uldyma‚te da podvigla‚te qrtarat, ‚keny‚tym Ümyn onhylno kúle‚an ulmy‚tla onhyktat. Hyla tidyΩe sajlat huhe‚, no qn hot kuguΩo, mom me y‚ten kertyna, tide – Ümylan ú‚anyma‚. Tahak myj pagalyme jolta‚em dek miem da tudlan ‚uko-‚uko tamle, ‚ere mutym ojlem, moktem, kugemden kalasem. Vara ikana‚te úlyk ‚uïgaltarem. Manam, tylanet om ú‚ane. Mo lijyn kajy‚? Ondak kutyrymemΩe hara ‚oä vele ulma‚ynys! Mokten-mokten peledyktem da tunamak vynemy‚ ‚uïgaltarem. Qn kúhyk da jónan kornyΩo ty‚te ikte vele: Ümylan ú‚ana‚, Tudyn hyla mut‚ylan. Qsogyl tygat ‚ona‚ lie‚, Ümo pujto ajdeme-‚amyh onhylno ú‚anym jodyn. Tyge ojlen nunylan: £û‚anyza Mylanem, Myj Aha‚tem ulam, da AhamΩat Myjyn kórgy‚tem; a tyge ogyl gyn, Mylanem Íke pa‚am pohe‚ ú‚anyza“ (Ioan. 14,11). Biblij qre jymah udyralynak onhykta: ú‚an qn kúle‚an. £Jóra“, manyda te: £û‚an kúle‚ak gyn, umyltaryza, mo tudo tugaj, ú‚anΩe? Vera mut gyh te mom tu‚tynedaΩe? Kuze ú‚anym umyltara‚? Kuze palen kertam, myjyn ú‚anem hyn ale hyn ogyl? Mynär ú‚an myjyn kórgy‚tó lijman vara?“ Íeklanyza! Tynar jody‚ym ikana‚te puyman ogyl. Nunylan radam pohe‚ va‚e‚ta‚ tyr‚y‚a‚ gyn vele? Biblij tunykta uq‚ da uq‚: me ú‚an goh gyna saklalt kertyna. £Nuno kalasenyt: Iisus Xristoslan ú‚anyza, da ‚keat aralaltat, da hyla pórtetat“ (Deän. 16,31).

161 £A nunylan, Kóm hony‚ky‚t nalynyt, Tudyn pa‚aΩlan ú‚any‚e-‚amyhlan, Ümyn ik‚yvy‚t liä‚ vlastæym puqn (Ioan. 1,12). £Hyla‚tyΩat, ku‚to te Moisejyn zakonΩo pohe‚ titakdam kudalten kertyn ogydal gyn, hyla ú‚any‚e Tudyn deh prowenæym nale‚“ (Deän. 13,39). £A kó ok y‚te gyn, no Kó hyndyme-vlakym prostitla – Tudlan ú‚ana gyn, ú‚anΩe hyny‚ savyrna“ (Riml. 4,5). £Tygerakyn, ú‚an goh titaknam kudalten, me Ümo dene tynysym Gospodæna Iisus Xristos goh muyna“ (Riml. 5,1). £MeΩe pyty‚a‚ kokla‚te lúïgy‚ó gyh onal, no ú‚any‚tyna honnam utara‚ ‚ogena“ (Evr. 10,39). £Porylyky‚ te kusnen aralaltynda ú‚an goh, da tide tendan dehat ogyl, Ümyn pólek‚e“ (Efes. 2,8). HynΩymak mo ú‚an goh aralaltyn ulyna? Uke, me porylyky‚ utaraltyna ú‚an goh. û‚an – tide kanal, tudyn dene Ümyn poryΩo mylanna tole‚. Tide – kidna, Tudyn dek viktaralt‚e, da jóratyma‚yΩe Tudyn pólek semyn tu‚ko py‚talte‚. Evrej-‚amyhlan koltymo uver gyh (11,1) me ludyna: £û‚an – tide vuhymynan ‚uktaltmyΩe da kojdymylan ú‚anna“. Vejmut nine mutym umyla‚ lij‚anrak kusaren puqn: £û‚an, tide memnan umylen nalmyna, mom me ogyna uΩ, tudo hynΩe denak ulo manmyna“. û‚an ves semynΩe onhykta: £kusna‚, ‚kem pytyme‚ da pútynek pua‚, kid jymak‚e pura‚“. û‚an – tide ajdemyn Ümylan pytydymyn ‚kem puymyΩo. Myj nigunamat Júdvel polüsy‚to ‚ogen omyl, tuge gynat pe‚ak ú‚anem: tudo ulak! A kuze myj tygaj ú‚any‚kyΩe ‚uynam? MolanΩe, mylanem ikana vele ogyl kalaskalenyt, onhyktylynyt. Lud‚a‚ knigala‚te, geografijyn atlasy‚tyΩe kartym onhenam, tudyn nergen vozy‚o-vlaklan ú‚anem. Hyla tidym, teat uΩyda ynde, myj ú‚anen nalam.

162 Biblij ojla: £Tygerakyn, ú‚an – koly‚tmo deh, a koly‚tmynaΩe Ümyn Mut‚o gyh“ (Riml. 10,17). Aralaltme, saklaltme nergen Ümyn ojlymyΩlan ú‚anena. Nimogaj jody‚ deh posna. £Moisej, UΩdymym uΩdymyla, peïgyde lijyn“ (Evr. 11,27). Tide hylaΩat pe‚ak tyglaj ogyl, pútynek palen nala‚ lijdyme ävlenij, hylanat tudym ‚yïdary‚a‚ ulyna. Iisus Xristos kalasen, me hylanat joha‚, ik‚yvy‚ savyrny‚a‚ ulyna, kuze ik‚yve ahaΩ-avaΩlan ú‚ana, tugakak meat Ümylan qïerty‚a‚ ulyna. Íonaltyza, pujto myj ‚agaty‚te vitle milæ skorostæ dene kudalam da kuryk jymak mien ‚uym. Tormoz dene harakla‚, ma‚ina gyh lekta‚, kuryk vujy‚ o‚kyl kúza‚ da tiddeh vara korno ku‚kyla ‚ujna manyn onhala‚em kúle‚yΩe ulo mo? Uke, myj tyge om y‚te. Kudo qly‚te ulam, qlyse korno vujoza-‚amyhlan ú‚anem, kornem umbakyΩe ‚ogaldegeh ‚uem. û‚anem, sadygak ves velnat korno ulo, ‚keΩe kyzyt om uΩ gynat. Tidym myj ú‚anem dene palen nalæym. Saklaltme ú‚annat pútynek Xristosy‚to. Kasaraltme godymsylak ú‚anyn kum ‚ke ojyrtemΩe ulo. Ikym‚yΩe, Ümyn kalasymyΩym umylyma‚te. Teve molan Biblijym ludmanak. Teve molan honym utarymyΩ nergen palyman. Tudym palymat tak‚e sita, te sadygak sulykan ulyda, Xristos tendan verh orlanen kolen. Ioann deh Evangelijy‚te vozymym palymat siten ‚uq‚, 3,16: £Da tuge hot Ümo túnäΩym jóraten ‚ynden, qsogyl ik kap dene y‚tyme Íke QrgyΩymat puqn, kó Tudlan ú‚ana gyn, ynΩe ko‚arge, no kuryma‚lyk ily‚ym ilyΩe“. Ümo dek ‚uko eï kugu ‚inhyma‚ deh posnak mien. Tide tylanda qn kúle‚an gyn, ‚inhyma‚yΩe, kalasena. Kone‚ne, Tudyn nergen mom pala‚ lie‚ gyn, palymanak, da tidym y‚ta‚lan ik kugu da nigunam taläkaïdyme pama‚ ulo – Biblij! Íuko eïΩe vujym rúza: £No myj Biblijy‚te ‚uky-

163 Ωym om umylo, sandene tudym luda‚at om tyr‚e“. Kone‚ne, tide ‚otan oj ogyl. Hyn, Biblijy‚te palydyme ‚uko ver ulo. Myjyn ik ky‚kare‚ ky‚karlyme u‚em nigunamat ok umylo, mutlan nala‚, muha‚dymylykym. Íuko om umylo tygak televidenijy‚te. No myj kaΩne kastene televizorym húkta‚ om mondys! û‚anem: tudo tygaäk lij‚a‚. Ulo gyn, znahit, ú‚anyman: ulak, teve tudo myjyn onhylnem ‚inha! Mom tyj y‚ten ot kert, ÜmyΩo tidym oge‚at jodys. Savyrnymyda dene palydyma‚ke ikana‚te tór‚ta‚ ok ‚údó. Xristoslan ú‚an túnäse qn peïgyde ú‚ane‚, Biblie‚ negyzlaltyn. Qsogyl tu‚to mom vozymo, hylaΩym ogyda umylo gynat, aklenΩe kertyda vet, molan mana‚ gyn, Tide Ümyn Mut‚o. Ikym‚yΩe ty‚te, ävyl tendam ú‚andara‚ tyr‚a – Ümyn Muty‚to koktelana‚at lie‚. Ümyn Mut onhylan te muha‚dymyn jody‚ znakym ‚yndyla‚ túïalyda gyn, tendan púryma‚da ‚uhky‚ savyrna. Q‚eat peïgydemdena: äzykan ulmydam nigunamat, nigunamat ida mondo, kuge‚nyma‚ ynΩe avalte – tide qn ‚uhko tu‚man! Palyza, Iisus Xristos sulykda verh orlanen kolen, da ylyΩ kynelyn tendam utara‚lan lijyn! Tidym jósó mo qre ‚arna‚?! KolymyΩo, tojymyΩo, ylyΩ kynelmyΩe – lah tide gyna Biblijyn kórgy‚tyΩó! Tidlan, qn ra‚ da hyn ‚inhyma‚lan qïerten kasaralta‚ ogyl gyn, ila‚yΩe molan? Kokym‚yΩo, ú‚any‚ke q‚e ‚iΩma‚-huvstvo pura. Biblij mane‚: £û‚an lijmyn túïalty‚yΩe – Gospodæ deh lúdma‚“ (Prithi 1,7). Apostol Pavylyn mut‚o: £Xristosyn jóratyma‚yΩe memnam óndale‚“ (2 Kor. 5,14). IktaΩ-mo kúle‚lykym ‚iΩmet, jóratyma‚et, lúdmet – hylaΩat tide ‚iΩma‚y‚ke pura. Tudo menan ily‚na gyh ojyrly‚a‚ ogyl. Ik u‚an ajdemat tyge ok kalase: £Ajsta hyla ‚iΩma‚nam pytarena“. ÍiΩma‚nan kelgyt‚ym ojgo da azapna, honlan izin-kugun huhmo

164 deh ojyra‚ ok lij. Tuddeh posna ila‚ lie‚ manymat om ‚ono. Súretlyza ‚kanda tugaj e‚ym, kaΩne eï tu‚to lah dolgym gyna ‚ukten ‚oga, parymΩym pórtylta pujto. Myj pujto vatem lij‚a‚ údyrlan mylanem marlan lekta‚ jodam da tidyn godym kalasem: tyj deket myjyn nimogaj ‚iΩma‚emat uke. Doktor Zengster ikana kalasen ulma‚: £Religijy‚kat tugaj principym purtyman. Mutlan, Evangelijym umyltary‚e propovednik tylanda Gospodæyn porylyk‚ym, hamanymyΩym tylanda ra‚ pohyn onhykta, da te ojleda, tide uverym ojlymo godym nimogaj kuan, honym pohyn üarlyma‚ lij‚a‚ ogyl“. Religij ‚oty‚to hon‚iΩma‚ túrlat lijyn kerte‚. ÜΩikty‚t iktór kojy‚an semyn palaltyt, moly‚t hyrala ylyΩ kaät. No ikte ra‚: hon‚iΩma‚ deh tide posna ok qrte. Kugu sar godym Herhillæ britan kalyk deke ik gana vele ogyl ylyΩtary‚e mut‚o dene savyrnen, logiheski hyn da kúhyk ojΩo ‚agal ogyl eïym ylyΩtaren, ‚inhavúdymat luktyn. Íarnem, kuzerak myj ikana ojlymyΩym Glazgov olase Ajbruks-parky‚te koly‚tynam. Keneta hot ‚onkala‚ taraty‚, tunamak yren kajy‚ym, tór‚ten kynela‚ da uram kyhkyra‚ rat lijym. KugyΩany‚yn tistyΩ dene tylzy‚ kúza‚ manyt gyn, to‚kalty‚ym, kugum, kyhala‚at túïalam yle, ohyni! Iisus Xristosym ulo hon dene palen nalyda gyn, tendan ‚iΩma‚dat tugaäk kúk‚yty‚ ‚uq‚. Kum‚yΩo, tidyΩe qn ‚ergakan da túï, – ú‚anyma‚ym tendan voläda onha, tudyn kumylΩym ‚ukta. Kum eï gaj ulyt nuno, iktyn lúmΩó – £‚iΩma‚“, vesyΩe – £u‚-akyl“, kum‚yΩo – £volä“. U‚ ojla: Evangelij – logikyn saskaΩe. Volä manmet sudæä lie‚. Tudo oïyla‚yΩ dene kidy‚ qïerta da kuzerakyn hyn punhalym lukta‚ yle manyn ‚onkala. Pytarty‚lan va‚taltyla‚ lijdyme kaïa‚yΩe qreak ‚kenΩyn. Kugun tunem‚e

165 u‚-akylet keh-kuze kuge‚nyma‚etym aralen ‚ogyΩo, kórgó hon‚iΩma‚ deh posna Ümylan ú‚anymet ok peïgydem. £û‚anet pa‚a deh posna sadygak koly‚o gaj vele“ (Iak. 2,20). Ikmynär ij onhyh myj tugaj óryktary‚e eï nergen ojlymym kolynam, tide eïet Niagara vúd‚uïgalty‚ goh kúsle kylla ‚up‚yn ‚yndyme kanat dene tahkym ‚úken naïgaen kertyn. TúΩemle ajdeme hon üarlen va‚lijyn tide uverym. Tudet q‚eΩym tahky‚ mlandym temyme kok cetner nelytan me‚akym py‚ten da ik kanatet dene tu‚kat-ty‚kat ‚úken tolyn kertyn. Vara‚yΩym púΩvúdym saïgaΩ gyh ú‚tylynat, onha‚ tol‚o-‚amyh deh jodyn: £Qj, kalasyza-än mylanem, tide tahke‚ eïymat myj ty‚-tu‚ naïgaen-pórtylten kertam manyn, tendan kokla gyh ‚ukyn ú‚anat mo?“ Hylanat júkym puqnyt, tide lijyn kerte‚, manynyt. Ik eï molyn deh onhylnyrak ‚ogen da qn hot ú‚anen kyhkyren. Akrobat-gruzhik sadetym parnäΩ dene onhykta da ojla: £Íih-än, ynde tyjyn heretet!“ UΩa‚da kúle‚ yle, kuze sade eïyn hurijΩe o‚em kaen, tunar hot lúdyn. Ojla‚ túïalyn, pujto hynΩymak ú‚ana, qsogyl ‚inhyn kaä‚at ‚onen dyr, no tura‚ ‚uyn da ú‚anΩe ynde móïge‚tyn, tyge lijyn ok kert dyr, y‚talyn, tahky‚ ‚inha‚ kónen ogyl. Tygakak Iisus Xristos denat. Íuko eï ulo – ú‚anena, kyhkyrat, ku‚ naïgaet, tu‚ko kaena, maldat. Íonyma‚y‚tat tygaäk pujto. Palena: tahky‚ nuno nigunamat ‚inhyn ogytyl. Nigunamat ‚údó procentlyk tihma‚yn Iisus Xristosyn kú‚tymyΩym, jodmyΩym, ZakonΩym ‚ukten ogytyl. Íukyn jodyt: nu, jóra ogyla, a ú‚anΩe mogajrak lij‚a‚, kunarrak? Iisus Xristos ‚keΩak kalasen: gorhice nó‚mó kugytan ú‚anat sita. Moly‚t jodyt: £û‚anΩe mogaj lij‚a‚?“ Pa‚aΩe ú‚anyn ala-mogaj hot‚ym, synΩym kyhal kijyma‚te

166 mo vara? Vera-ú‚an ikte gyna lijyn kerte‚. TúïΩó: ú‚an ku‚ko viktaraltyn? Molan-kólan ú‚ana‚ gyn, tide tugakat ra‚: Iisus Xristoslan gyna. Kugun haplany‚e ümouldy‚lanat vele ogyl, nadyrlanat ogyl ale moralænyj tunyktemmutlan, ‚kanetat ogyl, nimolanat ogyl, lahak Xristoslan vele! Biblij tunykta, ú‚an kum jón dene ‚kenΩym ‚iΩtaren kerte‚. Uhenie‚ paldyrna, kuze ú‚aneda – tu‚an negyzlalte‚. Vujym savyma‚te, suken kumalma‚te, Ümo dene kutyren mo‚tyma‚te; da herky‚te kuze kojmydam onha. Ily‚y‚te mogaj ily‚ym ileda, kuze ‚kendam kuheda, tymatle ale ‚yde ulyda, tuleh molat. Tidyn nergen ves glavala‚te palen nalyda. Biblij tunykta: ú‚anda Xristoslan ú‚anyme dene gyna ok muha‚lalt, da lyplanyme ok kúl, ynde pujto te ú‚aneda da aralty‚ym ‚kanda vere‚tyn ulyda. û‚an umbakyΩe qrta. Tudo ku‚ke‚, vijym poga. Ondak‚e ehe jolan preze gaj vele yle. Ynde peïgydyn jol úmbak ‚ogalyn. Biblijym tunema‚ túïalza – palen nalyda, mo tide tygaj, ú‚an. Ümyltyza, herky‚ ko‚tsa, xristian ily‚y‚tyda Ümyn kuze pol‚en, ‚iΩtaren ‚ogymyΩym umyleda. Sulykdam kasarymeke, tudlan ú‚anym peïgydemdymeke, Tudlan pútynek pualtsa, vara vesylanat kalaseda, kuze Tudo tendam hyny‚ vúda, peïgydemda, ‚úrtnæymyda deh qskeren ‚oga. Íuko-‚uko palen nalyda, u‚-akylda dene Tudyn lijyn, ojgy‚to, azapy‚te, kugu ispytanij-tergy‚y‚te kumylda utyr pohylte‚. Apostol Pavyl dene pyrlä tyge vara kalasen kertyda: £Da ynde myj ogyl ilem, no ila myjyn kórgy‚tem Iisus Xristos. A kyzyt honemΩe kapy‚temak gyn, sadygak Ümyn Qrgylan ú‚an dene ‚úlem, Tudo myjym jóraten, myjyn verh ÍkenΩym hamanen ogyl“ (Gal. 2,20). Iisus Xristoslan tygaäk ú‚anym kórgy‚tyda pohyn, saklen, viäïden ‚ogeda gyn, Ümo dene kel‚yma‚ke q‚eat ik o‚kylym y‚teda.

167

LATIKYMÍE GLAVA

UGYH ÍOHÍO GAJ LIÄÍ YLE... £Kó kú‚yh ok ‚oh gyn, Ümyn KugyΩany‚ym uΩyn ok kert“. Ioan. 3,3

Tyglaj po‚kudo semyn myj tendan dek mien kertam yle gyn da ‚inhava‚ onhenak, hon pohynak kutyrena gyn, ohyni, tyge kalaseda yle: £Myj ynde hylt óryn pytenam. Ümyn Zakonym vonhen kaenam. Tudyn sugynæmut‚o pohe‚ ogyl ilenam. Íke pravil-‚amyhym ‚ukta‚ tóhenam, da tide nimomat sajym y‚ pu. Orlykem dene ‚uko koho urok logale, ‚úmem-honem aram júlalty‚ym; ugyh ‚oha‚ jónym y‚tat gyn, moqm ulo, hylahyla puqm yle. HylaΩymat uq‚ túïala‚ yle. Jór‚yn vet myj ves kornym ojyren nalam yle!“ Hynak, poro mutym ‚úmy‚ nalyn koly‚tat tygaj eïym da ‚keΩat ‚onalten koltet: a ugyh ‚oham gyn, mom y‚tem yle kyzyt? Myj tendam kuandarem tahe: Iisus Xristos kalasen – te jór‚ynak ugyh ‚ohyn kertyda! U da haple túïalty‚, tendan ‚onymo gaäk, múndyrnat ogyl. Äzykan, da nimolanat jórdyme‚ luktalte‚ ‚kem ‚ke jóratymyda, £myj“ manyn, aram oïym kyrymyda. Jór‚yn u ajdeme lijyn seïeda ugyh ‚ohdegehak. Tidlan äzykym gyna mu‚kyn koltyman. Qrten kod‚o ily‚da keh-kunar lavyra dene amyrgen pyten gynat, onhykylykda nimolan jórdymó gaj synan konha gynat, tahyse ily‚da ‚inhavúd joktara‚ vele jóra gynat, ty‚eh lekta‚ jón ulo. û‚anle, lúd‚a‚at uke, kuryma‚lyk ik omsa, lahak ikte vele. Ojyren gyna nal-

168 man. Tymarte tútyra goh da lavyran kup goh kornym kyhalyn, sadygak aru‚ lekde ilen ulyda gyn, ra‚ ‚onen py‚ten, Ümo deh nigunar lúdde, ik o‚kylym gyna y‚tyman. Ale tugaäk lúd‚ó, aptyrany‚e, hamana‚ gyna jór‚ó, pialdyme, ‚kan ‚ke kel‚ydyme kok jolan volæykak kodsa... Uke, ida kod! Øapym jomdaryde punhalza: ugyh ‚oha‚ kel‚em! Tahak, tide minuty‚tak äzykan qrten kod‚ydam kudaltyza, uq‚ u ily‚y‚ to‚kalza. Xristoslan mogaj ajdeme kúle‚, tugajy‚ savyrna‚ ‚kanda ‚ke punhalym luksa. Ynde jody‚da um‚a túry‚ tolyn ‚uyn: £Kuze ynde myj ugyh ‚ohamΩe, kuze u semyn ila‚ túïalmanΩe?“ Tygaäk jody‚ym Nikodim Iisus Xristoslan kok túΩem ij onhyh Palestinyn kavaΩ jymalne puqn ulma‚. VozroΩdenij – ugyh ‚ohmet ily‚ym u semyn túïalme deh ätyrlan ojyrtemalte‚, knigase u lostykym pohmo gaj ogyl, tórlanemat ogyl. Kuzerakyn me uΩna, Biblij tunykta, te pervyj gana kidan-jolan, vuän-kapan ‚ohynda tugaäk, hylaΩymat – teïgylym, ‚epka kylym, avan kid‚ym hyla ra‚ ‚arneda, ‚onem. Qsogyl qn kojdymym, üΩym, ‚úlena, palena – uΩa‚ ok lij gynat, tudo ulak. Tuddeh posna hylan kolen pytat yle. Hyn vet? A tendan honda sulyke‚ ‚ohyn, Adam den Eva goh onhyma‚tak. Sandene Biblij tunykta tugerakyn, te £prestuplenijda dene da sulykda dene koly‚o ulyda“ (Efes. 2,1). Biblij tunykta q‚eΩym, tendan koly‚o da sulykan hon púrtúsy‚tyda, nimoat, ily‚ ‚ohykty‚yΩo, uke. Sulyke‚ ‚ohmylanda kóra te hyn ily‚ym hoïen ogyda mo‚to. Íuko eï poro, svätoj da hyn ily‚ym hony‚tym uqmdydegeh ila‚ tóhat, no tidyΩe nunyn ok lek. Koly‚o kap u kapym ok pu, ily‚ tuddeh ok ilaï. Biblij sandene punhalyn: £y‚tyme sulyk kolyma‚ym ‚ohykta“ (Iak. 1,15). Hon dene koly‚ak ulyna. Tendan to‚to hon púrtúsda Ümylan sluΩitlen ok kert. Biblij tunykta: £Pohmo honan ajdemat Ümyn

169 Íúly‚ deh tol‚o kuatym ok nal... da ‚onen ok mo‚to, molan mana‚ gyn, hyla tidym duxovno suditla‚ kúle‚“ (1 Kor. 2,14). Íkenan mogaj kapy‚te ulmyna denak me, hynΩym gyn, Ümo dene tu‚manle otno‚enijy‚te ulyna. Ümyn Zakonlan ogyna qïerte, da qïertenΩat ogyna kert – Rimlän-vlaklan koltymo uver pohe‚, 8,7. Tygakak Biblij teve q‚e kuze tunykta, memnan onhyhso hon púrtúsna vo‚tkoj‚ynak loklylaltyn. £Jolvunda‚ gyh túïalyn, vujvunda‚ marte memnan ik taza verat uke; äzve-jora, pale, vúraï‚e ale jogy‚o susyr, elej dene qryktydyme, piddyme, jyvyΩaïdydyme“ (Isaiä 1,6). £Hoä-‚oä ajdem ‚úm molo deh hot da muha‚dymyn loktylmo“ (Ier. 17,9). Tide loktylaltmyΩe kap sulyk gyh tole‚. Biblij ojla tygakak, menan lyΩgajy‚e hon púrtúsna – ‚kem jóratymynan púrtús‚ó. Tudo ‚ke vuä uqmdalt ok kert. Biblij kuze tunykta? Kunam me, mane‚ tudo, kú‚yh ‚ohyna, me lyΩgaen pyty‚e Adamym ‚kenan úmbah ‚údyral kudaltena, kuda‚yna, a tudym jytyraen ogyna ‚ogo, ogyna tórlate. Memnan £to‚to ajdeme“ yrese‚ pudalalt‚a‚, a viäï‚a‚ ogyl. Iisus Xristos ojlen: £Te qrykteda ha‚kan ale taliïgan túΩvalΩym vele, a tidyn godym tudyn kórgyΩó ‚oly‚tmo-tolymo da hyndymylyk dene temyn“ (Matf. 23,25). Da Biblij umbakyΩe tygak q‚e tunykta: ugyh ‚ohmo kuanym ogyna palen nal gyn, Kavase KugyΩany‚ke puren ogyna kert. Iisus Xristos q‚eat hotrak palemden: £Tylanda kú‚yh ‚oha‚da kúle‚“ (Ioan. 3,7). Koktelana‚ ty‚te nimolan, tygat lie‚, tugat lie‚ manyn ‚onymo túvyt ok kúl. Kó Kavase KugyΩany‚ke puryneΩe gyn, kú‚yh ‚oha‚yΩe kúle‚. Íkenan túï-túïalty‚ gyh £myjnam“ tórlaten, puΩen y‚tyme ok lij tidyΩe, utaraltma‚yΩe, no jór‚yn u £myj“, svätoj ily‚na da Ümylan ú‚anymyna dene pualt‚e £myj“. Ugyh ‚ohmyΩo kórgúzgarnam jór‚yn

170 va‚taltymyna gyh lektyn ok ‚ogo, ‚úmat vese ok kúl. Kú‚yh ‚ohmo tudym ok onhykto, a jór‚yn ugyh ‚ohmym, ves túrló estestvo manmym nalmym ‚iΩtara. Tide – kokym‚o gana ily‚an lijma‚et. £Tylanda kú‚yh ‚oha‚da kúle‚“. Ajdemyn lyΩgajy‚e kap da hon púrtúsy‚tyΩó Ümylan kel‚y‚yΩe nimatak uke. Íaïgat ojly‚na, taza verΩe kapy‚tyna kodynak ogyl. Xristos pohe‚ kaä‚ ajdemyn kórgó hon vijΩe pe‚ak tyran. £Tygerakyn, te tudym ogyl y‚teda, mo kúle‚ yle, mom ‚oneda yle“ (Gal. 5,17). Ile kap dene ily‚e Ümylan saj lijyn ok kert. £Joga mo ik roΩ gyhak ikana‚te ‚ere da koho vúd? Ok lij tyge, izam-‚amyh, inΩir pu‚eïge maslinym ok ‚ohykto, ale vinograd parha – smokvam; tygakak ik pama‚gyh ‚inhalan da ‚ere vúd jogen ok lek“ (Iak. 3,11-12). LyΩgajy‚e ajdeme onhyktalte‚ rimlän-‚amyhlan koltymo uvery‚te: £Jylme túï um‚a roΩy‚t – pohmo kolotka; jylmy‚t dene ‚ojy‚tyt; aspidyn aärΩe nunyn túrvy‚ty‚t; um‚a‚t nunyn ‚uhko mut dene, koho dene temyn. Vúrym joktara‚ nunyn joly‚t pise; ‚alatylma‚ da ko‚arty‚ nunyn kornúmbalny‚t; nuno tynys kornym ogyt pale. Íinha onhylny‚t Ümo deh lúdmy‚t uke“ (Riml. 3,13-18). Kuze te ahala‚ ale uqmda‚ ale va‚talta‚ ‚oneda tygaj logarym, jylmym, túrvym, jolym da ‚inham? Lijyn kertdyme. Tuge vet. Iisus Xristos tidym palen, sandenak ojlyde kertyn ogyl: £Tylanda ‚oha‚ kúle‚ kú‚yh“. Biblij ves very‚te ojla: £Kerte‚ mo Efioplänin ‚ke kova‚tyΩym va‚talten, a leopard – kova‚ty‚te ‚ke tamgaΩym?“ (Ier. 13,23). Rimlän-vlaklan koltymo uvery‚te 7,18 ludyna: £MolanΩe, palem, ok ile myjyn kórgy‚tem, ves semynΩe, kap kórgy‚tem, poryΩo“. Bibliät ojla: £Arala‚ tyr‚yza hyla dene tynysym da svätoj ulmydam, tudyn deh posna iktat Gospodæym ok uΩ“ (Evr. 12,14). Ugyh ‚ohyktymo puymo ily‚

171 uslovijym vesemdyme dene ok túlaï. Íke ‚ohmyΩ denak ajdeme Ümylan jór‚ó gaj svätoj ok lij, Kavase KugyΩany‚lan jóren ok tol. Ugyh ‚ohma‚tyΩe vele tygaj túïalty‚ym nale‚. Ümyn ily‚ dene ila‚lan Ümyn púrtúsan ‚ohman. U ily‚an lijmet yr‚ijym u‚e‚tara. Tudo vet kok mogyran: hurijΩe da ‚eïgel mogyrΩo ulo. U ily‚ nalmat tygaj yr‚ijlan kel‚en tole‚: Ümo puymo da ajdemyn. Me ajdeme mogyrym savyrnyme nergen glava‚te uΩna, ves mut dene gyn, palen nalna: mom y‚ty‚a‚ ulyna. Onhen lektyna ynde, mom vara Ümo y‚ta? Ugyh ‚ohyktyma‚yΩe pútynekak Svätoj Íúly‚yn pa‚aΩe. U úmyrym nala‚lan ‚keΩe me nimomatak y‚ten ogyna kert, ‚otlan ogyna kondo. Biblij taklan ogyl palemda: £Nunylan, kó Tudym kórgy‚kyΩó nalyn, Tudyn pa‚aΩlan, ulmyΩlan ú‚ana, Ümyn joha liä‚ vlastæym puqn, tide vlastæ‚e vúr gyh ogyl, kap dene, marijΩyn ‚onymyΩ gyhat ogyl, no Ümo deh ‚ohynyt“ (Ioan. 1,12-13). Ves mut dene gyn, te kap da vúr pol‚ymo pohe‚ ugyh ‚ohyn ogyda kert, tidyΩe tygak onhykta: ugyh ‚ohmym ves tukym dehat ogyda nal. Xristianstvymat nasledstvo dene pyrlä nala‚ ok lij. Ahat-avat xristian lijyt gyn, johaΩat lah xristianak gyna lij‚a‚ manmym nigu‚tat ogyda uΩ. Kaplan tuge kúle‚ manyn tóhymó dehat ogyda ‚oh, manalte‚ Sväwennyj Vozyma‚te. Ves mut dene gyn, ‚ke vuä nimomat y‚ten ogyda seïe. Te koly‚o ulyda. Koly‚yn ily‚yΩe uke, sandene mom tudo vaptyl seïaΩe? Ajdemylan pe‚ak tuge kúle‚ da tudlan ugyh ‚ohmat ok koj. Ugyh ‚ohmet, tygerakyn, ajdemyn kap-‚amyh u‚nymo jón denat ok volgalt. ÜΩo malda, myj avtomatiheski kú‚yh ‚oham – pujto tudo ala-mogaj herkyn eïΩe lijyn ‚inhyn, júlaΩym ‚ukta, U ij godym jór‚yn ynde ves semyn ila‚ túïala‚ ‚ke onhylnyΩo obäzatelæstvym nale‚. Hyla tide saj da ik mogyrym

172 qsogyl hyn – sajyn ila‚ túïala‚ kúle‚, sulyk deh posna, no ugyh ‚ohmym tide nigunamat ok pu. Adakat túenak kalasena Iisus Xristosyn mut‚o denak: £Mylanna kú‚yh ‚ohmo kúle‚“. £Kúle‚yΩe“ q‚e punhalymak ok onhykto. Kúle‚ vele. ÍiΩyda, mylanna ala-moΩo kú‚nó y‚talt‚a‚. Ajdeme ‚ke ‚onymyΩ dene da ‚ke vuä ok ‚oh. Tudlan £‚oha‚yΩe kúle‚“. Tide ugyh ‚ohma‚et memnan volä deh ok ‚ogo. Tide pútynekak Ümyn pa‚aΩe – memnan Ümo ‚ohykta. Nikodim umylen kertyn ogyl, kuze kokym‚o gana uq‚ ‚ohyn kerte‚? Hot órmyΩ dene, ‚arneda haj, kok gana pohela jode‚: £Kuze?“ Ugyh ‚ohmo pe‚ umylydymyn da jomakysyla huhe‚ gynat, tide hyn ogylym ok y‚te. Me umylenat ogyna kert, kuze? Da kalasyza, mo y‚talte‚ qlektrotok dene, kuze ‚ohe‚ da molan – qsogyl kyzytse nauka ves semyn umyltara‚ jónym kyhale‚ ynde. Jóra, iktym palymat sita: pórtnam volgaltara, teleperedahym koly‚tykta, radiom, tide da tudo. Qn tyglajym ojlen pu-än, molan ‚oryk tugaj haple meΩym tupe‚yΩe ku‚ty‚a‚, nu, mogaj vij dene hyla tide lekte‚yΩe? Tudyn meΩ ‚yma, u‚kalyn adak‚ym ko‚tyra. Da molan kajykyn pystyl, a meΩ ogyl? Tuge púraltyn mana‚etak vele kode‚, rodem. Íuko-‚uko lijdyma‚ym uΩyna, no tygak kúle‚, ‚onena. Palena tudymat: sulyknam kasaren, Iisus Xristosyn veraΩym nalyna gyn, me kú‚yh ‚ohyna. Teve umyla‚ lijdymet ku‚to! Tunam iΩe Ümyn ily‚ ajdemyn honΩo dene u‚na. Lah tidyΩak ‚ke herete‚yΩe memnam Ümyn joham y‚ta. Tudo Íke ‚úly‚yΩym memnan úmbak pual kolta. Svätoj Íúly‚ goh Iisus Xristos ‚úme‚na verlana, tygerakyn kurym-kuryme‚lan Tudyn dene jygyre lijyna. TidyΩym tuge umylyman: kú‚yh ‚ohynda gyn, Ümo den tór ila‚ túïalyda, molan mana‚ gyn, Tudyn ily‚yΩym pajleda, da ty‚eh nimoΩat ok katykem.

173 Kú‚yh ‚ohmekyda ala-moΩat lijyn kaä. Ikym‚yΩe, jór‚yn ves semyn uΩa‚ da umyla‚ túïalyda. Ümynmutar‚a‚ ulo: £Molan mana‚ gyn, Ümo pyhkemy‚ gyh volgydylan volgaltara‚ ‚úden, memnan ‚úmnamat volgaltaren kolten, tidyn goh Ümyn hap‚ym umylymo dene pojdaren, hylaΩymat Iisus Xristos goh“ (2 Kor. 4,6). Da ves very‚tat ojlymo: £Íúmdan ‚inhaΩym volgalaren púsemden, te umylyza manyn“ (Efes. 1,18). Ondak hyla tidym ‚yrgyΩ-vo‚tyl kolynda gyn, ynde ú‚an dene peïgydemza. Kórgó honda tygerakyn va‚talte‚. Tendan ‚onyma‚dan rúdyΩó Ümo lie‚, túnä umylyma‚dan rúdyΩó. Tendan loho £myjda“ granit negyz‚e gyh poïgalt vozo. Kokym‚yΩo, tendan ‚úmy‚tydat hylaΩat manme gaj £unhylvuä“ savyrna. Biblij ‚iΩtara: £Da puqm tylanda u ‚úmym, u ‚úly‚ym puqm tylanda; da nalam tendan kapda gyh kú ‚úmdam, da puqm tylanda vurgem gaj ‚úmym“ (Iezek. 36,26). Ümo ojla: £Myjyn zakonem kórgy‚kyΩó py‚tem da ‚úme‚dak tudym vozen ‚yndem“ (Ier. 31,33). Mo qn ‚erge tymarte lijyn, tudymat ves túrlyn onha‚ túïalyda. U púrtúsda Ümym jórata‚ túïale‚ da hyla, mo Tudyn lúm dene kyldaltyn. Ynde te ily‚y‚tyda qn haplany‚ym, kugum da sóralym jórateda, úlyk‚ym, úmylanym, ‚ak‚ym tetla uΩmydat, kolmydat ok ‚u. Tendan jyr ily‚y‚te mo y‚talte‚ gyn, hyla jody‚ym lah ‚kendan semyn gyna umyla‚ túïalyda. Kó nuΩna‚te orlana – tudlan ‚úmda pohylte‚. Kum‚yΩo, kórgó voläda, tidym ale tudym y‚tyme ‚umyda pala‚ lijdymyn va‚talte‚. Amal ves túrlylan kóra punhal ‚omakdat ynde vese. Biblij ojla: £Túnä ÜmyΩo... da tek kaΩne poro pa‚a‚te tendam peïgydemda, voläΩym ‚ukta‚ jónym y‚ta, mo Ümylan kúle‚, hylaΩymat tylanda Iisus Xristos goh ‚iΩtara“ (Evr. 13,20-21). U hon púrtúsda, Ümo deh nalme, tudyn voläΩym ‚ukta‚ túïale‚. Lahak Tudyn ‚onymyΩymak vele ‚ukta‚,

174 ala-mo semyn kuanen ‚ukta‚ túïalyda. Ala-mogaj izi ‚onyma‚tat, izi somyly‚tat Tudlan gyna ú‚aneda, tidyΩak tylanda tendan molan ‚ohmydam, mom y‚ten kertmydam, u kojy‚-‚okty‚an liä‚da, ves túrló jomartle kumylym, ily‚y‚te ves principym, hyla qn kúle‚anym da kuryma‚lykym pólekla. Ümym haplandara‚ – teve rúdó ‚ony‚da mogaj lie‚. Herky‚tat ú‚any‚e-vlakym pala‚ túïalyda, nunyn dene honda kana. Biblijym jóraten ‚yndeda. Izi‚ak ära somylda lektyn gyn, tudym koraïden, kúle‚an somyldam ‚ueda: Ümo dene pyrlä uldy‚muty‚to Ωapym qrtara‚. Hon kórgydak va‚taltyn ynde. Molan mana‚ gyn, jú‚ty‚tó kylmen ko‚t‚o gaj lijynda ulma‚, ‚oä tendam avyrkalen. Sulykym y‚tylynda lahak ú‚anydyme dene, tudo vet sulykyn negyz‚ylanak ‚otlalte‚. Ümo ala uke, ala ulo manyn, vujdam aïyrtylynda. Kuana‚da kúle‚: ynde Ümo dene pyrlä kaΩne kehym veselan qrtareda, muha‚y‚te kolymo dehat ogyda lúd. Ümo da Tudyn Mut‚o, teve qn kugu qïerty‚. Ojlymanat ogyl, ily‚dan rúdyΩó yle – kuge‚nyma‚! Kuze uke gyn. Íkem jóratyme kumyl tendam indyren, indyrymyΩak qn sajyn huhyn, palen ogydal – osal qreak pohe‚da ko‚tyn. Vlastæ lijyn tendan adak‚ym. MarijΩyn – vatym kyra‚, vatyΩyn – marij saïga‚ túkym ‚yndyla‚. Q, vlastæ vet tudo qreak tamle. Mer ily‚y‚tat, e‚ kokla‚tat. Myj tyge ojlenam, myj tyge ‚onem, mylanem tyge kúle‚, myjym gyna koly‚t. Ot y‚te gyn, tylat onhyktem myj, terys ora‚ ku‚kyn ‚ogal‚e o‚ jolan, uΩar terkup‚an poïgo! Tyge kaä vet ily‚y‚te kuge‚nyme sulyk. UΩmy‚udyma‚ den kuge‚nyma‚ ik voΩ gyh túzlanat, nine kok aär poïgo. Ulanrak eïym uΩyn, aäran ‚úvyletym joktarenat, a, teve tudo pa‚amat ok y‚te, ‚oly‚t ila... Tuleh molat, tuleh molat. Ynde hyla va‚talte. Tyj ugyh ‚ohynat. Kú‚yhak ugyh ‚ohyktenyt.

175 Lijyn pagyt, va‚ke gyna da ku‚tylgyn ‚ojy‚t kertynat. Íonyma‚tyda, pa‚a‚tyda ‚uko ‚oä da koktelanyma‚ lijynyt. Pyty‚t nuno ynde. Kap sulykym pogen, ves kapym va‚lijyn, ‚er temme‚ malenat. Tidat va‚talte, Ümyn púrymó mariet, vatet ulo, da tidat pe‚ sita. Ävyl tak‚e ynde, ‚eklane gyna, tyjym utyr vaïa‚ túïale‚, tudyn ‚yndyme opty‚e‚yΩe ik-kok ganaΩe sadygak piΩat. No tunamak ‚iΩyn nalat da Ümet dek herky‚ mien kalaset, prostitla‚ jodat. Va‚taltyn kórgó honda. Akret godso jomak ulo sósna den ‚oryk paha nergen. Ik fermer sósnam móïgyΩó konden ulma‚. Haplyn gyna mu‚kyn, kúh‚ym jylgyΩtaren, duxim ‚yΩykten, ‚úe‚yΩe lenhe‚kam kylden da unagude‚yΩe ‚ynden. Sósna ogyl, tulehat koh – motor vurgeman tulahe! SveΩa, aru, sóral sósna. Ikmynär Ωap hylanat tudym moktat, jóraten onhat. Pohylt‚o omsam ‚eklanen ‚ukta da sósnat, mogaj ulat, kudal lekte‚ una pólem gyh da vigak pervyj logal‚e lavyran vúdy‚ puren voze‚. Molan? Da ‚úmΩó denak tudo sósna kodyn. Púrtús‚ó va‚taltyn ogyl. TúΩval tús‚ó gyna ik Ωaplan qrnen, a kórgó gyh‚e tugaäk lavyragudo. A ynde ‚oryk paham nalza. Tugak sóralyn qryktyza, kudyvehy‚ koltyza. Hyla lavyran verym koraï kaä. Molan? KórgyΩ denak ‚oryk paha, sandene. Ajdeme denat tygak lijyn kerte‚. Hiktyza, qryktyza tudym, herky‚te pervyj very‚ ‚ogaltyza – svätoj gaj koe‚, nigu‚ uke, kaltak. Ondak palymyΩe-vlakym aruΩo dene óryktara, da kutyrenat mo‚ta... No qrdene qrla‚ym kajyΩe-än pa‚a‚kyΩe, q‚e ikmynär kehe ilaltyΩe ‚ke ‚ot mumyΩ dene, da uΩyda, kuze tudym ‚ke kórgó hon púrtús‚ó va‚talten ‚ynden. Molan tudo tygaj? Da púrtús‚ó ok va‚talt, sandene. Ugyh ‚ohyn ok kert. Ugyh ‚ohmyda kuΩu Ωaplan tendam va‚talta gyn,

176 taläka ‚onyma‚ tendam ugyh seïen ok nal gyn, palyza – Ümo tendam jórata. Íke jóratymyΩ dene ondak kúldyma‚ym y‚tyl‚e eïym Ümo sae‚ uΩyn py‚ta, ale tudyΩyn sulyk‚o ‚uko gynat. Ümo onhyk ‚ogal‚e pujto äzyk‚ymat nigunam y‚ten ogyl, tuge aruq‚te‚. Apostol Pavyl ojla: £Kó titakla‚ túïale‚ Ümyn ojyrymo eïym? Ümo nunym prostitla“ (Riml. 8,33). Sulykda prostitlaltyn. Ümo äzykdam teïyz punda‚y‚ kudalten kolten. (Mix. 7,19). TuprúdyΩ goh myjyn hyla äzykem (Isaiä 38,17). Hyla sulyk ú‚tylaltyn. Ümo onhylno parymanlak ‚oget, no te prostitlyme ulyda, Ümo dene kel‚eda ynde. Tymarte Tudyn tu‚manΩe ulyda yle. Biblij u‚e‚tara: £Tide oge‚at site da, no Ümyna dene Iisus Xristosna, Gospodæna goh moktanena, Tudyn gohak me ynde prowenæym nalyn ulyna“ (Riml. 5,11). No tulehat koh ynde te Ümyn e‚y‚ nalaltynda, ynde te Ümyn joha ulyda. £Ondakak ‚onen ulma‚ ‚ke ik‚yvy‚kyΩe savyra‚ Iisus Xristos goh, Íke kumylΩo pohe‚“ (Efes. 1,5). Ynde te Kavase e‚y‚ u‚nen ulyda. Vúrgorny‚tyda KugyΩan vúr ko‚te‚. KugyΩan ik‚yvyΩe ulyda. Íinha‚tyda porylyk tul júla, o‚kylda ‚uldyraïyn, hurijy‚tyda kuan pajremla. Tendan jolta‚dat kóranalyn onhat ynde, va‚talty‚dam ‚kandak ojlat. Te kú‚yh ‚ohyn ulyda. Molylanat ojlem: kú‚yh ‚ohmekyda palyme va‚talty‚-‚amyh vuhat. Ikym‚yΩe, sulyk nergen ‚onymyda vuhydymyn ves túrló. Ümo semynak ynde tudym uΩmyda ok ‚u. Äzyklan uk‚inhy‚ vele tola‚ túïale‚. Xouston ola‚te, Teksasy‚te, memnan ik pogyn qrtyme godym, ik ajdeme kú‚yh ‚ohmym nalyn. Tudyn araka kevyt‚e ulma‚. Ves kehyΩyn omsaΩ deke mien onhat, tu‚to uvertaryma‚ keha: £Túhmó“. Ikmynär Ωaplan ondak kolynam yle q‚e ik ajdeme nergen, tudat kú‚yh ‚ohyn evangelizacij godym. Hyla olalan qn hot jú‚ó semyn palyme ulma‚. Tugak lúmΩy-

177 mat puqnyt: £Íoïgo DΩon“. Ves qrla‚yn sadetym ala-kó uΩynat, ojlen: £Poro qr, Íoïgo DΩon“. £Kón dene te ojleda?“ Jodyn sadet, £Myjym tetla Íoïgo DΩon“ manyn ogyt lúmdó. Myj ynde £U DΩon“ ulam. Hynak, ily‚yΩe jór‚yn u korny‚ lektyn. Kokym‚yΩo, te ‚keak pala‚ túïalyda – kú‚yh ‚ohyn ulyda, sandenak Ümylan qre sajym y‚tymyda vele ‚uq‚. £Tudym palymynam sugynæmut‚ym ‚uktymo gyh palena“ (1 Ioan. 2,3). Kum‚yΩo, túnä deh ojyrymo lijyda. Biblij mane‚: £Túïämat ida jórate, túnä‚te mo ulymat; kó túnäm jórata, tudyn Aham jóratymyΩe uke“ (1 Ioan. 2,15). Nylym‚yΩe, tendan ‚úmy‚tyda li‚yl dek u jóratyma‚ ‚ohe‚. Biblij mane‚: £Palena, me kolyma‚ gyh ily‚y‚ kusny‚na, molan mana‚ gyn, iza-‚amyhym jóratena; izam jóratydyme kolyma‚tak kode‚“ (1 Ioan. 3,14). Vizym‚yΩe, me tetla ogyna äzykaï. Biblij ojla: £Me palena, keh-kóat, Ümo deh ‚oh‚o, äzykym ok y‚te“ (1 Ioan. 5,18). Me tetla sulykan pa‚a‚ ogynat to‚kal. Teksasy‚te ik eïyn istorijΩym ojlat, kaΩne qrdene tudo imnæyΩym kabak omsa vokten kylden hara ulma‚. Ikana kabak oza uremy‚ onhale‚ da uΩe‚, tuddek ko‚t‚o eïyn imnæyΩe metodist herke kapka vokten kyldalt ‚oga. OzaΩe vara vúden kaä. Tudym uΩe‚at, kabak ozat kyhkyra: £Ojlo-än, tular, molan imnetym tahe herke onhylan joly‚ten ‚ogaltenat yle?“ Tularet savyrnen ‚ogale‚ da va‚e‚ta: £Teïgehe kastene myj molitva pogyny‚to savyrnenam, da ynde myjyn imnemlan ves kapka onhylno ‚oga‚yΩe pial lektyn“. Ugyh ‚ohmo-vozroΩdenij manmet teve lie‚. Da q‚e teve mo lie‚ savyrnymet. Tide hylaΩat onhykta: te ‚ke verdam va‚talteda.

178

LATKOKYMÍO GLAVA

UTARALTMYLAN ûÍANYMANAK £Tidym myj tylanda vozenam, Ümyn Qrgylan ú‚any‚e-‚amyh, palyza ‚ony‚ym, – teat, Ümyn Qrgylan ú‚anen, kuryma‚lyk ily‚an ulyda“. 1 Ioan. 5,13

KaΩne arnän myj tugaj sery‚-‚amyhym naledem eïvlak deh, nine sery‚la‚te xristian ily‚ ‚oty‚to koktelanena, a ‚ukyΩ godym ogynat ú‚ane manyn serat. Tygak ätyr sery‚ hot ú‚any‚e-vlak deh tole‚, tolæyk ‚iΩalte‚, ala-molan Xristoslan ú‚anymy‚t dene kuanym ogyt nal pujto, ú‚any‚tat ‚agalrak – xristianyn opyt‚o negyz gyhak palyme ogyl nunylan ala-mo. Tidlan lijynak tide glavam memnan dene mo lijmylan da ikte‚len ojla‚lan kuhyltyna. Me vet uΩna, kasaraltma‚ mo tugae da kuze tudo qrty‚a‚, ú‚ana‚ da kú‚yh ‚oha‚ lie‚, manna. Ynde ik rúdó jody‚ kode‚: tide hynΩymak myj denem lijyn manyn, kuze peïgydyn ú‚ana‚ yle? Íuko eïΩe, kón dene myj ikana vele ogyl va‚lijyn kutyrenam, äzyky‚tym kasarenyt, hot ú‚ana‚ túïalynat da kú‚yh ‚ohynyt, no tidyn ‚oty‚to alät koktelanyme kumyly‚t kodyn. Hynak mo, manyt, savyrnenam ynde? Ajsta onhen lektyna, molan memnan tide pagyty‚te rualme gaj va‚talty‚na lijyn, molan tunem ‚uynna? Qn ondak‚e, xristian vera‚te peïgydemyn, xristian lijyn kaΩne kerte‚, tidyΩe, ‚aïgat palemden ulyna yle, ikana‚te, volgenhe volgaltme semynat qrten kerte‚, tygak ‚uko ij ämdylalt ‚ogymylanat qïerta,

179 qrkyn-qrkyn ajdeme savyrna. PytaΩe hyla tide ra‚ punhal dene, da pujto tudo ikana‚tyΩe oge‚at ‚iΩalt. Vujym utyΩym udyrkala‚ da ‚onkala‚ ogyl manyn, ikana‚te ra‚emdy‚a‚: xristian liä‚lan ni kugu obrazovaniet ok kúl, ni mo. Ikmynär ij onhyh ik kugu Ümynßeï-propovednik ‚iΩtaren yle: £Me samyryk tukymym xristian ‚úly‚e‚ peïgydemden ku‚ty‚a‚ ulyna, tek nuno y‚tat ‚ono, pujto ala-kunam xristian lijyn ogytyl, a savyrnenyt, pujto nuno qreak Ümylan ú‚anen ilenyt, kúrylty‚ nigunam y‚ lij“. Religij negyze‚ vospitatlymyn filosofij ‚otan jody‚yΩo lah ty‚te, da ‚uky‚t vara‚rak nalme religij uhenijlan kóra xristian veran rúdó jody‚yΩym ala-kuze órdydyΩe‚ kodenyt. Tide kurym túïalty‚te professor Sterbak, pe‚ kugu u‚an ajdeme, tygerak palemden: Gospodæyn mlandúmbalse pa‚aΩym ‚ukty‚o lúmló sluΩy‚o ka‚ak ätyr godym religij ‚oty‚to kugu pereΩivanijym, kuatle hon turgymym qrty‚e-vlaklan gyna kel‚y‚e somylym ‚inha onhylny‚t kuhat. Tudo tygak vesymat ‚iΩtaren. Savyrnymyn mo lijmyΩym hony‚t dene ikana‚te umyly‚o-‚amyh ‚ohynΩo tugaj verla gyh tolynyt, tu‚to izi‚t godym xristian vera nergen ale palenΩat ogytyl ä pe‚ ‚agalΩe ‚ot dene kumal ilen. Nine mutym religijlan tunyktyma‚ va‚tare‚ viktarmut semyn umyla‚ ogyna ‚údó, jór‚e‚ móïge‚la, posna eïyn hyn religij dek pórtylmó korny‚tyΩo, tudym tunyktymo godym puren kajy‚e joïyly‚lan kóra ‚ke vuä ugyh ‚ohmyΩ godym hon turgymΩym va‚talta‚ ves jónym kyhalme ok kúl, mannena. Íke Ωap‚e godym Iisus Xristos ik qn hot ú‚any‚e ajdemylan tyge ojlen: £Kó kú‚yh ok ‚oh gyn, Ümyn KugyΩany‚ym ok uΩ“. (Ioan 3,3). Nikodim ‚keΩat ‚úm-hon uqmmym religijym hot palymyΩ dene alma‚ten kertyn ogyl, da memnan kugu naukyn túlaïme Ωapy‚-

180 tat ty‚te progressy‚ iktat lektyn ogyl. Íotdymo lihinke kokon vúdylka‚tyΩe ‚uko Ωap kijylte‚, ku‚myΩat, vesemmyΩat ok ‚iΩalt. Pe‚ qrkyn gynat, sadak iktaΩ-kunam da, púrtúsynak palemdyme vrema‚te, tugaj tat pohylte‚, kritiheskij tohky‚ manme gaj ‚uq‚, da kokon gyh motkoh motor lyve hoïe‚ten lekte‚. Qrkyn ‚umo ikmynär arnät tudlan nimo deh hot kúle‚, ohyni. Kokony‚to keh-mogaj uda lijyn gynat, tidlan ojgyrymyΩo ok kúl – teve tidym vue‚da lodenak ‚yndyza! – sadygak sóral Ωap tole‚. Tide pe‚ak pajdale primer, hynak vet? TúΩem dene Ümylan ú‚any‚e kyzytat Xristosym va‚ uΩmo gaäk lij‚a‚ tatym vuhen ila da oge‚at pale, tole‚ tudyΩo ale ok tol. No ú‚any‚t da suaple ily‚y‚t iktym ra‚emda: sadygak nuno ‚ke vuä ma, vesyn pol‚ymo dene ma Xristos dek savyrnenyt, vuhat. Íke‚t ala ‚iΩyt tidym, ala ogytat ‚iΩ, kalasen kertyt ale uke, kolyma‚ deh ily‚ym ojyren ‚ogy‚o ‚em hek-granicym kudo kehyn vonhenyt? HynΩymak, kudo kehyn? KaΩnynat koktelanyme tat‚e lie‚, da iktat vele ogyl, religij ‚oty‚to hon turgymy‚t ulo. To‚to Sugynmuty‚to teve kuze ojlalte‚. Moisej, ‚arneda, Sinaj kuryk úmbak kúza, Ümyn kid‚e gyh Sugynæmut skriΩalæ manmetym nalneΩe. Tudym kolty‚to evrej‚amyh pórtylmyΩym hyten-hytyde vuhen kiät, ‚inha‚t dene Moisejym uΩyn ogyt kert. Vara‚yΩym nunet koktelana‚ túïalyt: hynak mo me Moisejym tygaj pa‚a dene kolten ulyna, kaen gyn, uke gyn, ala iktaΩ vere lijyn, tide de tudo. Ikte-vesy‚tlan ojlat qsogyl: £Tide ajdeme dene, Moisej dene, Egipet mlande gyh memnam utaren luktyn gynat, ala-mo lijyn, ogyna pale“ (Isxod 32,1). Ümo deh nunyn haknymy‚t lah koktelanymylan, ú‚anydymylan kóra ‚ohyn. Memnam pytarenak ‚ogy‚o koktelanyme kumyl, ú‚an jommo ‚uko honym nimolan ogyl pytara, Ümylan

181 hyn ú‚an deh umbak, jórdymó korny‚ naïgaenak ‚oga. Religij kú‚e‚ tarvany‚e hon turgymym kun gyh lukte‚. ÍukyΩo tide turgymym kórgó gyhak umylenat ogyt ‚ukto ala-mo, a moly‚t hyn ogyl uvertaraltynyt, sandene Sväwennyj Vozyma‚te mo palemdaltyn ogyl, tudym kyhalyn, Ωapym aram qrtarat. Ajdemym utaryme dene kyldalt‚e tekstla‚te Biblijy‚te, tudyn U Sugynæmuty‚tyΩo, £vera“ – £ú‚an“ mut kum ‚údó utla gana kuhyltalte‚. Evrejmytlan koltymo uvery‚te ojlalte‚: £Kúle‚ak, Ümo dek tol‚o Tudyn ulmyΩlan ú‚any‚a‚, da kyhal‚ylan Tudo Íke pua“. Tide very‚tak ojlalte‚: £A ú‚an deh posna Ümylan kel‚a‚ ok lij“ (Evr. 11,6). Tenij samany‚te xristianstvym ‚ke veraΩlan ‚otly‚o kokla‚te hon turgym nelyn da hagremaltyn kaä, ty‚ke-tu‚to tajny‚te‚ q‚e vot tidlan kóra: me kok mutym, kok ‚onyma‚ym, vik‚ym, kok institutym lugena: £ú‚anym“ da £‚iΩma‚ym“. û‚anymym qre ku‚ko-gynat viktarat, tudyn obæekt manmet‚e ulo. û‚anena gyn, kólan-gynat da molangynat. Verne vet? TidyΩym myj ‚ke semynem fakt kuze kaä – pohela kalasem, tugak ‚ogy‚t, very‚tym va‚taltylme ok kúl. Qrykym puyza-än nine kum mutym kalasa‚ da nuno vera ‚oty‚to koktelanyme deh ú‚anyma‚ke luktyt. Teve nine kum mut: fakt, vera-ú‚an, da ‚iΩma‚, huvstvo. UlyΩat kumyt vele: fakt, vera, ‚iΩma‚. Nuno tygakak ‚ogy‚t, very‚t yny‚t va‚talt: fakt, ú‚an da ‚iΩma‚. Tide pe‚ak kúle‚an. Very‚tym va‚talteda gyn, iktym ojyren, vesym mugedyl, kum‚ym e‚aren, nimo uke‚ke tolyn lektyda, honda tynysle ok lij, pujto te pyhkemy‚y‚te pyrdyΩlam niältkalen ko‚tededa, ok lij tygodym kuanat, ú‚anat, da peïgydyn kalasenyt ogyda ‚ukto: £Myj ynde palem, Kólan ú‚anenam!“ (2 Tim. 1,12). Sulyk deh jór‚yn utlenda gyn, utlen ulyda Iisus

182 Xristosyn EvangelijΩylan lah ‚kendanak vele ú‚anymylanda kóra, kuzerak tide païgydemdalt punhalalte‚ Sväwennyj Vozyma‚te. Ty korno ondak‚e tylanda aïysyryn, dogmat dene tem‚yla huhe‚. Fakt‚e ty‚te: ves korno uke! Tide fakt. Biblij umyltara: £Myj túïalty‚te tunyktenam tylanda, mom ‚keΩat hony‚ ‚yïdarenam, ves semynΩe – Xristos memnan sulykna verh kolen, da tudo uraltyn, da kum‚o kehyn ylyΩ kynelyn, Vozymo pohe‚“ (1 Kor. 15,3-4). Bibliäk ojla, me, mane‚, utaryme lijyna, tide hyn lij‚e faktlan ú‚anena gyn. Xristosyn pa‚aΩe – fakt, yrese‚ pudalaltmyΩe – fakt, Tudyn kolotkaΩe – fakt, da Tudyn ylyΩ kynelmyΩe – fakt. Mo nigunamat lijyn ogyl gyn, tudlan ú‚ana‚yΩat ok lij. Verne vet? Evangelijym tudlan ogyl vozymo, ‚to eï-‚amyh ú‚anat. û‚any‚t manynat lúmyn seraltyn ogyl. Pasxa qrdene ikmynär ú‚any‚e eï ú‚anyΩak yle manyn ogyl vet Iisusyn kolotkaΩe ära ‚ogen. û‚any‚tak yle manyn ogyl vet kolotkaΩe, adakat túen ojlem, jór‚yn ära lijyn! Vot tidymak umyla‚ nelylan ‚otlat. A tak‚e vet hyla ra‚. Fakt manmet ú‚an deh qreak ondak lie‚. Ondak‚e fakt, vara ú‚an. Fakt ok lij gyn, logiheski ú‚ana‚yΩat aram. Biblij memnam ala-mogaj lijyn kertdyme onæy‚vityma‚lan ú‚ana‚ ok úΩ vet, lah istoriheskij faktym gyna onhykta, tide fakt‚e istorijy‚te liedy‚e molo faktym kugyt‚o da ajdeme honlan kúle‚ ulmyΩ dene qrten koden, mogaj q‚e ves istoriheskij sobytijym tudyn vokten onhykten kertyda? Ümyn knaga ú‚ana‚ úΩe‚, tide pa‚aΩe Xristosyn ‚kenΩynak, tudym sulyk da sulykan-‚amyh lúme‚ y‚tyme, hyla ajdemylan qn kúle‚an, kó honΩym Tudlan pua‚ punhale‚, pohe‚yΩe kajyneΩe. Utaralta‚ manyn, Xristoslan ú‚ana‚, tygeΩe ynde lij‚e faktlan ú‚ana‚ – iktak.

183 û‚an manmynaΩe, vera, kokym‚o verym nalyn ‚oga – mut semyn. Hylanat ‚úm tura kidym py‚ten kalasen kertyt: nimolan ú‚ana‚ gyn, ú‚ana‚at nimolan. û‚anlan obæekt manmet kúle‚, ku‚ko tudym viktara‚, ves semyn, tudlan predmet, celæ kúle‚. Tide obæektlan xristian vera‚te Iisus Xristos ‚otlalte‚. Íotlalte‚ vele ogyl, hynΩymak ule‚. û‚an adak‚ym £mylanna tyge y‚ta‚ kúle‚“ manyn ‚ogy‚o u‚na dehat viän. û‚an ‚ke £kompanijy‚kyΩe“ voläm u‚en ‚oga. Øelanij deh zavisitla, man‚a‚, tudlan dejstvij kúle‚. HynΩe denak ú‚anena gyn, me ila‚ túïalyna. Adak‚e ú‚an pa‚a deh posna koly‚o kap gaäk. û‚an tudym onhykta memnan religijy‚tyna, xristian religijy‚te: ajdeme pútynek Xristoslan ú‚ana‚ túïalyn da Tudyn kid jymak‚e kusnen, jodmyΩym-kú‚tymyΩym-‚iΩtarymyΩym koktelanyde ‚ukten ‚oga. û‚an tygak sulykan ulmetym da Xristos dek savyrnymetym peïgydemden onhykta. Me, nauka pohe‚ ‚iΩtara‚ gyn, Xristosym ‚kenan Ümyn puymo kudym‚o ‚iΩma‚ dene gyna umylen kertyna – ú‚anymyna dene. Mylanna póleklalt‚e vih ‚iΩma‚naΩe Xristosym umyla‚ ogyt pol‚o. Kú‚nó ojlymo kum muty‚to ‚iΩma‚ mut pytarty‚ very‚te ‚oga. Tide mut memnan ‚onyma‚tynat pytarty‚ very‚tak vele lij‚a‚. Myj ondakrak ojlenamat yle, ‚uko turgymΩo, ala tyge jóra, ala tuge saj manme koktelanyma‚at tu‚eh lektyn ‚oga: eï-‚amyh aralty‚ym kyhalyt da qre turgyΩlanat, ondak‚e ala-mogaj kórgó hon turgym kapy‚te lij‚a‚, vara iΩe Ümo dek savyrnymym ‚iΩat... Aralty‚ym tyge kyhal‚e-‚amyh deh vesy‚t Sväwennyj Vozyma‚te onhyktymylak tóhat, pe‚ak palyne‚t, mogaj turgymym mylanna Biblij sóra. Te poro uverym kolynda, te paleda sulykan ulmydam, Sakly‚e kúlmymat umyleda, uΩyda, kyzytse ily‚daΩe honyn pudyrgylan ‚elaltmyΩ dene iktak, ‚kem ‚ke tórla‚

184 manyn, hyla jónymat kuhylt pytarenda, da hylaΩat nimo ‚oty‚ konden ogyl. Tygaj jom‚o turnä lijyn, te Iisus Xristos deh utara‚ jodynda. û‚anenda, Tudo utaren kerte‚, da hynΩymak utara. Sulykan-‚amyh dek uverΩym ikana vele ogyl ludyn lekme. Tu‚to ojlenys: £I tolza Myj dekem, hyla indyralt‚e, nelem‚e-‚amyh, da Myj tendam lyplandarem“ (Matf. 11, 28). Te sórymymat oken lektynda: £Myj dekem tol‚ym pokten om luk“ (Ioan. 6,37), da q‚e: £Kó ko‚ken, tol Myj dekem da jú“ (Ioan. 7,37). U Sugynæmutym tútkyn ludyn, palynem yle, mogaj hon turgym memnam umbakyΩe vuha, da vere‚tym. U Sugynæmuty‚to lah ikte nergen vele ulo. Ik honturgym, kudyΩym te vuhen kertyda, da ik tidak vele – ú‚anyn honturgymΩo. û‚anymet, tugeΩe, tugaäk koj‚o da huh‚o turgym. No ‚ukynΩo q‚e vesym ala-mom kyhalyt, lijyn kerte‚, utlarak dramatiheskijym, man‚a‚, kap-kyl kuanym. Biblij memnam tunykta, £ajdeme ú‚anymyΩ dene prostitlalte‚“, a ‚iΩma‚ goh ogyl. Ajdeme ik tiddenak aralalte‚: tek tudo Xristosyn yrese‚ y‚ten kodymo pa‚aΩlan ú‚ana, a kap-kyl ylyΩaltme, kuanyme ale religij dene kyldalt‚e qkstaz – túrgoh kuan goh ogyl. Lijyn kerte‚, kyzyt mylanem tore‚mutym kalasyneda: £A kuze liä‚ ynde ‚iΩma‚na dene? Aralaltme nergen uvery‚te ‚iΩma‚lan ver lij‚a‚ ogyl mo?“ Mutat uke, aralaltme nergen uvery‚te ‚iΩma‚ lij‚a‚, ohyni, no tudym túrgoh onhyktymo dene gyna vet ot utaralt. Keh-mogaj kuanle ‚iΩma‚na lie‚ gynat, tudo menan utaraltmynan túΩval komΩak vele, sandene ‚iΩma‚ ‚keΩe niguzeat memnam utaren ok kert. Xristosyn myjym jórata‚ túïalmyΩym myj, koly‚a‚lyk ajdeme, qn äzykan nasta, keh izi‚ak palen nalam gyn, mutat uke, pútynæ jóratyma‚em dene va‚e‚tem. A jóratyma‚ qreak ‚iΩma‚ dene kyldaltyn. Ío-

185 gyza, tide jóratym‚yΩe tyglaj ogyl, a Iisus Xristos Ümyna deke ylyΩe‚ys. Da tide tugaj kuatle jóratyma‚, ajdemyn tymarte uΩmyΩo da ‚iΩmyΩe deh ‚uko paha‚ viän, visa‚te vet ily‚ den kolyma‚, da tyglaj ogyl, a kurym-kurym-kuryma‚lyk kiät! Tide jóratyma‚ ajdemyn sulykan £myjΩe“ deh jór‚yn qrykan. Biblij tunykta: £Jóratyma‚te lúdyk‚ó uke, no qn aru jóratyma‚ lúdyk‚ym ‚ke pokta“ (Ioan. 4,18). Xristosym jóraty‚e-‚amyh tugaj ú‚an dene Ümy‚tlan ilat, tudo hyla lúdyk‚ym seïa. Iisus Xristos Íke kolyma‚yΩ dene qn kuatle seïyma‚ym Kolyma‚ úmbalne y‚ten manyn, umylen nalam gyn, sulykymat seïen lekmyΩlan sukalten ‚inham gyn, myj dehem lúdyk‚ó ‚keak jome‚. Biblij dekak mien lek‚a‚: £joha semynak vúran-kapan liä‚ púraltynna gyn, Tudat hyla tidym úmbak‚e nalyn, Íke kolyma‚yΩ den Kolyma‚ kugyΩany‚ym kuhy‚ym vij deh posna koda‚ lijyn, tide ävylym; da kó úmyrΩó muhko kul liä‚ púraltyn gyn, tudym kolyma‚yn lúdyk‚ó deh utaren“ (Evr. 2,14-15). ÍiΩalte‚, tidat sade huvstvo-hon ‚iΩma‚etak. Lúdmet vet sade ‚iΩma‚ tukym gyhak, da tide lúdma‚ym kolymet deh onhyh honet dene seïa‚ – ‚kendyn kolymet deh onhyh, tidat ‚iΩma‚ da opyt pa‚a. No myj q‚e ik gana u‚e‚tarem, memnam lúddymó ulmyna ale ú‚anymyna ogyl utara. Lúddymylyk da ú‚anym me Xristoslan vuj savyma gyh, Tudyn pelen pyznyma gyh nalyna. Íke titaketym vuju‚y‚to ‚olta‚, túrlyn savyrkalen onha‚ – tide kelge hon‚iΩma‚. Verne vet? Psixolog-‚amyh titak kompleks manyt, nuno kelgyn ‚onkalen mo‚tymo dene qrna‚ lie‚, manyt. Íogyza, Ümyn onhylno titakym y‚tenat gyn, umyltaren keh-kuze tóhó, sovestæ-nasylym haren ‚ogalta‚ ok lij, tudo júd‚ókehyΩe júlaltara. Íuko gana kolyn ulyda dyr, eï pu‚t‚o ajdeme prestuplenij very‚kyΩe tolde ok hyte.

186 Adak‚ym nunyn kokla gyh ‚ukyΩo vlastælan ‚keny‚tym ‚ke kuhyktat, molan mana‚ gyn, lavyran nasyl memnan hony‚tyna orlana, qrnyneΩe. Ohyni, tudym Ümo júlaltara, tygat ‚onenam myj. Hurma re‚otkatat tygaj ajdemylan lúdyk‚ó ok lij vara. Biblij tuge tunyktas, Iisus Xristos nasylnam qrykta, mane‚. Tu‚to tygak seraltyn: £Prezyn ale kazan vúry‚t da prezyn lomyΩ‚o húhaltaryme dene qrykta gyn amyrgy‚ym, ‚tyve tudyn kap‚e aru lijΩe manyn, to Xristosyn vúrΩym kuze aklyman, Tudo Svätoj Íúly‚ dene ÍkenΩym, jór‚yn amyrgydymym, Ümylan puqn – memnan nasylnam kolyma‚ pa‚a deh qrykta, ily‚e Ümylan da hynlan sluΩitla‚ jónym pua!“ (Evr. 9,13-14). Amyrgy‚e nasyl deh utla‚, tudyn júd‚ó-kehyΩe nulty‚o vijΩe deh ojyrla‚ – tidat pe‚ kugu honturgym. Nasylym qryktyme dene gyna tolæyk saklalta‚ oge‚ lij. UtaraΩe lahak Xristoslan ú‚anymyna ‚ketyn, a qryktyme nasyl tudym gyna onhykta: hynak, eï tide Ümo dene saj otno‚enijym vuhen ‚ukten. Kuan – tide hon‚iΩma‚. Hon túnä – tugaäk hon‚iΩma‚. Ves eï-‚amyhym jóratet – hon‚iΩma‚et vo‚tyle‚, kuana. Koly‚ym hamanet – tidat hon‚iΩma‚. Da pytarty‚lan kó tyge tura kalasen kerte‚yΩe: £Da! Myj Evangelijyn onhyktymo istorij fakt‚ylan ú‚anemak, no tidyn dene myj q‚e utaraltyn omyl“. Lijyn kerte‚, tide truk tygak, molan mana‚ gyn, utary‚e ú‚anyn ik kugu ojyrtemΩe ulo: utary‚e, ú‚an, tudo mut koly‚t‚ym y‚ta, tudak u ily‚y‚ lukte‚. ÜΩik eï ikmynär Ωap hynΩe denak hot arun ilen kerte‚, sulykym y‚tydeak. No Ümylan pytarty‚ húhalty‚ vúr marte ú‚any‚e-‚amyhym nunyn dene taïastara‚ lijman mo? Nuno ú‚anat; da, hynak, Xristos túnäm utaren. Sandenak religiän ‚ke ily‚y‚ky‚t Ümynmutan turgymymat, hony‚ky‚t purtat, yne‚t onhykto gynat, ú‚any‚tym molylan onhyktat. Tide vet

187 pe‚ kugu viän ulmym onhykta, tide vij hyn ily‚ym puqn ‚oga, hylaΩat Kugu Ümylan y‚talte‚. U‚ dene gyna ú‚anymym kodyza, istorij lonhan ú‚anym – tygaät nauka pa‚aeï-‚amyhyn lieda; pútynek pualtsa Xristoslan, tihma‚nek vujlaten ‚ogyΩo ily‚dam, e‚dam da pa‚adam, Tudyn utarymyΩym jodsa, da te, Ümyn Mut‚o pohe‚ ilen, ‚keΩat Ümyn joha‚ke savyrneda. £A nunylan, kómyt Tudym nalynyt, Tudyn pa‚aΩ verh ú‚any‚e-vlaklan, Ümyn ik‚yve liä‚y‚t vlastæym puqn“ (Ioan. 1,12).

KUMÍO UØAÍ

UMBAKYØE MO LIJÍAÍ

191

LATKUMÍO GLAVA

XRISTIANYN TUÍMANYÍT £Molan mana‚ gyn, memnan vursymyna vúr da kap va‚tare‚ ogyl, no nahalæstve va‚tare‚, vlastæ va‚tare‚, tide kurymyn pyhkemy‚ túnä kuhy‚o-vlak va‚tare‚, kava jymalse ‚yde ‚úly‚-vlak va‚tare‚“. Efes. 6,12

Ynde te ‚kanda ‚ke punhalym luktyn ulyda, kú‚yh ‚ohynda, Ümo dek hondam viktarenda da sulykdam kasarenda, Ümyn ik‚yvyΩe lijynda – mo ynde umbakyΩe? Tide hyla mo? Ik taty‚te punhalym lukta‚ da ynde hyla y‚talte, muha‚lalte? £Tetla myjyn nimogaj y‚ty‚a‚em y‚ kod mo?“ – jodyda te. O, te ale xristian ily‚ym túnalyn vele ulyda. Ale gyna u túnä‚ke ‚ohynda – honan túnä‚ke. Tendan jyr ynde hylaΩat uqmyn. Vik‚ym mana‚ gyn, honda dene te ale aza vele ulyda. Tylanda nyΩyglygyk, laskalyk, jóratyma‚, aralty‚-avyrty‚, kohky‚-júy‚ kúle‚. Tendam hot peregen ‚ogyman. Teve mogaj amal dene Iisus Xristos herkym y‚ten. Xristian ily‚ym ‚ketyn ato ku‚to qrtareda yle. Pol‚a‚ kúle‚, perega‚. Lijyn kerte‚, te ‚keΩat ‚ke tu‚mandam uΩynda? Pe‚ak ‚uhko, hamanydyme, ‚yde tu‚man ka‚ak, tendam seïen nala‚, pórtylta‚ manyn, xristian ily‚dam amyrtyla‚ nimomat ogyt hamane. Ikmana‚, seïyne‚tak. Xristian ily‚ym túïala‚lan punhalym ‚kanda lukda vele, pa‚a‚tyda nine tu‚manym palenat ‚ukty‚da: nuno sulykym y‚ta‚ tendam alga‚tary‚t ale

192 tyge y‚tymylanda ‚úlykaïza manyn, ‚iΩtaren igyltyh... Kone‚ne, Xristos dek hakemme gutla‚te tendan hylaΩat sórale da aru yle, kuandary‚e. Hytyza, ale koktelana‚at túïalyda, lektyn ‚ogy‚o ‚uko jody‚lan va‚mutymat ogyda mu, probleme pohe‚ probleme lektynak ‚oga, hylaΩat ves korny‚ ‚úka, mom y‚ta‚at ogyda pale. Adakat Biblij pol‚a. Tudo tunykta: memnan va‚tare‚ kredal ‚ogy‚o kum tu‚man ulo, kolyme‚kyna nuno lym ogyt lij. Tidlan ämdylaltynak ‚ogyman. Íeklany‚ kúle‚. Ajsta sajynak onhal lektyna nine tu‚man ka‚akym, kón dene ikana vele ogyl vuäva‚ ‚oga‚da logale‚. Hurij manmy‚t gyh ‚orykjol móhóryn gaj masky‚tym, avyrty‚y‚tym nalyn kudaltena da onhalyna, mogajrak ulyt nuno da kómyt, kuze ‚em pa‚a‚tym y‚tat. Ikym‚yΩe, ävyl. Me ojlen ulyna yle, ävyl – kuatle tu‚man, suwestvo-nasta man‚a‚ tudym. Ümo va‚tare‚ ‚oga, Ümyn ik‚yvy‚tym aïyrtyle‚. Palen nalna, Xristos tudym yrese‚ seïen gynat, eï-‚amyhym ‚uhko kúldyma‚ym, sulykym, osal pa‚am, namysym jomdaryme pa‚am, kúryltde ‚ukten ‚oga. Biblij lúmymat puqn, palemden ojla: £lukavyj“ (Matf. 13,19), £iän ‚ak‚e ‚úly‚yΩó“ (Luk. 4,33), £ajdeme pu‚tedy‚e“, £‚oähe, ‚oän ahaΩe“ (Ioan. 8,44), £memnan tu‚manna, kó kyhale‚ iktaΩym nela‚“ (1 Petr. 5,8), £iza-‚olæynan klevetnik‚e“, £akret ki‚ke“ (Otkr. 12,9-10). Xristos dene pyrlä liä‚ ‚kanda ‚ke punhalym luktyn gyna ‚ukty‚da, osal ‚úly‚ tunamak pe‚ kugun seïalte. ÍydyΩym nigu‚ hyka‚at ok pale ynde. Tide tat gyh túïalyn, tudo ynde tendam qreak hot alga‚tara‚ piΩe‚, qreak sulyky‚ ‚úka – onhyhsyΩ deh ‚uko gana hotrak, viänrak. No lúdmó ok kúl, ida turgyΩlane utyΩym. Tendan saklaltmydam tudo ‚oly‚t ok kert, mogaj seïyma‚ym tudyn úmbalne pajremly‚da – tudymat ok

193 úmyltó, ú‚andam ok seïe. Mo tudyn vlastæy‚tyΩe ulo, hyla kuhylte‚, tyge ‚ona‚ taratyle‚: savyrnymyda hynak mo tide lie, ale tak gyna huho tylanda? Tudyn dene úha‚ymyda aram kaä, tudo kelge-kelge akret godsekak qn ustan úha‚en mo‚ty‚o nasta. Ispytanij túïale‚ pervyj gana alga‚taren ‚yndymyΩ gyhak. Íarneda, tendan ‚iΩma‚dan negyz‚ylan ú‚anyme deh te ikana‚te koraï‚a‚ ulyda vet, ú‚an tide ale tendam pútynek‚ak aruqmden ok kert. Nuno flüger semyn viän mardeΩy‚te túrló vely‚ pórdyt. Adak kudo velym ävyl tolyn lekte‚? Axa, Ümo dek isak li‚emme dene te ynde kuge‚na‚ túïal kertyda, nerym kú‚kyrak nóltalyda, £myj kó ulam“ manmet lekteda. Hynak, ynde ‚kanda ‚ke hotrak kel‚eda, a tudo ‚anæyk dene ‚urymyla ‚ura: ‚kendan vijdat sity‚yn, tek tyjyn onhylno molo eï isak pel vujlan laprak lie‚. Celæda ynde kugu, ‚onyma‚da poän – ala-moΩymat y‚ten ‚uktyman. Tide ikte. Ves ganaΩe ävyl ‚úmy‚tyda uΩmy‚udyma‚ym ylyΩtara. Vese nergen udam ojla‚, udam ‚ona‚, vesymat ylyΩta‚, karga‚, lúmdyla‚... Hu, a molan tide eï, pa‚am utyΩym ok y‚te gynat, sajynrak ila!? Pútyralykty‚a‚, hogy‚a‚! Tygerakyn osal ‚úmdan omsaΩym perkala. Nu, ik gana ‚ojy‚t onhyzaän, tide vet pe‚ak tamle! Íoätlan ú‚anyΩe, ondalalt‚e, aram ko‚tyn tolΩo. Vara te igylt vo‚tyl kertyda. Teve, kok túran kúzó liä‚da korno pohmo! Íinhava‚ iktym ojlet, a y‚tet‚e jór‚yn vesym. Licemer! Íoä – tide nimogaj sulyk dehat kugu sulyk, da tide ondala‚ mom te kuhyltyda, ‚oä semyn y‚talte‚. Hylt ok kert‚ymat y‚ta tidlan kóra ävyl, tolæyk ‚oähe lijza! Tudo tygak ‚kanΩe tylanda pa‚am y‚tykta, tek ‚keak te ú‚any‚e-‚amyhym hyn korny‚t gyh koraïdyza. Íkendam qskerenrak ogyda ‚ogo gyn, te hynΩymak ävylyn sluΩby‚kyΩo kusneda. Tudo vet ‚oä‚te qn hot viän, u‚an, hoä, túrló semyn kadyrgyl lektyn kert‚e. Tudo

194 lúmdaltyn £tide kurymyn ävylΩlan“ (2 Kor. 4,4), £tide túnän knäzæ‚e“ (Ioan. 12,31), £üΩy‚to kugyΩalany‚e knäzælan“ (Efes. 2,2). Te ojleda: £Kuze vara tudym seïymanΩe? Mom myj y‚ten kertam? Kudo korno dene kajyman? Lekta‚ ver ulo mo?“ £Tendam alga‚taren molo ogyl, a ajdemyn y‚ten kertmyΩe; da Ümo hyn y‚ta, seïa‚ lijdymyn alga‚tara‚ tendam ok pu, no alga‚taraltmyda godym ku‚tylgylykym pua, tugajym, kudyΩym te numal kertyda“ (1 Kor. 10,13). Tide stixy‚te Ümo ojla, lekta‚da kornym muyn puqm, mane‚. Da iktym ‚arnyza: ävylyn alga‚tarymyΩe Ümyn mogyry‚ vonhymekyda tendan ily‚da hyn ogyl manmym ok onhykto. Móïge‚la, tide onhykta: ily‚da Ümyn pelen hyn korny‚ lektyn. Alga‚taraltme tak‚e sulyk ogyl. Íarnyza q‚eΩym, Ümo nigunamat Íke ik‚yvyΩe-vlakym ok alga‚tare. Íke ik‚yvyΩ-vlakym koktelana‚ nigunamat ok ‚úkó. Hyla koktelanyme, alga‚taryme – ävyl deh, lah tuddeh gyna tolyn ‚oga. Íarnyza vesymat: sotana gyna alga‚taren kerte‚, no tide alga‚tarymylan te kumalza manyn, nimat y‚ten ok kert, tidlan vijΩe uke. Hotrak ‚arnyman tudymat: sotanam Iisus Xristos seïen. Tudyn kugu vlastæ‚e tyleh vara ú‚any‚yn ily‚y‚tyΩe izemyn, tide eïΩe Ümylan muha‚ marte ú‚anen ‚oga da Tudym qn jóratymyΩlan ‚otla gyn. No Biblij u‚e‚tara: ävyl va‚tare‚ haknyde ‚ogyman, da tudo tygodym, ojlalte‚ tu‚tak, £tendan deh kurΩe‚“ (Iak. 4,7). Tiddeh onhyh‚o ludyna vesymat: £Ümylan sukaltyza...“ Tihma‚nek Ümylan ú‚aneda, ‚údó procent marte Iisus Xristosyn ulyda gyn, £ävyl va‚tare‚ hot ‚ogen kertyda“. Da Biblij sóra, tudo, mane‚, tendan deh kurΩe‚. Ümynmutym pele‚ten ‚ogymyda godym, molitvam ludmyda godym ävyl hytyren

195 ‚oga. Tudo seïalte‚ak, tidlan Sväwennyj Vozyma‚te mut dene ‚eïgek haktaren mo‚teda gyn. Kokym‚o tu‚mannaΩe – túnä. Túnäm me q‚e Sandalyk manyna, pútynæ memnan kehe sistemym, túnä sistemym. Túnä tide ‚uko goh memnam äzykany‚ savyryneΩe, mutlan nala‚, jolta‚da tyran, ‚uhko honan, ‚keΩe vele ogyda pale, ‚ere, tamle pajrem kas, molo kule‚lyk, moda manmet, vese-vlakyn tyjyn nergen ‚onymy‚t, ily‚ celædat ty‚kak pura, mirskoj celæ man‚a‚ tudyΩym... Ugyh ‚ohmyda godym te palen nalyda: ära Ωap qrtarymydat jór‚yn o‚ u kehe dene volgalt‚e gaj. û‚anydyme ‚uko eï xristian ily‚ synym yneΩe akle, pujto tu‚to pe‚ ‚uko y‚ta‚ lijdyme, qre tu‚to vozymo: tidym ok lij, tudym ok lij, tuleh molat. Ida ú‚ane ‚kanda, hylaΩat tide ävylyn ‚oäΩak gyna. Xristian ily‚ syn £y‚ta‚ ok lij“ gyh ok ‚ogo, a pa‚am jórata‚ tunykta. Savyrnymekyda tylanda tunar saj pa‚a, somyl da ikte-vese dene jóraten kutyrymo lekte‚, Ωapyn qrtymyΩymat ‚iΩa‚ ogyda túïal, varaΩe kúk‚ó svety‚te manme gaj pórda‚da Ωapat ok kod. Íonaltyza tygerakyn luho. Myj kohkyn temynam, tamlyn túrvem nulalam, a tidyn godym mylanem tarelka tih konden ‚yndat kinde pudyrgan lemym, manmetla, £Martin erym“. Kuze ojly‚a‚ ulam vara? Tyge: £Pajsive, myj temynam“. Mirskoe manmyΩe xristian-‚amyh kokla‚tat jór‚yn joïyly‚ umylalte‚. Ty‚te izi‚ak ra‚emda‚ kúle‚. Myjyn ‚onyma‚te, ty‚te koktelanyme ver ‚uko. Samyryk ú‚any‚e eïlan pe‚ kugu nelylyk perna. Doktor Griffit Tomas kalasen: £KaΩne kehyn qrtaryme ily‚y‚te tugaj kúle‚lyk‚at ulo, pujto äzykanla huhe‚, no ‚onen onha‚ gyn, tygaj ogytyl. Adak‚ym nunak, äzykan-äzykdyme somyl ale ily‚ kúle‚lyket, nunym túrgoh kolta‚ gyn, kugu sulyky‚ purtat. ÍiΩy-

196 da, utyΩdene y‚tyme, sitaryme ale hondaryme, tuleh molat, utyΩdene ‚keΩak, mana‚ lie‚, tide mutet dene kyldalt‚e, tudym onhykta, kudyΩo qreak sulyky‚ gyna purta. Mutlan nalyna: arakam podyla‚. Íot dene kohmo deh onhyh izi gyna harkam – tide utyΩdene ogyl. Tak‚e araka ‚keΩak sulykanlan ‚otlalte‚ gynat, qmlanat kuhyltytys. Qm vara sulyk mo? Uke, ohyni. A sade arakamak u‚ kajyme‚ lóken ‚ynda‚ – mo q‚e tiddeh udaΩe lijyn kerte‚? Nimat. Sulyk. Da q‚e mogaj! Túrló udovolæstvij manmym (marla‚ke kusara‚ tygaj mut‚at uke, marij kalyk tudym palenat ogyl! – kusary‚e Ü. G.) adakat ‚ot dene kuhyltmo, ‚kem kuandaryme zakony‚to. ZakondymyΩo – utyΩdene kuhyltma‚te. Íkem ‚ke ‚otlymo, kugurake‚, ‚uko paly‚e‚ ‚ynden mo‚tymat ily‚y‚te pe‚ kúle‚ys, tiddeh posnaΩe oge‚at lij. No hyla tidyΩym viktaren gyna mo‚tyman, kúle‚an kugyt‚ym gyna kuhyltman. Da q‚eΩym memnam qreak uΩyn ‚ogy‚o Ümym mondyman ogyl. Vara hyla ‚ke very‚tyΩe lie‚. Kehyn ‚ukten tolmo somylna, ludmyna, vurgemna, ‚otlen pytarydyme ves pa‚ana, ily‚y‚te lijyn ‚ogy‚o izi da kugu sobytij manmyna, tuleh molat, pe‚ak kúle‚an ulyt, nunyn deh posna ok lij. A túrgoh kajy‚yh – zakon gyh lektat, nunat kúldyma‚y‚ke savyrnat. Ily‚y‚te kúle‚ nergen ‚onyde ok lij, adakat tu‚kak savyrem, no TidyΩak sulyky‚kat savyrna – utyΩdene gyn. Primer: ulan ila‚ túïalat da kaΩne yr‚ijym katkan semyn, temdyme semyn poga‚ túïal-än, mo lie‚yΩe? Opkyny‚ savyrnet. Da ves vereat tygak. Xristos ÍkenΩyn ik tu‚temmuty‚tyΩo memnam tunykta, ily‚ somylna, mane‚ tudo, zabota manmet, hony‚tyna sajyn ‚yten lek‚a‚yΩym petyren ‚oga. Tide tygak ulde mo! Íaïgat ojly‚ym, oksam y‚ten nalde ila‚ ok lij, a varaΩe oksalan tunar hot tunem ‚inhat, qreak pogymet ‚uq‚: ‚ukyrak, ‚ukyrak, ‚ukyrak lijΩe!!! Poänlyk pogymo kú‚e‚ haïga‚tmet dene

197 ‚kendym sulykyn urylty‚y‚kyΩo ‚ke kumylynak volten kerte‚?! £Tygerakyn mirskoj manmet ily‚nan iktaΩ-mogaj jyΩyïe‚yΩe oge‚ púälalt, posna klassy‚ humyrgy‚o eï tú‚kam nala‚ ogyl gyn. Tygeak manyn kertyna: mirskoj ajdeme ale mirskoj ogyl. Ikty‚t hony‚tym Ümo dek savyrenyt, vesy‚t uke. Hyla mirskojΩo tide – ‚úly‚, atmosfera manmet, ‚iΩtaralty‚, tudo vet pútynæ ajdeme tukymym ‚ke kúle‚yΩ dene avalten. Hyla tidym pe‚ak ‚ymlen, arvaΩym tuto pyrhe deh ojyren ‚oga‚ kúle‚“. Biblij tunykta: £Ida jórate túnäm, da tudymat, mo tu‚to ulo“ (1 Ioan. 2,15). £Túnäm manmyΩe ty‚te lah £mirskojym“ onhykta (kusary‚e). Biblij tygak onhykta: £mir qrta, kapyn tamlyΩat, a Ümyn jodmym ‚ukty‚o kurym-kuryme‚ kode‚“ (1 Ilan 2,17). Sandenak ikmynär ‚oty‚tyΩo kú‚nó manmet kyzytse ily‚na onhylan harakym ‚ynda. Íuko samyryk eï myj dekem tole‚ da jode‚: £Tide hyn ale uke?“, £sulyky‚ tide purta ale oge‚?“ Íúdó gyh inde‚ley‚tyΩo memnan problemynam molitva-uldy‚mute‚ ‚yndyme jody‚ dene ronha‚ lie‚: £KuzeΩe y‚tem gyn, Iisus saj mane‚ yle?“ Ale ves jody‚ym puyza: £Tide pa‚alan Ümemyn kel‚ymyΩym nalyn kertam ale uke?“ ale £Xristos ära Ωapem qrarymem uΩyn, mom mane‚ yle, kuze ‚onalta yle, mutlan, myjyn tygaj knigam ludmemlan, ty jolta‚ dene ko‚tmemlan ale televizijy‚te tygaj peredahym onhymemlan?“ Kompromissym ty‚te y‚tyla‚ tóhymó ok kúl, torgaä‚ nimolan. Tudo memnan pe‚ kugu avtoritetan Ahana. Tygerakyn, kórgó honet da tuso Ümet tylanet hyla jody‚lan hyn va‚mutym pua, tyj nunym ‚keΩe vujy‚t gyh vele it temdal, tide – nasyletyn júk‚ó. Kuze tudo ‚úda, tugeak i y‚te. Obwestve onhylno me ala-mogaj sväto‚a manme semyn ogyna ‚ogylt, kú‚nó ulmynam ogyna onhykto. Tyge y‚tena gyn, kuge‚na‚ túïalyna, sulyky‚ purena. No

198 tidyn godymak tunar ‚uko eï memnan jyr pogynen: xristian semyn ila‚ tóha, a mirskoj sueta manmet deh ik ‚ehlanat ok koraï, yneΩak koraï, molan mana‚ gyn, tamlyn da sajyn, ‚kanΩe gyna kel‚y‚yn ilyneΩe. Sandenak ú‚any‚e den ú‚anydyme kokla‚te ojyrtem pyta‚ túïalyn. A tide tyge lij‚a‚ ogyl! Xristian tugak ojyrtemalt‚a‚ ‚ke tyglaj ily‚yΩ dene, kuzerakyn ojyrtemalte‚ ‚em kava jymalne kehyn volgaltaryme almaz pyrhe! Tazarak lij‚a‚ molyn deh. Molyn deh kugurak kulæturan, tymatlyrak, avatmutym pele‚ten mo‚tydymo, qreak hon dene salamlalt‚e, tygodymak £tidym y‚ta‚ lie‚, tidym ok jóró“ ‚oty‚to – almaz, tugaäk peïgyde. Vo‚tylΩo, ‚ort‚o, kuanyΩe, tunamak mirskoj dek ynΩe volen ‚ih, nunyn dene ik kúk‚yty‚tó ynΩe ‚ogo. Biblij tunykta: £hyla, mo vera‚te ogyl, sulyk“ (Riml. 14,23).Tu‚tak e‚aralte‚ q‚e: koktelany‚e suditlalte‚, kunam tudo £ala lie‚, ala uke“ ‚onalten, sadygak y‚ta, y‚tyde ok hyte. Ves mut dene gyn, iktaΩ-mom y‚ta‚ túïalme deh onhyh hot koktelaneda gyn, histe ra‚ palen ogyda nal gyn, ú‚anda uke gyn, nigunamat luho tide somylym ida túïal. ÜΩo pa‚am túïalme deh onhyh te vet pe‚ak turgyΩlaneda, ala y‚ten jóra, ala ot y‚te gyn jóra... TurgyΩlanymyΩe teve mom onhykta: poro den osal vij kórgy‚tyda va‚piΩynyt. IktyΩe, ‚ukyΩ godym osalΩe, ‚uren-‚uren y‚tyktyneΩe, molan mana‚ gyn, sulyky‚ purtyneΩe. VesyΩe, o‚ vij, tendam haren orlana, ynde myjym koly‚te‚ gyn, jóra yle, koly‚te‚ gyn, jóra yle manyn ‚ona. No ajdeme ‚ohynak sulykan ulmyΩlan kóra y‚ten kudalta ‚ol. Vara hot gyna ojgyra‚ túïale‚. Vot, tyge hot koktelanyme godym ‚úval kajyza, tide somyllan luho idat piΩ! Íúdó gana y‚ten ‚ukteda. Tyge ‚onyman. VaraΩe sade somyletak ves semyn aruq‚t tolyn ‚inhe‚, nimogaj koktelanyma‚ deh posna túïalyda. Palyza: osal seïaltyn!

199 Kum‚o tu‚mandaΩe, mo dene va‚lijyda te ugyh ‚ohmekyda, tide – kap den kapyn u‚nymo tamle sulyk. Poxotæ manme, plotæ. (MarlaΩe ves semyn ot ojlo: kutan äzyk! – Ü. G.) Kutan äzyk – ajdemyn osal kúle‚yΩe. Kúle‚yΩe gyna, äzyk deh posna, no sadygak osal. Tedan Ümo dek melyn savyrnymekydat ondakse kap tamlym jóratymyda uq‚ tendam hotrak seïa‚ túïale‚. Qsogyl ‚keΩat óryda – molan hotrak gyn ‚uq‚yΩe? Ku‚eh tide lektynΩe? No Biblij tunykta, tendan to‚to hon púrtúsda sulyklan tunemyn, hotrak vele ylyΩa‚ túïalyn. Lah tudyn deh lektyn ‚oga hyla orlykda, alga‚tara‚ gyna piΩyn. Ves mut dene gyn, £tendan kórgy‚tyda predatelæ ila“. Sulyk dek ‚up‚mo ondakat ilen, qreak tudo tendam lavyra‚ke ‚up‚yn, pytyza, ‚ona. No ikanat ida mondo, te vet kredala‚ lijynda yle! Ynde to‚to púrtús den u púrtúsda hony‚to va‚ ‚ogalynyt, kaΩnyΩe seïyma‚ym pajremlyneΩe. Biblij tunykta: £kutan – honlan kúldyma‚ym y‚tyneΩe, honΩo – kutanlan kúldyma‚ym“ (Gal. 5,17). Teve ku‚to tyjyn £myet“ Xristosyn ily‚yΩ dene kuhedale‚! To‚to púrtúsna Ümylan kúle‚ lijyn ok kert. Tide ra‚. Tudo uqmdaltynat, ahalaltynat ok kert. Ümylan tau, q‚e memnan verh memnan dene pyrlä Iisus Xristos kolen da ylyΩyn. Memnan lyΩgajy‚e hon púrtúsna memnam seïen ok kert, kunam me ‚kenam £sulyklan koly‚ylan ‚otlena, tunamak ily‚ylan ‚otlena Ümylan sluΩitla‚ Iisus Xristos goh – ‚kenan Gospodælan“ (Riml. 6,11). A tide ú‚an dene gyna y‚talt ‚uq‚. Tuge gynat te ily‚y‚te hyla £tamlym“ pe‚ ra‚ ojyry‚a‚ ulyda kúle‚ da uto manme deh. Kúle‚yΩe kúle‚ak, utyΩo – utak. Sandene sulykan. Zakon pohe‚ y‚talt‚e ale zakondymym y‚tyme. Zakondymyn – tygeΩe adakat sulykan. Tu‚to ala-moΩo umyla‚ lijdyme nimat uke. Doktor Tomas ojla: £VoΩdelenij“ ‚omakyn túïalty‚

200 negyz‚e £viän kúle‚ym“ onhykta, tide manmet jór‚ynΩak ogyl äzykan kúle‚lyk, molan mana‚ gyn, memnan ile honan kapy‚te, tudyn púrtúsy‚tyΩó, kúle‚‚amyh ulyt, mutlan nala‚, ‚uΩyma‚ da logar ko‚kyma‚et. Tide hylaΩat änlyk túnä gyh memnan dek kusnen. Rúdó ‚oty‚to seïa‚ lijdyme, tygakak lij‚a‚, sandenak sulykdymo. ÍuΩenat – tide hyn voΩdelenij-kúle‚et. Temdymyn tóhymet – sulykan. Júmó ‚umet – kúle‚an somyl. Lókón ‚yndymet – sulyk. MuΩyraïme somyl Ümyn kú‚tymó dene kel‚en tole‚, tygak kapyn, honyn jodmyΩ denat, tú‚kagudy‚to ilyme syn denat. Oræeïym pútyren kuha‚ – tide uΩe äzyk, Ümyn púrtús dene tavadaï ‚ogy‚o tu‚manle kojy‚, tygakak aru kapkyl, ‚úm púrtús, u‚ púrtús dene kel‚en toldymo. Ile kapyn ves túrló jodma‚yΩat ‚uko, nuno kugu ‚iΩma‚ dene kyldaltynyt, ‚oty‚t dene sulykan ulyt. TygajΩym, mutlan nala‚, kuze gyn da tu‚manetlan úhym ‚ukta‚ ‚onymym, uΩmy‚udyma‚ym onhyktyman. VoΩdelenijym, pe‚ hot y‚ta‚ hon júlymetym manam, sandene ojyren mo‚tyde it kod. Mo Ümyn púrtús dene kel‚a, tidym Ümo ‚keΩat ‚iΩtaren, paldaren ‚oga, nasylet tidyn godym ok koktelane. Sulykan gyn, ‚keΩat palet‚iΩat. Luho koraï o‚kyl. Kap tamlym pytaren nala‚ tóhymó üΩgunamΩe qn hot ‚uhko sulyky‚ savyrna, osalym y‚ta‚ taraten ‚oga. Tak‚ym gyn ävyl ‚keΩat, mirskoj manmetat, ‚kenan sulykan da loktylalt‚e ‚úmnat sulykym ‚uren-‚urenak y‚tykten ogyt kert. Tudo memnan £ajda jóra“ manme volälan kóra gyna lie‚. Lah ty‚tyΩe vara äzykan púrtúsna ‚ke pravaΩym nale‚, utyr kugu kuat dene ‚ak‚ym da ‚uhkym y‚tyle‚. Apostol Pavyl tygerak ojlen kolten: myj, manyn, ‚ke kapemlan om ú‚ane. Ves gana hon pohmyΩym tygaj mutla‚te vere‚tyna: £Kapym qmyratylme pa‚adam kutan vely‚ ida savyre“ (Riml. 13,14). Kum‚o vere tudynak seraltyn: £No sorlyklem da kuly‚ savyrem ‚kemyn

201 kapemym“ (1 Kor. 9,27). SandenyΩat Gospodælan tunar ú‚any‚a‚ da ojΩym koly‚t‚a‚ ulyna – ‚kenan lyΩgajy‚e kapnym sulyklan koly‚ym y‚tyme‚ke. Tygerakyn, teve memnan kum tu‚manna lektat: ävyl, túnäse äzykan ily‚ da kap tamlylyk. Nunyn dene vara kuze lijman? Xristianyn ik mut vele: ojyrla‚! Ty‚te ni torgaä‚ uto, ni izin-izin äzyklen ‚oga‚, ni koktelana‚. Tihma‚nek ojyrla‚ – teve ik kornyΩo vele tihma‚ seïyma‚ dek ‚ua‚ tyr‚y‚e xristianlan. Ävyl nergen mutym tarvata‚ gyn, Ümylan sukaltyme dene vele tudym seïen kertyna. Sulykan ily‚, mirskoj ily‚ nergenet Biblij peïgydemda: £Da tide lie‚ seïyma‚, mirskojym seïy‚e, memnan ú‚anna“ (1 Ioan. 5,4). Kap tamle ‚oty‚tyΩo Biblij u‚e‚tara: £Ümyn ‚úly‚da dene ilyza, da te nigunamat kap jodmym ‚ukta‚ ogyda túïal“ (Gal. 5,16). Ty‚tyΩe tylanda poro uver ulo, kó tygaj alga‚tarymym da kuhedalma‚ym koden kertyn. Tendan deh oge‚ jodylt vet, alga‚taryme va‚tare‚ ‚oga‚ ‚ketyn ogyda ul. Rimlän-‚amyhlan koltymo Uvery‚te 8,13 Biblij tunykta: hon kúk‚ytda, ‚úly‚da dene kap pa‚adam pu‚tyda. Íarnaltyza-än, Iisus Xristos sóren yle, Myj, manyn, nigunamat om kudalte da om kodo tendam. Q‚eΩym Iisus Xristosyn ves sórymyΩat ulo. Tide mlandym kodem gyn, manyn, Myj Vesym koltem, Troicyn Kum‚o licaΩym, Svätoj Íúly‚ym, tudyΩo manalte‚ Ute‚itelæ – Lyplandary‚e, ves semynΩe £Keh-mogaj pagyty‚tat pol‚y‚o“ – £da tek lie‚ tendan dene kurym-kuryme‚“ (Ioan. 14,16). Iisus Xristos ojlen: £Tulyke‚ tendam om kodo, tendan dek pórtylam“ (Ioan. 14,18). Svätoj Íúly‚ memnan kyzytse túnäilemy‚tyna, miry‚tyna, qn kuatle vij. To‚to Sugynæmut pagyt Ümo-Ahan pagyt‚e lijyn ulma‚. Iisus Xristosyn mlandúmbalne ko‚tmo Ωap‚e Ümyn Qrgyn pagyt‚e

202 lijyn. Pätidesätnica pagyt deh vara, Svätoj Íúly‚yn VolymyΩ deh vara, me ynde tahe Ümo-Svätoj Íúly‚ kurymy‚to ilena. Biblij umyltara, Iisus Xristosym kórgy‚kyda nalme godym ikana‚te, lah tide tat gyh, ‚kendan Sakly‚yda semyn nalmekyda, Svätoj Íúly‚ tendan ‚úmy‚tyda ila, Tendan kapda £tendan kórgy‚tyda ily‚e Svätoj Íúly‚yn xramΩylan ‚otlalte‚“. (1 Kor. 6,19). Apostol Pavyl ‚eklandaren kalasen, ajdeme Xristosyn Íúly‚yΩym kórgy‚tyΩó ok a‚ne gyn, ajdemyΩat Tudyn ogyl. Lijyn kerte‚, te ‚ke gyhda ojleda: £Myj ‚kemyn ‚úmy‚tó nimomat om ‚iΩys, Ümyn Íúly‚ym“. ÍiΩma‚dam qre ida tu‚ko. Íaïgat ojly‚ym, ‚iΩma‚da ale hon‚iΩma‚da negyze‚ aralaltyn ogydal, te ulyΩym-ukeΩym, Svätoj Íúly‚ynym, ogydat ‚iΩ. ÍiΩyda gynat kertyda. Tidlan fakt semyn ú‚ana‚da vele kúle‚. Xristosym haplandara‚, kapy‚tyda mua‚, Ümym kú‚kó ‚ynda‚ tendam tarata‚ manyn, tudo kórgy‚tyda ila. Tyge gyna ‚ona: ajdemem myjyn ilyΩe yle pialan ily‚ym, volgalt‚e úmyrym, Xristosym haplandaryΩe da moktyΩo yle! Biblij ‚ke velΩym kú‚ta tygerakyn: £Svätoj Íúly‚ dene tem‚e lijza!“ (Efes. 5,18). Me ty‚te pagarym ogyna ojlo. Túr den tór tem‚e lijza, mane‚. Íúly‚ dene tih tem‚e ulyda gyn, Íúly‚yn saskaΩym konda‚ túïalyda, a rúdó tomΩo tudyn tygaj: £Jóratyma‚, kuan, tynys, hyla jósym hytyme, porylyk, hamanyma‚, ú‚an, paha gaj tymatle da nyΩylge, osalym y‚ten kertdyme, ‚kem túrló £tamle“ deh haren kert‚e“ (Gal. 5,22-23). Svätoj Íúly‚ dene tem‚e liä‚ – tide ‚ke kumyl dene pa‚a gyh lekmet monæ ogyl. Tide prikaz, tudym koly‚ta‚ da ‚ukta‚ gyna púralte‚. Da tudo ‚uktalt‚a‚ak. A kuze paleda, Svätoj Íúly‚ tendan kórgy‚kyda temyn ale uke? Da kuze temaltydaΩe Tudyn dene? Ojly‚-

203 nas, memnan kapy‚te vih túrló ‚iΩma‚ ulo, Ümo dehak pualtyn. Tidym vara ‚iΩa‚ da tudyn goh palen nala‚ lie‚ mo, Íúly‚ym kuze te ‚iΩ‚a‚ ulyda? Uke! Ale q‚e ik gana ojlen kody‚a‚: ‚iΩma‚ dene pala‚ ok lij. Hyla sulykäzyk-‚amyh deh kunam pútynek qrneda, Xristoslan kapdan pytarty‚ kletkyΩ marte ú‚ana‚ da tudym kapy‚tyda kuha‚ túïalyda, tunam vele ú‚anyma‚da dene umyleda: túr den tór kapy‚tyda Svätoj Íúly‚ ulo. Tide onhykta: ynde Tudo tendam kuze ‚ona, tuge kuhyltyn da porylan viktaren kerte‚. Íúmy‚tyda ynde Tuddeh molo nimat uke. Posväwenij manmet hynΩym gyn sdavatlaltme lie‚ – tihma‚nek, nimogaj tore‚tovarlyk deh posna, pórtyldyma‚yn, kurym-kuryme‚lan: £Tygerakyn, iza-‚olæo-‚amyh, sórvalem, Ümyn nimuha‚dymyn hamanymyΩ dene, puyza kapdam ‚kendanym nadyrlan, ily‚ymak, svätojym, Ümylan kel‚y‚ym, ‚ke voläda dene Tudlan sluΩitla‚“ (Riml. 12,2). Posväwennyj manmet gyna, Svätoj Íúly‚ dene tih tem‚e xristian gyna, kap tamle úmbalne, ävyl úmbalne, mirskoj sueta úmbalne seïyma‚ym pajremlen kerte‚. Svätoj Íúly‚ tendan verh vujyn ‚oga. £Molan mana‚ gyn, memnan vursymyna vúr da kap va‚tare‚ ogyl, no nahalæstve va‚tare‚, vlastæ va‚tare‚, tide kurymyn pyhkemy‚ túnä kuhy‚o-vlak va‚tare‚, kava jymalse ‚yde ‚úly‚-vlak va‚tare‚“. (Efes. 6,12). Tide – hon sar. Nine kum tu‚man va‚tare‚ te tyglajyn gyna, ‚ke vijda dene gyna, kuhedal ogyda seïe. Svätoj Íúly‚lan tygaj pravam pua‚ lie‚. Iisus Xristos deh nimomat hon kórgy‚tyda ida ‚ylte. Tek tudo Tendan Gospodæ da ily‚y‚tyda Uhitelæ lie‚. Tudo ÍkeΩak ojlen: £Te Myjym Gospodæ da Tunykty‚o manyda, da tidym hyn ojleda, molan mana‚ gyn, myj lah tudo ulam“ (Ioan. 13,13). Ikana izi næoga pe‚ ‚ergakan vaze dene modyn ‚inha ulma‚at, hizaΩym tu‚ko hykalten, a móïge‚ niguzeat

204 luktyn kertyn ogyl. AhaΩat pol‚a‚ mien ‚uyn, no tudo mom y‚ten kerte‚yΩe? Aha den ava vazym pudyrta‚at ‚onen py‚tat. No ahaΩe ojla: £Qrgym, q‚e ik gana tóhen onho-än, mu‚kyndet‚ym muhy‚tare, parnätym ‚ala kolto – vot tygerakyn, kuze myj y‚tem, da kidetym lukta‚ tóhó“. Pe‚ak óryktary‚yn ojlen kolten tunam joha‚t: £O, uke, ahaj, parnäm kolten om kert, a to myjyn oksam jogen kaä“. Tylanda tyge kúle‚ gyn, vo‚tyl koltyza, no túΩem dene eï tide joha kojy‚ym koe‚, – me pujto pa‚a dene túr den tór temynna, mirskoj manme izi oksanam kidna gyh muhy‚taren ynena kolto, sandenak vele utaralt ogyna kert. Sórvalen jodam tendam, koltyza suetan tylanda póleklyme vúrgene kumyra‚yΩym, tudym ‚úmy‚tyda ida kuho. Tek Tudo Íke vujlaten ‚oga ‚kendamat da tendan hyla somyldamat. Xristoslan pútynek ‚kendam ú‚anen puymek, hondam tudlan póleklymek, ‚arnyza qre iktym, Mom Ümylan konden ulyda, hyla tidym nalyn. Ty‚te adakat ú‚an kúle‚: £Myj dekem tol‚ym móïge‚ pokten om luk“ (Ioan. 6,37). Tudyn dek tolynda, Tudo tendam salamlen. Ily‚ Íúly‚ dene tem‚e, Tudlan pútynek ú‚anen pualtme, posväwennyj lijmeke, tylanda lúddymylyk, muΩestvo, ondak palydyme, ikana‚te pualte‚. Svätoj Íúly‚ dene tem‚e ajdeme Ümyn onhylno gyna lúdyn mo‚ta, tetla nigón onhylno. Hyla lúdyk‚ó tendan deh ‚yle‚. Tygaj eïyn molynat nigunam uΩdymo gaj lúddymylyk lekte‚, Xristoslan ú‚anle ulmyΩym tudo vik, tura onhykta, varaΩe keh júlalte tudym, keh indyre, hurma‚te kijykte, volgydym it uΩykto – hyla seïa. Apostol – ‚amyhyn Somylturgymy‚t nergen knigam ludyn ulyda gyn, tugaj mutym vere‚tyda, £derznovenij“ manmym. Tudo apostol-‚amyhyn kuze ilymy‚tym onhyktymo godym ‚uko gana kuhyltalte‚.

205 MuΩestvo-viän holgalykym vele ogyl ‚kendan ily‚y‚ke, kapy‚ke ‚yïdareda, no tygak Íúly‚yn saskaΩat tendanak lie‚. Palyza tolæyk, Íúly‚yn saskaΩe Íúly‚ deh tole‚. Te tudym ‚ke ‚ohykten ogyda kert. Íohmo púrtús‚ak tudyn tyglaj ‚kenan jyr púrtús deh ogyl, kuze mana‚ gala, sverxæestestvennyj saska, da kaΩne kehyn ilymyda godym tudo póleklalte‚. Ily‚y‚tyda jóratyma‚ lekte‚. Kuatle zapovedæ-sóry‚ojΩo Iisus Xristosyn tygerak ojla: £Tide myjyn zapovedæ, da jóratyza ikte-vesydam, kuze Myj tendam jóratenam“ (Ioan. 15,12). Íkendan li‚yldam tyglajyn ogyl, Xristosyn jóratyma‚yΩ dene jórata‚ túïalyda, nimogaj kap túsym onhyde, vospitanijym ale politonhalty‚ym ‚otlyde. KohyΩo, ikte-vesym puredylmyΩe, kóranhyk harnat, iza-‚olæo jóratyma‚ kugu peledy‚la peled ‚inhe‚. Tygakak kuan tole‚. OjyrtemΩe ú‚any‚e eïyn tu‚to; tudyn kórgó kuanΩe, kórgó kehyΩe ulo, yrykta. Jyrva‚ keh-mom tola‚y‚t, sójly‚t, vursedaly‚t, a tyjyn qreak kuanyma‚an ‚úmda, volgalt‚e hurij. Íuko xristian-‚amyhym togdaältyn: hylt tygak, ‚agalΩe godym ‚yde túsanym, ‚em ‚úlykanym uΩat – Ümo dek tolmeke, xramy‚tyΩe ‚ogymeke, tyge lij‚a‚ ogyl. û‚any‚ym uΩyn, ikana‚te ynde pala‚ túïalynam: hynak ale hyn ogyl tide eï Ümylan ‚knΩym túrysnek puqn? Osalym seïen lek‚e xristian tymatle, volgydo ko‚te‚, vesymat volgaltaren kerte‚, ‚onet, mo tudyn jyr ulo gyn, hylaΩat pujto tudyn ty‚te ulmylan kuana. Tudyn deh pyhkemy‚ ok tol. Bibliät ojla: £Gospodæ onhylno kuan – tylanda qïerty‚“ (Neem. 8,10). Ily‚y‚tyda tynys lie‚. Apostol Pavyl ojla: £Me hyla velym ‚ygyremdyme ulyna, no mylanna volæna; memnan jyr kerylt voh‚a‚ gaj tat, a kerylt ogyna voh; me poktymo ulyna, no ogyna kudaltalt; qn úlyk ‚yndyme ulyna, no ogyna kolo“ (2 Kor. 4,8-9).

206 Me umbakyΩat onhen lektyn kertyna yle Íúly‚yn puqdyme pólek‚ym: pe‚ ‚uko hytena, vesym hamanena, ú‚anena, memnam kyry‚t – me ogyna túkale, paha gaj nyΩylge ulyna, opkynlykna uke, da hyla tidym ú‚any‚e‚amyhyn pakha‚ty‚t haple saska semyn uΩyna, nuno hynΩe denak Xristoslan pútynek pualtynyt, Ümyn Íúly‚ dene ilat. Tygaj lijyda gyn, semynna ojlena, tendan dekat tygaäk seïyma‚ tole‚. Tygaj liä‚ tyr‚yza! Kú‚yh ‚oha‚ – tendan pravada, seïalta‚ jór‚ynat amalda uke. Te kú‚yl sfery‚te ily‚e gaj lijyda, kumdan da laskan ‚úlalteda. Qn sajΩe tylanda pualte‚. SaskaΩe, mannem yle. Ily‚ ‚keΩak vara kugu hon‚iΩma‚y‚ savyrna, kehyn kuandara. Ily‚dan kaΩne minut‚ym sajyn ila‚ honda úΩe‚, ojgo koden kaä. Molan ajdemylan mala‚ púraltyn gyn, manyn, kasym ogyda vuho, kaΩne qrym alamo semyn hon üarlen va‚lijyda, q‚eat u kehe tolyn manyn, Sokrat semyn üarlen va‚lijyda. KaΩne kehe Xristoslan kuanlyn sluΩitla‚ pualtyn manyn, haïym kyra‚ ämde lijyda, ‚uko minutym Xristos pelen qrtareda. Ynde tendan ú‚andam nimat ok úmylaïde: te hynΩe denak kurym-kuryme‚ Iisus Xristos pelen ila‚ túïalyda.

207

LATNYLYMÍE GLAVA

XRISTIAN ILYÍ MOM JODEÍ £Da kuze kúle‚, eï-‚amyhat tendan dene tugak y‚ty‚t manyn ‚oneda gyn, ‚keΩat nunylan tugak y‚tyza“. Luk. 6,31

Mom gyna ogyda y‚te: modyda ale ma‚inym viktareda, kogylæym kúq‚tyda ma, mo ma, hyla vereat ‚ke ‚otan pravilym ‚ukta‚ kúle‚, Kone‚ne, pa‚ada saj saskam puyΩo manyn ‚oneda gyn. Biblij tunykta tugerakyn, xristian ily‚, mane‚, harnyde ku‚kyn da ‚arlen tole‚. Kú‚yh ‚ohynda gyn, te honlo túnä‚te ileda. E‚y‚tyda te laska, poro joha ulyda, Ümyn túnäΩe u‚ym onhykta, Xristoslan ú‚anyma‚te peïgyde lijyda vara. Ümyn zakonΩo va‚tare‚ saj mogyry‚ ogyda va‚talt gyn, izi aza‚ kón kodmyΩo ‚uq‚? TygeΩe karlik vely‚ gyna lup‚altat. Petryn kokym‚o gana koltymo uvery‚tyΩe 3,18 Biblij ojla: te ku‚‚a‚ ulyda. Tide qrkyn dene ku‚kyn tolmydam onhykta, harnyde – ‚eklanyza, harnen ‚ogalmat saj ogyl, ‚inhyma‚dam kugemdyme da peïgydemdyme hotym onhykta. U‚daΩe vet tendan úlyk mlandy‚ ogyl viktaraltyn, a kugu kumylan Ümo dek, Kava‚ke. Kuze kúle‚, tuge ku‚kyn kerta‚ manyn, saj duxovnyj tazalykym peïgydemda‚lan kumdan palyme pravil‚amyhym ‚ukta‚da kúle‚. Qn onhyhak, kaΩne kehyn Biblijyn ludman. Duxovnyj ily‚lanat kohky‚ kúle‚. Ku‚to muman tudym? Biblijy‚te, Ümyn Muty‚to. Biblij Xristosym pohe‚. Tudo memnan ‚uΩen orlany‚e

208 ‚úmlan qn kúle‚an kohky‚, ‚úm-honlan ily‚e vúd. KaΩne kehyn ‚kendam ‚inhama‚yn suap‚e dene peïgydemden ogyda ‚ogo gyn, vij-kuatda pyta, duxovnyj ily‚y‚te jór‚yn lunhyrgeda. Biblij sandenak ojla tygerakyn: £Ugyh ‚oh‚o ik‚yve semynak jóratyza aru Ümynmutan ‚órym, tudo utaraltme‚kyda ku‚kyn ‚ua‚da pol‚a“ (1 Petr. 2,2). Ludsa Biblijym, tunemza tudym, ‚onkalyza, u‚e‚da py‚tyza. Xristian semyn hyten lekme orlykdan, nelylykdan, umylen ‚uktydymydan, sandene azapy‚ logalmydan inde‚lu vih procent‚e Biblijym kúle‚ semyn ludyn ‚ogydymylan kóra lie‚. Hu, nasyl-sovestæ manmetym izi‚ak lyplandary‚a‚ manyn, ‚inha dene glavala úmbah kurΩyn ida qrte, ida va‚ke, va‚ka‚ nimolan, Ωapda ale ‚uko ulo. Ümyn Mutym ‚úmy‚tyda kuha‚ da uq‚-paha‚ mo ludmym ‚onkala‚ kúle‚, molan Ümo tyge ojlen, tidyn goh mom Tudo tu‚ten puqn mylanem? Sodor-sodor ludmo ala-mynär glava deh ik izi uΩa‚, sajyn savyrkalen tunemme, utlarak kugu akan, tidym qre ‚arnyza. Tahe ik verym palen nalyn ulyda, qrla ves pialan kehe tole‚ ves ver dene va‚liä‚. HylaΩymak sadak om umylo manyn, ‚kendam ‚ke urylty‚y‚ ida ‚uïgaltare. Ondak Biblijyse tyglaj mutan, prosta verlam kyhalza. Azam vet te ‚keΩe ondak manke dene ‚oltymo, ‚úrymó, tygydemdyme puhymy‚ym puk‚eda, ‚ylym ogyda ‚ú‚kyktó. Myj gyn Ioann deh Evangelijym ludma gyh túïalam yle Ümyn Biblijym. Tidym ludmyda godym Svätoj Íúly‚ tylanda ludmym sajyn umyla‚da pol‚a. Nele mut mom onhykta – volgaltaren kolta, tu‚tenrak kalasymym ronha. Mo ludmym ikana‚te vujy‚kyda py‚ten ogyda seïe gynat, sadygak umbakyΩe ludsa da ludsa! Qrkyn-qrkyn vuju‚da volgydeme‚ varaΩe. Da ludyn ‚inhyme denak qsogyl ‚onyma‚da, ‚úmda volgydeme‚, knigam kidy‚ kuhymyda denak. Luda‚ túïalme deh on-

209 hyh li‚yl eïlanda kalasyza, túrló kúle‚-okkúllan tendam aram ynΩe kyhkyral, ynΩe me‚aj. Adak ty‚te ik tajne manmet ulo: luda‚ gyna túïalyda, tendan truk omyda ‚uq‚, ‚inham kumykta, uq‚tykta. Vahúmbalnyda ko‚t‚o osal ‚iΩyn nalyn ‚kanΩe kaput tol‚a‚ym, tylanda kuze gynat me‚aä‚ túïale‚ ynde. YnΩe kumalt manyn, ‚inhagomdy‚dam ‚yrpe pyrhe dene qïertyktyme‚ke tyr‚yza. VaraΩe tunem ‚uyda. Kokym‚yΩo, molitva-uldy‚mutyn tajnyΩym umyla‚ tyr‚yza. Ida lúd, ynde tendan Kavase Ahada ulo. Tudo kole‚ da uldy‚mutlan va‚e‚ta. Iisus Xristos ojlen: £Da hyla, mom te ogyda jod, ú‚anyme uldy‚mut dene nalyda“ (Matf. 21,22). Da Tudo q‚e tyge kalasen: £Myjyn lúm dene mom jodyda gyn, Myj tudym y‚tem“ (Ioan. 14,14). KaΩne ajdeme, kón ily‚yΩe da úmyrΩó herkylan da Kavase KugyΩany‚lan kúlyn gyn, hylanat molitva-uldy‚mutyn eïy‚t lijynyt. Uldy‚mutym kalasa‚ ogyl manyn, ‚kendam uto pa‚a dene pe‚ hot‚ak nelemdyman ogyl. Uldydymo xristian – vijdyme xristian. Iisus Xristos ÍkeΩe molitvala‚te ‚uko ‚agatym qrtaren. ÜΩgunam Ümo-AhaΩ dene ‚ketyn kutyry‚yla, Tudo kurykla‚te júd qrtymymat ‚iΩyn ogyl. Tudlanat molitva kúle‚ ulma‚ gynΩe, kuze hot da ‚uko Ωap me kumal‚a‚ ulyna! Ondak‚e, túïalmyda godym, kumalmyda ok‚aklenat kerte‚. OjdaΩat lykyn-lukyn harnedylyn kaä, ‚kandaΩat pujto jóndymó, jylmyda túknyle‚. No Svätoj Íúly‚, tendan kórgy‚tó ily‚e, pol‚a da hyla very‚kyΩe ‚ynda. KaΩne kumalty‚mutda, mom um‚a gyh luktyda, hylaΩlanat va‚mut lie‚. ÜΩgunam tide va‚mut‚o £uke“ semyn tole‚, üΩgunamΩe – £vuho“, no sadygak Ωap qrtyme semyn palen nalyda. Mom gyna ogyda jod, muha‚mut‚o qre tygaäk lij‚a‚: £Kuze Tylanet kúle‚, tuge lijΩe!“ £Gospodæ onhylno lyplane, da Tudo ‚úmetyn mom jodmyΩym ‚ukta“

210 (Psal. 36,4). No Gospodæ onhylno lyplanyme deh onhyh jodmet ‚uktalte‚. Ümo qre tudym gyna y‚ta, mo Tudyn ik‚yvyΩlan kúle‚. Íarnyza, Ümylan keh-kunamat da keh-ku‚to ulmyda godymat kumala‚ lie‚. Aty‚órym mu‚kyda ma, lakym kúnheda, kontory‚to y‚teda, sportplowdky‚te tola‚en ‚ogyltyda – hyla vere kumala‚ lie‚. Øaply‚e Ümo va‚e‚ta. Kumala‚lan ra‚lykym y‚tyza. Biblijym tunemme dene pyrlä ludalt‚e molitva Xristosyn ily‚ pa‚aΩym pala‚, hony‚ py‚ta‚ utlarak jónan. Biblij tunykta: £Harnyde ümyltyza“ (1 Fess. 5,17). Molitvalan kaΩne kehyn Ωapym palemdeda gyn, kod‚o kehynΩe tendan podsoznanijy‚te molitva ‚uko Ωaplan kode‚. Tiddene pajdalyrak. Qrdene gyna sukalten ‚inhyn, molitvan ikmynär mut‚ym pele‚tyme – tide pe‚ ‚agal. Kehe qrtyme godymat Ümo dene molitva‚te pyrlä liä‚ Ωapym ojyryman. Ävylda tidyn godym kaΩne o‚kyly‚to me‚aä‚ túïale‚. To azada truk kyhkyra‚ piΩe‚, to telefon jyïgyrta, ala-kó omsam túkala – pe‚ak ‚uko me‚anhyk lektynak vele ‚oga. Tuge gynat ida kúrylt, muha‚ke ‚ukta‚ak tyr‚yza. VaraΩe ‚keak ‚iΩyn da palen nalyda: tide molitvase Ωapet qn vuhymo da ‚ergakan. Tunem ‚uyn, palemdyme Ωapdam ‚keΩak ala-mo semyn vuha‚ piΩyda. KaΩne kehyn Ümynmutym kalasyme deh posna jósyn vele huha‚ túïale‚, saskadyme pagyt, manyda vara, túrló sueta me‚ajymylan ‚yde‚keda vele. Qreak da harnyde, kaΩne kehyn Ümyltymo deh posna Ümyn kórgó ily‚yΩym, tylanda puy‚a‚yΩym palen da nalyn ogyda ‚ukto. Tudo vet kórgó honetym uqmdyneΩe. Tudyn dene va‚kylda ynΩe júk‚ó. Kum‚yΩo, harnydegeh Svätoj Íúly‚lan qïertyza. Íarnyza, Iisus Xristos tendan dene Svätoj Íúly‚ goh kyldalte‚. Presvätoj Troicyn kum‚o licaΩe ynde ten-

211 dan kapy‚tyda ila. Íkendan li‚yl eïda deh jodmo semyn Tuddeh joda‚ ok kel‚e. Jodsa, Tyj ty‚ke tol da hyla y‚te manyn. Ily‚y‚tyda mo ulo, hyla Íke kidy‚ket nal, manza. Kalasyza, mogaj te vijdyme, poly‚dymo, ú‚ana‚ lijdyme da qre kumal ‚ogydymo ulyda. õrdy‚ koraïza, tek Tudo hylaΩymat Íke kidy‚kyΩe nale‚ da kod‚o ily‚dam vujlata‚ túïale‚. Xristian ily‚y‚tyda korno muhkyΩak kuze ‚onen, tuge ok lij tudo, ily‚ jyΩyïan tudo, no Svätoj Íúly‚ pol‚yde ok kodo, korny‚tyda qïerty‚ lie‚. Kone‚ne, te tajny‚tyda, kuha‚ nele, vet te ‚keak hyla nelytym vahúmbalnyda naïgaeda, kugu kumylan ulyda, vesyn poly‚ oge‚at kúl pujto. Kuge‚nyme kumyl, osallan kel‚y‚e, tygaäk ogyl, tendam viktara‚ pe‚ nele. Ümym ‚arnaltyza, ‚kendam Tudlan kuhykten puyza. Kórgó hon turgymdam tuaryza, honyso hatlamam lyplandara‚ak tóhyza. Tek Tudo hyla úmbak‚e nale‚, ‚onaltyza, molitvam ojlyza. Vujdam ida pudyratyl: oj, tidym y‚tem gyn, tyge lijyn kerte‚, moΩym mom savyrala‚ gyn, tu‚ko lektyn ‚inhe‚, nimo ‚otymat om mu... Ümylan kuze kúle‚, tuge lijΩe manza da kerek. Qrlase kehe nergen vujdam tygak utyΩym ida pudyrtyl – Tudak qrlase kehynat ÜmyΩo. Keh-mogaj pa‚am túïalmyda godym Ümo, uΩe muha‚yΩe kuze pyta – ondakak uΩe‚. Tide kúle‚ yle, tudo kúle‚ yle manyn, hyvyla ida kydetle, – mo kúle‚, Tudo hyla pua. HynΩymak peïgyde xristian hyla tide deh ‚ukertak ojyrlen, turgym da £tide kúle‚ yle, tudo kúle‚ yle“ manyn tújymó deh posna ila, ila molitva‚te. Svätoj Íúly‚ym kórgy‚kyda unala úΩmó dene varaΩe paleda: herdat katykeme, somyldat ärsy‚, ojgydat tunar ‚uko uke. Nylym‚yΩe, kúryltdegeh herky‚ ko‚tsa. DΩon Veslej ikana tyge kalasen: £Íketyn kodmo religij nergen Biblij nimomat ok pale“. Xristian vera – tú‚ka vera. Xristos pohe‚ kaä‚ – tide eï-‚amyhym jórata‚,

212 Ümylan hyn liä‚, Tudlan sluΩitla‚. Hyla tidym eï kokla‚te gyna y‚ta‚ lie‚. Herke sandene alma‚ta‚ lijdyme xram. Herkym tak‚e tuge onhyman: Xristosyn tide – mlandyse stroitelæstvyΩe. Ty‚te – Ümylan kumalme ver. Ty‚tak Tudyn Mut‚ym kolyna, tunemyna, molo ú‚any‚e-vlak dene mutym va‚taltena. Biblij herkym tyge pagalen lúmda: £svätoj kalyk“, £Ümyn kalyk“, £Ümo pórt y‚tyma‚“, £Gospodæyn svätoj xramΩe“, £Ümyn ilemΩe“, £Xristosyn kap‚e“ (1 Petr. 2, 9-10; Efes. 2,21-22 da molat). Obraz goh ojlymo hyla nine mut Ümyn hynΩe denak ulyΩym herke goh onhyktat. Ümyn xramym qreak uΩmo, tu‚to lijme tetla nimo denat ok alma‚talt. Iisus Xristosyn túnäm utaryme pa‚aΩlan melyn ‚oget gyn, nigunamat tygaj ondalhyk da pusta mutym um‚at gyh ot luk: tahe utyΩden üalge ale pe‚ hot ‚ok‚o ‚oga, júr júre‚ ale lum lume‚. Luho nimom ida ojlo, tyge hynrak lie‚. Tygajymat kolyda vet: aj, tahe ru‚arnä, myj luho móïge‚emak kodam da Ümyluk onhylno Ümylten ‚ogem ogyla. ÍkenΩym tyge hetlykaïdy‚e ajdem Ümylan ulo hon dene kumalmym, Tudym ‚otlymym ok onhykto. Ümo vet hyla aklan ak, Teat kumalza manyn kú‚ta‚ hyla pravaΩe ulo, Tudak y‚ten memnan kapnam, tu‚ko honym ‚úlalten purten, menan u‚na, u‚-akylna – hyla Tudyn pa‚aΩe. Sandene kapna, u‚na, jylmyna Tudym, lah Tudymak vele haplandary‚a‚. ÜΩy‚t adak tyge vujym ‚up‚yt ogyl mo! Maldat, pórte‚em kodam da propovedæym radio dene koly‚tam, eskyh. Tide herkyse bogosluΩenijym alma‚ta‚ vele ogyl kaeda, Tu‚to te Ümylan sajyn, ‚ot dene kumalyda, jolta‚da dene mutym va‚talten kolteda, pyrlä kuaneda. Herkylan hyn ogydal gyn, kuze vara te Ümylan, Iisus Xristoslan kúle‚ semyn sluΩitledaΩe? Pialdat tygerakyn ‚o‚o vúd mu‚myla kidda gyh muhy‚ta, a pórtyl-

213 ta‚ jósó lie‚. Jolagajlan da ondalhyklan kuze ú‚ana‚yΩe. Herky‚te tendan verda ulo. Me ‚keΩat sluΩitla‚ aralaltyn ulynas. Pialan xristian – tide ura honan, pa‚ahe xristian. Vizym‚yΩe – lijza te svehyl-xristian. Te ondakse nyl pravilym sajyn ‚ukten ‚ogenda gyn, vizym‚yΩe ‚keΩak ‚uktalt tole‚. Aty‚ vúdym temen onhen ulyda vet, optet-optet da tudo túr gyh vela‚ túïale‚. Ty‚tat tugak. KugyΩa-‚amyhyn KugyΩa‚tyn sulyktúnä‚ koltymo posolΩak, upolnomohennyjΩak lijyn ulyda ynde. Íkendan posolæstvo úmbalan tendam kolty‚o kugyΩany‚yn flag‚ym kú‚kó nóltal ‚ogaltyza. Íonalten onhyza-än. Vot, menan ql gyh ves qly‚ koltymo posol amyrkan tistym posolæstvo úmbah nalyn kudalta‚ ‚úda, eskyh, tide flag tudlan ok kel‚e. Tide posolym tunamak móïgy‚kyΩó úΩyn, ‚ok‚ym purtat! SÍA-m ves qly‚te kúk‚yn kuha‚ tygaj posol jóren ‚uq‚ mo? Ümyn tistyΩe pórtda úmbalne, kontory‚tyda, magazin den tú‚kagudy‚tyda ok lojgalt gyn, Qn kugu kugyΩan, Iisus Xristosyn, posolΩo lijyn kertyda mo te? Íkendan posty‚to peïgydyn ‚ogyza, tek hylan palat; xristianyn ilyme verΩe! Xristosyn svehylΩe ulyda te. Svehyl pa‚am túrlyn ‚ukta‚ lie‚, túï ‚oty‚to kok semyn: ily‚da da mutda dene. IktyΩe gyna gyn, ok site tyge. Ümo dek savyrnymekyda, Tudo tylanda pa‚am pua: túnäm utary‚e missijΩe nergen hylalanat paldaren ‚ogyza, tygak Tudyn hyla seïen kert‚e kuat‚e nergen. Xristosyn tistyΩ jymalne haplanen ‚ogyman. Tudyn svehylΩe ulyda. Tudyn oruΩijΩym numalyda. Iisus Xristos ojlen: £Tyge kaΩnyΩym, kó Myjyn nergen poro uverym kondy‚te‚ eï-‚amyhlan, tudym Myj mutem dene volgaltarem Íkemyn Kavase Aham onhylno“. (Matf. 10,32). Apostol Pavyl, Rimy‚te túkylyma‚te da orolyma‚te lijyn, tudyn dek tol‚o eï-

214 ‚amyhlan, nuny‚t pe‚ ‚ukyn lijynyt, Xristos dek tol‚ylanak ‚otlen, qr gyh kas marte jór‚yn kúryltdegeh Ümyn KugyΩany‚yΩ nergen uq‚ da uq‚ kalaskalen. Memnan kokla gyhat kaΩnyΩlan mo Ümo kehym puqn, ojla‚ kúle‚ yle: £Vot, údy‚ó úda‚ lektyn“ (Matf. 13,3). KaΩne kugu kontoryn pohtym kondy‚t‚o posylænyjΩe lijman. Tudlan ‚ke qryk‚e dene y‚tyla‚ ok lij. Ik túï, qn rúdó pa‚aΩe tygaj: kontoryn puqn koltymo pisæmaΩym adersatlan naïgaen puyman. Lijyn kerte‚, tide pisæma posylænyjlan oge‚at kel‚e, molan mana‚ gyn, tu‚to osal uverat lijyn kerte‚, ala nal‚yΩe lude‚ da keneta u‚yΩymat jomdara, ala trukty‚to herlana. Posylænyj pele korne‚ sadygak ‚ogalyn da paketym ale konvertym pohyn, ludyn, osal uverym pory‚ ale móïge‚la savyren ok kert, tudyn tygaj pravaΩak uke. Tudyn pa‚aΩe – mom ú‚anyme, tudymak tihma‚yn namien pua‚. Me, Xristosyn ‚oh‚yΩ-‚amyh, Ümyn Mut dene pa‚am y‚tena. Memnan Kugu Ümyna, Gospodæ, mylanna kalasen: £Kajyza, tide uverym kola‚ túïal‚e sulyktúnälan puyza!“ ÜΩik eïΩe tidlan ókat ok man, üΩikty‚t Ümyn uverym pohyt da ‚ke muty‚t dene alma‚tat. ÜΩgunamΩe Ozanan mut‚ym ‚keny‚tyn denat va‚taltat ale udyral ‚uat. Tugaj aldi-buldiΩe manynat kerte‚, pujto Gospodæ mom ojlen, tudym ‚onen ogyl. Maldal kolty‚at lekteda, pujto Tudo ÍkeΩe tidym vozenat ogyl, a hylaΩymat pujto tyglaj, nimo denat ojyrtemaltdyme eï-‚amyh serenyt, nuno Tudyn ‚onymyΩym da ojlymyΩym vesemdenyt. Íarnaltena tidyn ‚oty‚to, Apostol Pavyl ala-mynär ‚údó ij ondakak xristian-‚amyhym tolæyk Ümyn Mutlan gyna tunema‚ ‚úden. Íarnyza sandene, me pyrhym údy‚a‚ ulyna. ÜΩo pyrhyΩe, hynakak, kúan mlandy‚ logal kerte‚, vesyΩe ‚úk‚ak loïga‚ voze‚, no

215 memnan pa‚ana ok va‚talt – úda‚ da úda‚. Ala myjyn údymó mlandemΩe nimolanat ok jóró manyn, harnen ‚ogala‚ memnan uto Ωapna uke. ûdyman da údyman. Kidy‚tyna me sortam húkten kuhen ‚ogena. Tek tudo volgydyn júla, harnydegeh júla! Sulyktúnä‚te, pyhkemy‚te, tudo ala pyk‚e-pyk‚e gyna volgaltary‚yn koe‚, kolä tul dene iktakla huhe‚, tek! Memnan pa‚anaΩak tugaj: volgaltara‚. Me puh pualty‚e ulyna. Kredalme taul kokla‚te, kuryk semyn sulykyn súmyrlyma‚te, äzykyn orkestrΩe kokla‚te memnan pualtyme puh júk ala jór‚ynat jome‚, pyhyrikat ok ‚okto da, sadygak me mlandúmbak tol‚a‚ turgym nergen uvernam puymym ogyna harne, vet me osal deh utara‚ pol‚y‚a‚ ulyna. Me tulotym olten ‚ynden ulyna. Tide jú‚tó sulyktúnä‚te, ‚kem ‚ke jóraty‚e okmak loïga‚te, uΩmy‚udyma‚ dene tem‚e ij‚uldy‚ loïga‚te memnan izi tulotyna umbah oge‚at koj dyr, no tudo ulo, ulo! Íkenan Ümyn ‚inhyma‚nam tide tuloty‚ py‚ten, utlarak viäïdena, hot ylyΩ kajyΩe, ‚onena. Jóren it kert, myjyn tuloto! Me hógytym kuhen ‚ogal‚e ap‚at ulyna. Ala tak gyna ‚kenan kidnam nele hógytym nólty‚tmó dene nojykarena, no harnen ogyna ‚ogal, osalyn kep‚ylΩym ‚andale‚ vihkyΩemdena, – kúrlme‚ke! Kuatlak ogyl kide‚na kerdym kuhen ulyna. Ikym‚e ale kokym‚o gana rualmynaΩe üΩym vele púhke‚ ala, no osalym haktara‚ tóhymynaΩak suaple, ‚umyza haplyn memnan kerdynam, Ümyn kerdyΩym, molan mana‚ gyn, tide Ümyn‚úly‚yn kerdyΩe. Sulyke‚ ‚uΩy‚o sulyktúnälan memnan kindyna ulo. Lijyn kerte‚, menan puk‚y‚a‚ ajdemyna-‚amyh‚e kúle‚an úzgary‚tym £kohka‚“ kyhal ko‚tyt, nunylan poänlyk da úzgar gyna kúle‚, ala memnan ‚uältyme kindyna deh nuno um‚a‚tym koraïdat, tuge gynat,

216 kuge‚nen, harnen ‚ogala‚ memnan uto Ωapna uke, iktym puk‚en temena gynat pe‚ kugu suap lie‚. ÍuΩy‚o honlan memnan kinde deh posna ok lij. Logar ko‚ken orlany‚e ka‚aklan menan Ümynvúdna ulo. Me nunylan harnydeak iktym gyna ojly‚a‚ ulyna: £Kón logarΩe ko‚ken, tol da jú!“ Nojyde, kanyde, keh-ku‚to lijyna gynat, me Tudyn Mut‚ym ‚ary‚a‚ ulyna! Iisus Xristos ojlen, memnan údymó ‚uko pyrhyΩe sadygak ‚kanΩe saj mlandym muq‚, ku‚kyl kynele‚ da saskam pua. Svätoj Íúly‚ ulman memnan ‚úmy‚tyna júly‚ó tulym, um‚a‚kyna py‚ten puymo hyn mutym kalasen kolten, ‚uko jú‚tó ‚úmy‚tó ijym levyktena, tudat vara Iisus Xristos dek mien kerte‚, ily‚yΩym utara. Hamana‚na kúle‚ ‚kenan iza-‚olæynam, osallan pualtneΩe gynat, Ümo dek savyryman. Hógytna iktaΩ jú‚tó, kúaï‚e ‚úmym ‚alaten kerte‚, kó pala, Xristos dek savyra – kuanΩe mohol! Kerdyna sulyk dene peïgydem‚e bronæym ‚úta ala, kuge‚nyma‚yΩym pytara, tygat ilen jóra manmyΩym ‚óra, hony‚tyΩo Ümylan pura‚ kanalym pohe‚. Kó-gynat sadygak memnan ‚uältyme Ily‚ kindym kohkyn teme‚, ko‚ky‚o, ‚ytyr manyn katkalalta‚ ämde ul‚o kap‚e ily‚e vúd dene pórtyle‚... Honym avyren kuhy‚o lijza! Ajdemylan púralt‚e qn kugu kuan tide, kunam sulyke‚ aïyrgy‚e ily‚e honym Xristos dek, kuhen, arestovaen konda‚ pialet ulo. Myj púryma‚emlan pe‚ kugun tau‚tem, mynär túΩem aïyrgy‚e ‚orykym Ümyn jol jymak‚e konden ‚ogaltenam! KaΩne gana, myj dekem ‚uältyme kidym uΩyn, honem denak hytyrnen kuanen koltem; adakat ikte ulo! Tudat ojlyΩo: £Myj Xristosym kórgy‚kem ila‚ purtem“! Tetla mylanem sulyktúnän nimogaj poänlyk‚at ok kúl. Romantik ‚úly‚ avalta, honem tavalta, huriem ‚yrgyΩe‚, vet ajdemyΩe, ale gyna myj dekem kid

217 ‚uälty‚yΩe, mohol tútyra loïga‚te ko‚tyn, mohol sulykym úmbak‚e pogen. Hon kuhy‚o lijza! Xristosyn svehylΩe liä‚ – pial. Biblij mane‚: £Púsó u‚an honym savyra“ (Tu‚temmut vlak 11,30). £Da u‚an-vlak volgaltyt, peïgydy‚te húktymo lampyla jolgat, da ‚uko eïym hyn dek savyrat, ‚údyr semynak, kurym-kuryme‚, qrelan“ (Dan. 12,3). £Te – mlandyn ‚inhalΩe“ (Matf. 5,13). Íinhal vúdym kyhalykta. Tendan ily‚dat molo-‚amyhym ily‚e vúdym kyhalykta mo? Kudym‚yΩo, tek kugu jóratyma‚ tendan ily‚y‚tyda vujlaty‚e da qn kúle‚an lie‚. Tudyn pohe‚ kajy‚e-vlaklan Iisus Xristos ojlen: £Myjyn uhenik ulmydam hylanat ik ojyrtem gyh palen nalyt: te hylanat ‚ke kokla‚tyda ikte-vesym jórateda“. Biblijyn ves very‚tyΩe me tidlan peïgydemdy‚ym apostol Ioannyn ojlyma‚tyΩe muyda: £Jóratymem-‚amyh! Ikte-vesym jórata‚ túïalyna, molanΩe, jóratyma‚ Ümo deh tole‚, da kaΩne jóraty‚e Ümo deh ‚ohyn, Ümym pala; kó ok jórate gyn, Ümym nalyn ogyl, molan mana‚ gyn, Ümo – tide jóratyma‚. Ümyn jóratymyΩe tu‚ehat pohyltyn mylanna: ik kap dene y‚tyme Íke QrgyΩym memnan sulyktúnä‚ kolten, Tudyn goh meat ily‚ym nala‚ pravan ulyna – tidlan. Jóratyma‚yΩe tu‚to: me ogyl qn onhyh Ümym jóraten ulyna, a Tudo Íkeak – memnam, da Íke QrgyΩym sulyknam kasara‚ kolten“ (1 Ioann 4,7-10). Íke ik‚yvyΩ-vlaklan Ümo qrten kugu pólekym y‚ten, – me ynde jóraten mo‚tena. Svätoj Íúly‚yn pólek‚e kokla‚te jóratyma‚ qn onhylno. Biblij ojla, Xristos pohe‚ kajy‚e-vlak tugakak ikte-vesym jóraty‚a‚ ulyt, Kuze Ümo Íke QrgyΩym, memnam hot jóratymyΩlan kóra, sulyknam kasara‚ yrese‚ pudalalta‚ kolten. Biblij ojla, Xristos dek memnan mijyme ‚agaty‚te Tudo mylanna nimo dene

218 visa‚ lijdyme sverxæestestvennyj manme jóratyma‚ym pua, da tide jóratyma‚yΩe Svätoj Íúly‚yn pol‚ymyΩ dene ‚úmy‚tyna hyla verym tema. Xristosynak ik‚yvyΩe ulmynan qn kugu dokazatelæstvyΩe tu‚to: ikte-vesym jóratena. Ümyn tide tajnyΩym palen nalyda gyn, xristian hon turgymy‚tyna palen ‚ogyza – Xristos dene pyrlä liä‚lan ku‚kyn ‚uyn ulyna. Íym‚yΩe, mut koly‚t‚o xristian lijza. Ily‚y‚tyda utyΩden lektyn ‚ogy‚o pa‚a‚tyda pervyj verym Xristoslan puyza, tek tudo Íke tendan Gospodæda, Tunykty‚yda semyn vujlata. Tek Tudo pu‚dam vujlaten, viktaren naïgaä. Kanda‚ym‚yΩe, alga‚taryme va‚tare‚ peïgydyn ‚oga‚ tunemza. Kuzerak me ynde uΩna, alga‚taralta‚ nimat ‚uko ok kúl, da tudym ily‚ gyh pokten luktyn ogyda kert. KaΩne o‚kyly‚tyda va‚liälte‚. ÍukyΩ godym äzykat ogyl tudo. No alga‚tarymylan kóna‚, tudym kapy‚ ‚ke kumyl dene purta‚ – Ümarale. Sulyk! Ümo ‚keΩe tendam nigunamat ok alga‚tare, tide kuze koe‚ manyn onha‚ ok jórate. No alga‚tary‚yΩym harenat ok ‚ogalte, tu‚man tidym seïen kerte‚ ale oge‚ manyn terga. Alga‚taraΩe qreak lah ävylak gyna. Qreak tidym ‚arnen ‚ogo. Tidyn deh ojyrla‚ jón ulo, Evangelij gyh stixym luda‚ kúle‚, da tudo tunamak, kó tendam joïyly‚ korny‚ ‚úka, kurΩe‚ vele, Ümyn Mut va‚tare‚ ‚oga‚ kuat‚e uke. Pustynæy‚te ulmyΩ godym Iisus Xristosymat osal alga‚tara‚ tóhen ulma‚. Tudyn deh aralaltme jónΩó lijyn Ümyn Mut. Kum gana Tudo kalasen kolten: £Ibo napisano“. Ävyllan £tyge Gospodæ ojlen“ manyda gyn, tunamak jome‚. Da tunamak te Iisus Xristoslan, tendan kapy‚tyda Svätoj Íúly‚ goh ily‚ylan, tendan verh kuhedala‚yΩe jónym puyza. Ik izi údyr tyge kalasen kolten:

219 £KaΩne gana, ävylyn omsam kyrymyΩym kolam da, omsa dek myj Iisus Xristosym koltem“. Manna vet, kaΩne ajdeme alga‚taralt kerte‚, no tugaj eï-‚amyhat ulyt, sade alga‚taraltma‚e‚ kuhalt ‚ogalyt. Pujto kel‚a nunylan alga‚taralta‚. Koläm ú‚tervo‚tyr dene pokteda gyn, palen nalyda, – tudo ú‚tervo‚tyrym tihma‚nek‚e ok onho, a tu‚to roΩym kyhale‚, tu‚eh tudo utlenat kerte‚. Alga‚tary‚e deh u‚da dene koraïza da Xristosym onhalza! Ik oficer deh ikana myj tyge jodym. Kredalme sar pasu‚to tyj mom ojyren nalat yle: póræeï hotkydylykym ale prikaz ‚uktymym. Nimat ‚uko ‚onen y‚ ‚ogylt, prikaz ‚uktymym ojyren nale! Ümylan prikaz ‚uktymo nimo deh hot kel‚a, ú‚anyza mylanem. A ‚ukta‚ vet prikaz‚ym pala‚ kúle‚. Ty‚te adakat Biblij qn hot pol‚en kerte‚ tylanda, tudym luda‚, luda‚ da q‚eat ikana ‚ymlen luda‚da kúle‚. Vujlaty‚yda, kompasda – Biblij. Ümo mom ojla, umylen ludsa. Inde‚y‚myΩe, hyn xristian lijza. Ala-kó pe‚ sajyn ojlen koden. £ÜΩo xristianΩe kava‚ke tunar hot viktaraltyn, mlandylan kel‚enat ogyt tol“. HynΩymak gyn, Biblij ojla sulyk deh umbak koraïa‚ kúlmym, no Biblijy‚te nigu‚tat uke jór‚yn molo deh ojyrtemaltyn, ala-mogaj rakyvoty‚ puren ‚inha‚ da ‚kem gyna pala‚, molym nimom ogyl. Te volgalt‚a‚ ulyda! KaΩne mutda lyΩga, hyn, salamly‚e, ‚keΩat te kapda dene, honda dene arulyk ‚oty‚to ojyrtemaltyda, ik‚yrymyn ileda. Íomaklan volænam ida pu, molan mana‚ gyn, ‚omaky‚te – tendan ‚onyma‚da, tudym osal pyly‚ ikana‚te kolyn ‚ukta da onhyk‚o mom tendan dene y‚ta‚ – planym ämdyla. £Mane‚-mane‚“ deh poΩar deh lúdyn kurΩmyla kurΩyn koltyman. Iktymat suditla‚ ida tyr‚e, sud pa‚a pútynek Ümyn pa‚aΩe:

220 £Ne sudi drugogo, da ne sudim bude‚æ“. TúΩval vurgemdat tymatle da aru lij‚a‚. Eïym savyry‚e, no kyhkyry‚e ogyl, nigunamat júkym ogyda kugemde. Póræeï ulat ma, údyrama‚, tyjymat ‚ke Ωapy‚tyΩe ‚koly‚to ‚kendym sajyn kuha‚ tunyktenyt vet, tidym ikanat ida mondo. Túsdat, vurgemdat Evangelijlan kel‚yΩe, vesat tendan semyn koä‚ primerym nalΩe, teve mo kúle‚. Doktor Bernxaus ala-kuze ikana ojlen yle: £Eï‚amyh pajremle kova‚te dene haplyn komyΩlymo Evangelijym ogyt lud gynat kertyt, no tyglaj koman Evangelij deh posna ila‚yΩat ok lij“. Luym‚yΩo, mogaj ily‚ dene ileda, mo tendan tymarte ulo, Gospodæ puymo dene sórasyza. Ümo tendam tygajym y‚ten, mogaj te tahe ulyda. Tu‚ko ‚ogalten, ku‚to pa‚am y‚teda. Sandene ik tygaj hyn ‚onyma‚ lekte‚: very‚tyda te Tudlan qn sajyn sluΩitlen kertyda, mogaj ‚ot-kunan ulyda, tide velym Ümym qn hot haplandaren kertyda. ÜΩik eï-‚amyh nunym ojyry‚o savar ‚eïgeh roΩy‚ onhat da ves velne ku‚‚o uΩargym uΩyn kóranat, pujto ‚udy‚t nunyn gajΩak uΩarge ogyl. HylaΩat myjyn molyn deh ves semynrak lijΩe manyn, nuno mohol Ωapy‚tym aram jomdarat, qx, tidym paleda yle gyn! Qre nuno ‚kany‚t jody‚ym puat, molan nunyn tyge ogyl, eï semyn ogyl? Íkany‚t pualt‚e jónym parnä goh o‚mala koltat. A ‚onen onhet gyn, Ümo hylaΩymat ‚ot dene puqn, ‚ke gyna ajdeme lij, it kyhaltyl. Apostol Pavyl gaj lijza. Tudo ojlen: £No myj nimomat om onho da ‚ke ily‚em verh om hytyre“ (Deän. Ap. 20,24). Apostol Pavyl ojlen q‚e tygak; mane‚, myj nuΩna‚te da kugu poänlyky‚te ila‚ tunemynam. Tuge umylyman: poänlyk‚ak nuΩna‚te, nuΩna‚tak poänlyk. Hurma‚te ‚inhymyΩ godymat hyn xristianak lijyn tudo. Ily‚y‚tyna lektyn ‚ogy‚o túrló azap tek memnan honnam ok ‚ygyremde, ok i‚e – hylaΩat memnan

221 ‚úm-kylna deh zavisitla. Azap dene mo‚tymyda semyn kuhedalza, Ümym pol‚a‚ jodsa. Da hyla tylanda pualte‚. Pe‚ hot jósó Ωap godym júdym malen kolty‚o uremy‚ leksa da vujdam kava‚ke kudaltyza. Onhyza, kaΩne ‚údyrΩó – pútynæ túnä, mylanna palydyme, mijydyme. Onhyza, hyla vere Ümyn pa‚aΩe! Tndan dek tolyn perny‚e ojgo – tide ojgo mo?! Kú‚nó onhyktymo pravil-‚amyh tyglaj ulyt, tu‚to y‚ta‚ lijdyme nimatak uke, da jósat ogyl. Tolæyk ‚kan Ümyn ajdeme ulmetym mondyman ogyl. Tudo ú‚anen mylanna, me ynde ú‚anΩym suly‚a‚ ulyna. Da hyla pa‚aΩat! No pravilym ‚ukten ‚ogyman, tide tak mut ogyl. Myj nunym túΩemle eï-‚amyhyn púryma‚y‚t gyh palen nalynam. Íke ily‚y‚temat nine pravil-‚amyhak pol‚enyt. Strogyn da harnyde ‚ukten tola‚ gyn, hon laskalykym póleklat, ändarlykym, kuan den pialym, u‚etlan tynysym – da te palen nalyda tyglaäk tajnym, kuzerak ‚ke ily‚dam sylnym y‚ta‚. Da tudo, ú‚anyza mylanem, tole‚ tylanda. Ümo ‚ke Mut‚ym ‚ukten, ‚ukta da ‚ukta‚ túïale‚.

222

LATVIZYMÍE GLAVA

XRISTIAN DA HERKE £Ku‚to teat veraïyda Ümyn Íúly‚ ilemy‚te“ Efes. 2,22

Ajdeme – tú‚ka ily‚lan kely‚taralt‚e organizm, tudyn hon púrtús‚ó tú‚kan ilyma‚te; ‚kanΩe sakly‚ym muq‚, ‚keΩ gaäk kokla‚te lyplana da nunym onhen ila, ‚ke hon‚iΩma‚yΩym kalaskala, mom kuze onhymyΩym molylan ‚iΩtara. Eï-‚amyhym ikte‚ humyrymo ‚oty‚to, plema-tukym dene ila‚ túïalme gyhak onha‚ gyn, organizacijym, túrló obwestvym nala‚, ajdeme tukymyn istorijΩymak kynelten ‚ymla‚ gyn, iktat tygaj kuatle, pe‚ kumdan ‚arly‚e da honlan kely‚taralt‚e lijyn ogyl; Xristosyn herkyΩak gyna túnä kalykym ‚ke ‚uldyrΩo jymak tyge motoryn pogen. Pervobytnyj manme vrema‚te eï-‚amyh tú‚kan aralalta‚ humyrgenyt, vararak‚e – ‚ke pajda‚tlan. Civilizacij viäïme dene varaΩym ‚uko túrló tajnyj obwestvo-‚amyh ‚oha‚ túïalynyt, ‚ke hleny‚tlan ojyrtemalta‚ jón lijyn, molo deh kugun ojyrtemalt ilenyt. Lijyn nunyn tygak ‚ke sóremmut-klätvy‚t, júla‚t, zakony‚t – hylylan ‚uktyman da peïgydyn aklyman ulma‚. Kap da kova‚te tús denat, jylme ‚ot gyhat, mogaj rodina ilemy‚t lijmylanat, tukym voΩ gyhat, ik tistylan gyna ú‚anyme kumylym aralymylanat posna tú‚ka-‚amyh ‚ohynyt. Klub, studenhestvo, loΩa-‚amyh,

223 sylnymut pórdem, politpartij, sarlyk organizacij – £qn blagorodnyj“ manme gyh túïalyn, toly‚o da bandit ‚ajke marte eï-‚amyh ‚ke kúle‚y‚tlan, hon utary‚y‚tlan ‚otlymo tú‚ka‚ humyrgenyt. Íke‚t gaäk dene humyrgyl, mutym va‚taltenyt, ikgaj ulmy‚t dene kuge‚nenyt, poly‚ym muynyt, ily‚ syny‚t dene kel‚y‚e-‚amyhlan jónym y‚tedylynyt. Tuge gynat nigu‚tat ajdeme tygaj lyplanen ilyme kumylym vere‚tyn ogyl – lahak Xristosyn herky‚tyΩak vele kap‚ym da honΩym nyΩyltaren, laskaïyn kertyn. Molo ‚otlymynaΩe hylaΩat sulykan eïyn y‚tymyΩe, hoïymyΩo. Tú‚ka-‚amyh tak vele tuge araly‚yla, sakly‚yla kojyt, nunyn kórgy‚ puren lakemat gyn, äzyk vynemy‚kak puren vohmetla gyna huhe‚, molan mana‚ gyn, porylyk zakon dene ily‚e uke. Oza, tudo kid jymalsyΩym pytaryle‚, kugurak‚e izirakym túïda. Nimogaj aralty‚ uke ajdemylan. Tunamak herke – tide ajdeme honlan hyla. Ily‚e da viän, kuatle organizm, vijym tudo kórgó gyh nalyn ‚oga, túΩvalne ul‚o pama‚ gyh ogyl. Vik‚ym, Ümo deh nale‚. Filosof-‚amyhyn akret godsek sulykaïyn ‚onen kijyma‚te, molan me túnä‚te ilena manyn jodma‚te lah hara pustynæ gyna hatlama ‚ok‚yΩ dene júlaltara, molan mana‚ gyn, sulyktúnä‚te tidlan va‚mut uke da lijynΩat ok kert. Keh-mogaj nauka doktor, professor deh jod: nu, molan me tak‚e ilena? Va‚mut olme‚ lijyn kerte‚ tygaj: nu tukymym ‚uä‚. A tukymΩo molan, memnan semynak umbakyΩe orlyklan kohka‚yΩe mo? Nu, poänlykym poga‚... Poet da hyla Ωihat vesylan kode‚, ‚keΩe ‚uk‚ym puk‚a‚ puren vozat. Tidlan mo? Ik kolha jyr pórdmyla vele huhe‚. Ni túïalty‚, ni muha‚. A herkyn va‚mut nimo deh hot ra‚: Ümym haplandara‚ ilena, Tuddeh kurym-kuryma‚ ily‚ym nalyna. A tu‚to Ümo ‚ke pala, mogaj ves ‚údyr kokla‚ memnam kolta‚, mom umbakyΩe y‚ta‚. Hynak, kó ily‚e hon gyh palen

224 kerte‚, mogaj Kava‚te Ümyn ily‚yΩe, kuze tudo qrta, kón dene kuhedal ‚oga da seïa, ku‚tyla Sandalyk den Sandalyk kredalyt, túknylyt, uq‚ ‚ohyn ‚ogat. Ily‚ – muha‚dyme. A filosofyn ily‚ temlymyΩe uke gaäk. Nu, ‚ohyn ulyna da ilena. Ogyna ‚oh gyn, ona ile yle. Uke-e! Tide ulyΩlan ú‚anen ilat da, hyla tide aram ‚onen lukmo manyn ojla‚ – Ümyn onhylno ogyl gyn, tyglaj eï onhylno ojlen ‚oga‚ – qn kugu sulyk. Taklan ogyl pudalaltyn Ümyn QrgyΩe yrese‚. Me q‚e pe‚ kugu tajna onhylno ‚ogena. Herke mut, cerkovæ, grek gyh tole‚. Qkklezij gyh, tudo £úΩyktymó“ negyzan ale eï-‚amyhyn pogynyma‚y‚tym onhykta. Herke varaΩym xristian ily‚lan gyna kely‚taraltyn gynat, tudyn voΩ‚o q‚eat kelgy‚te, xristian-‚amyhyn ‚ohmy‚t deh ondakse. Grek‚amyhyn sulyktúnä‚te tudo qrykan ola-kugyΩany‚te ily‚e graΩdan-‚amyhyn ik Ωapy‚te da qreak uvertaren ko‚tyn, tú‚kagudy‚to mogaj jody‚ lektyn ‚ogen gyn, kaïa‚a‚ da punhalym y‚ta‚ kúlyn. Herke mutak To‚to Sugynæmuty‚to kuhyltalte‚, da tudo Izrailæ kalykyn £obwestvyΩe“ semyn kusaralte‚, tuso hlen‚amyh Ümyn kalykyn sajlen ‚ogaltymy‚t lijynyt. Apostol-‚amyhyn Deänijy‚t kniga‚te, Stefanyn ojlyma‚tyΩe, Moisej nergen tugaj mut va‚liälte‚, – £tudo pustynæy‚te pogyny‚to lijyn“ (Deän. Ap. 8,38). R.X. pohe‚ ikym‚e kurymy‚to £herke“ mut sandene grek-‚amyhlan ‚kenΩym ‚ke vujlaty‚e demokratiheskij obwestvo semyn joïga; evrej-‚amyhlan tudo religioznyj obwestvym onhykten, tu‚to ‚ogy‚o hlen-‚amyh Ümyn kalyk lijynyt pujto. £Herke“ mut xristian obwestvylan pervyj gana Iisus Xristosyn um‚aΩ gyh lektyn kaen; Tudo Apostol Petyrlan ojlen: £Tide kúq‚ Myj Íkemyn Herkym hoïem, da tamyk kapka-‚amyh tudym ogyt seïe“ (Matf. 16,18). Tygerakyn Íke, Iisus Xristos, herkylan negyzym

225 py‚ten. Tide kúΩó ru‚ manmyla, kraeugolænyj manme negyz kú, tu‚an hoïaltyn. Ynde xristianyn ‚úm-hon turgymΩo ty‚te qrta, a herke ‚keΩe tudyn úmbalan negyzlalte‚. £Nigóat ves negyzym py‚ten oge‚ kert, py‚tyme deh molym, negyz‚e – Iisus Xristos“ (1 Kor. 3,11). Iisus Xristos ‚kenΩym herkylan negyz py‚ty‚e manyn uvertaren, hony‚yΩat Tudak, sandene herke lah Tudlan gyna, Tudlanak gyna, Íket‚ylan ila. Tudo sóren hyla dene da hyla‚te ila‚, kó Tudyn herke hlenΩylan ‚otlalte‚. Tide organizacij vele ogyl, a organizm, tudo sulyktúnä‚te tidyn marte palymylan ok kel‚e: Ümo ‚keΩak tygaj-tyglaj kalyk dene pyrlä ila, nuny‚t Tudyn herkyΩyn hleny‚t ulyt, da Nunyn hony‚ty‚t ila q‚eΩym. U Sugynæmut tunykta, hynΩymak ik tihma‚ herke vele gynat, tu‚to mynär kúle‚, tunar veryse herke ale obwina lijyn kerte‚. Nine verlase herke-‚amyh túrló veram kuhymo formym nalynyt, obwine den tú‚ka ‚ohynyt. Túrló synan nine herkym túrló tú‚kalan ‚ela‚ lie‚, tu‚ko pury‚o da ko‚t‚o hleny‚t mogaj jylme dene kutyrat, tide ojyrtem lie‚, Ümylan kumalme ‚ot denat adak‚ym. Tuge gynat U Sugynæmut tunykta, Xristosyn HerkyΩe, hoïaltme Hap gyh onhyma‚te, ‚uko ojyrteman gynat, tu‚to ‚eledaltma‚at, kel‚ydyma‚at lieda. Sadygak memnan hylannan Ik Gospodæ gyna, kuzerakyn gimny‚te murat: £Xristos – herkyn negyz‚e, da Tuddene tudo ‚oga“. Iisus Xristos memnan pútynæ sulyktúnän da Sandalykyn herke tún vujozaΩe. Herkyn hyla pa‚aΩe da tunyktymyΩo lah Tudyn deh vele lektyn ‚oga, molan mana‚ gyn, leh Íketyn vele Tudo xristian hon qïerty‚. Qlektrifikacij kurymy‚tyna herkym pe‚ak túrló jyΩyïan telefon setæ-vap‚ dene taïastara‚ oïaj. Tide vap‚ ik rúdó stancijy‚ humyrga, kyldalte‚, tu‚ko hyla linij tole‚, da tu‚ehyn hyla ver kyldalte‚.

226 Kúrtnæó korno sistemy‚tat tugakak qre rúdó stancij ulo, prikazym puqden ‚oga tudo, hyla poezdyn kajymyΩym vujlata. Armijy‚te komandovanijyn ik túï, rúdó generalΩe ale mar‚alΩe manyna, – tudyn kid jymalne ‚ogy‚o vojska-‚amyhlan prikazym lukteda. Íotlen pytarydyme podhinennyjΩo-‚amyh, lijyn kerte‚, verla‚ke ‚uktyme‚ prikaz‚ym ala va‚taltatat da, ves semynrak pútyralyt, no sadygak ‚uktat. Herke dene onhyma‚te, Iisus Xristos tu‚to voΩdælan ‚otlalte‚. Tudyn prikaz‚e pohe‚ak y‚taltyn herkyΩat, da hyla vijΩe lah Íket‚e deh, Tudyn deh, lektyn ‚oga, kaΩne herke tú‚kalan Tudyn prikaz‚ym ra‚ da hyn ‚ukten ‚ogyman. Hyn mut‚ym jymeah jo‚kar karanda‚ denak udyralyna. Sar dene vujlaty‚e mar‚alat vet kid jymalse-‚amyh deh prikazym hyn ‚uktymym vuhas, tugak Iisus Xristosat kaΩne herke deh uhenijΩym ra‚ ‚ukten tolmym jode‚. Tynar ij ilyma‚te herke ‚uko vere da ‚uko gana kórgó gyh lektyn ‚ogy‚o amallan lijyn vursaltyn, kargaltyn, qsogyl tu‚to ikgaj ‚onyma‚at uke manyn ojlaltyn, ikte‚lyk uke manynat ‚yltalaltyn. No hyla tide túΩvalne kijy‚e syn vele. Ik prikazymak túrló semyn umylymylan kóra ‚uko joïyly‚ y‚talte‚. Tuge gynat hyla tidyΩe voΩdæyn patyr kuat‚ym nimynärat ok úmyltó, prikaz‚ymat tugak lukta‚ túïale‚. Religij uhenij kokla gyh kaΩnyΩym posna onhen lektyda gyn, tidym ‚eklanyde ogyda kod: túï ‚oty‚to da istoriheski manme gaj nuno ikgajrakak ulyt. OjyrtemΩe túrló júlam túrló semyn ‚uktyma‚te, Ümo ‚oty‚to kaΩnyΩe ‚ke semynΩe umyltara‚ tóha, úha‚a, no hylanat Iisus Xristosym pagalat da aklat, molan mana‚ gyn, Ümyn Íúly‚yΩó tudden ila, ‚kenΩym yrese‚ memnan sulykna verh pudalenyt, vara ajdemym utara‚lan ylyΩ kynelyn – da tide ajdeme tukymlan kuryma‚lyk ik fakt, rúdó fakt. Tide fakt dene úha-

227 ‚a‚ – sulyky‚ pura‚. Ynde te Xristosym hony‚kyda nalyn ulyda ‚kendan Sakly‚yda semyn, vahúmbak‚e hyla ú‚andam py‚ten ulyda, tunamak lijynda Sandalyk Herkyn hlenΩe, û‚any‚e e‚yn ik‚yvyΩe ulyda. Te – Iisus Xristosyn orlany‚e kap‚yn uΩa‚yΩe ulyda. Ynde te Xristosyn ‚údymyΩym,jodmyΩym gyna ‚ukteda, primerΩe pohe‚ kaeda, Ümylan kumal‚e-‚amyhyn radamy‚te tendan júkat joïgalte‚. £Ogyna kodo ‚kenan pogynnam, üΩo vere kuze y‚tat“ (Evr. 10,25). Ala-kudo eï hyn ojlen yle: £Xristosyn kap‚e dek hakemme tak‚e, hynΩe dene gyn, tide kapyn uΩa‚y‚tyΩe, veryse herky‚te lijmym onhykta“. Me kyzyt tendan dene Sandalykyse Kugu herkym ogyna ojlo, a verysym, tendan kundemy‚tyda ul‚ym, tendan prixodysym. Tu‚to te vekat ‚uko sitydyma‚ym da qk‚ykym kyhal muyda. No me iktymak palena: eï‚amyh ‚ke‚tat vet nimom tetla e‚ara‚ ale saemda‚ lijdymyn y‚taltyn ogytyl, da herke uhreΩdeniät sitydyma‚an lijyn kerte‚. Iisus Xristos mlandúmbalne ‚ketyn vele sulykdymo ulma‚. MeΩe, ojlymanat ogyl tudo, ale sulykym kasary‚e äzykan eï gyh ulyna, ale mo. Kuze ogyna tóhó primerΩym onhylnyna kuha‚ da tudgaj liä‚, sadak mo-gynat me‚aä. Herkat tuge manyn ok kert, pujto tudo qn hot haple, qn hot Ümo deh voΩyl‚o, tuleh molat. Hleny‚tat ‚keny‚tym qn sulykdymo ulyna mana‚ to‚tyt mo vara? Uke. Herkym negyzlymyΩ godym Iisus Xristos vuhen: tudyn pohe‚ tol‚o-‚amyh ikte‚ humyrgy‚t, tudlan ú‚any‚e lijy‚t. Memnan Ωapy‚te, memnan qly‚te (SÍA) kalyknan nylle ik procent kokla‚tyΩe ulyda pujto. Tudo nimogaj herke kyldy‚ dene u‚altyn ogyl. No tunar obwestvo den obwina, herke-‚amyh ulyt – hyla‚tyΩat te lijyn kertyda. Hlen ‚ote‚. KudyΩo qn hot kel‚en tole‚. Kyhalyda, izi godym mogajy‚ ko‚-

228 tanda, tugajym, kone‚ne. Molan mana‚ gyn, joha pagyt qn ‚ergakan da monda‚ lijdymyn sórale. Ale ves túrlym ojyreda, ku‚kyn ‚uyn, u‚ym hot ‚yndy‚e semyn. Tide ale tudo herkym ojyren nala‚ – mana‚ vele ku‚tylgo. Herke mylanna ‚úm-hon qryktyma‚te pe‚ak kugun pol‚a gyn, tudo q‚e molylan teat pol‚en kertsa manyn ‚ona. Molitva dene tugajΩym ojyren nalyda, ku‚tyΩo te Ümylan qn kugun pol‚en kertyda. Vot, tide hyn religijda lie‚. Tendan onhylno ‚ogy‚yΩla, üΩik ajdeme ko‚ar parnäΩym nóltale‚ da molan tynar ‚uko herkyΩe po‚en, vet nuno hylanat ik Ümylanak kumalyt, mane‚ gyn, myj tudlan tore‚mutym póleklynem. MeΩe vet hylanat ik ajdeme tukymyn ‚oh‚yΩak ulyna, no kaΩnyΩe – tide pútynæ hon túnä, ‚ukyΩ godym umyla‚at ok lij, kaΩnyn ‚ke jylme ojyrtemΩe, kurymla gyh tol‚o júlaΩe – ik patreh ramky‚ purta‚ lie‚ mo? ÜΩo eïlan Ümo dek li‚ema‚yΩe pe‚ak kugu da haple Ümyn dvorec kúle‚, tu‚to ‚kenΩym volænanrak kuha, honΩo semyn kel‚a. Vesy‚t manyt, Ümym me muyn kertyna lah izirak prixody‚to, ikmynär eïyn Ümoïa onhylno ‚ogen kumalma‚te. Iktylan kumalme ik túrló júla kel‚a, vesylan – ves túrló. Ku‚to da kuze ‚ogymyna ogyl, Ümo dene mutlanyma‚te da kuze ú‚anyma‚te hyla pa‚aΩe. Íonyma‚nan kelgyt‚e, honnan rúdyΩó mogajrak – vot ku‚to pa‚aΩe. Sandene memnan kokla gyh kaΩnyΩe ‚ke hon jodmyΩym ‚ukta‚ ‚kanΩe ‚ke jónym kyhal muq‚. Tidlan vara vursa‚ lie‚ mo? Oge‚ lij, kone‚ne. Kod‚o úmyrym qrtara‚lan pórtym ojyren nalyda, lie‚. Tudyn nergen hyla-hyla vet palen nalmyda ‚uq‚, pórtjymal gyh túïalyn, tuvra‚ marte. Palymeke iΩe oksam luktyn puqda. No ‚uko xristian memnan dene tygat y‚tyle‚: ondak ik herky‚ ko‚ta‚ túïale‚, ‚ot dene oge‚at pale – kel‚a mo, kuze ty‚ ko‚ta‚ kel-

229 ‚enΩe? Vara, ikmynär Ωap qrtymeke, ves vere kaät. Q‚eat izi‚ak ko‚tyt. Äkoræym nigu‚anat ogyt kudalte. Tyge koktelanyme ni Ümylan, ni ‚kanet hapym ok kondo. KaΩne herkyn ‚ke kugu istorijΩe ulo, kunam da kuze hoïaltmyΩ gyhak. JúlaΩat ves túrló. Iktym túen-túen ojla, vesym tunarak ogyl. Da kaΩne xristian ‚kanΩe qn hot kel‚en tol‚o herkym ojyra, kórgó honΩo jodmo semyn kel‚y‚ym. ÍkanΩe vera‚te peïgydem ku‚ka‚yΩe jónym puy‚ym, kuze ‚otla tudo. Rúdó ‚onyma‚yΩe adakat tygaäk lij‚a‚: ku‚tyΩo myj Ümylan qn kugun kúle‚ lijyn kertam? Herky‚te sluΩbym vúdy‚ó propovednik-Ümynæeïym obwinet deh hot pagala‚ da jórata‚ tyr‚yme ok kúl. Ümynßeï va‚taltynat kerte‚, pastorat vese lie‚ ilen-tolyn, no herke kyldy‚ ok va‚talt, tendan pagalymyda da jóratyma‚da lahak Ümo dek gyna viktaralt‚a‚, herke dek ‚keΩ deke, tu‚to Xristos dek. Herkyn peïgyde ik júlaΩe lij‚a‚, tide – hylaΩat lah Ümylan kóra vele. Tygaj godym sluΩbat sluΩbo semyn qrta, Iisus Xristos dek nimuha‚dyme jóratyma‚ lekte‚ da ‚kanetat honetlan kel‚a. Hyn xristian herky‚ tudlan ogyl ko‚te‚, pujto hylanat kaät da mylanem ‚ketlanem móïge‚ koda‚ ok jóró. Obwiny‚te myjymat isak palen ‚ogy‚t, izi‚ak lúmnerem vesemdem manmat joïyly‚. Hu, herky‚ ko‚tam gyn, Ümo deh lúd‚ó eï, tudlan vara ú‚ana‚at lie‚, ok ondale manyt – tidlan gyna gyn, móïgó gyhat ida lek, ok jóró tyge y‚tyla‚. Ümym sadygak nigunamat ondalen ot kert. Tudo hyla onhylgoh palen ‚oga. Hyn xristian tudlanat ogyl herky‚ ko‚te‚, pujto ‚ke honΩym ku‚tylemdyneΩe ale tide tudlan tynysym pua, keh ty‚te herkyn rolæΩo pe‚ak kugu da nimo denat visa‚ tidym ok lij; Ümo dehak blagoslovenijym nalme ik velym vet kugu pial. Hyn xristian herke deh honlan

230 kúl‚ym nalyn lekta‚at ogyl ko‚te‚, túïΩó tudlan – ‚keΩ dehat mom-gynat pua‚. MolitvaΩym molyn molitva‚ke u‚a tudo, júk‚ym ves tygaäk ú‚any‚yn júky‚kyΩó u‚a. Gospodælan hapym mura, tide mury‚tyΩo pútynæ túnä kalykym memnan Gospodæ Iisus Xristosyn utaren kertmyΩym pujto Sandalyklan ú‚andara‚ tóha, Sakly‚ym memnan dek kolta‚ jode‚. Íke kalyk‚ylan vele ogyl, pútynæ túnälan! Tú‚kan sukalten kumalma‚te tudynat vijΩe tyge jodma‚ke u‚na, tidyn dene ‚kenΩym kumal‚e eï q‚eat kú‚kyrak nóltale‚, honΩo dene utyr pelede‚, Ümyn muha‚dymyn memnan jóratymyΩym kugemda. Xristian obwestvyn, ves semynΩe £herkyn“ ale £obwinyn“, celæΩe tygaj. Ikym‚yΩe – Ümyn onhylno sukaltyme dene Ümym haplandara‚. Molitvam gyna koly‚ta‚ herky‚ tolmo pe‚ ‚agal, tu‚to me Ümylan vujnam savena, sukalten ‚inhyna. Hynlan, Ümyn ‚úly‚lan vujnam savena. Obräd-júla, muryna, molitvana – hyla tide Ümym haplandara‚ kuhyltalte‚, da tidyΩak ajdemyn mlandúmbalse pytarty‚ celæΩe lijyn kode‚. Sukalten kumalmyna dene me tudym haplandarena utlarak, molo júlam ‚uktymo dehat hotrak. Xristian pa‚ana, jolta‚nan honΩym Tudlan namijyme, Biblij ludmo da pútynæ herkyn túΩem-túΩem pa‚aΩe memnan sukalten kumalmynam ogyt ‚ogo. Tidym ida mondo. Ümym ‚otlymyna, me pialan da pajdale ily‚ym ilen qrtarynena gyn, qn hot kúle‚an da va‚talta‚ lijdyme. Ümo memnan sukalten kumalmynam qn hot jórata da qreak vuhen ‚oga. Kokym‚yΩo, herke ‚ke gaetak eï-‚amyh dene va‚lijme ver. Tide, ves semnΩe mana‚ gyn, raj-uzæmakyn puldyry‚tyΩo lijmet dene iktak. Te vet ‚iΩyn ulyda, herke omsa londemym to‚kalyn gyna vonhen ‚ukteda, tunamak ala-mogaj volgydo túnä‚ke logalmyla huhe‚. Hyn xristian ulyda gyn, ves gana herky‚ tolmym ala-mo semyn vuheda. Ondakse kugyΩany‚-vlakyn ily‚y‚-

231 ty‚t herke pe‚ kugu da suaple verym nalyn ‚ogen, mer ily‚y‚te tuddeh posna ik kugu pa‚at y‚taltyn ogyl. HylaΩat herke jyr pórdyn: kugyΩan vujy‚ koronym ‚yndymet, voin-‚amyhym ql arala‚ kodyl koltymetmohet, súanet, kolyma‚et, aza ‚ohmet, tyne‚ purtymet – hyla-hyla-hyla. Herkyn hyla kugu da izi manme pa‚aΩe Iisus Xristosyn vujlatymyΩ pohe‚ Ümym haplandara‚ qrty‚a‚. No me, ú‚any‚e-‚amyh, ikte-vesym uΩyn kutyryde hyty‚a‚ onal. Molitvam pyrlä ludyna, ily‚nam lonhylena. Me ikte-vese verh mutym kuhena Ümo onhylno. Apostol Pavyl herkym kap dene taïastara. Kidnan kap onhylno ‚ukty‚a‚ ‚ke somylΩo ulo, tudo mu‚ke‚ da jytyraä, kor‚ty‚o ulo gyn, massaΩym y‚ta da monæ, o‚kylmyna godym rúzen pol‚a pisynrak kaä‚. Túrvynan – ‚ke pa‚aΩe. Íinha onha, pyly‚ koly‚te‚, jolna memnam ver gyh very‚ kondy‚te‚, kapnam kuha. KaΩne uΩa‚ ‚ke somylΩym ‚ukten tole‚, ‚ke nelyt‚e, ojgyΩo ulo tudyn, azap‚e. Da kap kaΩnyΩym ‚ke semynΩe arala, nunylan pol‚a. Xristianstvo – tide ikte‚ lijme religij. Xristos pohe‚ kaä‚, tygeΩe hyn liä‚, jórata‚, ulo hon dene Ümylan sluΩitla‚, jolta‚lan ale jóslany‚ylan pol‚a‚. Tide pa‚aΩ dene haplana herke. Me ikte-vesynam vera‚te peïgydemdena, Iisus Xristos ojlen: £Ku‚to koktyn ale kumytyn Myjyn lúme‚ pogynenyt, nunyn kokla‚ty‚t Myj ‚ogem“ (Matf. 18,20). Iisus Xristos tunykten, me kumal‚a‚ da Ümyn onhylan sukalty‚a‚ ulyna, tú‚kan obwiny‚ pogynymo godym. Kum‚yΩo, herke veram peïgydemda. Ikte‚ ojlymo molitva, svidetelæstvo, propovedæ da tunyktemmut dene menan ú‚anna peïgydeme‚. Herke svätoj vera‚te tendam peïgydemda, me tidym ‚aïge £Xristian ily‚ nergen“ glava‚te palemden ulyna yle. Nylym‚yΩe, herke memnan den Ümo kokla‚te kyl-

232 nam peïgydemdy‚e kuat. Me sluΩitla‚ saklaltyn ulyna. Xristian onhylno túΩemle zadaha ‚oga. Tide veryse herke dene kyldaltmyda pohe‚ vele sajyn ‚ukten kertyda. Ily‚ym jóraty‚e xristianstvo herke deh posna nigunam lijyn ogyl. Herke tide – Xristosyn mlandúmbalne organizacijΩe. Íke azap‚e, raskolΩo, kel‚ydyma‚yΩe da sitydyma‚yΩ dene, herke, tudo sadygak herke lijyn kode‚. Nimogaj molo organizacij tudyn verΩym nalyn ok kert. Vizym‚yΩe, herke tendan kondymo nadyrdam herke pa‚alan puqn ‚ogy‚o organ. Biblij desätinym puymo nergen ojla. Mo tugaj desätina? Desätina tide – tendan aru pary‚da gyh luym‚o uΩa‚ poänlykda. Ves semyn ojla‚ gyn, y‚ten nalme pary‚da gyh luym‚o uΩa‚ oksada Ümylan púraltyn. Tendan desätina deh posna adak‚e Gospodæyn pol‚ymyΩ pohe‚ nalme e‚arty‚ poänlykda gyh ikmynär uΩy‚yΩym puyman. Nadyr – xristianyn hap pa‚aΩe. KaΩne kehyn ilen ‚ogymo humyr pialnaΩak vet Ümo deh tole‚, tudyn memnam kuhen ‚ogymyΩ deh. Pua‚ nalme deh saj, manyt. Tide júlamat ‚kendan u‚y‚kyda ‚yïdaren ‚ogyde ok lij. Ära vere‚ nimoΩat ok y‚talt. Ümylan ik uΩa‚ym puqt, Tudo tylanet ‚údó uΩa‚ym pórtylta. Xristos ‚keΩak tyge ojlen koden: £Sajrak pua‚, nalme dehat“ (Deän. Ap. 20,35). Tudo palen: puymo dene ‚úmet yra, honetlan ku‚tylgylyk tole‚. Iisus Xristos ÍkeΩat tyge y‚ten. Íkem ‚ke jóratyma‚ lúdma‚ manalte‚ – xristian hony‚to lúdma‚ lij‚a‚at ogyl. Iisus Xristosyn kid‚e qre hara‚tak lijyn, tudo mu‚kyndy‚ parnäm humyren ogyl. Poro pa‚alan oksam puyma‚te ogyl, vesylan vurgemym puymat q‚e porylyk ogyl. ÜΩgunam qn kugu pólek – po‚kudet dene hon pohyn kutyrymet, laska salamet; kó ‚ketyn ila, tuddek mien, honΩym yrykten tolat – tidat kugu pa‚a. Hyla tide Ümyn onhylno ‚kendan humy-

233 rymo saj somyly‚kyda pura. No Xristoslan ves honym kuhen kondy‚o sonarze ogyda lij, kunam te ‚keΩe ves eïlan iktaΩ-mom pua‚ hamaneda, ondalen kolteda. Oksa vele ogyl, tygak tendan talantda, Ωapda – hylaΩat Xristoslan sluΩitlyme pa‚alan kyhkalt‚a‚. Desätina deh utlarak‚ym nalme ‚oty‚to nimogaj pravil ale tú‚kalyme molo jón dene ‚ygyremdyman ogyl. Mogaj nuΩnalyk tndan u‚y‚kyda mien ‚uyn gyn, puy‚o ajdeme ‚ke nasylΩe pohe‚ y‚ty‚a‚. Ala tide po‚kudetlan puymo lie‚, ala tylanda qr-kas gazet numal‚e johalan, ala múndyr Afriky‚te jóslanen ily‚e aborigenlan – ‚ke kumylda. Ümym jóratymetym onhyktynat gyn, jónym ‚ke pe‚ muat. Memnan mo ‚agalna ulo, Ümyn kugun pol‚en ‚ogymyΩlan ojyrena gyn, suap deh molo ok lij. Pua‚ – tide kugu iskusstvo. Stakan vúd denat jodyn tol‚ym pe‚ kugun pojdara‚ lie‚, tygak jóratymyda deh posna oksam puqn, nal‚e ajdemyΩym kugu azapy‚, ojgy‚ ‚úkal kertyda. Puy‚ymat Ümo tergen ‚oga. ÜΩgunam nal‚e ajdemyΩym pojdara‚ ‚onen y‚tymetak ‚uhko osalym vele konda, jóratyma‚ym ogyl. Íkendyn kugu ulmetym, poän ulmetymak vele onhykta‚ puymo pólek vesym úlyk ‚ynda, nimolan jórdymyΩym onhykta, tygerakyn tyj kugurak sulyky‚ vele puret. Aj, tolyn gynΩe puyde ok lij, ale puqm da myjyn nergen sajym ‚ona‚ túïale‚ manyn kuhyktymat ok kuandare. Ulo honna dene puy‚a‚ ulyna; kuanym kondyman, a ojgym ogyl. Nigunamat tuge ‚onymo ok kúl, pujto tyj tidym puqnat da Ümo onhylno ynde sajrak lijynat. Pary‚et nergen mondo! Poro hon‚iΩma‚ dene kuhyktymo dene vele póleket kúle‚an korno dene kaä. Puymyn tylanet laskam y‚tymyΩ nergen katkan, pe‚ak ‚keny‚tym jóraty‚e poän ige-‚amyh, hamany‚e ka‚ak ogytat pale, ogytat ‚iΩ, nunyn hony‚t piste kúr gaj

234 lijyn. Nadyrym puyma‚ – ‚keΩak tide svätoj pa‚a. Ku‚to puqt tyj – ale herkyn kazna‚kyΩe, Sakly‚e Armijlan ma, ale Jo‚kar Yres obwestvylan ‚kendyn vúretym, molylanΩe oksam – hyla tide Iisus Xristos lúme‚ y‚talte‚. Puymo eï-‚amyhat Xristos verh y‚taltmym paly‚a‚ ulyt. Memnan Ωapy‚te ‚uko nadyr y‚talte‚ materialænyj ale socialænyj negyze‚. Xristianyn pólek‚e – posna ‚otan pólek. Pólek vokten sery‚ym py‚tyman, tudym umbak ves qly‚ koltyman monæ gyn: £Myj tidym Gospodæ Iisus Xristos lúm dene koltem“. Tygaj fond kón kidy‚ pura, tudo vara pala‚ túïale‚; tygerakyn te ikana‚te kok meraïym kuheda: nadyrymat puqda, Ümo deh poro uverymat namieda. A ‚eledy‚yΩe vara ‚ona‚ túïale‚: uke, tidym ‚kanem ale jolta‚emlan ‚olyp kuhylt om kert, Ümo uΩyn ‚oga. Da tide tugak‚at hyn. Blagotvoritelænyj fondyn pogyΩym ‚oly‚t‚ylan – sulyk, tyglaj pogo ‚oly‚tmo deh iktaΩ ‚údó paha‚ kugurak nakazanæe logale‚. Hynak, Ümyn pogyΩym ‚oly‚tmo deh kaΩne eï ‚kenΩym tútkyn oroly‚a‚. Biblij tyge ojla, me tudym tugak, kusaryde puqna: £Prinesite vse desätiny v dom xraniliwa, htoby v dome moem byla piwa, i xotä v qtom ispytajte Menä, govorit Gospodæ Savaof; ne otkroü li Ä dlä vas otverstij nebesnyx, i ne izolæü li na vas blagosloveniä do izbytka?“ (Mal. 3,10). Doktor Luis Qvans kalasen: £Evangelij ära pualte‚, araly‚e vúdym kuha‚ oksa kúle‚“. Póleklyme pa‚adat tugaäk Ümylan kumalme pa‚a lijyn ‚oga, sukalten ‚ihmetymat alma‚ta, Ümylan hapym murymo da molitvat lie‚. Evangelijyn utary‚e mut‚ym ulo sulyktúnä ikana‚te kole‚ yle, kunam xristian-‚amyhlan Ümyn kuze poänlykym puymo semynak nadyry‚tym pórtylta‚ túïalyt... Poro hon dene nadyr puy‚o lijza, Ümo Íkeak sóren tudym ‚údó paha‚ tylanda pórtylta‚. Túnä‚te te tugaj bankym ale fi-

235 nans pórtym paleda mo, nuno tendan py‚tyme ‚údó procent kapitallan ‚údó procentymak pórtylty‚t? Ümo ojlen: £Mom y‚teda, Mylanem dokazatlyza, da tunam uΩyda, mom Myj Tylanda y‚tem. Kunar kertyda, hyla puyza, da ‚keat uΩyda, Ümo tylanda hyla pórtylta“. Kudym‚yΩo, herke Evangelijym ‚ara‚ sluΩitla. Herke tyge kú‚tymym ‚ukta: £Kajyza pútynæ sulyktúnä muhko da Evangelijlan tunyktyza, da tyne‚ purtyza nunym, kó u‚ana“. Herkyn missijΩe, ves semynΩe, qn kugu y‚ty‚a‚ pa‚aΩe q‚e tugaj: kolen pyty‚e hon‚amyhlan, nu, kó tide túnä gyh heverlasen kolen kaen, nunylan Xristosyn poro uverΩym ‚uktymo somyl. Tahyse túnä pyta‚ túïalme nergen radiosignal manmetym koltyle‚, herkym ‚keΩ dek pol‚a‚ úΩe‚. Sulyktúnä socialænyj, moralænyj, qkonomiheskij problema dene teïyz punda‚y‚ puren kajy‚a‚lan nelemyn. Eï‚amyh kolat, prestuplenij da namys tolkyn va‚tare‚ kuhedal ogyt seïe. Sulyktúnälan Xristos kúle‚. Herkyn missijΩe – puren kaä‚ túïal‚e-‚amyhlan utla‚y‚t to‚kalty‚ym kolta‚. Iisus Xristos ojlen: £Te vijym nalyda, kunam tendan úmbak Svätoj Íúly‚ vola, da savyrneda myjyn svehyly‚“ (Deän. Ap. 1,8). Svätoj Íúly‚yn vij pol‚ymo dene me molo xristian-‚amyh dene pyrlä jomyn ko‚t‚o-vlakym Xristos dek konden kertyna. Mlandúmbalne ul‚o eï gyh kudlo vih procent‚e Iisus Xristosyn EvangelijΩyn poro uverΩym kol‚a‚. Memnan tukym Evangelijym ‚aryme pa‚am nezer sulyktúnälan paldaryme ‚oty‚to pa‚am nimolan jórdymyn y‚ta, tide pe‚ kugu namys! Alät túΩem utla jylme den narehijy‚ Biblijym kusaren ‚uktymo ogyl. Tide tenij samanlan ‚ot mo? Pervoxristian herkyla‚te BiblijΩat, seminarijΩat, pehatlyme stanok‚at lijyn ogyl ulma‚, literatur ‚kol, radio, televizij, avtomobilæ, samolet nergen mom

236 ojla‚yΩe? Tuge gynat ik tukymyn ilyme Ωapy‚tak tunam Evangelijym hyla vere ‚aren ‚uktenyt. Evangelijym ‚aryme tajna Svätoj Íúly‚yn vijy‚tyΩe aralalte‚. Memnan pagyty‚te hyla tide sredstva da jón ulo gynat, Svätoj Íúly‚yn vijΩym ‚oty‚ yne‚t nal. HylaΩymat ‚kenan vijna dene gyna y‚tynena da tidlan kóra kugu kúrylty‚y‚ logalyna. Millionlo amyrkan kalyk ale marteat äzyhniklan ‚otlalte‚, ‚uky‚t idyl-kurhaklan kumal kiät. Nunyn altaræy‚t – qrykan ‚onyma‚, materializm, sulykan kapyn tamlyΩe, tuleh molat. A herke nigunam harnyde koly‚te‚ Iisus Xristosyn kú‚tymyΩym: £Kajyza!“ O‚man ‚agaty‚te o‚maΩat jogen pyty‚a‚ gaj vele. Sulyktúnä kuatle skorostæ dene li‚eme‚ ‚uhko muha‚y‚kyΩe. U‚dymo sulyktúnälan aralty‚ lahak Iisus Xristosyn Evangelijy‚tyΩak vele! Tendan jolda Xristosyn utary‚e uverΩym naïgaen kerte‚, sandene Tudlan kúle‚. Lah tendan kidda dene Tudo saj pa‚am y‚tyneΩe. Lah tendan jylmyda tide uverym, Tudyn Mut‚ym, ‚ukten kerte‚. Mogaj talantda ulo, mogaj jónda kid jymalne, Xristos dek eï-‚amyhym u‚yza. Ty‚te herkyn missijΩe, kone‚ne, visa‚ lijdymyn kugu da kuatle. Pa‚a jónna túrló lijyn kerte‚. Poro uverym ‚arena, túrló jón dene evangelizirovatlena, man‚a‚, ‚keak sulykan‚amyh dek miena, vospitanijym qrtarena, propovedæym ‚arena; missij da missioner-‚amyh ulyt; promy‚lennyj predpriätijla‚te ko‚tyna, hurmala‚ke; radio den televizijym kyhkena, qsogyl kinom luktyna. Jón keh-mogaj lijΩe, tudo tolæyk Ümylan jórΩó, Xristos dek namijyΩe. Q‚e iktym kalasymem ‚uq‚: Ümo dek tendam, sulykan-‚amyhym, kondymyΩo Ümylan ‚kanΩe vet ogyl kúle‚, mylanna ogyl kúle‚ – umylyza, tendam arala‚lan y‚talte‚, úmyrda ves túnä‚te kurymkuryma‚yn uzæmaky‚te ‚ujnen ‚ogyΩo da te Ümym

237 haplandaren kertsa manyn y‚talte‚! Xristoslan sdavatlalta‚ ämde ul‚o eïym mumo da kondymo tide q‚e pe‚ ‚agal. Herky‚ u‚y‚a‚ ulyna, – Gospodæyn tunyktymyΩym ‚úmy‚kyΩó ‚yïdaryΩe, Iisus Xristosyn ‚uldyrΩo jymalne vijym, vera vijym, pogen kert‚e. Tidlan hytyma‚ da Ωap kúlyt. Tide pa‚aΩak herkyn, Ümyn EvangelijΩylan qïerta, qn kúk‚yn ojlyma‚te; ty‚te va‚ke y‚ta‚ ok lij, ajda-lijΩe dene sulyky‚ vele puret. Sandene Ümynßen, da tyät, savyrny‚e taï, ulo vietym py‚te, sokyrym vúden naïgajymyla naïgaj, tidlan pólekym it jod, – tyjyn pa‚at! Ynde ‚iΩyda haj, tide somyl herkyn vujlaten da viktaren ‚ogymyΩym jode‚. Sandene tudyn pa‚aΩe pe‚ ‚uko jyΩyïan. Da pytarty‚lan: herke goh memnan eï hamanyme kumylna pe‚ kugun pohylte‚. HynΩe denak me iza‚olæyna-vlakym oroly‚o ulyna. Keh-mogaj qly‚ke mijyza, tidyΩe ikana‚te koe‚. Posnak xristian veram palydyme qlla‚te. Taklan ogyl Iisus Xristos Íke uhenik‚e-vlakym tugajla‚ke kolteden, nuno vara Ümyn nergen poro uver dene ‚ke deke savyren ko‚tedenyt, ‚uko ojgym uΩynyt. Poro honan samaränin nergen tu‚temmut‚ym Iisus Xristos taklan ogyl kalasen koden, kurym-kuryme‚lan u‚e‚na poro kumyl da jóratyma‚ kod‚o manyn ‚onen. Xristos lúmym numal‚e xristian vesyn nuΩnaΩym uΩdymo gaj lij‚a‚ ogyl, ‚eklane, ‚kendyn poänlyketat jór‚yn ‚ulen kaen kerte‚. Ulyt tugaj jóndymó kugyΩany‚-‚amyh mlandúmbalne, tu‚to eïyn orlyk‚o, ojgyΩo da nimo ukeΩe ‚oty‚ oge‚at nalalt, pujto tygak vele kúle‚. Tugaj ‚uhko lijdyma‚! Onæy‚vityma‚. Ureme‚ kudalten kodymo aza tudyn vokteh qrten kajy‚e ka‚akyn onhylany‚tak vúd da kinde deh posna ‚uΩen kola, molan mana‚ gyn, iktat tudym ok onho, avaΩ den ahaΩat uke ulyt. Kolen koltymek‚e iΩe

238 koly‚o kap‚ym pogen nal‚yn kojyt. Ogytat nal yle dyr da, tudo vet dΩentlæmen-‚amyhyn ner úp‚y‚tlan ziänym y‚ta, ‚úä‚ túïale‚. Xristian vara tygaj lij‚a‚ mo? Uke. ÍuΩy‚o, hara kapan, herle, hurma‚ petyryme, kul ‚ote‚ a‚nyme-‚amyhlan pol‚ymyda godym me qreak Iisus Xristosyn tyge ojlymyΩym ‚arnen ‚ogy‚a‚ ulyna. Tudo ikana ojlen: keh-ku‚to lijyda gynat, ajdemyn orlyk‚ym uΩyn, uΩde qrten kaeda gyn, Tudyn dekat tygaäk uΩdymo-koldymo ulyda. £HynΩymak ojlem tylanda, ‚kendan kokla gyh izilan mom y‚ten ogydal gyn, Mylanemat y‚ten odal“ (Matf. 25,45). Onhal koltyza-än ‚kendan jyr joha priütla‚ke, ‚oïgo-‚amyhyn pytarty‚ Ωapym ilyme pórtla‚ky‚t, herkyn qskeren ‚ogymo eï tú‚kam, paleda vara, – Xristosyn uhenijΩe ily‚y‚ purtaltynak tole‚. Lu‚kydem‚e eï-‚amyhym onhymo somylym qn pohetan semyn palat memnan dene, memnan tide qn kú‚yl prizvanij semyn ‚otlalte‚. Xristosyn tunyktymyΩo mogaj qly‚ puren ‚uyn ogyl gyn, tu‚to ‚oïgo-‚amyhym moralæ ‚oty‚to qn úlyl to‚kalty‚y‚ voly‚o‚amyh gyna onhy‚yn kojyt, vik ojlyma‚te, ‚ke mú‚kyry‚tym ‚oïgo-‚amyhym da herlym kútymó kú‚e‚ temat. Herkyn hlenΩe-‚amyh, tazalyk aralyme pa‚an naharΩym uΩyn, haïym kyra‚ túïal‚a‚ ulyt, keh nunylan tidyΩe, qrten kaät gynat, nimogaj qk‚ykym ok y‚te yle. Xristoslan da hyn veralan kumal‚e-‚amyh üΩgunam kú‚yl vlastæ-‚amyhyn tugaj kugu ‚oäk‚y‚tym purged luktyt – ‚uko lúmló eï ‚ke ‚ok‚o verΩym koden kaä, nunym luktyn ‚uat, molan mana‚ gyn, kalyk aralyme pa‚am parnä vo‚t vele onhenyt, nimomat sajym y‚ten ogytyl.Zakonymat ‚uko vo‚t vele onhen lekme – to‚tyΩo u samanlan kel‚en ok tol. Tide vele gala, prixoΩan-‚amyh ‚ke‚tak, mutlan, herky‚ tolyn

239 ojlat: nunyn ilyme very‚ty‚t ‚úk‚ak ä‚lyk uke, da ‚ynda‚ ogytat ‚ono – tide izi fakt gyh túïalyn, kevytla‚te kuze torgajyme marte qskera‚ piΩyt. Ik pa‚am vele túïala‚ kúle‚, moly‚t vara ‚ke lektyt. UΩyda, herkylan hyla vere suap pa‚a lektynak ‚oga. Samaränin, paleda vet, ‚ke poly‚yΩym pua‚ ämde ulmyΩ godym £tidlan myj mom nalyn kertam“ manyn ogylys. Tygaäk lij‚a‚ kaΩne hyn xristian. Tide glava túïalty‚te kuzerak ojlen ulyna yle, ajdeme ‚ke hon púrtús‚ó denak tú‚kan ily‚e gyh. ûmyry‚tyΩó qn haple pa‚am y‚ten koda, ale marte lijdyme ulma‚ – hylaΩat tú‚ka ily‚y‚te. Gimnast leh jodsa, upraΩnenij-‚amyhym ‚ketyn kodmyΩ godym qn sajyn qrtara ale eï-vlak ulmo godym. Da tudo tylanda ojla: kalyk kunar ‚ukyrak, tunarat sajyn y‚ta. Me ajdeme gyna ulyna, tyglaj äzykan ajdeme, kehkunar saema‚ tóhena gynat, muha‚y‚ ‚umo ok koj, hylanat manme gaj jomyn kod‚o joha gyna. Ikte-vsym kudalten kodyman ogyl, ohyni. Tyge tura korno gyh alaku‚ puren joma‚ lie‚. Korno taïet ulo gyn, kornyΩat kuΩun ok huh. Tyjyn kajyme very‚kak kaä gyn, q‚eat kuandara vele. Sumka‚te korno kurgetym pyrlä naïgaä‚, pyrlä pajla‚ saj. Lah tygaj Ümyn zakon pohe‚ ila Xristosyn herkyΩe. KaΩne ú‚any‚e tu‚to ‚kenΩyn pórt‚ym, ilemΩym muq‚, ‚úm-honΩo denak poen da kanalten lekte‚, nalme ‚inhyma‚yΩym ily‚y‚te umbakyΩe kuhylte‚. Íinhyma‚ puha gyn, adakat tole‚, poen kaä. Iisus Xristos ÍkeΩ gyhat palen, kuze tide hyla ily‚e ajdemydan vele ogyl pua, tudyn pa‚aΩe memnan honnam arala‚ viktaraltyn. Iisus Xristos kaΩne eïym tudyn hlenΩe liä‚ úΩe‚.

240

LATKUDYMÍO GLAVA

MER ILYÍYÍTE XRISTIAN MOGAJ LIJÍAÍ £Da kuze kúle‚, eï-‚amyhat tendan dene tugak y‚ty‚t manyn, nunyn denat te tugak y‚tyza“ Luk. 6,31

Xristos dene pyrlä liä‚ punhalyn, Biblijym tunema‚ túïalmekyda te mer ily‚te túrló problema, y‚ty‚a‚ mer pa‚a dene va‚lijda. Ümo dene ynde te tynysyn ileda, Tudlan tetla tu‚man pa‚am ogyda y‚ytyl. Sulykdam prostitlyme. Íonkala‚da u kava túr pohyltyn manme gaj, ily‚da hylt va‚taltyn, uqmyn. Sulyktúnä tylanda jór‚yn va‚talt kajyme gaj lijyn. Íeïgelan kod‚ydam, tygak onhyk mom ‚ukty‚a‚dam ynde Iisus Xristosyn ‚inhaΩ dene onheda. To‚to ideal, idej va‚talt pyten. Predrassudko manme kúldyma‚ ‚ony‚ tendan deh qrkyn dene koraïe‚. Íkem ‚ke jóratymyda ‚agalemyn gyn, te hyn korny‚to ulyda, tide vet ajdemyn pe‚ kugu tu‚manΩylan ‚otlalte‚. Íuko eï xristian ily‚ym naïgajyme deh koraïyn, molan mana‚ gyn, nunylan kel‚en ogyl pujto. Mo ily‚y‚te kúle‚ da tamle gyn, xristian júla tudyn va‚tare‚ viktaraltyn manyn ojlat. Sulyktúnä ‚onymyΩlan móïge‚la, hyn xristian ily‚ kuan deh ojyrlymyΩym oge‚at wiΩ. Tudo äzykan tamle deh vele koraïe‚, ty‚tyΩe lah sade ‚kem ‚ke jóratyme sulyket ozalana, Ümym jóratyme ty‚te ilenat ogyl. Luho sulykan eï tamle ily‚lan ‚uko poän-

241 lyk‚ym, oksaΩym pytara, no ‚kenΩym pujto hetlyky‚ ok petyre. Xristosym ‚úmy‚ket Svätoj Íúly‚ goh purtymo dene ‚kanet tyj jór‚yn ves túrló pial pama‚ym pohat! Xristos pelen ulmet‚ak mom ‚oga! Kú‚yh ‚ohdymo-‚amyhlan tide, mutat uke, tamle ily‚yΩak ogyl, nunyn ‚onyma‚te. No hyn xristian tylanet kalasa: tidyn marte myj nigunamat tyge tihma‚yn da kuatlyn, sajyn ilen omyl. Psalom-‚amyhym mury‚o ojlen: £Tyjyn surty‚tet tukym kohkyn temyt, da Tyjyn tamle jogynet gyh Tyj nunym temet“ (Psal. 35,9). Ümo q‚eΩym kalasen: £Sulyk deh órdyΩtó ko‚t‚ym Tudo saj deh ok ojyro“ (Psal. 83,12). Apostol Pavyl ojlen: £û‚anyza ily‚e Ümylan, kuana‚na hylaΩymat puqn ‚oga“ (1 Tim. 6,17). KaΩne kehyn Xristosym ‚úmy‚tyna kuhymyna mylanna ‚iΩyn-palen ‚ogymo ily‚ym pua. Xristian ily‚ vet tak‚e ‚onen py‚tymyda da hon kúle‚lykda deh koraïa‚ ok jod. Keh Svätoj Vozyma‚te tunyktalte‚, Xristos keh-mogaj Ωapy‚tat pórtyl kerte‚, manme, no tide ily‚-júla‚kyna pury‚o túrló pa‚am da kúle‚ym ‚uktyma‚te, Tudyn hynΩe denak tolme‚kyΩe, ok me‚aj. Mo udaΩe lijyn tudo pagyty‚te; mutlan, Noj godym eï-‚amyh tugak júyn-kohkyn ilenyt, údyrym nalynyt, marlan lektynyt? Tolæyk ik ojyrtem – hyla tidyΩe sulykaïme‚ke uto lijyn ogyl gyn. Tygak Lot ilyme vrema‚tat eï-‚amyh úzgarym uΩalenyt-naledenyt, ilemy‚tym hoïenyt; tolæyk adakat ik ojyrtem, ‚oly‚tyn-monæ ogyl y‚tyman, ikmana‚, äzykaïme deh posna. Ajda ile, ajda hoïo, kó tylat me‚aä? No Noj den Lot pagyty‚te ily‚e eï-‚amyh lah ‚ke kúle‚y‚tymak vele ‚onenyt da y‚tenyt. Mom jóratenyt – kohkynyt, ku‚ kúle‚, kaenyt, lah ik ‚onyma‚ dene: ‚kanem, ‚kanem, ‚kanem! Rualtkalen poenyt, li‚yl nergen kó mom ‚onen? Iktat ok kúl, lah myj, myj, myj! Tuge varaΩe

242 osaly‚ kaen pytenyt, Ümat ok kúl, nimat ok kúl tetla. Teve tidlan kóra Ümo nunym nakazatlen. Kuzerak me palemdy‚na, Biblij vet tudlan ogyl vozaltyn, kó mlandyse ily‚ym palen nalneΩe gyn, ajda tek pala; tudyn zadahyΩe jór‚yn ves túrló. Tugakat eï‚amyh mlandyse ily‚ymak ilat, palen ‚ogat sandene. Biblijyn pa‚aΩak tugaj: sulyktúnä‚te mo y‚taltmym ale mo onhyk‚o y‚talt‚a‚ym Ümyn ‚inhaΩ dene onha‚, hon poänlykym Ümyn opyt‚o dene e‚ara‚. Biblij tunykta tugerakyn, me ‚kenan zadahynam, kaΩne kehyn va‚liält‚ym, Ümyn jodmo semyn sajyn, kúle‚yn ‚uk‚y‚a‚ ulyna. Me mlandy‚ koltymo ulyna, mylanna mogaj pa‚am kyzyt y‚tena – tugaj púraltyn, sandene ú‚any‚e-‚amyh somyllany‚a‚ vele ogytyl, a molyn dehat qn sajyn ‚ukty‚a‚ ulyt. Biblij, mutlan nala‚, Veseliilæ, kúrtnæó mastar, kú mastar, pu mastar semyn, pe‚ mokten ojla (Isx. 35,30). Iakov den qrgyΩ-vlak kútúhó lijynyt. Iosif – premæerministr, Daniil – kugyΩany‚ sluΩy‚o, kugu deätelæ, Iosif Nazaret gyh da Iisus Xristos ÍkeΩe pulatnæyk ulma‚ynyt, a Tunem‚y‚t kokla gyh ‚uky‚t kolyzo lijynyt. Qfiop gyh evnux nergen ojlalte‚, kaznahej nergen. Lida purpurym (bagränicym) uΩalen. Pavyl, Priskillæ da Akilæ palatkym y‚tylynyt. Luka-vrah. Xristian ily‚ ok jod ajdeme deh ‚ke ily‚y‚te túrló kúle‚ deh koraïmym, no tygodym Ümyn vujlatymyΩym kyhal‚a‚, somylΩym viktaren kolta‚ poly‚ym jod‚a‚. Pútynæ pa‚aΩym, ‚onymyΩym Gospodæ dek viktary‚a‚. Tygerakyn me uΩyn ‚ogena, Iisus Xristos qreak pol‚en ‚oga‚ sóra. Pa‚a‚tat, ära Ωapym qrtaryma‚tat. Mer pa‚am voraïdaryma‚te Tudyn rolæΩo q‚eat kuatlyrak. TidyΩe üΩik ajdemylan órmalga‚ taraty‚yla huhe‚. û‚any‚e, savyrny‚e eï mer somylym kuze y‚ten ‚oga – hylanat uΩy‚t, sajdlan ‚otly‚t manyn,

243 – Ümo ty‚te qn hot pol‚a, tidym me paly‚a‚ ulyna. Tendam molylan primer semyn lukneΩe. Tek hylan uΩyt, Xristosyn ajdemyΩe mogaj seïyma‚ke ‚uyn! Doktor L. Nelæson ik xristian Ωurnaly‚te voza: £Ru‚arnän herky‚te lijyda gyn, tyjym uΩ‚o eï-‚amyh £tide ú‚any‚e tolyn aman“ manyn ‚onaltat. No tyglaj ily‚y‚te ‚ohmyn, mutlan, va‚liält‚e ajdeme‚amyh kevy‚y‚tet, ku‚to te y‚teda, ä uremym qrykteda, tuge ‚ona‚ amalym muyt mo? Sväwennyj Vozyma‚te kuze umyltaralte‚, ispovedanij ulo, da qreak lie‚. Ümylty‚o-‚amyh ‚ke pogyny‚t deh posna ogyt kert, hyn xristian herkyn pa‚aΩymat palenak ‚ogy‚a‚. Kuzerak mylanna ynde ra‚emyn, pa‚adar verh y‚tyme somylnat, móïgysó pa‚anat, túrló tygydetagyde – hylaΩat memnan ú‚annam terga‚ pualtyn: Ümylan me hynΩymak ú‚anena ale tyge kojyna vele? KaΩne gana tendam va‚lij‚e-vlak mom vara uΩ‚a‚ ulyt, nuno tendan nergen tide xristian manyn kertyt mo? Palymyda tendan Ümylan kumalmydam ok ‚inhe gyn, herky‚ ko‚tmydam ‚iΩyn kerte‚ mo? Hynak, xristianyn ú‚anΩym terga‚ kaΩne kehyn ilyma‚te Ümylan qn saj, Tudo ikana‚te palen nale‚. Ümyn svehyl ulmyna túrló semynat túΩvak konha. Kuze me mutym kalasena, mom ogyna kalase – tidat, mom y‚tena da mom ogyna y‚te-ty‚ehat. Xristianstvo lah túΩvah gyna konhy‚o vera ogyl, tuge gynat eïyn ojlymyΩ gyh, kojy‚yΩ gyh, ‚kem kuze kuhymyΩ gyh umyla‚ lijmanak, mo mylanna kel‚a, mo ok kel‚e – tidym ikana‚te onhyktena: kaΩne kehyn kuze malen kynelyna – qsogyl ty‚ehat ra‚ lijΩe. Tuge palyde ok lij: memnan ojlymyna Xristoslan kel‚a mo? Tidym u‚y‚to ot kuho gyn, kó pala, ku‚ko £mane‚-mane‚et“ memnam luktyn ‚ua, mogaj äzyky‚ konda? Pistolet dehat ‚uhkyΩo – tide memnan mutna. Kojy‚na Sakly‚ylan kel‚a ale uke, – mylanna logika pol‚en ‚oga.

244 IktaΩ mody‚ dene modyna gyn, vik visalten nalyna: tide mody‚ dene Sakly‚yna mode‚ yle mo? Mer kalykyn kohmo very‚te pagarnam temen, me Ümylan tau‚tena ale uke? Túrló úzgarym nala‚ tóhen ko‚tmyna godym li‚yl eïna memnan nergen mogaj ‚onyma‚an lie‚, me kavam jóratena ale sulykan ily‚lan vujnam savena? Xristian ily‚ júlalan kel‚y‚e ale kel‚ydyme mer nahalænik post verh kuhedalmyna godymΩo kuze lijman vara, Iisus Xristos tide very‚ ‚ogale‚ yle mo? Ilyma‚tyna túΩem-túΩem tygaj jody‚ ‚keak tolyn lekte‚; oge‚ lek gyn, hyn xristian-‚amyh semyn ‚kanna ‚ke puqdena. Tu‚ehak ‚keat palena vara, memnam herky‚ purta‚ jóra ale ok jóró“. Tyge seren doktor Nelæson Bell. Kova‚te tús nergen ‚ony‚na mogajrak? Vatak-mariäkla kapyn tamle sulyky‚to malyme jody‚ym kuzerak umylyman vara? Pa‚aze den pa‚a puy‚o kokla‚te kylna? Ves túrlyn ‚ony‚o, ves Ümylan kumal‚e dene kuze lijman? Nine jody‚ ily‚y‚te ulyt, nunym ‚onen lukmo ogyl, me hyla‚tlan va‚mutym kyhal‚a‚ ulyna, memnan deh tudym vuhat. Probirky‚te ogyl ilena vet, memnam túΩemle eï avyren ‚oga. Rúdó vujlaty‚yna memnan – Ümynmut: £Da kuze kúle‚, eï-‚amyhat tendan dene tugak y‚ty‚t manyn, nunyn denat te tugak y‚tyza“ (Luk. 6,31). Socialænyj manme Evangelijym ‚uko eï vursen va‚lijyn. No Iisus Xristos tunykten, pel kidna dene me honnam ugyh ‚oh‚o gajym y‚ty‚a‚ ulyna, ves kidnam ‚ke li‚yllana vúdan kruΩkam pua‚ ‚uena. Mer ily‚y‚te xristian qreak qn onhylno kaen da kaä, ty‚te koktelanyme oge‚at kúl. Spravedlivostæ verh memnan Ümyna yrese‚ pudalaltyn. Kod‚o akret kurymla‚tat herke molo religijyn uhreΩdenijla deh hot mer ily‚ verh tavadaï ‚ogen, ily‚ urovenæym nólten. Íonaltyza, johalan pa‚am y‚tykta‚ zakon haren! Kuly‚to

245 ajdemym kuha‚ ok lij – zakon! Istorijy‚te údyrama‚yn mer pa‚a rolæΩo pervyj gana xristianstvy‚te qn hot kú‚ kúzen – zakon! Molo haple reformat qrtaraltyn. Hyla tide Iisus Xristosyn tunyktymyΩ pohe‚ y‚taltyn. Xristian sandene qreak spravedlivyj manme hyn ily‚ verh tavadaï ‚oga, mer ily‚ dene molo semyn tór ogyl ‚oga, qsogyl ätyr onhyk pura, Iisus Xristosyn ajdemym jóratyme znamäΩym numale‚. Ikym‚yΩe, xristian motor graΩdanin lij‚a‚. Syn-kun dene ogyl gyn, kórgó honΩo dene! Biblij tunykta, kaΩne xristian zakonym ‚ukty‚a‚. Tygak ‚ke qlym arala‚at, jórata‚at. Qllan hyn ulmo da tudym jóratyma‚ – pravitelæstvyn lukmo hyn ogyl punhalΩym vursa‚ oge‚ lij ok man. Ümo ok onho, tyj vujlaty‚e ulat ale tyglaj eï. Hylanat ikgaj sajyn ily‚a‚ ulyt. Ümyn porädkyΩe ty‚te primer. Vlastæ dene kylym peïgydemda‚ úΩe‚ Biblij. Iisus Xristos deh ikana jodynyt: £Kesarælanat pua‚ lie‚ mo?“ (Matf. 22,17). Iisus Xristos kuryme‚lan túly‚a‚lyk nalogym peïgydemden. Zakonym da porädkym ‚ukten ‚oga‚lan oksa kúle‚. Tide nalog deh ‚kenΩym utara‚ tóhy‚ó eï mer ily‚y‚te parazitak, molo ogyl. Vik‚ym vik ojlyma‚te, vor. Hyn xristian nigunamat tuddeh ‚ylyn ok kurΩ. Iisus Xristos va‚e‚ten, me £kesarælan kesarælykym puy‚a‚ ulyna“ (Mark. 12,17). Nalogym túly‚ó tyglaj eï ogyl nij‚a‚ ulyna, zakon kú‚tymym ‚ukty‚o ale hylaΩymak ogyl y‚ta. Tugaj jónym kyhalde ok lij, ‚kenan qllan ulan ila‚yΩe poänlyk kúle‚. Ku‚to tyj kugyΩany‚lan ‚ukyrak puqn kertat, tu‚to y‚te. ÜΩgunam ‚ohmo qlna verh kola‚at úΩyt. Tide xristianlan kuanyma‚an pa‚a vele. Poro graΩdan semyn paly‚t manyn, patriotlan ‚otly‚t manyn, hylaΩymat y‚tyman tudo. Ajdemym jórata‚ kúle‚, blagotvoritelænyj organizacij, nuΩnalan tudo pol‚a gyn, saj organizacij, órdy-

246 Ωe‚ mo ‚úrgó dene kodat? Íkenan herke obwiny‚tat, Jo‚kar Yresy‚tat, Sakly‚e Armijy‚tat, kalyklan ily‚yΩym saemda‚ y‚talt‚e molo mer pogyny‚tat memnan ‚kenan verna lijΩe, nadyrna. Joha priüt, bolænice-qmlymver, ‚oïgo pórt, hurma, molo zavedenij taklan y‚taltyn ogytyl, ‚uko orlykan-‚amyh logalynyt, kuze pol‚a‚ ogyl? Ojlatys, ajdeme ‚ohmyΩ godymak kok kermyhym negyzlan py‚ta. Iktym – qmlymvery‚, vesym – hurma‚. Iisus Xristosna sugynælen koden: £Li‚yletym tugak jórate, kuze ‚kendym jóratet“ (Matf. 22,39). Tugaj ql nergen ‚onalten koltyza, tu‚to, mutlan nala‚, nimogaj blagotvoritelænyj organ uke! Tygajy‚te iktynat ilymyΩe ok ‚u, Ümonhylno tovat! Li‚yletlan saj gyn, tylanet q‚eat saj – teve memnan qrykan ily‚yn rúdó jónΩó. KaΩne eï mer pa‚a‚te lij‚a‚, tidat zakon. Taza ajdeme, kid‚at-jolΩat, u‚an vujΩat ulo, tudlan ära kindym kohkyn kiä‚ púraltyn mo? Uke. Kugurak pa‚am y‚ty‚yn nadyrΩat kugurak, pagalat‚at tudym ves semynrak. £KaΩne honan da kú‚yl vlastælan tek pol‚a, molanΩe, Ümo deh toldymo vlastæ uke, kyzyt mogaj vlastæ ‚oga, tudym Ümo peïgydemden“ (Riml. 13,1). Kokym‚yΩo, xristian £peleodarymat“ jóraty‚e lijΩe (1 Tim. 3,2). Biblij neïgydemden ‚oga: memnan pórtna hyla tol‚ylan pohmo lijΩe. Kó tu‚ko pura da lekte‚ gyn, ty‚te Xristos ulo manyn ‚onyΩo. Mom Ümo mylanna pua, tudym molo dene pajlyman. Tyge y‚tet gyn, Ümo tyjymat, pórtetymat blagoslovitla. Kum‚yΩo, vatak-mariäkla vozyn malyme kap sulyk ‚oty‚tat xristian ‚inham kumy‚a‚ ogyl. Biblij muhko tuge vozymym ot mu, pujto vatak-marij ily‚, kutan dene malyme, ves semyn ojla‚ gyn, sulyk. Biblijlan revizijym y‚ten tola‚y‚e-‚amyh tak‚e tide jody‚ym lah ty‚kyla savyrkala‚ tóhenyt. Lahak tyge manme vele va‚liälte‚ Biblijy‚te, ajda-lijΩe y‚tyl-

247 me – tide sulyk. Malyme pa‚am kuze haren ‚ogaltet‚e, ves tygeΩe mlandúmbalne ily‚yΩat pyta! No tudo ‚ot dene da zakon pohe‚ y‚talt‚e, tunam vate-marijla ilymet qn kugu kuanym honetlanat, kapetlanat pólekla. Ajdemyn hon‚iΩma‚y‚te tide to‚to marij pa‚a qn hot kuanle da kúle‚an lijΩe – teve kuze tunyktalte‚ Biblijy‚te. ÍkenΩym ‚ke pytaryme, ‚alatyme ajdemyn hon púrtús‚ó ty‚te qn suaple ‚iΩma‚ymat amyrtyl pytaren. Kok honan nastan va‚la ‚ot dene vozyn malen, kum‚o, nylym‚e ily‚ym ‚ohykten kertme jóny‚ky‚t ajdemyn pakyzlyk‚e, osal vijyn uΩmy‚udyma‚yΩe ‚ak‚e ky‚am py‚ten ‚uktenyt. Ikte-vesym jóratydegeh úmam tamlyme, voΩgokla‚ ‚umo somyl änlykyn ale volæykyn tola‚ymy‚tymak vele u‚e‚tara yndyΩe. A pualtyn yle vet ikte-vesym úmyr muhkylan kuandara‚, uvaΩenæym y‚ta‚, jórata‚, pela‚etym ale kel‚ymetym pojdara‚. Sandene Biblij osal da ‚ak‚e pa‚am kuze órdyΩe‚ koda? Ok kodo tudo. Palemda‚ uto ok lij, ‚onem, túnäse molo vera kokla‚te, sade veralan póleklalt‚e túrló kniga kokla‚te Biblij – kutan koklam ‚yp lijme da monæ, tu‚ten gyna kalasyme ‚omak uke. Tura rua. Malyme júlam igyltyn ok uvertare; hynΩymat pohe‚, ‚oäkymat túΩvak lukte‚. Koktelanyme da túrló kylægaka mut, £mo nergen júkyn ogyt ojlo“ – hylaΩat ajdeme deh. £Tura‚ ‚umek ‚yp lij“ manmym umyltara‚ gyn, civilizacij tunar nuΩnaïyn, tunar jorle‚tyn, Ωap deh posna vik fiziheski li‚emmym rualta. Hon poänlyket, hon‚iΩma‚et tudlan pujto oge‚at kúl. Mohol kino‚to uΩyna: údyr den rveze ale pervyj gana va‚lijynyt, no uΩe úmamat nalyt, kutany‚kat udyrkalat vele, hyla nunylan ikana‚te kúle‚. MuΩyrlam ‚alatylme processym ‚eryn lektat Ωapy‚tyΩe, da umylet: memnan póræeï den údyrama‚-

248 ‚amyhyn jóratyma‚ty‚t ‚úm-hon túïalty‚ jomyn, peïgyde negyz uke. A tak‚ym vet muΩyrlaltme pa‚ana ily‚y‚te rúdó negyz, tudym niguzeat pytara‚ ale taläkaïda‚ ok lij, tuddeh posna mlande pustaïe‚. Saj, poro somyl gyna keh-kunamat pórtetlan, ‚kanet pajdam konda. Ajda-lijΩe kaet gyn, ilymet godymak q‚e tamykym uΩat. Íot dene negyzlet gyn, muΩyrlan nimo jósyΩat uke gaj, ily‚at ok kogartare. Osalyn tultymo pohe‚ ik o‚kylym gyna y‚tet, tudo pútynæ ily‚etlan ‚ke oza lie‚. û‚any‚e ajde kuze kaΩne qrdene onhal kerte‚ vatemarij koklase ily‚ nergen kúle‚-okkúlym kyhkyry‚e gazet vujmutlam, myj óram vele. Reklamym onhalza, mogaj ‚ak‚e ulyt, pujto ily‚y‚tyna lah tidak vele, kutan kokla, kodyn. Kino‚ ale tatry‚ kaet, – molan ty‚ke tolæym, ‚onet: ni onhala‚, ni tunema‚. û‚any‚e eï tygaj vläh-‚amyh verh ‚ke voΩyle‚, nuno tunar tunemdyme, nimom mo‚tydymo, ‚ak‚e ulyt – da tygaj vatemarij júla nergen ‚onen mo Iisus Xristos?! Nylym‚yΩe, ty‚eh ra‚ koe‚ ynde, kó Xristosyn to‚to marij júla nergen tunyktymyΩym akla, tudo muΩyraïmymat tudyn ‚inhaΩ denak uΩe‚. MuΩyraïme deh onhyh visaltyza, mogaj ojyrtem ulo mlandy‚te muΩyraïmyn kava‚te muΩyraïme deh. Kehe gyh kehy‚ me ku‚kyn, u‚ym pogen tolyna, ondak‚e aha-avam jórata‚ tunemyna, vara jolta‚nam, tiddeh varaΩe ik ajdemym, kó memnan dene ily‚nam pajla‚ kel‚a. ÍiΩyn nalna, tide jody‚ tyglaj ogyl. Ümo dek savyrnydyme sulykan eï jórata‚ ogyl, ‚keΩak uΩmy‚udyma‚ lijyn kerte‚. Íuko-‚uko ajdeme pialdyme, ‚ke pialdyme pela‚yΩym q‚e sulyktúnän opty‚y‚tyΩo ulmyΩ godymak ojyren nalyn, kap tamly‚te da ävylyn ‚inhyry‚tyΩe lijyn. Koktynat sulyky‚to ulma‚ynyt. A molan vara órynaΩe, sulykyn ‚óróka‚tyΩe kol semyn pohaï-

249 me godym kú‚yh ‚ohyn kertyn ogytyl, nimom nunyn deh vuha‚. Mo tamlyΩym utyme‚ nalynyt, jóratyma‚ym volæyk jol jymak kudaltenyt, varaΩe sudy‚ ojyrla‚ tolynyt. HylaΩat tygak lij‚a‚ yle. TúΩemle joha aha-ava deh posna kodo da orlykan jú‚tó teïyzy‚te ‚ketyn ijyn tola‚at. Mogaj muha‚y‚ tolyn lekmy‚tymat umyla‚ jósó ogyl ynde. MuΩyraïma‚ tide – sväwennyj u‚em, jóraty‚e‚amyh ikte-vesy‚tlan qreak pol‚en ilat, molan púraltynyt, tudym ‚ukta‚ ulo vijy‚tym tyge ku‚tylgynrak puat. Ümylanat muΩyraïma‚ kel‚a, molan mana‚ gyn, Tudo palen ‚ogen: údyrama‚lan ila‚yΩe póræeï kúle‚, póræeïlanat nyΩylgylykym e‚ara‚ údyrama‚ kúlman. Araly‚e deh posna nyΩylge pela‚lan koda‚ lúdyk‚ó. Ty‚te Ümyn voläΩe, muΩyraïmyn rúdó celæΩe tygae, a tamly‚te ogyl. VatyΩe jóraten ‚ogy‚a‚, torΩa honym laskamden ‚ogy‚a‚, ‚ke marijΩylan sluΩitly‚a‚, a marijΩe tudym da joham jórata, ily‚ jónym kyhale‚, surt‚o Ümyn túnälan kel‚y‚e lijΩe manyn azaplana, iktat tu‚to ynΩe ‚uΩo, vurgemde ynΩe ko‚t, yny‚t ‚urgo, aram yny‚t kredal, yny‚t ‚udal ikte-vesym, pórtym yny‚t karge. Kúle‚ lie‚ gyn, aha kumylΩym kúzanú‚tó denat paldaren nale‚. A to kuze? MuΩyraïa‚ tol‚o-‚amyh Ümyn suap‚ym vahúmbaky‚t nalyt da tidlan ogyt tore‚lane, ‚keny‚tym kú‚kó ogyt ‚ynde gyn, ojyry‚o sud oge‚at kúl. A móïge‚la y‚tyl‚e-‚amyh ‚ot deh posna muΩyraïyt gyn, ‚ke onhylany‚t nimogaj tugaj kugu zadahym ogyt ‚ynde, tahe ilen jóra dene serlagat da Ümo nergen ogytat ‚onalte gyn (a tygajΩe kehyn ‚ukemyn vele tole‚!), ondak vuj jyr ‚onalty‚a‚ ulyt, mom jode‚ Ümo vate den marij deh. Vara iΩe Tuddeh jodsa poly‚ym, vujlaten ‚ogymyΩym. Vizym‚yΩe, pa‚a deke xristian semyn onhyza, aklyza tudym. Biblij tidyn ‚oty‚to ojla: £HylaΩymat,

250 mom te y‚teda, Ümylan y‚tyme semynak ‚ot dene da sajyn y‚tyza, a ajdeme-‚amyhlan ogyl, palyza, tidlan te Ümo deh pólekym nalyda, molanΩe, te Gospodæ Iisus Xristoslan sluΩitleda. A kó hyn ogyl y‚ta, hyn ogylymak nale‚: Tudyn ikte-vesym ojyrkalymyΩe uke. Gospoda-‚amyh, kullanda kúle‚ym da hynym puyza, palyza, teat Gospodæym kava‚te muyda“ (Kol. 3,23-25 da 4,1). Pa‚am puy‚o den pa‚am y‚ty‚e kokla‚te Xristos ÍkeΩak ‚oga yle gyn, túnä‚te nimogaj zabastovko ok qrte yle. Muha‚dymyn úha‚en ogyt ‚ogo yle q‚eΩym; kuze gyna ogyt tola‚e, mogaj amalym gyna ogyt mu, – ik velΩat ‚kenΩynym yneΩ muhy‚tare, vesym yneΩ koly‚t. Pu vot, i hyla. A ku‚eh pua‚yΩe, kó ‚onalta? Pa‚am puy‚yΩo pa‚azym akla yle, da móïge‚la. Kón, aru hon dene kúlΩó manynak y‚ten, ära kajymyΩe ‚uq‚? Adak‚ym, kón utym túlymyΩó ‚uq‚? Hyn ily‚ dene ilyman gyn, pa‚ahat paly‚a‚: pa‚adarlan vele ogyl y‚tet, a Ümylan! Biblij poro pa‚an kúle‚yΩym palen ‚oga, xristian ajda-lijΩe y‚tyl‚a‚ ogyl. Hyn da poro, kumylan da tyr‚y‚e, qn onhyl pa‚ahe – teve memnan pajna. Ku‚to ulat, tu‚to hyn verh júketym kugemde, ikte-vesym yny‚t pyzyrkale, yny‚t i‚e, lúdde ‚ogo. Íke pajdat verhyn nahalænik kid jymak puren, tudym nuly‚o it lij. Tygaj ily‚ júla gyhak pa‚am puy‚ylanat Ümyn nergen ‚onaltyman. Pa‚ahetlan nimom it hamane, tudo ‚aknetak pórtyle‚, molo predpriätijy‚tat vara lúmet kú‚nó ‚oga. Onhylgoh bezopasnostæ ‚oty‚to visen pal, ala osal azap lijyn kerte‚ tyjyn vujlatyme very‚te? Y‚ty‚ylan verΩat osal ynΩe lij; volgydo da ‚ok‚o, joïgydo kúle‚. £Pa‚a vijym“ eï úmbalne it uΩ, Ümo tuge ‚úden ogyl. Qn onhyh nuno ajdeme ulyt, nunynat e‚y‚t, ‚oh‚y‚t, jóratyme Ümy‚t. Pa‚a sfery‚te kó ulo gyn, paly‚a‚. Jónan verym,

251 kyzytse gajym, nacijyn pomyΩaltmekyΩe y‚tyme. Íke ‚otan Renessans latkanda‚ym‚e kurymy‚to herkyn da profsoüz-‚amyhyn va‚kyly‚tlan kóra ylyΩyn. Anglijy‚te xristian kugyΩany‚ deätelæ lord Íeftesberi, ‚ke e‚yΩyn va‚tare‚ ‚ogymyΩym onhyde, úmyrΩó muhko pa‚a uslovijym kalyklan ‚otanym y‚ta‚ kuhedalyn, pa‚adarym kugemda‚, tudyn úmbak ajdem semyn onha‚ úΩyn. Tygerakyn tolyn pa‚aze klasslan qryk. Latkanda‚ym‚e kurymy‚to tyge kuatlyn hylanat ogyt pomyΩalt gyn, pa‚a kalykyn jónΩó, mutat uke, ätyrlan uda‚te lie‚ yle. No kuze ‚oneda, sadygak tide kunam-gynat lij‚a‚ ulma‚. ÜΩo pa‚a kollektivym vujlaty‚e omsa londemΩe gyhak religijym koraïda gyn, tudo q‚e ilenat ogyl mana‚ lie‚. Biblij, Ümyn tunyktymo, – pa‚ahe-vlakym ‚ke ily‚y‚t verh pomyΩaltyme ‚oty‚to kó vara qn kugun pol‚en, ‚oneda? Iisus Xristoslan kumal‚a‚ ulyna. Sukaltyza Tudyn onhylan! ÜΩo ozavuj tunar ‚kenΩym kú‚nó ul‚ylan ‚otla, oïym kadyrtyle‚, úmbaket ‚úvala‚ ämde ‚oga, poän tugaj, tetla nimat ok kúl, hyla pujto ulo! Vlastæ jóraty‚e nahar ajdeme! Promy‚lennik kokla gyh tygajΩe qn ‚uko. A ot pale tyj, mogaj vijdyme ‚oget Ümyn onhylno. Vara‚ kodmet deh onhyh kaj pa‚aze-vlak dek, palen nal, mom nuno tyjyn nergenet ‚onat, mom nunylan q‚e y‚ty‚a‚ ulat. Pa‚ahe deh posna tyät – nolæ, nunat tyj dehet posna – palyhke. Da toäΩym pramaj umylo, tupet vokteh logal kerte‚. Tide ‚órtnæó pravilym qre ‚arnyman. Kudym‚yΩo, rase manme jody‚ymat xristian ‚ke ÜmyΩyn ‚inhaΩ dene uΩe‚ da palen ‚oga: hynak, túrló kova‚tan-‚amyhyn ily‚y‚tym ‚oty‚ konda‚ ale herkyn vijΩe siten ‚uyn ogyl. UtyΩdene ‚kenam ‚onena, – sport da monha, politike da imne, armij da

252 obrazovanij, promy‚lennostæ da mlande kokla‚te lym lijde pórdyna. Herke ily‚ vujlaty‚e lij‚a‚ yle. Federativnyj sud mogaj jylam onha, hyla tak‚e tide herkyn onhy‚a‚lyk pa‚a. Tide sud temda, ókym pa‚am y‚tykta. Pytarty‚ gana ‚ymlen lektyt da hyn punhaly‚ tolyt dyr yrese‚ pudalalt‚e Iisus Xristosyn jolΩo jymalne; iza-‚olæyla jórata‚ túïalyna. Kehmogaj túsan kalykat Xristos da Tudyn yres‚e dek tolyn lekte‚ gyn, mylannat, nunylanat Ωapy‚tyΩe qn hot saj punhal lie‚. Biblij kuze ojla? Tudo tyge tunykta: Xristos júla‚te qllinat uke, iudeät, nimogaj ojyrtem ok ojlalt póræeï den údyrama‚ kokla‚te, kugu kulæturan den varvar kokla‚te, poän den nuΩna‚te. Hylanat me Xristos onhylno iktak ulyna, tór da ik pravan. Kórgó hon onhalty‚nam Iisus Xristos pohe‚at, klassymat, túrló eïyn túrló poänlyk‚ymat ogyna onhal, a ‚kenan gaäk ajdeme‚amyh vele koä‚ túïalyt – tugaäk orlykan, ojgan, sitydyma‚an, lúdyk‚an, nuΩnalykan, mogaj me ‚keΩat ulyna tyj denet koktyn; tyj okeanyn ik velnyΩe ilet, a myj ves velnyΩe. Teve kunam me Ümyn ‚inhaΩ dene uΩa‚ túïalyna! Íym‚yΩe, xristian otno‚enij qkonomikyn jody‚la‚tyΩat utyr peïgydeme‚. Iisus Xristos ojlen, ajdemyn ily‚yΩe, manyn, imenij ‚ukemmym ok onho. Oksa – tide pe‚ haple kul, no oza – nimogaj. Poänlyknan verΩe oksa kalta‚te ale banky‚te, a ‚úmy‚tó ogyl. Kone‚ne, poänlyk ‚ke vijΩylan ú‚anyde ok kert tudo, no prestoly‚ ‚yndyman ogyl, derΩavyn vijΩylan ú‚anyde ok kert tudo, no prestoly‚ ‚yndyman ogyl, derΩavym da skipetrym kidy‚kyΩe nalyn ynΩe kert. Íuko kugyΩany‚ tidlan verh kolen. Temdymylyk ajdeme tukymym ‚keΩ deh úlyk ‚ynda‚ tunemyn, tidak tudyn púrtús‚ó. Ajdeme varaΩe tudyn nadyry‚kyΩe gyna savyrna, ‚úmym ‚ak‚e ‚ek‚ dene tema, ile ily-

253 ‚ym ko‚ten pytara. Temdymylyk deh lúdsa, keh-mogaj tudo sórale lijΩe. Íeklandary‚e molitvam, disciplinym ida mondo, ‚kendam qskeryza. Ily‚ vet dollary‚te ogyl, uke tudo imenijy‚tat, finansym pórdyktyl mo‚tymo dene tol‚o oksa tugak hoïe‚ten kaen kerte‚. Poänlykyn kulΩo – tiddeh namyslyΩe mo ulo q‚e? Iisus Xristos deh ikana izak-‚oläk kokla‚te úha‚yma‚ym ronha‚ jodynyt. Íeklana‚ ‚úden da molgunamse semynak mlandyse ily‚lanat kel‚en tol‚o pe‚ak kuatle tu‚temmut‚o dene va‚e‚ten, mogajym tymarte da tuleh varat, ohyni, mlandyse istorij kolyn ogyl. Tu‚temmut‚o mlandym kuhen ily‚e poän nergen ulma‚. Peled‚a‚yΩat kodyn ogyl, tunar hot tudyn ily‚yΩe peled ‚inhyn, no oza adakat ‚ke poänlyk‚ym kugemda‚ ‚onen py‚ten ulma‚ da múndyrk ‚ujnalt‚e planym hoïen; nunym ily‚y‚ purta gyn, q‚eat ‚uko lie‚ poänlyk‚e, pohet‚o, ‚ergakan úzgarΩe, kulΩo, tuleh molat – tidak qn ‚ergakanΩe lijyn tudyn nezer honΩylan. Ohyni, kugu talantan ulma‚ sade poänet, anyklen mo‚ten, pa‚amat jóraten, túrló jyla‚te pe‚ak qskeraltyn, adak‚ym hestnyj da sulykymat y‚tyldyme – no tunamak ‚ke lúmΩym kú‚nó uΩa‚ pe‚ hot jóraten, da q‚eat hot – ‚kenΩym. Vot mogaj ajdeme lijyn tudo. Ily‚y‚te ku‚ ‚umyΩym tihma‚ ambar da klat dene viskalen, nerym kú‚ nólten ko‚tyn. Ily‚yΩe pútynek poänlyk dene petyrnen ‚uyn, ‚kenΩym gyna ‚onen. PlanΩymat Ümo deh posna ‚kanΩe luktyn. Pytarty‚ mut‚o sadygak Ümylan kodyn, da ‚uko ij dene ‚ukten tol‚a‚ planΩe keneta‚te kúryltyn: poänet nale‚ da kolen kolta! Pútynæ ΩihaΩe, ‚ij-‚órtnæyΩó jú‚tó parnälaΩe kokla gyh purakla ‚alana, molo-‚amyh tolyt da kuze kertyn, tuge pytaren ‚uat, q‚e oge‚at site sade giena urlyk gyh lek‚e mot ka‚ak-

254 lan. A ‚keΩe, sade poänet, Ümo onhyk mien ‚ogale‚. Ümet jode‚: ily‚y‚tet tyj mom sajym y‚tenat li‚ylet-vlaklan? Onhykta‚yΩe nimom. Molo vera deh hot xristianna memnan pala: ily‚ aïa‚ke tudo nimodymo tole‚ da tugak nimodymo kaen kolta. Íkenan korny‚tyna poänlyknat uke, qsogyl ‚kenan lihnostæ manmynat. HylaΩat Ümyn kidy‚te vele, me Tudyn puymo úzgar da oksa, Ωiha poänlyk dene kuΩu korny‚tyna pajdalanena, upravläüwijΩe ulyna. Mom jyrna uΩyna, da mo dene pajdalanena, hylaΩat vet tak‚e Ümo deh nalaltyn. Tidym umylymym harnet gyn, tyjym nimo deh temyn kertdymylyk avalta – osalet tu‚tak vaïen ko‚tyn ulma‚. ûzgarym vij kertmyn kevyty‚te rualtena, li‚yl eïlan temdymyn, ‚inha júlen kyhkyrena: £Tide myjyn!“ Vesyn kidy‚te ul‚o haplymat ala-mo semyn kóranen uΩyna da kuze-gynat ‚kanna rualta‚ak ‚onena. Pialdymyn monden ulyna: Tudyn onhyk mien ‚ogalat gyn, sud prestol onhylno kuze ‚kendym tygaj ‚ak‚e kojy‚ deh utaret, sulet?! Ümo vet hyla kojy‚nam uΩe‚. Kniga‚kyΩe vozenak ‚oga. Uke, sulyktúnän tyse poänlyk‚e-vlak ‚ke ‚oty‚t dene äzykan ogytyl. Biblijy‚tat tuge súretlyme ogyl. Tudo ra‚emda: ‚kenan talantnam, mastarlyknam, mer ily‚y‚te poloΩenijnam, Ümyn puymym, Tudyn qn kúle‚an pa‚aΩym viktaren kolta‚ kuhylt‚a‚ ulyna. Vate-marijla ilyme ily‚ júla‚tat, oksan lijma‚tat, vlastæ ‚oty‚tat vet ik kornyΩo hyn, vesyΩe nimolanat ok jóró, molan mana‚ gyn, sulykym vele y‚tykta. Pe‚ak ‚uko xristian tidym ‚kanΩe ra‚emden ‚ukten ogyl, puraky‚ savyry‚e ‚kem jóratyma‚ dene aïyrgylyn ilat. Tugaät ulo: hatlama poänlykym humyren ‚ynden, a ‚keΩe tudyn úmbalne ‚inha da ‚kenΩym jorlylyk dene indyra, pujto kohka‚yΩat, hiä‚yΩat uke, mú‚kyr kava‚kyΩe kidym punen da ojla: £Da tek

255 Ümyn volä lie‚“. A tyge ojlymyΩ godymak joha‚t da li‚yly‚t ‚uΩen ‚inhat. Tygajlan ver lijman mo? Kuatlyn óryktary‚e ik tu‚temmut‚ym Iisus Xristos adakat ik poän ‚oty‚to koden. KaΩne kulΩylan palemdyme kugyt oksam pua, tek kaΩnyΩe poän uke godym ‚kanΩe kúle‚lan kuhylte‚ ogyla. Tide – talant nergen tu‚temmut. Oza pórtyle‚ da terga‚ túïale‚. Ikmynär kulΩo-‚amyh oksam sajyn kuhylt mo‚tenyt, da sandene ‚ukemdenyt. Moktalta sajyn ‚onen mo‚tymy‚tlan. No ik jolagaj da ‚onkala‚ jóratydyme kul nimomat muyn mo‚ten ogyl da ‚ylten gyna py‚ten. Tudym oza sajynak vursen nale‚. Ümyn zakonΩo pohe‚ tyr‚en, mynär kertyda, tunar oksam y‚tyza, Tudyn kú‚tymyΩ pohe‚ kuhyltsa. Desätinym Gospodælan puyman, hyn da da ra‚ lijΩe ‚tyve; molanΩe, Biblij ojla, tide saj da hyn mane‚. Materialænyj poänlyk ‚oty‚to koktelaneda gyn, ‚kendan Biblijym nalyn ludsa, oksa ‚oty‚to Ümo mom tylanda ‚iΩtaren. Oksam y‚ten nalme, poänlykym ‚eledyme nergen Tudyn dene kaïa‚yza. Íkendan deh jodsa vara: £Myjyn olmy‚to Iisus Xristos kuze y‚ta yle?“ – lah tidyn pohe‚ gyna y‚tyza. Joïyly‚ ogyda lij. Nigunamat. Kanda‚ym‚yΩe, xristain vesyn orlanymyΩym uΩe‚ gyn, pol‚a‚ miä. Olase truwoba manme vara tendan vahúmbalnyda lie‚. TúΩem-túΩem eï nimo deh posna ko‚te‚, nunyn ojgy‚t – tendan azapda. Mer ily‚y‚te haï kylym rualtyza, joïgaltara‚ piΩsa. Íuko eï vet júd-kehe pa‚am y‚ta, hylt hyla vereΩak ok ‚u. Nunylan keh uverym namieda gynat rat lijyt, tú‚kan pol‚a‚ kaïa‚ym pidyt. TidyΩak mom ‚oga! Biblijy‚te ludyna, tyglaj kalyk Xristosym pe‚ kugun kuanen koly‚tyn. Ku‚ko gyna mien ogyl memnan Sakly‚yna, qreak herle-‚amyhym jol úmbak ‚ogaltylyn. Ojgyry‚o deh ojgyΩym koraïden mo‚ten, azaplany‚e deh – azap‚ym. Ik-kok mut‚at siten. Meat tygak

256 y‚ten ogyna kert mo qmlymverla‚te, priütla‚te, ‚oïgo pórty‚tó, molo vereat? Nuno vet nimodymo‚amyhlan hon ‚ok‚y‚t denat pol‚en kertyt, alamoΩymak namien ogyt kert gynat. Xristian, ‚aïgat ojly‚na, ql poänlykym ves nuΩnarak qllan ‚eleden puyma‚tat lij‚a‚. Túnämbalne tygaj suaple dviΩenij ulo gyn, tu‚ puryde koda‚ sulyk. Biblijy‚te tugaj ver uke, ku‚to memnam mer pa‚a deh ojyrla‚ úΩmó. Móïge‚la vele, hylalan pol‚a‚ úΩe‚. Pialdyme-‚amyhlan mo sajym y‚ten kertyna gyn, ‚kenan sulyknam ronhymo dene iktak. Socialænyj sfery‚te y‚ty‚e pa‚aeï, qmly‚e, med‚úΩar, pol‚y‚o mer organ da molat orlykym haktara‚ pol‚at, tygeΩe nuno pútynek Ümyn ulyt. Ameriky‚te porylyk organizacij-‚amyhyn devizy‚tat oïaj: £SluΩba, tolæyk ‚kanna ogyl“, £Me hoïena“, £Qryk da obrazovanij – memnan nacijyn qryk‚e“, £Li‚yletym jórate“. Tygaj idej-‚onyma‚ xristianstve‚ ‚ohyn. Äzyheskij manme religij-‚amyhyn tygaj suapy‚t lijynat ogyl. Tugaj organy‚tat ok ‚oh alamolan. A memnan dene dyk xristian ogyly‚tat tu‚kak u‚nenyt. Xristosyn ulmyΩak poly‚ym onhykta. Akret godym, pala‚da, ik qmlymverat nigu‚tat uke ulma‚! Han-Kaj-Íekyn vatyΩe honosyrΩo godym keneta tyge kalasen, mane‚: £Konfucijyn religijΩe akret hohoj-‚amyhym pagala‚ da ümo gajy‚ savyra‚ ‚úda, no ala-molan tudo ik ‚oïgo pórtymat hoïen ‚ynden ogyl“. Hyn vet, ajdemyn hon jodmyΩlanat memnan pol‚ymyna kel‚en tole‚. Hylan pogynen, tyge ila‚ túïalyna gynΩe sulyktúnäna qn motor ver lie‚ yle dokan. Iisus Xristosyn ily‚ deviz‚e tygaj ulma‚: £Jóratyma‚ da sluΩitlyma‚“ – Xristosym jóratyma‚, Tudlan sluΩitlyma‚; memnan li‚ylnam jórata‚, tudlanak sluΩitla‚. Iisus Xristos ojlen q‚eΩym: £Myjym jórateda gyn, Myjyn sugynæmutem ‚uktyza“ (Ioan.

257 14,15). Ves mut dene gyn: £Myjym jórateda gyn, Myjym koly‚tsa! Mylanem sluΩitlyza!“ Iisus Xristos memnan Tudym jóratymynam terga‚ pravan, Tudyn jodmyΩlak y‚tena ale uke. SluΩitlydegeh jóratyma‚at uke. Inde‚ym‚yΩe, xristianet iza-‚olæo xristian-‚amyh onhylnat mutym kuha. Memnam iza-‚olæo xristian‚amyhna – tide posna kategorij. Nunym ves jóratyma‚ dene jórata‚na kule‚, molan mana‚ gyn, ‚úmy‚thony‚t da vera‚t dene li‚yl ulyt. Íkenan gaäk ulyt. £Me palena, kolyma‚ gyh ilyma‚ke vonhen ulyna, molan mana‚ gyn, iza-‚olæynam jóratena, iza-‚olæym jóratydyme kolyma‚e‚ak kode‚“ (1 Ioan. 3,14). Me ‚kenan tu‚mannamat jóraty‚a‚ak ulyna, Kó memnam pokta, tudymat jóratyde ok lij, £kó memnan úmbak ‚oäk, osal mutym ky‚ka“, tudymat. Qrten kugu jóratyma‚na ves xristian-‚amyh dek viktaraltyn. Iisus Xristos ojlen: £Tide Myjyn sugynæmutem, da jóratyza ikte-vesydam, kuze Myj tendam jóratenam“ (Ioan. 15,12). Ikte-vesylanna sluΩitla‚ ojlen kodymo: £Iza‚olæo ‚amyh, jóratyma‚ dene va‚la sluΩitlyza“ (Gal. 5,13). Biblij tunykta, memnan deh, ú‚any‚e da ik veran‚amyh deh, vuhalte‚ ikte-vesylan primerym y‚tymyna. Apostol Pavyl ojlen: £Muty‚to, ily‚y‚te da jóratyma‚te, vera‚te, arulyky‚to, hony‚to ú‚anle‚amyhlan primer lij“ (1 Tim. 4,12). Tide kaïa‚ ogyl, a ‚údymó, ‚úden kalasyme mut! Tyjyn hap pa‚at. Hylalan primerlan nala‚ jór‚ó xristian lijyn ‚ogo. Biblij tygak memnam ikte-vesynam prostitla‚ jode‚. £No lijza ikte-vesylan poro, hamany‚e, iktevesydam prostitlyze, kuze Ümo Xristos goh tendam prostitlen“ (Efes. 4,32). Iisus Xristos ojlen, te prostitla‚ ogyda túïal gyn, tendan äzyklanymydam Ahamat ok

258 prostitle (Matf. 6,15). Tudo kalasen: £Ümylten ‚ogymyda godym prostitlyza, mom iktaΩ-kón úmbak numalyda gyn; Kavase Ümydat vara tendan äzyklanymydam prostitla“ (Mark. 11,25). Mylanna, xristian-‚amyhlan, kalasyme, me ikte-vesynam suditly‚a‚ onal, memnan iza-‚olæynan korny‚tyΩo harak ale avyren kijy‚e kú nigunamat lij‚a‚ onal. Biblij ojla, ikte-vesylan qïerty‚a‚ ulyna, lyplandary‚e tuvyrym hijy‚e gaj lijman. Pale: tyj dehet porat, tyj dehet sajynrak y‚ten mo‚ty‚at ulo. Íkendym pytarty‚ very‚, jolta‚etym qn onhyl very‚ luk. Xristian semyn me vesyn nelyt‚ymat ‚kanna nal‚a‚ ulyna. Ulo tugaj nelyt, kaΩne tudym ‚ke numal‚a‚, da vese ty‚te iktat pol‚en ok kert. Mogaj tidyΩe nelyt? Mutlan nala‚, Ümyn Mut‚ylan hyn lijme ily‚ nelyt, joham Ümynmutlan tunykta‚. Teve ojgo tolyn ‚uo – pajlyza; pialet pyten kajy‚, mer ily‚et ok‚akla‚ túïale – poly‚ym jod. No vesyn numalty‚ ku‚tylgyrak lijΩe, da tudo tygaäk, molan mana‚ gyn, Ümo pol‚en ‚oga, tuddeh tyät, jolta‚etat, li‚yletat kúlyn jodsa, tek ‚ogen kertmydam peïgydemda, tyge vele seïa‚ lie‚. No jolta‚etyn nelyt‚ym tyj keh-kunamat vahy‚ket py‚ta‚ ämde lij, tyge Ümo ‚úden. Biblij ojla, me, ú‚any‚e-‚amyh, ikte-vesylan hamany‚a‚ onal. Ümo tygak tulyke‚ kod‚o joha, ‚oïgo, keh-mogaj eï nergen azaplana‚ úΩyn. û‚any‚e kokla‚te tygaj ulo gyn, qrten it kaj. Biblij tunykta: svätoj-‚amyhlan nadyrym puyza... unam onhyza... strannik-‚amyhym purtyza... svätoj-‚amyhyn joly‚tym mu‚sa... orlykanym ida mondo, ida kodo... tol‚ym ida pokto. A Iisus Xristos tyge kalasen, izi-‚amyhlan, ninylan, mom me y‚tena, Tudlanat tudymak y‚teda, q‚eΩym nalme deh pua‚ kuanlyrak“. £Poro kumylyn

259 puy‚ym Ümo jórata“ (2 Kor. 9,7). Hyla tidyΩe xristian-‚amyhyn, memnan, mer ily‚y‚te ‚ukty‚a‚ somylna. Da pytarty‚lan, xristian poro kumylan lij‚a‚, ves semynΩe, jóratyma‚ dene tem‚e, umylen mo‚ty‚o, da tide xristian-‚amyhyn qn kúle‚an da poro pa‚a‚t. Tak‚e, ‚onalten onhet gyn, ajdeme, keh-kó tudo lijΩe, ‚keΩe qre prap, a vese – nigunamat. Tide hyn lie‚ tumarte, kunam me ‚keΩe hyn manyn ‚ona‚ túïalyna – £mom myj y‚ty‚a‚ ulam“, £mom y‚ty‚a‚ omyl“, Sväwennyj Vozyma‚te onhyktymo semyn, a ‚kenan ‚onymo dene gyna ogyl. Herky‚tat ik tú‚ka vese va‚tare‚ tavadaï ‚oga, tu‚manlana, tú‚ka vara tygydylan ‚elalte‚, pialdyme‚yΩe. A tak‚e rúdy‚tyΩó alamogaj izi gyna jody‚ kiä – tudymat ‚ot dene re‚aen ogyt mo‚to. KaΩne tú‚kaΩe myj gyna hyn ulam manme ‚onyma‚e‚ kaza tagala hygyna, hylalan ojgym da pustam konda. Pujto tudo gyna hynym pala. Ty‚te mo vara lie? Ümym, Ümym mondenyt, pelegol‚o ka‚ak! Kyzyt ves túnä‚te, qn saj túnä‚te ul‚o doktor Garri Ajronsajd ojlen koden ikana tygerakyn: £Íkendan predrassudkydam túï ‚onyma‚landa uvertaren ojlymo deh lúdsa“. Osalym, ‚ak‚ym, hyn ogylym me qreak pohynak ‚ogy‚a‚ ulyna, kone‚ne. No osalym hytymynaΩe sulykan-‚amyhym hytyma‚ke kusnen tole‚. Myj motkohak óryn kudalty‚ym ikana televizor dene peredahym onhymem godym. Religijy‚te kugun palymyΩ dene ojyrtemalt‚e ik ajdeme tygerakyn kalasen ‚yndy‚: £Te, mane‚ tudo, Xristosym jórdymó tugaj eï kokla‚te, kó jór‚e‚ ves semyn ‚ona da tide ‚onyma‚e‚ hot peïgydemyn, ‚kenΩynymak gyna túä ale Tunykty‚yn túnäonhalty‚yΩym oge‚ akle, tugaj kokla‚te Xristosym ogyda uΩ yle!“ U‚etak vele kaä yndyΩe, Ümet serlage! Tide ajdeme

260 paly‚a‚ak yle, Iisus Xristos nigó da nimo dehat nigunamat lúdyn ‚ogen ogyl. Farisej den knagahe-‚amyh ik túï titaklan Ümylan tu‚kalten puqnyt: Tudo, eskyh, kaΩne ajdem dene ‚ke ‚onyma‚yΩym pajla – jozak pogy‚o mytaræ manme ale vor lijΩe, uhenyj ale uremyse jóratyma‚an údyrama‚, poän ale jorlo! Ümyn mutlanyme ajdeme deh üΩgunamΩe Tudyn uhenik‚e‚amyhat lúdyn koraïynyt, mutymat pele‚ta‚ to‚tyn ogytyl. No lah tidyΩak Uhitelæyn eïym jóratmyΩym nigunamat lu‚taren ogyl, móïge‚la, tyglaj-‚amyh deh hot aklen, molan mana‚ gyn, hylanat nuno qn pialdyme ulyt! Iisus Xristos vet memnan semyn lah ‚kenan vútana, ilemna nergen ‚onyma‚e‚ kep‚ylaltyn ogyl, tudo pútynæ Sandalyk verh ‚onen! Tygaj ú‚anym memnan sulyktúnä nigunamat uΩyn ogyl da oge‚at pale ynde. Íonyma‚ da palyma‚ negyz‚e tunar peïgyde da ‚alata‚ lijdyme ulma‚, tyge hot hyla palyme dene kehmogaj tú‚ka‚tat qn onhylno da qn u‚an ulma‚, iktat Tudym haktaren kertyn ogyl. Hynym ‚oä dene tak‚at haktara‚ nele. Da nimogaj her Tuddek piΩyn kertyn ogyl. û‚anyza mylam, me tú‚ka dek hakema‚ molan lúdyna? Íonena, vot, myjyn ojlymem va‚tare‚ tugajym luktyn puat, keh voh da kolo, namysy‚ puret. Iisus Xristosyn tygaj lijynat kertyn ogyl, kón deh lúd‚a‚? Tygyde-tagyde‚ ok ‚ogal vet Tudo, a vik túnä rúdyΩym avalten kutyra. Lúdyk‚ó tole‚ manynat, ‚ona mo Tudo? Hamanyme da kompromiss ‚oty‚tat mylanna urokym puqn koden. Tuddeh tunema‚ da tunema‚ kúle‚. Almaz semyn volgalt ‚ogy‚o, to‚temdyme hyn‚amyhym pohyn puymo dene ajdeme tukym motkoh hot pialan. Hyn da hamanyma‚, teve kok kornyΩo. Uhenik‚e-‚amyh dene heverlasyme godym Tudo kalasen: £Kajyza da tygak y‚tyza“. Mer ily‚y‚ xristianlan mo pura, ty‚te qn ‚agal-

261 Ωym gyna onhen lekna. Sulyktúnä deh rakyvoty‚ puren jome‚ gyn, mogaj tudo xristian, verne vet? Xristian – mer ily‚yn hlenΩe. Sandene Xristosyn tunyktymyΩo mylanna kaΩne kehym túïalmyna godym qn kugun pol‚en ‚oga. Adakat kalasem, tunemza, ludsa Biblijym, tudyn pohe‚ ilyza. Tide sulyktúnän ty‚ke da tu‚ko ‚uïgaltyn ila‚ tóhymyΩ nergen teat ala vara u‚an da qn hyn mutym kalasen kertyda, hony‚to Xristosym a‚nyme dene kuze ajdeme hon veseme‚ da volgenhyla volgalt kaä – tek molat palen nalyt.

262

LATÍYMÍE GLAVA

XRISTIANYN ONHYKYLYKÍO £Myj tylanda verym ämdyla‚ kaem. Kunam kaem da tylanda verym ämdylem, adakat tolam da tendam Íke dekem nalam, teat tu‚tak lijza, ku‚to Myj“ Ioan. 14,2-3

Putynæ sulyktúnä tidyn dene kel‚yde ok kert, me pe‚ak ‚uhko da hotkydo krizisy‚te ulyna. Íuky‚t orlyk kugem‚a‚ym muΩed ojlat. Vesy‚t peïgydemdat, kalyk-‚amyh pyty‚a‚lyk muha‚y‚ky‚t haren ‚ogalta‚ lijdymyn va‚kat. Kum‚y‚t manyt, memnan civilizacijna vot-vot kehe ‚ihme semyn petyrna. Túnä muhko pisyn ‚arly‚e knigala‚te onhyk‚ym mo lij‚a‚ nergen vozaltyn. Gazet den Ωurnal túhan onhyl statæä‚ty‚t – £Armageddon“ nergen savyktyme uver: civilizacijym muha‚ vuha, sulyktúnämat tugaäk kuandyme muha‚. Ala-mogaj prezident túïalty‚muty‚tyΩo palemden: £Nauka memnam ‚kenamak pytara‚ kugu jónym puqn“. Villiäm Fogt £Ily‚e koda‚lan korno“ kniga‚te ojla: £Vih materiky‚te mumo pyrdyΩ sery‚ mylanna uvertara: me hylanat Sud kehe deh onhylnyrak ulyna“. Doktor Rihard K. Ulæman vozen: £Me tugaj kurymy‚to ilena, poro den osalym ojyry‚a‚ ulyna, hyn deh ‚oäm, ily‚ deh kolyma‚ym, tugaj pagyty‚te, tygajΩe q‚e nigunamat lijyn ogyl. Ojyryma‚te joïyly‚ lijyna gyn, me ajdeme tukymyn pytarty‚yΩe semyn ‚kenam salamlen kertyna“. Professor Sorokin voza: £Ajdeme istorijyn pe‚ kugu

263 krizis pagyty‚tyΩe ila‚ tóhena. Sar, ‚uΩyma‚, huma, revolücij vele ogyl, tygak molo kugu orlyk sulyktúnäm hytyrykta. Mo yle gyn, hylaΩat ‚ke znahenijΩym jomdaren. Íalatydyme ik normat kodyn ogyl. Ajdeme tukymat yndyΩe ondakse syn-kunΩylan kel‚en oge‚ tol. Krizis – hyla vere, tu‚kak ‚up‚ylte‚ kulætura da pútynæ mer obwestvo. Socialænyj, qkonomiheskij, politiheskij organizacij formylam ‚alatyle‚, ily‚ synym, ‚onyma‚ym va‚taltyle‚. Tyge ‚ona‚ amal hyla ulo: nine orlykyn pohe‚ tol‚y‚t ale ‚ke‚tak memnan úmbak taul mardeΩ semyn ‚uïgaltyt, memnan tugakat katastrofym salamly‚e kurymna‚te hyla pytaren kertyt“. Teïyz tolkynla lovykalt‚e kniga túnä‚te atom da vodorod bombym y‚tyme nergen hyla literaturym onhen-‚ymlen lekta‚ gyn? Ik velym, Nevady‚te da Bikini‚te y‚tyme opyt nergen, ves velymΩe tygaj ‚uhkylykyn ku‚ ‚ukten kertmyΩym nala‚, tu‚to vet qrta‚ lijdyme krizisym qrta‚ak ‚onen seryme, tide zadaha ajdeme tukym onhylno ‚ukertsek ‚oga, – me pe‚ak hot óryna yle teve molan, – nauka Biblijy‚te onhyktymo mutsavyrty‚-‚amyhym ‚kanΩe pogen nalyn... Doktor Vilæbur Smit ojla: £Platon, Seneka, Aristotelæ da kugu filosof gyh molat nigunamat onhyk‚ym mo lij‚a‚ym muΩed tola‚en ogytyl“. Biblijym tygeΩe lah ‚ket‚ym gyna qsxatologiheskij manme knigalan ‚otlyman. Bytie kniga gyh túïalyn, Ioannyn OtkrovenijΩe marte Biblij ajdem tukymyn pytarty‚ punkt‚o mogaj lij‚a‚ym onhyktymo dene tihma‚laltyn. Pytarty‚ Ωapy‚te herke deätelæ-‚amyh onhyk mo lij‚a‚ym motkoh hot ‚uhko, hot ‚uhko hiä dene súretla‚ tóhymylan qsogyl óryn kudaltenyt yle. Herke ‚keΩe gyn, ynde Sväwennyj Vozyma‚te tidyn ‚oty‚to mo ojlaltmym izi‚ak lu‚tarenrak ojla. Herke-‚amyhyn Sulyktúnä Sovety‚t 1954 ijyn

264 Ivenstoj ola‚te pogynen da pogynyn onhy‚a‚ pa‚a radamy‚kyΩe ik jody‚ym ‚ynden: £Xristos – sulyktúnän ú‚anΩe“. Túnämbal Sovet Biblijym tunema‚ komitetlam ojyren, Ümyn tide jody‚ deke mogaj otno‚enijΩe lijyn, hyla tidym ‚ymlen lekta‚ da túrys súretym hoïa‚ ‚úden. Memnan pude‚talt‚e samany‚te Biblij dene palydyme údyrama‚ den póræeï-‚amyh qn tugaj taty‚te kuze lijyt? Íoä prorok, spiritizm, xiromant, £muΩed‚e“, molo sueverij kokla‚ jór‚yn vujge-kapge jomyn kertytys! Lúd‚ó eï-‚amyh kaΩne kehyn túΩem dene dollarym aram ky‚kyltyt, palyne‚t, li‚yl Ωapy‚te nunym da mlandyse eï-‚amyhym mo vuha? Myjyn va‚mutem nunylan qn kúhyk da ra‚ lie‚: kajyza da li‚yl kniga kevyty‚te Biblijym nalza. Ily‚ kniga‚te hyla ra‚ da koktelanyde seraltyn. Ameriky‚te Mqri Beker ik oïaj knigam luktyn yle, tudo kumdan ‚arlen kajy‚. £Nauka da tazalyk“ manalte‚, onhykylyk nergen tolæyk tu‚to nimat ok uvertaralt. Tygak te nalyn kertyda Koranym da túïalty‚ gyh muha‚ke oken kertyda. No onhyk‚ym ajdemym mlandy‚te mo vuha, ik mutymat ogyda mu. Biblij ‚ket‚ak gyna, Biblij gyna ‚ketyn onhykylykym púrden ‚ogy‚o ‚emym ku‚kede‚, proΩektorΩo dene volgaltara. Íovyh kú‚kó kúzen kaä da memnan onhylan súretlalte‚ tynar lúdmó da vuhymo ‚u‚a‚ pagytna. Biblij ojla tygerakyn. Memnan palyme, ilyme sulyktúnäna ‚ke muha‚y‚kyΩe ‚uq‚ak. Tiddeh onhyh Iisus Xristos mlande úmbak kokym‚o gana tole‚. Biblij pala‚ pua, – hyla kurymlase istorijy‚te ikanat da nigunamat lijdyme lie‚. Gospodæ gyh Gospodæ, KugyΩa deh KugyΩa semyn Iisus Xristosym kugyΩany‚ym kuha‚ venhaät. Mom myj ojlem, mutem verh vujyn ‚ogem. Tide, kone‚ne, ‚uko ‚oty‚to pe‚ kugu úha‚yma‚an problema, ‚ukyΩ godym tidym hyn ogyl umylat da umyl-

265 tara‚ tóhat. Kod‚o Ωapy‚te ‚agal ogyl fanatik ql muhko ko‚tyn da Tolmo nergen uverym ‚arkalen, Ωapym palemdylyn. Sandene temym, kuze Ωurnalist-vlak ojlat, kyren pytaryme. £Religiä i Ωiznæ“ Ωurnaly‚te statæä lektyn yle, lúmΩymat ‚arnem: £Xristianstvyn ú‚anΩe da tahe tudyn znahenijΩe“. TemyΩe, kúhykyn ojlyma‚te, tygaj: “onhykylyk“. Kyzytse pagytnan kum kugu u‚ ‚ymlen. IktyΩe – doktor Arnolæd Tojnbi, kumdan palyme anglihan-istorik. Kokym‚yΩo – doktor Amos N. Valder, palyme bogoslov. Kum‚yΩo – doktor K. S. Lüis, pe‚ kumdan palyme anglihan uhenyj da Oksfordyso universitetyn professorΩo. Tojnbi sulyktúnänam kok lagerælan ‚elalt‚ym uΩe‚, tidyΩe texnologiheskij kugu va‚talty‚lan kóra lijyn, mane‚ tudo. Tudak, mane‚, hyla eïym po‚kudy‚ savyren, no tygodym nunylan hytymym, ikte-vesym palen pagalymym, jóratyma‚ym, umylymym puqn ‚ukten ogyl. Xristian ú‚an, tudyn ‚onyma‚te, ajdemyn ‚ke onhylnyΩo ‚keak kumalmyn £LeviafanΩym“ seïymyΩ deh posna, materializm den kollektivizmlan kumalmyΩym haren ‚ogaltyde, ok ‚oh. Doktor Valæder ves mogyrym umyltara‚ tóha, koktelana, istorijy‚te, mane‚, ajdeme xristian ú‚anΩym muyn kerte‚ ale oge‚? Íkem ‚ke sulen nalmyΩe, mane‚ tudo, eïyn ‚keΩ deh lektyn ‚ogy‚a‚, honyso kuat gyhak. Adak‚ym, mane‚, túΩvah poly‚ kúle‚ – túï ‚oty‚to tide. Ajdeme, molan mana‚ gyn, pe‚ak nahar nasta. Ajdeme, mane‚, paly‚a‚: Ümyn celæΩe sulyktúnä‚tynak qrtaralt‚a‚, tidlan qrykty‚e tul da tragediät lijyn kerte‚. Kunam-gynat ajdem mlandúmbalan Ümyn KugyΩany‚ym hoïa, ‚ke pise da púsó u‚yΩym kuhylta‚ pravan. Doktor Lüisyn y‚tyme uvery‚tyΩe gyna ‚kenan u‚lanna Biblijyse negyzym vere‚t kerta. Tudo Ümyn

266 Mutym hynlan ‚otla. Hon pohynak uvertara: £Mylanem tuge huhe‚, Iisus Xristosyn tunyktymyΩlan ú‚annam da tudyn pohe‚ kaä‚ ämde ulmynam onhykta‚ da tunamak Xristosyn mlande úmbak tolyn kertmyΩlan da monæ ú‚ana‚ ogyl – tyge ‚otlan ok tol“. Tudo kum amalym pohyn da uvertara, molan eï-‚amyh Iisus Xristosyn mlande úmbak tolmyΩlan ogyt ú‚ane. Ikym‚yΩe, tyge ojlat, tide, manyt, ‚oäk uhenij, molan mana‚ gyn, Iisus Xristosyn kokym‚o gana tol‚a‚yΩym herke q‚e xristianstvyn pervyj kurymla‚tyΩak muΩed kalasen yle, tuge gynat nimat ‚uktaltyn ogyl. HynΩym gyn, pervyj xristian-‚amyh Gospodæyn pórtylmyΩym tunamak vuhenyt. No Biblijy‚te onhyktymo tu‚temmut-prorohestvo-‚amyh kokym‚o gana tolmo deh onhyhak ‚uktalt‚a‚ ulyt yle. Kokym‚yΩo, qvolücij teorij eï-‚amyhym kuhen ‚oga, Xristosyn kokym‚o gana tolmyΩlan ú‚anym jomdarenak jomdara. Ajdeme tukym ‚ke kajyma‚tyΩe progressym onhykta manyn ‚onena gyn, tidlanak vele ú‚anena gyn, Xristosyn tolmyΩlan, da tolmekyΩe kolyma‚lan da sulyklan muha‚ym py‚ta manyn, Xristosyn sórymyΩym hyny‚ ogyna py‚te. Kum‚yΩo, doktor Lüis onhykta: kokym‚o gana tolmo nergen teorij, uhenij eï-‚amyhyn, millionlo eï-‚amyhyn plany‚tym da ‚onen py‚tymy‚tym lugyh kúrle‚. Nuno vet ‚kem ‚ke jóratyme ily‚ syn denak umbakyΩe ilyne‚t, kohne‚t-júne‚t, Ωapym veselan qrtaryne‚t. Sade amalet dek tolyn ‚una, uΩamat. Noj Ωapy‚te eï-‚amyh kuze oradylany‚t gala? Mogaj potop da monæ tu‚to, kó memnan ily‚nam loktyla‚ to‚te‚ tu‚to q‚e?! Igyltyt, myskylat, ‚ke honjodmy‚t deh ogyt koraï, Ümylan ogyt ú‚ane – me hyla ‚ke kertyna, i nehym, ponimaj‚, tu‚to vujnam túrló potop dene aïyrtyla‚! Biblij tura ojla, pytarty‚ Ωapy‚te, mane‚, eï-‚amyh igylt ojly‚ta‚ túïalyt, úlyk‚ó ily‚y‚-

267 tym aralat, honjodmy‚t deh ogyt koraï, mom ok lij, mom lie‚ – nimom ogyt onho. Mane‚, tyge ojly‚ta‚ túïalyt: £Tudyn tol‚a‚ym ku‚an beton semyn negyzlyme, ku‚to tidyn obetovanijΩe? Aha-‚amyh kola‚ túïalmekak, memnam y‚tyme godsekak, hylaΩat mogaj yle, tugakak kodyn“ (2 Petr. 3,4). Ümyn puymo ú‚anΩe da ‚eklandarymyΩe pútynekak jome‚ yle, kunam tudo, mlande gyh kajymyΩ godym, ves gana tolmo ijΩym, kehyΩym palemdenak koda yle. A me ogyna pale, mogaj ‚agaty‚te tol‚a‚, sandene ‚kenan honilemnam ‚ot dene da jytyra‚te kuhy‚a‚ ulyna. Palyme propovednikna D. L. Mudi húhkydyn tygerakyn ojlen: £Uldy‚mutemym túïalme deh onhyh qreak ‚onalten koltem, ala memnan Gospodæ ves túïalmem deh onhyh keneta memnan onhylno lie‚“. Doktor Kempbell Morgan, Anglij herkyn pe‚ kugu deätelæΩe, tudyn semynrakak ‚iΩtara: £Myj nigunamat pa‚a kehem qrdene tyge ‚onydegeh om túïal. Ala Tudo ikana‚te myjyn pa‚am kúrle‚ da ÍkenΩynym túïale‚. Myj tak‚e kolyma‚ym om vuho. Myj qreak Tudym vuhem“. Tygakak xristian ‚ke ily‚yΩym qrtary‚a‚, – qreak Tudym hon júlen vuhyma‚te. Nine kugu lúmló eï semynak ‚kenam Iisus Xristosyn tolma‚e‚yΩe aruqmden ‚ogena gyn, ila‚yΩe túnä‚te, memnan sulyktúnä‚te, mogaj hot saj lie‚ yle! Mlande vet jór‚yn u semyn sajy‚ke va‚talt kaä. No sulykan-‚amyhlan tyge ‚onymo ok kel‚e. Memnan onhylgoh ‚onen ämdylyme planna, túrló nadyrpogym upkalen poga‚ ämdylaltmyna vara, Ümyn angelΩe-‚amyhyn puh pualtymy‚tlan kóra, jór‚yn nimolan jórdymy‚ lekte‚ys! Íkenan tygyde-tagyde sulyke‚na tunar hot urnen, jomyn pyten ulyna, vesyn tolmo da monæ molan tu‚to kúle‚ q‚e? Memnan kokla gyh ätyrΩe tyge pele‚ten kerte‚: £Nu, jóra, sulyktúnän

268 muha‚yΩe ale ok koj. A mom qre tudyn nergen ‚ona‚yΩe, iΩik ala-mynär túΩem ij qrten kaä. Nal, mom puat. Kyrat gyn, kurΩ!“ Da, tygak lijyn kerte‚ ‚ol. A q‚e – ves túrlynat. Myj sulyktúnän muha‚yΩym muΩeda‚, taï-vlak, ty‚te om túïal. Myj dehem molat ‚uko ‚ony‚an túha tidym y‚ten, da eï-‚amyhlan motkoh kugu ziänym póleklen. Xristosyn pa‚aΩlanat. Íotlen pytarydyme fanatik, religiän peltorta ka‚ak ‚oäk muΩedy‚y‚t dene Ümyn kokym‚o gana tol‚a‚yΩym kargen, vo‚tylhyky‚ savyren, xristian veram igylta‚ amalym y‚ten. Sulyk‚o ‚keny‚tyn. Religijym ‚ot dene tunem ‚ogy‚o-‚amyh pe‚ sajyn da ra‚ palat, ‚kem ‚ke úΩyn luk‚o ‚oä prorok‚amyh kalyk kokla‚te ‚uko gana panikym da honosyr isterijym tarvatenyt. 1843 ijyn Vilæäm Miller ‚iΩtaren, pujto sulyktúnän muha‚yΩe 21 mart júdym lie‚. Lah peljúdlan, manyn tudo, puh júk ‚ergylte‚, mlande da kava odeäl semyn pútyrnaltyt, da kokym‚o gana memnan dek Iisus Xristos tole‚. Kó ú‚any‚yΩe, Biblijym koden, pe‚ kugu kalyk tú‚ka‚ u‚nen da júdvo‚t vuhen ‚ogen, a qrdene, pe‚ hot voΩyl, ‚alanen pytenyt. A nunylan lekme deh onhyh ‚arnalta‚ kúle‚ yle ikana vele ogyl Iisus Xristosyn ‚eklandaren ojlymyΩym: £Tygerakyn, jol úmbalne lijza, molanΩe, ogyda pale, pórtyn ozaΩe kunam tole‚, kastene ale peljúdym, ale agytan muraltyme godym, ale qrdene; ikana‚te tolyn, maly‚ym mua‚ ogyl yle. A mom Myj ojlem, hylalan ojlem: jol úmbalne lijza!“ (Mark. 13,35-37). Íoäk mutat, eï-‚amyhyn, ily‚ym tyge ikana‚te haren ‚ogalta‚ da monæ ok lij, nimogaj tugaj onæy‚vityma‚ vij ‚ú‚kylt ok kert manyn, igylt tola‚ymy‚tat kokym‚o tol‚a‚lan ú‚anym ätyrlan lu‚tarenyt. Q‚eat ik amal ulo: civilizacij molan ‚kenΩym tyge ‚onydymyn kuha, nimogaj lúdyk‚ó ok lij manmy-

269 lan hotak ú‚ana? Tide – progress nergen ‚oäk uhenij! Tudyn dene kel‚y‚yn, ajdeme da tudyn hyla túrló pa‚aΩe, keh pe‚ak qrkyn da, no sadygak nigu‚ savyrnylde onhyk da onhyk nu‚ke‚, lah ‚ke vijlan gyna, da ‚inhyma‚ poänlyklan gyna, ú‚anyman. Tide teorijlan sukalten ‚ih‚e-‚amyh peïgydemden ojla‚ak to‚tyt: ú‚ana‚ me, kokym‚o gana tolmylan, ú‚anena lijΩe, no tide tolmyΩo ajdemyn ‚ke vijΩe denak kú‚kó nóltaltmyΩym, qrnymyΩym onhykta! Tugaj kehe lie‚, kunam ajdeme saryn kúldyma‚yΩym pútynek umylen nale‚, opkynlanyme kojy‚lan a‚ykym gyna hikta, ‚kem jóratyme – ojgo semynak umylalta‚ túïale‚, sueverijlan ú‚an ok kod, da ajdeme pe‚ ra‚len gyna pala‚ túïale‚ – tudak gyna iza-‚olæym araly‚yΩe. Vot, tunam, eskyh, ajdeme tukym ‚órtæó pravil pohe‚ ila‚ túïale‚! Tide jomaklan teat ú‚any‚da ogyl dyr? Ida ú‚ane. Haren ‚ogalta‚ lijdyme progress molym oge‚at ‚ogo, jomakak vele qsmasa. Tetla nimat. Negyz‚e tu‚to tudyn: ajdeme ala-molan gynat ú‚any‚a‚, no tudlan ogyl, mo ily‚y‚te hynΩymak lieden ‚oga. Íagal mo eï, um‚a gyh ‚oïym joktaren, kyhkyren tola‚en, eskyh, tahyse medicine tugaj kugu seïyma‚ym y‚tyl pytaren – qmym nelæyh, da ily‚et kunar kúle‚ ‚ujna, aha-koham da monæ tetla ‚onaltymanat ogyl pujto. No ik faktym luktyn ‚uqnyt ale ‚oty‚ nalyn ogytyl: kolyma‚ memnam sadygak oΩnysyla savaΩ dene ruala‚ vuhenak ‚oga! Pytarty‚ púryma‚na tygaäk. SajΩe tu‚to gyna, isak gyna ily‚nam kuΩemden kertyna, ynde ‚ukyrak ojgym uΩyna. Adak‚ym, ik ver gyh vesy‚ pisyn ko‚tyn da kusnyl kertymynam, mlandyn ik uΩa‚yΩ gyh vesy‚, telefonym nóltal, kutyren kertmym, tuleh molymat onhyktylyt ‚ol, tevak monden kodem. A tudym ogyt ‚onalte, kargyme ka‚ak, üΩym seïen nalme dene memnan li‚yl‚amyhlanna bombo goh kolyma‚ym kolten kertytys!

270 Evangelij da xristian veram ‚aryme nergen ‚onat mo nuno, tide nunylan molan kúle‚? Oksamak ok pu. Móïge‚la, nunyh deh poly‚ym vele jodyt q‚eΩym! A q‚e me kuge‚nena ‚ol viäï tol‚o ‚kol da obrazovanij sistemyna dene. A tudym ogynat ‚arnalte, nine ‚kolla‚te da kugu zavedenijla‚te nórgó ajdemym Ümo deh kunar kertmy‚tym torat vele, a ogyt li‚emde. A korno xramy‚ ok naïgaj gyn, molan tudo kornyΩo kúle‚?! Hu, nine eï-‚amyh ajdeme u‚yn genijΩym palemdat ‚ol. Manyt, atomyn tajnyΩym palen nalyn ulyna! Tide tajne deh pútynæ mlande ‚ar lúdyk‚ó púΩvúdym saïgaΩ gyh urzyΩ dene ky‚ka da ‚keΩ deh jode‚, mom q‚e tu‚to ‚onen luktyt, proh ala atomnyj den vodorod bombo dehat plokam luktyt da... Teve memnan ‚inha onhylanak y‚talt‚e £progressyn“ saskaΩe! NyΩylge da tynys ily‚lan ú‚anym lah tidlan aralen ilat. û‚an q‚e nunyn koktelanyme deh posna kaä: hynakys, izi‚-izi‚ saeme‚. A hynΩym gyn, tudo tugakak memnam onhyk naïgaä, kuze ‚eïgeke haktara. TygeΩe gyn, ves velΩyn argument‚e mogajrak vara, ajsta onhal lektyna. Iisus Xristosyn mlande úmbak kokym‚o gana tolmyΩ ‚oty‚to memnan mogajrak ú‚anle dokazatelæstvyna ulo, molan me tide ‚agatym aru hon dene xristian lijyn va‚lij‚a‚ ulyna? Dokazatelæstvyna ‚óra‚ lijdyme. Biblij! Sväwennyj Vozyma‚te, Iisus Xristosyn kokym‚o gana mlande úmbak tolmyΩ nergen kugu da pohetan verym ojyrymo tu‚to. Biblijym ‚ymlen ‚ogy‚o-‚amyh dokazatlenyt, tide uhenij kaΩne kumlym‚o stix deh vara uq‚ da uq‚ da uq‚ pualte‚, Iisus Xristosyn pervyj gana tolmyΩ nergen ‚arnyktaryme deh vara kanda‚ gana onhyktalte‚ Tudyn kokym‚o gana tol‚a‚yΩe! HylaΩe kum ‚údó latkanda‚ gana onhyktymo. To‚to Sugynæmuty‚to tide tema hyla prorokyn vozyma‚tyΩe ulo, a U Sugynæ-

271 muty‚to – tihma‚ uverposlanij (1 da 2 Fess.) da tihma‚ glava-vlak (Matf. 13; Luk. 21). Pútynæ Biblij muhko uq‚ da uq‚ fakt onhyktalte‚: Xristos mlandy‚ pórtyle‚. Tygerakyn, Isaijyn, prorokyn, kniga‚tyΩe 66,15 ojlalte‚: £Vot, Gospodæ tule‚ tole‚, da Tudyn kolesnicyΩe – tútan mardeΩ gaj, Ítyve (ogyna kusare) izlitæ gnev Svoj s ärostæü i prowenie Svoe s pylaüwim ognem“. Prorok Ieremijyn kniga‚tyΩe manalte‚, Ierusalimy‚ Gospodæyn tolmek‚e tudo ola Gospodæyn prestolΩo lie‚, da hyla kalyk-‚amyh Gospodæ lúm dene Ierusalime‚ pogynat. Ierusalimy‚te, tygerakyn, razoruΩenij nergen pe‚ak kugu túnämbal konferencij lie‚, tygajΩym sulyktúnän tymarte uΩmo, PariΩy‚te, Va‚ingtony‚to, Londony‚to qrty‚e dene, qsogyl taïastara‚at ok lij! Prorok Iezekiilæ Ierusalim nergen kutyra, – tudo ugyh haplyn y‚talte‚ da haplana, xram nergen – tudo ugyh ‚ohe‚, motore‚te‚, ql nergen – tudo haplana da pelede‚. Prorok Daniil ikana vele ome‚yΩe mlandy‚ke Sudæä da KugyΩa semyn tol‚o Iisusym uΩyn. Prorok Osiä ojla, pytarty‚ Ωapy‚te, kunam Gospodæ mlandy‚ pórtyle‚, izrailæ kalyk Tudym ‚ke Gospodæ‚ylan da KugyΩaΩlan ‚otlen uΩe‚. Prorok Ioilæ súretlen onhykten, kuze mlandyse ‚em vij pytydymyn pogynen ‚ogale‚ pytarty‚ kehyn kavase sarze-‚amyh va‚tare‚. Prorok Amos Davidyn prestolΩym súretlen onhykten, tudym uq‚yn Ierusalime‚ haplandaren nóltalyt. Prorok Avdij Gospodæyn kugyΩany‚yΩym uq‚ y‚tyme ‚oty‚to ‚eklandaren ojla. Prorok Mixej onylgoh uΩyn ojla, hyla sar pytaralte‚ da kerdym hylaΩymat plug y‚ta‚ levyktat. Prorok Naum: £Kuryk-‚amyh Tudyn onhylno hytyr-

272 nat da Tudyn SynΩe onhylno mlande tolkynla lup‚alte‚, da kó Tudyn ‚ogymo tulym onhen ‚ogen kerte‚?“ Prorok Avvakum Gospodæym súretlen onhykta, ÍkenΩyn semyn Tudo Íke KugyΩany‚ym visen ‚oga, a kuryk-vlak Tudyn onhylno hytyrat. Prorok Sofoniä u murym konda: £Likuj, dweræ Siona! TorΩestvuj, Izrailæ! Veselisæ i radujsä ot vsego serdca,dweræ Ierusalima! Prognal vraga tvoego! Gospodæ, caræ Izrailev, posredi tebä!“ Prorok Aggej ojla pe‚ kugu turgym nergen, kunam lah Ümynak vele ‚ogen kode‚. Prorok Zaxariä tugaj súretym onhykta, kunam Gospodæ adakat Íke jolΩo dene Eleon kuryky‚ to‚kale‚ da kuryk ‚ele‚ £pe‚ak kugu lap ver dene“. Prorok Malaxiä To‚to Sugynæmut knigam muha‚lyme godym Gospodæyn pórtylmyΩ dene ko‚arta da Tudyn nergen ojla: £Tudo hyltak hyla ‚ulyktary‚e tul gae, da welok semyn qrykty‚e, da Íke volgaltmyΩ dene hyla mlandym kehe semyn avalta“. To‚to Sugynæmut Xristosyn kokym‚o gana tol‚a‚yΩ dene temyn. U Sugynæmuty‚to Tudyn tol‚a‚yΩe umyla‚ lij‚ynrak da ra‚rak, kugunrak ú‚anen seraltyn. Nyl Evangelist-‚amyhyn serymy‚tym onhalyna. Ikym‚yΩe, Matfej, Iisus Xristosym nal‚a‚ údyrΩó dek tol‚o kahymarij semyn súretla. Kokym‚yΩo, Mark, pórt oza semyn paldara, tudo múndyr korny‚ ondakak lektyn kaenat, kulΩo-‚amyhlan mom da kuzerak vorandaren ‚oga‚ – hyla kalasen, tolyn ‚uma‚e‚yΩe hyla ‚ukta‚ ‚úden. Luka deh Evangelijy‚te Iisus Xristos lúmló eï semyn súretlalte‚, tudo ves qlla‚ke pa‚aΩ dene kaenat, ‚ke pórt‚ym, ΩihaΩym li‚yl-vlaklan koden, tek Tudyn pa‚aΩym sajyn ‚ukten ‚ogat, satusavyrty‚ym y‚ten, utyr vele ΩihaΩym pojdarat. Nylym‚e Evangelist Ioann Iisus Xristosyn ojlen

273 kodymo ojsavyrtymyΩym ikana vele ogyl uq‚tara. Tudo tyge ojlen: £Myj tylanda verym ämdyla‚ kaem, da q‚eat tolam, da tendam Íkem dek nalam“. Rimlän-‚amyhlan koltymo uvery‚te me uΩyna, kuzerak Tudo Íke uq‚ tolmyΩ dene hyla ÍkanΩe seïen nale‚. Korinfän-vlaklan koltymo ikym‚e uvery‚tyΩe Apostol Pavyl tuge ojla, Gospodæ tole‚, mane‚, koly‚o-‚amyhym ylyΩten kynelta‚; kokym‚o uvery‚te sade Korinfän-‚amyhlanak ojla u pórt nergen, tudo mylanna nólten, ämdylen ‚yndyme, tu‚to ila‚ túïalyna, kunam ‚kenan surtna ‚alanen pyta. Kolossän-‚amyhlan koltymo uvery‚te (3,4) ojlalte‚: £Kunam uq‚ Xristos tole‚, ily‚da tendan, tygak teat tunam Tudyn dene pyrlä hapy‚te tolyda“. Fessalokiniec-vlaklan pervyj koltymo uvery‚te 5,23 Apostol Pavyl Ümyn QrgyΩym kava gyh vuha‚ túïala‚ sugynæla. Nunylanak koltymo kokym‚o uvery‚te 1,7 Gospodæym uΩmo súretlalt onhyktalte‚, Tudo Íke svätojΩo-‚amyh dene pyrlä tolyn. Timofejlan koltymo uvery‚te manalte‚, Gospodæ tudyn mijymyΩym vuhen ‚ogy‚o hyn ajdem-vlaklan Hynyn ar‚a‚yΩym ämdylen ‚oga. Titlan koltymo uvery‚te £blaΩennyj upovanij“ nergen ojlalte‚. Evrej-‚amyhlan koltymo poslanij-uvery‚te ludyna kokym‚o gana sulykym ogyl qrykta‚ tolmyΩ nergen. Apostol Iakov Gospodæyn tolmyΩym hytenak vuha‚ mylanna ‚úda. Apostol Petr tudo kehe nergen kutyra, kunam Gospodæ tole‚, kuze ‚yl‚e eï júdym. Apostol Ioann hyla ú‚any‚e-‚amyhlan kuatle obetovanijym-negyzym pua: £Me ynde Ümyn ik‚yvyΩe ulyna; no q‚e pohyltyn ogyl, lijyna li. Palena tolæyk, kunam pohylte‚, Tudyn gaäk lijyna, molan

274 mana‚ gyn, mogaj Tudo ulo, tugajymak uΩyna“ (1 Ioan. 3,2). Apostol Iuda ojla, £Gospodæ tole‚ pylla pogyny‚o ÍkenΩyn svätojΩo-‚amyh dene“. Ioannyn Otkrovenij knigaΩe pútynek Iisus Xristosyn ugyh tolmyΩ nergen uhenijlan póleklaltyn. Me tygakak uΩyna q‚eΩym, To‚to Sugynæmut vele ogyl Iisus Xristosyn kokym‚o gana tol‚a‚yΩym vuhymym kalaskala. U Sugynæmutat tygaäk obetovanijnegyzym pua, tudyn dene temyn, mana‚ lie‚. Túï verana ‚oty‚to rúdó dokument-‚amyhym tunem lekmek, uΩyna: hylanat kumalmyn túï negyz‚ylan tide veramak nal‚e‚amyh uverym pe‚ kuanen va‚lijynyt. Iisus Xristosyn kokym‚o gana mlandúmbak tol‚a‚yΩe qn hot turgyΩlandary‚e, tunamak kuandary‚e, vuhymo hyn memnan sulyktúnä‚tyna. Memnan jyr ily‚ negyz pyten tole‚, púrtús ynde monha túnæyk petyrty‚ gaj ‚ememyn, kohka‚-júa‚ nitratdyme sij tetla uke, moralæ manme prostitutky‚ savyrnen, hyla vere py‚kemy‚ da lúdyk‚ó. Eï‚amyh ‚inham karen onhat: £Mo umbakyΩe lie‚ memnan dene?! Ku‚ko naïgaä civilizacijyn taul tútanΩe?“ Biblij gyna pua hyn da ra‚ va‚mutym, nigunar koktelanyde. Tudo ojla, pútynæ muha‚ Iisus Xristosyn tolmyΩ godym lie‚, Íke ojyren nalme eïΩylan, kalyk‚ylan da hylalan, kó Ümym ‚otla, pagala da kehyn kumale‚, nagradym y‚ta. Lah‚ym mogaj Ωapy‚te hyla tide lie‚, myj ‚kanem muΩeda‚ qrykym om pu, Ümyn Providenijym Ümo ‚keΩak vele pala. Apostol-‚amyhyn Deänijy‚t kniga gyh 1,6-7 stixlam myj utyΩden sajyn palem, ku‚to uhenik-‚amyh jodynyt: £Tide Ωapy‚te ogyl dyr, Gospodi, Izrailæ kugyΩany‚ym ugyh ‚ohyktet?“ Tudo nunylan va‚e‚ten: tendan pa‚ada ogyl Ωapym ale tatym pala‚, kudyΩym Aham ‚ke vlastæy‚tyΩe kuhen ‚oga.

275 Da tudo Ωapym palymyΩe kúle‚ak mo? Mylanna Ümyn ‚údymó pohe‚ laskan gyna, ikte-vesym ‚ygyremdylde, lyve semyn ikte-vesyn vokten nyΩylgyn pórdyn mo‚ten ilyman. Ümyn tol‚a‚lan qreak ämde ‚ogyman! Iisus Xristos ojlenys, qsogyl kava‚te angel‚amyhat tidym ogyt pale, lah Ümo Íketynak gyna, Íkeak gyna Ωapym ‚agat jotke palen ‚oga, kunam puh júk sulyktúnäm pomyΩalta, kava pútynek pohylte‚ da Iisus Xristos kavase sarze-‚amyh dene pyrlä ajdemyn ‚inhaΩlan ra‚ koe‚! Iisus Xristos tak‚e palemden ulma‚, tyglaj ily‚ den Ümyn tol‚a‚ godym ojyrtem lie‚ak, tudo onhykta‚ túïale‚: kokym‚o gana tol‚a‚ pagyt li‚nak. Tudo ojlen: £Kunam tidyΩe liä‚ak túïale‚, kapdam púgyrtyza da vujdam kú‚ nóltalza, molan mana‚ gyn, tendan utaraltme pagytda ‚uyn. Da ojlen nunylan tu‚temmutym: smokovnica pu‚eïgym onhalza, da hyla pu‚eïgymat: ly‚ta‚ym lukta‚ túïalyt gyn, tidym uΩyn, ‚keat paleda, va‚ke kaïeΩ ‚uq‚; mo lij‚a‚ymat tygak uΩyn, palyza, Ümyn KugyΩany‚ li‚nak“ (Luk. 21,28-31). Vara ninyΩe, pale-‚amyh‚e, mogaj lij‚a‚ ulyt, Xristos nunym qskera‚ ‚úden? £Da lijyt znamenijpale-‚amyh kehy‚te, tylzy‚te, ‚údyrla kokla‚te; da teïyz pudyrana; eï-‚amyh lúdmy‚t dene kola‚ túïalyt, tygak vuhen ‚ogymym hyten kertdegeh, Sandalyky‚ tol‚a‚lykym, molanΩe, kavase viät hytyrna“ (Luk. 21, 25-26). Muha‚dymylykym qskeren ‚ogy‚o, viskalen ‚ogy‚o sakhe-‚amyhyn Ωapy‚t mlandyse kalendaræ deh pe‚ kugun, qsogyl pala‚ lijdymynat ojyrtemalte‚. Me vet mlandysylan tunemyn ulyna. Me, ‚kanna koltymo £‚ymlu ale peïgydyrak tazalykna godym kanda‚lu ijlan“ kerΩalt ily‚e-‚amyh, qrty‚e kehynam mlandy‚te meat ulyna manme semyn gyna pala‚ tóhy‚ó ka‚ak, um‚anam karena: o-o-o, ‚údó, kok ‚údó, vih ‚údó

276 ij muha‚dymyn ‚ujnas! Nine ‚uko ‚údó ijmyt‚e Ümylan ik kehe gyna lijyn kerte‚, ik kehe semyn gyna ‚ujna. Tugat lijyn kerte‚, man‚e lij‚e lijyna. Íuko seræeznyj uhenyj-‚amyh, Sväwennyj Vozyma‚ym mlandy‚te qrty‚e sobytij dene nergelen, hyn umylen lud‚o-vlak, tuge ‚otlat, me mlandúmbalnyna pytarty‚ kehylam ilena, me ‚ukertak pytarty‚ qra‚te ulyna – kugu dramyn pytarty‚ akty‚tyΩe, a túïalty‚yΩe lijyn túΩemle ij onhyh Qdem sady‚te. Li‚yl Qrvely‚te porädke pyten. Íoïgo Persij adakat ‚oldyra nacijy‚ savyrnen, ‚ke poän neftæ‚ylan kóra. Izrailæym uq‚ jol úmbak peïgydyn ‚ogaltyme, ‚ke valütyΩ, armij da graΩdanstve dene pyrlä ‚kezakonΩo pohe‚ ily‚e gosudarstvo-kugyΩany‚ semyn túnä‚te priznatlyme, tidyn dene istorij ‚kenΩyn pe‚ kugu savyrty‚yΩym muha‚len. Li‚yl Qrvelyn tide pe‚ hoka saskam ‚ohykty‚o, poän da ulan uΩa‚y‚tyΩe memnan civilizacijlan viäïa‚yΩe túïalty‚ ‚ohyn kodyn yle. Tide kugu oblastæ gyh túïalyn, hyla kornyla‚ke da qlla‚ke tudo hot ‚yïen puren, pútynæ mlande ‚arym avalten varaΩe. Tide process nigunamat harnen ‚ogalyn ogyl, mana‚ lie‚, üΩgunam gyna kornyeï semyn kanalten da ajdeme tukymyn kokla kurymlase varvarstvo manma‚ke logaleden, Ümydymy‚, ‚ak‚e samany‚ – myj inkvizicijym onhen ojlem, lúdyk‚y‚. Da pytarty‚lan ynde, memnan kehyla‚te, tide civilizacij ‚ke túïalty‚y‚kyΩe pórtyla‚ savyrnen ‚ogalyn. Tuleh posna nine uhenij-‚amyh, hyla lijyn ‚ogy‚ym ‚oty‚ nalde, pe‚ak ra‚ súretym uΩyn ‚ogat, tudymak Iisus Xristos súretlen koden, kunam tyge ojlen ulma‚: £No kuze lijyn ulma‚ Nojyn pagyt‚e godym, tugakak lie‚ Ajdeme Qrgyn tolmyΩ godymat: molanΩe, potop deh onhyhat eï-‚amyh júynyt, kohkynyt, údyrym nalynyt, marlan lektedenyt, Nojyn kovhegy‚ puren

277 ‚ogalme‚kyΩe, da ‚onenat ogytyl – potop tole‚ da hyla‚tymat pytara, – tygakak lie‚ Ajdeme Qrgyn tolmyΩ godymat; tunam pasu‚to koktyn lijyt: ikte nalalte‚, a vesyΩe kode‚; vak‚ kú jymalnat tygakys, iktyΩe nalalte‚, vesyΩe kode‚; tygerakyn, jol úmbalnyda lijza, molan mana‚ gyn, ogyda pale, mogaj ‚agaty‚te tendan Gospodæda tole‚“ (Matf. 24, 37-42). Nine uhenyj-‚amyhak Daniil-prorokyn knigaΩym (12,4) onhyktat. Tu‚to prorok ojla £uΩma‚nam ‚ukemdyme“ nergen pytarty‚ kehyla‚te, tidat muha‚ tolmo nergen dokazatelæstvo lijyn kerte‚. Prorokyn ojlymyΩ semynak ludmo godym, tu‚manna pe‚ kugu vij dene tole‚ da £oblastæla‚ke kerylte‚, vúd dene tema, tudyn vo‚t‚o lekte‚“ mane‚, da memnan ‚inhyma‚nan pe‚ hot kugemmyΩ ‚oty‚to tu‚ten kalasymym umyla‚ jósyΩak ogyl, tygak ik ver gyh ves very‚ kusnylmo jónnat pe‚ kugu. Mohol istorijym palena, ily‚y‚te nimogaj sobytiät memnan Ωapysyla pisyn qrten ogyl. Ajdeme kid da u‚ dene luktedyme onæy‚vityma‚onæy‚lijdyma‚ huda-‚amyh ikte pohe‚ vese memnan Ωapysyla kunam ‚ohyn ‚ogen? Vrah-qmlyze den psixiatr-‚amyh pytarty‚ kolo vih ij kundemy‚te peïgydemdat, – ajdemyn kap‚e da honΩo tygaj kugu napräΩenijym-hatlamam ogyt hyte, tygaj kugu skorostælanat tunem ogyt ‚u, davleniät pe‚ kugu. Tuge gynat me ‚kenan muha‚dymylyky‚ ho‚ena, iktat da nimat haren ‚ogalten ok kert. Íuko uhenyjΩo, kón ‚ymlyme da uym kyhal mumo pohe‚ hyla tide y‚talt ‚oga, ‚ke pa‚a ústembalany‚tak vozyn kolenyt, ‚ke y‚tyme lúdyk‚y‚tak nunym nelym kolten! Kugu obrazovaniän da ‚uko paly‚e lúmló eï-‚amyh apostol Petyryn koltymo kokym‚o uverΩylan, 3 glava, 10-12, q‚e ala-mynär ij onhyh igylt vo‚tylynyt, no vodorod bombyn pude‚tmyΩe da q‚eat ‚uhko kobalæt bombo nunym hyla‚tymat very‚ky‚t pórtylten, Bib-

278 lij onhylno, tyge múndyrk uΩyn mo‚tymylan, ‚inha‚tym kara‚ logalyn. £Tole‚ak Gospodæyn kehyΩe, ‚yl‚e semyn júdym, da tunam kava múgyren pohylte‚, stixij keneta tarvana, hyla pytara, mlande da tuso hyla pa‚a júlen pytat. Hyla tide pútynek ‚alanen pytyman gyn, mylannaΩe, Ümyn tolmyΩyn vuhen ‚ogy‚o da svätoj ily‚ dene ily‚e‚amyhlan, kuze lie‚, ku‚to tul avaltyme kava kamvoze‚ da ylyΩ‚e stixij ‚ulen pyta?“ (2 Petr. 3,10-12). Myj, kone‚ne, Vilæäm Milleryn joïyly‚yΩym uq‚ ynem y‚te, tudyn gaäk Ümylan ú‚any‚e, no utyΩden onhyk pury‚o-‚amyhynymat, – Xristosyn tol‚a‚ kehyΩym qsogyl izi‚akat ynem tu‚tyl. No myjyn peïgyde ‚onyma‚em ulo, memnan ilyme Ωapna onhyhso deh pala‚ lijdymyn ojyrtemalte‚. Temp kugemyn, sobytij, lij‚e-‚amyh, ikte-vesy‚tym pisyn va‚taltylyt; li‚yl qrten kodymo Ωapy‚te gyn, kaΩnyΩe sensacij semyn aklalte‚ yle, a ynde nunyn kokla‚te oknaΩat ok koj. Íúm-honnan moralæΩe porvolen, da tidyn dene tetla nigómat ot óryktare, qsogyl eï ynΩe uΩ manyn, ogynat petyre. Íovyh sceny‚te pohyltyn – kó mom ‚ona, tudym y‚te! Memnam vujlaten ‚ogy‚o klass vzätke‚ da póleke‚ urnen pyten. Tide uΩe pravil semyn kaä. Tiddehat hot‚o, memnam nimolan da nigólan ú‚anydymylyk pytara, xristianstvyn qn kuatle da viän, hyla ‚eïyn ‚ukty‚o tu‚manΩe, – äzyhestvan Rim pagyt gyhak herke tuddene kredal ‚ogen. Prorok-‚amyhyn ondakak ‚iΩtaren ‚ogymo Antixrist tol‚a‚ pagyt ‚umym ‚inhaora uΩyna ynde. Tudo, ohyni, memnan ‚inha onhylnak kapym da vijym poga: ‚ak‚e honan, haplyn sar vurgeme‚ vúdylalt‚e, ‚ke celæΩym tudo pe‚ haplyn ‚ojy‚ten, kórgó honΩymat ale ok poh. Ämdylalte‚, ikmana‚. Apokalipsisyn sputnik‚e-‚amyh, Ioannyn Otkro-

279 venij kniga‚tyΩe ojlymo semyn: vojna, ‚uΩyma‚, her kolyma‚ – hylalan sajyn palyme ävlenij, kyzyt túnämbalne ‚ke verΩym heslynak vere‚tyn, sulyktúnäm surgaltaren ‚oga. Kavase ‚údyr da kehe dene ‚otlymo Ωapna, lijyn kerte‚, mylanna e‚arty‚ lu, ‚údó, lijyn kerte‚, túΩem ijym q‚e mylanna kolta. Lijyn kerte‚ ale ves semynat: £Tide tukym q‚e pyten ok ‚u, hyla tide lie‚at“ (Matf. 24,34). Sandene kaΩne xristian jol úmbalnak, ‚inham kumyde vuhen ‚ogy‚a‚. Iisus Xristos ojlen vet: £Tygerakyn, jol úmbalne lijza, molan mana‚ gyn, ogyda pale, mogaj ‚agaty‚te tendan Gospodæda tole‚“ (Matf. 24,42). Tide kuandary‚e uvernaΩak adakat memnam, Xristoslan ú‚any‚e-‚amyhym, ‚ke kod‚o ily‚nam Gospodælan sluΩitla‚ da pua‚ tarata. Iisus Xristos ojlen: £Myjyn tolme‚kem savyrty‚y‚ke kuhyltsa“ (Luk. 19,13). Xristian-‚amyhlan tide pagyt vuha‚ da ämdylalta‚ kuhyltalt‚a‚. Iisus Xristosak ojlen: £Teat tugakak ämde lijza, molanΩe, mogaj ‚agaty‚te ogyda ‚ono, Ajdemyn QrgyΩe tole‚“ (Luk. 12,40). Memnan istorijyn pagyt‚e tugaj muha‚y‚ke tolyn ‚uyn, Ümyn tu‚manΩe-‚amyh hylanat Tudyn jol jymak‚e kamvozyt, da Iisus Xristos kugyΩany‚lan venhaälte‚. Biblij ojla: £Tudyn kuhymo poänlyklan da vlastæ‚ylan Davidyn prestoly‚tyΩo da kugyΩany‚tyΩe harak uke, ‚tyve Tudlan peïgydemda‚, sud dene haplandara‚, da hyn dene kyzyt, da kurym-kuryme‚“ (Isaiä. 9,7). Tide haple kehyn hyla sar da kel‚ydyma‚ ú‚tyl ‚uymyla pytat, Tetla sulykat, nuΩnat ogyt lij. Tide kehynak muha‚laltyt hyla ojgo da her. Tide kehyn Ümo dek savyrnat hyla äzyhnik-‚amyh, da ik eïat Ümym ‚inhydyme ok lij. Tudo kehyn pútynæ púrtúsna hapy‚tyΩe, sylnylyky‚tyΩe túrys pohylte‚, mogajΩe lijyn Qdemyn sady‚tyΩe. Tudo kehynak ir änlyk-‚a-

280 myhat ikte-vesy‚t kokla‚te tynys dene ilat, kel‚at; da Ümym palen nalmyna, Ümyn jóratyma‚yΩe pútynæ Mlandym túr den tór tema. Tudo kehyn memnan qreak ojlen ‚ogymo molitvana £Da tole‚ Tyjyn KugyΩany‚et“ pytarty‚lan ‚uktalte‚. Kuzerak kehe kava‚tyna kurΩe‚, Sulyktúnäm hyla lukge ‚yrata, Tugakak Ümyn KugyΩany‚ kuryme‚ Uzæmaky‚ Mlandynam volgaltara. Teve ku‚to xristianyn ú‚anΩe!

281

LATKANDAÍYMÍE GLAVA

DA PYTARTYÍLAN – TYNYS £Peïgyde aru honanym Tyj aralet qn haple túnä‚tet; lah Tylanet gyna ú‚ana tudo“. Isaiä 26,3

Ynde te ra‚ak da hyla gaäk palen nalda, mo tide tugaj – Ümo dene tynysyn ila‚. Tynysym da pialym nala‚lan mogaj akym túla‚ kúlmymat ra‚emdy‚da. Myj tugaj eï-‚amyhym palen ‚ogem, – ulo kumyly‚t dene piallan ‚otlen, million dollarlan hekym ikana‚te luktyn puat yle, tolæyk tynyslyn ila‚, tynysym mua‚. Millionlo eï-‚amyh tynysym mune‚t, votvot, ‚onet, ynde nunat sajyn gyna laska‚tyt, Iisus Xristos dek tendan savyrnyme semynak lijyt. Uke, sotana tu‚tak ‚oga, ‚inha‚tym jymyktara, u‚y‚tym vudaka‚ lukte‚, ‚ik‚ym tula da nunym adakat ‚uko Ωaplan ondala. Vuhymy‚t ‚uktaltdeak jome‚. No kuanyza, tendan tynysda ulo, nigat tudym ‚up‚yn nalyn ok seïe, kuryme‚lan tendanak, tetla nigón ogyl. Te ily‚yn tajnyΩym pohyn ulyda. Ale pe‚ ‚uko molat ulo, mom te jór‚ynak ogyda pale. Tajnat pe‚ ‚uko. Tugaj jody‚ lektyn ‚oga – te vujym vele rúzeda, ogyda va‚e‚te. Ogyda pale gynat, kórgó túnä‚tyda ty‚ke da tu‚ko kor‚taren tarvanyl‚e kú uke, tynysy‚te ileda, tide ily‚ tendam jór‚yn ú‚anyma‚ke konda, ÍiΩyn nalyda, xristian ily‚ molo dene taïastaryma‚te, qsogyl filosof ka‚akyn upraΩnenijy‚tat, ‚uko sajym arala. Materializm ynde ‚ke túnäΩym ilen ko‚arty‚, pyty‚, ateizm kargal-

282 te pútynæ túnä onhylan pe‚ ‚uko ‚oäkym y‚tylmyΩlan, hyn ogyl ulmyΩlan, molo filosofyn ‚uare‚ tújymy‚tat ok kuandare, nunyn u deh u versij gyna lektyn ‚oga. Hyla tidym Iisus Xristosyn sórymyΩ dene kunam taïastara‚ lie‚! Ok lij, kone‚ne. Doktor Tissen £Xristian qtika“ kugu trudy‚tyΩo xristianyn mo saj ulyΩym ‚otlen da radamlen lektyn, pervyäk qrge ulmym onhykten. Iisus Xristosym honet dene nalme da Tudym ‚ke Sakly‚etlan uvertarymeket, tyj Ümyn e‚y‚ logalynat. Ynde Nunyn ik‚yvy‚t ulat. Tylanet púralt‚e sajΩe dene pyrlä y‚ty‚a‚ ale ‚ukty‚a‚ pa‚atat ‚ukeme‚. Qrgylyke‚ nalme dene ynde tyjyn vúrgorny‚tet kugyΩan vúr ko‚te‚, hyla kugyΩalan KugyΩan, hyla Gospodælan Gospodæyn e‚y‚tyΩe tor pravan hlen lijyh. Kokym‚yΩo, ynde tyj naslednik ulat. Biblij tunykta, kunam te kú‚yh ‚ohyda, u poloΩenijda dene Iisus Xristosyn naslednik‚e-‚amyh dek u‚neda. Ynde tyj hylanat naslednik‚e ulat. Kum‚yΩo, tynys. Tynysym kórgy‚tyda Ümyn prowenæym nalmekyda vele ‚iΩyda. Ynde te Ümo dene kel‚en ileda ‚ke hon kórgy‚tydat, e‚da kokla‚tat, tygak posnak‚e Ümo dene. £Íak‚e-‚amyhlan tynys uke, ojla myjyn Ümem“ (Isaiä 57,21). No ‚ke vúrΩó dene yrese‚ mu‚kylt‚o Iisus Xristos Üm hony‚kyna nalyna gyn, Ümo onhylno me hon ku‚tylgylykym tugajym ‚iΩyna, mogajΩym ajdeme tyglajyn nigu‚tat da nigunamat vere‚t ok kert. Iisus Xristos memnan ‚úmy‚ pura da äzyk ale sulyk nergen ‚onyde, vujnam holgan nóltal kertyna, li‚yl eïna-‚amyhym tura onhen kertyna. £Gospodælan ajdemyn kornyΩo kúle‚ lie‚ gyn, tu‚manΩe-‚amyhymat tudyn dene kely‚tara“ (Prithi 16,7). Da q‚e mo qn kúle‚anΩe: palena me, kolymekynat Ümyn onhyk volænan, turgyΩlanyde mien ‚ogalyna. Nimogaj sulyktúnän partijΩe da filosofijΩe mylanna tynar haplyn sóren ok seïe.

283 Nylym‚yΩe, tide duxovnyj manme ily‚na, tudo Xristosym palen nalme gyh pama‚ vúdla aruq‚t tolyn. Púrtús gyh me mogaj pualtyn ulyna, ondakse ily‚nan hyn ogylΩym ikanat ra‚ palen ogyna kert, no ikte ra‚: koly‚o honan ilyme ulma‚. Ümyn salamlyme mut dene hylaΩymak, kórgó honnam, me súretlen puqn ogyna kert, no hyla tugak ‚iΩyn ‚ogena. Qn tyglaj eï-‚amyhat poro den osalym ik ‚inha dene onyhmy‚tlan üΩgunam hot óryt, ondakak hyn ogyl ulmym palen, tudyn dene kel‚yma‚ym pajremlat, mo nunylan oksam da molo pary‚ym sóra gyn, y‚ta‚ rat ulyt, Ümylan tide kel‚en kerte‚ ale oge‚ – pujto nunyn somyly‚t ogyl vele. Pytaren gaäk sulyk dene ‚emem‚e honan eïynat üΩgunam saj ajdeme lijmyΩe ‚uyn kolta. Qn kuatle prestupnik, qn kugun £pa‚alany‚e“ prostitutkat palenak ‚ogat: hon kórgy‚ty‚t ala-mo tugaj ulo, saj ajdeme liä‚ kú‚ten ‚oga pujto. Savyrnydyme póræeï den údyrama‚-‚amyh, ‚otan ily‚ymak ily‚a‚ yle man tóhy‚yΩó, umylat, kuze nuno ú‚any‚e ajdeme deh múndyrnó ‚ogat. Ogyt umylo tudym, jónysyr taty‚t, pialdymy‚t koly‚o gaj ulmy‚t deh lekte‚, Xristose‚ hony‚tym qrykty‚a‚ ulyt nuno, vara iΩe duxovnyj ily‚ nergen ‚ona‚ ‚otlan tole‚. Iisus Xristos ojlen: £Myj tudlan tolynam, teat ily‚an lijza, da utyme‚ ily‚an lijza“ (Ioan. 10,10). Apostol Pavyl ojlen: £Tygerakyn, kó Xristosy‚to, tudo u tvaræ, ‚eïgelan kod‚o qrten, ynde hylaΩat u“ (2 Kor. 5,17). Xristosy‚to uqm kynela‚ manmet ynde u idealym, u ú‚anym nalmym ‚iΩtara, tide celæym ‚kan seïen nala‚lan ynde u jónda lektyn. Xristos tendan u vujlaty‚yda, Gospodæ semyn tylanda u ily‚ym póleklen. Te kú‚yh ‚ohyn ulyda. Vizym‚yΩe, ikte-vese dene duxovno kel‚yma‚te pe‚ kugu kuan ila. Xristian lijmyda gyh lekte‚ tudo.

284 Íket kodmo – tymyk ‚uhkata, ajdeme tukymyn pe‚ kugu tragedijΩe. Kugu-kugu kalyk tolkyny‚to me ojlen koltena: pustynæy‚te ulmemla huhe‚. Jokrok. Pe‚ kugu ola‚te ko‚tat, tolkynalt‚e júk-júanym koly‚tat, a ‚keΩe utlarak da utlarak jokroklanet, kunam pyta gyn tide, ‚onet. A ‚ketyn kaet sader koklase jolgorno dene – mogaj hot laska da saj! Vet mohol kyhalyna, kó memnam pútynek umylen da palen kerte‚, kón dene mutym va‚talten kertyna, tuleh molat. Ily‚ym me ik semyn onhena, no tunamak palynena, vese kuze tudym ‚iΩyn ‚oga. A ojla‚yΩe nigón dene. Me mogaj akym puqna, tudymat vesyn ak puymyΩ dene kely‚tarynena. Nigón dene, hamanena. Memnan qly‚te tyge kalasymym húhkydyn kola‚ lie‚: £Ku‚to mu‚a‚ yle memnan jylme denak ojly‚ym“. TidyΩe onhykta psalom-‚amyhym mury‚yn ojgyrymyΩymak: £Purla‚ke onhem da uΩam, iktat myjym ok pale, da uke myjyn ‚yla‚ tetla verem, nigólanat oge‚ kúl myjyn hon“ (Psal. 141,4). Te peïgydyn paleda ynde, Iisus Xristos – Ik jolta‚da vele, kaΩne ‚onymydam, q‚e ojlen ‚uktydymym, umyla ‚kendan dehat hot sajyn. Tudyn dene pyrlä jokrok da ‚úlyk ok ile, kurΩe‚. Nigunamat ‚ket ogyda kod. Iisus Xristos ‚úmy‚tyda Svätoj Íúly‚ goh ‚kanΩe kel‚y‚e verym nale‚at, Ümo deh múndyrnó ulmym huhykty‚o azap jome‚. Ümo dene pyrlä ‚ogeda. Tudyn dene kutyrymyda – ojlydymo pial, da haplany‚e pial. Sulyktúnän filosofijΩe mo tudym tylanda kuhykta? Kudym‚yΩo, Iisus Xristos pohe‚ kaen, u vijym nalyda. Íke onhylanΩe ‚yndyme zadahym ajdeme nigunamat ‚ukten ok kert yle, a qn hot‚o – Ümyn ZakonΩyn hotkydyn jodmyΩym, kú‚tymyΩym. Moisejyn ZakonΩo-‚amyh ‚kem kuze kuhymo ‚oty‚to Ümo dek kúza‚ úlyl to‚kalty‚ gaj lijyn kodyh, no te tu‚tyΩat vesyn pol‚ymo deh posna pervyj tore‚yΩ gyhak poï-

285 galt vozyda yle. Ilyme kurymla‚tyΩe ajdeme ik punhal pohe‚ vesym lukteden, ‚ke vijΩylan ú‚ana‚ tóhen – sulykym haktara‚, kuhen ‚ogalta‚ keh; no kórgó hony‚tyΩo ú‚anen, mo qn sajΩym y‚ten kerte‚, tide – Ωaplan tórlana‚, a túï gyhak, voΩ gyhak ogyl. Tide nahar da lyΩgajy‚e punhalym te kaΩne £U ijlan nalme re‚enij“ gyh uΩyn kertyda, nuno sulyktúnä‚tyna myskaralan qn ‚uko temyn puqnyt. Hynakak, ajdem ‚ke ily‚ knigase stranicym ‚ke vijΩe dena savyral py‚ten niguzeat ok kert. Ümo deh posna, mannem yle. Xristose‚ ugyh ‚ohmyΩ dene vele ily‚ synΩym va‚talta, qsogyl ‚kenΩyn lihnostæym hoïa‚ túïale‚. Me hylanat palena Savlyn Damask ola‚kyla korno úmbalne savyrnymyΩym, lah tunam Iisus Xristos tudyn ‚úmy‚kyΩó puren da ÍkenΩyn ik qn osal tu‚manΩe gyh tudym ÍkenΩyn ik qn viän svehyly‚kyΩe savyren! Tygeak hot óryktary‚e pa‚a ajdemyn lihnostæy‚tyΩo tahat ‚uko va‚liälte‚, hyla nuno Savlym Pavyly‚ savyry‚e vij pol‚ymo denak y‚taltyt, a vik‚ym vikak ojlyma‚te, Iisus Xristosyn pol‚ymyΩ goh. Sulyktúnä‚tyna ul‚o túrló filosofij ajdem dene tygajym iktaΩ-gana ämdylen kertyn mo vara? Uke da q‚e ik gana uke! Da tide vijΩe memnan kaΩne eïnan kid jymalnyΩak, ‚uälta‚ gyna kode‚ tudym Ümo vely‚ da Tudym hony‚kyna pura‚ ulo kumylyn úΩa‚. Ümo kalasen: £It lúd, molanΩe, Myj tyj denet ulam; it ór, Myj tyjyn Ümet ulam; Myj peïgydemdem tyjym, da pol‚em tylanet, da kuhen ‚ogem ‚ke hynemyn vijΩe dene“ (Isaiä 41,10). Ku‚ko gyna jósy‚ it logal, mogaj gyna tyjyn hon úΩmó somylet ynΩe lij, mogaj dolget tide sulyktúnä‚te uke, mogaj gyna ak ale nadyret uke – Tudyn vijΩe nuΩna godym qreak tyjyn viet lie‚. Íym‚yΩe, xristian ily‚ da povedenijda sajyn ‚iΩa‚ lijme blagoslovenijy‚ konda. Sulyk da myj

286 nedostojnyj ulam manme ‚iΩma‚et kórgó hon túnätym, kap vietym qreak temden da pyzyren ‚ogat. A ‚kendyn ‚kem qn haple‚, kuatle‚, äzykdyme‚ uΩmet‚e, iktaΩmogaj li‚yletym uΩmy‚udyma‚, mogaj celælan ‚ohynda, tu‚ko nigunamat om ‚uyn kert manmet – lah tidak vele qn túï ‚oty‚to nerv herlanyma‚ke ‚uktat, kapkyletym lunhyrtat. VaraΩe jórdymak vele liät, Ωap qrtyme semyn. Titakanla, sulykanla huhdeΩat tak‚e ogyda kert, molan mana‚ gyn, hyla tide hyn, Ümo ‚kak ‚iΩtaren ‚oga, ogyda utlo. Taklanak ogyl vet Iisus Xristos q‚e mlandy‚tak ulmyΩ godym qmly‚a‚yΩym Íke propovedæ‚e da uhenijΩe dene hak kylden tolyn. Hon ily‚ den kap ily‚ kokla‚te kúrla‚ lijdyme kyl ulo. Túnä da Ümo, Ümyn túnä ajdemyn ‚úmy‚tyΩó da Iisus Xristos pelen da tudyn velne lijme kuan kaplanat, honlanat, ‚onyma‚etlanat, pa‚atlanat visa‚ lijdymyn haplym y‚ten ‚ogat, mo tyjyn jyr kyldaltyn gyn, tudlanat. Tygerakyn Iisus Xristos kap-kyl tazalyketymat, hon tazatymat saklen ‚oga, utyr saskam puy‚y‚ savyra. Kórgó túnä nergenΩe ojlymanat ogyl, iktat tylanet osalym ok y‚te, y‚ta gynat, ‚aïge manmyla, vuetym kú‚kó kudalten, ‚údyr tú‚kam da Sandalykym vele onhal koltet – Ümyn ‚údymyΩ pohe‚, da tyjyn izi ojget tunamak purakla kojdymo lie‚. Vet túnäΩe tugaj kugu, tyj gyna tu‚to ‚ke ojget dene aïyrtyl ko‚tat mo?! Ojyrenak puymo sajΩat xristianyn hylt ukeΩak ogyl! Lah me gyna tidlan oza lijyn kertyna, molan mana‚ gyn, tygajΩe memnan vera‚te ul‚ylan gyna pualte‚. TidyΩe qn onhyh teve ku‚to. Ümylan lan kel‚y‚e u‚-akylna ulo, ily‚na qreak Ümyn vujlatyme pohe‚ kaen ‚oga. Bibliät tygak kutyrykta: £IktaΩkón u‚akylΩe ‚agalla huhe‚ gyn, da tek tudo Ümo deh jode‚, hyla puy‚o da ‚yltalymym palydyme Ümyna deh, – da tudlan pualte‚“ (Iak. 1,5).

287 Xristian vesela kumyllan poän eï, tudo ú‚ana: pytarty‚lan hylaΩat Ümyn vujlaten ‚ogymo pohe‚ ‚ke saj muha‚kyΩe tole‚. Xristian ‚amyhyn sulyktúnä krugozor manmy‚tat pe‚ak kumda. Tide kurgozorlan Ümyn y‚ta‚ ‚onen py‚tymyΩe izi üap gyh pohylt ‚oga, pytarty‚ muha‚at mylanna ra‚ lijde oge‚ kod. Eï-‚amyhyn va‚la kuhedal-kredal ilymy‚t konha gynat, púrtús vij mylanna kugu qïgekym y‚ta gynat, Ümo sadygak ‚ke prestoly‚tyΩo ‚inha, túnäm viktara. Sotanan ‚kenΩyn tol‚a‚yΩyΩat Ümyn vij dene haktaralte‚, Ümylan kunar kúle‚ lijme da kón va‚tare‚ kúle‚ lijme godym gyna tudo atylana, da tunar marte gyna, kunar Ümylan pajdale. Sväwennyj Vozyma‚ tunykta, mane‚, Ümyn onhykylyk planΩe istorijyn kaΩne jyΩyïΩylan ulo, kaΩne kalyklan da posna ajdemylanat qsogyl. Sväwennyj Kniga Iisus Xristosyn uq‚ tol‚a‚yΩymat Ümyn plan gyhak onhykta, da kunam Tudyn KugyΩany‚yΩe y‚talte‚, kuze me isak palen nalna tendan dene. Tygerakyn, xristian ily‚ ajda-lijΩe ogyl kaen ‚oga, a kugu plan pohe‚, da ú‚annat peïgydemynak vele ‚oga Ümyn hyla hyn ogylym haktaren da pytaren tolmyΩ ‚oty‚to. Xristian ily‚yn hyla túrló molo vera deh qn kúle‚an da ‚ketyn gyna hyn ulmyΩym ‚oty‚ nalyn, xristianyn kurym-kuryme‚ nal‚a‚lyk ily‚yΩymat mondyman ogyl mylanna; Iov ojlen: £Kunam ajdeme kola, tudo adakat ila‚ túïal kerte‚ mo?“ (Iov 14,14). Da ‚keΩak tudo hyla jody‚ kokla gyh rúdó jody‚yΩlan va‚e‚ten: £A myj palem, Myjyn sulen nal‚em ila, da Tudo pytarty‚ kehyn myjyn úmbalnem ul‚o tide kova‚tym purak gyh nóltale‚“ (Iov 19,25). Mogaj kuatle onhykylyk, mogaj sóral konhy‚! Mogaj u‚an da mogaj ily‚! Mlandúmbalne kó qn hot poän ulo gynat, myj tudyn dene verem om va‚talte yle. Hyla

288 kugyΩalan KugyΩan qrgyΩak lijnem. Xristosyn ik naslednik‚e kodam, kavase kugyΩan e‚yΩyn hlenΩe! Myj palem, ku‚eh myj tolynam, myj palem, molan myj ty‚te ulam, myj palem, ku‚ko myj kaem, – da myjyn hony‚tem tynys. Tynys myjyn ‚úmem túr den tór temen! Uragan-taul túnäm ‚alatyle‚. Teïyz tolkyn sery‚te kúm kyren, kuatle tolkyn ku‚ puren kajy‚a‚yΩymat palen ogyl. Volgenhe volgaltyn da kúdyrhó kúdyrtatylyn, mardeΩ ‚oiklen; no kú kokla‚te ik ‚el‚y‚te izi kajyk ‚ke tamle omyΩym malen, vujΩym ‚uldyr jymak py‚ten da tymykyn gynamalen kien. Tide – tynyslyk: taul godymat laskan malen kertme pial. Iisus Xristosy‚to me tymykyn ilena da sulyktúnä keh-kuze oradylanen tola‚a gynat, tudyn jórdymó turgymΩo, koktelanymyΩe, ozyrkanlymyΩe memnam ok tarvatyl. Taul taullana, a memnan ‚úmy‚tyna Ümyn puymo tymyk da tynys. Pytarty‚lan – tynys, tihma‚ tynys!