Hermneutics_booklet Flipbook PDF

Hermneutics_booklet

---

441 Views
232 Downloads
FLIP PDF 1.63MB

DOWNLOAD FLIP

REPORT DMCA

Leadership in Biblical Theology

0

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት ካብ Correctly Handling the Word of Truth ዝብል መጽሓፍ ዝተተርጎመ Authors: Quentine R. McGhee with Francis Jones

ኣዳላዊ

Leaderhip In Biblical Theology ዓመት፡ 2020

1

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ትሕዝቶ መእተዊ ብዛዕባ ስልጠና................................................................................................................................................................ 4 ትሕዝቶ እዛ ናይ ስልጠና መጽሓፍ .................................................................................................................................................... 4 መእተዊ ብዛዕባ ሀርመነቲክስ .......................................................................................................................................................... 5 I. ሀርመነቲክስ ......................................................................................................................................................................... 5 II. ንመጽሓፍ ቅዱስ ብኸመይ ኣገባብ ነጽነዖ.................................................................................................................................... 6 III. ስለ ምንታይ ሀርመነቲክስ ነጽንዕ ........................................................................................................................................... 6 1

ሕጊ ምእዛዝ (THE PRINCIPLE OF OBEDIENCE) ......................................................................................................... 9 1.1 1.2 1.3 1.4

2

ሕጊ ድርኺት (THE PRINCIPLE OF INSPIRATION) ................................................................................................... 12 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5

3

ቃል ብቓል ቋንቋ ............................................................................................................................................................ 47 ምስ’`ላዊ ቋንቋ .............................................................................................................................................................. 49 ዓይነታት ምስ`ላዊ ቋንቋ ................................................................................................................................................... 50 ዕዮ ክፍሊ ...................................................................................................................................................................... 54 ዕዮ ገዛ ......................................................................................................................................................................... 54

ሕጊ ውህደት (THE PRINCIPLE OF HARMONY)........................................................................................................ 56 6.1 6.2 6.3 6.4 6.5

7

መእተዊ ........................................................................................................................................................................ 33 ትርጉም ናይ ቃል ምምርማር ............................................................................................................................................. 34 ዝምድና ናይ ቃላት ምምርማር .......................................................................................................................................... 35

ሕጊ ቅሉልነት (ሕጊ ዘይምትሕልላኽ) (THE PRINCIPLE OF SIMPLICITY)........................................................................ 47 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5

6

ምርዳእ ታሪኻዊ ድሕረ ባይታ ወይ ዓውዲ........................................................................................................................... 23 ምርዳእ ስነ-ጽሑፋዊ ዓውዲ .............................................................................................................................................. 26 ሳልሳይ ኣብነት፡ ኤፌሶን 5፡1 «ሰዓብቲ ኣምላኽ ኩኑ» ............................................................................................................. 30 ዕዮ ክፍሊ ...................................................................................................................................................................... 31

ሕጊ ትሕዝቶ (THE PRINCIPLE OF CONTENT).......................................................................................................... 33 4.1 4.2 4.3

5

መግለጺ ድርኺት ........................................................................................................................................................... 13 እቲ ብድርኺት እተዋህበ ጽሑፍ ቃል ................................................................................................................................. 15 ኲሉ ቅዱስ ጽሑፍ ነዚ ዝስዕብ ይጠቕም .............................................................................................................................. 16 ናይ ክላስ ዕዮ ................................................................................................................................................................. 20 ዕዮ ገዛ ......................................................................................................................................................................... 21

ሕጊ ዓውደ ጽሑፍ ( THE PRINCIPLE OF CONTEXT) ................................................................................................ 23 3.1 3.2 3.3 3.4

4

ቅድሚ ብሱል መንፈሳዊ ምርዳእ ምእዛዝ እዩ ዝመጽእ .............................................................................................................. 9 ምርዳእ(ምስትውዓል) እቶም ዘይእዘዙ ሰባት ኪጠፍእ እዩ ........................................................................................................... 9 ምርዳእ (ምስትውዓል) እቶም እዙዛት ሰባት ኪዓቢ እዩ ............................................................................................................ 10 ዕዮ ገዛ ......................................................................................................................................................................... 11

መእተዊ ........................................................................................................................................................................ 56 ነቲ ኣድጊ ቅድሚ እቲ ካሮሳ ግበሮ ..................................................................................................................................... 57 ከምዚ ዝብል ጽሑፍ ድማ ኣሎ .......................................................................................................................................... 59 ዕዮ ክፍሊ ...................................................................................................................................................................... 64 ዕዮ ገዛ ......................................................................................................................................................................... 64

ሕጊ እቶም ኪዳናት (THE PRINCIPLE OF COVENANTS) ............................................................................................ 65 7.1 7.2 7.3 7.4 7.5 7.6 7.7 7.8

እቲ ሕጊ ብሉይ ኪዳን ክፍል ሓደ ኪዳን እዩ ........................................................................................................................ 66 እቲ ብሉይ ኪዳን ናህና ኪዳን ኣይኰነን ............................................................................................................................... 66 መብዛሕትኦም እቶም ናይ ብሉይ ኪዳን ጠለባት ኣብ ሓድሽ ኪዳን ኣይተሓደሱን ......................................................................... 66 እቶም ስነ-ሞራላዊ መርሖታት እቲ ናይ ብሉይ ኪዳን ሕጊ ኣብ ሓድሽ ኪዳን ተሓዲሶም እዮም። ..................................................... 67 እቲ ብሉይ ኪዳን ትእዛዝ ኣምላኽ ንዓና ኣይኰነን፡ ግናኸ ሓደ ምንጪ ትምህርቲ እዩ ንዓና ............................................................. 68 እቶም ኣብ ትሕቲ ሓድሽ ኪዳን ዘለዉ ተስፋታት እተፈልዩ ግናኸ ዝበለጹ እዮም ካብቶም ናይ ብሉይ ኪዳን ተስፋታት ........................ 69 ዕዮ ክፍሊ ...................................................................................................................................................................... 72 ዕዮ ገዛ ......................................................................................................................................................................... 72

2

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ 8

ሕጊ እታ መንግስቲ (THE PRINCIPLE OF THE KINGDOM) ........................................................................................ 73 8.1 8.2 8.3

9

መንግስቲ ኣምላኽ ኣብ ምድሪ መኣስ ጀሚራ? ...................................................................................................................... 73 መንግስቲ ኣምላኽን መንግስተ ሰማያትን ብኸመይ እየን ዝዛመዳ? ............................................................................................. 74 በየናይ መገዲ እያ መንግስቲ ኣምላኽ «ድሮ ዘላ»፡ ግናኸኣ «ገና ዘየላ» እትኸውን? ...................................................................... 75

ሕጊ ምስላታት (THE PRINCIPLE PARABLES)............................................................................................................. 82 9.1 9.2 9.3 9.4 9.5

10

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ባህሪ ምስላታት ............................................................................................................................................................... 82 ሰለስተ ስጉምትታት ንምትርጓም ምስላ ................................................................................................................................. 84 ምትርጓም ብመንጽር ምትግባር ምስላታት /INTERPRETING VERSUS APPLYING/ .................................................................. 86 ዕዮ ክፍሊ ...................................................................................................................................................................... 87 ዕዮ ገዛ ......................................................................................................................................................................... 88

ሕጊ ትንቢት (THE PRINCIPLE OF PROPHECY) ........................................................................................................ 89 10.1 10.2 10.3 10.4 10.5

ተራን ኣገግሎትን ሓደ ነብዪ .............................................................................................................................................. 89 ትንቢት ንምትርጓም ዘድልዩ ሓሙሽተ ሓፈሻዊ መምርሒታት .................................................................................................. 91 ጽማቚ (SUMMARY) ..................................................................................................................................................... 96 ዕዮ ክፍሊ ...................................................................................................................................................................... 97 ዕዮ ገዛ ......................................................................................................................................................................... 97

3

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

መእተዊ ብዛዕባ ስልጠና እዛ መጽሓፍ ካብ Correctly Handling the word of truth (ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ) ትብል መጽሓፍ ተተርጎመ እዩ። ንምትርጓም ቅዱስ ጽሑፋት ዝሕጉዙና ዓሰርተ ሕጊታት ድማ ኣለዋ። ትሕዝቶ ናይዛ መጽሓፍ ከምዚ ኣብ ታሕቲ ትዘርዚሩ ዘሎ እዩ።

ትሕዝቶ እዛ ናይ ስልጠና መጽሓፍ

UNIT 1 ነቲ ሰይፊ ምሳኻ ውሰዶ (TAKE THE SWORD) ምዕራፍ 1. ሕጊ ምእዛዝ (The Principle of obedience) ምዕራፍ 2. ሕጊ ድርኺት (The Principle of Inspiration)

UNIT 2 ነቲ ሰይፊ ምዘዞ (UNSHEATHE THE SWORD) ምዕራፍ 3. ሕጊ ዓውደ-ጽሑፍ (The Principle of Context) ምዕራፍ 4. ሕጊ ትሕዝቶ (The Principle of Content) ምዕራፍ 5. ሕጊ ቅሉልነት/ሕጊ-ዘይምትሕልላኽ (The Principle of simplicity)

UNIT 3 ነቲ ሰይፊ ብትኽክል ሓዞ(HANDLE THE SWORD CORRECTLY) ምዕራፍ 6. ሕጊ ውህደት (The Principle of Harmony) ምዕራፍ 7. ሕጊ ኪዳናት (The Principle of Covenants) ምዕራፍ 8. ሕጊ መንግስቲ (The Principle of the Kingdom)

UNIT 4 ነቲ ሰይፊ ተጠንቀቐሉ (BE CAREFUL WITH THE SWORD) ምዕራፍ 9. ሕጊ ምስላታት (The Principle of Parables) ምዕራፍ 10. ሕጊ ትንቢት (The Principle of Prophecy)

4

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

መእተዊ ብዛዕባ ሀርመነቲክስ ዕላማ፡ ንሀርመነቲክስ(Hermeneutics) ምግላጽ ጽሑፋት ብትኽክል ንኽንትርጉሞም፡ ዝሕግዙና መርሖታት(principles) ከም ዝድልዩና ምግላጽ። ኣብ ትሕቲ እዛ ሓሳብ እዚኣ ክልተ ነገራት ኪንምልከት ኢና። ሀ) ንመጽሓፍ ቅዱስ ብኸመይ ኣገባብ ነጽነዖ? ለ) ስለ ምንታይ ሀርመነቲክስ ነጽንዕ?

ትሕዝቶ ናይዚ ምዕራፍ 1. ፈለማዊ፡ ናይ መጀመርያ ዝዀኑ ሓሳባት ኪንምልከት ኢና ሀ) ንመጽሓፍ ቅዱስ ብኸመይ ኣገባብ ነጽነዖ ለ) ስለ ምንታይ ሀርመነቲክስ ነጽንዕ 2. ናይ ክላስ ልምምድ 3. ዕዮ ገዛ ንናይ ክላስ ዝርርብ

I.

ሀርመነቲክስ

ሀርመነቲክስ ዝብል ቃል ካብ (Hermeneuo) ዝብል ናይ ግሪኽ ቃል ዝመጸ ኰይኑ « ምትርጓም » (to interpret) ማለት እዩ። ሀርመነቲክስ ብዛዕባ እቶም መሰረታዊ መርሖታት (ሕጊታት) ምትርጓም ቅዱስ ጽሑፋት ዝምህር መጽናዕቲ እዩ። ሀርመነቲክስ ክልተ መሰረታዊ ደረጃታት ኣለዎ፡ ሀ) ትርጉም ናይ ሓደ ኽፍሊ ጽሑፍ፡ በቲ ናይ መጀምርታ ጸሓፍን እቶም ሰማዕቱን ሽዑን ኣብኡን እንታይ ከም ዝነበረ ብትኽክል ምርካብ (ምፍላጥ)። ለ) ትግባረ ናይቲ ኽፍሊ ጽሑፍ ንዓና፡ ሕጅን ኣብዝን እንታይ ምዃኑ ብትኽክል ምፍላጥ። እምበር ኣብዘን 3 ኣገደስቲ ቃላት ንዘሎ ፍልልይን ዝምድናን ብትኽክል ኪንፈልጦ ኣዚዩ ኣገዳሲ እዩ። ኤክሰጅሰስ (Exgesis) ኤክሰጅሰስ Exgesis, Ex = Out of ወይ ድማ «ካብ»ማለት እዩ። እቲ ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ (The correct handling of the Word of truth) ኤክሰጅሰስ እዩ። ኤክሰጅሰስ ናብቲ ጽሑፍ ቃል ናትካ ሓሳብ ከይወስኽካ፣ ናይ ካልእ ሰብ ሳብ ከይወስኽካ፣ ወይ ከኣ ካብቲ ጽሑፍ ቃል ከየጉደልካ፣ ወይውን ነቲ ጽሑፍ ቃል ከይለወጥካ፡ ነቲ እቲ ጽሑፍ ዝብሎ ዘሎ ጥራይ (እዚ ማለት ነቲ እቲ ናይ መጀመርታ ጸሓፊ ነቶም ናይ መጀመርታ ሰማዕቲ ዝተዛረቦም ዘረባ) ከም ዘለዎ ኪትረኽቦ ኪትርደኦን ተስተውዕሎን ከሎኻ እዩ። ኣይሰጅሰስ (Eisegesis) ኣይሰጅሰስ (Eisegesis)፣ Eis «ናብ» ማለት እዩ። እዚ ከኣ ኣንጻር ኤክሰጅሰስ እዩ። ኣብ ክንዲ ነቲ ቃል ሓቂ፡ እንታይ ይብል ኣሎ ተጠንቂቑ ብምጽናዕ፡ ነቲ ቃል ዝብሎ ዘሎ ጥራይ ዝብል፡ ናቱ ሓሳብ፡ ወይ ድማ ካብ ካልኦት ሰበኽቲ ዚሰምዖ ትርጉም፡ ናብቲ ጽሑፍ ቃል ኪውስኽ ከሎ፡ ወይ ድማ ካብቲ ጽሑፍ ቃል ከጉድል ከሎ፡ ወይውን ነቲ ቃል ኪጠውዮን ኪልውጦን ከሎ፡ እዚ ኣይሰጅሰስ ይባሃል። እቲ ዚዓበየ ጠንቂ ናይዚ ኣብ ምድረ ክርስትና ዘሎ ቁጽሪ ዘይብሉ ኣይ ዶክትሪንን ምህሮን ልምምዳትን ፍልልይን፡ ኣይሰጅሰስ እዩ። ስለ ምንታይ ህዝቢ ኣምላኽ ኣብ ግጉይ ዶክትሪን ይሽመም? ምኽንያቱ፡እቲ ዝበዝሕ ሰብ ብዘይ ፍላጥ ማለት እዩ፡ ነቲ ኣይሰጅሰሳዊ ስብከታትን ምህሮታትን ቅኑዕ ምህሮ እዩ ኢሉ ስለ ዚሓስብ እዩ። እቲ ሓቂ ግና ንሕና ከም እንሓስቦ ዘይኰነስ፡ ከምቲ ኣምላኽ ተዛሪብዎ ዘሎ እዩ (ኢሳያስ55፡8-9)።

5

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ሀርመኑቲክስ(Hermeneutics) ኣብ መንጎ ሀርመኑቲክስን ኤክሰጅሰስን ዘሎ ፍልልይ ኣዚዩ ረቂቅ እዩ። ሀርመኑቲክስ ብዛዕባ እቲ ትኽክለኛ ኤክሰጅሰስ ንኽንገብሩ ዚሕግዙናን ዝምህሩናን ሕጊታት፣ መርሖታት ዚምህር ሳይንስ ወይ ከኣ ብልሓት ኪኸውን ከሎ፡ ኤክሰጅሰስ ድማ፡ እቲ ነቲ ሕጊታት(መርሖታት) ሀርመኑቲክስ ብግቡእ ተኸቲልና እንገብሮ መጽናዕቲ መጽሓፍ ቅዱስ እዩ። ሀርመኑትክስን ኣይሰጅሰስን ከ እንታይ ፍልልዩ ወይ ዝምድናኡ? ነቲ ግቡእ ሕጊታት(መርሖታት) ሀርመኑቲክስ ዘይክተል ሰብ፡ ተግባሩ ኣብ ኣይሰጅሰስ እዩ ዚምደብ። እምባኣር ሀርመኑቲክስ ኣዚዩ ኣዚዩ ወሳኒን ኣገዳሲን እዩ። ምኽንያቱ ካብ ኣይሰጅሰስ ስለ ዝሕልወካ! ናትካ ሓሳብ፣ ርእይቶ፣ ትርጉም፣ ምርዳእ ኣብቲ ቃል ኣምላኽ ንኸይትውስኽ፡ ወይ ድማ ካብቲ ቃል ንኸይተጉድል፣ ወይውን ነቲ ቃል ንኸይትልውጦ ይሕልወካ!

II.

ንመጽሓፍ ቅዱስ ብኸመይ ኣገባብ ነጽነዖ

ሀ. ንመጽሓፍ ቅዱስ ከም ኩሉ ካልእ መጻሕፍቲ ኣጽንዓዮ እቲ ባይብል (Bible) ዝብል ናይ እንግሊዝኛ ቃል «biblia» ካብ ዝብል ናይ ላቲን ቃል ዝመጸ እዩ። ትርጉሙ «መጽሓፍ» ማለት እዩ። መጽሓፍ ቅዱስ መጽሓፍ እዩ። ስለዚ ከኣ ከምቲ ካልእ ኩሉ መጻሕፍቲ ኪጽናዕ ይግባእ። ኣብ 1ይ ቆረንቶስ 10፡15 ጳውሎስ ከምዚ ኢሉ ኣሎ፡ «ከም ነስተውዓልቲ እየ ዝዛረብ ዘሎኹ፡ ነዚ ዝብሎ ዘሎኹ ባዕላትኩም ፍረድዎ»። ምስትውዓሎም ንኽጥቀሙ ነቶም ኣንበብቱ ይምሕጸኖም ኣሎ። ከምቲ ንዝዀኑ ኻልኦት መጻሕፍቲ ኣንቢብና ንኽንርደኦም ምስትውዓልና እንጥቀም፡ ንሕና ክርስትያናት መጽሓፍ ቅዱስና ከነንብብ ከሎና፡ ምስትውዓልና ኪንጥቀም ከም ዝግባና እዞም ስዒቦም ዘለዉ ጥቕስታት ይምህሩናን ይእዙዝናን።

«በለኒ ድማ፣ ዳንኤለየ፣ ካብታ ልብኻ ናብ ምስትውዓል ዘቕናዕካላ ርእስኻውን ኣብ ቅድሚ ኣምላኽካ ዘትሓትካላ ቐዳመይቲ መዓልቲ ጀሚረን ቃላትካ ተሰሚዔን እየን እሞ፣ ኣይትሸበር፣ ምእንቲ እዘን ቃላትካ ኸኣ መጺኤ»። (ዳኒኤል10፡12) «እቲ ሓደ ነታ ሓንቲ መዓልቲ ኻብታ ኻልእ ኣብሊጹ ይፈልያ፡ እቲ ሓደ ግና ንዂላተን መዓልትታት ማዕረ ገይሩ እዩ ዚርእየን። ነፍሲ ወከፍ ብሓሳቡ ርዱእ ይኹን።» (ሮሜ14፡5) «እግዚኣብሄር ብዅሉ ኣእምሮ ኺህበካ እዩ እሞ፡ ነዚ ዝብሎ ዘሎኹ ኣስተብህሎ።» (2ይጢሞ.2፡7) ለ. ንመጽሓፍ ቅዱስ ካብ ዝዀነ ካልእ መጽሓፍ ብእተፈልየ መገዲ ኣጽናዓዮ መጽሓፍ ቅዱስ ቃል ኣምላኽ ስለ ዝዀነ፡ ካብ ዝዀነ ካልእ መጽሓፍ ብእተፈልየ መገዲ ኪጽናዕ ይግባእ። ብመንፈስ ብምልላይ ወይ ብምስትውዓል ኪጽናዕ ይግባእ።

«ኣብ ሕግኻ ተኣምራት ክርእስ፣ ኣዒንተይ ክፈተለይ» (መዝ119፡18)። «በታ ወርሓት እቲኣ የሱስ መለሰ በለውን፡ ዎ ኣቦይ ጐይታ ሰማይን ምድርን፡ እዚ ኻብ ብልህታትን ኣስተውዓልትን ስለ ዝሐባእካዮ፡ ንሕጻናት ግና ስለ ዝገለጽካዮ ኤመስግነካ አሎኹ። እወ፡ ኣቦይ፡ ኣብ ቅድሜኻ ኸምኡ ስምረትካ ዀይኑ።» (ማቴ11፡25-26)። «እቲ ስጋዊ ሰብ ነቲ ኣብ መንፈስ ኣምላኽ ዘሎ ኣይቅበሎን፡ ብመንፈስ ዚምርመር ስለ ዝዀነ፡ ንእኡ ዕሽነት እዩ እሞ፡ ኬስተውዕሎ ኣይከኣሎን እዩ።»(1ይቆረ2፡14)

III.

ስለ ምንታይ ሀርመነቲክስ ነጽንዕ

ሀርመነቲክስ፡ ንቅዱስ ጽሑፋት ከመይ ኪንትርጒሞም ከም ዝግባኣና መሰረታዊ መርሖታት(ሕጊታት) ይምህረና። ግናኸ ንመጽሓፍ ቅዱስ ንኽንርደኦምሲ፡ መርሖታት ንምንታይ ኣድለዩና? እወ፡ መርሖታት ኣብ መጽናዕቲ መጽሓፍ ቅዱስ ጥራይ ዘይኰነ፡ ኣብ ብዙሕ ሸነኽ ህይወት እዮም ዘድልዩና። ነኣብነት፡ ሓደ ዘዋሪ መኪና ተጠንቂቑ ኪመሃሮምን ኪኽተሎምን ዝግባእ መሰረታዊ ሕጊታት(መርሖታት) ምዝዋር መኪና ኣለዉ። ኣብ ዓዲ እንግሊዝ ዝቕመጥ እንተዳኣ ኰይኑ፡ ብጸጋሙ ሸነኽ እቲ ጽርጊያ እዩ ዝዝውር። ንሓደ ጎቦ ኪድይብ ከሎ፡ ብንዮ ትመጽእ ዘላ መኪና ስለ ዘይሪኣ፡ ኪጐዪ ኣይግባእን። ብዙሕ ህዝቢ ኣብ ዘለዎ ቦታ፡ ሃዲኡ ኪዝውር ኣለዎ። ኣብ ማእከል ጽርጊያ ፓርክ ከም ዘይግበር ኪፈልጥ ኣለዎ። ካብ ጽርጊያ ውጽእ ኢሉ እዩ ፓርክ ኪገብር ዘለዎ። ዘወርቲ መካይን፡ ነዚ ግቡእ መርሖታት ምዝዋር ኣብ ዘይክተሉዎ እዋን፡ ሓደጋ ይፍጸም። ሰባት ይጉድኡ። ሕጊታት(መርሖታት) ምዝዋር መኪና እንተ ዘይህልዉ እንታይ ዓይነት ጸገማት ከጋጥም ከም ዝኽእል እሞ ገምትዎ? ኣብ ጐጐደናኡ እዚ ዘይበሃል ኬዮስ(ዕግርግር) ሞት ሓደጋ መሃለወ። እሞ፡ ንምዝዋር መኪና መሰረታዊ መርሖታት(ሕጊታት( ከም ዘድልዩና፡ልክዕ ከምኡ ድማ ነቲ ቅዱስ ጽሑፍ ብ ኣግባብ ንኽንትርጉሞ፡ መሰረታዊ መርሖታት

6

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

የድልዩና እዮም። ሰበኽትን መማህራንን ነቲ መሰረታዊ መርሖታት(ሕጊታት(ምትርጓም ቅዱስ ጽሑፋት ብዝግባእ ኣብ ዘይክተልሉ እዋን ሓደጋ ይፍጸም። መንፈሳዊ ሓደጋ! ሰባት ይጉድኡ! ሰብ ነቲ ቅዱስ ጽሑፍ ኣብ ቅድሚ የዒንቱ ቅኑዕ ኰይኑ ብእተራእዮ ኣግባብ ኣብ ዝትርጒሞ፡ ነቲ መሰረታዊ መርሖታት ሀርመነቲክስ ድማ ኣብ ዝሕደገሉ እዋንን ስፍራን፡ ኣብኡ ሕንፍሽፍሽ፡ ዕግርግር ኣሎ። እቲ ሓደ ሰባኺ፡ ሓሰማ ኪትበልዕ ትኽእል ኢኻ ይብል። እቲ ሓደ ግና፡ ያ ኣይፋል ሓሰማ ኪትበልዕ ኣይትኽእልን ኢኻ ይብል። እቲ ሓደ ሰባኺ ብመዓልቲ ሰንበት ከተምልኽ ኣለካ ይብል፡ እቲ ሓደ ግና ቀዳም ይብል። እቲ ሓደ ብማይ ኪትጥመቅ ኣለካ ይብል። እቲ ሓደ ግና ብባንዴራ ኢኻ ኪትጥመቕ ዘሎካ ይብል፡ እቲ ሓደ፡ እንተዳኣ ሓሚምካ ሽማግሌታት ጸውዕ ይብል። እቲ ካልእ ግና፡ ከም ዝሓመምካ ኪትእመን ፈጺምካ ኣይግባኣካን ይብል! እዚ ሕንፍስፍሽ እዩ! እሞ፡ ኣብ ምትርጓም ቅዱስ ጽሑፋት ዝመርሑና መሰረታዊ መርሖታት(ሕጊታት (Principles)ብግዲ የድልዩና እዮም። ፊሊጶስ ነቲ ስሉብ ኢትዮጲያዊ ከምዚ ኢሉ ሓቲትዎ፡

«ፊልጶስ ናብኡ ጐየየ፡ ነብዪ ኢሳይያስ ኬንብብ ሰምዖ እሞ፡ እዚ እተንብቦስ ተስተውዕሎዶ ኣሎኻ፧ በሎ ። ንሱ ኸኣ፡ ሓደ እኳ ኸይመሀረኒ፡ ከመይ ኢሉ ይዀነለይ፧ በለ። ንፊልጶስ ከኣ ደዪቡ ምስኡ ኪቕመጥ ለመኖ።» ግብ. 8፡30 እምባኣር እቶም ኣብዚ ኮርስ እዚ ኣተኲርና እንመሃሮም ዓሰርተ ዝዀኑ መርሖታት(ሕጊታት)፡ ነቲ ኣብ መጽሓፍ ቅዱስ እነንብቦ ብትኽክል ንኽንርደኦ ንኺመርሑና(ንኽምህሩና ወይ ንኽሕግዙና) እዩ ዕላማኦም። ነቶም መርሖታት ብትኽክል ተማሂርና ምስ ወዳእናዮም፡ ነዞም ዝስዕቡ ከበድቲ ሕቶታት ብትኽክል ኪንምልሶም ኪንክእል ኢና። 1. እንተዳኣ መንፈስ ቅዱስ ኹሉ ነገር ይምህረና ኰይኑ፡ ዋላ ሓደ ሰብውን ኪምህረና ዘየድልየና እንተ ዀይኑ፡ እሞ ንምንታይ ደኣ መማህራን የድልዩና? (ኤፌሶን4፡11 ምስ 1ዮሃ2፡27) 2. የሱስ ሰይፊ ደኣ እምበር፡ ሰላም ከምጽእ ናብ ምድሪ ዘይመጸ እንተዳኣ ኰይኑ፡ እሞ ስለምንታይ ደኣ እቶም መላእኽቲ፡ «ክብሪ ንኣምላኽ ኣብ ላዕሊ፡ ሰላም ከኣ ኣብ ምድሪ ኣብ መንጎ እቶም ስምረት ኣምላኽ ዘለዎም ሰባት፡» እናበሉ ንኣምላኽ ዘመስገኑ?(ሉቃስ 2፡14) 3. እንተዳኣ «እቲ ብዕራይ ዚሐርድ፡ ከምቲ ንሰብ ዚቐትል» ኰይኑ፡ እሞ ምሕራድ ብዕራይ ገይጋ እዩ፡ ማለት ዲዩ?(ኢሳ66፡3) 4. ብምኽንያት ከብድና ሕደት ወይኒ ኪንጥቀም ቅኑዕ ድዩ? (1ጢሞ5.23) 5. ኲሉ እቲ በረኸት ኣብርሃም ናህና ዲዩ? (ገላ3፡14) 6. ጳውሎስ ፡» ፍቓድሲ ኣሎኒ፡ ምግባር እቲ ሰናይ ግና ስኢነዮ ኣሎኹ እሞ፡ ነቲ ዘይደልዮ እከይ እገብሮ ኣሎኹ እምበር፡ ነቲ ዝደልዮ ሰናይ ኣይኰንኩን ዝገብር ዘሎኹ፡ ስለዚ ኣባይ ማለት ኣብ ስጋይ፡ ሰናይ ከም ዜልቦ፡ እፈልጥ ኣሎኹ» ስለ ዝበለ፡ ካብ ናይ ጳውሎስ ዚሓሸ ኪንገብር ይከኣለና ዲዩ? (ሮሜ7፡18-19) 7. ጐይታና፡ «ወርቂ ኰነ፡ ብሩር ኰነ ኣስራዚ ዀነ፡አብ ቅናውትኹም ኣይትቛጽሩ።ንዓያዪ ምግቡ ይግብኦ እዩ እሞ፡ ስንቂ ንመገዲ፡ ወይስ ክልተ ኽዳን፡ ወይ ኣሳእን፡ ወይ በትሪ ኣይትምሀዙ።» ሰለ ዝበለ፡ ብዘይ ጫማ ጥራይ እግሪና ኪንጐዓዝ ኣለና ማለት ድዩ? 8. (ማቴ10፡9-10)

7

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

UNIT 1፡

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ነቲ ሰይፊ ምሳኻ ውሰዶ

ምዕራፍ 1. ሕጊ ምእዛዝ (The Principle of obedience) ምዕራፍ 2. ሕጊ ድርኺት (The Principle of Inspiration)

8

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

1

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ሕጊ ምእዛዝ (THE PRINCIPLE OF OBEDIENCE)

ዕላማ፡ ነቲ ኣብ መንጉ ሀርመኑቲክስን ኣብ ምእዛዝን ዘሎ ዝምድና ምልላይ።

ትሕዝቶ ናይዚ ምዕራፍ 1. ቅድሚ ብሱል መንፈሳዊ ምርዳእ ምእዛዝ እዩ ዝመጽእ 2. ምርዳእ(ምስትውዓል) እቶም ዘይእዘዙ ሰባት ኪጠፍእ እዩ 3. ምርዳእ እቶም እዙዛት ሰባት ኪዓቢ እዩ 4. ዕዮ ገዛ

1.1

ቅድሚ ብሱል መንፈሳዊ ምርዳእ ምእዛዝ እዩ ዝመጽእ

ምግባርን ምፍላጥን ኣዚዩ ዚጠበቀ ምትእስሳር ኣለዎም። ኣብ ወንጌል ዮሃንስ 7፡17፡ ጐይታና የሱስ ከምዚ ኢሉ፡

«ፍቓዱ ኺገብር ዚደሊ እንተሎ፡ ንሱ ብዛዕባ ትምህርተይ ካብ ኣምላኽ እንተ ዀይኑ፡ ወይስ ካብ ርእሰይ እንተ ዀይኑ ዝዛረብ ዘሎኹ፡ ኪፈልጥ እዩ።» ብኻልእ ቃላት፡ ኪሳዕ ኪንደይ ንፈልጥን ንርዳእን(ነስተውዕልን)፡ ኣብቲ ንምእዛዝ ዘሎና ፍቃደኛነት እዩ ዝምርኰስ።

«እቶም ደቀ መዛሙርቱ ድማ ናብኡ ቐሪቦም፡ ስለምንታይ ኢኻ ብምስላ እትዛረብ ዘሎኻ፧ በልዎ። መሊሱ በሎም፡ ምፍላጥ ምስጢር መንግስተ ሰማያት ንኣኻኣትኩም ተውሂቡ አሎ፡ ንኣታቶም ግና ኣይተዋህቦምን። ንዘለዎ ይውሀቦ እዩ እሞ፡ ኣዝዩውን ይውሰኾ እዩ፡ ነቲ ዜብሉ ግና እታ ዘላቶ እኳ የግድፍዎ እዮም። እናረኣዩስ ኣይርእዩን፡ እናሰምዑውን ኣይሰምዑን፡ ኣይሰተውዕሉን እዮም እሞ ስለዚ ብምስላ እዛረቦም አሎኹ። ትንቢት ኢሳይያስ ኣባታቶም ይፍጸም፡ ከምዚ ዚብል፡ በእዛኖም ከይሰምዑ፡ በዒንቶም ከይርእዩ፡ ኣእዛኖም ኣጽመሙ፡ ኣዒንቶም ዐመቱ፡ ብልቦም ከየስተውዕሉ፡ ከይምለሱ፡ ኣነውን ከየሕውዮምሲ፡ ልቢ እዚ ህዝብዚ ረጕድ እዩ እሞ፡ ምስማዕሲ ትሰምዑ፡ ከቶ ኣይተስተውዕሉን፡ ምርኣይውን ትርእዩ፡ ከቶ ኣይትጥምቱን ኢኹም።» (ማቴ13፡10-15) እቲ ዝዛረቦ ዝነበረ ሓድሽ ሓቂ ካብቲ ህዝቢ ምእንቲ ኪስውሮ ኢሉ ኣብዚ ኽፍሊ እዚ የሱስ ብምስላ ተዛሪቡ። ናብቲ ዝነበሮም ምርዳእ ካልእ ሓድሽ ምርዳእ ኪውስኸሎም ኣይደለየን። ምኽንያቱ ነቲ ኣቀዲሙ እተዋህቦም ሓቂ ስለ ዘይተኣዘዙ። መጽሓፍ ቅዱስ ቃል ኣምላኽ እዩ። በቲ ዘሎና ምርዳእ እንተዳኣ ተኣዚዝናዮ፡ ዝያዳ ምርዳእ ይውሰኸና(ማቴ13፡12)። እምበኣር ምግባርን ምፍላጥን ጥቡቅ ምትእስሳር ከም ዘለወን ኣሓት እየን። ዓይኒ መርፍእ፡ ነታ ጫፍ መርፍእ ከም እትስዕብ፡ ተጐታቲ ማኪና፡ ነታ መኪና ከም ዝስዕብ፡ ምዕቡል(ዓሚቕ) ፍልጠት ድማ ኩሉሳዕ ንምእዛዝ እዩ ዝስዕብ።

1.2

ምርዳእ(ምስትውዓል) እቶም ዘይእዘዙ ሰባት ኪጠፍእ እዩ

እቲ ናይ እብራውያን ጸሓፊ፡ ነቶም ኣንበብቱ ንኪምህሮም ከቢድ ኰይኑ ረኺብዎ። ንኪማሃሩ ደንጓያት እዮም ኢልዎም።

«ብዛዕባኡ ብዙሕ ነገር እንብሎ ነይሩናስ፡ ንምስማዕ ድንዙዛት ስለ ዝዀንኩም፡ ትርጉሙ ጭንቂ እዩ። ከም ምንዋሕ ዘመንስ መምህራን ክትኰኑ እኳ ምተገብኣኩም ነይሩ፡ ነቲ ናይ መጀመርታ ትምህርቲ ቘልዑ ናይ ቃል ኣምላኽ ከም ብሓድሽ ኪምህሩኹም የድልየኩም አሎ እሞ ጸባ ደኣ እምበር፡ ዕጹም ብልዒ ኣየድልየኩምን እዩ። 13 ጸባ ዚቕለብ ዘበለ ዅሉ ቘልዓ እዩ እሞ፡ ብናይ ጽድቂ ነገር ፍቱን ኣይኰነን። ዕጹም ብልዒ ግና ነቶም ጽቡቕን ክፉእን ንምፍላይ ብምልማድ ንልቦናኦም ዜላምዱ ብጹሓት እዩ።» እብራውያን 5፡11-14 ቊጥዓ ኣምላኽ ካብ ሰማይ ኣብ ረሲእነትን ዓመጻ ዘበለ ዂሉን ነቲ ሓቂ ብዓመጻ ኣብ ዚኸድንዎ ሰባት ይግለጽ እዩ።19 ኣምላኽ ገሊጹሎም እዩ እሞ፡ እቲ ብዛዕባ ኣምላኽ ዚፍለጥ ዘበለ ኣባታቶም ግሉጽ እዩ፡ ግናኸ ንኣምላኽ እናፈለጥዎስ፡ ከም ኣምላኽ ገይሮም ስለ ዘየኽበርዎን ዘየመስገንዎን ብሓሳቦም ከንቱ ዀኑ፡ እቲ ዘየስተውዕል ልቦምውን ጸልመተ። ለባማት ኢና እናበሉ ዐሸዉ እሞ፡ ንኽብሪ እቲ ዘይሐልፍ

9

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ኣምላኽ ናብ ምስሊ ሓላፊ ሰብን ኣዕዋፍን ኣርባዕተ መሓውር ዘለዎም እንስሳን ለመም ዚብልን ንዚመስል ለወጥዎ። ነቲ ሓቂ ኣምላኽ ናብ ሓሶት ስለ ዝለወጥዎ፡ ኣብ ክንዲ ፈጣሪ፡ንሱ ንዘለኣለም እተባረኸ እዩ፡ ኣሜን፡ንፍጡር ስለ ዘምለኹን ዘገልገሉን፡ ኣምላኽ ከኣ ስጋ ሓድሕዶም ኬሕስሩ ብትምኒት ልቦም ንርኽሰት ኣሕሊፉ ሃቦም። ሮሜ. 1፡18-25 ብዙሓት ናይ cults & false religions ኣባላት፡ ሓደ እዋን ንሓቂ ይፈልጡ ነይሮም እዮም፡ ግናኸ ሓዲገሞ ሎሚ ነቲ ሓቂ ካብ ሓሶት ኪፈልዩዎ ኣብ ዘይክእሉ ደረጃ በጺሖም ኣለዉ። ነቶም ብዓመጸኛ ቅዲ ህይወት ነቲ ሓቂ ዝብድልዎ ሰባት፡ ኣምላኽ ይፈርዶም እዩ። 2ጰጥ. 2፡1

ግናኸ ነብያት ሓሶት ድማ ኣብ ማእከል እቲ ህዝቢ ተንሲኦም ነበሩ፡ ከምኡ ኸኣ ኣብ ማእከልኩም መምህራን ሓሶት ኪትንስኡ እዮም፡ ናብ ርእሶም ቅልጡፍ ጥፍኣት እናምጽኡ ድማ፡ ክሳዕ ነቲ እተሻየጦም ጐይታ እኳ ኪኽሕድዎ እዮም፡ ንሳቶም ናይ ጥፍኣት ምፍልላይ ኣስሊኾም ኬእትዉ እዮም። 2ጰጥ. 2፡15

ነታ ቕንዕቲ መገዲ ሐዲጎም ተጋገዩ፡ መገዲ እቲ ዓስቢ ዓመጻ ዝፈተወ በልኣም ወዲ ቦሶር ሰዐቡ። 2ጰጥ. 2 ፡ 20-22

ብፍልጠት ጐይታናን መድሓኒናን የሱስ ክርስቶስ ካብታ ርኽሰት ዓለም ኣምሊጦም፡ ከም ብሓድሽ ብእኣ ተጠሊፎም እንተ ተሳዕሩ፡ ካብ ቀዳማዮምሲ ዳሕራዮም ዝገደደ እዩ ዚኸውን። ማለት፡ ንሳቶም እናፈለጥዋ ኻብቲ እተዋህቦም ቅዱስ ትእዛዝ ንድሕሪት ካብ ዚምለሱስ፡ ነታ መገዲ ጽድቂ እንተ ዘይፈልጥዋ ምሔሾም ነይሩ። ከምቲ እቲ ምስላ ሓቂ፡ ከልቢ ናብ ትፍኡ ተመልሰ፡ ሓሰማውን ተሐጺባስ ኣብ ጸብሪ ኣንገርገረት፡ ዚብሎ በጺሕዎም አሎ።

1.3

ምርዳእ (ምስትውዓል) እቶም እዙዛት ሰባት ኪዓቢ እዩ

እቶም ሒደት ዝፈልጡ፡ ነቲ ዝፈልጥዎውን እሙናት ዝዀኑ ሰባት ኲሉ ሳዕ ምስትውዓል ይውስኹ። ግናኸ እቶም ብዙሕ እተዋህቦም፡ ከምቲ ፍልጠቶምውን ዘይነቡር ግና፡ ምስትውዓል የጥፍኡ። ማቴ. 2፡1-6

«የሱስ ብዘመን ንጉስ ሄሮዶስ ኣብ ቤት-ልሄም ናይ ይሁዳ ምስ ተወለደ፡ እንሆ፡ ሰብ ጥበብ፡ እቲእተወለደ ንጉስ ኣይሁድ ኣበይ አሎ፧ ኰዀብ ኣብ ምብራቕ ርኢና እሞ፡ ክንሰግደሉ መጺእና፡ እናበሉ ኻብ ምብራቕ ናብ የሩሳሌም መጹ። ንጉስ ሄሮዶስ ስሚዑ ሰምበደ፡ ኵላ የሩሳሌምውን ምስኡ። ንሱ ድማ ንዅሎም ሊቃውንቲ ኻህናትን ጻሓፍትን ህዝብን ኣኪቡ፡ ክርስቶስ ኣበይ እዩ ዚውለድ፧ ኢሉ ሐተቶም። ንሳቶም ከኣ፡ ኣቲ ቤት-ልሄም ምድሪ ይሁዳ፡ ንህዝበይ እስራኤል ዚሕሉ ሹም ካባኺ ኺወጽእ እዩ እሞ፡ ካብ ሹማምቲ ይሁዳ ከቶ ኣይትንእስን ኢኺ፡ ጽሑፍ እዩ እሞ ኣብ ቤት-ልሄም ናይ ይሁዳ እዩ፡ በልዎ።» እቶም ሰብ ጥበብ ኣብ መጀመርታ ዝፈለጡዋ ነገር እንተዳኣ ነይራ፡ ሓደ ሓድሽ ንጉስ ከም እተወልደ እያ። ግናኸ ነቲ ብርሃን ኰዀብ ኪስዕብዎ ፍቓደኛታት ኰይኖም። ብለይቲ በግማል ኪትጓዓዝ ከቢዲ ነገር እዩ። ግናኸ እሙናት ኰይኖም ተረኺቦም። ዳዊት ንቃል ኣምላኽ ዘፍቅር ሰብ ነይሩ። ነቲ ፍቅሩ ድማ ብምእዛዝ ኣርእዩዎ። ስለዚ ከኣ ዓብዪ በረኸት ኣብ ህይወቱ መጺኡ። መዝ. 119፡ 97 - 101

ንሕግኻ እምብዛ ኣፍቀርክዎ፣ ምሉእ መዓልቲ ኤስተንትኖ አሎኹ። ትእዛዛትካ ንሓዋሩ ምሳይ እዩ እሞ፣ ሓለፋ ጸላእተይ ኣለበመኒ። ምስክራትካ ምስትንታነይ እዩ እሞ፣ ሓለፋ ዅሎም መምህራነይ ለባም ኰንኩ። ትእዛዛትካ ሓልየ እየ እሞ፣ ሓለፋ እቶም ሽማግሌታት ኣእምሮ አሎኒ። ቃልካ ምእንቲ ኽሕሉስ፣ ኣእጋረይ ካብ ክፉእ ዘበለ መገዲ ኸልከልኩ። መገድ ጻድቃን ግና ከም ብርሃን ወገግታ እያ፡ ፍጹም መዓልቲ ኽሳዕ ዚኸውን ከኣ፡ እናወሰኸት ትበርህ። መገዲ ረሲኣን ግና ከም ጸልማት እያ፡ እንታይ ከም ዚዕንቅፎም ኣይፈልጡን። ምሳሌ. 4፡18-19 ኣብዚ ንመገዲ ቃኤልን ኣቤልን ነነጻጽሮ፣ ንመገዲ ንጉስ ሳኦልን ንጉስ ዳዊትን ነናጻጽሮ ንመገዲ ፈሪሳውያንን መገዲ ጐይታና የሱስ ክርስቶስን ነነጻጽሮ።

10

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ነኣብነት፡ የሱስ ዝበሎ ንመልከት፡

«የሱስ ከኣ ኣብ ቅድሚ ኣምላኽን ሰብን ብጥበብን ብቝመትን ብጸጋን ዓበየ።»(ሉቃስ 2፡52)

1.4

ዕዮ ገዛ 1. ምፍላጥን ምግባርን ብኸመይ ይዛመድ? 2. ኣብ ማቴዎስ. 13 ስለ ምንታይ ጐይታና የሱስ እቶም ህዝቢ ኪርድእዎ ብዘይክእሉ መገዲ፡ ብምስላ ዝዛረብ? 3. እቶም ኣብ ማቴዎስ 13፡15 ዘለዉ ሰባት ኣብ ኣእዳዎም ዘይኰነስ ኣብ ልቦም ኣዳግ፡ መንጉድ፡ ረጉድ ቈርበት (callouses) ነይርዎም። ብተደጋጋሚ ነቲ ቃል ምእዛዝ ነጺገሞ። ብምኽንያት ዘይምእዛዞም ድማ፡ a. ኣእዛኖም እንታይ ኰይኑ? b. የዕንቶምከ? 4. ኣየናይ እዩ ቅድም ዝመጽእ? ምዕቡል ፍልጠት ወይስ ምእዛዝ? 5. እቶም ናይ እብራውያን ክርስትያናት፡ ንኽመሃሩ ደንጓያት ነይሮም። ጸባ እምበር ዕጹም ብልዒ ዘየድልዮም ኰይኖም። ስለ ምንታይ? 6. እቲ ናይ ምዕባይ መፍትሕ ዘይኰነስ ንዕጹም መግቢ ድሉው ምዃን መፍትሕ እንታይ እዩ? 7. ስለ ምንታይ እዩ ኣምላኽ እቶም ኣብ ሮሜ. 1፡24-25 ዘለዉ ሰባት፡ ነቲ ሓቂ ኣምላኽ ንሓሶት ንኽልውጥዎ ኣፍቂዱ? 8. እቶም ሰብ ጥበብ፡ ነቲ እተዋህቦም ብርሃን ስለ እተኣዘዝዎ፡ ኣብ ዮሩሳሌም ምስ በጽሑ እንታይ በረኸት ተቀቢሎም? 9. እቲ ኣብ መዝሙር 119 ዘሎ ዘማሪ(ዳዊት) ንቅዱስ ጽሑፍ ስለ ዘፍቀረን እተኣዘዝን እንታይ ስለስተ በረኸት ኣስዒብሉ? 10. እቶም ናይ ሄረዶስ ጠቢባን ስለ ምንታይ ሓድሽ ንጉስ ከም እተወልደ ዘይፈለጡ? 11. ካብ መጽሓፍ ቅዱስ ወይ ድማ እተፈልጦም ሰባት፡ ብምኽንያት እሙንነቶምን ምእዛዞምን ኣምላኽ ልዕል ዝበሉ ሰለስተ ሰባት ጥቐስ። 12. ስለምንታይ እዮም ገለ ሰባት፡ ኲሉሳዕ ይማሃሩ ግናኸ ናብ ፍልጠት ሓቂ ዘይበጽሑ? 2ጢሞ3፡7?

እቶም መልክዕ ኣምልኾ ዘልዎም፡ ነቲ ሓይሉ ግና ዚኽሕድዎ፡ ናብ ኣባይቲ ህሩጕ እናበሉ፡ ሓጢኣት ዝመልኤንን ብብዙሕ ትምኒት ዚድፍኣን፡ ኵሉሳዕ ዚምሃራ ናብቲ ፍልጠት ሓቂ ኺበጽሓ ግና ከቶ ዘይከኣለን ኣንስቲ ዚማርኹ፡ ካብ እዚኣቶም እዮም እሞ፡ ካብ እዚኣቶምውን ርሐቕ።»

11

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

2

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ሕጊ ድርኺት (THE PRINCIPLE OF INSPIRATION)

ዓላማ፡ ንድርኺት(ኢንስፓይሬሽን(ግለጽ። እቲ ብድርኺት እተዋህበ ቃል ዚጠቅመሉ(ዘገልግለሉ( ሰለስተ መገዲታት ተዘራረበሉ።

ትሕዝቶ ናይዚ ምዕራፍ 1. መግለጺ ድርኺት 2. እቲ ብድርኺት እተዋህበ ጽሑፍ ቃል 3. ኲሉ ቅዱስ ጽሑፍ ነዚ ዝስዕብ ይጠቕም ሀ) ኲሉ ቅዱስ ጽሑፍ ነገልግሎት ይጠቅም ለ) ንዶክትሪን ይጠቅም ሐ) ንግላዊ ተፈጻሚነታት(ትግባሬታት( ይጠቅም

ናይ ኲሉ ቅዱስ ጽሑፋት ምንጪ ኣምላኽ እዩ። ናይ ኲሉ እቲ 66 መጽሓፍቲ መፍሓፍ ቅዱስ ምንጪ ኣምላኽ እዩ።( All Scripture is God-Breathed=All Scripture is Divine Origin)

“እቲ ናይ ኣምላኽ ሰብ፡ ንሰናይ ግብሪ ዘበለ ፈጺሙ ተዳልዩ፡ ፍጹም ምእንቲ ኪኸውንሲ፡ መንፈስ ኣምላኽ ዝነፈሶ ዘበለ ጽሑፍ ንትምህርቲ፡ ንተግሳጽ፡ ንምቕናዕ፡ ንጽድቂ ዚኸውን ምእዳብ ይጠቅም እዩ።» “እቲ ናይ ኣምላኽ ሰብ ፍጹም ንሰናይ ግብሪ ዘበለ ኣጸቢቑ ዝተዳለወ ምእንቲ ኪኸውን፡ ብመንፈስ ኣምላኽ ዚተጻሕፈ ቅዱስ መጽሓፍ ንትምህርቲ፣ ንተግሳጽ፣ ንምእራም፣ ቅኑዕ ናብራ ንምምሃር ይጠቅም“(ሓድሽ ትርጉም) ቅዱሳት መጻሕፍት ሁሉ የእግዚአብሔር መንፈስ ያለባቸው ናቸው፤ ለማስተማር፣ ለመገሠጽ፣ ለማቅናት በጽድቅም መንገድ ለመምከር ይጠቅማሉ፤ ይኸውም የእግዚአብሔር ሰው ለመልካም ሥራ ሁሉ ብቁ ሆኖ እንዲገኝ ነው። እቶም ቅዱሳት መጻሕፍቲ ኲሎም(እዚ ማለት እቶም ኣብ ውሽጢ መጽሓፍ ቅዱስ ዘለዉ 66 መጻሓፍቲ ኲሎም(፡ንሱ ባዕሉ ኡፍ ኢሉ ዚተንፈሶም ትንፋስ ኣምላኽ እዮም። ኲሎም ድማ ንትምህርቲ፣ንተግሳጽ፡ ንምቕናዕ፡ ንጽድቂ ዚኸውን ምእዳብ ይጠቅሙ።“ እታ ናይ ኣምሓሪኛ ትርጉም=> “ቅዱሳት መጻሕፍቲ ኲሎም መንፈስ ኣምላኽ ዘለዎም እዮም፡ ንትምህርቲ፣ ንተግሳጽ፣ ንምቅናዕ፣ ንጽድቂ ዚኸውን ምእዳብ ይጠቅሙ። እዚ ከኣ እቲ ናይ ኣምላኽ ሰብ ፍጹም ንሰናይ ግብሪ ዘበለ ኣጸቢቑ ዝተዳለወ ምእንቲ ኪኸውን እዩ።“ ኣብዛ ጥቕሲ እዚኣ፡ብዛዕባ እቲ ቅዱስ ጽሑፋት ብዝምልከት፡ ክልተ መሰረታዊ ሓቂታት ኣለዋ። እታ ቀዳመይቲ፡ ምንጪ እቲ ቅዱስ ጽሑፋት ብዝምልከት እያ። እታ ኻልኣይቲ ድማ፡ ዕላማ እቲ ቅዱስ ጽሑፋት ብዝምልከት እዩ ብዛዕባ እቲ ጠቅሚ መጽሓፍ ቅዱስ፡ ደሓር ኪመጾ ኢና። ንሕጂ ግና፡ ኣብታ ቀዳመይቲ ጥራይ ከነተኲር ኢና። ገለ ገለ ቲኦሎጅያን፡ ወይ ተርጐምቲ መጽሓፍ ቅዱስ፡(ነኣብነት NEB (New English Bible) ኣብ ዝብል ትርጉም መጽሓፍ ቅዱስ ነዚ ቃል እዚ፡ “ኲሉ ብድሪኺት ዝተዋህበ ጽሑፍ ጥቅሚ ኣለዎ“ ኢሎም ተርጉመሞ ኣለዉ። እዚ ከኣ ቅኑዕ ኣይኰነን። እዚ ዓይነት ኣተረጓጉማ እዚ፡ኣብቲ ቅዱስ ጽሑፍ ዕጽፊ ውሱንነት የኸትል። እዚ ኣበሃህላ እዚ፡ 1ይ) ኲሉ ጽሑፍ ብድርኺት ዝመጸ (Inspired) ኣይኰነን ከም ማለት እዩ፣ 2ይ) ኲሉ ጽሑፍ ጠቃሚ ኣይኰነን ከም ማለት እዩ ዘስምዕ።

12

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

እቲ ብድሪኺት ዝተዋህበ ጽሑፍ ጥራይ እዩ ጠቃሚ እዩ ዘስምዕ። ዋላኳ እቲ ብድሪኺት ዝተዋህበ ጽሑፍ ጥራይ እዩ ጠቃሚ ዝብል ሓሳብ ቅኑዕ እንተዀነ፡ እቲ ሓቂ ግና ምሉእ መጽሓፍ ቅዱስ እዩ ብድሪኺት ዝተዋህበ ጽሑፍ። ምሉእ መጽሓፍ ቅዱስ እዩ ከኣ ጠቃሚ። እቶም ተርጐምቲ፡ ነታ ኣብ መንጎ እተን “inspired & profitable» ዝብላ ክልተ ገለጽቲ ቃላት ንዘላ «and» ንትብል መስተጻምር(conjunction)፡ ዓብዪ ጉድለት ፍትሓዊነት ኣርእዮም። ጳውሎስ ነዛ «and=kai» እትብል ቃል ምጥቃሙ፡ ብዛዕባ እቲ ቅዱስ ጽሑፋት ክልተ መሰረታዊ ሓቒታት ብንጹር ይዛረብ ኣሎ። እቲ ምሉእ መጽሓፍ ቅዱስ፡ ንሱ ክልቲኡ ብድሪኺት ከም ዝተዋህበን (and) ጠቃሚ ከም ዝዀነ! ብድሪኺት ዝተዋህበ ጥራይ ዘይኰነስ ጠቃሚ እዩ ከኣ! ስለዝዀነ ድማ፡ እቲ ትኽክለኛ ኣቀማምጣ እቲ ጥቕሲ፡

“All(Every) Scripture is God-Breathed & is profitable(useful) for… All ማለት Every ማለት እዩ። ኲሉ ቅድሱ ጽሑፍ = ነፍሲ ወከፍ ቅዱስ ጽሑፍ! ኲሉ ቅዱስ ጽሑፍ ትንፋስ ኣምላኽ እዩ ዝብል ዘሎ። እቲ ካብዚ ዘይንጸል ካልኣይ መሰረታዊ ሓቂ ድማ፡ ኲሉ ቅዱስ ጽሑፍ ጠቓሚ እዩ ይብል ኣሎ።

2.1

መግለጺ ድርኺት

እቲ ምሉእ መጽሓፍ ቅዱስ፡ ድርኺት (inspiration) ተባሂሉ ብዝፍለጥ መስርሕ እዩ ተዋሂቡ። እዚ «ድርኺት» ዝብል ቃል፡ ናብ ውሽጢ ሓደ ነገር ምትንፋስ(to breathe into) ማለት እዩ። እምባኣር እቲ ምሉእ መጽሓፍ ቅዱስ ብድሪኺት ዝተዋህበ እዩ፡ እዚ ማለት ናብ ውሽጢ እቶም ጸሓፍቲ መጽሓፍ ቅዱስ እተተንፈሰ እዩ። እዚ ጥቕሲ፡ “All Scripture is God-breathed and is useful for teaching, rebuking, correcting and training in righteousness.” ይብል ኣሎ። እቲ ኣብዚ ኣምላኽ ተንፊሱ ወይ ድማ ትንፋስ ኣምላኽ ዝብል ዘሎ ቃል፡ ብግሪኽ θεόπνευστος (Theopneustos) እዩ ዝብል። ነዛ ቃል እዚኣ ኣብዛ ክፍሊ እዚኣ ጥራይ ኢና እንረኽባ። ነዚ ሓሳብ እዚ ብንጹር ዚድክፍን ዝገልጽን ካልእ ክፍሊ ጽሑፍ ግና ብዙሕ ኣሎ። እምባኣር ኣምላኽ ድርኺት ብዝብል መስርሕ ገይሩ ነቲ መልእኽቱ ነቲ ቅዱሳት መጻሕፍቲ፡ ናብቶም ናይ መጀመርታ ጸሓፍቲ ተንፊስዎ፡ ብመንፈስ ቅዱስ ተመሪሖም ድማ፡ ነቲ ካብ ዝዀነ ስሕተት ነጻ ዝዀነ፡ ነቲ ኣምላኽ ዝደለዮ ብልክዕ ጽሒፎም። ሓይሊ ትንፋስ ኣምላኽ ኣብቲ መለኮታዊ ድርኺት ንመጽሓፍ ቅዱስ መሊኡ ዝርከብ ሓቂ እዩ። ኣብ ዘፍጥረት 2፡7=> ኣምላኽ ናብ ኣፍንጫ ኣዳም “ትንፋስ ህይወት ኡፍ“ ኢሉሉ። ኣብ ዮሃንስ 20፡22 እውን፡ የሱስ ነቶም ሃዋርያት፡“ኡፍ“ ከም ዝበለሎም ነንብብ። “እዚ ኢሉ ኡፍ በለሎም እሞ፡ መንፈስ ቅዱስ ። ኣብ 2ይ ጴጥሮስ1፡20-21 “ ኵሉ ጽሑፍ ትንቢት ትርጉሙ ኻብ ርእሱ ከም ዘይኰነ፡ ቅድሚ ዅሉ እዚ ፍለጡ። ትንቢትሲ ቅዱሳት ሰባት እዮም ብመንፈስ ቅዱስ ተመሪሖም ካብ ኣምላኽ እተዛረብዎ እምበር፡ ከቶ ብፍቓድ ሰብ ኣይመጸን።“ ይብል። ኣብዚ ብንጹር ከም እንሪኦ፡ እቲ ቅዱስ ጽሑፍ፡ ብቀጥታ ካብ ኣምላኽ ከም ዝመጸ ደኣ እምበር፡ ካብ ፍቓድ እቶም ኣምላኽ ቃሉ ንኽምዝግቡ እተጠቅመሎም ጸሓፍቲ ከም ዘይመጸ ንርኢ ኣለና። ቀጺልና እዚ ኣብዚ 2ጢሞቴዎስ. 3፡16 ቅዱስ ጽሑፍ ተባሂሉ ዘሎ፡ ኣየናይ እዩ ኢልና ንሕተት። እቲ መልሲ ኣብቲ ዓንቀጽ እቲ ጥቕሲ እዩ ዘሎ። ኣብዚ ነቲ ኣቅድም ኣቢሉ እተጠቕሰ ክልተ ምንጪ ፍልጠት ጢሞቴዎስ ኣመልኪቱ ይዛረብ ከም ዘሎ ንጹር እዩ። ኣቅድም ኣቢሉ ነቲ ኻባይ ዚሰማዕካዮን እቲ ቅዱስ ጽሑፋትን ኢልዎ ኣሎ።

«ነቲ ኻባይ ዝሰማዕካዮ ጥዑይ ቃል ከኣ በቲ ኣብ ክርስቶስ የሱስ ዘሎ እምነትን ፍቕርን ንምሳሌ ሐዞ።» 2ጢሞ1፡13 “እዚ ኣብ ቅድሚ ብዙሓት ምስክር ካባይ ዝሰማዕካዮ ድማ ንኻልኦት ኪምህሩ ንዚከአሎም እሙናት ሰብ ሕድሪ ሃቦም“ 2.2(

ዋላኳ ጳውሎስ ኣብ ዝዀነ ስፍራ፡ ትኽንትኽ መልእኽቲታተይ ቅዱስ ጽሑፍ እዩ እንተዘይበለ፡ ግናኸኣ ከምኡ ኢሉ ኣሎ።እዚ ማለት ኣብ ብዙሕ እዋናት፡ ካብኡ ዘይፍለ ዘረባ ተዛሪቡ ኣሎ። ብንጹር ማለት እዩ፡ መልእኽቲታቱ ኣብተን ማሕበራት ኪንበብ ኣዚዙ ኣሎ። እዚ ጐዲኒ ጐድኒ(ማዕረ ማዕረ( እቲ ጽሑፋት ብሉይ ኪዳን ምዃኑ ዘጠራጥር ኣይኰነን። ነኣብነት=> “እዛ ደብዳበ እዚኣ ኣባኻትኩም ምስ ተነበት፡ ኣብ ማሕበር ሎዲቅያ ኸኣ ከም እትንበብ፡ ነታ ኻብ ሎዲቅያ እትመጽእ ንስኻትኩምውን ከም እተንብብዋ ግበሩ።“(ቆሎ4.16) “ነዛ ደብዳበ እዚኣ ኣብ ኵሎም ኣሕዋት ከተንብብዋ፡ ብእግዚኣብሄር ኤማሕጽነኩም አሎኹ።“ (1ተሰ. 5፡27)

13

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ብዙሕ ጊዜ ብስምን ስልጣንን ክርስቶስ ከም ዝዛረብ ጠቒሱ ኣሎ። “ብኣምላኽ ተደሪኽና ብገርህነት ኣብ ቅድሚ ኣምላኽ ብክርስቶስ ኴንና ንዛረብ ኣሎና እምበር፡ ከምቶም ብዙሓት ንቓል ኣምላኽ ዚሓዋውሱ ኣይኰንናን።“

“ክርስቶስ ናባኻትኩም ብርቱዕ እዩ እምበር፡ ናባኻትኩም ድኹም ኣይኰነን እሞ፡ በቲ ኣባይ ዚዛረብ ክርስቶስ ምስክር ከም እትደልዩ ርእየ፡ ከምቲ ኻልኣይ ጊዜ ምሳኻትኩም ከሎኹ ዝበልክዎ ሕጂውን ካባኻትኩም ርሒቐ ኸሎኹ፡ ናባኻትኩም እንተ ተመለስኩ፡ ነቶም ቅድም ዝኣበሱን ነቶም ዝተረፉ ዅላቶም ከም ዘይድንግጸሎም፡ ቀደም ነጊረ እየ፡ ኣቐዲመውን እነግር አሎኹ።“ (2ቆረ13፡3) ንመልእኽቱ፡ «ቃል ኣምላኽ» ኢሉ ጸዊዕዎ ኣሎ። ነኣብነት፡ “ምእንትዚውን ነቲ ብኣና እተሰብከ ቓል ኣምላኽ ምስ ተቐበልኩምዎ እሞ ንሱ ኣባኻትኩም እትአምኑ ዘሎኹም፡ ዚዓዪ ዘሎ፡ ከምቲ ብሓቂ ዀይንዎ ዘሎ ቓል ኣምላኽ እምበር፡ ከም ቃል ሰብ ስለ ዘይተቐበልኩምዎ፡ ንሕና ኸየብኰርና ንኣምላኽ ነመስግኖ አሎና።“ (1ተሰ2፡13) «ነቲ ብኣና እተሰብከ ቓል ኣምላኽ ምስ ተቐበልኩምዎ» ጳውሎስ ነቲ ስብከቱ ቃል ኣምላኽ ኢሉ ይጽወዖ ኣሎ። ነቲ ኣምላኽ ብመንፈሱ ዚገለጸሉ እሞ፡ ንኻልኦት ከኣ ዘካፈሎ፡ ከምዚ ኢሉ ይገልጾ፡ “ንሕና ኸኣ መንፈሳዊ ነገር ምስ መንፈሳዊ እናኣሰማማዕና፡ መንፈስ ቅዱስ ብዚምህረሉ ቓል እምበር፡ ጥበብ ሰብ ብዚምህረሉ ቓል ኣይኰንናን እንዛረብ ዘሎና።“ (1ቆረ2፡13) እዚ ብርግጽ ናይ ድሪኺት ዘረባ እዩ። ቃል ብቓል ፡ ኣፍኣዊ፣ ዘረባዊ ናይ ቃል ድሪኺት ማለት እዩ። እዚ ከኣ እቲ ፍሉይ ባህሪ ቅዱስ ጽሑፍ ምዃኑ እዩ። ጴጥሮስ ብንጹር ንመልእኽቲታት ጳውሎስ፡ ከም ቅዱስ ጽሑፍ ሪኢዎ። ምኽንያቱ፡ ነቶም መልእኽቲታቱ(መልእኽቲታት ጳውሎስ( ኣመልኪቱ ኪዛረብ ከሎ፡ ነቲ ብሉይ ኪዳን “The Other Scirptures» ኢሉዎ ኣሎ።

“ከምቲ እቲ ፍቁር ሓውና ጳውሎስ ድማ በቲ እተዋህቦ ጥበብ ዝጸሐፈልኩም፡ ነቲ ትዕግስቲ ጐይታና ንምድሓንኩም ቍጸርዎ። 16 ንሱ ኣብ ኵላተን ደብዳቤታቱ ድማ ነዚ ነገር እዚ ኺዛረበሉ ኸሎ፡ ኣብኡ ንምስትውዓሉ ዚሽግር ሓያል ነገር አሎ። እቶም ደናቝርትን ዘይጽኑዓትን፡ ከምቲ ነቲ ኻልእ ጽሑፋት ንጥፍኣት ርእሶም ዝጠዋወይዎ ገይሮም ይጠዋውይዎ አለዉ።“ ካልእ፡ ጳውሎስ፡ “በቲ ኣምላኽ ዝሃቦ ጥበብ“ ከም ዝጽሕፍ” እቶም ነዚ ዘየስተውዕሉ ደናቝርትን ዘይጽኑዓትን ሰባት ግና፡ ንጥፍኣት ርእሶም ከም ዝጠዋውይዎ ጰጢሮስ ይዛረብ። እምባኣር ጴጥሮስ፡ ነቲ ጽሑፋት ጳውሎስ፡ ምስቲ ኣምላኽ ኡፍ ኢሉ ዚተንፈሶ ጽሑፋት ብሉይ ኪዳን ኣብ ሓደ ደረጃ ስልጣን ከም ዘቐመጦ ንርኢ ኣለና። ብተወሳኺ፡ ጳውሎስ ካብቲ ናይ ብሉይ ኪዳን ቅዱስ ጽሑፋት ብምጥቃስ (ዘዳ25:4) ምስቲ ጐይታና የሱስ እተዛረቦ፡ ብሉቃስ ከኣ ተመዝጊቡ ዘሎ (10፡7) ኣብ ሓደ ብምጥቃስ፡ ንኽልቲኡ ብማዕረ ጽሑፍ (Scripture) ኢሉ ጠቒስዎ ኣሎ። እምባኣር መግለጺ ጳውሎስ ብዛዕባ እቲ ጽሑፍ (Scripture)፡ እንታይ እዩ? ዂሉ እቲ ብሉይን ሓድሽን እዩ። ከም ሓቂ እቶም ኣመንቲ ሰብ ቤርያ፡ ነቲ ኢንስፓይርድ ዚዀነ ቃል ኣምላኽ ተጠቒሞም፡ ነቲ ጳውሎስ ኣብቲ ቃል ኣምላኽ ዘለዎ ምስዓብ(ምጥባቕ) ብዓብዪ ጥንቃቔ መርሚረሞ!

“ንሳቶም ድማ ካብቶም ኣብ ተሰሎንቄ ዚነብሩ ዝበለጸ ደግታት ነበሩ። ንሳቶም፡ እዚ ነገርዚ እስኪ ኸምኡ እንተ ዀይኑ፡ ኢሎም ኣብ ጸጽባሕ ነቲ ጽሑፋት እናመርመሩ፡ ነቲ ቓል ብዂሉ ፍቓዶም ተቐበልዎ።“ (ግብ17:11) እዚ ማለት እቲ ብድርኺት መንፈስ ቅዱስ እተዋሕበ ኩሉ ቅዱስ ጽሑፋት (The inspired Scripture) እቲ ናይ ኲሉ እምነት፣ ልምምድን ህይወትን መዕቀኒ እዩ ማለት እዩ። እምባኣር በዚ ምኽንያት እዩ ጳውሎስ፡ኲሉ ቅዱስ ጽሑፍ(እቲ ምሉእ መጽሓፍ ቅዱስ ትንፋስ ኣምላኽ እዩ ዝብል ዘሎ።

14

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ኣብ ዝሓለፈ ሰሙን ኣብ መንጎ እቲ ብድርኺት(Inspiration) እተጻሕፈ መበቆላዊ መጽሓፍ ቅዱስ(እዚ ማለት እቲ ብቋንቋ እብራይስጢ እተጻሕፈ 39 መጻሕፍቲ ብሉይ ኪዳንን ብቋንቋ ግሪኽ እተጻሕፈ 27 መጻሕፍቲ ሓድሽ ኪዳንን)፡ ኣብ መንጎ እተፈላለየ ትርጉማት መጽሓፍ ቅዱስን (Different Translations) ኣብ መንጎ እተፈላለዩ ኮመንታሪታትን እተፈላለዩ መንፈሳዊ ሰባት ዝጽሕፍዎም መጻሕፍትን ኣብ መንጎ ሀርመኑቲክስን ንዘሎ ፍልልይን ዝምድናን ብንጹር ተማሂርና ኣሎና። ነቲ ሓሳብ ኣብዚ ኣሕጽር ኣቢለ ኬቅርቦ እየ። ድርኺት(ኢንስፓይሬሽን(=> እቶም መበቆላዊ ቅዱስ ጽሑፋት ኲሎም ብድርኺት መንፈስ ኣምላኽ እዮም ተጻሒፎም። ስለዚ ከኣ ኲሎም ቅዱስ ጽሑፋት፡ ትንፋስ ኣምላኽ እዮም። ኣምላኽ ኡፍፍ ኢሉ ዚተንፈሶም እዮም። እቶም እተፈላለዩ ትርጉማት መጽሓፍ ቅዱስ፡ ንኣምላኽ ዚፈርሁ ሊቃውንቲ መጽሓፍ ቅዱስ፡ ነቲ መበቆላዊ ቋንቋ መጽሓፍ ቅዱስ(እብራይስጢን ግሪኽን ብምጽናዕ)፡ ካብቲ መበቆላዊ ቅዱስ ጽሑፋት በቢቋንቋና ተጠንቂቆም ተሪጉሞምልና። ስለዚ ኢና ከኣ ትርጉም(ትራንስሌሽን( እንብሎ። እዚ ማለት እቲ ኣብ ኢድና ዘሎ መጽሓፍ ቅዱስ ቀጥታዊ ቃል ብቃል ትርጉም እቲ በዂሪ ጽሑፋት እዩ። ሕጂ ከኣ ንዛ ስዒባ ዘላ ኣዚያ ኣገዳሲት ሓቂ ኪንመሃር ኢና። እዚ ማለት ግና፡ ብናቶም ሓሳብ ብናቶም ርእይቶም ንመጽሓፍ ቅዱስ ተንቲኖምልና ማለት ኣይኰነን። ሀርመንቲክስ፡ ኣገባብን ሕጊታትን ምትርጓም ቅዱስ ጽሑፋት፡ ምስቶም ናይ መጀመርታ ጸሓፍቲ ናይ ጊዜን፣ ቦታን፣ ናይ ባህልን ፍልልይን ርሕቀትን ኣለና። እቲ ነዚ ጋግ(ርሕቀት) እዚ ብምጽባብ ንትኽክለኛ ትርጉም ጽሑፋት እቶም ናይ መጀመርታ ጸሓፍቲ ንምርካብን ንምርዳእን እንገብሮ መጽናዕቲ፡ ሀርመኒትክስ(ምትርጓም-ምትንታን) ቅዱስ ጽሑፋት ይባሃል። እምባኣር እተፈላለዩ ኮመንታሪታትን እተፈላለዩ መንፈሳዊ ሰባት ዝጽሕፍዎም መጻሕፍትን ከነንብብ ከሎና፡ ቅኑዕ ዝዀነ ናይ ሀርመነቲክስ ኣግባብን ሕጊታትን እንፈልጥ ኪንከውን ኣዚዩ ወሳኒ እዩ። ንተባህለ ኲሉ “ኣሜን!“ እንብል ዘይኰነስ ትኽክለኛ ኣብነት እቶም ኣብ ላዕሊ ጠቒስናዮም ዘለና ሰብ ቤርያ እንኽተል ኪንከውን ኢና ማለት እዩ! (ግብ17፡11)። ሕቶ 1. ንድርኺት ግለጾ።

2.2

እቲ ብድርኺት እተዋህበ ጽሑፍ ቃል

ንሕና ወንጌላውያን ኣመንቲ እቲ ምሉእ መጽሓፍ ቅዱስ፣ ኲሉ ቅዱስ ጽሑፍ ትንፋስ ኣምላኽ እዩ (All Scripture is inspired) እዩ ኢልና ኢና እንኣምን። እዚ ማለት እቲ ምሉእ መጽሓፍ ቅዱስ ኣምላኽ ኡፍፍ ኢሉ ዚተንፈሶ(እተዛረቦ( ትንፋስ ኣምላኽ እዩ፡ ዘረባ ኣምላኽ እዩ። እቲ ምሉእ መጽሓፍ ቅዱስ፡ ኢንስፓይርድ ገይጋ ዝባሃል ዘይብሉ ቃል ኣምላኽ እዩ። እዚ ማለት ግና፡ እቲ ኣብ መጽሓፍ ቅዱስ ተመዝጊቡ ዘሎ ኲሉ ቃላት ወይ ዘረባታት፡ ካብ መበቆሉ፡ ካብ ኣምላኽ መንጪዩ ማለት ግና ኣይኰነን። እዚ ሓቂ እዩ፡ ምኽንያቱ መጽሓፍ ቅዱስ እቲ ካብ መጀመርታ ምንጩ ኣምላኽ ዚዀነ፡ ቃል ኣምላኽ ቃል መላእኽቲ፣ ቃል ሃዋርያት፣ ጥራይ ዘይኰነስ፡ ቃል ሰይጣን፣ ቃል እቶም ሓሰውቲ ዓየይይቲ፣ ቃል ኣጋንንቲ ድማ መዝጊቡ ሒዙ ኣሎ። ስለዚ ከኣ “ነቲ ቃል ሓቂ ትኽ ንትኽ ናይ ምምቃል“ ሓላፍነት ኣብ ቦታኡ እዩ። ናይ ሰባት ዓወታትን ናይ ሰባት ውድቀትን(ጥፈሻ(፣ ናይ ሰባት ምግላጽን ናይ ሰባት ሓሶትን ኣብቲ ቅዱስ መጽሓፍ ንኪምዝገብ ኣምላኽ ቅኑዕን ኣድላዪን ኰይኑ ረኺብዎ። እቶም ናይ መጀመርታ ጸሓፍቲ መጽሓፍ ቅዱስ፡ እተፈላለየን ብዙሕ ነገራትን ንኪጽሕፉ ብ ኣምላኽ ተደሪኾም። ምኽንያቱ ኣምላኽ እንታይ ከም እተባህለን ከምእተገብረን ኪንፈልጥ ስለ ዝደለየና። ነኣብነት ኣብ ዘፍጥረት 3:1-13 ነንብቦ። ካብዚ ጽሑፍ እዚ፡ካብ ጥቕሲ2-5 ንዘሎ ኣብነት ንውሰድ። እዚ ጽሑፍ እዚ ኢንስፒረድ ዲዩ ወይስ ኣይፋሉ? እቲ መልሱ፡ እወን ኣይኰነን እዩ። (Yes and no!) ነስተውዕል፡ ኣብ ቃል ኣምላኽ፡ ኣብ ኣምላኽ፡ ኣብቲ እንሰብኮ ወንጌል ወዲ ኣምላኽ እወን ኣይኰነን ዝባሃል ነገር የለን። እሞ ኣብ ዘፍ3፡2-5 ንዘሎ ጽሑፍ(ዘረባ( እወን ኣይኰነን ኪንብል ከሎና ደኣ እንታይ ማለትና ኢና? እወ ኪንብል ከሎና፡እዚ ክፋል እቲ መንፈስ ቅዱስ ሙሴ ንኪጽሕፋ ዝደረኾ ቅዱስ ጽሑፍ እዩ። ንዘፍጥረት፣ ዘጸኣት፣ ዘለዋውያን፣ ዘሁልቅ፣ዘዳግም ሙሴ እዩ ጽሒፍዎ። ሙሴ ኪጽሕፎ ከሎ፡ ብመንፈስ ቅዱስ ተደሪኹ እዩ ጽሒፍዎ። ስለዚ ከኣ ኣብዘን 5 መጻሕፍቲ ዘሎ ጽሑፍ ኲሉ፡ የውጣውን ከተረፈ፡

15

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ዘረባ ኣምላኽ እዩ ትንፋስ ኣምላኽ እዩ ቃል ኣምላኽ እዩ። እዚ ማለት ግና፡ እቲ ኣብዚ 5 መጻሕፍቲ ተምዝጊቡ ዘሎ ኩሉ ሰረባት ካብ መበቆሉ ምንጩ ኣምላኽ እዩ፡ ማለት ግና ኣይኰነን። ስለዚ ከኣ፡ ኣብ ዘፍጥረት3፡2-5፡ ዘረባ ሰይጣን ኣሎ፣ ዘረባ ሄዋን ከኣ ኣሎ። 1ይ) እቲ ሰይጣን ኣብዚ ተዛሪብዎ ዘሎ ዘረባ፡ ብመንፈስ ኣምላኽ ተደሪኹ ኣይኰነን ተዛሪብዎ። 2ይ) እቲ ሄዋን ኣብዚ ተዛሪባቶ ዘላ ዘራባ፡ ብመንፈስ ኣምላኽ ተደሪኻ ኣይኰነትን ተዛሪባቶ። 3ይ) ሙሴ ንዘፍጥረት 3፡2-5 ኪጽሕፎ ከሎ ግና፡ ብመንፈስ ኣምላኽ ተደሪኹ እዩ ጽሒፍዎ። ሙሴ እዚ ንኽጽሕፎ ኣምላኽ እዩ ኣዚዝዎ ደሪኽዎ። ንምንታይ ዕላማ? ስለ ምንታይ እቲ ካብ ፈለማ፡ ካብ መበቆሉ ኣምላኽ ጥራይ ምንጩ ዝዀነ ቃል ዘይጻሓፈልና? እቲ ምኽንያት ኣዚዩ ንጹርን ኣዚዩ ኣገዳስን እዩ። 1ይ) ንትምህርትና ተጻሒፉ! ሮሜ 14፡3-4 2ይ) ንመለበሚን ንተግሳጽ ኪዀነናን እዩ ተጻሒፉ “ጴጥሮስ ከኣ፡ ኲሎም እኳ ብኣኻ እንተ ተዓንቀፉ፡ ኣነስ ከቶ ኣይዕንቀፍን እየ፡ ኢሉ መለሰሉ።“ (ማቴ26፡33) እዚ ጽሑፍ እዚ ኢንስፓይርድ ዲዩ? እቲ መልሱ፡ እወን ኣይኰነን እዩ። ማቴዎስ ሃዋርያ ንማቴዎስ 26፡33 ንኪጽሕፎ ብመንፈስ ቅዱስ ተደሪኹ እዩ ጽሒፍዎ። ሓቂ እዩ ነዚ ዘረባ እዚ ጴጥሮስ እዩ ተዛርብዎ። ይኹን ደኣ እምበር ጴጥሮስ ባዕሉ ግና ብመንፈስ ቅዱስ ተደሪኹ ኣይኰነን ነዛ ዘረባ እዚኣ ተዛሪብዋ። እዚ ዘረባ እዚ ከኣ ኣብ ርእሰ-ተኣማንነት(Self-Confidence( እተመርኰሰ ሓሶት እዩ። ተጋጊዩ ከም ዘሎ ብምንጋር፡ ጐይታ ንጴጥሮስ ኪሕግዞ ፈቲኑ፡ ጴጥሮስ ግና ብትዕቢቱ ፈጺሙ ዐይሩ ስለ ካብ ውድቀት ኪድሕን ኣይከኣለን። እምባኣር እቲ ምምዝጋብ ዘረባ ጴጥሮስ ኣብ ማቴ26፡33 ኢንስፓይሪድ እዩ፡ እቲ ዘረባ ባዕሉ ግና ሓሶት እዩ ኪንብል ንኽእል። ሕቶ 2. እዚ ዝስዕብ ጥቕሲ ኢንስፓይርድ ዲዩ?

“እቲ ተመን ድማ ነታ ሰበይቲ፡ ኣይፋልኩም፡ ኣምላኽ ደኣ ካብኣ ምስ እትበልዑ መዓልቲ ኣዒንትኹም ከም ዚኽፈታ፡ ከም ኣምላኽውን ከም እትዀኑ፡ ጽቡቕን ክፉእን ከኣ ከም እትፈልጡ፡ ስለ ዝፈለጠ እዩ እምበር፡ ከቶ ኣይትሞቱን ኢኹም፡ በላ።“ (ዘፍ3፡4-5) ሕቶ3. ኣብ ማቴ26፡33 መኖም እዩ ኢንስፓይርድ(ተደሪኹ፡ ማቴዎስ? ጴጥሮስ? ወይስ ክልቲኦም? ግለጽ

እቲ ኣብ መጽሓፍ ቅዱስ ዘሎ ኲሉ ብድርኺት መንፈስ ቅዱስ እዩ ተጻሒፉ። እዚ ማለት ግና፡ እቲ ኣብ ውሽጢ መጽሓፍ ቅዱስ ዘሎ ዝርርብ ሰባት ኪምዝገብ ከሎ፡ እቲ ናይቲ ተዛራቢ ዘረባ ብድርኺት ድዩ ወይስ ኣይኰነን ኪንፈልጥ ኣለና። ኣብ ናይ ሰይጣንን ኣጋንንትን ዘረባ እተመርኰሰ ዶክትሪን ኣይነቅውምን ኢና። ነቲ ዘረባ እቶም ብልሹዋት ሰባት (ነኣብነት ናይ ሃናንያን ሰጲራን ዘረባ፡ ናይቲ ሃብታም ገዛኢ ዘረባ ፡ ዘረባታት እቶም ሓሰውቲ ነብያትን እቶም ጸላእቲ መስቀልን) ከም ሓቂ ገርና ኣይንወስዶን ኢና። ነኣብነት ጰጥሮስ ንጐይታ ኪገንሖ ከሎ፡ “ እዚስ ይባልህካ“ ኢሉ ኪገንሖ ከሎ፡ (ማቴ16፡22) ጰጥሮስ ኢንስፓይርድ ከም ዘይኰነ ርዱእ እዩ። ሕቶ4. እቶም ኣብ ግብሪ ሃዋርያት 21፡28 ዘለዉ ተዛረብቲ ሓቀኛታት ዲዮም?

2.3

ኲሉ ቅዱስ ጽሑፍ ነዚ ዝስዕብ ይጠቕም

ዋላኳ ኲሉ እቲ ቅዱስ ጽሑፍ ኢንስፓይርድ እንተዀነ፡ እቲ ተመሃራይ መጽሓፍ ቅዱስ ግና፡ ከመይ ገይሩ ኣብ ቅድሚ ኣምላኽ ዜሕፍር ብዘይብሉ መገዲ ትኽ ንትኽ ኪመቅሎ ከም ዝግባእ ኪፈልጥ ኣለዎ። እምባኣ ሰለተ መገዲታት ጠቅሚ(ኣገልግሎት( እቲ ቅዱስ ጽሑፍ ኪንምልከት ኢና።

16

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ 2.3.1

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ኲሉ ቅዱስ ጽሑፍ ነገልግሎት ይጠቅም

ኲሉ እቲ ቅዱስ ጽሑፍ እቲ ምሉእ መጽሓፍ ቅዱስ( ብድርኺት መጽሓፍ ቅዱስ እተጻሕፈ ስለ ዝዀነ፡ ኩሉ ነገልግሎት ይጠቅም። እዚ ማለት፡ ንትምህርቲ፣ ንተግሳጽ፣ ንምቅናዕን ንጽድቂ ዝዀውን ምእዳብን ይጠቅም። ግናኸኣ ብመዕቀኒ እቲ ብናይ ጳውሎስ ወንጌል ዝቀረበ ሀርመኑቲካዊ ቅጥዒ ወይ ስርዓት (Hermeneutical framework) ኪግበር ኣዚዩ ወሳኒ እዩ። እዚ ከኣ ብመንጽር እቲ እተገልበጠ ኣጠቃቕማ ጽሑፋት ብሉይ ኪዳን እቶም ተቃወምቲ እዩ። እቶም ተቃወምቲ፡ ንትምህርቲ ካብ ስነ-ምግባር (መርሓ፡ኣካይዳ፣ኣደብ፣ ባህሪ) ምፍታሕ እዩ ፍሉይ መፍለጢኦም። እምባኣር ናይ ጳውሎስ፡ ናይ ኲሎም ቅዱስ ጽሑፋት ድርኺትነት ናይ ምጽሓፉ ዕላማ፡ ብዛዕባ ጠቅሚ ኲሎም ቅዱስ ጽሑፋት (ገለ ግለ ዘይኰነስ፡ ምሉእ መጽሓፍ ቅዱስ) ከተኩርን ከጉልሕን ስለ ዝደለየ እዩ። ጳውሎስ ንጢሞቴዎስ፡ ብመንጽር እቲ ካልእ ምህሮ እቶም ተቃወምቲ ኰነ፡ እቶም ብምህሮ እቶም ተቃወምቲ እተበከለ ህዝብን፡ ንትምህርቲ ንተግሳጽ ንምቅናዕ ብመገዲ ጽድቂ ንምእዳብን፡ ነቲ ምሉእ መጽሓፍ ቅዱስ ኪጥቀም ኣለዎ። “ንትምህርቲ“ ዝብል ብመሰረት እቲ ዓንቀጽ፡ ነቲ ናይ ምምሃር ተግባር የመልክት። እቲ ምሉእ ትሕዝቶ ትምህርቱ፡ እቲ ኣምላኽ ኡፍ ኢሉ ዝተንፈሶ ምሉእ መጽሓፍ ቅዱስ እዩ። እምባኣር ጢሞቴዎስ ኪምህር ከሎ፡ ነቲ ምሉእ ትንፋስ ኣምላኽ ኪምህር ኣለዎ! (እቶም ሓሰውቲ ዓየይይቲ ነቲ ምሉእ ትንፋስ ኣምላኽ ኣይምህሩን ማለት እዩ! ካብቲ ቅዱስ መጽሓፍ እኮ ይጠቅሱ እዮም፡ ግናኸ ብምጥዋይ እዮም ዚጠቅሱዎ! ንጥፍኣት ርእሶምን ሰማዕቶምን ይጠዋውይዎ! (2ጴጥ3፡16( ጢምቴዎስ ኪግስጽ ኣለዎ፡ ግናኸ ኪግስጽ ከሎ፡ ነቲ ምሉእ ትንፋስ ኣምላኽ ኪጥቀም ኣለዎ። ምግሳጽ ማለት ወቐሳ፣ ዘይተቀባልነት ንጽገት፣ ተግሳጽ መግናሕቲ ፡ ግጉይነቱ ብምርኣይ ብምርግጋጽን ብምርታዕን ፍሹል ምግባር፡ ምፍራስን። እንተዳኣ ንተግሳጽ ብኣሉታዊ ተመልኪትናዮ፡ እታ ስዒባ ዘላ ተግባር፡ ንሳ ከኣ ምቅናዕ (correcting) ድማ ኣዎንታዊ እያ። እዚ ምስቲ ጳውሎስ ነቶም መተዓይይቱ ዚሃቦም መምርሒ ብንጹር ይሰማማዕ (2ጢሞ2፡24-26 & ቲቶስ1፡130)። ብምቅጻል ናብታ ራባዓይቲ ተግባር ንመጽእ፡ ንሳ ከኣ «ስልጠና» (training in righteousness) እትብል። (training, education, paideia)። እዚ paideia ዝብል ቃል ኣብቲ ናይ ግረኮ - ሮማን ባህሊ ኣዚዩ ዓብላሊ ዝነበረ ሓሳብ እዩ። ሓደ ብብዙሕ ዲሲፕሊን ሓሊፉ ዚለዓለ ባህሪ ዚወነነ, ርእሱ ብምግታእ፣ ብቅንዕናን ዕቱብነትን ብምምልላሱ ኣብቲ ዚለዓለ ደረጃ ምዕባለ( ንዝበጽሐ ሰብ ዘመልክት እዩ። እምባኣር፡ እታ ቀዳመይቲ ተግባር ንኲለን እተን ካልኦት ዝጠርነፈት ኰይና፡ ኣተኲሮኣ ግና እታ ናይ መወዳእታ ተግባር(paideia = education) እያ። ኣብ መንጎ እዘን ክልተ፡ “ተግሳጽን ምቅናዕን“ ዝብላ ኣለዋ። እዚኣተን ብዚያዳ ንሓጢኣት ኣብ ምግላጽን ኣብ ለውጥን ዘተኲራ እየን። እቲ ዕላማ፡ እቶም ተቃወምትን እቶም ብትምህርቶም እተጸልዉ ሰባትን ስሕተቶም ተመልኪቶም ተነሲሖም ናብቲ ጥዑይ እምነት ብምምላስ(2፡24-25) ናብቲ ኣምላኽ ዚደልዮ ቅኑዕ ህይወይ (ናይ ጽድቂ ህይወት) ንምብጽሕ እዩ። ሕቶ 5. ካብዘን ዚስዕባ ጽሑፋት ብዛዕባ እቲ ብሉይ ኪዳን እንታይ ንመሃር? ሀ. 1ቆሮ. 9፡9 ለ. ሮሜ. 4፡23-24 ሐ. 1ቆሮ. 10፡11-12 ሕቶ 6. ካብቲ ኣብ ግብሪ ሃዋርያት 5፡1-11 ዘሎ ናይ ሃናንያን ሰጲራን ታሪኽ እንታይ ንመሃር?

17

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ 2.3.2

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ንትምህርቲ (Doctrine) ይጠቅም

ነፍሲ ወከፍ ጽሑፍ ንምትምህርቲ ንተግሳጽ፣ ንምቅናዕ ንጽድቂ ዝዀውን ምእዳብ ይጠቅም ኢልና ኣሎና። ነፍሲ ወከፍ ጽሑፍ ዶክትሪን ንምቛም ይጠቅም( የገልግል) እዩ ምባል ግና፡ ናብ ዘይተደልየ ጽንፈነት ዝመርሕ እዩ። ስለዚስ ኲሉ እቲ ቅድስ ጽሑፍ ኣይኰነን ንሰረት እምነት ዝውዕል። መልእኽትታት ብምልኡ ንሰረተ-እምነት ብዝዓለመ መገዲ እዩ ተጻሒፉ።ብጀካ እቲ ኣገባብ ሰላምታት፣ ግላዊ ነገራትን፣ ካብ ሓደ ባህሊ ናብ ካልእ ባህሊ ኪመሓላለፍ ዘይክእል ነገራትን፡ እቲ ምሉእ ክፋል እቲ መልእኽቲታት ቅኑዕ ሰረት-እምነት ንኽልወና ተባሂሉ እተጻሕፈ እዩ። ነቲ ኣብ ወንጌላትን ግብሪ ሃዋርያትን ተጻሒፉ ንዘሎ ተሪኻዊ ጽሑፋት ንእጥቀመሉ ኢና ማለት ኣይኰነን። ኣብቲ ኣብ 4 ወንጌላት ዘሎ ናይ ሃዋርያት ትምህርቲን ሰረተ-እምነት ነቅውም ኢና። ግናኸ ኣብ ከምዞም ጥቕስታት፡ ዶክትሪን(ሰረተ-እምነት) ከይነቅውም ኪንጥንቀቕ ይግባእ። ማር. 11፡2 ማቴ. 10:9 ዮሃንስ. 21፡18 እዞም ጥቕሲታት ነገልግሎት ጠቀምቲ(ሓገዝቲ) እዮም። ግናኸ በዞም ምኽንያቱ ካብቲ ታሪኽ እተነጸሉ ጥቕስታት ስለ ዝዀኑ።

ኪምርምር እንከሎና ግና፡ነፍሲ ወከፍ ፍጻሜታት ዶክትሪን ንምቋም ጐይታና የሱስ ትህምህርትን ኣብቲ ኣብ ግብሪ ሃዋርያት ዘሎ ናይ ዝስዕቡ ዝበሉ ታሪኻዊ ዛንታታት(historical Naratives) ዝገልጹ

ጥቕሲታት ጌርና ሰረት-እምነት ንምቋም ግና ሓገዝቲ ኣይኰኑን።

ሕቶ 7. “ኲሎም ሓጢኦም ክብሪ ኣምላኽውን ስኢኖም።“ (ሮሜ3፡23) እዛ ጥቕሲ እዚ ደክትሪን ንምቋም ደጋፊት ድያ? ግለጽ ሕቶ 8. “ብናይ ፍቕሪ ምስዕዓም ንሓድሕድኩም ሰላም ተባሃሀሉ።“ (1ጴጥ5፡14) ይብል። እሞ ኣብ1ጴጥ5፡14 ኣደጊፍካ ዶክትሪን ምቋም ገይጋነቱ እንታይ እዩ። ሕቶ 9. ኣብ ግብሪ ሃዋርያት 4፡32-33 ኣደጊፍና፡ ክርስትያናት ንብረት ኪህልዎም የብሉን ኢልካ ምምሃር ገይጋ ድዩ ወይስ ቅኑዕ? ግለጽ። ሕቶ 10. “ሽዑ፡ ኣነ እየ፡ ምስ በሎም፡ ኣድሐርሐሩ ናብ ምድሪውን ወደቑ“ (ዮሃ18፡6) ንዝብል ጥቕሲ ንዶክትሪን ምጥቓም ገይጋ ዝዀነሉ ምኽንያት እንታይ እዩ?

2.3.3

ንግላዊ ተፈጻሚነታት(ትግባሬታት) ይጠቅም

ዝበዝሕ ቅዱስ ጽሑፋት ንግላዊ ርግጽነትን ምትብባዕን መረጋገጽን ይጠቅም እዩ። ይኹን ደኣ እምበር ኣብዚ ኣዚዩ ዓብዪ ጥንቃቔ ይሓትት እዩ። ከምዚ ዝስዕብ ዝብል ግጥሚ ኣምሎ፡ “ኣብቲ መጽሓፍ ዘሎ ኲሉ ተስፋ ናተይ እዩ ነፍሲ ወከፍ ምዕራፍ፡ ነፍሲ ወከፍ ጥቕሲ፡ ነፍሲ ወከፍ መስመር; ኣብቲ መጽሓፍ ዘሎ ኲሉ ተስፋ ናተይ እዩ“ እወ ኣብቲ መጽሓፍ ዘሎ ነፍሲ ወከፍ ተስፋ ናትና ምዃኑ እንሰማማዓሉ መገዲ ኣሎ እዩ። ንሱ ከኣ እቲ ምሉእ መጽሓፍ ቅዱስ ትንፋስ ኣምላኽ ስለ ዝዀነ፡ ንምሉእ መጽሓፍ ቅዱስ ኪንጥቀመሉ ተዋሂቡና እዩ፡ ይዂን ደኣ እምበር መጽሓፍ ቅዱስ ንምንታይ ንምንታይ ይጠቅም ፈሊና ኪንፈልጦ ከም ዝግባኣና ድማ ተማሂርና ኣለና።(2ጢሞቴዎስ3፡16-17) እምባኣር ኲሉ ቅዱስ ጽሑፍ ነገልግሎት ይጠቅም፣ ዚበዝሕ ቅዱስ ጽሑፍ ንዶክትሪን ይጠቅም፡ ኲሉ ዘይኰነስ ገለ ገለ ድማ ንግሊ ትግባረ ይጠቅም። በቶም ቅኑዓት ግናኸ ንቃል ኣምላኽ ጥበብ ብዝጐደሎ መገዲ “ይግባኒ እዩ“ ዝብሉ(ክሌም ዝገብሩ( ሰባት ብዙሕ ዕግርግር ድብልቕልቕን ሕልኽላኻትን ተፈጢሩ እዩ። ከም ሓቂ እንተዳኣ ብትኽክል ንቅዱስ ጽሑፋት ተመልኪትናዮም፡ ዋላ ሓደ እኳ ንዂሎም ተስፋታት መጽሓፍ ቅዱስ ይወሃቡኒ ኪብል ዝደሊ የለን። እስከ በሉ ነዞም ዚስዕቡ ተስፋታት “ንዓይ ይግቡኡኒ እዮም! ይወሃቡኒ!“ ኢሉ ኪጠልብ ዝደሊ መን ኣሎ?

18

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

“ብመዓልቲ ፍርዲ ግና ካባኻትክን ንጢሮስን ሲዶናን ከም ዚቐልል፡ እብለክን አሎኹ።“ (ማቴ11፡22) “የሱስ ከኣ፡ በዛ ለይቲ እዚኣ ደርሆ ኸይነቀወ፡ ሰለስተ ሳዕ ክትክሕደኒ ኢኻ፡ ኢለ ብሓቂ እብለካ አሎኹ፡ በሎ። “ (ማቴ26፡34) “ጴጥሮስ ድማ፡ ከመይከ መንፈስ እግዚኣብሄር ንምፍታን እተሰማማዕኩም፧ ኣእጋር እቶም ንሰብኣይኪ ዝቐበሩ እንሆ፡ ኣብ ደገ ኣለዋ፡ ንኣኺ ድማ ኬውጽኡኺ እዮም፡ በላ። “ (ግብሪ ሃዋርያ 5፡9) ሕቶ 11. ነፍሲወከፍ ክርስትያን ንነፍሲ ወከፍ ተስፋታት መጽሓፍ ቅዱስ ክሌም ኪገብሮም ይግባእ ድዩ? ግለጽ

“እዚ ናተይ እዩ!“ ኢልካ ኪትጠልቦም ዘይትደሊ(ክሌም ኪትገብሮም ዘይተሊ) ጥቕስታት መጽሓፍ ቅዱስ ከም ዘለዉ እንተዳኣ ተሰማሚዕካ፡ እሞ ነፍሲ ወከፍ ተስፋታት መጽሓፍ ቅዱስ ናተይ እዩ ኣይትበል! እምባኣር ኲሉ ተስፋታት መጽሓፍ ቅዱስ ናትና ከም ዘይኰነ ንፍለጥ፡ ብዛዕባ እዚ ከኣ ንኣምላኽ ነመስግን።

“እሞኸ ብዛዕባ እኒ ጊዴዎን፡ እኒ ባራቅ፡ እኒ ሳምሶን፡ እኒ ይፍታሄ፡ እኒ ዳዊትን ሳሙኤልን ነብያትን እንታይ ክብል እየ፧ ብዛዕባኦም ከየዘንትወልኩም ጊዜ ይሐጽረኒ እዩ። ንሳቶም ብእምነት ንመንግስትታት ሰዓሩ፡ ጽድቂ ገበሩ፡ ነቲ ተስፋ እተገብሮ ረኸቡ፡ ኣፍ ኣናብስ ዓጸዉ፡ ንሓይሊ ሓዊ ኣጥፍኡ፡ ካብ ስሕለት ኣስያፍ ደሐኑ፡ ካብ ድኻም በርትዑ፡ ኣብ ውግእ ሐየሉ፡ ንሰራዊት ኣህዛብ ኣህደምዎም። ኣንስቲ ንምዉታተን ብትንሳኤ ተቐቢለናኦም። ካልኦትውን ተሰቀዩ እሞ፡ ዚሐይሽ ትንሳኤ ምእንቲ ኺረኽቡ ኢሎም ምሕረት ኣይደለዩን። ገሊኣቶም ድማ ብልግጫን ብመግረፍትን፡ ኣብ ልዕሊ እዚውን ብመቝሕን ማእሰርትን ተፈተኑ። ብዳርባ እምኒ ተቐትሉ፡ ተመገዙ፡ ተፈተኑ፡ ተሰይፎም ሞቱ፡ ኣጐዛ ኣባጊዕን ዲኖ ኣጣልን ተኺዲኖም ዞሩ፡ ሰኣኑ፡ ጸበቦም፡ ሓሳረ መከራ ጸገቡ፡ ዓለም ንኣታቶም ዘይትበቅዕ ኰይናስ፡ ኣብ በረኻታትን ኣብ ኣኽራንን ኣብ በዓትታትን ኣብ ጐዳጕድ ምድርን ኰለል በሉ። ብጀካና ናብ ፍጻሜ ምእንቲ ኸይበጽሑስ፡ ኣምላኽ ብዛዕባና ዚሐይሽ ስለ ዝሐለየ፡ እዚኦም ኵላቶም፡ ብእምነት ተመስኪሩሎም ዘሎ፡ ነታ ተስፋ ኣይረኸብዋን።“ (እብ11፡32-40) ኣብዚ ኽፍሊ እዚ ነፍሲ ወከፍ ሰብ ተዓዊቱ እዩ ስዒሩ እዩ። ይዂን ደኣ እምበር ገሊኦም ካብ ሞት ኣምሊጦም ብህይወት ብምንባር እዮም ሲዒሮም። ገለ ገሊኦም ግና ብሞት ብምሕላፍ እዮም ሲዒሮም። እቶም ኣብ እምብራውያን 11 ዘለዉ ኲሎም ብእምነቶም እተናእዱ እዮም። ይዂን ደኣ እምበር ገለ ገሊኦም ብብርቱዕ መከራ ዝሓለፉ እዮም። እብራውያን11፡34 “ንሓይሊ ሓዊ ኣጥፍኡ፡ ካብ ስሕለት ኣስያፍ ደሐኑ፡ ካብ ድኻም በርትዑ፡ ኣብ ውግእ ሐየሉ፡ ንሰራዊት ኣህዛብ ኣህደምዎም።“ ይብል። በቲ ሓደ ሸነኽ ግና፡ ጳውሎስ ብለይቲ ኪሃድም ነይሩዎ። ከምኡውን ዮሴፍን ማርያም ኣደ ጐይታናን። ነቲ ፍሉጣት ተስፋታት ብሉይ ኪዳን “እዚ ይግባኒ እዩ!“ ኢሎም ክሌም ኣይገበሩን(ኣይጠለቡን! እምባኣር ንተስፋት ቅዱስ ጽሑፋት ክሌም ኪንገብር ከሎና ጊዜ ኣምላኽን መደብ ኣምላኽ(ኣሰራርሓ ኣምላኽ( ኪንፈልጥ ይግባእ። ሰይፊ ሳኦል ንቁሩብ ስሒታቶ ንዳዊት። ኣብ መንደቅ ከኣ ተሸኺላ። (1ሳሙ19፡10)። ዋላኳ ንመዝሙር91፡7 ዚጸሓፈ ሰብ ዳዊት እንተዀነ፡ ነታ ጥቕሲ እቲኣ ጠቒሱ ኣብ ቅድሚ ሳኦል ተገቲሩ ጠጠው ኪብል ጊዜ ኣምላኽ ከም ዘይኰነ ተረዲኡ፡ ስለ ህይወቱ በተን ክልተ ጽቡቃት ኣእጋሩ ካብ ቅድሚ ሳኦል ሃዲሙ ኣምሊጡ። ሕቶ 12. «ኣብ ጥቓኻ ሽሕ፣ አብ የማንካውን እልፊ ኺወድቁ እዮም፣ ኣባኻ ግና ኣይኪበጽሕን እዩ።» (መዝ91፡7) ዮሴፍን ማርያምን ብለይቲ ኪሃድሙ ድዩ ፍቓድ ኣምላኽ ነይሩ ወይስ ነዚ ኣብ መዝሙር. 91፡7 ዘሎ ተስፋ ክሌም ምግባር? እምባኣር ኣየናይ ተስፋ ወይ ከኣ ጥቕሲ ነየናይ እዋን ንጠቕስ፡ መንፈስ ቅዱስ ጥራይ እዩ ኪረዳና ዝኽእል። ዋላ ነቲ ኪንሓርዮ ዘይንደሊ ጥቕሲ ይሕረየልና፡ ንኪመርሓና ከነፍቅደሉ ይግባእ። “መንፈስ ድማ ከምኡ ንድኻምና ይድግፎ እዩ። ከመይ ጌርና ኽንጽሊ ኸም ዚግብኣና፡ ኣይንፈልጥን ኢና፡ ስለዚ እቲ መንፈስ ባዕሉ እዩ ብዘይንገር እህህታ ዚልምነልና። እቲ ልቢ ዚምርምር፡ ንሱ ምእንቲ እቶም ቅዱሳን ከም ፍቓድ ኣምላኽ ገይሩ ይልምን እዩ እሞ፡ ነቲ ሓሳብ መንፈስውን እንታይ ምዃኑ ይፈልጦ እዩ።“ (ሮሜ8፡26-27) እዚ ሮሜ. 8፡26 ይብል ከም ዘሎ፡ «መንፈስ ድማ ከምኡ ንድኻምና ይድግፎ እዩ» ንሕና ድኻም ኣለና። ዝበዝሕ ጊዜ ፡ «ከመይ ጌርና ኽንጽሊ ኸም ዚግብኣና፡ ኣይንፈልጥን ኢና» ሓደ እዋን ናይ ክልተ መንእሰያት ዝርርብ ሰሚዐ ብቀስታ ዚሰሓቅኩሉ ነገር ከካፈለኩም። ብዛዕባ ክልቲኦም ዝጠመቱዋ ሓንቲ ጽብቅቲ ጓል ሓደ ፓስቶር ዝምልከት እዩ። እቲ ቀዳማይ ከምዚ ይብሎ፡ ኣብታ «ኲሉ ነገር ናትኩም እዩ» እትብል ኣብ 1ይቆረ3፡21 ዘላ ቃል

19

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ተስፋ ተመርኲሰ፡ «እዛ ጓል ፓስቶር ሰበይተይ ንኽትከውን ይደሊ (claim) ኣለኹ» ይብሎ። እቲ ሓደ ትቕብል ኣቢሉ፡ «እዚ መስሓቕ እዩ» ይብሎ ነቲ ብጻዩ። «ኣይኣንስ ኣብታ ቃል ተስፋ እቲኣ ተደጊፈ ሰበይተይ ንኽትከውን እንዲየ ዝደሊ (claim) ዘለኹ!» ይብሎ። እቲ ሓቂ ክልቲኦም ኣይተመርዓወዉዋን። እታ ጓል ንኻልእ መንእሰይ ተመርዒያ። ካብዚ እንታይ ንርዳእ? ኽልቲኦም ከመይ ከም ዝጽሉዩ ኣይፈለጡን። ክልቲኦም ብድኻም ስጋ ተጠቒዖም። ሕቶ13. ኣብ ሓደ ውሱን ጊዜ ነየናይ ቃል ተስፋ ኪሌም ኪንገብር ኣለና ብኸመይ ንፈልጥ? ሕቶ 14. “እቲ ብፍልጠት ክብሩን ደግነቱን ዝጸውዓና ኣምላኻዊ ሓይሉ ንህይወትን ንፍርሃት እግዚኣብሄርን ዚኸውን ኵሉ ኻብ ዚህበና፡ “ (2ጰጥ1፡3)። ነቲ ኣብዛ ጥቕሲ «ኵሉ ኻብ ዚህበና ካብ ዝህበና» እትብል ግለጽ።

ሎሚውን ኣምላኽ ንውልቀ ሰባት ይዛረብ እዩ። ብምርሒት መንፈስ ጰጥሮስ ናብ ቤት ቆርኔሎስ ከይዱ (ግብ10፡9-20)። ጳውሎስ ብምግላጽ ናብ ዮሩሳሌም ከይዱ (ገላ2፡2)። ልክዕ ከምኡ ድማ ብመንፈስ ቅዱስ ኪንምራሕ ይከኣል እዩ። ኪንጽሊ ከሎና መንፈስ ቅዱስ ንሓደ ተስፋ ቃሉ ኣብ ልብና ከምጸኦ ይኽእል እዩ። እታ ጥቕሲ እቲኣ ንዓና ምዃና መንፈስና ምስ ዝምስክረልና፡ ንጐይታ ነመስግን። ይኹን ደኣ እምበር ንስጋና ባህ ስለ ዘብል፡ ዘዝመረጽናዮም ጥቕሲታት ኪንኣሪ ቅኑዕ ኣይኰነን። ኣገዳሲ ኣብ ዝዀነ ጉዳያት ባዕሉኹም ኰነ ካልእ ክርስትያን ብጻይኩም ጥቕሲታት እናጠቀሰ ኪመርሑኹም ኣይተፍቕዱ። እንተ ዘይኰነ ከምቲ ብኣንበሳ እተበልዐ መንእሰይ ነብዪ ብጸላኢ ከይትብልዑ! (1ነገስት13!) ብዙሓት ሰባት ንገዛእ ርእሶም ተገበርቲ (appliers)ተስፋታት ኣምላኽ ገይሮም ስለ ዚሾሙዋ፡ ኣብ ብዙሕ ተስፋ ምቁራጽን ስዕረትን ወዲቆም እዮም። ገለ ገለ ድማ ኣብ ገለ እዋን ኣብ ገለ ኲነታት ንኻልኦት ሰባት ንዝሰርሓሎም ተስፋ ንገዛ ርእሶም ብምጥቓስ ኣብ ጸገም ይወድቁ። ሕቶ 15. ሎሚ ኣብ ዘፍ6፡14 ኣደጊፍካ መርከብ ዘይምህናጽ ገይጋ ዝዀነሉ ምኽንያት እንታይ እዩ?

እምባኣር ጐይታ ከም ዝመርሓኩምን ምስቲ ኣብዚ ስልጠና እዚ እንመሃሮ ዘለና10 ሕጊታት ምትርጓም ቅዱስ ጽሑፋትን ብዘይጋጮ መገዲ ተስፋታት ኣምላኽ ኪትትግሩ ትኽእሉ ኢኹም። ግናኸ ኲሉ ጊዜ ነዚ ንዘክር፡ ኣብ ቅድሚ ጐይታ ንምጽባይን መዓልታዊ ኣብ ህላውነት ኣምላኽ ንምንባርን ዚትክእ ነገር ኣይሃሉ።

2.4

ናይ ክላስ ዕዮ

ሕቶ 16. ኣብቲ ዘርኢ ኣብርሃም ዝብል ተስፋ ተመርኲስና (ገላ13፡14-17 & 22፡18)ነታ ምድሪ እስራኤል “ትግባኣኒ እያ“ ምባል ዘይቅኑዕ ዝዀነሉ ምኽንያት እንታይ እዩ? ሕቶ17. ክልተ ተመሃሮ መጽሓፍ ቅዱስ ብዛዕባ ገለ ተስፋት መጽሓፍ ቅዱስ ይዘራረቡ ነይሮም። እቲ ቀዳማይ ኪምረቅ ከሎ ነዚ ዝስዕብ ኪሌም ከም ዝገብር ተዛሪቡ፡ 24 ““እግርኹም ዝረገጻ ዘበለት ቦታ ናትኩም ክትከውን እያ፡ ዶብኩም ካብ በረኻ ክሳዕ ሊባኖስ፡ ካብቲ ርባ፡ ርባ ኤፍራጥስ፡ ክሳዕ ባሕሪ ምዕራብ ኪኸውን እዩ። ከምቲ እግዚኣብሄር ኣምላኽኩም ዝበለኩም፡ ናብ እትኸድዋ ዘበለት ምድሪ ፍርሃትኩምን ስምባድኩምን ኪሰድድ እዩ እሞ፡ ሓደ ሰብ እኳ ኣብ ቅድሜኹም ደው ዚብል የልቦን“ (ዘዳ11፡24-25) እቲ ኻልኣይ ድማ፡ “ካብ ኲሉ ሰብ ከኣ፡ ካብ ኤታን እት እዝራሓውን ካብ ሄማንን ካልኮል ዳርዳን፡ ደቂ ማሖል፡ ይጠብብ ነበረ። ስሙ ኸኣ ናብቶም ኣብ ዙርያኡ ዘለዉ ዂሎም ህዝብታት ወጸ“ (1ነገ4፡31) ብዛዕባ ነቲ ቅዱስ ጽሑፋት ዘለዎም ኣጠቃቕማ እንታይ ትብሉ? ሕቶ 18. ሓደ መንእሰይ ጓሳ(ፓስቶር) ኣብታ ዋና ከተማ ኪቅመጥን ድሕሪ ምምራቁ ቸርች ኪጅምር ከም ዘለዎን ተሰመዖ። እቲ “ንዮሩሳሌም ኣይትሕደጋ“ ዝብል ናይ ውልቁ ቃል ገይሩ ወሰዶ። ይዂን ደኣ እምበር እቶም መራሕቱ ግና ናብታ ንሱ ዝመጻላ ዓዲ(ገጠር( ኪምለስን ኣብኣ ኪጓስን ነገርዎ። ነዚ መንእሰይ እዚ እንታይ ምኽሪ ትህቡዎ?

20

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

2.5

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ዕዮ ገዛ

ሕቶ 19. ሰባት ብመንፈስ ቅዱስ ተመሪሖም ስለ ዝጸሓፉ እቲ ቅዱስ ጽሑፍ ኣብ ኢድና ኣሎ። (2ጴጥ1፡20-21) እዞም ጸሓፍቲ እዚኣቶም ብእተፈላለየ መገዲ ብመንፈስ ቅዱስ ተመሪሖም። ነዞም ዝስዕቡ ነፍሲ ወከፍ ጥቕሲታት ኣንብቦም እሞ፡ እቲ ጸሓፊ ቅድሚ ምጽሓፉ እንታይ ኰይኑ ተመልከት። ሀ. ዘጻ17፡24 ለ. ኤር30፡1-2 ሐ. መኽብብ12፡9-10 መ. ሉቃ1፡1-4 ረ. 1ቆረ1፡10-12 ሰ. ራእይ1፡9-11

ሕቶ 20. ኲሉ ቅዱስ ጽሑፍ ብድርኺት ጐይታ እንተዳኣ ተጻሒፉ፡ ንስለ ምንታይ ኲሉ ንዶክትሪን ዘይጠቕም?

21

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

UNIT 2፡

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ነቲ ሰይፊ ምዘዞ

ምዕራፍ 3. ሕጊ ዓውደ-ጽሑፍ ምዕራፍ 4. ሕጊ ትሕዝቶ ምዕራፍ 5. ሕጊ ቅሉልነት/ሕጊ ዘይምትሕልላኽ

22

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

3

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ሕጊ ዓውደ ጽሑፍ ( THE PRINCIPLE OF CONTEXT)

ዕላማ፡ ናይ ሓደ ጽሑፍ ታሪኻውን ስነ-ጽሑፋውን ዓወዲ ወይ ትሕዝቶ ምርካብ።

ትሕዝቶ ናይዚ ምዕራፍ 1. ምርዳእ ታሪኻዊ ድሕረ ባይታ ወይ ዓውዲ a. ትርጉም ታሪኻዊ ዓውዲ b. ሰለስተ ስጉምቲ ታሪኻዊ ዓውዲ ወይ ድሕረ ባይታ ክትረክብ c. ቀደማይ ኣብነት፡ ናይ 1ይ ቆሮንጦስ ታሪኻዊ ዓወዲ ምርካብ d. ካልኣይ ኣብነት፡ ናይ ኤፌሶን ታሪኻዊ ዓውዲ ምርካብ 2. ምርዳእ ስነ-ጽሑፋዊ ዓውዲ a. ትርጉም ስነ-ጽሑፋዊ ዓውዲ b. ሓሙሽተ ስጉምትታት ስነ-ጽሑፋዊ ዓውዲ ንምርዳእ c. ቀዳማይ ኣብነት፡ መዝሙር. 91፡11-12 d. ካልኣይ ኣብነት፡ 1ቆሮንጦስ 3፡21 “ኩሉ ናትኩም እዩ” 3. ዕዩ ክፍሊ 4. ዕዩ ገዛ ንናይ ክፍሊ ዝርርብ

3.1

ምርዳእ ታሪኻዊ ድሕረ ባይታ ወይ ዓውዲ

3.1.1

ትርጉም ታሪኻዊ ዓውዲ

እቲ Context ካብ ክልተ ናይ ላቲን ቃላት ዝመጸ እዩ። “con” (together= ብሓባር፡ ብሓደ)፡ “textus” (weave=ምእላም ወይ ምቁናን)። ስለዚ ድማ context ማለት ብሓደ ወይ ብሓባር ዝተኣለመ ወይ ዝተቆነነ ማለት እዩ። ስለዚ ድማ ነፊ ወከፍ ጥቅሲ ናይ ቅዱስ ጹሑፋት ምስቲ ታሪኻውን ስነ-ጽሑፋውን ዓውዲ ሓቢሩ ዝተፈተለ ወይ ዝተቆነነ እዩ። ሕቶ 1፡ Context ወይ ዓወዲ እንታይ ማለት እዩ?

ታሪኻዊ ዓውዲ ወይ ድሕረ ባይታ ክንብል ከለና እቲ ጽሑፋት ተኣሊምሉ ዘሎ ሕሉፍ ፍጻሜታት ወይ ኩነታት እዩ። ዓሳ ኣብ ማይ ጥራይ እዩ ክነብር ዝኽእል፡ ሰብ ድማ ኣብ መሬት ጥራይ። ከምኡ ድማ ሓንቲ ጥቅሲ ኣብ ታሪኻዊ ዓውዲ ጥራይ እያ ትነብር። ታሪኻዊ ዓውዲ እዚ ዝስዕብ የጠቃልል፡ • ጸሓፌ እቲ ጽሑፍን ዕለት ተጸሓፈሉን • እቶም ተጸሓፈሎም ወይ ተቀበልቲ ሰባት • ባህሎምን ልምድታቶምን • እቲ ጸሓፊ ክፈትሖ ወይ ክምልሶ ዝደሊ ጸገም ወይ ሕቶ

23

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ኣብ ባህላዊ ክዳን ዘሎ ስእልታት ወይ ቅርጽታት፣ (ንኣብነት ኣብ ጥልፊ ወይ ዙርያ) ኣብ ሓንቲ ፈትሊ ጥራይ እንተ ጠሚትካ ነቲ ምሉእ ስእሊ ክትርእዮ ወይ ከተለልዮ ኣይትኽእልን ኢኻ። ንሓንቲ ጥቅሲ ድማ ነቲ ንሳ ተጻሓፈትሉ ታሪኻዊ ዓውዲ እንተ ዘይሪኢኻዮ ነታ ጥቅሲ ክትርዳኣ ኣይትኽእልን ኢኻ። ሕቶ 2፡ ታሪኻዊ ዓውዲ እንታይ እዩ? እንታይ ከ የጠቃልል? 3.1.2

ታሪኻዊ ዓውዲ ወይ ድሕረ ባይታ ምርካብ

ብሓፈሻ ፣ መልእኽታት ዝያዳ ካብ ወንጌላትን ግብሪ ሃዋርያትን ኣብ ምትርጋም ይኸብድ እዩ። ስለዚ ድማ ኣብዛ ምዕራፍ ዝያዳ ንመልእኽታት ኣተኩሮ ክንህብ ኢና። (ትንቢታትውን ኣብ ምትርጋም ከቢድ እዩ። ኣብ ምዕራፍ 10 ክዝረበሉ እዩ)። ነፍሲ ወከፍ ተመሃራይ ናይ መጽሓፍ ቅዱስ ታሪኻዊ ዓውዲ ብግቡእ ንኸጽንዕ ክገብረን ዘለወን ሰለስተ ነገራት ኣለዋ። ነዘን ሰለስተ ስጉምቲ ክትስዕብ ብዙሕ ስራሕ እዩ ዘድልየካ። ተወሳኺውን ንሓደ መልእኽቲ ክሳብ መወዳእታ ብምንባብ ገለ መልስታት ክንረክብ ንኽእል ኢና። ግናኸ ተወሳኺ ሓገዝ ይድሊ እዩ። ንኣብነት መጽናዕቲ መጽሓፍ ቅዱስ ሓጋዚ እዩ። ከምዚ ዓይነት መጽሓፍ እንተ ዘይብልካ፣ ኣብቲ “Discovery series” ዝብል ጽሑፋት ተመልከት። ንኣብነት ብዛዕባ 1ቆሮንቶስ ተወሳኺ ሓበሬታ እንተ ደሊኻ፣ ኣብ New Testament Survey ወይ ጽሑፋት ብዛዕባ 1ይ ን 2ይን ቆሮንቶስ ክትምልከት ትኽእል። እተን ሰለስተ ስጉምቲ ታሪኻዊ ዓወዲ ንምውሳን ስዒበን ኣለዋ፡ 1. ብዛዕባ ጸሓፊ ክምለስ ዘለዎ ሕቶታት a. መን እዩ ኔሩ b. ነታ ደብዳበ መዓስ እዩ ጽሒፍዋ 2. ብዛዕባ ተቀበልቲ ክምለስ ዘለዎ ሕቶታት a. መን እዮም ኔሮም b. እታ ዝነብርዋ ከተማ ከመይ ትመስል ኔራ ኣብቲ ግዜ c. ማሕበራዊ ናብራኦም ከመይ ኔሩ(ኣይሁድ ዶ ወይ ጽርኣውያን፡ ሃብታማት ዶ ወይ ድኻታት) d. ምስ ጸሓፊ ዝነበሮም ዝምድና እንታይ ወይ ከመይ እዩ 3. እቲ ጸሓፊ ክፈትሖ ወይ ክምልሶ ዝደለየ ጸገም ወይ ሕቶ ምልላይ

ኣብ ላዕሊ ታሪኻዊ ዓወዲ ክንፈልጥ ዝሕግዛና ሰለስተ ስጉምቲ ሪኢና ኣለና። ካብዚ ቀጺልና ድማ ኣብ ብኣብነት ኣጠቃቅመእን ክንርኢ ኢና። 3.1.3

ቀደማይ ኣብነት፡ ናይ 1ይ ቆሮንጦስ ታሪኻዊ ዓወዲ ምርካብ

ነተን ሰለስተ ስጉምትታት በብሓደ ክንጥቀመለን ኢና። 1. ብዛዕባ ጸሓፊ ክምለስ ዘለዎ ሕቶታት a. መን እዩ ኔሩ? ጳውሎስ b. ነታ ደብዳበ መዓስ እዩ ጽሒፍዋ? ጳውሎስ ን 1ቆሮንቶስ ኣብ ከባቢ 56 ድ.ል.ክ እዩ ጽሒፍዋ። እዚ ድማ ድሕሪ ኣብ ኤፌሶን 3 ዓመት ምግባሩ እዩ። ግብ. 20፡31, 1ቆሮ. 16፡5-8 2. ብዛዕባ ተቀበልቲ ክምለስ ዘለዎ ሕቶታት a. መን እዮም ኔሮም። ኣብ ቆሮንቶስ ዝነበሩ ኣመንቲ። b. እታ ዝነብርዋ ከተማ ከመይ ትመስል ኔራ ኣብቲ ግዜ? ቆሮንቶስ ኣብ ገምገም ናይ ማእከላይ ባሕሪ እትርከብ ከተማ እያ። ብዝሙትን ኣምልኾ ጣኦትን እትፍለጥ ዓባይ ከተማ እያ። c. ማሕበራዊ ናብራኦም ከመይ ኔሩ(ኣይሁድ ዶ ወይ ጽርኣውያን፡ ሃብታማት ዶ ወይ ድኻታት)። ሰብ ቆሮንቶስ ዝበዝሑ ካብ የህዛብ እዮም፣ ውሑዳት ኣይሁድ ድማ ኔሮሞም(6፡9-11, 8፡10, 12፡13)። ጥበብን ፍልጠትን ዝፈትው ህዝቢ እዮም(1፡18-2፡5, 4፡10, 8፡1-13)። ትዕቢት ወይ ኩርዓት ድማ ኔርዎም(4፡18, 5፡2,6)። d. ምስ ጸሓፊ ዝነበሮም ዝምድና እንታይ ወይ ከመይ እዩ? ግብ. 18፡1-18 ተመልከት 3. እቲ ጸሓፊ ክፈትሖ ወይ ክምልሶ ዝደለየ ጸገም ወይ ሕቶ ምልላይ ኣብቲ ሓፈሻዊ ትሕዝቶ ብምምልካት እዞም ዝስዕቡ ጸገማት ንርኢ፡

24

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ • • • • • • • • • • • •

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ምፍልላይ 1፡10-4፡21 ምንዝርና 5፡1-13 ሓድሕዳዊ ምክሳስ ኣብ ቤት ሕጊ 6፡1-11 ዝሙት(ምንዝርና 6፡12-20 ኣብ ሰብ ሓዳር ዘጋጥሞ ጸገማት 7፡1-24 ዳናግል 7፡25-40 ንጣኦታት ተሰወአ መግቢ 8፡1-11፡1 ምሽፋን ጾግሪ ደቂ ኣንስትዮ 11፡2-16 ግጉይ ኣጠቃቅማ ድራር ጎይታ 11፡17-34 ግጉይ ኣጠቃቅማ መንፈሳዊ ውህበታት 12፡1-14፡40 ትንሳኤ ምኽሓድ 15፡1-58 ብዛዕባ ኣብ የሩሳሌም ዝነበሩ ድኻታት 16፡1-11

ኣብ ናትካ ናይ መጽናዕቲ መጽሓፍ ቅዱስ እቲ ኣከፋፍላ ልክዕ ከምዚ ኣብ ኣብ ላዕሊ ዘሎ እንተ ዘይኮነ ጸገም የብሉን። ግናኸ ተመሳሳሊ ክኽወን ኣለዎ። ነትን ሰለስተ ስጉምትታት ብምግባር ንታሪኻዊ ዓወዲ ናይ 1ቆሮንቶስ ረኺብና ኣለና። 1. ብዛዕባ ጸሓፊ ወይ ደራሲ ዝምልከት ሕቶታት መሊስና 2. ብዛዕባ ተቀበልቲ ዝምልከት ሕቶታት መሊስና 3. እቲ ጸሓፊ ክፈትሖ ወይ ክምልሶ ዝደለየ ጸገም ወይ ሕቶ ኣለሊና እምበእር ሕጂ ኣብ 1ቆሮንቶስ ንዘሎ ጥቅስታት ብትኽክል ክንትርጉም ዘኽእለና ጹቡቅ መንጸፍ ኣንጺፍና ኣለና። ታሪኻዊ ዓውዲ ንኽትረክብ ዝግበር ጻዕሪ ሓንሳብ ጥራይ(ንሓደ መጽሓፍ) ኣብ መጀመርታ እዩ፣ ደሓር ነቲ ዘጽናዕካዮ ከም ኣድላይነቱ ተመሓይሾ ደኣ እምበር ደጊምካ ካብ ዜሮ ኣይትጅምርን ኢኻ። ስለዚ እዚ ንዝኾነ ተመሃራይ ከተባብዖ ይግባእ። ፍሉይ ናይ “ታሪኻዊ ዓወዲ” ንጽሕፈሉ ጥራዝ ክህልወናውን ሓጋዚ እዪ። 3.1.4

ካልኣይ ኣብነት፡ ናይ ኤፌሶን ታሪኻዊ ዓውዲ ምርካብ

ነተን ሰለስተ ስጉምትታት በብሓደ ክንጥቀመለን ኢና። 1. ብዛዕባ ጸሓፊ ክምለስ ዘለዎ ሕቶታት a. መን እዩ ኔሩ? ጳውሎስ b. ነታ ደብዳበ መዓስ እዩ ጽሒፍዋ? ጳውሎስ ነዛ ደብዳበ ምናልባት ኣብ ሮማ ተኣሲሩ ከሎ ኣብ ከባቢ 60 ድ.ል.ክ እዩ ዝሒፍዋ። ካብተን ኣብ ማእሰርቲ ከሎ ዝጸሓፈን እታ ቀዳመይቲ ደብዳበ እያ። ግብ. 28፡30-31, ኤፌ. 3፡1, 4፡1,6፡ 20 2. ብዛዕባ ተቀበልቲ ክምለስ ዘለዎ ሕቶታት a. መን እዮም ኔሮም። ኣብ ኤፌሶን ዝነበሩ ኣመንቲ። b. እታ ዝነብርዋ ከተማ ከመይ ትመስል ኔራ ኣብቲ ግዜ? ኤፌሶን ኣብ ኤስያ ትርከብ ፍልጥቲ ከተማ እያ ኔራ። ኣብቲ ከተማ ናይታ ዳያና ተባሂላ ትፍለጥ ኣምላኽ ጣኦት ዓቢ ቤት መቅደስ ኔሩ። እዚ ዓቢ መቅደስ ሓንቲ ካብተን 7 ኣደነቅቲ ህንጻታት ናይ ዓለም ተበሂለን ዝፍለጣ እያ። (ግብ. 1923)። ተወሳኺ ኤፌሶን ኣዝያ ኣገዳሲት ናይ ንግዲ ከተማ እያ ኔራ። c. ማሕበራዊ ናብራኦም ከመይ ኔሩ(ኣይሁድ ዶ ወይ ጽርኣውያን፡ ሃብታማት ዶ ወይ ድኻታት)። ሰብ ኤፌሶን ዝበዝሑ ካብ የህዛብ እዮም፣ ብሃይማኖት ይኹን ብትምህርቲ ድማ ምሉኣት እዮም ኔሮም። 50, 000 ድራም ዘኣክል ኣብ ናይ ጥንቆላ መጻሕፍቲ ከጥፍኡ ከለዉ፣ ድኻታት ከም ዘይነበሩ ንግንዘብ። d. ምስ ጸሓፊ ዝነበሮም ዝምድና እንታይ ወይ ከመይ እዩ? ግብ. 19፡1-41, 20፡13-37 ተመልከት 3. እቲ ጸሓፊ ክፈትሖ ወይ ክምልሶ ዝደለየ ጸገም ወይ ሕቶ ምልላይ ኤፌሶን ከም ቆሮንቶስ ፍሉጥ ጸገማት ንፍታሕ ኣይኮነን ተጻሒፉ። ኣብ ማእሰርቲ እኹል ናይ ምስትንታን ግዜ ስለ ዝነበሮ፣ ንኹለን ማሕበራት ዝጠቅም ብዛዕባ ገለ ሓፈሻዊ ኣርእስታት ክጽሕፍ ተደሪኹ። ብመሰረት NIV መጽሓፍ ቅዱስ ጳውሎስ እዚ ዝስዕብ ናይ ትምህርቲ ጸገማት ንኽከላኸል እዩ ጽሒፍዎ፡

25

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ • • • •

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

መንፈሳዊ ውህበታት ብክርስቶስ 1፡3-14 ኣድላይነት ብፍልጠት ምዕባይ 1፡15-23 ብክርስቶስ ሂወት ምርካብ 2፡1-10 ሓድነት ናይ ኣይሁድን ናይ ኣህዛብን ብክርስቶስ 2፡11-3፡13

ተወሳኺውን ጳውሎስ እዚ ዝስዕብ ምስ መዓልታዊ ሂወት ዝተሓሓዝ ሕቶታት ውን ይምልስ • ሓድነት ኣብ ኣካል ክርስቶስ 4፡1-16 • ከም ደቂ ብርሃን ምምልላስ 4፡17-5፡21 • ብዛዕባ ሰብኣይን ሰበይትን 5፡22 -23 • ወለድን ደቅን 6፡1-4 • ባርያን ጎይታን 6፡5-9 • ኣጽዋር ኣምላኽ 6፡10 ነትን ሰለስተ ስጉምትታት ብምግባር ንታሪኻዊ ዓወዲ ናይ ኤፌሶን ረኺብና ኣለና። 1. ብዛዕባ ጸሓፊ ወይ ደራሲ ዝምልከት ሕቶታት መሊስና 2. ብዛዕባ ተቀበልቲ ዝምልከት ሕቶታት መሊስና 3. እቲ ጸሓፊ ክፈትሖ ወይ ክምልሶ ዝደለየ ጸገም ወይ ሕቶ ኣለሊና እምበእር ሕጂ ኣብ ኤፌሶን ንዘሎ ጥቅስታት ብትኽክል ክንትርጉም ዘኽእለና ጹቡቅ መንጸፍ ኣንጺፍና ኣለና።

3.2

ምርዳእ ስነ-ጽሑፋዊ ዓውዲ

3.2.1

ትርጉም ስነ-ጽሑፋዊ ዓውዲ

ሓደ ጽሑፍ ብዘይካ ታሪኻዊ ዓውዲ፣ ስነ-ጽሑፋዊ ዓውዲውን ኣለዎ። ስነ-ጽሑፋዊ ዓውዲ ክንብል ከለና፣ ነታ ከነጽንዓ ደሊና ዘለና ክፍለ ጽሑፍ ከቢብዋ ዘሎ ጥቅስታትን ቃላትን ማለትና እዩ። ናይቲ ነጽንዖ ዘለና ክፍሊ ቅድምን ድሕርን ዘሎ ሓሳባት ማለት እዩ። ምኽንያቱ እቲ ጸሓፊ ሓንቲ ጥቅሲ ጥራይ ኣይኮነን ነቶም ኣንበብቲ ሰዲድሎም። ምሉእ ወንጌል ወይ ምሉእ ታሪኽ ወይውን ምልእቲ ደብዳበ እዩ ጽሒፉ። ሓደ ምዕራፍ ናይ ሓደ መጽሓፍ ክፍሊ እዩ፣ ሓደ መጽሓፍ ድማ ናይ መጽሓፍ ቅዱስ ክፍሊ እዩ። ፈትሊ ተፈቲሉ ንሓድሕዱ ምስ ተኣሳሰረ እዩ ክዳን ዝኽወን። ነቲ ፈትሊ ካብ ቦትኡ ሲሒብና እንተ ኣውጺናዮ ግና እቲ ፈትልን እቲ ክዳንን ጥቅሚ ዘይብሎምን ዝተበላሸውን እዮም ዝኾኑ። ከምኡ ድም ንሓንቲ ጥቅሲ ክትትርጉማ ኢላካ ካብቲ ዘላቶ ዓውደ ንባብ እንተ ኣውጺኻያ፣ ነታ ጥቅስን ነቲ ዓውደ ንባብን ኢኻ ተበላሽዎ። ካብ ዓውደ ንባብ ዝወጸ ጥቅሲ ብጣዕሚ ሓደገኛ ናይ ሰይጣን ኣጽዋር እዩ። እዚ ንብዙሓት ክርስትያናት ከስሕተሉ ዝኸኣለ ሜላ እዩ። እዚ ኣጽዋሩ ኣዝዩ ከም ዘስልጥ ስለ ተኣማመነ እዩ ወላ ኣብቲ ወዲ ኣምላኽ ፈቲንዋ። ማቴ 4፡5-6 ከምዚ ይብል፡ ሽዑ ድያብሎስ ናብታ ቅድስቲ ኸተማ ወሲዱ፡ ኣብ ገምገም ቤት መቕደስ ደው ኣበሎ። እግርኻ ብእምኒ ኸይትዕንቀፍ፡ በእዳዎም ኬልዕሉኻ፡ ንመላእኽቱ ምእንታኻ ይእዝዝ፡ ጽሑፍ አሎ እሞ፡ ወዲ ኣምላኽ እንተ ዄንካስ፡ ንታሕቲ ገጽካ ጽደፍ፡ በሎ። እዚኣ ካብ መዝ. 91፡11-12 ብኸፊል ዝተወሰደት እያ። አብ ኵሉ መገድኻ ኺሕልዉኻ፣ ንመላእኽቱ ኺእዝዘልካ እዩ እሞ፣ እግርኻ ብእምኒ ኸይትዕንቀፍሲ፣ አብ ልዕሊ ኣእዳዎም ኪጾሩኻ እዮም። ሉሲፈር ንዓዲ ንባብ ናይ መዝሙር 91 ዓሚጹ ወይ ኣባላሽዩ እዩ ወሲድዋ። ቃል ኣምላኽ በሊሕን ክልተ ዝኣፉን ሴፌ ናይ መንፈስ እዩ(እብ. 4፡12, ኤፌ. 6፡17) ። ግናኸ ሓንቲ ጽሕፍቲ ካብ ናታ ዓወዲ ንባብ እንተ ፈሊናያ ናይ ሰይጣን ሴፌ ክትከውን ትኽእል እያ። ጴጥሮስ ከጠንቅቅ ከሎ “ከምቲ ነቲ ኻልእ ጽሑፋት ንጥፍኣት ርእሶም ዝጠዋወይዎ ገይሮም ይጠዋውይዎ አለዉ” 2ጴጥ. 3፡16። ኣብዚ ምዕራፍ ስነ-ጽሑፋዊ ዓውዲ ከነጽንዕ ዝሕጉዙና ሓሙሽተ ስጉምትታት ክንርኢ ኢና። ካብኡ ብአአን ጌርና ንመዝሙር 91ን ካልኦት ክልተ ኣብነታትን ከነጽንዕ ኢና። ኣብ መወዳእታ ድማ ንልምምድ ዕዮ ዝኽውን ጥቅስታት ክንህበኩም ኢና።

26

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ 3.2.2

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ሓሙሽተ ስጉምትታት ስነ-ጽሑፋዊ ዓውዲ ንምርዳእ

1. ናይቲ መጽሓፍ እቲ ኣውራ ኣርእስቲ ፍለጦ። ወይ ኣርእስቲ ናይቲ ዝዓበየ ክፍሊ ናይቲ መጽሓፍ ዝሕዝ ፍለጥ። 2. ብዛዕባ እቲ ነቲ ሒዝካዮ ዘለኻ ክፍሊ ዘጠቃልል ንኡስ ክፍሊ መሰረታዊ ሕቶታት መልስ። a. እቲ ሂዝካዮ ዘለኻ ንኡስ ክፍሊ ኣየኖት ጥቅስታት የጠቃልል? b. እቲ ቀንዲ ዛዕባ ናይቲ ንኡስ ክፍሊ እንታይ እዩ? c. ቀንዲ ዛዕባ ናይቲ ንኡስ ክፍሊ ምስ ቀንዲ ዛዕባ ናይቲ መጽሓፍ ወይ ምስ ዝዓበየ ክፍሊ ናይቲ መጽሓፍ ሓደ ድዩ? ግለጽ 3. ብዛዕባ እቲ ነቲ ሒዝካዮ ዘለኻ ክፍሊ ዘጠቃልል ንኡስ ክፍሊ ካልኣዊ ሕቶታት መልስ a. ተስፋ እንተ ኣሎ፣ እቲ ቅድመ ኹነት እንታይ እዩ? (እንተ. . .) b. ጸገም ኣሎዶ ወይ ፍታሕ? ግለጽ c. ስእላዊ መግለጺ እንተ ኣሎ፣ እቲ ቀንዲ መልእኽቲ እንታይ እዩ። 4. ንነፍሲ ወከፍ ሕጥበ ጽሑፍ ኣብቲ ንኡስ ክፍሊ ዘሎ ብናትካ ቃላት ጌርካ ጽሞቆ። ንሓደ ሕጥበ ጽሑፍ ብሓደ ወይ ክልት ምሉእ ሓሳብ ጌርካ። 5. እቲ ሰብ ነታ ጽሕፍቲ ክጥቀመላ ከሎ ምስዚ ዝስዕብ ብዝሰማማዕ መንገዲ ድዩ? a. ምስቲ ኣብቲ ዓውዲ ዘሎ ኣጠቃቅማ ቃላት? b. ምስቲ እቲ ጸሓፊ ኣብቲ ንኡስ ክፍሊ ዝብሎ ዘሎ? c. ምስ ኣርእስቲ ናይቲ መጽሓፍ ወይ ክፍሊ? እምበኣር እተን ሓሙሽተ ስጉምትታት ርኢናየን ስለ ዘለና፣ ካብዚ ቀጺልና ሰለስተ ኣብነታት ክንህብ ኢና። ሕቶን መልስን ብቀደም ተኸተል ክስዕብ እዩ።

3.2.3

ቀዳማይ ኣብነት፡ መዝሙር. 91፡11-12

መዛሙር ዳዊት ዝተፈላለየ ታሪኻዊ ዓውዲ እዩ ዘለዎ። ገለ መዛሙር ብመንን ኣብ ከመይ ዝበለ ኩነታት ከም ተጸሓፈን ሓበሬታ ኣለዎም። መዝሙር 91 ግና ከምዚ ዝበለ ሓበሬታ ስለ ዘይብላ፣ ብጥንቃቀ ከነጽንዓ ኣለና። 1. ናይቲ መጽሓፍ እቲ ኣውራ ኣርእስቲ ፍለጦ። ወይ ኣርእስቲ ናይቲ ዝዓበየ ክፍሊ ናይቲ መጽሓፍ ዝሕዝ ፍለጥ። ኣርእስቲ ናይ መዝሙር 91 ምስጋናን ኣምልኾን እዩ። 2. ብዛዕባ እቲ ነቲ ሒዝካዮ ዘለኻ ክፍሊ ዘጠቃልል ንኡስ ክፍሊ መሰረታዊ ሕቶታት መልስ። a. እቲ ሂዝካዮ ዘለኻ ንኡስ ክፍሊ ኣየኖት ጥቅስታት የጠቃልል? 91፡1-16 b. እቲ ቀንዲ ዛዕባ ናይቲ ንኡስ ክፍሊ እንታይ እዩ? ናይ ኣምላኽ ሓለዋ c. ቀንዲ ዛዕባ ናይቲ ንኡስ ክፍሊ ምስ ቀንዲ ዛዕባ ናይቲ መጽሓፍ ወይ ምስ ዝዓበየ ክፍሊ ናይቲ መጽሓፍ ሓደ ድዩ? ግለጽ? ሓደ ኣይኮነን። ኣርእስተይ ምስቲ ሓፈሻዊ ኣርእስቲ ናይ መዝሙር ዳዊት ቅቡቅ ዝምድና እካ እንተ ሃለዎ ግናኸ ካብቲ ሓፈሻዊ ኣርእስቲ ናይ መዝሙር ዳዊት ዝነኣሰ እዩ። ቀንዲ ኣርእስቲ ናይ መዛሙር ምስጋና ንኣምላኽ እዩ። መዝሙር 91 ድማ ሓደ ምኽንያት ንኣምላኽ ነመስግነሉ ዝያዳ ይጸቅጥ። 3. ብዛዕባ እቲ ነቲ ሒዝካዮ ዘለኻ ክፍሊ ዘጠቃልል ንኡስ ክፍሊ ካልኣዊ ሕቶታት መልስ a. ተስፋ እንተ ኣሎ፣ እቲ ቅድመ ኹነት እንታይ እዩ? (እንተ. . .) መልሲ፡ መዝሙር 91 ተስፋታት ኣለዋ፣ እቲ ተስፋ ድማ “ሓለዋ ኣምላኽ ኣብ ኩሉ መንገድኻ” እዩ ዝብል። እቲ ቅድመ ኹነት ድማ ኣብ ኣምላኽ ምጽጋዕ ወይ ምንባር እዩ። b. ጸገም ኣሎዶ ወይ ፍታሕ? ግለጽ? መልሲ፡ እቲ ጸገም ኣብ ሂወት ዘጋጥም ሓደጋታት እዩ። እዞም ሓደጋታት ድማ ብዝተፈላለየ መንገዲ ተገሊጾም ንረኽቦም፣ ንኣብነት ብመጻወድያ ሃዳናይ፣ ዜጥፍእ ፌራ፣ ስምባድ ለይቲ፣ ብመዓልቲ ዚውርወር ፍላጻ፣ ብጸልማት ዚኸይድ ፌራ፣ ብቐትሪ ዜባድም ሕማም፣ ኣንበሳ፣ ተመንን ገበልን። እዚ እቲ ጸገም ክኸውን ከሎ፣ እቲ ፍታሕ ድማ ሓለዋ ኣምላኽ እዩ። ሓለዋ ኣምላኽ ድማ ንኹሎም አብ ጸግዒ እቲ ልዑል ዚሐድሩን፣ አብ ጽላል እቲ ዅሉ ዚኽእል ንዝነብሩን እዩ(91፡1-2, 9)። c. ስእላዊ መግለጺ እንተ ኣሎ፣ እቲ ቀንዲ መልእኽቲ እንታይ እዩ።

27

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

መልሲ፡ ኣብ መዝ. 91 ካብ ሓደ ንላዕሊ ስእላዊ መግለጺታት ኣለዉ። ሓንቲ ካብተን ኣዝየን ጽቡቃት ስእላዊ መግለዪ ድማ ኣብ 91፡4 ዘላ እያ። “ብግልግሌኡ ኼጐልብበካ፣ አብ ትሕቲ አኽናፉ ኸኣ መጸግዒ ኽትረክብ ኢኻ” ትብል። እዚ ስእሊ ናይ ሓንቲ ኣደ ደርሆ፣ ነተን ናብኣ ዝተዓቆባ ደቃ ክትከላኸል ከላ እትግብሮ ስእሊ እዩ። እቲ መልእኽቲ ድማ፡ ንሕና ኣብ ኣምላኽ እንተ የዕቂብና፣ ኣዚና ውሑሳት ኢና። 4. ንነፍሲ ወከፍ ሕጥበ ጽሑፍ ኣብቲ ንኡስ ክፍሊ ዘሎ ብናትካ ቃላት ጌርካ ጽሞቆ። ንሓደ ሕጥበ ጽሑፍ ብሓደ ወይ ክልት ምሉእ ሓሳብ ጌርካ። መልሲ፡ ኣብ መዝ. 92 ሓደ ሕጥበ ጽሑፍ እዩ ዘሎ። እቶም ኣብ ኣምላኽ ዝእመኑን ኣብኡ ዘዕቁቡን ወላ ሓደ ዘፍርሖም ከም ዘይብሎም ትምህረና። ኣምላኽ ናቶም ሓለዋን መዕቆብን ይኾነሎም እዩ። 5. እቲ ሰብ ነታ ጽሕፍቲ ክጥቀመላ ከሎ ምስዚ ዝስዕብ ብዝሰማማዕ መንገዲ ድዩ? a. ምስቲ ኣብቲ ዓውዲ ዘሎ ኣጠቃቅማ ቃላት? ኣይፋል! ሰይጣን ክጥቀመላ ከሎ ነተን “አብ ኵሉ መገድኻ ኺሕልዉኻ” ዝብላ ቃላት ኣጙዲሉላ እዩ። b. ምስቲ እቲ ጸሓፊ ኣብቲ ንኡስ ክፍሊ ዝብሎ ዘሎ? ኣይፋል! ዳዊት ሓለዋ ኣምላኽ ኣብ ኩሉ መገድና ምኻኑ እዩ ተዛሪቡ። እዚ ማለት፣ በቲ ኣምላኽ ዝመርሓና መንገዲታት ማለት እዩ። ካብ ላዕሊ ቤት መቅደስ ምጽዳፍ ግና “ካብቲ መንገዲታት ወጻኢ” እዩ። እዚ ኣብ ኣምላኽ ምዕቃብ ኣይኮነን፣ እዚ ባዕልኻ ጸገም ምጽዋዕ እዩ። ካብ ጫፍ ቤት መቅደስ ምጽዳፍ ማለት ልክዕ ከም ሓንቲ ጫቂት ካብ ኣዲኣ ተፈልያ ዝጠመየ ኣራዊት(ንስሪ) ምድላይ ማለት እዩ። c. ምስ ኣርእስቲ ናይቲ መጽሓፍ ወይ ክፍሊ? ኣይፋል! ኣርእስቲ ናይ መዝሙር ዳዊት ምስጋናን ኣምልኾን እዩ። ንመዝ. 91 ከም መሰረት ጌርካ ካብ ልዕሊ ቤት መቅደስ ምዝላል ግና ንኣምላኽ ምስጋና ወይ ኣምልኾ ኣይኮነን። ከምቲ የሱስ ንሰይጣን ዝበሎ እዚ ንኣምላኽ ምፍትታትን እዩ። ነተን ሓሙሽተ ስጉምትታት ብኣብነት ጌርና ርኢናየ ኣለና። በዚ ድማ እታ ቀዳመይቲ ኣብነት ናይ ስነ-ጽሑፋዊ ዓውዲ ዛዚምናያ ኣለና። ካብዚ ቀጺልና እታ ካልኤቲ ኣብነት ንርአ። ቅድሚ መልሲ ምርኣይካ፣ ነተን ሕቶታት ባዕልኻ ክትምልሰን ፈትን። 3.2.4

ካልኣይ ኣብነት፡ 1ቆሮንጦስ 3፡21 “ኩሉ ናትኩም እዩ”

(ናይ 1ቆሮ. ታሪኻዊ ዓውዲ ድሮ ኣብ ቀዲሙ ዘሎ ምዕራፋት ስለ ዝረኣናዮ፣ ኣብዚ ኣይንደግሞን ኢና።)

እዞም ኣብ ስእሊ ዘለው ሰለስተ ሰባት፣ ን1ቆሮ. 3፡21 ብምጥቃም እዮም ነዛ ሓንቲ ቦርሳ ናተይ ናተይ ዝብሉ ዘለው። እስከ እተን ሓሙሽተ ስጉምትታት ትጠቂምና ነዛ ክፍሊ ነጽንዓያ እሞ እቲ ሽግር ክንፈትሖ። 1. ናይቲ መጽሓፍ እቲ ኣውራ ኣርእስቲ ፍለጦ። ወይ ኣርእስቲ ናይቲ ዝዓበየ ክፍሊ ናይቲ መጽሓፍ ዝሕዝ ፍለጥ። 1ቆሮ. 1 – 3 ብዛዕባ ኣብ ማሕበር ዘጋጥም ምፍልላይ እዩ ዝዛረብ።

28

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

2. ብዛዕባ እቲ ነቲ ሒዝካዮ ዘለኻ ክፍሊ ዘጠቃልል ንኡስ ክፍሊ መሰረታዊ ሕቶታት መልስ። a. እቲ ሂዝካዮ ዘለኻ ንኡስ ክፍሊ ኣየኖት ጥቅስታት የጠቃልል? 1ቆሮ. 3፡1-23 b. እቲ ቀንዲ ዛዕባ ናይቲ ንኡስ ክፍሊ እንታይ እዩ? ኣብ ማሕበር ዘጋጥም ምፍልላይ c. ቀንዲ ዛዕባ ናይቲ ንኡስ ክፍሊ ምስ ቀንዲ ዛዕባ ናይቲ መጽሓፍ ወይ ምስ ዝዓበየ ክፍሊ ናይቲ መጽሓፍ ሓደ ድዩ? ግለጽ? እወ፣ 1ቆሮ. 3 – 1 እውን ብዛዕባ ምፍልላይ ኣብ ማሕበር እዩ ዝዛረብ። 3. ብዛዕባ እቲ ነቲ ሒዝካዮ ዘለኻ ክፍሊ ዘጠቃልል ንኡስ ክፍሊ ካልኣዊ ሕቶታት መልስ a. ተስፋ እንተ ኣሎ፣ እቲ ቅድመ ኹነት እንታይ እዩ? (እንተ. . .)። እቲ ተስፋ “ኩሉ ነገር ናትና ምኻኑ” እዩ። እቲ ቅድመ ኹነት ድማ ንሕና ናይ ክርስቶስ ምኻኑ እዩ። b. ጸገም ኣሎዶ ወይ ፍታሕ? ግለጽ? እቲ ጸገም ኣብ ማሕበር ምፍልላይ ምህላው እዩ። ገለ ኣብቲ ማሕበር ዝነበሩ ናይ ኣጵሎስ ኢና ይብሉ፣ ገለ ናይ ጳውሎስ፣ ገለ ናይ ኬፋ፣ ገለ ድማ ናይ ክርስቶስ ኢና ይብሉ ኔሮም(1ቆሮ. 1፡12, 3፡ 4)። ልክዕ ከምቲ ካብ ንሓደ ፓለቲከኛ ዝያዳ ንኻልእ ፓለቲከኛ ዝመረጽ ዓለማዊ ሰብ እዮም ኮይኖም ኔሮም። ናይ ሰባት ክእለት፣ ኣገባብ ኣዘራርባ ወይ ድማ ካልእ ንሰብ ዝስሕቡ ዓለማዊ መምዘኒታት እንዳ ተጠቀሙ ሰዓብቲ ሰባት ኮይኖም ኔሮም(3፡18)። ነቲ ዓቢ ስእሊ ክሪእዎ ኣይከኣሉን። ጳውሎስ ጥበብ ናይዛ ዓለምን ንሰብ ኣብዛ ዓለም ዝስሕቡ ነገራትን ኣብ ኣምላኽ ዕሽነት ምኻኑ ከዘካኽሮም ከሎ እዩ እቲ መፍትሒ ዝመጽእ(3፡19)። ንሰብ ቆሮንጦስ ብሰብ ክምክሑ ከምዘይብሎምን ግናኸ በቲ ኣብ ክርስቶስ ዘሎ ሃብቲ ክምክሑን ይምዕዶም። ኩሉ ነገር ናትኩም ድማ ይብሎም፣ ጳውሎስ፣ ኬፋ፣ ኣጵሎስ፣ ዓለም፣ሂወት፣ሞት ዘሎን፣ ዝመጽእን ኩሉ ናትኩም እዩ ይብሎም።

c. ስእላዊ መግለጺ እንተ ኣሎ፣ እቲ ቀንዲ መልእኽቲ እንታይ እዩ። ክልተ ስእላዊ መግለጺታት ኣለዋ። እታ ቀዳመይቲ ብዛዕባ ሕርሻ እያ (3፡5-9)። እቲ ቀንዲ መልእኽቲ ድማ ሰብ ቆሮንጦስ ናይ ኣምላኽ ግራት ከም ዝኾኑ እዩ ዝሕብር(3፡9)። ጳውሎስን ኣጵሎስን ክልቲኦም ኣብቲ ናይ ኣምላኽ ግራት ሰራሕተኛታት እዮም። ኣምላኽ ጥራይ እዩ ክረአን ክስዓብን ዘለዎ። እታ ካለኣይቲ ስእላዊ መግለጺት ድማ ብዛዕባ ህንጻ እያ። እቲ ቀንዲ መልእኽቲ ድማ ሰብ ቆሮንጦስ ናይ ኣምላኽ ህንጻ ወይ መቅደስ ምኻኖም እዩ ዝሕብር። እንደገና ኣብዚውን፣ ጳውሎስን ኣጵሎስን ክልቲኦም ሰራሕተኛታት ጥራይ እዮም። እንትኾነ፣ ሰራሕተኛታት ኣብቲ መሰረተ ክርስቶስ እንታይ ከም ዝሃንጹ ክጥንቀቁ ኣለዎም። ኣብቲ ናይ መወዳእታ ፍርዲ፣ ኩሎም ሰራሕተኛታት ከመይ ከምዝሃነጹ ፍርዲ ክቅበሉ እዮም። ሰብ ቆሮንጦስ ሰባት ምስዓብ ድው ከብሉን ንገዛእ ርእሶም ድማ ከም ብሓድነት ከም ቤት መቅደስ ክሪኢዋን ይመዓዱ ኣለዉ። 4. ንነፍሲ ወከፍ ሕጥበ ጽሑፍ ኣብቲ ንኡስ ክፍሊ ዘሎ ብናትካ ቃላት ጌርካ ጽሞቆ። ንሓደ ሕጥበ ጽሑፍ ብሓደ ወይ ክልት ምሉእ ሓሳብ ጌርካ። a.3፡1-4፡ ሰብ ቆሮንጦስ ስጋውያንን ዘይዓበዩ ኣመንቲ እዮም። ንነገራት ድማ ብዓለማዊ ኣጠማምታ እዮም ዝርእይዎ። b. 3፡5-9፡ ናይ ኣምላኽ ግራት እዮም። ጳውሎስን ኣጵሎስን ሰራሕተኛታት ጥራይ እዮም። c. 3፡10-15፡ ናይ ኣምላኽ ህንጻ እዮም። ሰራሕተኛታት ድማ ከምቲ ኣብት መሰረት ዝኾነ ዝሰርሕዎ መጠን ወይ ናእዳ ወይ ፍርዲ ክቅበሉ እዮም። d. 3፡16-17፡ ዝኾነ ነታ ማሕበር ኣምላኽ ዘፍርስ ዓያዩ፣ ኣምላኽ ከፍርሶ እዩ። e. 3፡18-23፡ ምድራዊ ጥበብ ኣብ ኣምላኽ ዕሽነት እዪ። ኩሉ ነገር ናትና እዩ፣ ኩሉ ነገር ድማ ክፋል ናይቲ ናይ ዘልኣለም መደብ ኣምላኽ እዩ። 5. እቲ ሰብ ነታ ጽሕፍቲ ክጥቀመላ ከሎ ምስዚ ዝስዕብ ብዝሰማማዕ መንገዲ ድዩ? a. ምስቲ ኣብቲ ዓውዲ ዘሎ ኣጠቃቅማ ቃላት? እወ፣ 1ቆሮ. ብትኽክል እያ ተጠቂሳ ዘላ። b. ምስቲ እቲ ጸሓፊ ኣብቲ ንኡስ ክፍሊ ዝብሎ ዘሎ? ኣይፋል! እቶም ሰባት ብዛዕባ እታ ቦርሳ ክካትዑ ከለው ነዛ ጥቅሲ ፈጺሞም ካብ ዓውዲ ንባብ ኣውጺኦማ እዮም። ልክዕ ከም ሰብ ቆሮንጦስ፣ ዘይበሰሉን ስጋውያንን እዮም። ንነገራት ብዓለማዊ ኣጠማምታ እዮም ዝርእይዎ። ን1ቆሮ. ከም ሴፍ ናይ ሰይጣን ንምፍልላይ እዮም ዝጥቀሙላ ዘለው። ነዛ ጥቅሲ ከም ናይ መንፈስ ሴፌ ንሓድነት ክጥቀሙላ ይግባእ ኔሩ። c. ምስ ኣርእስቲ ናይቲ መጽሓፍ ወይ ክፍሊ? ኣይፋል! ኣርእስቲ ናይ 1ቆሮ. 1-3 ኣብ ማሕበር ዘጋጥም ፍልልይ ብኸመይ ትስዕሮ እዩ ዝገልጽ። እቶም ሰለስተ ሰብኡት ኣብታ ስእሊ ዘለው ግና ን1ቆሮ. 3፡21 ንናይ ገዛእ ርእሶም ጥቅሚ እዮም ዝጥቀሙላ ዘለዉ።

29

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ኣብዚ ዓለም ነበርቲ ኣይኮናን። ጳውሎስን ኣጵሎስን ነታ ማሕበር ኣገልጊሎም ሓሊፎም። ልክዕ ከምኡ ድማ ዓለም፣ ሂወት ኮነ ሞት፣ ዘሎ ኾነ ዝመጽእ ኩሉ ነታ ማሕበር እዩ ዘገልግል። ስለዚ ኩሉ ናትና እዩ ምኽንያቱ ድማ ኩሉ ክፋል ናይቲ ዘልኣለማዊ መደብ ኣምላኽ ስለ ዝኾነ። ዝኾነ ሰብ ብመሰረት 1ቆሮ. 3፡21 ወይ ካልእ ጥቅሲውን እንተ ኾነ፣ ናይ ካልእ ሰብ ቦርሳ ናተይ እዩ ክብል ኣይክእልን እዩ። ከምቲ ናይ ካልእ ሰብ ሰበይቲ ናትካ ክትከውን ዘይትኽእል፣ ከምኡ ድማ ዘይናትካ ቦርሳ ናትካ ክኸውን ኣይክእልን እዩ። ኣብዛ ስእሊ ዘለኹም ሰባት ይቅሬታ! ምናልባት ኣብዛ ኩነታትኩም ክጥቀሙላ ዝግባኣኩም ጥቅሲ ሮሜ. 13፡9 “ኣይትመነ” እያ። ነተን ሓሙሽተ ስጉምታት ተጠቂምና ካልኣይቲ ኣብነት በዚ ዛዚምናያ ኣለና። እወ፣ ግዜ ወሲዱልና እዩ ግን ከምዚ ጌርና እንተ ኣጽኒዕናዮ ክለተ ጽቡቅ ነገር ንረክብ። ሓደ፣ ምስ ግዜ መጽናዕቲ መጽሓፍ ቅዱስ እንዳ ቀለለልና ክመጽእ እዩ። ካልኣይ፣ ከም ናይ ኣምላኽ ዓያዩ፣ ነቲ ቃል ሓቂ ብትኽክል ትመቅል ክትከውን ኢኻ።

3.3

ሳልሳይ ኣብነት፡ ኤፌሶን 5፡1 «ሰዓብቲ ኣምላኽ ኩኑ»

ሓደ ሰባኺ ነዛ ክፍሊ ብዛዕባ ቃል ኣምላኽ ምእዋጅ ክሰብኽ ከሎ ተጠቆሙላ። ንሱ «ክርስትያናት ንነገራት ብዘረባ ናብ ህላውነት ከምጽኡ» ኣለዎም ኢሉ። ንተማሃሮኡ ድማ ኣምላኽ ንዓለም በዘረባ ወይ ቃል እዩ ፈጢርዋ ክብል የዛኻኽሮም(እብ. 11፡3)። ስለዚ ንሱ ይብል፣ ሰዓብቲ ኣምላኽ ክንከወን ኣለና ንዘድልየና ነገራት ድማ ብዘረባ ናብ ህላውነት ከነምጽኦም ኣለና ይብል። እስከ እዚ መምህር ነቲ ቃል ሓቂ ብትኽክል ዶ ሒዝዎ ንምርኣይ ነቲ ስነ-ጽሑፋዊ ዓውደ ንባብ ነጽንዓዮ። ናይ ኤፌሶን ታሪኻዊ ዓውዲ ድሮ ስለ ዘጽናዕናዮ፣ ናብተን ሓሙሽተ ስጉምትታት ክንከይድ ኢና። 1. ናይቲ መጽሓፍ እቲ ኣውራ ኣርእስቲ ፍለጦ። ወይ ኣርእስቲ ናይቲ ዝዓበየ ክፍሊ ናይቲ መጽሓፍ ዝሕዝ ፍለጥ። ቀንዲ ኣርእስቲ ናይ ኤፌሶን እታ ማሕበር ኣካል ክርስቶስ ምኻና እዩ ዝነህረና። 2. ብዛዕባ እቲ ነቲ ሒዝካዮ ዘለኻ ክፍሊ ዘጠቃልል ንኡስ ክፍሊ መሰረታዊ ሕቶታት መልስ። a. እቲ ሂዝካዮ ዘለኻ ንኡስ ክፍሊ ኣየኖት ጥቅስታት የጠቃልል? ኤፌ. 4፡17-5፡21 b. ጸገም ኣሎዶ ወይ ፍታሕ? ግለጽ?እቲ ቀንዲ ዛዕባ ናይቲ ንኡስ ክፍሊ እንታይ እዩ? ባዕልኻ ክትምልስ ፈትን c. ቀንዲ ዛዕባ ናይቲ ንኡስ ክፍሊ ምስ ቀንዲ ዛዕባ ናይቲ መጽሓፍ ወይ ምስ ዝዓበየ ክፍሊ ናይቲ መጽሓፍ ሓደ ድዩ? ግለጽ? ኤፌ. 4፡17-5፡21 ንእሽተይ ክፍሊ እዩ ግናኸ ምስቲ ቀንዲ ኣርእስቲ ናይቲ መጽሓፍ ዝምድና ኣለዎ። እታ ማሕበር ኣካል ክርስቶስ ስለ ዝኾነት ክርስትያናት ከም ደቂ ብርሃን ኮይኖም ክመላለሱ ይግባእ። 3. ብዛዕባ እቲ ነቲ ሒዝካዮ ዘለኻ ክፍሊ ዘጠቃልል ንኡስ ክፍሊ ካልኣዊ ሕቶታት መልስ a. ተስፋ እንተ ኣሎ፣ እቲ ቅድመ ኹነት እንታይ እዩ? እታ ሓንቲ ተስፋ ትመስል ጥቅሲ ገለ ሰባት ንመንግስቲ ኣምላኽ ከም ዘይወርስዋ እትዛረብ እያ(5፡5)። እቲ ቅድመ ኩነት ነቲ ውርሻኦም ክስእኑ ዝገብሮም ድማ . . . .(ባዕልኻ መልስ) b. ጸገም ኣሎዶ ወይ ፍታሕ? ግለጽ? እቲ ቀንዲ ጸገም ኣብዛ ንኡስ ኣርእስቲ ክርስትያናት በቲ ናይ ቀደም ኣነባብራ ቅዲ ሂወት ናይ ጸልማት ይነብሩ ስለ ነበሩ እዩ። እዚ ናይ ቀደም ቅዲ ሂወት ሂወት ድማ እዚ ዝስዕብ የጠቃልል፡ ዝሙር(4፡ 17-19)፡ ሓሶት(4፡25)፡ ስርቂ(4፡28)፡ ዘይጠቅም ዘረባ(4፡29)፡ ኩራ፡ ሕርቃን፡ ነድሪ፡ ባእሲ፡ ጸርፊን ክፍኣትን። ቅድሚ እዛ ሒዝናያ ዘለና ክፍሊ ዘሎ ጸገም ድማ ምሕረት ዘይምግባር እዩ(4፡32)። ነዚ ምሕረት ዘይምግባር ጸገም ፍታሕ ድማ «ሰዓብቲ ኣምላኽ» ምኻን እዩ(5፡1)። ልክዕ ከምቲ ኤፌ. 4፡32 ዝብሎ፡ ግናኸ ከምቲ ኣምላኽ ብክርስቶስ ይቕረ ዝበለልኩም፡ ንሓድሕድኩም ተላዋህትን ተዳናገጽትን ኴንኩም፡ ይቕረ ተባሃሃሉ።

c. ስእላዊ መግለጺ እንተ ኣሎ፣ እቲ ቀንዲ መልእኽቲ እንታይ እዩ። ኣዝዩ ሓጋዚ ዝኾነ ስእላዊ መግለጺኣብ 4፡22-24 ንረክብ። ኣብዚ ናይ ኣመንቲ ቅዲ ሂወት ምስ ምቅያር ክዳን ተመሳሲሉ ንረኽቦ። ነቲ ኣረጊት ክዳን ኣውጺና ነቲ ሓድሽ ክዳን ክንለብስ ይግበኣና። እዚውን ጳውሎስ ነቲ ኣረጊት ናይ ሂወት ቅዲ ብኸመይ ትስዕሮ ንዝብል ሕቶ ዝሃቦ ፍታሕ እዩ። 4. ንነፍሲ ወከፍ ሕጥበ ጽሑፍ ኣብቲ ንኡስ ክፍሊ ዘሎ ብናትካ ቃላት ጌርካ ጽሞቆ። ንሓደ ሕጥበ ጽሑፍ ብሓደ ወይ ክልት ምሉእ ሓሳብ ጌርካ። ኣብዛ ክፍሊ ጽሑፍና 7 ሕጥበ ጽሑፋት ኣለዋ። ንነፍሲ ወከፈን ሓጺር ጽማቅ ጸሓፍ። i. 4፡17-19 ii. 4፡20-24 iii. 4፡25-28

30

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ iv. v. vi. vii. 5. እቲ ሰብ a. b. c.

3.4

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

4፡29-5፡2 5፡3-7 5፡8-14 5፡15-20

ነታ ጽሕፍቲ ክጥቀመላ ከሎ ምስዚ ዝስዕብ ብዝሰማማዕ መንገዲ ድዩ? ምስቲ ኣብቲ ዓውዲ ዘሎ ኣጠቃቅማ ቃላት? ምስቲ እቲ ጸሓፊ ኣብቲ ንኡስ ክፍሊ ዝብሎ ዘሎ? ምስ ኣርእስቲ ናይቲ መጽሓፍ ወይ ክፍሊ?

ዕዮ ክፍሊ

Q20: ናይ ፊሊጲ ታሪኻዊ ዓውዲ ርኸብ 1. ብዛዕባ ጸሓፊ ክምለስ ዘለዎ ሕቶታት a. መን እዩ ኔሩ b. ነታ ደብዳበ መዓስ እዩ ጽሒፍዋ 2. ብዛዕባ ተቀበልቲ ክምለስ ዘለዎ ሕቶታት a. መን እዮም ኔሮም b. እታ ዝነብርዋ ከተማ ከመይ ትመስል ኔራ ኣብቲ ግዜ c. ማሕበራዊ ናብራኦም ከመይ ኔሩ(ኣይሁድ ዶ ወይ ጽርኣውያን፡ ሃብታማት ዶ ወይ ድኻታት) d. ምስ ጸሓፊ ዝነበሮም ዝምድና እንታይ ወይ ከመይ እዩ 3. እቲ ጸሓፊ ክፈትሖ ወይ ክምልሶ ዝደለየ ጸገም ወይ ሕቶ ምልላይ Q21: በቲ ዝህበኒ ሓይሊ ንኹሉ ይኽእሎ እየ። ፌል. 4፡17። ሓደ ኣማኒ ነዛ ጥቅሲ ብምጥቃም ኣብ ልዕሊ ማይ ክኸይድን ማይ ናብ ወይኒ ክልውጥን ከም ዝኽእል ተዛሪቡ። ስነ-ጽሑፋዊ ዓውዲ ብምርካብ እዚ ሰብ ነቲ ቃል ሓቂ ብትኽክል ሒዝዎ እንተ ኮይኑ ወስን። Q22፡ ናይ መልእኽቲ ሮሜ ታሪኻዊ ዓውዲ ርኸብ። 1. ብዛዕባ ጸሓፊ ክምለስ ዘለዎ ሕቶታት a. መን እዩ ኔሩ b. ነታ ደብዳበ መዓስ እዩ ጽሒፍዋ 2. ብዛዕባ ተቀበልቲ ክምለስ ዘለዎ ሕቶታት a. መን እዮም ኔሮም b. እታ ዝነብርዋ ከተማ ከመይ ትመስል ኔራ ኣብቲ ግዜ c. ማሕበራዊ ናብራኦም ከመይ ኔሩ(ኣይሁድ ዶ ወይ ጽርኣውያን፡ ሃብታማት ዶ ወይ ድኻታት) d. ምስ ጸሓፊ ዝነበሮም ዝምድና እንታይ ወይ ከመይ እዩ Q23፡ “በዚ ዂሉ በቲ ዘፍቀረና ኣጸቢቕና ንስዕር ኢና።” ሮሜ. 8፡37። ሓደ ሰባኺ ነዛ ጥቅሲ ብምጥቃም ኣመንቲ ብእምነቶም ክቅተሉ ኣይክእሉን እዮም ክብል ሰቢኹ። ስነ-ጽሑፋዊ ዓውዲ ብምርካብ ትኽክል እንተ ኮይኑ ርአ። 1. ናይቲ መጽሓፍ እቲ ኣውራ ኣርእስቲ ፍለጦ። ወይ ኣርእስቲ ናይቲ ዝዓበየ ክፍሊ ናይቲ መጽሓፍ ዝሕዝ ፍለጥ። 2. ብዛዕባ እቲ ነቲ ሒዝካዮ ዘለኻ ክፍሊ ዘጠቃልል ንኡስ ክፍሊ መሰረታዊ ሕቶታት መልስ። a. እቲ ሂዝካዮ ዘለኻ ንኡስ ክፍሊ ኣየኖት ጥቅስታት የጠቃልል? b. እቲ ቀንዲ ዛዕባ ናይቲ ንኡስ ክፍሊ እንታይ እዩ? c. ቀንዲ ዛዕባ ናይቲ ንኡስ ክፍሊ ምስ ቀንዲ ዛዕባ ናይቲ መጽሓፍ ወይ ምስ ዝዓበየ ክፍሊ ናይቲ መጽሓፍ ሓደ ድዩ? ግለጽ 3. ብዛዕባ እቲ ነቲ ሒዝካዮ ዘለኻ ክፍሊ ዘጠቃልል ንኡስ ክፍሊ ካልኣዊ ሕቶታት መልስ a. ተስፋ እንተ ኣሎ፣ እቲ ቅድመ ኹነት እንታይ እዩ? (እንተ. . .) b. ጸገም ኣሎዶ ወይ ፍታሕ? ግለጽ c. ስእላዊ መግለጺ እንተ ኣሎ፣ እቲ ቀንዲ መልእኽቲ እንታይ እዩ።

31

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

4. ንነፍሲ ወከፍ ሕጥበ ጽሑፍ ኣብቲ ንኡስ ክፍሊ ዘሎ ብናትካ ቃላት ጌርካ ጽሞቆ። ንሓደ ሕጥበ ጽሑፍ ብሓደ ወይ ክልት ምሉእ ሓሳብ ጌርካ። 5. እቲ ሰብ ነታ ጽሕፍቲ ክጥቀመላ ከሎ ምስዚ ዝስዕብ ብዝሰማማዕ መንገዲ ድዩ? a. ምስቲ ኣብቲ ዓውዲ ዘሎ ኣጠቃቅማ ቃላት? b. ምስቲ እቲ ጸሓፊ ኣብቲ ንኡስ ክፍሊ ዝብሎ ዘሎ? c. ምስ ኣርእስቲ ናይቲ መጽሓፍ ወይ ክፍሊ? Q24፡ ኣብ ታሕቲ ንዝያዳ ዕዮ ዝደልዩ ክወሃብ ዝኽእል ጽሑፋት ኣሎ። ተመሃራይ ቅድም ታሪኻዊ ደሓር ድማ ስነ-ጽሑፋዊ ዓውዲ ክውስን ይጥለቦ። A. ኩሉ በረኸት ኣብራሃም ናትና ድዩ ብመሰረት ገላትያ 3፡14 B. ኣምላኽ ስለምንታይ እዩ እቶም ድኹማት ኣነ ብርቱዕ እየ ክብሉ ደልይዎም ኣብ ዮኤል 3፡10 C. ?? D. ብመሰረት ኢሰ. 66፡3, ላም ምቅታል ሓጥያት ድዩ? E. ብመሰረት ማቴ. 10፡9-10 ክርስትያናት ጥራሕ እግሮም ድዮም ክገሹ ዘለዎም።

32

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

4

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ሕጊ ትሕዝቶ (THE PRINCIPLE OF CONTENT)

ዕላማ፡ ትሕዝቶ ናይ ሓደ ዓውዲ ነቶም ኣብቲ ዓውዲ ዘለው ቃላትን እቶም ቃላት ንሓድሕዶም ዘለዎም ዝምድና ምምርማር።

ትሕዝቶ ናይዚ ምዕራፍ 1. መእተዊ 2. ትርጉም ናይ ቃል ምምርማር a. ነቶም ከምዘይትፈልጦም ትፈልጥ ቃላት ትርጉሞም ምድላይ b. ነቶም ትፈልጦም ዝመስለካ ቃላት ትርጉሞም ምምርማር c. ንኽትትርጉም ዘገድዱኻ ሕቶታት ምሕታትን ኣብ ምንባብካ ድማ ነቲ ዝተርጎምካዮ ምጥቃምን 3. ዝምድና ናይ ቃላት ምምርማር a. ኣብታ ምሉእ ሓሳባት ዘለዉ ኣስማትን ግስታትን ኣለሊ b. «ናይ ሓሳብ ባቡር» ምስራሕ c. ጽማቅ ናይ «ናይ ሓሳብ ባቡር» 4. ዕዮ-ክፍሊ 5. ዕዮ-ገዛ ንናይ ክላስ ዝርርብ

4.1

መእተዊ

ሽዑ ጴጥሮስ ንእኡ ርእዩ ንየሱስ፥ ጐይታይ፡ እዚኸ ኸመይ ምዃኑ፧ በሎ። የሱስ ከኣ፥ ክሳዕ ዝመጽእ ኪጸንሕ እንተ ፈቶኹኸ፡ እንታይ ገዲሱካ፡ ንስካ ግዳ ስዐበኒ፡ በሎ። ስለዚ እቲ ወደ መዝሙር እቲ ኸም ዘይመውት፡ እዚ ዘረባ እዚ ኣብ ማእከል ኣሕዋት ወጸ። የሱስ ግና፥ ክሳዕ ዝመጽእ ኪጸንሕ እንተ ፈቶኹኸ፡ እንታይ ገዲሱካ፧ በለ እምበር፡ ኣይመውትን እዩስ፡ ኣይበሎን። ዮሃ. 21፡21-23 ኣብዛ ኣብ ላዕሊ ዘላ ክፍሊ፣ ናይ የሱስ ቃላት ብጌጋ ስለ ተተርጎሙ ወረ ክዝርጋሕ ከሎ ንርኢ። ደቀ መዛሙርቱ ንናይ የሱስ ዘረባ ብጥንቃቀ ስለ ዘይመርመርዎ ሓሶት ይዝርጋሕ ኔሩ። ሓንቲ ቃል ጥርይ እዮም ሸለል ኢሎም ሓሊፎማ፣ እታ ቃል ግና ኣዝያ ኣገዳሲት እያ ኔራ። እቶም ደቀ መዛሙርቱ ዮሃንስ ኣይመውትን እዩ ኢሎም ክዛረቡ ከለው ቅኑዓት ከም ዝነበሩ ዘጠራጥር ኣይኮነን። ግናኸ ቅንዕና ሓሳት ካብ ምዝርጋሕ ኣይከላኸልን እዩ። ቅኑዕ ምኻን ንመጽሓፍ ቅዱስ ብጌጋ ካብ ምትርጋም ዝመጽእ ዕንወት ኣይከላኸልን እዩ። ኩሉም ምሁራት ናይ መጽሓፍ ቅዱስ ከም ዝሰማምዕዎ፣ ወንጌል ዮሃንስ እቲ ራብዓይን መወዳእታን ተጸሓፈ ወንጌል ምኻኑ ይሰማምዑ እዮም። እቲ ወረ ንነዊሕ ዓመታት ይዝረብ ኔሩ፣ ምናልባት ን ኣስታት40 ዓመታት፣ ቅድሚ ዮሃንስ ወንጌል ምጽሓፉ። ጌጋ ትርጉም ናይ መጽሓፍ ቅዱስ ንኽጅምር ብጣዕሚ ቀሊል እዩ፣ ደው ከተብሎ ግና ከቢድ እዩ። ዮሃንስ ኣብ እርግናኡ ከይተረፈ ነዚ ብዘይ ጥንቁቃት ተርጎምቲ ቅድሚ ነዊሕ ዓመታት ዝተጀመረ ወረ ደው ከብል ይፍትን ኔሩ። ሕቶ 1. እታ ሸለል ዝተባህለትን ነዚ ወረ ንምጅማር ምኽንያት ዝኾነትን ቃል ኣየነይቲ እያ? (ዮሃ. 21፡21-23)

ኣብዛ ምዕራፍ ትርጉም፣ ናይ ንጽል ቃላት ብምትንታንን ንሓድሕዶም ዘለዎም ዝምድና ብምርዳእን ትሕዝቶ ናይ ሓደ ዓውዲ ክንምርምር ኢና። ከምቲ እቶም ቀዳሞት ደቀ መዛሙርቱ ዝገበርዎ ጌጋ ክንጋገ ኣይንደልን ኢና።

33

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

4.2

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ትርጉም ናይ ቃል ምምርማር

ትርጉም ናይ ሓደ ቃል ክትምርምር ከለና፣ ክንዝክረን ዘለና ሰለስተ ሕግታት ኣለዋ።

4.2.1

ነቶም ከምዘይትፈልጦም ትፈልጥ ቃላት ትርጉሞም ምድላይ

ከተንብብ ከለኻ፣ ገለ ዘይርድኡኻ ቃላት ትረክብ ኢኻ። እዚ ልክዕ ከም ሓደ ናይ ሓበሬታ ታቤላ «ድልድል ፈሪሱ ኣሎ» ዝብል እዩ። እንተ ደኣ ቀጺልካ፣ ሓደጋ ከጋጥመካ እዩ ማለት እዩ። ስለዚ ደው በል! ነታ ዘይትፈልጣ ቃል ወይ ኣብ መዝገበ ቃላት ወይ ኣብ ካልእ ትርጉም መጽሓፍ ቅዱስ ትርጉማ ድለዮ። ሓደ ሓደ ግዜ ንሓንቲ ቃል Concordance ብምጥቃም ኣብ ካልእ ክፍሊ መጽሓፍ ቅዱስ ብኸመይ ኣብ ጥቅሚ ውዒላ ኣላ ብምርኣይ ትርጉማ ክርደኣካ ይኽእል እዩ። ዘይተፈልጦም ቃላት ስቅ ኢልካ ትሓልፎም እንተ ኮንካ፣ ብርግጽ ጌጋ ክትገብር ኢኻ። ዘይፍለጡ ቃላት ንጌጋ ምትርጋም ውሑስ ይገብርዎ።

ሕቶ 2. ነዞም ዝስዕቡ ዘለዉ ቃላት ትርጉሞም ግለጽ ሀ. ምልዖ ዘፍ. 30፡14 ለ. ኣባ ገላ. 4፡6 ሐ. ፈሪሳውያን ማቴ. 22፡15 መ. ሰዱቃውያን ማቴ. 22፡23 ሰ. ታለንት ማቴ. 25፡14-30

4.2.2

ነቶም ትፈልጦም ዝመስለካ ቃላትን ሓረጋትን ትርጉሞም ምምርማር

ንሓንቲ ቃል ወላ እካ ትርጉማ ፍለጣ፣ ኣጠቃቅማኣ ግና ምናልባት ዘይተረደኣትካ ክትክውን ትኽእል እያ። ስለዚ ነቶም ትፈልጦም ቃላትውን ክትምርምሮም ኣለካ።

ሕቶ 3. ትርጉም እምነት ግለጽ ኣብ፡ ሀ. ሮሜ. 14፡23 ለ. ገላ. 1፡23 ሕቶ 4. እቶም «ሸረፍቲ» እንታይ ይገብሩ ከም ዝንበሩ ግለጽ። ዮሃ. 2፡14

4.2.3

ንኽትትርጉም ዘገድዱኻ ሕቶታት ምሕታትን ኣብ ምንባብካ ድማ ነቲ ዝተርጎምካዮ ምጥቃምን

ገለ ቅሩብ ምሉእ ሓሳባት ምስ ኣንበብኩም ወላ ሓደ ስለ ዘይተረድኣኩም ደጊምኩም ከተንብብዎ ኣጋጢሙኩም ዶ ይፈልጥ? እንዳ ኣንበብካ ግን ከይርድኣካ ይኽእል እዩ። ዝተማሃረ ኣንባቢ ቀጻሊ ዝሓቶ ሕቶ እዚ እዩ «እዚ እንታይ ማለት እዩ?»። እዞም ኣን ታሕቲ ዘለው ጥቅስታት ድሮ ኣንቢብካዮም ትኸውን ኢኻ፣ ግን እስከ ደጊምካ ኣንብቦም እሞ ናይ በሓቂ እንተ ተረዲኡካ ድማ ተመልከት። ሕቶ 5 ኣብ እብ. 7፡7 እቲ ዝንእስ …………… እዩ እቲ ዝዓብዮ ድማ ……………… እዩ። ሕቶ 6 ኣብ ማቴ. 11፡16-19 መን እዩ ከም እምብልታ ዝነፍሕ፣ የሱስ ዶ ወይስ ዮሃንስ? ግልጽ ሕቶ 7 ኣብዛ ሓሳብ ዘለዋ ክልተ ናይ «ምውታት» ትርጉም ግለጽ። የሱስ ግና፡ ስዐበኒ ደኣ፡ ንምዉታትሲ ምዉታቶም ይቕበርዎም ሕደጎም፡ በሎ። ማቴ. 8፡22

ሕቶ 8 እተን «ክልተ ዘይልወጣ ነገራት» ኣብ እብ. 6፡18 እንታይ እየን?

34

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

የሱስ «ኵልኹም ስምዑንን ኣስተውዕሉን» ኢሉ ኣሎ ኣብ ማር. 7፡14። ፍልልይ ኣሎዎ። ምስማዕ ናይ ምርዳእ ውሕስነት ኣይህብን እዩ። ንተመሃሮ «ስምዑንን ኣስተውዕሉን» ስለ ዝበልካዮምውን ክርደኦም እዩ ማለት ኣይኮነን። የሱስ ድሕሪ «ኵልኹም ስምዑንን ኣስተውዕሉን» ምባሉ፣ ኩሉ መግቢ ንጽህ ምኻኑ ምሂሩ። ጴጥሮስ ሰሚዑ እዩ ግናኸ ኣይተረደኦን። ድሕሪ ነዊሕ ዓመታት ኣብ ገዛ ስምኦን ራኢ ክርኢ ከሎ፣ ጴጥሮስ ኩሉ መግቢ ንጹህ ምኻኑን ክርክስ ከም ዘይክእልን ኣይተረደኦን። ሕቶ 9 ግብ 10፡9-16 ጴጥሮስ እቲ ኣብ ማር. 7፡17 ዘሎ ሓሳብ ከም ዘይተረደኦ ብኸመይ ተረዳኣና።

ዘክር፡ ምሁር ኣንባቢ ኩሉ ግዜ «እዚ እንታይ ማለት እዩ» እናበለ እዩ ዝሓትት!

ሕቶ 10 እተን ሰለስተ ትርጉም ናይ ቃል ናይ ምምርማር ሕግታት ግለጽ ሕጂ ድማ ናይ ቃላት ዝምድና ንርአ።

4.3

ዝምድና ናይ ቃላት ምምርማር

4.3.1

ኣብታ ምሉእ ሓሳባት ዘለዉ ኣስማትን ግስታትን ኣለሊ

ብዛዕባ ግስን ኣስማትን ቀደም ዝትመሃርናዮ ክንደግሞ ኢና። 1. ስም፡ ናይ ዝኾነ ነገር ስም እዩ። a. ስም ናይ ሰብ ከም ጳውሎስ b. ስም ናይ ቦታ ከም ፍልስጤም c. ስም ናይ ነገር ከም ቤት መቅደስ እዚኦ ኩሎም ኣስማት እዮም። ሓደ ምሉእ ሓሳባት ክንሰርሕ፣ ኣስማት የድልዩና እዮም። ሕቶ 11 ኣብ ታሕቲ ንዘለው ኣስማት ኣስምረሎም፡ ሀ. የሱስ ነብዐ። ዮሃ. 12፡35 ለ. ነቲ ወዲ ናባይ ኣምጽእዎ። ሐ. ኣምላኽ ብርሃን እዩ፣ ኣብኡ ሓንቲ ካ ጸልማት የለን። 1ዮሃ. 1፡15 መ. ጴጥሮስ ድማ ተሲኡ ናብ መቃብር ጎየየ። ሉቃ. 24፡12 2. ግሲ፡ ገለ ግስታትን ኣስማትን ብሓደ ኣዮም ዝኸዱ፣ ልክዕ ከም ሰብኣይን ሰበይትን።

35

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

1፡ኣቶን ወይዘሮን ስምን ግስን

መተሓሳሰቢ፡ ሓደ ሓደ ግዜ ክንዲ ስም ኣብ ቦታ ስም ክኣቱ ይኽእል እዩ። ንኣብነት «ንሱ ትርኢቱ ተቀየረ» ማቴ. 17፡2. እታ «ንሱ» ትብል ኣብ ክንዲ «የሱስ » እያ ኣትያ ዘላ። ካልኦት ክንዲ ስም ዝበሃሉ፡ ንሳ፣ ንስኻ፣ ኣነ፣ ንሕና፣ ንሶም። a) ግሲ ንጥፈት እዩ ዝገልጽ። ኣብዘን ታሕቲ ዘለዋ ጥቅስታት በቶም ግስታት ዝግለጹ ንጥፈታት ኣለሊ፡ • የሱስ ነታ ኩባያ ወሰዳ • የሱስ መስቀል ተሰኪሙ • ኣነ ንኣምላኽ ይኣምን እየ • የሱስ ተከዘ • ጳውሎስ ብባሕሪ ተበገሰ • ቆርነሌዎስ ጸለየ • የሱስ ዓሪጉ 1 እዩ b) ግስታት ዝምድና ውን ይገልጹ እዮም። ኣብ መንገ ክልተ ኣስማት ከም ድልድል የገልግሉ2። • የሱስ ጎይታ እዩ • ኣምልኽ ፍቅሪ እዪ • ኣነ ኣልፋን ኦሜጋን እየ • ንሕና ካብ ሰዓርቲ ንላዕሊ ኢና • ንሱ ሞይቱ ኔሩ • ንሕና ሓትያተኛታት ኢና ኔርና። ሕቶ 12 ኣብዛ ታሕቲ ዘላ ሕጥበ ጽሑፍ፣ ንኹሎም ግስታት ኣኽብበሎም፡ ጐይታ ኸኣ፡ እቶም ፈሪሳውያንሲ የሱስ ካብ ናይ ዮሃንስ ዚበዝሑ ደቀ መዛሙርቲ ኸም ዝገበረን ዘጥመቐን ምስማዖም ምስ ፈለጠ፦ ግናኸ ደቀ መዛሙርቱ ደኣ እምበር፡ የሱስ ባዕሉስ ኣየጥመቐን፦ ምድሪ ይሁዳ ሐዲጉ ናብ ገሊላ ተመልሰ። ብሰማርያ ንምሕላፍ ከኣ ናይ ግዲ ኰኖ። ኣብ ጥቓ እታ ያእቆብ ንዮሴፍ ወዱ ዝሃቦ ምድሪ ዘላ ሲካር ናብ እትብሃል ከተማ ሰማርያ መጸ። ኣብኡ ኸኣ ዔላ ያእቆብ አሎ። የሱስ ከኣ ብምኻድ መገዲ ደኺሙ፡ ኣብ ጥቓ እቲ ዔላ ተቐመጠ። እቲ ጊዜኡ ሳድሰይቲ ሰዓት ኣቢሉ ነበረ። ገለ ግስታት ንባዕሎም ብዙሕ ትርጉም የብሎምን ግናኸ ንኻልኦት ግስታት ይሕግዙ። ኣብነት፡ can,could, do, have, has, had, let, may, might, and must. እዚኦም ተሓጋገዝቲ ግሲ ተባሂሎም ይጽውዑ። ኣብነታት ናይዞም ግስታት፡ am, is, are, was and were. 1

2

ኣስማትን ግስታትን ምሉእ ሓሳብት ንምስራሕ እዮም ዝጠቅሙ። መጽሓፍ ቅዱስና ብምሉእ ሓሳባት ዝተሰረሐ እዩ። ስለዚ፣ ምሉእ ሓሳብት ጽቡቅ ጌርና ክርደኣና ኣለዎ። 4.3.2

«ናይ ሓሳብ ባቡር» ምስራሕ

36

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ምሉእ ሓሳብት ብ Capital letter እዩ ዝጅምር ብ ኣርባዕተ ነጥቢ ድማ ይውድእ። ነፍሲ ወከፍ ምሉእ ሓሳብት ካብ ሓደ ንላዕሊ ኣስማትን ግስታትን ክህልዎ ይኽእል። ግን፣ ኣብ ሓደ ምሉእ ሓሳብ ሓደ ካብ ኩሎም ንላዕሊ ዘገድስ ስም ኣሎ። እዚ ኣዝዩ ኣገዳሲ ስም ኣብ ምሉእ ሓሳባት “በዓል ቤት” ተባሂሉ ይጽዋዕ። ልክዕ ከምቲ ሰብኣይን ሰበይትን ብሓደ ዝኸዱ፣ በዓል ቤትን ግስን ብሓደ እዮም ዝኸዱ። በዓል ቤትን ግስን ንሓደ ምሉእ ሓሳብ ኣንፈት የትሕዝዎ። እዚ ማለት ነቶም ካልኦት ኣብት ኣብቲ ምሉእ ሓሳብ ዘለዎ ቃላት ናብ ሓደ ኣንፈትይስሕብዎም፣ ልክዕ ከምቲ ሓንቲ ባቡር ነቲ ብድሕሪኣ ዘሎ ኣካላ ስሒባቶ ትኸይድ።

ምሉእ ሕሳባት ልክዕ ከም ባቡር እዮም፣ እዚ ማለት ሓደ ዝኾነ ነገር ዝስሕቦም የስልዮም እዩ። ባቡር ብዘይ እቲ ዝስሕብ ሞተር ክትከውን ኣይትኽእልን እያ። ከምኡ ድማ ሓደ ምሉእ ሓሳብ ብዘይ በዓል ቤትን ግስን ክህሉ ኣይክእልን እዩ። ምሉእ ሓሳብ ብ በዓል ቤትን ግስን ዝቆም እዩ፣ ምስኡ ምስቲ ግስን በዓል ቤትን ዝተተሓሓዘ ሕቶታት ዝምልሱ ካልኦት ቃላትን ናይ ቃላት ጉጅለን ድማ ኣለውዎ። ነዛ ኣብ ታሕቲ ዘላ ብዛዕባ ሕቶ ዝጅምሩ ቃላት ትገልጽ ግጥሚ ተመልከት። እቶም ሸውዓተ እሙናት የዕሩኽተይ ንኽርዳእ ዝሕጉዙኒ መን፣ ብኸመይ፣ ኣየናይን እንታይን ኣበይን ስለምንታይን መዓስን ሕቶ 13 እቶም ሸውዓተ እሙናት የዕሩኽ ስመዮም እቶም ናይ ባቡር ኮንቴነራት(ሰብ ዝሕዝ) ንሓድሕዱ ብተሪር ገመድ ዝተተሓሓዘ እዩ። ኣብ ምሉእ ሕሳብ ድማ እቶም ቃላትን ጉጅለ ቃላናት ንሓድሕዶም ብሓደ ካብቶም ሸውዓተ እሙናት የዕሩኽ ዝተተሓሓዙ እዮም። ዮሃ. 3፡16 ተመልከት። በዓል ቤት “ኣምላኽ” እዩ እቲ ግሲ ድማ “ኣፍቀራ” እዩ።

እቲ በዓል ቤትን ግስን ነታ ምልእቲ ሓሳብ ይስሕብዋ ከም ዘለዉ ተመልከት። ተወሳኺ እቶም በቶም «ሸውዓተ እሙናት የዕሩኽ» ዝጀመሩ ሕቶታት ንጉጅለ ቃላት ንሓድሕዶም ከም ዘተሓሕዝዎም ተመልከት። ሓደ ምሉሽ ሓሳብ ብ በዓል ቤትን ግስን ዝቆም እዩ፣ ምስኡ ምስቲ

37

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ግስን በዓል ቤትን ዝተተሓሓዘ ሕቶታት ዝምልሱ ካልኦት ቃላትን ናይ ቃላት ጉጅለን ድማ ኣለውዎ ኢልና ኔርና። ካልእ ኣብነት ድማ ነመልከት።

ኵላትና ናብ ሕብረት እምነት፡ ናብ ፍልጠት ወዲ ኣምላኽ፡ ናብ እኹል ሰብኣይ፡ ናብ ልክዕ ምልኣት ብጽሕና ክርስቶስ ክሳዕ እንበጽሕ፡ እቶም ቅዱሳን ነቲ ግብሪ ኣገልግሎት ንምህናጽ ስጋ ክርስቶስ ምሉኣት ምእንቲ ኪዀኑ ኢሉ፡ ንሱ ገሊኦም ሃዋርያት ገሊኦም ድማ ነብያት፡ ገሊኦም ከኣ ወንጌላውያን፡ ገሊኦምውን ጓሶትን መምህራንን ኪዀኑ ሃበ። ኤፌ. 4፡11-13

ደጊምካ፣ በዓል ቤትን ግስን ነታ ምሉእ ሓሳብ ይስሕብዋ ከም ዘለዉ ተመልከት። ተወሳኺውን እቶም «ሸውዓተ እሙናት የዕሩኽ» ሕቶታት ንጉጅለ ቃላት ንሓድሕዶም ከም ዘተሓሕዝዎም ተመልከት። ኣብዚ ክፍሊ ብዛዕባ ዝምድና ናይ ቃላት ኣብ ምሉእ ሓሳብት ኢና ነጽንዕ ዘለና። ከምቲ ኣብ ላዕሊ ጌናዮ ዘለና ኣገባብ ጌርካ ሓደ ምሉእ ሓሳብ ክትሰርዕ እንተ ኺኢልካ፣ ዕዉት ክትክወን ኢኻ። ናይ ሓሳብ ባቡ ምስራሕ ክንላመድ ኢና።

ሕቶ 14. ኣብ ታሕቲ ዘላ ባቡር፣ ካብ ያቆብ 1፡2-3 ብዘሎ ሓሳብ ጌርካ መልኣያ።

ኣሕዋተየ፡ በበይኑ ዝዀነ ፈተና እንተ በጽሓኩም፡ ንዅሉ ኸም ሓጐስ ቍጸርዎ። እቲ ምፍታን እምነትኩም ትዕግስቲ ኸም ዚገብር ፈሊጥኩምሲ፡ ብሓንቲ እኳ ኸይጐደልኩም ፍጹማትን ምሉኣትን ምእንቲ ኽትኰኑ፡ እታ ትዕግስቲ ፍጹም ግብሪ ይሃልዋ። ኣሕዋተየ፡ኸም ሓጐስ ቍጸርዎ

መዓስ

ስለምንታይ

38

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ሕቶ 15. ኣብ ታሕቲ ዘላ ባቡር፣ ካብ ያቆብ 1፡4 ብዘሎ ሓሳብ ጌርካ መልኣያ።

ኣሕዋተየ፡ በበይኑ ዝዀነ ፈተና እንተ በጽሓኩም፡ ንዅሉ ኸም ሓጐስ ቍጸርዎ። እቲ ምፍታን እምነትኩም ትዕግስቲ ኸም ዚገብር ፈሊጥኩምሲ፡ ብሓንቲ እኳ ኸይጐደልኩም ፍጹማትን ምሉኣትን ምእንቲ ኽትኰኑ፡ እታ ትዕግስቲ ፍጹም ግብሪ ይሃልዋ።

ኣሕዋተየ፡ኸም ሓጐስ ቍጸርዎ

መዓስ

ስለምንታይ

ሕቶ 16. ኣብ ታሕቲ ዘላ ባቡር፣ ካብ ያቆብ 1፡5 ብዘሎ ሓሳብ ጌርካ መልኣያ። ሓደ ኻባኻትኩም ጥበብ እንተ ጐደለቶ ግና፡ ነቲ ኸየስተሐፈረ ንዅሉ ብልግሲ ዚህብ ኣምላኽ ይለምኖ፡ ኪውሀቦውን እዩ።

ይለምን

መዓስ ክልመን ኣለዎ

ንመን ክልመን ኣለዎ

ውጺኢት እንታይ ክኸውን ኣለዎ

እቲ ሓሳብ ተረዲእኩም ክኸውን ተስፋ ንገብር። ሕጂ ነቶም ሕቶ ዘበግሱ «ሸውዓተ እሙናት የዕሩኽ» ባዕልኹም ክትሓትዎም ድሉዋት ክትኮኑ ኣለኩም። ስለዚ ሕጂ ድማ እቲ ቃላት ኣብቲ ርቡዕ ኩርናዕ ባዕልና ከነቀምጠልኩም ኢና፣ ንስኹም ድማ ነቶም «ሸውዓተ እሙናት የዕሩኽ» ተጠቂምኩም ነቲ ሓሳብ ኣተሓሕዝዎ።

39

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ሕቶ 17 ኣብቲ ናይ ሕቶ ምልክት ዘለዎ ቦታ፣ እቲ ትኽክለኛ ቃል ሓደ ካብቶም «ሸውዓተ እሙናት የዕሩኽ» ጸሓፍ። የሱስ ብዘመን ንጉስ ሄሮዶስ ኣብ ቤተ፦ልሄም ናይ ይሁዳ ምስ ተወለደ፡ እንሆ፡ ሰብ ጥበብ፡ እቲ እተወለደ ንጉስ ኣይሁድ ኣበይ አሎ፧ ኰዀቡ ኣብ ምብራቕ ርኢና እሞ፡ ክንሰግደሉ መጺእና፡ እናበሉ ኻብ ምብራቕ ናብ የሩሳሌም መጹ። ማቴ. 2፡1-2

ሰብ ጥበብ መጹ

?

የሱስ ኣብ ቤተ፦ ልሄም ናይ ይሁዳ ምስ ተወለደ፡

?

ኻብ ምብራቕ

ሕቶ 18. ኣብቲ ናይ ሕቶ ምልክት ዘለዎ ቦታ፣ እቲ ትኽክለኛ ቃል ሓደ ካብቶም «ሸውዓተ እሙናት የዕሩኽ» ጸሓፍ። ካብ ከረን ኪወርድ ከሎ፡ ብዙሕ ህዝቢ ሰዐቦ። ማቴ. 8፡1

ህዝቢ ስዓቦሞ

?

ካብ ከረን ኪወርድ ከሎ፡

ዘክር! ምሉእ ሓሳብ ብ በዓል ቤትን ግስን ዝቆም እዩ፣ ምስኡ ምስቲ ግስን በዓል ቤትን ዝተተሓሓዘ ሕቶታት ዝምልሱ ካልኦት ቃላትን ናይ ቃላት ጉጅለን ድማ ኣለውዎ። ከምቲ ኣብ ላዕሊ ጌርናዮ ዘለና፣ ናይ ምሉእ ሓሳብ ባቡር ክትሰርሕ ከለኻ፣ ንበዓል ቤትን ግስን ኣብ ቅድሚት ናይታ ባቡር ከተምጽኦም ኣለካ። እንተዘይኮይኑ፣ እታ ባቡር ብግቡእ «ኣይትስሓብን » እያ። ማቴ. 8፡1 ብበዓል ቤት ከም ዘይትጅምር ተመልከት። ብመልሲ ናይ «መዓስ» ሕቶ እያ ትጅምር። ማቴ. 2፡1 ን ያቆ. 1፡5 ውን ከምኡ እየን። እታ ተጽንዓ ዘለኻ ጥቅሲ ብበዓል ቤት እንተ ዘይጀሚራ፣ ኣይትታለል ኢኻ። እቶም ጉጅለ ቃላት ተጽዖምም ዘለኻ በቶም «ሸውዓተ እሙናት የዕሩኽ» ዝሕተት ሕቶ ትምልሱ እንተ ኮይኖም፣ ዝበዝሐ ግዜ በዓል ቤት ኣይኮነን። ከመይ ጌርና ኢና በዓል ቤትን ግስን ነለልዮም? ኣብ ሓደ ምሉእ ሓሳብ፣ ብዙሓት ኣስማትን ግስታትን ክህልው ይኽእሉ እዮም። ከመይ ጌርና ኣየናይ እዩ በዓል ቤት፣ ኣየናይ ኣዩ ግሲ ከነለሊ ንኽእል። ንኣብንት ንበል ሓደ ፓስተር ምስ ሰበይቱ ኣብ ሓደ ብሰባት ዝመለአ ኣዳራሽ ኣለው ንበል። ንምሳሌ ንስኻ ነቲ ፓስተር ይኹን ንሰበይቱ ኣይትፈልጠምን ኢኻ። ነቲ ፓስተር እንተ ረኺብካዮ፣ ንሰበይቱ ከም ትረኽባ ርግጸኛ ኢኻ ምኽንያቱ ብሓደ ስለ ዝኸዱ። ነቲ ፓስተር ኣብቲ ገዛ ንዘለዉ ሰባት ብምሕታት ክትረኽቦ ትኽእል። ምናልባትውን እቲ ቀዳማይ ትሓቶ ሰብ ክኸውን ይኽእል። ግዜ ይወስደልካ ይኸውን፣ መወዳእታ ግና ከም ትረኽቦ ፍሉጥ እዩ።

40

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ግስን በዓል ቤትን ምርካብ ንሓደ ፓስተር ምስ ሰበይቱ ኣብ ሓደ ብሰባት ዝመለአ ኣዳራሽ ከም ምድላይ እዩ። ሕቶታት ብምሕታት ኢኻ ትራኽቦ። ምሉእ ሓሳብ ኣብ ክልተ ከም ዝምቀል ተዛሪብና ኣለና፡ 1. በዓል ቤትን ግስን 2. ኩሉም ካልኦት ቃላትን ናይ ቃላት ጉጅለን ምስ በዓል ቤትን ግስን ዝተተሓሓዘ ሕቶታት ዝምልሱ ግስን በዓል ቤትን ንኽንረክብ ሕቶታት ክንሓትት ምስ ጀመርና፣ ክልተ ኣገደስቲ ሕግታት ንረክብ ሕጊ 1፡ ንበዓል ቤት ክንረክብ እንተ ደሊና «ብመን» ወይ «እንታይ» ዝብሉ ዝጅምሩ ሕቶታት ጥራይ ክንሓትት ኣለና። ካብቶም «ሸውዓተ እሙናት የዕሩኽ» እዞም ክልተ ጥራይ እዮም ንበዓል ቤት ክትረክብ ዝሕግዙ። ሕጊ 2፡ በዞም ቃላት ዝጅምሩ ሕቶታት ፡ «ኸመይ» ፣«ኣየናይ» ፣«ኣበይ»፣ «ስለምንታይ»፣ «መዓስ» ናብ በዓል ቤት ኣይመርሑኻን እዮም1።(1An exception to this rule is sentences that begin with «Then». In such cases the subject comes after the «Then»(see Mt. 15:1 Mt. 16:24) ገለ ካብቶም ድሮ ተጠቂምናሎም ዘለና ጥቅስታት እስከ ደጊምና ክንርእዮም። እዝን ክልተ ሕግታት ትኽክል ምኻነን ክንርኢ ኢና። ኣብታ ብዮሃ።3፡16 ዝሰራሕናያ ባቡር ተመሊስካ ረአ። ነቲ በዓል ቤት ክንረክብ እንተ ደሊና ብመሰረት ሕጊ 1 «መን» ወይ «እንታይ» ጥራይ ኢልና ክንሓትት ኣለና። ስለዚ «መን እዩ ኣፍቂሩ?» ዝብል ሕቶ እንተ ሓቲትና፣ እቲ በዓል ቤት ንረኽቦ፡ «ኣምላኽ»። ሕጊ 2 ድማ ፡ ብ «ብኸመይ» ፣«ኣየናይ» ፣«ኣበይ»፣ «ስለምንታይ»፣ «መዓስ» ዝጅምሩ ሕቶታት ናብ ካልኦት ክፋል ናይታ ባቡር እምበር ናብ በዓል ቤት ኣይመርሑኻን እዮም ይብለና። ኣብታ ባቡር ብምዕዛብ «ስለምንታይ» ወይ «ብኸመይ» ዝብሉ ሕቶታት ናበይ ከም ዝመርሑኻ ተዓዘብ። ሕጊ 2 ኣብ ዮሃ. 3፡16 ምስ ተጠቀምናላ ትኽክል ድያ? ብመሰረት ሕጊ 1 ንበዓል ቤት ክንረክብ እንተ ደሊና «መን» ወይ «እንታይ» ዝብሉ ዝጅምሩ ሕቶታት ጥራይ ክንሓትት ኣለና። ምናልባት «መን» ወይ «እንታይ» ዝብሉ ሕቶታት ናብ ካልኦት ክፋል ናይታ ባቡር ከም ዝወስድኻውን ኣስቲብሂልኩም ትኾኑ ኢኹም። ንኣብነት፡ ኣብታ ብ ያቆ. 1፡2-3 ዝሰራሕናያ ባቡር፣ «እንታይ» ዝብል ሕቶ ናብታ ርእሲ ወይ ቀዳመይቲ ክፋል ባቡር ጥራይ ዘይኮነስ፣ ናብታ ብድሕሪኣ ዘላ ኮንቴነር ውን ይመርሓና እዩ። እዚ ግና ንሕጊ 1 ኣየፍርሶን እዩ። ከምዚ እንት ኾይኑ ኣብ መንጎ ክልተ ኣስማት ኣየናይ እዩ እቲ ርእሲ ባቡር ክትመርጽ ኣለካ ማለት እዩ። ዝበዝሕ ግዜ በዓል ቤት ኣብ ምሉእ ሓሳብ እቲ ቀዳማይ ስም ብ «መን» ወይ «እንታይ» ዝብል ዝመለስ ሕቶ ይኸውን። እዚ ኣብ ዮሃ. 3፡16 ከምኡ ድዩ? ንሓደ ፓስተር ኣብ ሓደ ብሰባት ዝመለአ ኣዳራሽ ትደልዮ እንተ ኣለኻ፣ እቲ ፓስተር ሕብር ክዳን ምፍላጥ ይሕግዘካ እዩ። ተኸደኖ ባድላ ጸሊም ወይ ሰማያዊ ምኻኑ እምበር ቀጠልያ፣ ቀይሕ ወይ ብጫ ዘይምኻኑ እንተ ፈሊጥካ ኣዝዩ ሓጋዚ እዩ። ሕጊ 1 ን ሕጊ 2 ድማ ከምኡ ዓይነት ሓገዝ እየን ዝሕግዛና። እዚ ማለት፣ ንበዓል ቤት ኣበይ ክትረኽቦ ትኽእል ፡ ኣበይከ ኣይትረኽቦን ይሕብራኻ። ሕጊ 1 በዓል ቤት ብ«ብመን» ወይ «እንታይ» ዝብሉ ዝጅምሩ ሕቶታት ብምሕታት ጥራይ ከም ዝርከብ ትነግረካ። ሕጊ 2 ድማ በዞም ቃላት ዝጅምሩ ሕቶታት ፡ «ኸመይ» ፣«ኣየናይ» ፣«ኣበይ»፣ «ስለምንታይ»፣ «መዓስ» ዝብሉ ብምሕታት ንበዓል ቤት ከም ዘይትረኽቦ ትነገረና። እቲ ፓስተር ሓመዳዊ፡ቀጠልያ፡ቀይሕ ወይ ብጫ ባድላ ኣይተኸደነን ከም ምባል እዩ። ሕቶ 19. ኣብዞም ኣብ ታሕቲ ዘለዎ ተመልከት። ኣብቶም ተሰሚሮም ዘለው ቃላት በዓል ቤት ስለምንታይ ኣ።ዘይርከብ ግለጽ። ቀዳመይቲ ተሰሪሓትልኩም ኣላ። ሀ. እምብኣርሲ ብእምነት ካብ ጸደቕና፡ ምስ ኣምላኽ ብጐይታና የሱስ ክርስቶስ ሰላም ይሃልወና። ሮሜ. 5፡1 መልሲ፡ «ስለምንታ» ዝብል ሕቶ ስለ ትምልስ ለ. መገዲ ኪኸዱ ኸለዉ ድማ፡ ናብ ማይ በጽሑ። እቲ ስሉብ ከኣ፡ እንሆ ማይ፡ ከይጥመቕከ እንታይ ይኽልክለኒ፧ በለ። ግብ. 8፡36 ሐ. ንጽብሒቱ ንሳቶም መገዲ ኪኸዱ ኸለዉ፡ ናብታ ኸተማ ምስ ቀረቡ፡ ጴጥሮስ ብሳድሰይቲ ሰዓት ኣቢሉ ኺጽሊ ናብ ናሕሲ ደየበ። ግብ. 10፡9

41

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

መ. የሱስ ብዘመን ንጉስ ሄሮዶስ ኣብ ቤተ፦ልሄም ናይ ይሁዳ ምስ ተወለደ፡ እንሆ፡ ሰብ ጥበብ፡ እቲ እተወለደ ንጉስ ኣይሁድ ኣበይ አሎ፧ ኰዀቡ ኣብ ምብራቕ ርኢና እሞ፡ ክንሰግደሉ መጺእና፡ እናበሉ ኻብ ምብራቕ ናብ የሩሳሌም መጹ። ማቴ. 2፡1 ሰ. ንጉስ ሄሮዶስ ሰሚዑ ሰምበደ፡ ኵላ የሩሳሌምውን ምስኡ። መቴ. 2፡3 ረ. የሱስ ናብ ምድሪ ቂሳርያ ናይ ፊልጶስ ምስ መጸ፡ ንደቀ መዛሙርቱ፡ ሰባት ንወዲ ሰብ መን እዩ ይብልዎ፧ኢሉ ሐተቶም። መቴ. 16፡13 ሸ. ከምቲ ኣምላኽ ኣብ ፍልጠቶም ኪሕዝዎ ዘየቋጸርዎ፡ ኣምላኽ ከኣ ከምኡ ዘይንቡር ኪገብሩ ንሕሱር ኣእምሮ ኣሕሊፉ ሃቦም። ሮሜ. 1፡28 4.3.3

ጽማቕ ናይ «ናይ ምሉእሓሳብ ባቡር»

ኣብዚ ክፍሊ ኣብ መንጎ ቃላት ናይ መጽሓፍ ቅዱስ ዘሎ ዝምድና ንምርዳእ ክሕግዘና «ናይ ምሉእ ሓሳብ ባቡ» ተጠቂምና። ንግስን በዓል ቤትን ኣብታ ቀዳመይቲ ወይ ርእሲ ናይታ ባቡር የቀሚጥናዮም ምኽናይቱ ነቲ ምሉእ ሓሳብ ንሶም እዮም ዝስሕብዎ። በዓል ቤት ምርካብ ንሓደ ፓስተር ኣብ ሓደ ብሰባት ዝመለአ ኣዳራሽ ከም ምድላይ እዩ። ሕብሪ ክዳኑ ሰሊም ወይ ሰማያዊ ምኻኑ ምፍላጥ፣ ንኽትረኽቦ ይሕግዝ እዩ። ምኽንያቱ ሓመዳዊ፡ቀጠልያ፡ቀይሕ ወይ ብጫ ባድላ ናብ ተኸደነ ሰብ ኣይትጥምትን ኢኻ። ሕግታት 1ን 2ን ንበዓል ቤት ክንረክብ ይሕግዙና። ሕጊ 1 ንበዓል ቤት ንደሊ እንት ኣለና «መን» ወይ «እንታይ» ዝብሉ ሕቶታት ጥራይ ክትሓትት ከም ዘለካ ትነግረና። እቲ በዓል ቤት ድማ እቲ ቀዳማይ ስም «መን» ወይ «እንታይ» ዝብል ሕቶ ዝምልስ እዩ። ሕጊ 2 በዞም ቃላት ዝጅምሩ ሕቶታት ፡ «ኸመይ» ፣«ኣየናይ» ፣«ኣበይ»፣ «ስለምንታይ»፣ «መዓስ» ዝብሉ ሕቶታት ናብ በዓል ቤት ከም ዘይመርሑና ትነገረና። ንበዓል ቤት ክንደል ከለና ሓደ ሓደ ግዜ እዞም ሕቶ ቀዲምና ኢና ንሓቶም ምኽንያቱ ቀዲምና እቶም በዓል ቤት ዘይርከብዎም ቃላት ክንፈልዮም ምእንቲ። በዓልብ ቤት ዘይርከበሉ ቦታ እንተ ደኣ ፈሊጥና፣ እቶም ንደልዮም ቦታ ይውሕዱልና ማለት እዩ። ኣብዚ ዝስዕብ ዕዮ ክፍሊን ዕዮ ገዛን፣ ናይ ምሉእ ሓሳብ ባቡር ክትሰርሕ ክትሕተት ኢኻ። እቲ ዝኸበደ ስራሕ ነቲ በዓል ቤት ምልልላይ እዩ። ዘክር! «ኸመይ» ፣«ኣየናይ» ፣«ኣበይ»፣ «ስለምንታይ»፣ «መዓስ» ዝብሉ ሕቶታት ሓቲትካ ኣብ ዝምለስ ቦታ ብበዓል ቤት ረኺበዮ ኢልካ ከይትሓስብ። እዚ ልክዕ ነቲ ጸሊም ባድል ጌሩ ከም ዘሎ ተነገረካ ፓስተር ቀይሕ ፓድላ ጌሩ ከም ምርካብ እዩ።

4. ዕዮ ክፍሊ ሕቶ 20. ነዛ ኣብ ታሕቲ ዘላ ባቡር በቲ ኣብ ይቆ. 1፡4 ዘሎ ቃላት ጌርካ ምልኣያ።

ብሓንቲ እኳ ኸይጐደልኩም ፍጹማትን ምሉኣትን ምእንቲ ኽትኰኑ፡ እታ ትዕግስቲ ፍጹም ግብሪ ይሃልዋ። ያቆ. 1፡4

ትዕግስቲ ፍጹም ግብሪ ይሃልዋ

እንታይ

የሱስ ኣብ ቤተ፦ልሄም ናይ ይሁዳ ምስ ተወለደ፡

ስለምንታይ

ኻብ ምብራቕ

ሕቶ 21. ነዛ ኣብ ታሕቲ ዘላ ባቡር በቲ ኣብ ይቆ. 1፡5 ዘሎ ቃላት ጌርካ ምልኣያ።

42

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ሓደ ኻባኻትኩም ጥበብ እንተ ጐደለቶ ግና፡ ነቲ ኸየስተሐፈረ ንዅሉ ብልግሲ ዚህብ ኣምላኽ ይለምኖ፡ ኪውሀቦውን እዩ።ያቆ. 1፡5

ይለምን

መዓስ ክሓትት ኣለዎ

ንመን ክሓትት ኣለዎ

ውጺቱ እንታይ እዩ

ሕቶ 22. ካብ ማቴ. 7፡1 ናይ ሓሳብ ባቡር ስራሕ።

. . . ከይፍረደኩም ኣይትፍረዱ።

ሕቶ. 23 ካብ ዮሃ. 5፡16 ናይ ሓሳብ ባቡር ስራሕ።

43

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ሕቶ 24 ነዛ ኣብ ታሕቲ ዘላ ባቡር በቲ ኣብ ሮሜ. 8፡1-2 ዘሎ ቃላት ጌርካ ምልኣያ።

እምብኣርሲ ሕጂ ነቶም ብክርስቶስ የሱስ ዘለዉ ዂነኔ የብሎምን። እቲ ኣብ ክርስቶስ የሱስ ዘሎ ሕጊ መንፈስ ህይወት ካብቲ ሕጊ ሓጢኣት ሞትን ሓራ ኣውጺኡኒ እዩ እሞ . . . ሮሜ. 8፡1-2

ዂነኔ የብሎምን

44

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

5. ዕዮ-ገዛ ንናይ ክላስ ዝርርብ ሕቶ 25. ኣብታ ብ ኤፌ. 4፡11-13 ዝሰራሕናያ ናይ ሓሳብ ባቡር ተመልከት። a. «መን» ወይ «እንታይ» ዝብል ሕቶ ብምሕታት ሕጊ 1 ኣብ ግብሪ ኣውዕል። b. ኣብ ሕጊ 2 ተዘርዚሮም ካብ ዘለው፣ ኣየኖት ሕቶታት እዮም ካብ በዓል ቤት ኣርሒቆም ዝመርሑኻ።

ሕቶ 26. . ኣብታ ብ ያቆ. 1፡2-3 ዝሰራሕናያ ናይ ሓሳብ ባቡር ተመልከት። a. ካብቶም ኣብ ሕጊ 1 ተዘርዚሮም ዘለው ክልት የዕሩኽ፣ ኣየናይ እዩ ናብ በዓል ቤት ዝመርሓካ ኣብዛ ጥቅሲ። b. ካብቶም ኣብ ሕጊ 2 ተዘርዚሮም ዘለው ሓሙሽተ የዕሩኽ፣ ኣየናይ እዩ ካብ በዓል ቤት ኣርሒቁ ዝመርሓካ።

ሕቶ 27. ካብ ማቴ. 11፡1 ናይ ሓሳብ ባቡር ስራሕ።

ኰነ ድማ፡ የሱስ ንዓሰርተው ክልተ ደቀ መዛሙርቱ ምእዛዞም ምስ ወድኤ፡ ኣብ ከተማታቶም ኪምህርን ኪሰብኽን ካብኡ ሐለፈ።

ሕቶ 28. ካብ ማቴ. 11፡2-3 ናይ ሓሳብ ባቡር ስራሕ።

ዮሃንስ ኣብ ቤት ማእሰርቲ ኸሎ፡ ወረ ግብሪ ክርስቶስ ሰሚዑ፡ ካብ ደቀ መዛሙርቱ ኽልተ ልኢኹ፡ እቲ ዚመጽእስ ንስኻ ዲኻ ወይስ ካልእ ክንጽበ ኢና፧ በሎ።

45

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ሕቶ 29. ካብ ማቴ. 11፡20 ናይ ሓሳብ ባቡር ስራሕ።

ድሕርዚ የሱስ ነተን ብዙሕ ሓይሊ ዝገበረለን ከተማታት ስለ ዘይተነሰሐ ኺነቕፈን ጀመረ

46

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

5

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ሕጊ ቅሉልነት (ሕጊ ዘይምትሕልላኽ) (The PRINCIPLE OF SIMPLICITY)

ዕላማ፡ ቃል–ብቓል ቋንቋ ድዩ ኣብ መዓላ ውዒሉ ዘሎ ወይስ ምስ`ላዊ ቋንቋ እዩ ብምልላይ፡ ንሓንቲ ጥቕሲ በታ ዝቐለለት መገዲ ጥራይ ተርጉማ።

ትሕዝቶ ናይዚ ምዕራፍ 1. ቃል–ብቓል ቋንቋ 2. ምስ`ላዊ ቋንቋ 3. ዓይነታት ምስ`ላዊ ቋንቋ a. ምስላታትን (Parables) ምሳሌኣዊ ዛንታታት(Allegories) b. ምሳሌ, መነጻጻሪን(Similes) ውስጠዘ, ምሳሌ(Metaphors) c. ዝተጋነነ መግለጺ (Hyperboles) d. መሰሌታ, ኣር ኣያ, ኣብነት (Personification) 4. ዕዮ ክፍሊ 5. ዕዮ ገዛ

ኣብዛ ምዕራፍ እዛ ነቲ ቀሊል ባህሪያዊ ትርጉም ሓደ ጽሑፍ( the simple natural meaning a text) ብዛዕባ ምርዳእ ከነጽንዕ ኢና። ሓደ ሓደ ጊዜ እቲ ቋንቋ እቲ ጽሑፍ ቃል–ብቓል እዩ፡ ካልእ እዋን ግና ምስ`ላዊ እዩ።

5.1

ቃል ብቓል ቋንቋ

ቃል–ብቓል ቋንቋ እቲ ንጹር ናይ መዓልታዊ ቋንቋ እዩ። ኣብቲ ቃል–ብቓል ቋንቋ ሰንደቕነት(symbolism) ዝባሃል ነገር የለን። (Symbolism) ንሓሳባት ብሰንደቓት ምምልካት ። ቃል–ብቓል ቋንቋ ትኽ ዝበለ (straightforward) እዩ።

«ብቐዳመይቲ መዓልቲ ሰሙን፡ እንጌራ ኽንቈርስ ተኣኪብና ኸሎና፡ ጳውሎስ ንጽብሒቱ ኺብገስ ሐሲቡስ ይዛረቦም ነበረ፡ ዘረባኡ ድማ ክሳዕ ፈረቓ ለይቲ ኣንውሔ። ኣብቲ ተኣኪብናሉ ዝነበርና ላዕላይ ደርቢ ብዙሕ መብራህትታት ይበርህ ነበረ። ኣውጢኮስ ዝስሙ ጐበዝ ኣብ መስኰተ ተቐሚጡ ኸሎ፡ ከቢድ ድቃስ ወሰዶ። ጳውሎስ ዘረባኡ ምስ ኣንውሔ ኸኣ፡ ድቃስ ከቢድዎ፡ ካብ ሳልሰይቲ ደርቢ ናብ ታሕቲ ወደቐ፡ ሞይቱ ድማ ኣልዐልዎ። ጳውሎስ ወሪዱ ኣብ ልዕሊኡ በጥ በለ፡ ሐቚፍዎ ኸኣ፡ ነፍሱ ኣብኡ ኣላ እሞ፡ ዋይዋይ ኣይትበሉ፡ በሎም። ደዪቡ ድማ እንጌራ ቘሪሱ በልዔ፡ ክሳዕ ምድሪ ዚወግሕ ብዙሕ ምስ ተዛረቦም ከኣ፡ በዚ ኸምዚ ኻብኡ ነቐለ። ነቲ ወዲ ኸኣ ብህይወቱ ኣምጽእዎ እሞ ኣዝዮም ተጸናንዑ።» (ግብ. 20፡7-12) እቲ ፍርቂ ለይቲ፣ እቲ ብዙሕ መብራህትታት ላዕላይ ደርቢ፣ እቲ መስኰት፣ እቲ ከቢድ ድቃስ፣ ኣውጢኮስ ባዕሉ፣ እንታይ የመልክት ኢልካ ኣይትሕተት! እዚኣቶም ዋላ ሓደ ነገር ኣየመልክቱን እዮም። ነፍሲ ወከፍ ቃል ትርጉሙ ከምቲ ዝብሎ ዘሎ እዩ። እቲ ቀንዲ ነጥቢ፡ ኣምላኽ ነቲ ጐበዝ ካብ ሞት ብምትንሳእ ተኣምር ምግባሩ እዩ። ሓደ እዋን ሓደ ሳባኺ ንኣውጢኮስ ምስ “ዓለማዊ“ ክርስትያናት ኣዛሚድዎ። ኣውጢኮስ ናብ እተኸፍተ መስኰት ኣዚዩ ቀሪቡ ደቂሱ። ሓደ ሓደ ክርስትያናት ናብ ሓጢኣት ኣዚዮም ዝቀረቡ እዮም። ምስዚ ኪንሰማማዕ ንኽእል ኢና። እዚ ነቲ ጽሑፍ ከም መብርሂ ምጥቃም እዩ። እዚ ከኣ ቅቡል እዩ። ይኹን ደኣ እምበር እዚ ትርጉም ናይቲ ጽሑፍ እዩ ግና ኣይትበል። ከምቲ ጐይታና የሱስ ንሓደ ሓቂ ንምብራህ ጨው ብርሃን ኣባጊዕ ወዘተ እተጠቅመ፡ ሰበኽቲ ድማ ንመጽሓፍ ቅዱስ ንሓቂ ንምብራህ ኪጥቀምሉ ይኽእሉ እዮም። ይኹን ደኣ እምእበር ብዛዕባ ዓለማዊ ክርስትያናት ኪትምህር እንተዳኣ ደሊኻ ነቲ ቀንዲ ጽሑፍካ ካብ ግብሪ ሃዋርያት 20፡7-12 ኣይትግበሮ። እዚ ክፍሊ እዚ ብዛዕባ ዓለማዊ ክርስትያናት ኣይኰነን ዝዛረብ ዘሎ። ንዓለማዊ ክርስትያናት ንምብራህ ግና ኪትጥቀመሉ ይከኣል እዩ።

47

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ብዛዕባ ዓለማዊ ክርስትያናት ንዝምልከት መልእኽቲ፡ ን1ቆር. 3፡1 ተጠቀም፡ «ኣሕዋተየ፡ ኣነ ኸኣ ከም ንስጋውያን፡ ከም ንቘልዑ ብክርስቶስ እምበር፡ ከም ንመንፈሳውያን ክዛረበኩም ኣይኰነለይን እዩ።» ሕቶ 1. ብሰማርያ ንምሕላፍ ከኣ ናይ ግዲ ኰኖ። (ዮሃ. 4፡4) ኣብዚ ጥቕሲ እዚ “ሰማርያ“ ዝብል ቃል እንታይ ማለት እዩ? ኣብ ራእይ. 13፡1 ዮሃንስ ካብ ባሕሪ ዝወጽእ ኣራዊት ሪኡ። እዚ ቃል–ብቓል ቋንቋ ኣይኰነን። ምኽንያቱ እቲ ዮሃንስ ዚረኣዮ ባሕሪ ንህዝቢ ደኣ እምበር ንማይ ኣይኰነን ዘመልክት። እምባኣር እቲ ቋንቋ ናይ ራእይ 13፡1 ምስ`ላዊ እዩ፡ ቃል–ብቓል ኣይኰነን። ምስ‘ላዊ ቋንቋ ሰንደቓዊ ንኻልእ ነገር ዘመልክት ማለት እዩ(ኣርማዊ መለዩኣዊ (symbolic)። ኣብ ማቴዎስ 17፡1 ጴጥሮስ ያእቆብን ዮሃንስ ምስ የሱስ ናብ ከረን ከም ዝደየቡ ይነገረና። እዚ ቃል–ብቓል ቋንቋ እዩ። እዛ ኣብዚ ዘላ ከረን ምስ“ላዊ ትርጉም የብላን። ነዚኣ ብምስ`ላዊ ኪትትርጒማ ኣይትፈትን። እዚ ማለት እታ ከረን ሲ ካብቲ የሱስ ዝደየባ የእማን ዘለዋ ከረን ካልእ ከም እተመልክት ገይርካ ኣይትሕሰብ። ኣብዚ ነቲ ከረን ዝብል ቃል በቲ ቃል–ብቓል መልክዑ ተረዳኣዮ፡ እንተዘይኰነ ነቲ ጽሑፍ ብገይጋ ኪትትርጒሞ ኢኻ። እምባኣር ኣብዛ ስፍራ እዚኣ እቲ ባህሪያዊ ትርጉም (the natural meaning) ንሱ እዩ እቲ ቃል– ብቓል ትርጉም(Literal meaning) ። ሕቶ2. ስለ ምንታይ ማቴዎስ 17፡1 ቃል–ብቓል ኪትትርጐም ይግባእ? ቅዱስ ጽሑፍ ሓንቲ ዝተመደበት ትርጉም ጥራይ እያ ዘላታ። ንሓንቲ ጥቕሲ ክልቲኡ ቃል–ብቓልን ምስ`ላዊን ኪትርዳኣ ኣይትፈትን። ሓንቲ ትርጉም ጥራይ ሕረ። ኣብቲ መዓልታዊ ቋንቋ ዋላ ሓደ ሰብኳ እቲ ዝዛረቦ ዘሎ ዘረባስ እተፈላለየ ትርጉም ኪህልዎ ዝምድብ የለን። እንተዳኣ ሓደ ሰብ “ብነፋሪት ካብ ምብራቕ ኣፍሪቃ ተበጊሱ ንውቅያኖሳት ሰጊሩ ኣብ ኤውሮጳ ከም ዝኣተወ ጠቒሱ፡ ልክዕ ንሳ ማለቱ እዩ። ካልእ ሕቡእ ትርጉም የብሉን እቲ ዘረባኡ። ነቲ ዘረባኡ ወሲድና፡ ናይ ህይወት ፈተናታት ሰጊሩስ ናብታ ናይተስፋ ምድሪ ከም ዚኣተወ ገይርና ኪንትርጉሞ ኣይድልን እዩ። ልክዕ ከምኡ ከኣ እንተዳኣ እቲ ብሩህ ቃል–ብቓል መልእኽቲ መጽሓፍ ቅዱስ ትርጉም ዝህብ ኰይኑ፡ ካልእ ትርጉም ኪንደሊ ኣይግባእን ፈጺሙ። ሕቶ3. ነፍሲ ወከፍ እዘን ዚስዕባ ጥቕሲታት ቃል–ብቓሉ ዲየን ኪትርጐማ ዘለወን ወይስ ብምስ`ላዊ መገዲ ኣመልክት። ሀ. ንስኻትኩም ጨው ምድሪ ኢኹም። (ማቴ5፡13) ለ. መምህርኩምሲ እቲ ኽልተ ድሪም ግብሪዶ ኣይፈድን እዩ፧ (ማቴ17፡24) ሐ. ነቲ ቕድም እትሕዞ ዓሳ ውሰድ፡ ኣፉ ምስ ከፈትካ፡ ኣብኡ ሓደ እስታቴር ክትረክብ ኢኻ። (ማቴ17፡27) መ. ኪስዕበኒ ዚፈቱ እንተሎ፡ ህይወቱ ቐቢጹ፡ መስቀሉ ኣልዒሉ ይስዐበኒ (ማቴ16፡24)

ሕቶ4. ነቲ «ኣንተዳኣ እቲ ብሩህ ቃል–ብቓል ትርጉም መጽሓፍ ቅዱስ፡ ትርጉም ዝህብ ኰይኑ፡ ካልእ ትርጉም ኪንደሊ ኣይግባእን እዩ» ንዝብል ሓሳብ ግለጾ ሕቶ 5. ሓደ ጥቕሲ ቃል–ብቓሉ ኪትርጐም ኣለዎ ኪበሃል ከሎ እንታይ ማለት ኢዩ?

ነቲ ብሩህ ቃል–ብቓል ዝዀነ ትርጉም ቅዱስ ጽሑፋት ምጥዋይ ቅድሚ ጐይታና የሱስ ምምጻኡ ዚጀመረ እዩ። እቲ ዘገርም ነገር ሰብ ንጽሑፍ «ምምንፋስ» ይፈቱ እዩ። ኣብ ታሪኽ ቤተ–ክርስትያን ነቲ ምስሌኣዊ ዛንታ ተጠቒምካ እቲ ብሩህ ቃል–ብቓል ዝዀነ መጽሓፍ ቅዱሳዊ ሓቂ እተመናፈሰሉ ዘሕፍር ዘመን ነይሩ እዩ። ነኣብነት ድሕሪ ሃዋርያት ዝነበረ ሓደ ጸሓፊ ነቲ ብሩህ ትርጉም ናይ ብሉይ ኪዳን ትእዛዛት ኣምላኽ፡ «ጽፍሩ ናይ እተሰንጠቐ፡ ሸዀናኡ ድማ እተመቕለ፡ መጒስዕ ከኣ ናይ ዚመልስ እንስሳ ስጋ ጥራይ ብልዑ» ዝብል ትእዛዝ ኪቅበሎ ኣይከኣለን። ናይ ምምንፋስ ኣገባብ ተጠቒሙ ከምዚ ዝስዕብ ኢሉ፡ «እቶም መዂስዕ ዝመልሱ እንስሳታት ፡ እቶም ንቃል ኣምላኽ ዘስተንትኑ ክርስትያናት እዮም። እቶም ሸዀናኦም እተመቕለ እንስሳታት፡ እቶም ጻድቓን ኣብዛ ዓለም እዚኣ ከም ዝመላለሱ ግናኸ ነታ እትመጽእ ቅድስቲ ዓለም ድማ ከም ዝምልከቱ የመልክት» ኢሉ ተርጉምዎ። «መኹስዕ ምምላስ“ ምስ ምስትንታን ቃል ኣምላኽ ኪመሳሰል ከም ዝኽእል ኪንሰማማዕ ንኽእል ኢና። ክርስትያናት ናይ ክልተ ዓለም ዜጋታት ምዃኖም እውን ንሰማማዓሉ ኢና፡ ፡ይኹን ደኣ እምበር፡ ሙሴ ብዛዕባ «እተመቕለ ሸዀና፡ መዂስዕ ዝመልስ» ኢሉ ኪጽሕፎ ከሎ ከምዚ ማለቱ እዩ ነይሩ ንዝብል ግና ፈጺምና ኣይንሰማማዓሉን ኢና።

48

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

እቶም ኣብ መበል 16 ክፍለ ዘመን ዝነበሩ ናይ ተሓድሶ ሰባት በዓል ማሪትን ሉተርን ጆን ካልቪንን ካብዚ ናይ ምምንፋስ ኣገባብ ኣተረጓጉማ ቅዱስ ጽሑፋት እዮም ኣናጊፎምና። ካልቪን ከምዚ ዝስዕብ ኢሉ፡ እቲ ሓቀኛ ትርጉም ቅዱስ ጽሑፋት፡ እቲ ባህሪያውን ንጹርን ትርጉም እዩ፡ ስለዚ ከኣ ንእኡ ኪንሓቁፎ(ኪንቅበሎን) ኣብኡ ኪንጸንዕን እዩ ዚግባእ። ቀጺሉ፡ ነቲ ናይ ምምንፋስ ኣገባብ ኣተረጓጉማ ከም ኣጠራጣሪን ሓደገኛን (doubtful & dangerous) ኪንሪኦ ይግባኣና ኢሉ። ስለምንታይ እዩ እቲ ናይ ምምንፋስ ኣገባብ ኣተረጓጉማ ሓደገና? ምኽንያቱ ኣብቲ ነቲ ባህሪያዊ ብሩህን ትርጉም ናይ ሓደ ጽሑፍ ኣብ ዘይንቅበለሉ እዋን፡ ንቃል ኣምላኽ ኢና ዘይንቅበል ዘለና። ኣብቲ ካብቲ ብሩህ ትርጉም እቲ ጽሑፍ እተፈልየ መልእኽቲ እንሰብከሉን እንምህረሉን እዋን፡ ቃል ኣምላኽ ዘይኰነስ ናህና ዘይጭቡጥ ሓሳብ (Imagination) ኢና ንሰብኽ ዘለና። ንዘክር፡ ቃሉ እምነት ከም ዘሕድርን ብኸንቱ ከኣ ናብኡ ከም ዘይምለስን እዩ ኣምላኽ ኣተስፊዩና ። ነቲ ናይ ነፍሲ ወከፍ ሰብ ጋሻ ስዝዀነ ትርጉም ከም ዝባርኽ ግና ኣምላኽ ተስፋ ኣይሃበን። ሕቶ 6. እቲ “ኣለጎራዊ ኣገባብ“(Allegory Method) ኣተረጓጉማ ቅዱስ ጽሑፋት እንታይ እዩ? ሕቶ 7. ስለ ምንታይ እዩ እቲ “ኣለጎራዊ ኣገባብ“ ኣተረጓጉማ ሓደገኛ? ነዚ ዝስዕብ ዕዉት ምእታው ጐይታና የሱስ ተመልከት።

እቲ ብነብዪ፡ ንጓል ጽዮን፡ እንሆ ንጉስኪ፡ ለዋህ፡ ኣብ ኣድግን ኣብ ዒሉ ኣድጊ ጽዕነትን ተወጢሑ ናባኺ ይመጽእ አሎ፡ በልዋ፡» (ማቴ21፡5) እቲ ኣድጊ ማኪና ወይ ከኣ ኣውቶቡስ ዶ የመልክት ይኸውን ኢልካ ኣይትሕተት። እቲ ኣድጊ ዋላ ሓደ ነገር ኣየመልክትን እዩ። እቲ ኣድጊ እተጠቅሰ ጐይታና ስለ እተወተሖ ጥራይ እዩ። ኣብቲ “ ኣድጊ“ ዝብል ቃል እተሰወረ ዓሚቅ ምስጢር የለን። መልእኽቲ እቲ ጽሑፍ ጐይታና የሱስ ከም ኣገልጋሊ ንጉስ ኰይኑ ብትሕትና ኣብ ጻዕብ ኣድጊ ብምውጣሕ ነቲ ናይ ብሉይ ኪዳን ትንቢት ከም ዝፈጸም እዩ። እምባኣር እንተዳኣ እዛ ጽሑፍቲ እዚኣ ብትኽክል ኪትትርጐም ኰይና ቃል–ብቓሉ ኪትርጐም ኣለዋ። ሕቶ 8. እቲ ኣብ ማቴ21፡5 ዘሎ ሓቂ ብምስ`ላዊ ቋንቋ ድዩ ቀሪቡ ዘሎ? ሕቶ 9. «ኣብኡ ኸኣ ዔላ ያእቆብ አሎ። የሱስ ከኣ ብምኻድ መገዲ ደኺሙ፡ ኣብ ጥቓ እቲ ዔላ ተቐመጠ። እቲ ጊዜኡ ሳድሰይቲ ሰዓት ኣቢሉ ነበረ።» (ዮሃ4፡6)። እዚ ኣብ ዮሃንስ. 4፡6 ዘሎ ዔላ ያእቆብ እንታይ ይውክል?

5.2

ምስ’`ላዊ ቋንቋ

ዕላማ እዚ ሕዝናዮ ዘለና ምዕራፍ፡ «ቃል–ብቓል ቋንቋ ድዩ ኣብ መዓላ ውዒሉ ዘሎ ወይስ ምስ`ላዊ ቋንቋ እዩ ብምልላይ፡ ንሓንቲ ጥቕሲ በታ ዝቐለለት መገዲ ጥራይ ተርጉማ» እዩ ዝብል። እቲ ዚቀለለ ባህሪያዊ ትርጉም ሓደ ጽሑፍ ኲሉ ሳዕ እቲ ቃል–ብቓል ኣይኰነን። እንተዳኣ ትርጉም ዝህብ ኰይኑ፡ ሓደ ጥቕሲ ቃል– ብቓሉ እዩ ኪትርጐም ዝግባእ። ይዂን ደኣ እምበር ገለ ገለ ጥቕሲታት ግና ብምስ`ላዊ ኪንርደኦም እዩ እቲ ዝበለጸ። ንሓደ ምስ`ላዊ ቋንቋ ብ ቃል–ቓል ቋንቋ ምትርጓም ገይጋ ምዃኑ ተመልኪትና ኣለና። በቲ ሓደ ሸነኽ ድማ፡ ንሓደ ቃል–ብቓል ቋንቋ ብግዲ ምስ`ላዊ ኪትርጉም ኪትህቦ ምፍታን ገይጋ እዩ። ጐይታና የሱስ ብዛዕባ ዳግም ልደት ኪዛረብ ከሎ፡ ኒቆዲሞስ ነቲ መልእኽቲ ጐይታ ስሒትዎ። ጐይታና የሱስ፡ «ካብ ላዕሊ እንተዘይተወልደ፡ ንመንግስቲ ኣምላኽ ኪርእያ ዚኽእል ከም ዜልቦ፡ ብሓቂ እብለካ አሎኹ፡» (ዮሃ3፡3) ኪብል ከሎ ምስ`ላዊ ቋንቋ እዩ ተጠ`ቂሙ። ኒቆዲሞስ ነዛ ጥቕሲ ቃል–ብቓል ኪትርጉማ ፈቲኑ። ከምዚ ከኣ ኢሉ፡ «ንሰብከ ምስ ኣረገ፡ ኪውለድ ከመይ ኢሉ ይከአሎ፧ መሊሱ ናብ ከርሲ ኣዲኡ ኣትዩስ ኪውለድ ይከአሎ‘ዶ እዩ፧» (3፡4) እምባኣር እንተዳኣ ሓደ ሰብ ንሓደ ምስ`ላዊ ቋንቋ ብ ቃል–ብቓል መገዲ ኪትርጉሞ ዝፍትን ኰይኑ ኲሉ ሳዕ ድንጉር ኪኸውን እዩ። እታ ኣብቲ ዔላ ዝነበረት ሰበይቲውን ሓደ ዓይነት ገይጋ እያ ፈጺማ። ጐይታ ከምዚ ኢሉዋ፡ «ህያብ ኣምላኽን እቲ ኣስትይኒ ዚብለኪ ዘሎ መን ምዃኑን እንተ ትፈልጥስ፡ ንስኺ ግዳ ምለመንክዮ ኔርኪ፡ ንሱ ኸኣ ማይ ህይወት ምሃበኪ ነይሩ»ዮሃ4፡10)። ንዘረባ ጐይታ ኣብ ኪንዲ ምስ`ላዊ፡ ቃል–ብቓሉ ገይራ ስለ ዝወሰደቶ፡ ከምዚ ኢላ፡ «ጐይታይ፡ መቕድሒ የብልካን፡ እዚ ዔላ ኸኣ ዓሚቝ እዩ፡ እቲ ማይ ህይወት ደኣ ኻበይ ትረኽቦ፧» (4፡11)

49

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ሕቶ. ኣብ ዮሃ. 4፡11 ማይ ህይወት ህያው ማይ ኪብል ከሎ እንታይ ቋንቋ እዩ ተጠቂሙ? ሕቶ 11. እቶም ደቂ መዛሙርቲ ጐይታ ኣብ ዮሃንስ11፡11-14 ዚፈጽምዎ ገይጋ እንታይ እዩ?

ገለ ገለ እምነ–ጽሑፋት(passages) ብንጹር ቃል–ብቓል እዮም፡ ገለ ገለ ድማ ብንጹር ምስ`ላዊ እዮም። ገለ ገለ ከኣ ዚያዳ ከበድቲ እዮም። ኣብቲ ኣብ ማቴ. 26፡26 ዘሎ “እዚ ስጋይ እዩ“ ዝብል ናይ ጐይታና ዘረባ እተመርኰሰ ፡ እቲ ኣብዚ ዘሎ ዘረባ ጐይታ ቃል– ብቓል ዲዩ ኪውሰድ ዘለዎ ወይስ ምስ`ላዊ ዝብል፡ነዊሕ ዘመናት ዝወሰደ ክርክር ኣሎ። ሉተር እዚ ዘረባ እዚ ቃል–ብቓል ኪውሰድ ኣለዎ ኣብ ዝብል ኣኽሪሩ። እቶም ካልኦት ግና ምስ`ላዊ እዩ ኢልና ኢና እንትርጉሞ። እቲ እንጌራ ነቲ ስጋ ጐይታና ከም ዝውክል(ከም ዘመልክት) ንኣምን። ጐይታና የሱስ ኣብ ቅልጽም ኢዱ ንዘሎ ስጋኡ ብምሓዝ «እዚ ስጋይ እዩ!» ኣይበለን። ነቲ እንጌራ ብምስ`ላዊ እዩ ተጠቒሙሉ፡ እዚ ማለት ንስጋኡ ከም ዝውክል(ዘመልክት)። እቲ እንጌራ ስጋኡ እንተዳኣ ኰይኑ፡ ስጋኡ እንጌራ እዩ! እቶም ንማቴዎስ 26፡26 ቃል–ብቓል ዚትርጉምዎ ሰባት፡ ኣብቲ ሀርመኑቲክሶም (ኣብቲ ናይ ኣተረጓጉማ ኣገባቦም) ተገራጫዊነት ኣሎ። ጐይታና የሱስ ኣነ ደገ (door) እየ ኪብል ከሎ፡ እቲ ስጋኡስ ዕንጨይታዊ ነይሩ ኢሎም ኣይኣምኑን እዮም። የሱስ ኣነ ወይኒ እየ ኪብል ከሎ፡ ምስ`ላዊ ቋንቋ ምዃኑ እዮም ዝርድእዎ። ጐይታ «ኣነ እንጌራ ህይወት እየ» (ዮሃ6፡48) ኪብል ከሎ ዀነ፡ እቲ እንጌራ ስጋኡ ምዃኑ ኪዛረብ ከሎ(ማቴ26፡26)፡ ምስ`ላዊ ቋንቋ ምዃኑ ኪንፈልጥ ይግባእ። ነቲ ኣዕናዊነት እቲ ምስ`ላዊ ኣገባብ ናይቲ ኣለጎራዊ ኣተረጓጉማ ዚነበሮ ተሪር ተቋውሞ እዩ ዚኸውን ንሉተር ናብቲ ሓደ ጫፍ ገጹ ኣርሒቁ ኪኸይድ ዝገበሮ። እዚ፡ ዋላኳ ርዱእ እንተዀነ ግናኸ ቅብል ኣይኰነን። ሕቶ 12. እቲ ኣብ ማቴ26፡26 “እዚ ስጋይ እዩ“ ዝብል ቃላት ጐይታ ቃል ብቓል ዲዩ ዋላስ ምስ`ላዊ? ግላጽ።

5.3

ዓይነታት ምስ`ላዊ ቋንቋ

መጽሓፍ ቁድስ እተፈላለዩ ምስ`ላዊ ቋንቋታት ይጥቀም። ገለ ካብኦም፡– A. ምስላታትን (parables) & ምሳሌኣዊ ዛንታታት(Allegories) B. ምሳሌ; መነጻጻሪ(Similes) & ውስጠዘ ; ምሳሌ(Metaphors) C. ዝተጋነነ መግለጺ (Hyperboles)( ኣብ ክንዲ ጸድፊ ዝኸውን ሰብ) D. መሰሌታ; ኣርኣያ ; ኣብነት (Personification)

5.3.1

ምስላታትን (parables) & ምሳሌኣዊ ዛንታታት(Allegories)

ናይ ጐይታና የሱስ ምሩጽ(favorite) ኣገባብ ኣመሃህራ ምስላ እዩ ነይሩ። ምስላ ሓደ ጥራይ ዓብዪ ትምህርቲ(Only one big lesson( ዘለዎ ሓደ ሓጺር ቀሊል ዛንታ እዩ። ኣብ ምስላ መብዛሕትኦም እቶም ዝርዝራት፡ እቲ ታሪኽ ምሉእ ንኪኸውን ጥራይ ዚዓለመ ደኣ እምበር ዋላ ሓንቲ ካልእ ነገር ኣየመልክቱን እዮም። ኣብ ምስላ እቲ ሕያዋይ ሳምራዊ፡ እታ ሓንቲ ሓቂ እታ ዛንታ፡ ብጻይና እቲ ሓገዝና ዘድልዮ ዝዀነ ዓይነት ሰብ ከም ዝዀነ እያ። ኣብቲ ዛንታ ገለ ነገር ከም ዘመልክቱ ኪንትርጒመሞ ዘይግባኣና ብዙሓት ናእሽቱ ዝርዝራት ኣለዉ። እቲ ማሕደር ኣጋይሽ ንማሕበር ኣየመልክትን እዩ። እቲ ክልተ ዲናር ፡ እቲ ቅዱስ ስርዓት ጥምቀትን ድራር ጐይታን ኣየመልክትን እዩ። ዘክር፡ ኣብ ምስላ ሓንቲ ጥራይ ዓባይ ትምህርቲ እያ ዘላ። ሕጅውን ነስተውዕል፡ ሓደ ሰባኺ ንኽፋል ሓደ ምስላ ወሲዱ ሓደ ሓቂ ንምብራህ ኪጥቀመሉ ኣይክእልን እዩ ኣይኰንናን ንብል ዘለና። ነኣብነት እቶም ኣብ ዛንታ እቲ ሕያዋይ ሳምራዊ ዘለዉ፡ እቲ ካህንን እቲ ሌዋውን፡ ከም ኣብነት ሃይማኖታውያን፣ ኣድልዎኛታትን ዘይግደሱ ሰባትን ኪንጥቀመሉ ንኽእል ኢና። ይዂን ደኣ እምበር ነታ ዓባይ ትምህርቲ እታ ዛንታ ከም ቀንዲ ቴማ እታ መልእኽቲ ገርካ ዓቅባ። እንደገና ድማ፡ ነቲ «ጐይታ ከምዚ ይብል ኣሎ» ዝብልን «ኣነ እብል ኣለኹ» ዝብልን ፈላሊዮ! ብኻልእ መገዲ፡ ምሳሌኣዊ ዛንታ (Allegory) ሓያሎ ሓቂታት ዚሓዘ እዩ። ብዙሓት ካብቶም ዝርዝራት እውን ዘመልክትዎ መልእኽቲታት ኣሎ። ኣብነት ምሳሌኣዊ ዛንታ እቲ ኣብ ዮሃንስ 10 ዘሎ ሕያዋይ ጓሳ እዩ። ኣብኡ ብዙሓት ሓቂታትን ምንጽጻራትን ኣለዉ። እቲ ደገ፣

50

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

እቲ ጓሳ፣ እተን ኣባጊዕ፣ እቲ ወጻእተኛ ፣ እቲ ሰራቂ፣ እቲ ዕሱብ፣ እቲ ተዂላ፡ እተን ካብ ካልእ መጓሰ ዝዀና ኣባጊዕ፡ እዚኦም ኲላቶም ከም መነጻጸሪ ነጥብታት እዮም። መጠንቀቕታ፡ በቲ ምስላ ዝብል ቃል ኣይቲተዓንቀፍ ኢኻ። በቲ ጸቢብ መልክዑ፡ ምስላ ማለት ሓደ ዓብዪ መንሳዊ ትምህርቲ ጥራይ ዘለዎ ሓደ ሓጺር ንጹር ዛንታ እዩ። ይኹን ደኣ እምበር በቲ ሰፊሕ መልክዑ ድማ ኪትጥቀመሉ ይከኣል እዩ። ናይ ወቢስተር መዝገበ ቃላት(Webster Dictionary) ፡ ምስላ ዝዀነ ዓይነት ምንጽጻር(comparison) ከም ዘመልክት በቲ ሰፊሕ መልክዑ ይገልጾ። ስለዚ በቲ ሰፊሕ መልክዑ ነቲ ኣብ ማር. 7፡17 ዘሎ ምሳሌኣዊ ዛንታን ሕንቅሕሊተይን(riddles) እንኰላይ የጠቃልል ማለት እዩ። እሞ ንሓደ ዛንታ፡ ከም ምስላ ዲና ኪንትርጉሞ ዘለና ወይስ ከም ምሳሌኣዊ ዛንታ ብኸመይ ንፈልጥ? መልሲ፡ እንተዳኣ ምሳሌኣዊ ዛንታ ተሓሲቡ ኰይኑ፡ ኣብቲ ተምዝጊቡ ዘሎ ጽሑፍ የሱስ ተሪጉምልና ኣሎ። እንተ ዘይኰነ ከም ምስላ ኪንቈጽሮ ይግባእ። (ብዛዕባ ምስላታትን ኣለጎሪስን ኣብ ምዕራፍ 9 ኣስፊሕና ኪንሪኦ ኢና) ሕቶ 13. ንሓደ ዛንታ ከም ምስላ ዲና ኪንትርጉሞ ዘለና ወይስ ከም ኣለጎሪ ብኸመይ ንፈልጥ? ሕቶ14. ነቲ ኣብቲ ዘራኢን እቲ ዘርእን ንዝብል ኣለጎሪ ንዘሎ መልእኽቲ ምንጽጻር ግለጽ። (ማቴ13፡1-23)። እዞም ዚስዕቡ እንታይ እንታይ የመልክቱ? እቲ ዘራኢ ከውሒ ዝዀነ ቦታ እቲ ዘርኢ እሾኽ እቲ መገዲ ጽቡቅ ምድሪ እተን የዕዋፍ ዘርኢ ሕቶ 15. ንምስላታትን ኣለጎሪስን ኣነጻጽር።

5.3.2

ምሳሌ, መነጻጻሪን (Similes) ውስጠዘን ; ምሳሌ(Metaphors)

መነጻጸሪ(Similes) ምስ ምሳሌ (Metaphor) ይመሳሰሉ እዮም። ክልቲኦም ምንጽጻራት(comparisons) እዮም። መነጻጸሪ «ይመስል(like)» ወይ ድማ «ከም(as)» ንዝብሉ ቃላት ተጠቒሙ፡ ንሓደ ነገር(a) ምስ ካልእ ነገር(b) የነጻጽር። ጐይታና የሱስ ኣብ ማቴ13፡33 መንግስተ ሰማያት፡ ማይ ብሑቝ ትመስል ኪብል ከሎ መነጻጸሪ (Similes) እዩ ተጠቒሙ። መንግስተ ሰማይ(a) ___________ትመስል(like) _________________ማይ ብሑቕ(b) መነጻጸሪ a ን b ይመስል ዝብል ምንጽጻር እዩ።

51

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ሕቶ 16. ነዞም ዝስዕቡ መነጻጸሪታት ወዲኣዮም። ref. ማቴ 13፡31 ማቴ 13፡44 ማቴ 134፡47 ማቴ7፡24 ራእይ 1፡15 ማቴ 11፡16 ማቴ3፡16 ማቴ 23፡37 1ቆረ12፡12

A መንግስተ ሰማይ ገበርቲ ቃል

B Like Like Like Like Like Like Like Like Like

ማይ ብሕቕ

ኣብ ማቴዎስ 11፡16 ጐይታና የሱስ፡ «ነዚ ወለዶ እዚ እሞ ብምንታይ ክምስሎ እየ፧»ኢሉ ሓቲቱ። ነፍሲ ወከፍ ንፉዕ ሰባኽን መምህርን `ኩሉ ሳዕ ንርእሱ ፡ «ነዚ ኣርእስተይ ምስ ምንታይ ከነጻጽሮ እየ?» ዝብል ሕቶ ኪሓታ ኣለዎ። ሰባት ንምንጽጻራት የድንቅዎ እዮም። ምኽንያቱ ንኽርድኡ ንኺፍስሁን ንኽዝክሩን ስለ ዘኽእሎም። ምሳሌ (Metaphor) እውን ንሓደ ነገር እዩ (a) ምስ ካልእ ነገር (b) እዩ ዘነጻጽር። ግናኸ ነቶም «ይመስል(like)» ወይ ከኣ «ከም (as)» ዝብሉ ቃላት ኣይጥቀምን። የሱስ ንሕና ጨው ምድሪ ምዃንና ተዛሪቡ (ማቴ5፡13)። ንክርስትያናት ምስ ጨው ምሳሌ (Metaphor) ሜታፎር ተጠቂሙ። (A) ክርስትያናት__________________….._____________________(B) ጨው ሜታፎር ይመስል (like) ዝብል ቃል ከይተጠቅመ ን A ምስ B የነጻጽር። ሕቶ 17. ነዞም ዝስዕቡ ሜታፎራት መሊኣዮም። Ref

A

B

ማቴ5፡14

ክርስትያናት

ብርሃን

ዮሃ6፡35

የሱስ

የሃ8፡12 ኤር46፡20 ዮሃ10፡7 ሉቃ22፡19 ማቴ23፡23

ኣብዚ ብዝርዝር ኪንዛረበሎም ዘይንኽእል ናይ ንጽጽር(contrast) ምንጽጻራት(comparisons) እውን ኣለዉ። ”ኣምላኽ ከይሕሱ ሰብ ኣይኰነን» («God is not (like) a man, that He should lie») (A) ኣምላኽ_____________ ዘይከም(Unlike) ________________(B) ሰብ

52

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ 5.3.3

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ዝተጋነነ መግለጺ (Hyperboles)

ቃለ ኣጋንኖ ኰነ ኢልካ ሓደ ንጹር መልእኽቲ ንምትሕልላፍ ዝግበር መግለጺ እዩ። ጐይታና የሱስ ነቶም ፈሪሳውያን፡ “ኣቱም ቃርማ እተጽርዩ፡ ገመል ከኣ እትውሕጡ ዕዉራት መራሕቲ“ (ማቴ23፡24) ኢሉዎም። እዚ ቃለ ኣጋንኖ እዩ። ፈሪሳውያን ካብቲ ዝሰትዩዎ ማይ ንቃርማ የጽርዩዎም ነይሮም፡ ግናኸ ቃል–ብቓሉ ንግመል ኪውሕጥ ዝኽእል መን ኣሎ? እምባኣር እዚ ምስ`ላዊ ቋንቋ እዩ። ኪንዲ ቃርማ ዚኣክል ዘርኢ ዕሽር ይህቡ ነይሮም፡ ነቲ ኣብ ሕጊ ዘሎ ክንዲ ግመል ዚኣክል ፍትሒ ምሕረትን እሙንነትን ግና ዕሽሽ ይብሉዎ ነይሮም። ብኣጋንኖ ተጠቂምካ ንጹር ነባሪ ዝዀነ ጽልዋ ዘለዎ መልእኽቲ ከተመሓላልፍ ትኽል ኢኻ። ሕቶ 18. ንናይዞም ዝስዕቡ ሃይፐርቦልስ ትምህርቲ ጽመቆ።

“ሃብታም ናብ መንግስተ ኣምላኽ ካብ ዚኣቱስ፡ ገመል ብዓይኒ መርፍእ ክትሐልፍ ይቐልል፡ ኢሉ ኸም ብሓድሽ እብለኩም አሎኹ (ማቴ19፡24) የሱስ ዝገበሮ ግብሪ ድማ ብዙሕ ካልእ አሎ። ኵሉ በብሓደ ተጽሒፉ እንተ ዚኸውንሲ፡ ነቲ እተጻሕፈ መጻሕፍቲ ዅላ እዛ ዓለም እኳ ኣይምኣኸለቶን ይመስለኒ። (ዮሃ21፡25) 5.3.4

መሰሌታ, ኣርኣያ, ኣብነት (Personification)

ኣብ ፐርሶኒፊኬሽን ፡ እቲ ምስ`ላዊ ቋንቋ ነቲ ዘይሰብ (non-humans) ሰብኣዊ ወይ ከኣ ህያው ባህሪያት(characteristics) ይህቦ። ነኣብነት ጐይታና ከምዚ ኢሉ፡ “ጽባሕ ንርእሳ ትጭነቕ እያ እሞ፡ ንጽባሕ ኢልኩም ኣይትጨነቑ። ንመዓልቲ ኽፍኣታ ይኣኽላ “ (ማቴ6፡ 34)። ኣብዚ “ጽባሕ“ ከም ሰብ ተቘጺራ ኣላ። ጐይታና የሱስ ብዛዕባ ዘይምጭናቕ ንጹር መልእኽቱ ኣመሓላሊፉ። ሕቶ 19፡ ጽባሕ ሰብ እንተዳኣ ዘይኰይና፡ ስለ ምንታይ ጐይታ ብዛዕባ ርእሳ ትጭነቕ እያ ዝብል? ንምጥቕላል፡ ንሓደ ጥቕሲ በቲ ዝቀለለን ትኽ ንትኽ ዝዀነ ኣገባብ ጥራይ ንኽትትርጉሞ፡ ነቲ ባህሪዊ ትርጉም ቃላት ተጠቀም ኢልና። እዚ ቋንቋ እዚ ወይ ቃል–ብቓል ወይ ከኣ ምስ`ላዊ ኪኸውን ከም ዝኽእል ገሊጽና። እቲ ጽሑፍ ነቲ ቃል–ብቓል ቋንቋ ብምውሳድ ትርጉም ዝህብ እንተዳኣ ኰይኑ፡ ካልእ ትርጉም ኣይትድለ። ይኹን ደኣ እምበር እቲ ባህርያዊ ትርጉም ናይ ሓደ ሓደ ጥቕሲታት ብምስ`ላዊ ንኺትርጐሙ ዚጠልበሉ እዋናት ኣሎ።

ምስ`ላዊ ቋንቋ ነዚ ዝስዕብ የጠቃልል፡ ምስላታትን (parables) ምሳሌኣዊ ዛንታታትን(Allegories), ምሳሌ, መነጻጻሪን (Similes), ምሳሌ(Metaphors) ዝተጋነነ መግለጺ (Hyperboles), መሰሌታ (ኣርኣያ, ኣብነት) (Personification)

53

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

5.4

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ዕዮ ክፍሊ

ሕቶ 20. ሓደ እምነ–ጽሑፍ፡ ቃል–ብቓል ዲዩ ኪትርጐም ዘለዎ ወይስ ብምስ`ላዊ ብኸመይ ትፈልጥ? ሕቶ 21. እቶም ደቂ መዛሙርቲ ኣብ ማቴ16፡5-12እንታይ ሀርመኑቲካዊ ስሕተት ፈጺሞም? ሕቶ 22. እቶም ኣይሁድ ኣብ ዮሃ6፡48-52 ዝፈጸምዎ ገይጋ እንታይ እዩ ነይሩ? ሕቶ 23. እቲ ኣብ 1 ነገስት 10፡27 ዘሎ ቋንቋ ኣየናይ ዓይነት ምስ`ላዊ ቋንቋ እዩ? ሕቶ 24. ስለ ምንታይ ኣምላኽ ኣብ መዝ91፡4 ግለግለ ከም ዘለዎ ኰይኑ ከም እተጠቕሰ ግለጽ። ሕቶ 25. እዞም ዝስዕቡ እምነ–ጽሑፋት ቃል–ብቓል ድዮም ወይስ ምስ`ላዊ ግለጽ። ብናትካ ቃላት ድማ፡ ነቲ ካብኡ እንመሃሮ ቀንዲ ትምህርቲ ጽመቆ። እታ ቀዳመይቲ ተሰሪሓትልካ ኣላ። ሀ) ንስኻትኩም ጨው ምድሪ ኢኹም (ማቴ5፡13)። ምስ`ላዊ። ክርስትያናት ከም ጨው፡ ንሕብረተ–ሰብ የመቕርዎን ንኸይምሽምሽ ይዕቕብዎን። ለ) ናይ ስጋ መብራህቲ ዓይኒ እያ (ማቴ6፡22) ሐ) ካብ ነብያት ሓሶት ተጠንቀቑ ውሽጦም ዚምንጥሉ ተዃሉ ኽነሶምሲ፡ ክዳን ኣባጊዕ ተኸዲኖም እዮም ዚመጽኹም። (ማቴ7፡15) መ) እንጌራ ውሉድ ኣልዒልካ ነኽላባት ምሃብ ኣይግባእን እዩ፡ (ማቴ15፡26) ረ) እምብኣርስ ግብሪ ንዚግብኦ ግብሪ፡ ተጎ ንዚግብኦ ተጎ፡ ፍርሃት ንዚግብኦ ፍርሃት፡ ክብረት ንዚግብኦ ኽብረት፡ ንዂሉ እቲ ዘዚግብኦ ሃብዎ። (ሮሜ13፡7) ሰ) እቶም ነደቕቲ ዝነዐቕዎ እምኒ፡ ንሱ ርእሲ መኣዝን ኰነ፡ እዚ ኻብ እግዚኣብሄር ኰነ፡ ኣብ ኣዒንትናውን ግሩም እዩ፡ (ማቴ21፡42)

5.5

ዕዮ ገዛ

ሕቶ 26፡ እዞም ዝስዕቡ እምነ–ጽሑፋት ቃል–ብቓል ዲዮም ወይስ ምስ`ላዊ ግለጽ። ብናትካ ቃላት ድማ፡ ነቲ ካብኡ እንመሃሮ ቀንዲ ትምህርቲ ጽመቆ። እታ ቀዳመይቲ ተሰሪሓትልካ ኣላ። ሀ) የሱስ መሊሱ በሎም፡ ሓደ እኳ ኸየስሕተኩም ተጠንቀቑ ። ኣነ ክርስቶስ እየ፡ እናበሉ ብዙሓት ብስመይ ኪመጹ እዮም እሞ፡ ንብዙሓትውን ኬስሕቱ እዮም (ማቴ24፡4-5) ለ) “ ካብ ማይ ብሑቕ ፈሪሳውያንን ካብ ማይ ብሑቕ ሄሮድስን ተጠንቀቑን ተኣርነቡን፡ ኢሉ ኣዘዞም “(ማር8፡15) ሐ) “ኣብኡ ኸኣ ዔላ ያእቆብ አሎ። የሱስ ከኣ ብምኻድ መገዲ ደኺሙ፡ ኣብ ጥቓ እቲ ዔላ ተቐመጠ። እቲ ጊዜኡ ሳድሰይቲ ሰዓት ኣቢሉ ነበረ።“ (ዮሃ4፡6) መ) “እቲ ደገ ኣባጊዕ ኣነ ከም ዝዀንኩ፡ ብሓቂ፡ ብሓቂ እብለኩም አሎኹ “ (ዮሃ10፡7) ረ) “እቲ ሕያዋይ ጓሳ ኣነ እየ። እቲ ሕያዋይ ጓሳ ህይወቱ በጃ ኣባጊዑ የሕልፋ።“ (ዮሃ10፡11) ሰ) “ማይ ዜብሉ ደበና “ (ይሁዳ12)

54

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

UNIT 3፡

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ነቲ ሰይፊ ብትኽክል ሓዞ

ምዕራፍ 6. ሕጊ ውህደት ምዕራፍ 7. ሕጊ ኪዳናት ምዕራፍ 8. ሕጊ መንግስቲ

55

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

6

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ሕጊ ውህደት (THE PRINCIPLE OF HARMONY)

ዓላማ፡ ንሓደ ጽሑፍ ምስቲ ዝተረፈ ምሉእ ቅዱስ ጽሑፍ ብምውህሃድ ተርጒሞ ናይዚ ትምህርቲ

ትሕዝቶ ናይዚ ምዕራፍ 1. መእተዊ 2. ነቲ ኣድጊ ቅድሚ እታ ካሮሳ ግበሮ 3. ከምዚ ዝብል ጽሑፍ ድማ ኣሎ 4. ዕዮ ክፍሊ 5. ዕዮ ገዛ

6.1

መእተዊ

ኣብ ሓደ እግሪ ጥራይ ዘለዋ ኮፍ መበሊ (ሰድያ( ኮፍ ኢልካ ዶ ትፈልጥ (ጢ? እዚ ተማዕራሪኻ ማለት ሚዛንካ ሓሊኻ ኮፍ ክትብል፣ ምናልባት ካብ መሬት ንቁሩብ ኢንቺታት ጥራይ በሪኽካ እዩ ክኸውን ዝኽእል። ኮይኑ ግ ን ኣብ ሓደ እግሪ ጥራይ ዘለዋ ኮፍ መበሊ፣ ንነዊሕ ግዜ ኮፍ ክትብል ዘይምቹእን ዘይውሑስን እዩ።

ነቲ ጽንዓትን ሚዛንን ናይታ ኮፍ መበሊ ክዓቢ እንተደሊኻ፣ ነታ ኮፍ መበሊ ኣብ ክንዲ ብሓደ እግሪ፣ ብኣር ባዕተ እግሪ ከም ትቀውም ጌርካ ክትሰርሓ ኣሎካ። ልክዕ ከም ድማ፡ ነቲ ንሓደ ጽሑፍ እትህቦ ትርጉም ሚዛኑ እተዕብዮ ብዛዕባ እቲ ትዛረበሉ ዘሎኻ ክፍሊ እቶም ካልእ ቅዱስ ጽሑፋት እንታይ ከም ዝብል ብግቡእ ብምርኣይ እዩ። ሓደ ሰብ፣ ኣብ ሓደ ጥቅሲ ብሙምርካስ፣ ጉጉይ ዝኾነ ሓሳብ ክወስድ ይኽእል እዩ። ንኣብነት ▪ ▪ ▪ ▪

ንኣይሁዳውያን ጥራይ ደኣ እምበር ንኣህዛብ ኣይትስበኽ። ማቴ 10:5 ኣብ ጉዕዞኻ ዝዀነ ገንዘብ ኣይትማላእ፣ ኣሳእን ውን ኣብ እግርኻ ኣይትግበር። ማቴ 10:10 ኣብ ናሕሲ ኮይንካ ስበኽ። ማቴ 10:27 ኣብ ጃልባ ኮፍ ኢልካ ስበኽ። ማር 4:1

56

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ ▪ ▪ ▪ ▪ ▪

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ውሉዳት ኣብ ልዕሊ ወለዶም፣ ኣንጻሮም ክለዓዓሉ ፍቃድ ኣምላኽ እዩ። ማቴ 10:36 ንብዕራይ ምሕራድ፡ ንሰብ ከም ምቕታል እዩ። ኢሰ 66:3 መማህራን ነቲ ፍቃድ ኣምላኽ ተጻረርቲ ኢዮም፣ ስለዚ ሓደ እዃ ንዋላሓደ ሰብ ዝኾነ ነገር ክምህሮ ኣይግባእን። ( ህዝባዊ ቤት ትምህርቲ ዘይመጽሓፍ ቅዱሳዊ እዩ።) ዝኾነ ሰብ ህይወቱ ንምድሓን ዘለዎ ኩሉ ይህብ እዩ። ኢዮ 2:4 ቅድሚ ንዝኾነ ሰብ ምጽላይካ ጡፍ በለሎም። ማር 8:23

እምበኣር ኣብ ሓደ ጥቕሲ ጥራይ መሰረት ጌርካ ምምሃር ሓደገኛ ምኻኑ ተሰማሚዕና ኣሎና። ዝኾነ ኣብ ሓደ ጥቕሲ ጥራይ መሰረት ጌሩ ክምህር ዝደሊ ሰብ፣ ንሓደ ኣብ ሓንቲ እግሪ ጥራይ ዘለዋ ኮፍ መበሊ፣ ኮፍ ዝበለ ሰብ እዩ ዝመስል። ንሱ ኣብ ልዕሊ ዘይጽኑዕ መሰረት እዩ ዘሎ። ሕቶ 1. ንኣብ ሓንቲ እግሪ ጥራይ ዘለዋ ሰድያ ኮፍ ክትብል ምፍታን፣ ምስ ምንታይ ከነመሳስሎ ንኽእል ? ግን ትምህርትና ዘይሚዛናዊ ክኸውን ይኽእል ዶ ዋላ ውን ኣርባዕተ ወይ ውን ልዕሊኡ ጥቅስታት ንዑዑ ክድግፉልና ዝኽእሉ እንተለዉና ? እወ፣ ከም ቀንዲ መሰረት እምነትና እቲ ምሉእ ቅዱስ ጽሑፋት የድልየና እዩ። ንሕና እቲ ምሉእ መጽሓፍ ቅዱስ ደኣ እምበር፡ ዝተወሰና ንፈትወን ጥቅስታት ኣይኰንናን ተዋሂብና። “ ” ነቶም ኣንጻር እቲ ኣተኲርካ ኪትዛረበሉ እትደሊ ክፍሊ ዝዛረቡ ካልኦት ጥቕሲታት ኣይትንጸጎም። እዚ ን ኣምላኽ ፍትሓዊ ኣይኮነን። እቲ ኣምላኽ ኣብ ሓደ ቅዱስ ጽሑፍ ዝብሎ ዘሎ፡ ናይ ግድን ምስቲ ኣብ ካልእ ስፍራ ዝብሎ ዘሎ ኪወሃሃድ ኣለዎ።ኣርባዕተ እግሪ ዘለዎ ሰድያ እንተ ዀነውን ዘይጽኑዕ ክኸውን ይኽእል እዩ።

6.2

ነቲ ኣድጊ ቅድሚ እቲ ካሮሳ ግበሮ

ንሕና ክንሰብኽ ተጸዊዕና ኣሎና። እቲ ሕቶ ግን እንታይ ክንሰብኽ እዩ ዝግባኣና ? እንታይ ክንሰብኽ ከም ዘሎና ባዕልና ዲና ኪንውስን ዘሎና ? ያ ኣይፋሉን! ኣምላኽ ካባና የርሕቆ ! ንሕና ንመጽሓፍ ቅዱስ ክንሰብኽ ኢና ተጸዊዕና። እሞ ኣየናይ ክፍሊ ናይ መጽሓፍ ቅዱስ ኢና ክንሰብኽ ዘሎና ? ነተን ንፈትወን ጥቕስታት ጥራይ ? ነየኖት ጥቕስታት መጽሓፍ ቅዱስ ብዝበለጸ ከም ንፈቱ ኪንውስንን ንዐአን ጥራይ ከኣ ከነተኩርን ዲዩ ዘሎና ? ያ ኣይፋሉ! ኣምላኽ ካባና የርሕቆ ! ኣምላኽ ይኸልክሎ! እዚ ነቲ ዝጸውዓና ኣምላኽ ዘይእሙን ምዃን እዩ። ንሕና እንታይ ክንሰብኽ ከም ንደሊ መጀመርያ ክንውስን፡ ድሕሪኡ ድማ ነቲ ኪንሰብኮ ደሊና ዘለና ሓሳብ ዚደግፉ ጥቕስታት ሃሰስ ኪንብል ቅኑዕ ኣይኰነን፡ ገይጋ እዩ። እዚ ግምጥልሽ እዩ፣ ልክዕ ከም ነቲ ካሮሳ ብቅድሚ እቲ ኣድጊ ከም ምግባር እዩ። መጀመርያ ናብ መጽሓፍ ቅዱስ ብምኻድ፡ ንሱ ብዛዕባ ሓደ ኣርእስቲ (ዝዀነ ኣርእስቲ) እንታይ ይብል ብምልኣት ነጽንዓዮ። እት ነቲ ደሊናዮ ዘሎና ክፍሊ እንታይ ክብል እዩ ደልዩ ብምባል ተጠንቂቅና ከነጽንዖ ይግባእ ። ድሕሪኡ ድማ ነቲ መጽሓፍ ቅዱስ ዝብሎ ዘሎ ስበኮ። በዚ መንገዲ ዩ ጥራይ እዩ ሓደ ሰባኺ ምስ ቃል ኣምላኽ ክወሃሃድ ’ ዝኽእል። ኣብዚ ምዕራፍ እዚ፣ ኣብዚ ምዕራፍ እዚ ብዙሓት ትምህርትታት ናይዚ እዋን እዚ ምስቲ ምሉእ ቅዱ ስ ጽሑፍ ዝወሃሃዱ ከም ዘይኮኑ ክንርኢ ኢና። ናይ ሓሶት ትምህርትታት ውጽኢት ናይቲ ተጠንቂቕካ ንሓደ ቅዱ ስ ጽሑፍ ምስቲ ካልእ ቅዱስ ጽሑፍ ዝግበር ንጽጽር ኣይኮኑን። ካብ መጽሓፍ ቅዱስ ዝቦቅሉ ውን ኣይኮኑን። ‘ እንታይ ደኣ ቅድም ኣብ ልቢ፡ ቀጺሎም ድማ ናብቲ ቅዱስ ጽሑፍ ብምኻድ ነቲ ሓሳባት ልቦም ዝድግፉ ገለ ጥቅስታት ኣብ ዝደልዩ ሰባት እዮም በቊሎም።

57

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ሕቶ 2. እቲ ደራሲ፡ ገለ ገለ ሰባት ነቲ ካሮሳ ቅድሚ እቲ ኣድጊ ይገብርዎ ክብል ከሎ ፡ እንታይ ዓይነት ኣገዳሲ መልእኽቲ ከመሓላልፍ ስለ ዝደለየ እዩ ? ዊልያም ብራንሃም ምሉእ ለይቲ ድሕሪ ምጽላዩ፣ ኣምላኽ ምግላጽ ከም ዝሃቦ ሓሰበ፣ ስላሴ ዝባሃል ከም ዘየለ እንታይ ደኣ የሱስ ጥራይ ዝብል ሓሳብ ከኣ ረኸበ። ንሱ፣ የሱስ ወዲ ኣምላኽ ጥራይ ዘይኮነስ፣ ንሱ ባዕሉ ና ይ ገዛእ ርእሱ ኣቦን (መንፈስ ቅዱስን) ከም ዝኾነ ሓሳብ ረኸበ። ስለዚ ከኣ ንሱ ነዚ ሎሚ የሱስ ጥራይ “ ”(Only Jesus( ተባሂሉ ዝጽዋዕ ደኖሚኔሽን (ቤተ-እምነት( ጀሚርዎ። ብራንሃም ነቲ ካሮሳ ቅድሚ እቲ ኣድጊ ገይርዎ። እቲ ኣብ መንጎ ኣቦን ወዲን ዘሎ ዝምድና ከመይ ከም ዝዀነ ንምፍላጥ ንመጽሓፍ ቅዱስ ተጠንቂቑ ኣየጽንዖን። ንሱ ግምጥልሽ እዩ ሰሪሑ። ሓደ ሓሳብ ረኺቡ፣ ሽዑ ነቲ ሓሳብ ንኽድግፍ ናብ መጽሓፍ ቅዱስ ከይዱ። እሞ ነቲ ሓሳቡ ክድግፈሉ ዝኽእል (ብዓመጽ( ካብቲ ቅዱስ ጽሑፍ ረኺቡ ዶ? እወ ረኺቡ። ......

እቲ ንኣይ ዝረኣየ ነቦ ረኣዮ። ዮሃ 14:9 ብርግጽ ነዚ ጥቕሲ፣ የሱስ እቲ ኣቦ እዩ፣ ማለት ንሳቶም ሓደ ሰብ ጥራይ ኢዮም ኢልካ `ብጌጋ ክትርጎም` ዝካኣል እዩ። እዚ ንኪኸውን ግና ብራንሃም ኣብዚ ምዕራፍ እዚ ንዘለዉ ነቲ `የሱስ ጥራይ` ዝብል ግጉይ ሓሳባቱ ዘፍሽሉ ብዙሓት ጥቅስታት ክነጽጎም ኔርዎ። ካብቶም ብራንሃም ብግልጺ ዝነጸጎም ጥቕስታት፡ • ብኣምላኽ እመኑ ብኣይውን(ብሓደ ዘይኮነ) እመኑ። ዮሃ 14:1 • ኣነ ኸኣ ነቦ ኽልምኖ እየ(ንገዛእ ርእሰይ ክልምን ኣይበለን) ዮሃ 14:16 • እቲ ዜፍቅረኒ ሰብ ንሱ በቦይ እተፈቅረ እዩ። ኣነውን(ብሓደ ዘይኮነ( ኤፍቅሮ ርእሰይ ከኣ እገልጸሉ። ዮሃ 14:21 • የሱስ ከኣ፥ ዜፍቅረኒ እንተሎ፡ ቃለይ ይሕሉ እዩ፡ ኣቦይ ድማ(ኣነ ጥራይ ዘይኮነ(የፍቅሮ፡ ናብኡውን ንመጽእ ኣብኡ ኸኣ ማሕደር ክንገብር ኢና። ዮሃ 14:23 • … እዚ እትሰምዕዎ ዘሎኹም ቃል ከኣ ናይቲ ዝለኣኸኒ ኣቦ እዩ እምበር፡ ናተይ ኣይኰነን፡ ኢሉ መለሰሉ። ዮሃ 14:24 • ምሳኻትኩም ከሎኹ፡ እዚ ነገርኩኹም። እቲ ኣቦይ ብስመይ ዚሰዶ መጸናንዒ፡ መንፈስ ቅዱስ፡ ንሱ ዅሉ ኺምህረኩም፡ ዝነገርኩኹም ዘበለውን ኬዘክረኩም እዩ። ዮሃ 14:25-26 • … ካባይ ኣቦይ ይዓቢ እዩ እሞ፡ እተፍቅሩኒ እንተ ትዀኑስ፡ ናብ ኣቦይ ብምኻደይ ምተሐጐስኩም ኔርኩም። ዮሃ 14: 28 (ከመይ ገይሩ ሓደ ሰብ ካብ ገዛእ ርእሱ ክዓቢ ይኽእል?) ሓደ ካብዞም ኣብ ዮሃንስ ምዕራፍ 14 ዘለዉ ግናኸ ብራንሃም ዝነጸጎም ሸውዓተ ጥቅስታት፣ ኣንቢብዎም ኔሩ እንተዝኸውን ምሓገዝዎ ኔሮም። እቲ ዘሕዝን ግና፡ ንሱ ነቲ ክኣምኖ ዚደሊ ጥራይ ንምእማን ኣቀዲሙ ብሓሳቡ ስለ ዝወሰነ፡ ነዞም ጥቕስታት ብኽፉት ኣእምሮ ከጽንዖም ኣይከኣለን። እቲ ኣቦ ‘ሲ እቲ ወዲ’ዩ ኢልካ ምዝራብ ልክዕ ከም ጴጥሮስ ‘ሲ የውሃንስ እዩ ከም ምባል እንጅልና እዩ።እምባኣር ብራንሃም ነቲ የሱስ ናይ ገዛእ ርእሱ ኣቦ እዩ ዝብል ጠዋይ ሓሳቡ ነቲ ምሉእ ምዕራፍ የውሃንስ 14 ብምንባብ ኣይኰነን ረኺብዎ። ዘክር፡ ነቲ ካሮሳ ቅድሚ እቲ ኣድጊ ገይርዎ። ብናይ ገዛእ ርእሱ ሓሳብ እዩ ጀሚሩ፣ ድሒሩ ግን ንሓሳቡ መረጋገጺ ንምርካብ፣ ካብ የ ውሃንስ ምዕራፍ 14 ጥቕሲ ክሃድን ጀሚሩ። እቶም ንቅዱስ ጽሑፍ ምስ ካልኦት ቅዱስ ጽሑፋት ብምውህሃድ ምትርጋም ዝነጽጉ ሰባት ንገዛእ ርእሶም ኣብ ናይ ገይጋ ኲነኔ ዘውድቁ ሰባት እዮም። ካብ ሾምንተ ጥቕስታ ት ነቲ ንሸውዓተ ብምንጻግ ብቅኑዕ ክትውድእ ብፍጹም ኣይከኣልን እዩ። ነቲ ኣድጊ ቅድሚ እቲ ካሮሳ ግበሮ ! መጀመርታ ብደቂቕ መጽናዕቲ ነቲ ቅዱስ ጽሑፍ ጀምር፡ ሽዑ እንታይ ንኽትኣምን ከመይ ከም ዝመርሓካ ተመልከት።

ሕቶ 3. ስለምንታይ እዩ ብራንሃም ንዮሃ 14:22 ብሓሶት ተርጊምዋ?

58

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ሕቶ 4. ናይዛ ገመድ ምሳሌዉ መብርሂ ግለጽ ?

6.3

ከምዚ ዝብል ጽሑፍ ድማ ኣሎ

«ሽዑ ድያብሎስ ናብታ ቅድስቲ ኸተማ ወሲዱ፡ ኣብ ገምገም ቤት መቕደስ ደው ኣበሎ። እግርኻ ብእምኒ ኸይትዕንቀፍ፡ በእዳዎም ኬልዕሉኻ፡ ንመላእኽቱ ምእንታኻ ይእዝዝ፡ ጽሑፍ አሎ እሞ፡ ወዲ ኣምላኽ እንተ ዄንካስ፡ ንታሕቲ ገጽካ ጽደፍ፡ በሎ። የሱስ፡ ንእግዚኣብሄር ኣምላኽካ ኣይትፈታትኖ፡ ድማ ጽሑፍ አሎ፡ በሎ።» (ማቴ 4፡5-7)

ሓደ ጥቕሲ ካብ መጽሓፍ ቅዱስ ስለ እተጠቕሰ ጥራይ ጠቃሚ እዩ ማለት ኣይኰነን። ገለ ገለ ሰባት ንመጽሓፍ ቅዱስ ኰነ ኢሎም ዘይኰነስ ብድንገት እዮም ብጌጋ ዝትርጉምዎ። ካልኦት ግና ኰነ ኢሎም ብዕላማ እዮም ዚገብሩዎ። ክዳን ኣብጊዕ እተኸድኑ ተዃሉ ኣለዉ። ሰይጣን

59

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

«ጽሑፍ እዩ» ኢሉ። ንጐይታና የሱስ ንምፍንጣር ጥቕሲ ጠቒሱ። መጽሓፍ ቅዱስ ንእግርና መብራህቲ ንመገድና ድማ ብርሃን ዝኸውን፡ ምስቲ ካልእ ጽሑፋት ብምውህሃድ እንተዳኣ ተተርጒሙ ጥራይ እዩ። ሕቶ 5. ጥቕሲ መጽሓፍ ቅዱስ ሓጋዚ ዘይኰነስ ጐዳኢ ዝዀነሉ እዋን መዓስ እዩ ? ጐይታና የሱስ ብዛዕባ እቲ ሰይጣን ዚጠቐሶ ጥቕሲ ምስ ሰይጣን ኣይተኻተዐን። ዝሕልዉና ቅዱሳት መላእኽቲ ከም ዘለዉ ጐይታና የሱስ ኣይከሓደን። ይኹን ደኣ እምበር፡ ጐይታና የሱስ ካብቶም ልዕሊ ኲሉ ኣዝዮም ኣገደስቲ ዝዀኑ መርሖታት ሓንቲ ብምጥቃም ንሰይጣን ስዒርዎ። ንሱ ከምዚ ኢሉ፡ «ከምዚ ዝብል ጽሑፍ ድማ ኣሎ !» ንሓንቲ ጽሕፍቲ ብኻልእ ጽሕፍቲ ኣመዛዚንዋ፡ እቲ ቅኑዕን ትኽክልን ሚዛና ኣትሒዙዋ ! ቃል ኣምላኽ ክልተ ዚኣፉ ሰይፊ እዩ። ብኽልተ ኣንጻር ዝዀኑ ኣንፈት ኪቆርጽ ዝኽእል እዩ። እምባኣር ነዞም ዝስዕቡ ንሕድሕዶ ሚዛን ዝወሃሃቡ ጥቕሲታት ተመልከት። ሀ) «ክብሪ ንኣምላኽ ኣብ ላዕሊ፡ ሰላም ከኣ ኣብ ምድሪ ኣብ መንጎ እቶም ስምረት ኣምላኽ ዘለዎም ሰባት። '’ ዝብል ጽሑፍ ኣሎ (ሉቃ 2፡14) ግናኸ፡ «ናብ ምድሪ ዕርቂ ኸምጽእ ዝመጻእኩ ኣይምሰልኩም። ሰይፊ ደኣ እምበር፡ ዕርቂ ከምጽእ ኣይመጻእኩን።» ዝብል ጽሑፍ ድማ ኣሎ (ማቴ 10፡34)። ውህደት፡ ጐይታና የሱስ ንዝቅበሎ ዘበለ ኲሉ ሰብ ሰላም ኪህብ መጺኡ። ኣብ መንጎ እቶም ዝነጽግዎ ሰባት ኲሎም ግና ሰላም ኪህብ ኣይመጸን። ነቲ መስፍን ሰላም ምቅባል ካብ ዘይኣምንቲ ጽልኢ ከስዕበልና ይኽእል እዩ። ሕቶ 6. እንተዳኣ ጐይታና ኣብ ምድሪ የሱስ ሰላም ከምጽእ ዘይመጺኡ ሲ፡ ስለ ምንታይ ደኣ እቶም መላእኽቲ '’ ሰላም ኣብ ምድሪ '’ ኢሎም ዝዝምሩ ? ለ) «የሱስ ድማ፥ ኣነ እቶም ዘይርእዩ ምእንቲ ኺርእዩ፡ እቶም ዚርእዩ ኸኣ ኪዖሩ፡ እየ ናብዛ ዓለም እዚኣ ንፍርዲ ዝመጻእኩ፡ በለ።» ዝብል ጽሑፍ ኣሎ (ዮሃ 9፡39) ግናኸ፡ «ኣነ ንዓለም ከድሕን ደኣ እምበር፡ ንዓለም ክፈርድ ኣይመጻእኩን» ዝብል ጽሑፍ ድማ ኣሎ (ዮሃ 12፡ 47) ውህደት፡ ጐይታና የሱስ ስለ ሓጢኣቶም ንኽፈርዶም (ኪዂንኖም) ዘይኰነስ፡ ንጥፉኣት ኪደልን ኬድሕንን እዩ መጺኡ። ይዂን ደኣ እምበር እቶም ዝነጽግዎ ኪፍረዱ እዮም። ሕቶ 7. ጐይታና የሱስ ፍርዲ ንኸምጽእ ድዩ መጺኡ ? ግለጽ ሐ) «ንስኻትኩምሲ፡ ከምቲ ቕብኣት ብዛዕባ ዅሉ ዚምህረኩም ዘሎ፡ ሓቂውን እዩ፡ ሓሶት ኣይኰነን፡ እሞ ኸምቲ ንሱ ዝመሀረኩም ኴንኩም፡ ኣብኡ ኽትነብሩ ኢኹም። እምብኣርከ እቲ ኻብኡ እተቐበልኩምዎ ቕብኣት ኣባኻትኩም ይነብር አሎ እሞ፡ ሓደ እኳ ኺምህረኩም ኣየድልየኩምን እዩ « ዝብል ጽሑፍ ኣሎ። (1 ዮሃ 2፡27) ግናኸ፡ «ንሱ ገሊኦም ሃዋርያት ገሊኦም ድማ ነብያት፡ ገሊኦም ከኣ ወንጌላውያን፡ ገሊኦምውን ጓሶትን መምህራንን ኪዀኑ ሃበ።» ዝብል ጽሑፍ ድማ ኣሎ (ኤፌ 4፡11) ውህደት፡ እቲ ቅብኣት መንፈስ ቅዱስ ንኣመንቲ ብዙሕ ሓቂታት ይምህሮም እዩ። እዚ ቅብኣት እዚ ዕሽሽ ኪበሃል ዘይኰነስ ኪኽበር ይግባእ። ብባዕሉ ብኣምላኽ ኪንመሃር እዚ እቲ ብሉጽ ሓአለፋና እዩ። ናይ እተ ሰወረ «ምስጢር» ምግላጻት ዘብርሁልና ርእሶም ዚሾሙ መማህራን ኣየድልዩናን እዮም። ይኹን ደኣ እምበር ኣምላኽ ንማሕበሩ ዝመደቦምን ዝቀብኦምን ገለ (some( መማህራን ኣለዉ እዮም። ነዚ ምንጻግ ንውህበት ኣምላኽ ምንጻግ እዩ።

ሕቶ 8. እንተዳኣ መንፈስ ቅዱስ ዝምህረና ኰይኑ፡ ካልኦት መማህራን የድልዩና ዲዮም? መ) «መኣረምያኡ ወይስ ክዳኑ ኻብ ዝባኑ ወሲዶም ኣብቶም ሕሙማት የንብሩ እሞ ሕማሞም ይሐድጎም፡ ርኹሳት መናፍስቲውን ካባታቶም ይወጹ ነበሩ።» ዝብል ጽሑፍ ኣሎ (ግብ 19፡12) ግናኸ፡ «ኤራስጦስ ኣብ ቈረንቶስ ተሪፉ፡ ንጥሮፊሞስ ግና ሐሚሙ ኣብ መሊጦስ ሐዲገዮ አሎኹ።» ዝብል ጽሑፍ ድማ ኣሎ (2 ጢሞ 4፡20)

60

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ውህደት፡ ኣምላኽ ንሕሙማት ይፍውስ እዩ። እዚ ኣብቲ ምሉእ ሓድሽ ኪዳን ተጻሒፉ ኣሎ። ይዂን ደኣ እምበር ኣምላኽ ከኣ ልዑል (ሶቨሬን( እዩ። ናይቲ ዚሓየለ ሓዋርያ ጸሎት ነቲ ሕሙም ዘይፍውሰሉ እዋናት ኣሎ። ኣብቲ ከምኡ ኲነታት፡ ኣምላኽ ፈዋሲ ከም ዝዀነ እናኣረጋገጽና፡ ስለ ምንታይ ኲሉ ሳዕ ከም ዘይፍውስ ግና ንሕና ከም ዘይንፈልጥ ንእመን። ብዋግዋጎ ጥራይ ኢና እንርኢ። ሕቶ 9. ስለ ምንታይ እዩ ጥሮፊሞስ ሓሚሙ ኣብ መሊጦስ እተሓድገ ? ግለጽ ረ) «ኣባይ እንተ ጸናዕኩም፡ ቃለይውን ኣባኻትኩም እንተ ሐደረ፡ እትደልይዎ ዘበለ ትልምኑ እሞ ይዀነልኩም ።» ዝብል ጽሑፍ ኣሎ። (ዮሃ 15፡7) ግናኸ፡ «ብምኽንያት እቲ ኣዝዩ ብሉጽ ራእይ እምብዛ ምእንቲ ኸይዕበ ኸኣ፡ ኣብ ስጋይ ግራጭ ተዋህበኒ፡ እምብዛ ምእንቲ ኸይዕበ፡ መልኣኽ ሰይጣን ኪስቅየኒ ተዋህበኒ። እዚ ኻባይ ኪርሕቕ፡ ብዛዕባዚ ንጐይታ ሰለስተ ሳዕ ለመንክዎ፡ ንሱ ኸኣ፡ ሓይለይ ብድኻም እዩ ዝፍጸም እሞ፡ ጸጋይ ይኣኽለካ፡ በለኒ። ስለዚ ሓይሊ ክርስቶስ ኣብ ልዕለይ ምእንቲ ኺሐድር፡ ብብዙሕ ታሕጓስ ብድኻመይ ክምካሕ እየ።» ዝብል ጽሑፍ ድማ ኣሎ። (2 ቆረ 12፡7-9) ውህደት፡ «ኣብ ክርስቶስ ምጽናዕ» እንኰላይ ነቲ ፍጹም ፍቓድ ኣምላኽ ምጽላይ ዘጠቃልል እዩ። ሓደ ሓደ እዋን ጸሎት ፍጹም ካብ ምዃን ይጐድል እዩ። ናይ ኣምላኽ ፍጹም ፍቓድ፡ እቲ ንጳውሎስ ኪትሕት ዝገብሮ ኣብ ስጋኡ ዝነበረ ግራጭ እዩ። ስለዝስ፡ እቲ ግራጭ ከልግሰሉ ኪሳዕ ዚሓተተ እዋን፡ ጳውሎስ ኣብ ክርስቶስ ኪጸንዕ ኣይክእልን እዩ። ጐይታና የሱስ ከምቲ ፍጹም ፍቓዱ ንዘይኰኑ ጸሎታት ኪምልስ እየ ኢሉ ተስፋ ኣይሃበን። ሕቶ 10. ጐይታና የሱስ፡ «ነፍሲ ወከፍ ዝልምን ይቅበል» ይቅበል ኢሉ ኣሎ። እሞ ስለ ምንታይ ደኣ ጳውሎስ ካብቲ ኣብ ስጋኡ ዝነበረ ግራጭ ምእንቲ ኪናገፍ ሰለተ ሳዕ ለሚኑ ኪነሱ ግናኸ ዘይተቀበለ ? ሰ) «ኣምላኽ ምሳና ኻብ ዀነኸ፡ መን እዩ ዚቃወመና፧» ዝብል ጽሑፍ ኣሎ። (ሮሜ 8፡31) ግናኸ፡ «ምእንታኻ ምሉእ መዓልቲ ንቕተል ኣሎና፡ ከም ኣባጊዕ ማሕረዲውን ተቘጸርና፡ « ዚብል ጽሑፍ ኣሎ።(ሮሜ 8፡36) ውህደት፡ 16 ዝዀኑ ናይ ሮማውያን ወተሃድራት ንከም በዓል ጴጥሮስ ዝበሉ ሰባት ኣብ ቤት ማእሰርቲ ንኪሕልውዎም እዂላት ዘይኰንሉ እዋናት ኣሎ (ግብ 12)። ብቁጽሪ ኣዚዮም ሕደት ኣይሁዳውያን ንጳውሎስ ብዳርባ እምኒ ንምጭፍላቕ ዝዕወትሉ እዋት ከኣ ኣሎ (ግብ 14)። ኣምላኽ ደቁ ኪህረሙን ኪእሰሩን ዘፍቅደሉ እዋናት ኣሎ።ምንቅጥቓጥ ምድሪ ብምልኣኽ ንቤት ማእሰርቲ ዝኸፍተሉ እዋናት ከኣ ኣሎ (ግብ 16)። ሽቶላት እተዓጥቁ ኣርባዓ ሰባት ተሰማሚዖ፡ ናይ መንፈስ ሰይፊ ጥራይ ንዝሓዘ ሰብኣይ ምቕታል እተሳእኖም እዋና ት ኣሎ(ግብ 23) ። ኣምላኽ ጥራይ እዩ ኣምላኽ !(Only God can be God!) ንገለ ገለና ኣብ ክንዲ ክርስቶስ፡ ብእኡ ንኽንኣምን ጥራይ ዘይኰነስ ምእንታኡ ድማ መከራ ኪንጸግብ ጸጋ ተዋሂቡ ኣሎ፡ (ፊሊጲ 1፡29)። ሕቶ 11. እንተዳኣ «ኣምላኽ ምሳ ኰይኑ « ሲ፡ ንሕና ክርስትያናት ዚጐድኡና ጸላእቲ ዶ ኪህልዉ ይኽእሉ እዮም? ሸ) «እንሆ፡ ተመንን ዕንቅርቢትን ኵሉ ሓይሊ ጸላእን ክትረግጹ ስልጣን ሂበኩም አሎኹ፡ ዚጐድኣኩም ከኣ የልቦን።»ዝብል ጽሑፍ ኣሎ። (ሉቃስ 10፡19) ግናኸ፡ «ንሱ ግና መንፈስ ቅዱስ መልኦ፡ ናብ ሰማይ ኣንቃዕሪሩ ኸኣ ክብሪ ኣምላኽን የሱስ ድማ ኣብ የማን ኣምላኽ ደው ኢሉን ረኣየ እሞ፡ ...ሽዑ ዓው ኢሎም ጨደሩ ኣእዛኖም ደፊኖም ድማ፡ ሐቢሮም ብሓንሳእ ወረርዎ።ናብ ወጻኢ እታ ኸተማ ወሲዶም ከኣ ብዳርባ እምኒ ቐተልዎ። እቶም ምስክር ድማ ክዳውንቶም ኣብ ጥቓ ኣእጋር ሳውል ዚብሀል ጐበዝ ኣንበሩ።» ዝብል ጽሑፍ ድማ ኣሎ (ግብ 7፡55, 57-58) ውህደት፡ እቶም 70 ጊዜኣዊ ስልጣን እዮም ተዋሂቦም። ካብቲ ናይ ሓጺር እዋን ተልእኾ ከኣ እናተሓጐሱ ትመሊሶም፡ ኣብታ ሓጻር እዋን እቲኣ ሰይጣን ጣልቃ ብምእታው ጉድኣት ንኸውርደሎም ኣይተፈቅደሉን። ይዂን ደኣ እምበር ካብቲ ድሕሪኡ ጀሚሩ ሰይጣን ንኸጥቅዕ ተፈቒድሉ ኣሎ። መብዛሕትኦ ሃዋርያት ተቀቲሎም እዮም። ብእምነትን ብመንፈስ ቅዱስ እተመልኡ ክነሶም፡ ዋላ ናይ ገለ ገሊኦም ገጽው ን ከም ገጽ መልኣኽ ይበርህ ነይሩ ክነሱ፡ ግናኸ ኣብዚ ህይወት እዚ ሰይጣን ንዓና ካብ ምጥቓዕ ኣይክልክሎን እዩ። ሕቶ 12. እንተዳኣ ጐይታና የሱስ ንሰዓብቱ፡ «ዋላ ሓደ ዝጐድኣኩም የለን « ኢሉዎም፡ እሞ ኣብቲ ብዳርባ እምኒ እተቀትለሉ እዋን ሲ፡ እስጢፋኖስ ናይ ሓቂ ኣማኒዶ ይነብር ?

61

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ቀ) «ሰራቒ፡ ብጀካ ኺሰርቕን ኪሐርድን ኬጥፍእን ኢሉ ኣይመጽእን እዩ። ኣነ ግና ህይወት ምስ ተረፉ ምእንቲ ኺረክባ እየ ዝመጻእኩ» ዝብል ጽሑፍ ኣሎ (ዮሃ 10፡10) ግናኸ፡ «ነተን ብዙሕ ገድልን ስቓይን ተዓጊስኩም፡ ብርሃን እተቐበልኩምለን ቀዳሞት መዓልትታት ዘክርወን፡ ብሓደ ወገን ብጸርፍን ብጸበባን መላገጺ ዄንኩም፡ ብሓደ ወገን ድማ ምስቶም ከምዚ ዘመሰለ ዝበጽሖም ሰባት ተማቐልቲ ዄንኩም፡ ዚሐይሽን ዚነብርን ገንዘብ ኣብ ሰማይ ከም ዘሎኩም ፈሊጥኩም፡ ምስቶም እሱራት እንተ ዀነ፡ መከራ ጸገብኩም፡ ምግባት ገንዘብኩም ድማ እንተ ዀነ፡ ብሓጐስ ተዓገስኩም። (እብ 10፡32-34)» ውህደት፡ እቲ ጐይታና የሱስ ሕዚዎ ዝመጸ ህይወት ምስ ተረፉ፡ ብቀዳምነት መንፈሳዊ ህይወት እዩ። «ንሱ ኸኣ፥ ህይወት ሰብ ብብዝሒ ገንዘብ ኣይኰነትን እሞ፡ ተጠንቀቑ፡ ካብ ኵሉ ስስዔ ኸኣ ርእስኹም ሐልዉ፡ በሎም» (ሉቃ 12፡15) ። ይኹን ደኣ እምበር ቅድም መንግስቲ ኣምላኽን እቲ ቅኑዕ ዝምድና ምሳኡን ኪሳዕ ዝደ ለና እዋን፡ ነቲ ዘድልየና ነገራት (ነቲ እንደልዮ ዘይኰነስ ዘድልየና ነገራት ኪህበና እዩ። እንተዀነ ግና ኣሽሓት ክርስትያናት ብምኽንያት እምነቶም ብጐይታ ብገንብ ዝያዳ ከም ዝደኸዩ መን ይኽሕዶ? እምባኣር ንናይ ሓደ ሰብ እምነት ብሃብቱ ኣይትዕቅኖን ኢኻ። ሕቶ 13. እቲ ጐይታ ሕዚዎ ዝመጸ ህይወት ምስ ተረፉስ፡ ኲሉ ሳዕ ብፋይናንሳዊ ሃብቲ ምውሳኽ ዝሓዘ ድዩ ? ግለጽ በ) «ሽዑ ጴጥሮስ መሊሱ፡ እንሆ፡ ንሕና ዅሉ ሐዲግና ሰዐብናካ። እንታይ ኰን ክንረክብ ኢና፧ በሎ። የሱስ በሎም፥ ንስኻትኩም ዝሰዐብኩምኒ፡ ብሓድሽ ልደት በታ ወዲ ሰብ ኣብ ዝፋን ክብሩ ዚቕመጠላ ጊዜ፡ ንስኻትኩም ንዓሰርተው ክልተ ነገድ እስራኤል ከም እትፈርዱ፡ ብሓቂ እብለኩም አሎኹ። ስለ ስመይ ኢሉ፡ ኣባይቲ ዀነ፡ ወይስ ኣሕዋት፡ ወይ ኣሓት፡ ወይ ኣቦ፡ ወይ ኣደ፡ ወይ ሰበይቲ፡ ወይ ውሉድ፡ ወይ ግርሁ ዝሐደገ፡ ሚእቲ ኻዕበት ኪረክብ፡ ናይ ዘለኣለም ህይወትውን ኪወርስ እዩ።» ዝብል ጽሑፍ ኣሎ። (ማቴ 19፡27-28) ግናኸ «ጴጥሮስ ከኣ፡ ወርቅን ብሩርን የብለይን፡ እቲ ዘሎኒ ግና እህበካ፡ ብስም የሱስ ክርስቶስ ናዝሬታዊ ተንስ እ እሞ ኺድ፡ በሎ። »ዝብል ጽሑፍ ድማ ኣሎ (ግብ 3፡6)። ውህደት፡ እቶም ሃዋርያት፡ እቲ ሃብታም መንእሰይ ኪገብሮ ዘይከኣለ ብምውሳን ንዂሉ ሓዲጎም ንጐይታ ስዒቦም። ጐይታና የሱስ ኣብዚ ህይወት እዚ ምኢቲ ዕጽፊ ዓስቢ ኣተስፍይዎም። (ኣብ ማር 10፡28-30 ፣ ሉቃ 18፡30 ተመልከት)። ይኹን ደኣ እምበር እቲ ዓስቢ ብኸመይ እዩ እተኸፍሎም ? እቲ ቃል ጐይታና የሱስ ቃል-ብቓል ዲዩ ኪውሰድ ዘለዎ ወይስ ብምስ `ላዊ? ብሓቂዶ ጴጥሮስ ሲ፡ ናይታ ሓንቲ ዚሓደጋ ቤት፡ ሓደ ሚእቲ ሓድሽ ኣባይቲ ኪጽበ ኣለዎ እዩ? ከምኡ ድማ፡ ሓንቲ ሰበይቲ ስለ ዝሓደገስ ሓደ ሚእቲ ኣንስቲ እዚ መስሓቅ ዝዀነ ዕንጅልና እዩ ! ናይ ጴጥሮስ ጁባ ባዶ ነይሩ። ንሱ «ወርቅን ብሩርን የብልናን» ኢሉ! ሃብታማት ሃዋርያት ኣብ ታሪኽ ኣይተራእዩን። ብጀካ ሓሰውቲ ሃዋርያት። ጳውሎስ ንመናበሪኡ ድኳን ይሰፊ ነይሩ። ይዂን ደኣ እምበር ካብቲ ዝሓደግናዮስ ሚእቲ ካዕበት ዓስቢ እንረኽበሉ ትርጉም ኣሎ። ጴጥሮስ ሓንቲ ቤት ሓዲጉ ግናኸ ናብ ኣማኢት ኣባይቲ ተዓዲሙ። ሓንቲ ግራት ሓዲጉ ግናኸ ካብ እተፈላለየ ኣማኢት ሕርሻታት ዝኣተወ መግቢ በሊዑ (ኣብቲ እተዓደሞ ኣባይቲ ማለት እዩ !) እቶም ብዛዕባ እቲ ሚእቲ ካዕበት ተረፍ ጭዋሕዋሕ! ዝብል ናይ ገንዘብ ሳናቲም ዚጽበዩ ሰባት ኪሓዝኑ እዮም። ግናኸ ነቶም እንጌራን ዓሳን ደልዮም ዘይስዕብዎ ሰባት ግና፡ ጐይታ ተስፋኡ ኪሕልወሎም እዩ። ሕቶ 14. እንተዳኣ ጴጥሮስ 100 ካዕበት ዓስቢ ክወሃበካ እዩ ተባሂሉ ሲ፡ ስለ ምንታይ ደኣ ብዘይ ወርቅን ብሩርን ተረኺቡ? ተ) «ቃል ብመጀመርታ ነበረ፡ እቲ ቓል ድማ ኣብ ኣምላኽ ነበረ፡ እቲ ቓልውን ኣምላኽ ነበረ። እዚ ብመጀመርታ ኣብ ኣምላኽ ነበረ። ብእኡ ዅሉ ዀነ፡ ካብቲ ዝዀነ ዘበለ ድማ ብዘይ ብእኡ ዝዀነ የልቦን።» ዝብል ጽሑፍ ኣሎ (ዮሃ 1፡1-3) ግናኸ፡ ''ንሱ መልክዕ እቲ ዘይርኤ ኣምላኽ፡ በዅሪ ዅሉ ፍጥረትውን እዩ።» ዝብል ጽሑፍ ድማ ኣሎ (ቆሎሴ 1፡15) ውህደት፡ ጐይታና የሱስ ፈጣሪ እዩ። ንሱ ኣይተፈጥረን። ኣብዚ ኣብ ቆሎሴ 1፡15 በዂሪ ፍጥረት እተባህለሉ ምኽንያት ንሱ ቅድሚ እቲ ካልእ ፍጥረት ኲሉ ስለ እተፈጥረ ኣይኰነን። ንሓደ በዂሪ ወዲ ዝወሃብ ፍሉይ ሓለፋታት ኣሎ። ጐይታና የሱስ በዂሪ እተባህለ፡ እቲ ንሓደ በዂሪ ዝወሃብ ሓለፋታትን ቀዳምነታትን(privileges & priorities) ሰለ እተውህበ ጥራይ እዩ። ይዂን ደኣ እምበር ንሱ ቅድሚ መላእኽቲ ምፍጣሮም ኣይተወልደን። እግዚኣብሄር ኣቦ ዘለኣለማዊ ከም ዝዀነ፡ ልክዕ ከምኡን ማዕሪኡን ድማ፡ ጐይታና የሱስ እቲ ወዲ፡ ዘለኣለማዊ እዩ። ክልቲኦም ኣብቲ መጀመርታ ብሓደ ነይሮም። ግናኸ ከም በዂሪ ጥራይ ዘይኰነሲ ጐይታና የሱስ ንሓደ ኣገዳሲ ሓቂ ንምንጻር፡ እንኮላይ ከም ኣንበሳ፣ ከም ገንሸል፣ ከም ወይኒ ፣ ከም ደገ፣ ከም እንጌራ ወዘተ ኰይኑ ተጠቒሱ ኣሎ።

62

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ሕቶ 15. እንተዳኣ ጐይታና የሱስ ቅድሚ ኲሉ ፍጥረት ዘይተወልደ ኰይኑ፡ ስለ ምንታይ እዩ ንሱ በዂሪ ፍጥረ ት ተባሂሉ ተጸዊዑ? (ምስ ዳዊት ኣነጻጽሮ መዝ 89፡27=> ዳዊት ክንደይ ኣሕዋት ነይረሞ ? እሞ ብ ኣወላልዳኡ ዳዊት ካብ ኣሕዋቱ በኹሪ ዲዩ ?) ቸ) «እሞኸ ብዛዕባ እኒ ጊዴዎን፡ እኒ ባራቅ፡ እኒ ሳምሶን፡ እኒ ይፍታሄ፡ እኒ ዳዊትን ሳሙኤልን ነብያትን እንታይ ክብል እየ፧ ብዛዕባኦም ከየዘንትወልኩም ጊዜ ይሐጽረኒ እዩ። ንሳቶም ብእምነት ንመንግስትታት ሰዓሩ፡ ጽድቂ ገበሩ፡ ነቲ ተስፋ እተገብሮ ረኸቡ፡ ኣፍ ኣናብስ ዓጸዉ፡ ንሓይሊ ሓዊ ኣጥፍኡ፡ ካብ ስሕለት ኣስያፍ ደሐኑ፡ ካብ ድኻም በርትዑ፡ ኣብ ውግእ ሐየሉ፡ ንሰራዊት ኣህዛብ ኣህደምዎም። ኣንስቲ ንምዉታተን ብትንሳኤ ተቐቢለናኦም።» ዝብል ጽሑፍ ኣሎ (እብ 11፡32-35ሀ) ግናኸ፡ «ካልኦትውን ተሰቀዩ እሞ፡ ዚሐይሽ ትንሳኤ ምእንቲ ኺረኽቡ ኢሎም ምሕረት ኣይደለዩን። ገሊኣቶም ድማ ብልግጫን ብመግረፍትን፡ ኣብ ልዕሊ እዚውን ብመቝሕን ማእሰርትን ተፈተኑ። ብዳርባ እምኒ ተቐትሉ፡ ተመገዙ፡ ተፈተኑ፡ ተሰይፎም ሞቱ፡ ኣጐዛ ኣባጊዕን ዲኖ ኣጣልን ተኺዲኖም ዞሩ፡ ሰኣኑ፡ ጸበቦም፡ ሓሳረ መከራ ጸገቡ፡ ዓለም ንኣታቶም ዘይትበቅዕ ኰይናስ፡ኣብ በረኻታትን ኣብ ኣኽራንን ኣብ በዓትታትን ኣብ ጐዳጕድ ምድርን ኰለል በሉ። እዚኦም ኵላቶም፡ ብእምነት ተመስኪሩሎም ዘሎ፡ ነታ ተስፋ ኣይረኸብዋን።» ዝብል ጽሑፍ ድማ ኣሎ (እብ 11፡35 ለ-39) ውህደት፡ ሓደ ሓደ እዋን እምነትና ነኽራናት ከነግዕዝ ተኽእለና። ኣብ ካልእ እዋን ግና ንኽንሓዂሮም(ንኽንድይቦም) ተኽለና።

ሕቶ 16. ብሓቂ ዶ እቶም ዓብዪ ናይ ፋይናንስ ኣካላውን ስሚዕታውን ጸገማት ዘለዎም ሰባትሲ እምነት ዝጐደሎም እዮም? ግለጽ። ካብቲ ግቡእ ስፍራኦም እተነጸሉ ጽሑፋት፡ ብገዛእ ርእሶም ከም ገመድ ዕቃ ድዂማት እዮም። ኣብ ነድሕዶም ዝጋጨዉ ኣብ ዝመስሉ ጥቕሲታት ብምምርኳስ ዚቆሙ ዶክትሪናት፡ ልክዕ ንሕድሕዶም ተደጋጊፎም ሓቢሮም ከም እተገመዱ ብዙሓት ገመድ ዕቃ እዮም። መኣስ ? እንተዳኣ ሕጊ ውህደት ንሕድሕዶም ተማሂርና ኣወሃሂድናዮም ማለት እዩ

ዘክር፡ ተስፋ ኣምላኽ ዘበለስ ...ብክርስቶስ የሱስ እወን ኣሜን እዩ (2 ቆረ 1፡20)። እዚ ኣብዚ ኲሉ (all( ዝብል ዘሎ ቃል ነዚ ዝስዕብ የጠቃልል፡ • ተስፋ ምድሓን ግናኸኣ ተስፋ ዲሲፕሊን ድማ • ተስፋ መንግስተ ሰማይ ግናኸኣ ተስፋ መጻኢ ፍርዲ ድማ • ተስፋ ተቀባልነት ግናኸኣ ተስፋ ምንጻግ ድማ • ተስፋ ዓወት ግናኸኣ ተስፋ ስደት ድማ • ተስፋ ምፍራይ ግናኸኣ ተስፋ ምቁራጽ ድማ • ተስፋ ጽምብል ግናኸኣ ተስፋ መከራ ድማ እዮብ፡ «ካብ ኢድ ኣምላኽ ሰናይ ተቐቢልናስ፡ ነቲ እኩይከ ኣይንቕበሎንዶ?» ኢሉ ከም ዝሓተተ እዩ። (እዮብ 2፡10)

ሕቶ 17. እቶም ተስፋታት ኣምላኽ ጽቡቅ ጊዜታት ከምኡውን ከቢድ ጊዜታትን ዚሓቆፉ ዲዮም? ግለጽ

63

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

6.4

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ዕዮ ክፍሊ

ሕቶ 18. ነዚ ዝስዕብ ውህደት መልኣዮ (ወድኣዮ( (ሽዑ ምጹ እሞ ንሓድሕድና ንማጐት) ኣምላኽ ኪሳዕ ክንድዚ ንዓለም ኣፍቀራ … (ዮሃን 3፡16) ዝብል ጽሑፍ ኣሎ፡ ግናኸ ''ንዓለም ወይስ ኣብ ዓለም ንዘሎ ንዝዀነ ይዂን ነገር ኣይተፍቅሩ ...» ዝብል ጽሑፍ ድማ ኣሎ (1 ዮሃ 2፡15) ውህደት፡_______________________________________________

ሕቶ 19. ነዞም ዝስዕቡ ጥቕሲታት ኣወሃህዶም (harmonize ግበሮም)፡ «ዝለመነ ኹሉ ይቕበል እዩ፡ ዝደለየ ድማ ይረክብ፡ ማዕጾ ዃሕዃሕ ንዘበለውን ይኽፈተሉ እዩ እሞ፡ ለምኑ ይውሀበኩም። ድለዩ፡ ትረኽቡ። ማዕጾ ዃሕኳሕ ኣብሉ፡ ይኽፈተልኩም እዩ። «ዝብል ጽሑፍ ኣሎ (ማቴ 7፡7) ግናኸ፡ «ትልምኑ ኢኹም ግናኸ ኣይትቕበሉን ኢኹም « ዝብል ጽሑፍ ድማ ኣሎ (ያእቆብ 4፡3) ውህደት፡_________________________________________________

6.5

ዕዮ ገዛ

ሕቶ 20. ኣብዞም ዝስዕቡ ተነጻጻርቲ ጥቕሲታት ዚሓዙ ጽሑፋት ንዘሎ ውህደት መለኣዮ። «ጥሪትኩም ሽጡ ምጽዋትውን ንድኻታት ሃቡ « ዝብል ጽሑፍ ኣሎ። (ሉቃ 12፡33) ግናኸ፡ «ሓደ እኳ ነቶም ናቱ፡ ምናዳ ግና ንስድራ ቤቱ፡ ዘይሐሊ እንተሎ፡ እምነት ዝኸሐደ ካብቲ ዘይኣምንውን ዝገደደ እዩ « ዝብል ጽሑፍ ድማ ኣሎ (1 ጢሞ 5፡8) ውህደት፡___________________________________________________ ሕቶ 21. ነዞም ዝስዕቡ ጥቕሲታት ኣወሃህዶም፡ «ደሓር ከኣ፥ እቲ ብዘይ ማሕፉዳ፡ ብዘይ ስንቂ፡ ብዘይ ሳእኒ ምስ ለኣኽኩኹምሲ፡ ገለዶ ጐዲሉኩም፧ በሎም ። ንሳቶም ከኣ፥ ሓንቲ እኳ በሉ። « ዝብል ጽሑፍ ኣሎ። (ሉቃ 22፡35) ግናኸ፡ «በሎም፥ ሕጂ ግና ማሕፉዳ ዘልዎ ይማላእ፡ ከምእዉን ስንቂ። እቲ ዜብሉ ኸኣ ክዳኑ ሸይጡ ሰይፊ ይሻየጥ « ዝብል ጽሑፍ ድማ (ሉቃ 22፡ 36) ውህደት፡______________________________________________________ ሕቶ 22. ነዞም ዝስዕቡ ኣወሃህድ፡ «19 ኣይከራኸርን፡ ኣይጭድርን፡ ኣብ ኣደባብይውን ሓደ እኳ ድምጹ ኣይኪሰምዕን እዩ። 20 ፍርዲ ናብ ዓወት ክሳዕ ዜብጽሕ፡ ጭፍሉቕ ሻምብቆ ኣይሰብርን፡ ዚተክኽ ፈትሊ ጥዋፍውን ኣየጥፍእን እዩ።` (ማቴ 12፡ 19-20) «12 የሱስ ናብ መቕደስ ኣምላኽ ኣተወ፡ ንዅሎም ሸየጥትን ተሻየጥትን ከኣ ካብ ቤት መቕደስ ኣውጽኤ፡ ሰደቓ ሸረፍትን መንበር ሸየጥቲ ርግብን ደንከለ። 13 ንሱ ኸኣ፡ ቤተይ ቤት ጸሎት ትብሀል፡ ጽሑፍ እዩ፡ ንስኻትኩም ግና ብዓቲ ጐሓሉት ገበርኩምዋ፡ በሎም። (ማቴ 21፡12-13) ሕቶ 23. ነዞም ዝስዕቡ ኣወሃህድ፡ ስለ ስመይ ከኣ ኵሉ ሰብ ኪጸልኣኩም እዩ። (ማቴ 10፡22) እቶም ሽዑ ዘረባኡ ባህ ኢልዎም እተቐበሉ ተጠምቁ። በታ መዓልቲ እቲኣ ኣስታት ሰለስተ ሽሕ ነፍሳት ናብታ ማሕበር ተወሰኻ (ግብ 2፡41) ውህደት፡_____________________________________________________________ ሕቶ 24. ነዞም ዝስዕቡ ኣወሃህድ፡ ናብተን ጥፉኣት ኣባጊዕ ቤት እስራኤል ደኣ ኺዱ እምበር፡ ብመገዲ ኣህዛብ ኣይትኺዱ፡ ናብ ከተማ ሳምራው ያን ድማ ኣይትእተዉ (ማቴ 10፡5) ኪዱን ካብ ኩሎም ኣህዛብ ደቀ መዛሙርቲ ግበሩን (ማቴ 28፡19) ውህደት፡___________________________________________________________________

64

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

7

ሕጊ እቶም ኪዳናት

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

(The Principle of Covenants)

ትሕዝቶ ናይዚ ምዕራፍ 1. እቲ ሕጊ ብሉይ ኪዳን ክፍል ሓደ ኪዳን እዩ 2. እቲ ብሉይ ኪዳን ናህና ኪዳን ኣይኰነን 3. መብዛሕትኦም እቶም ናይ ብሉይ ኪዳን ጠለባት (Requirement) ኣብ ሓድሽ ኪዳን ኣይተሓደሱን 4. እቶም ሞራላዊ መርሖታት እቲ ናይ ብሉይ ኪዳን ሕጊ ኣብ ሓድሽ ኪዳን ተሓዲሶም እዮም። 5. እቲ ብሉይ ኪዳን ትእዛዝ ኣምላኽ ንዓና ኣይኰነን፡ ግናኸ ሓደ ምንጪ ትምህርቲ እዩ ንዓና 6. እቶም ኣብ ትሕቲ ሓድሽ ኪዳን ዘለዉ ተስፋታት እተፈልዩ ግናኸ ዝበለጹ እዮም ካብቶም ናይ ብሉይ ኪዳን ተስፋታት። ሀ. እወ፡ እቶም ተስፋታት ንዓና እዮም ሎሚ ለ. ኣይፋል! እቶም ተስፋታት ንዓና ኣይኰኑን/ 7. ናይ ክፍሊ ዕዮ 8. ዕዮ ገዛ

እቲ ብሉይ ኪዳን ልዕሊ 600 ዝዀኑ (613) ትእዛዛት ዝሓዘ እዩ። ሓደ ክርስትያን ነዞም ናይ ብሉይ ኪዳን ሕጊታት ንኽሕልዎም ዶ ትጽቢት ይግበረሉ እዩ!? እንተዳኣ ኪንሕልዎም ኰይንና ሲ፡ ብዘይ መቅደስን መሰውኢ እንስሳታትን ከመይ ኢሉ እዩ ኪኸውን? በቲ ካልእ ሸነኽ፡ እንተዳኣ ኣብ ትሕቲ ብሉይ ኪዳን ዘይኰንና፡ ስለ ምንታይ እዩ እቲ ብሉይ ኪዳን ሲሶ(3/4) ክፍሊ መጽሓፍ ቅዱስ ኪሕዝ ኪኢሉ? እንተዳኣ ትሕቲ ሕጊ ዘይኰንና፡ ስለ ምንታይ የሱስ፡ ንሕጊ ዀነ ወይስ ንነብያት ክፍጽሞም እምበር፡ ክስዕሮም ዝመጻእኩ ኣይምሰልኩም።" ዝብል? (ማቴ5፡17) መጽሓፍ ቅዱስና ኣብ ክልተ ኣውራ ክፍሊታት ይምቀል፡ ብሉይ ኪዳንን ሓድሽ ኪዳንን። ንሕና ክርስትያናት ኣብ ትሕቲ ሓድሽ ኪዳን ኢና። እስራኤላውያን ኣብ ትሕቲ ብሉይ ኪዳን እዮም ነይሮም። ብሉይ ኪዳን ነዞም ዝስዕቡ ሓያሎ ነገራት ከም ዘጠቓልል ዝክሩ፡ • • • • • • • • • •

ምፍጣር እቶም ሰማያዊ ብርሃናት፡ ምድሪ፣ ኣብ ምድሪ ዘለዉ ህያዋን ነገራትን ሰብን ተስፋታት ኣምላኽ ንኣብራሃም - እቲ ኣቦ ኲሎም ብእምነት ዝነብሩ ምውጻእ ደቂ እስራኤል ካብ ግብጺ እቲ ሕጊ፡ ጠለባት ኣምላኽ ንደቂ እስራኤል እቲ ናይ በረኻ ኰለል ምእታውን ምቕማጥ ደቂ እስራኤል ኣብ ከነኣን ዘመን መሳፍንቲ ዘመን ነገስታትን ነብያትን እቶም ግጥማዊ ጽሑፋት ምርኮን ምሕዳስን ይሁዳን

ኣምላኽ እቲ ብሉይ ኪዳን። ዋላኳ ኣብ ትሕቲኡ እንተ ዘይኰንና፡ ካብኡ ኪንመሃሮ ዘሎና ብዙሕ ነገር ኣሎ። ኣብዛ ምዕራፍ እዚኣ ነቲ ኣብ መንጎ ክርስትያንን ብሉይ ኪዳንን ዘሎ ዝምድና ንምርዳእ ዘኽእሉና ሽዱሽተ(6) መምርሒታት ኪንምልከት ኢና።

65

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

7.1

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

እቲ ሕጊ ብሉይ ኪዳን ክፍል ሓደ ኪዳን እዩ

ኪዳን ኣብ መንጎ ክልተ ኣካላት ዘሎ ስምምዕ ወይ ውዕል እዩ። ኣብ ኪዳን እቶም ክልተ ኣካላት ኪሕልውዎም ዘለዎም መብጻዓታት/ግዴታታት/ ኣለዉ። ሎሚ ሓደ መሬት ኪሽየጥ ከሎ፡ ክልተ ኣካላት ይፍርሙ። እቲ ውዕል/ኪዳን/፡ እቲ ሽያጥን እቲ ገዛኢን እተሰማምዕዎ ውዕል ይነግር።ነቲ ክፋል ስምምዖም ክልቲኦም ኪሕልውዎ ይህባእ። እንተ ዘይኰነ እቲ ውዕል ይፈርስ። ብሉይ ኪዳን ኣብ መንጎ ኣምላኽን እስራኤላውያንን እተኣትወ ውዕል/ኪዳን/እዩ ነይሩ። ልዕሊ 600 ዝዀኑ ዝርዝር ትእዛዛት ሂብዎም። እንተዳኣ ነዞም ሕጊታት እዚኦም ሓልየሞም፡ ኣምላኽ ከም ዝባርኾምን ከም ዝሕልዎምን ተሰማሚዑ። እዞም ሕጊታት እዚኦም ካብ ዘጻኣት ኪሳዕ ዘዳግም ኣብ ዘሎ መጻሕፍቲ ኣለዉ። ሕቶ 1. ኪዳን እንታይ እዩ?

7.2

እቲ ብሉይ ኪዳን ናህና ኪዳን ኣይኰነን

ብሉይ ኪዳን ኣብ መንጎ ኣምላኽን እስራኤልን እተገብረ ስምምዕ እዩ። ኣብ ኣማኢት ሕጊታትን ዓመታዊ መስዋእቲታት እንስሳን እተመርኰሰ እዩ። ክርስትያናት ትሕቲ ብሉይ ኪዳን ኣይኰኑን። ነዚ ኣብዞም ዝስዕቡ ሓያሎ ናይ ሓድሽ ኪዳን ጥቕስታት ኪንሪኦ ንኽእል ኢና። "ትሕቲ ጸጋ እምበር፡ ትሕቲ ሕጊ ስለ ዘይኰንኩም፡ ሓጢኣት ኣይመልከኩምን እዩ"(ሮሜ6፡14) " ሕጊ ብሙሴ ተውሂቡ እዩ እሞ፡ ጸጋን ሓቅን ግና ብየሱስ ክርስቶስ መጸ። እምብኣርከ ንሕና ዅላትና ኻብ ምልኣቱ ጸጋ ኣብ ልዕሊ ጸጋ ተቐበልና"(ዮሃ1፡16-17) "ኣቱም ብሕጊ ኽትጸድቁ እትደልዩ፡ ካብ ክርስቶስ ተፈሌኹም፡ ካብ ጸጋ ወደቕኩም" (ገላ5፡4) የሱስ ነቲ ብሉይ ሕጊ ኪድምስስ/ከፍርስ/ኣይመጸን። ንሱ ነቲ ዝቀረበ ውዱእ ምግላጽ ንምግባር ብቅዓት ንዝሰኣነ ሕጊን ኪዳንን ኪፍጽም መጺኡ። ንሱ ነቲ ካብ ጽድቂ ፈሪሳውያን ሓለፍ ዝብል ጽድቂ ኪህበና መጺኡ። ኣብ ክንዲ ብግሪ፡ ብጸጋ ዝዀነ ጽድቂ። ብእምነት ኣብቲ ንመስዋእቲ እንስሳታት ዚተከአ ብስጋ ሞቱ ዝዀነ ጽድቂ። ብሉይ ኪዳን ናይህና ኪዳን ምስ ኣምላኽ ኣይኰነን። "ክርስቶስ ነቲ ዚኣምን ዘበለ ዂሉ መደምደምታ ሕጊ ንጽድቂ እዩ"(ሮሜ10፡4)። ሓድሽ ኪዳን እዩ ናህና ኪዳን። ሕቶ 2. ነቲ፡ "ብሉይ ኪዳን ኪዳንና ኣይኰነን" ዝብል ሓሳብ ግለጽ

7.3

መብዛሕትኦም እቶም ናይ ብሉይ ኪዳን ጠለባት ኣብ ሓድሽ ኪዳን ኣይተሓደሱን

እቲ ሕጊ ብሉይ ኪዳን ኣብ ክልተ ኣውራ ምድብ ኪምቀል ይከኣል፡ ጽምብላዊ/Ceremonial/ ሒግን ሲቪላዊ/Civic/ ሕግን። ጽምብላዊ ሕጊታት ናይቲ ናይ ብሉይ ኪዳን ሕጊታት ዝዓበየ ክፋል እዩ። ኣብቲ ምሉእ ዘሌዋውያን ኣሎ። ኣብ ዘጻኣት፡ ኣብ ዘሁልቕን ኣብ ዘዳግምን እውን ኣሎ። እዞም ጽምብላዊ ሕጊታት ብባህሪኡ ትኹል/vertical/ እዮም። ብዛዕባ ኣምልኾ ኣምላኽ ዝምልከት ደቂ እስራኤል እንታይ ኪገብሩ ከም ዝግባእ ይገልጹ። መጠን እቲ ማሕደር ክንደይ ኪኸውን ከም ዝግባእ? እንታይ ዓይነት ኣቚሕት ኣብ ውሽጡ ኪህሉ ይግባእ? ኣየናይ ሕብሪታት ኪዀውን ኣለዎ? ኣለባብሳ እቶም ካህናት ከመይ ኪኸውን ኣለዎ? መኣስ ኪሕጸቡ ኣለዎም? ኣየናይ መስዋእቲ ነየናይ ሓጢኣት ወይ ነየናይ እዋን? ኣየናይ ምስ እትበልዕ ከም ዘይትረክስ? እዞም ሕቶታት እዚኣቶምን ካልኦት ኣማኢትን ኣብቲ ጽምብላዊ ሕጊታት እዮም ዝምለሱ። እዞም ሕጊታት እዚኣቶም ንዜጋታት እታ ጥንታዊት እስራኤል ጥራይ እዮም ዝምልከቱ። ዋላ ሓደ ካብዚኦም ኣብ ሓድሽ ኪዳን ኣይተሓደሰን። ሎሚ ኲሉ ምግቢ ቅዱስ እዩ (1ጢሞ4፡1-5)። እቲ ናይ ብሉይ ኪዳን መቅደስ መስዋእቲታትን ክህንነትን ንዘለኣለም ተተኪኡ እዩ። የሱስ ሊቀ ካህንና ኰይኑ። ሕቶ 3. እቶም ጽምብላዊ ሕጊታት ብባህሪኦም ትኹል እዮም፡ ኪንብል ከሎና እንታይ ማለት እዩ?

66

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

"ሕጊ፡ ጽላሎት እቲ ዚመጽእ ሰናይ ነገር ከለዎ፡ መልክዕ እቲ ቑም ነገሩ ዘይኰነስ፡ በቲ በብዓመቱ ኵሉ ሳዕ ዚስውእዎ መስዋእትታት ነቶም ዜቕርብዎ ከቶ ፍጹማት ኪገብሮም ኣይከአሎን እዩ። 2-3ግናኸ ኣብ ዓዓመት እዩ ብእኡ መዘከርታ ሓጢኣት ዚኸውን፡ ከምዚ እንተ ዘይከውንሲ፡ እቶም መስዋእቲ ዜቕርቡ ሓንሳእ ካብ ዚነጽሁ፡ ኣብ ሕሊናኦምውን ደጊም ሓጢኣት ካብ ዘይህልዎም፡ ካብ ምስዋእዶ ኣይምዓረፉን ነይሮም፧ 4ማለት፡ ደም ኣብዑርን ድቤላታትን ሓጢኣት ኬርሕቕ ኣይከአሎን እዩ። 5ስለዚ ናብ ዓለም ኪኣቱ ኸሎ፡ ይብል፡ ስጋ ኣዳሎኻለይ እምበር፡ መስዋእቲ ሕሩድን መስዋእቲ ብልዕን ኣይደሌኻን፡ 6ብዚሓርር መስዋእትን በቲ ስለ ሓጢኣት ዚስዋእን ባህ ኣይበለካን። 7ሽዑ ኸኣ ኣነ፡ እንሆ፡ ኣብቲ መጽሓፍ ብዛዕባይ ጽሑፍ እዩ፡ ዎ ኣምላኽ፡ ፍቓድካ ኽገብር ኢለ እመጽእ አሎኹ፡ በልኩ። 8ኣብ ላዕሊ፡ ከምቲ ሕጊ ገይሮም ዜቕርብዎ መስዋእቲ ሕሩድን መስዋእቲ ብልዕን ዚሐርር መስዋእትን ስለ ሓጢኣት ዚስዋእ ኣይደሌኻን ብእኡውን ባህ ኣይበለካን፡ ኢሉ፡ 9ደሓር ከኣ፡ እንሆ፡ ፍቓድካ ኽገብር ኢለ እመጽእ አሎኹ፡ በለ። ምእንቲ ነቲ ዳሕራይ ኬጽንዕ ኢሉ፡ ነቲ ቐዳማይ ሰዓሮ። 10በዚ ፍቓድ እዚ በቲ ሓንሳእ ንሓዋሩ ዚኣክል እተሰውኤ መስዋእቲ ስጋ የሱስ ክርስቶስ ተቐዲስና አሎና።"(እብ10፡ 1-10) እዞም ናይ ብሉይ ኪዳን ጽምብላዊ ሕጊታት ኣብ ሓድሽ ኪዳን ኣይተሓደሱን። ሕጊ ብሉይ ኪዳን ጽምብላዊ ሕጊታት ጥራይ ዘይኰነስ እንኰላይ ሲቪላዊ ሕጊታት ዝሓቘፈ እዩ። እቶም ጽምብላዊ ሕጊታት ነቲ ትኹል ዝምድና እስራኤል ምስ ኣምላኽ የመልክቱ/they govern the Vertical relationship with God/. እቶም ሲቪላዊ ሕጊታት ድማ ሰብ ምስ ሰብ ዘለዎ ጋድም ዝምድና/Horizontal Relationship/ የመልክቱ። እቶም ሲቪላዊ ሕጊታት ነቲ እስራኤላውያን ሓቢሮም ኪነብሩ ከለዉ ዝህልዎም መዓልታዊ ዝምድናታት ንዝምልከቱ ሕቶታት ይምልስ። ብዕራይ ሰብ እንተ ቀቲሉ እንታይ ኪገብሩ ይፍባእ? ቆልዓ ነቦኡ እንተዳኣ ረጊሙ? ሰራቂ እንተ ተታሕዘ? ሓደ ሰብ ዝሙት እንተፈጸመ? እምባኣር እቶም ሲቪላዊ ሕጊታት ነዞም ሕቶታት እዚኦም ካልኦትን ሓፈሻዊ መልሲታት ዝህቡ እዮም። ኣብ ሓድሽ ኪዳን ነቶም ሲቪላዊ ሕጊታት ብሉይ ኪዳን ኪንሕልዎም ኣምላኽ ይጠልብ ድዩ!? ኖ! ሎሚ ሰብ ነቦኡ ረጊሙ ወይ ከኣ ዘምዩ ኢልና ብዳርባ እምኒ ኣይንቀትሎን ኢና። ኣብቲ ትሕቲ ዋላ ሓደ ፊደል እቲ ናይ ብሉይ ኪዳን ሕጊ ኣይኰንናን። ሕቶ.4 ነቲ ኣብ መንጎ ጽምብላዊ ሕጊታትን ሲቪላዊ ሕጊታትን ዘሎ ፍልልይ ግለጽ። ሕቶ 5. ክርስትያናት ነቲ ጽምብላዊ ሕጊታት ወይስ ነቲ ሲቪላዊ ሕጊታት ኪሕልዉ ይግበኦም ድዩ? ግለጽ።

7.4

እቶም ስነ-ሞራላዊ መርሖታት እቲ ናይ ብሉይ ኪዳን ሕጊ ኣብ ሓድሽ ኪዳን ተሓዲሶም እዮም።

"ንሕጊ ዀነ ወይስ ንነብያት ክፍጽሞም እምበር፡ ክስዕሮም ዝመጻእኩ ኣይምሰልኩም። ሰማይን ምድርን ክሳዕ ዚሐልፍ፡ ኵሉ ኽሳዕ ዚፍጸም፡ ካብ ሕግስ የውጣ ወይስ ሓንቲ ሕንጣጥ ከም ዘይትሓልፍ፡ ብሓቂ ይብለኩም ኣለኹ። እምብኣርሲ ኻብዘን ናእሽቱ ትእዛዛት ሓንቲ ዝሰዐረ፡ ከምእውን ንሰብ ዝመሀረ፡ ኣብ መንግስተ ሰማያት ንእሽቶ ኺበሀል እዩ። እናገበረ ዚምህር ግና፡ ንሱ ኣብ መንግስተ ሰማያት ዓብዪ ኺበሀል እዩ። 20ጽድቅኹም ካብ ጽድቂ ጻሓፍትን ፈሪሳውያንን ኣዝዩ እንተ ዘይበዝሔ፡ ኣብ መንግስተ ሰማያት ከቶ ኣይትኣትዉን ኢኹም፡ ኢለ እነግረኩም አሎኹ። (ማቴ5፡17-20) የሱስ ንሕጊ ኪፍጽሞ ደኣ እምበር ከፍርሶ/ኪስዕሮም/ከም ዘይመጻ ገሊጽና ኣለና። ግናኸ ማቴ5፡19 እንታይ ከም ዝብል ተመልከት።

"እምብኣርሲ ኻብዘን ናእሽቱ ትእዛዛት ሓንቲ ዝሰዐረ፡ ከምእውን ንሰብ ዝመሀረ፡ ኣብ መንግስተ ሰማያት ንእሽቶ ኺበሀል እዩ። እናገበረ ዚምህር ግና፡ ንሱ ኣብ መንግስተ ሰማያት ዓብዪ ኺበሀል እዩ" ኣብዚ የሱስ እቶም ናይ መንግስተ ሰማይ ሰባት-እቶም ቅዱሳን ሓድሽ ኪዳን ንሕጊታት ብሉይ ኪዳን ኪሕልዉ ከም ዘለዎም ይገልጽ ኣሎ። ብዙሓት ኮመንተሪታት እዚ እንታይ ማለት ምዃኑ ይሰማምዑ። ርኢኹም፡ ብድሕሪ ነፍሲ ወከፍ ሕጊ፡ መርሖ/ፕሪንሲፕል/ ነይሩ እዩ። የሱስ ነቲ ፊደል እቲ ሕጊ ዘኰነስ ነቲ ፕሪንሲፕል/መርሖ/ኣተኲሩ። ብሕሪ እቲ ምቅታል ዝብል ሕጊ ብምኻድ፡ ጽልኢ ገይጋ ከም ዝዀነ ገሊጹ (ማቴ5፡21-24)። ብድሕሪ እቲ ዝሙት ዝብል ሕጊ ብምኻድ፡ ትምኒት ገይጋ ምዃኑ ገሊጹ(5፡27-30)። ብሕሪ እቲ ማሕላ ዝብል ሕጊ ብምኻድ፡ ኲሉ ሳዕ ቃልካ ኪትሕሉ ከም ዝግባእ ምሂሩ(5፡33-37)። ብሕሪ እቲ "ዓይኒ ኣብ ክንዲ ዓይኒ" ዝብል ሕጊ ብምኻድ፥ ሕነ ምፍዳይ ኣጠንቂቑ(5፡38-42)። እቲ ሓንቲ ዓይኒ ዝሰኣነ፡ ክልተ የዕንቲ ናይቲ ብጻዩ ከየጥፍእ ገሊጹ። ብሕሪ እቲ ሕነ ምፍዳይ ዝብል ሕጊ ብምኻድ፡ ሕነ ኪንፈዲ ከም ዘይግባእ ምሂሩ።

67

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

እምባኣር ጸጋ ነቲ ሞራላዊን ስነ-ምግባራዊን ትእዛዛት እቲ ሕጊ ከም ዘየወግዶ ኣብዚ ንምልከት ኣለና። እንታይ ደኣ ነቲ ብድሕሪ እቲ ሕጊ ዘሎ መርሖ እዩ ናብ ብርሃን ዘምጸኦ።ንምእታው መንግስቲ ኣምላኽ ጽድቅና ካብ ጽድቂ እቶም ንፊደል እቲ ሕጊ ዝሕልዉ ፈሪሳውያን ዝበለጸ ኪኸውን ኣለዎ። እቲ ምስ ኣምላኽ ዘሎና ዝምድና ኣብቲ እንሕልዎ ስርዓት/regulation/ እተመርኰሰ ኣይኰነን። እንተዀነ ግን፡ እቲ ንሓድሽ ኪዳን ዘምጸአ ጸጋ ምስቲ ናይ ጽድቂ መርሖታት ብሉይ ኪዳን እዩ መጺኡ። "ስለዚ ኸኣ እናነቐፎም ከምዚ ይብል፡ እንሆ፡ ምስ ቤት እስራኤልን ምስ ቤት ይሁዳን ሓድሽ ኪዳን ዝኣትወለን መዓልትታት ኪመጻ እየን፡ ይብል እግዚኣብሄር፡ ከምታ ብኢዶም ሒዘ ኻብ ምድሪ ግብጺ ኸውጽኦም ከሎኹ መዓልቲ ምስ ኣቦታቶም ዝኣቶኽዎ ኺዳን ኣይኰነን። ንሳቶም ብኺዳነይ ኣይጸንዑን እሞ፡ ኣነውን ሸለል በልክዎም፡ ይብል እግዚኣብሄር። ድሕሪ እተን መዓልትታት እቲኣተን ምስ ቤት እስራኤል ዝኣትዎ ኺዳን እዚ እዩ፡ ንሕጋጋተይ ኣብ ሓሳቦም ከእትዎ ኣብ ልቦምውን ክጽሕፎ እየ፡ ኣነ ኣምላኽ ክዀኖም እየ፡ ንሳቶምውን ህዝቢ ኪዀኑኒ እዮም፡ ይብል እግዚኣብሄር።"(እብ8፡8-10) ኣብ ትሕቲ እቲ ብሉይ ኪዳን እቲ ሕጊ ኣብ ጽላት እምኒ እዩ ተጻሒፉ። ኣብ ትሕቲ ሓድሽ ኪዳን እቲ ሕጊ ኣብ ልብና እዩ ተጻሒፉ።

"ካባታቶም ሓደ ምሁር ሕጊ ኪዕዘቦ ደልዩ፡ መምህር፡ እታ ዓባይ ትእዛዝ ኣብ ሕጊ ኣየነይቲ እያ፧ ኢሉ ሐተቶ። የሱስ ከኣ፡ ንእግዚኣብሄር ኣምላኽካ ብምሉእ ልብኻን ብዅሉ ንፍስኻን ብዅሉ ሓሳባትካን ኣፍቅሮ፡ እዚእ እታ ዓባይን ቀዳመይትን ትእዛዝ እያ። እታ እትመስላ ኻልኣይታ ድማ፡ ንብጻይካ ኸም ንፍስኻ ኣፍቅሮ፡ እያ። 40ኣብዘን ክልተ ትእዛዛት እዚኣተን ብዘሎ ሕግን ነብያትን ተሰቒሉ አሎ፡ በሎ።» (ማቴ22፡36-40) "እቲ ንብጻዩ ዜፍቅር ንሕጊ ፈጺምዎ እዩ እሞ፡ እታ ንሓድሕድኩም ምፍቓር እንተ ዘይኰይና፡ ንገለ እኳ ዕዳ ኣይሃሉኹም። 9እዚ፡ ኣይትዘሙ፡ ኣይትቕተል፡ ኣይትስረቕ፡ ብሓሶት ኣይትመስክር፡ ኣይትመነ፡ እተባህለ፡ ካልእ ትእዛዝውን እንተ ዀነ፡ በዚ፡ ንብጻይካ ኸም ነፍስኻ ኣፍቅሮ፡ ዚብል ቃል ክቱት እዩ። 10ፍቕሪ ንብጻያ እከይ ኣይትገብሮን፡ እምብኣርሲ ፍቕሪ መደምደምታ ሕጊ እያ።"(ሮሜ13፡810) ሕቶ 6. ክርስትያናት ነቲ ብሉይ ኪዳን ብኸመይ ይፍጽምዎ?

7.5

እቲ ብሉይ ኪዳን ትእዛዝ ኣምላኽ ንዓና ኣይኰነን፡ ግናኸ ሓደ ምንጪ ትምህርቲ እዩ ንዓና

መጽሓፍ ቅዱስ ብግልና ኪንእዘዞ ዘይደልየና ግናኸ ብዛዕባ ኪንፈልጦ ዝግባኣና ብዙሕ ትእዛዛትን ኣብነታትን ዚሓዘ እዩ። ንኣብነት ኣምላኽ ንኖህ ካብ ኦም ጎፌር መርከብ ንኪሰርሕ ኣዚዝዎ (ዘፍ6፡14)። ዋላኳ ብዛዕባ እዚ ትእዛዝ እዚ ኪንፈልጥ እንተደለየና፡ ቃል ብቓል ንኪንእዘዞ ግና ኣይደልየናን እዩ። እሞ ካብኡ እንታይ ንማሃር? ሕቶ 7. "ብሉይ ኪዳን ቃል ኣምላኽ ንዓና እዩ፡ ግናኸ ትእዛዝ ኣምላኽ ንዓና ኣይኰነን።" ግለጽ

ምግላጽ ኣምላኽ ንሰብ ብሓንሳእ ዘይኰነስ ብቀጻሊ እናገስገሰ ዚመጸ (progressive) እዩ። እዚ ማለት ደረጃ ብደረጃ በብንእሽቶ እናገለጸልና መጺኡ። እቶም ናይ ብሉይ ኪዳን ህዝቢ ብዛዕባ ኣምላኽ ዝነበሮም ኣፍልጦ ካብቶም ናይ ሓድሽ ኪዳን ቅዱሳን ዝነኣሰ እዩ። ንሳቶም ንጹር ብዘይኰነ መገዲ ካብ ሩሑቕ እዮም ይፈልጥዎ ነይሮም። ንዓና ግና መንፈሱ ኣፍሲሱልና። ሕቶ 8. ገስጋሲ ምግላጽ (progressive revelation) እንታይ ማለት እዩ?

"ንስኻትኩምሲ ናብቲ ብኢድ ዚትንከን ብሓዊ ዚነድድን ከረን፡ ናብ ጣቓን ጸልማትን ህርህርን፡ ናብ ቃና መለኸትን ናብቲ እቶም ነቲ ቓል ዚሰምዑ ወሲኹ ኸይዛረቦም ዝለመኑሉ ድምጺ ቓልን ኣይበጻሕኩምን። ንሳቶም፡ እንስሳ እኳ ነቲ ኸረን እንተ ተንከየ፡ ብዳርባ እምኒ ይሙት፡ ዚብል ትእዛዝ ኪጸርዎ ኣይተኻእሎምን። ሙሴ እኳ፡ እፈርህን እምብድበድን አሎኹ፡ ክሳዕ ዚብል፡ እቲ ትርኢቱ ክሳዕ ክንድዚ ዜፍርህ ነበረ። ንስኻትኩም ግና ናብ ከረን ጽዮንን ናብታ ኸተማ ህያው ኣምላኽ ሰማያዊት የሩሳሌም ናብቶም ኣእላፋት መላእኽትን ኢኹም ዝበጻሕኩም፡ ናብ ጉባኤ ዅሉ፡ ናብ ማሕበር እቶም ኣብ ሰማያት ተጻሒፎም ዘለዉ በዅራት፡ ናብ ኣምላኽ ፈራድ ኵሉ፡ ናብ

68

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

መናፍስቲ እቶም ፍጹማን ጻድቃንን፡ 24ናብ የሱስ ማእከላይ ሓድሽ ኪዳንን ናብቲ ኻብ ደም ኣቤል ዝሔሸ ዚዛረብ ምንጻግ ደምን በጺሕኩም አሎኹም።"(እብ12፡18-24) ኣቀዲምና ከም ዝገልጽናዮ፡ ምግላጽ ኣምላኽ ንሰብ ገስጋሲ ብዝዀነ መስርሕ እዩ መጺኡ። እቲ ናይ ሓድሽ ኪዳን፡ምግላጽ ካብቲ ናይ ብሉይ ኪዳን ምግላጽ ዚበለጸ(superior) እዩ። ይኹን ደኣ ኣምበር፡ ነቲ ሓድሽ ንኺንርደኦ እቲ ብሉይ የድልየና እዩ። እቲ ሓድሽ ኣብቲ ብሉይ እዩ ተገሊጹ ዘሎ። እቲ ሓድሽ ኪዳን 1100 ዝዀውን ጊዜ ካብ ብሉይ ይጠቕስ። ብዘይ ብሉይ ኪዳን ነቲ "ንጽብሒቱ ዮሃንስ ንየሱስ፡ ናብኡ ኺመጽእ ከሎ ረኣየ እሞ፥ እንሆ፡ ሓጢኣት ዓለም ዜርሕቕ ገንሸል ኣምላኽ፡ በለ።" ዝብል ቃል ብኸመይ ኪንርደኦ ምኸኣልና። ብተመሳሳሊ ናይ ብሉይ ኪዳን ምርዳእ ዘድልዮም ኣማኢት ናይ ሓድሽ ኪዳን እምነ-ጽሑፋት ኣለዉ። ዋላኳ ኣብ ትሕቲ ሓድሽ ኪዳን እንተዀንና፡ ካብኡ ምእንቲ ኪንመሃር፡ ኲሉ እቲ ብሉይ ኪዳን ቃል ኣምላኽ ንዓና(God's Word for us) እዩ። ሕቶ 9. ነዞም ዝስዕቡ ነፍሲ ወከፍ ናይ ሓድሽ ኪዳን ጥቕስታት ንምርዳእ፡ ስለ ምንታይ ንብሉይ ኪዳን ምርዳእ ከም ዘድሊ ግለጽ። ሀ)ማቴ1፡11 ለ)ማቴ1፡22-23 ሐ) ይሁዳ11 "ኣፍ እቲ ዜኽይድ ብዕራይ ኣይትእሰር፡ ዚብል ኣብ ሕጊ ሙሴ ጽሑፍ ኣሎ እሞ፡ ኣምላኽዶ ብዛዕባ ኣብዑር ሐልዩ እዩ፧ 10ወይስ ብሱሩ ምእንታናዶ ኣይኰነን ዚብሎ ዘሎ፧ እቲ ዚሐርስ ብተስፋ ኺሐርስ፡ እቲ ዜኽይድ ከኣ ግዲኡ ኺረክብ ብተስፋ ኬኽይድ ዚግብኦ ስለ ዝዀነ፡ ምእንታና እዩ እዚ ተጽሒፉ ዘሎ።" (1ቆረ9፡9-10) ሕቶ 10. 1ቆረ9፡9-10 እንታይ መርሖ የብርህ? ካብ ብሉይ ኪዳን ኪንመሃሮ ዘሎና ብዙሕ ነገራት ኣሎ። ካብቲ ካብኡ እንመሃሮ ዓብዪ ትምህርቲታት ሓደ፡ ብምሕላው ሕጊ ዘይኰነስ ብምእነት ጽድቂ እንቅበለሉ ሓድሽ ኪዳን ከም ዘድልየና እዩ። ሕጊ ኪሳዕ ኪንደይ ጸጋ ከም ዘድልየና ዝምህር ዓብዪ ተቖጻጻሪ /supervisor/ እዩ። "እምነት ከይመጸት፡ ንሕና ነታ ኽትገሃድ ዘለዋ እምነት እናተጸቤና፡ ተዓጺና ኣብ ትሕቲ ሕጊ ተሐሊና ነበርና። ስለዚ ኸኣ ብእምነት ምእንቲ ኽንጸድቕሲ፡ ናብ ክርስቶስ ኬብጽሓና እቲ ሕጊ ቐጻዒና ዀነ። እምነት ምስ መጸት ግና፡ ደጊም ትሕቲ ቐጻዒ ኣይኰንናን።"(ገላ. 3፡23-25) ሕቶ 11. ካብቲ ካብ ብሉይ ኪዳን እንመሃሮ ዚዓበዩ ትምህርቲታት ሓደ እንታይ እዩ?

7.6

እቶም ኣብ ትሕቲ ሓድሽ ኪዳን ዘለዉ ተስፋታት እተፈልዩ ግናኸ ዝበለጹ እዮም ካብቶም ናይ ብሉይ ኪዳን ተስፋታት

ብሉይ ኪዳን ኣብ መንጎ ኣምላኽን ሰብን እስራኤላውያንን ስምምዕ እዩ። ጸባን መዓርን እትውሕዝ ምድሪ ኣተስፍይዎም። ፍሉጥ ዶባት ዝነበራ ሃገር እያ። ዋላ ሎሚውን እንተ ዀነ እዛ ምድሪ እዚኣ "እስራኤል" ተባሂላ እያ እትፍለጥ። ነታ ምድሪ ምሓዝ ማለት ፖለቲካዊ ውግእ ማለት እዩ። ኣብ ከነኣን ዝነብሩ ካልኦት ህዝቢታት ነይሮም እዮም። ገለ ገለ እዋን ኢድ ብኢድ ብዝዀነ ግጥም እዮም ይለቁ ነይሮም። ገለ ገለ እዋናት ድማ ነቶም ጸላእቲ፡ ኣምላኽ ፍርሃት ይልእከሎም ነይሩ። ኣብ ዘመን ብሉይ ኪዳን ሃገረ እስራኤል ኣብ ትሕቲ ግዝኣት ኣምላኽ እያ ነይራ። ምስታ ሃገር ኪዳን ኣትዩ። ናቶም ግደ ነቲ 600 ሕጊታት ምሕላው እዩ። ናቱ ግደ ድማ ነታ ሃገር ምሕላውን ምብራኽን እዩ። ኣምላኽ ንእስራኤል ኣብ ብሉይ ኪዳን ዝሃቦ ተስፋ ብዙሕ እዩ። ብሉይ ኪዳን ኪዳንና ኣይኰነን ኢልና ኣለና። ነቲ 600 ትእዛዛት ብሉይ ኪዳን ኪንሕልዎ ግዴታ የብልናን። እቲ ዝለዓል ሕቶ እዚ እዩ፡ "እቲ ብሉይ ኪዳን ኪዳንና እንተዳኣ ዘይኰይኑ ሲ፡ እቶም ናይ ብሉይ ኪዳን ተስፋታትከ ንዓናዶ እዮም?" ነቲ ኣምላኽ ንሃገረ እስራኤል ዝሃቦ ተስፋታት፡ እታ ማሕበር ክሌም ኪትገብሮ ይከኣል ዲዩ? እቲ መልሲ፡ እወን ኣይፋልን ዝብል እዩ። (እቲ ኣንባቢ ይተዓገስ!)

69

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ 7.6.1

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

እወ፡ እቶም ተስፋታት ንዓና እዮም ሎሚ/Yes, The Promises Are For Us Today/

ሎሚ ከም ማሕበር እትቁጸር ዝዀነት ሃገር የላን፡ ከም ሃገር እትቁጸር ዝዀነት ማሕበር የላን/No nation today is a church & no church is a nation/። ሎሚ ኣብ ትሕቲ ሓድሽ ኪዳን፡ ኣምላኽ ንሃገራትን ነታ ማሕበርን ካብታ ኣብ ብሉይ ኪዳን ዝነበረት ሃገረ እስራኤል ብእተፈልየ ኣሰራርሓ እዩ ዝሕዘን። ነኣብነት፡ ነቲ 600 ትእዛዛት ኣፍሪስኩም ኢሉ ኣብ ትሕቲ ባርነት ሚዲያማውያን ወይ ከኣ ፍሊስጠማውያን ዝሸጣ ሃገር የላን። እዚ ጥራይ ዘይኰነ፡ ኲሎም ጸላእትኺ ካብ ቅድሜኺ ኪሃድሙ እዮም ኢሉ ኣምላኽ ነታ ማሕበር ኣየተስፍዋን። (ዘዳ28፡7)። ብተቃራኒ፡ ንሕና ከም እንስደድ ከም እንከሓድን ከም እንጽላእን እዩ የሱስ ኣተስፍዩና። ገሌና ስለ እምነትና ከም እንመውት እዩ ተዛሪቡና። ጳውሎስ ከምዚ ዝስዕብ ይምስክር፡ "ብኣይሁድ ሓሙሽተ ጊዜ ነርብዓስ ሓደ ጐደል ተገሪፈ። ሰለስተ ሳዕ ብሽመል ተዘቢጠ፡ ሓደ ሳዕ በእማን ቀጥቀጡኒ፡ ሰልሰተ ሳዕ እታ ዝነበርክዋ መርከብ ተሰብረት፡ ለይትን መዓልትን ኣብቲ መዓሙቝ ባሕሪ ሐዲረ ወዓልኩ። ብዙሕ ጊዜ ኣብ መገሻታት ነይረ፡ ኣብ ርባታት ብፍርሃት፡ ካብ ከተርቲ ብፍርሃት፡ ካብ ደቂ ዓደይ ብፍርሃት፡ ካብ ኣህዛብ ብፍርሃት፡ ኣብ ከተማ ብፍርሃት፡ ኣብ በረኻ ብፍርሃት፡ ኣብ ባሕሪ ብፍርሃት፡ ኣብ ማእከል ኣሕዋት ሓሶት ብፍርሃት እየ ዝነበርኩ። 27ብዕዮን ብጻዕርን፡ ብዙሕ ጊዜ ብምንቃሕ፡ ብጥሜትን ብጽምእን፡ ብዙሕ ጊዜ ብጾም፡ ብቝርን ብዕርቃንን ነይረ።"(2ቆረ11፡24-27) ጸላእቲ ጳውሎስ ካብኡ ኣይሃደሙን። ሰዓቡዎ ደኣ። ቀጥቒጠሞ። ብእምኒ ፈጊኦሞ፡ ከተርቲ ንገንዘቡ ዘሪፈሞ። ጳውሎስ ነቲ፡ "ጸላእትኻ ብሸውዓተ መገዲ ኪሃድሙ እዮም!" ዝብል ናይ ብሉይ ኪዳን ተስፋ ክሌም ኣይገበረን።፡ንሱ ኣብ ትሕቲ ሕጊ እተኣስረ ናይ ብሉይ ኪዳን ባርያ ኣይነበረን።ንሱ ናይ ሓድሽ ኪዳን ቅዱስ/saint/ እዩ። ናይ ናይዚ ኣረገ ናይዚ በለየ ንጥፍኣት ናይዚ ቀረበ ኪዳን ተስፋታት ክሌም ኣይገበረን። "ሓድሽ ኪዳን ብምባሉ ነቲ ቐዳማይ ኣእረጎ። እቲ ዝአረገን ዝበለየን ግና ንጥፍኣት ቀረባ እዩ።"(እብ8፡13) ሕቶ 12. ነቶም ኣምላኽ ንሃገረ እስራኤል ዝሃቦም ተስፋታት ሲ፡ እታ ማሕበር ክሌም ኪትገብሮም ትኽእል ዶ?

ነዚ ዝስዕብ ምስላ(parable) ተመልከት። ሓደ እወን፡ ሓደ ኣጋርን ሳራን ንዝበሃላ ክልተ ኣሓት፡ ነየነአን ከም ዝምርዖ እተጸገመ ሰብኣይ ነበረ። ብዛዕባ ክልቲኤን ዝፈትዎ ነገራት ነይሩ። ኣጋር ማራኺት እያ። ግናኸ ብጣዕሚ ጠለብ እተብዝሕ እያ። ብዙዕ ጻዕሪ ዝሓትት ግብሪ እያ እተቅርበሉ። ነቲ ዓወታቱ ኪንየት ከም እትገብሮ፡ ነቲ ውድቀታቱ ድማ ከም እትኹንኖ ይፈልጥ እዩ። ኣጋር ንኪትምርዓዎ ድልውቲ እያ ነይራ። እንተዳኣ ኣሕጒስዋ ኣቦኣ ብብዙሕ መገዲ ከም፡ዝሕግዞ ይፈልጥ እዩ። ግናኸ እንተዳኣ ዘየሕጒስዋ፡ ኣብ መወዳእታ ንሳን ኣቦኣን ከም ዝዂንንዎ ይፈልጥ እዩ። በቲ ሓደ ሸነኽ ድማ፡ ሳራውን ማራኺት እያ። ንፍዕትን እምንቲ በዓልቲ ቤት/ሰበይቲ/ ከም እትኸውን ኣየጠራጥርን። ህድእቲ ግናኸ ለጋስ ሰበይቲ እያ። ከም ኣጋር ጽንኲር ዕዮ/hard work/ ንኸርኢ ትጽበዮ እያ። ይዂን ደኣ እምበር ንሳ እስራተ-ሕጊ/ለጋሊስቲክ/ ኣይኰነትን፡ ጂሃድ/outspoken/ ከኣ ኣይኰነትን። ሳራ ትጽቢት ትገብረሉ እኳ እንተዀነት ግና፡ ብምኽንያት ውድቀቱን ነቲ ሕልማ ኪፍጽም ብዘይምኽኣሉ ኣይትኹንኖን እያ። ሕጅውን እንተዳኣ ሳራ ተሓጒሳ እቲ ናይ ኣቦኣ ሞጎስ ኪርከብ እዩ። እቲ ሰብኣይ ኪመርጽ ኣለዎ። ክልተ ኣንስቲ ምምርዓው/polygamy/ ገይጋ ምዃኑ ይፈልጥ እዩ።ስለዚ ከኣ ንኽልቲአን ኪምርዓወን ኣይክእልን እዩ። ምስታ ሓንቲ እናነበረ፡ ናይታ ካልኣይቲ እተኸሸነ መግቢ ኪበልዕ ኣይክእልን። ኣብ መወዳእታ ንሳራ ሓርዩ። ኣጋር ምሳኣ ንኽትነብር ከቢድ እዩ። ጠለባታ ኣዚዩ ብዙሕ እዩ። ድሒሩ ንኣጋር ካልእ ሰብኣይ ተመርዕዩዋ። ንሳ ፈጺማ ኣይዓገበትን። ንሱውን ፈጺሙ ኣይተሓጐሰን። ክርስትያናት ንሕጊ ዘይኰነስ ወይውን ንኽልቲኡ ንጸጋን ንሕጊን ዘይኰነስ ንጻጋ ጥራይ እዮም ተመርዕዮም። ነቲ ናይ ሕጊ ሓለፋታትን ተስፋታትን ኪንጽበይ ኣይግባእን ምጅንያቱ ንሳ ሰበይቲና ኣይኰነትን። ንሕና ንጸጋ ስለ እተመርዓና፡ ነቲ ንሳ እትህበና ብምድጋና ኪንቅበል ይግባኣና። ካብታ መጻምድና ዘይኰነ ነገራት ካብ ካልእ መጻምዲ ኪንደሊ ኣይግባእን። እዚ ዘይእሙንነት እዩ። ሕቶ 13. እዚ ኣብዚ ምስላ ኣጋርን ሳራን ዘሎ ትምህርቲ እንታይ እዩ? እቲ ኣብ ዘዳ28፡7 ዘሎ ተስፋ ክፋል ቃል ኣምላኽ እዩ። ስለ ምንታይ ጳውሎስ ክሌም ዘይገብውሮ?

70

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ 7.6.2

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ኖ! እቶም ተስፋታት ንዓና ኣይኰኑን/No, The Promises Are Not For Us/

በቲ ሓደ ሸነሽ፡ ሓድሽ ኪዳን ካብ ብሉይ ኪዳን ዝበለጸ እዩ። ኣብ ዝበለጸ ተስፋታት እተሰረተ እዩ(እብ8፡6) እብ8፡8 ነቶም ኣብ ትሕቲ እቲ ብሉይ ኪዳን ዝነበሩ ህዝቢ ኣምላኽ ነቀፋ ከም ዝረኸበሎም ይዛረብ። ነቲ 600 ትእዛዛት ናይ ምሕላው ግዲኦም ኣይተግበሩዎን። ስለዚ ከኣ ተነጺጎም። ኣምላኽ ካብኦም ገጹ መሊሱ (እብ8፡9)። ኣምላኽ ብእምነት ብክርስቶስ ንኽቅበለና ተስፋ ኣትዩልና። እዚ ካብቲ 600 ትእዛዛት ብምሕላው ዝርከብ ተስፋ ተቀባልነት ኣዚዩ ዝበለጸ ተስፋ እዩ። ንዐኦም ከነኣን ኣተስፍይዎም፡ ንዓና ግና መንግስተ ሰማይ እዩ ኣተስፍዩና። እዚ ከኣ ዝበለጸ ተስፋ እዩ። ንኣታትቶም ኣብዚ ህይወት እዚ ኣብ ልዕሊ ጸላእቶም ከም ዝዕወቱ ኣተስፍይዎም። ንኣና ግና፡ ዋላኳ ኣብዚ ህይወት እዚ፡ "ከም በጊዕ ማሕረዲ" እንተ ተቘጸርና፡ ብዛዕባ እቲ ዝመጽእ ዘለኣለም ግና፡ ካብ ሰዓርቲ እንበልጽ ኢና (ሮሜ8፡ 36-37)። እዚ ዝበለጸ ተስፋ እዩ። ንኣታቶም ኣብ ምድሪ ገንዘባዊ ብልጽግና ኣተስፍይዎም። ንኣና ግና፡ ሎሚ ምስ ክርስቶስ ሓሳረ መከራ እንተዳኣ ጸጊብና፡ኣብታ እትመጽእ ዓለም መዋርስቱ ከም እንኸውን ኣተስፍዩና።

"ውሉድ ካብ ኰንናኸ፡ ወረስቲ ድማ ኢና፡ ንኣምላኽ ወረስቱ፡ ንክርስቶስ መዋርስቱ ኢና። ምስኡ ሓሳረ መከራ እንተ ጸገብናስ፡ ምስኡውን ክንከብር ኢና። ሃረርታ ፍጥረት ነቲ ምግላጽ ደቂ ኣምላኽ ይጽበዮ ኣሎ እሞ፡ ከምኡ ኸኣ ኣነ ንስቓይ እዚ ዘመንዚ ነቲ ኣባና ኺግለጽ ዚመጽእ ዘሎ ኽብሪ ኸም ዘይመዓራረዮ፡ እኣምን ኣሎኹ።"(ሮሜ8፡17-18) እምባኣር እቶም ናይ ብሉይ ኪዳን ዝያዳ ቅጽበታዊ ግናኸ ጊዜኣዊ ከም ዝዀኑ ንርኢ። እቶም ናይ ሓድሽ ኪዳን ውህበታት ዝያዳ ንመጻኢ ኰይኖም ግናኸ ዘለኣለማዊ እዮም። ብዛዕባዚ ኣብ ምዕራፍ 8 ብዙሕ ኪንብል ኢና። ሕቶ 15. እቶም ናይ ሓድሽ ኪዳን ተስፋታት ዝበለጹ ከም ዝዀኑ እናኣርኣኻ፡ ነቲ ናይ ብሉይን ናይ ሓድሽ ኪዳንን ተስፋታት ኣነጻጽሮ። ኣብዚ ምዕራፍ እዚ ሽዱሽተ መምርሒታት ብምምልካት ነቲ ኣብ መንጎ ክርስትያንን ብሉይ ኪዳንን ዘሎ ዝምድና ተዘራሪብና። እቶም እተዘራረብናሎም ሽዱሽተ መምርሒታት እዞም ዝስዕቡ እዮም፡I. እቲ ሕጊ ብሉይ ኪዳን ክፍል ሓደ ኪዳን እዩ II. እቲ ብሉይ ኪዳን ናህና ኪዳን ኣይኰነን III. መብዛሕትኦም/Most of/እቶም ናይ ብሉይ ኪዳን ጠለባት/Requirements/ ኣብ ሓድሽ ኪዳን ኣይተሓደሱን/are not renewed/ IV. እቶም ሞራላዊ መርሖታት/Ethical Principles/ እቲ ናይ ብሉይ ኪዳን ሕጊ/ Of the OT Law/ ኣብ ሓድሽ ኪዳን ተሓዲሶም እዮም። V. እቲ ብሉይ ኪዳን ትእዛዝ ኣምላኽ ንዓና/the Command of God to us/ ኣይኰነን፡ ግናኸ ሓደ ምንጪ ትምህርቲ እዩ ንዓና/But is a Source of Learning For us/ VI. እቶም ኣብ ትሕቲ ሓድሽ ኪዳን ዘለዉ ተስፋታት እተፈልዩ ግናኸ ዝበለጹ/different bur better/ እዮም ካብቶም ናይ ብሉይ ኪዳን ተስፋታት።

71

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

7.7

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ዕዮ ክፍሊ

ሕቶ 16 . ሎሚ ክርስትያናት ንሰንበት ኪሕልውዋ ይግበኦም ዲዩ? ግለጽ ። (ንዘጻ16፡23-26, 29 ; 31:13-17; 35:31; ዘሁልቕ15:32-36; ቆሎሴ 2:16-17)) ሕቶ 17. ሎሚ ኣብ ምግዛር ዝዀነ ሃይማኖታዊ/መንፈሳዊ ኣገዳስነት ኣሎ ድዩ? ግለጽ (ሉቃ2፡21; ግብ15:24; ሮሜ4:11; 1ቆረ7:18; ገላ6:13 ረአ) ሕቶ 18. ሓንቲ ሰበይቲ ድሕሪ ምሕራሳ፡ ናብ ማሕበር ቅድሚ ምምጻኣ፡ ንኽንደይ ዚኣክል ጊዜ እያ ኪትጽበ ዘለዋ? ግለጽ። (ሉቃ2፡ 2፪24 ረአ)) ሕቶ 19. ንክርስትያናት ንጹሃት ዘይኰኑ ገለ ገለ እንስሳታት ኣለዉ ዶ ሎሚ? ግለጽ። (ማርቆስ7፡14-19) ሕቶ 20. (ንሕና ነቲ ተስፋ መንፈስ ብእምነት ክንቅበሎ፡ እቲ በረኸት ኣብርሃምውን ብየሱስ ክርስቶስ ነህዛብ ምእንቲ ኪኸውንሲ፥ ኣብ ዕጸይቲ ዚስቀል ዘበለ ርጉም እዩ፡ ተጽሒፉ አሎ እሞ፡ ክርስቶስ ምእንታና መርገም ኰይኑ፡ ካብ መርገም ሕጊ ተሻየጠና" (ገላ3፡ 13-14) ኣብ ገላትያ 3፡14 ብምድጋፍ፡ ምድሪ ፍሊስጤም ንዓና ትግባኣና እያ ኢልና ክሌም ኪንገብር ቅኑዕ ዶ ምዀነ? ግለጽ። ሕቶ 21. ጐይታና ብፍላይ ንነገራት ብምጽማቕ፡ ዝመስሎ የለን። ንሕግን ነብያትን ከም ዚስዕብ ኣጠቃሊሉዎም፡ "እምበኣርሲ ኦሪትን ነብያትን እዚ እዩ እሞ፡ ከምቲ ሰብ ኪገብረልኩም እትደልይዎ ዘበለ ኹሉ ንስኻትኩምውን ከምኡ ግበሩሎም።"( ማቴ7፡12) ገለ ገለ ክርስትያናት ንማቴ7፡12 ንዘይምእዛዝ ንጸጋ ከም ምኽኒት/excuse/ ይጥቀምሉ ዶ? ግለጽ

7.8

ዕዮ ገዛ

ሕቶ 22. " ንዚግዘር ዘበለ ሰብውን፡ ንብዘሎ እቲ ሕጊ ኺገብሮ ኸም ዚግባኦ፡ ደጊመ እምስክር አሎኹ።" (ገላ5፡3) ንገላ5፡3 ብቃላትካ ጽሞቃ። ሕቶ 23. እዛ "ክርስቶስ ነቲ ዚኣምን ዘበለ ዂሉ መደምደምታ ሕጊ ንጽድቂ እዩ" እትብል ጥቕሲ ኣበይ ትርከብ? ሕቶ 24. ነቲ ሙሴ ዘምጸኦን የሱስ ዘምጸኦን ኣነጻጽር (ዮሃ1፡16-17) ሕቶ 25. ኣብ ትሕቲ ብሉይ ኪዳን ከምዚ ዝብል ቃል ኣሎ፡ "ሰብ ካብ ብጻዩ ገለ እንተ ለመነ፡ ዋናኡ ኸየሎ ኸኣ እንተ ተሰብረ ወይ እንተ ሞተ፡ ካሕሳ ይኽሐሶ።"(ዘጻ22፡14) ኣብ ትሕቲ ጸጋ ሓድሽ ኪዳን፡ ካብ ብጻይካ ገለ ንብረት እንተ ተለቃሕካ እሞ፡ እንተ ተሰብረ፡ የሱስ እንታይ ይእዝዘካ? ሕቶ 26. ኣብ ትሕቲ ሕጊ፡ ፍርዲ ብዘይ ምሕረት እዩ። ኣብ ዮሃ7፡53-8፡11 ሓንቲ ኣመንዝራ ሰበይቲ ናብ ጐይታና የሱስ ተወሲዳ። እቲ ሕጊ ብዳርባ እምኒ ኪትቅተል እዩ ዝእዝዝ። ዋላኳ ጐይታና የሱስ ኣንጻር ዝሙት እንተመሃረ፡ ነዛ ሰበይቲ ዘርኣዮ ግብረ መልሲ ግና ከመይ ነበረ?

72

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

8

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ሕጊ እታ መንግስቲ (THE PRINCIPLE OF THE KINGDOM)

ዕላማ፡ ነቲ ኣብ መንጎ እቲ "ድሮ(already" መልክዕ እታ መንግስቲ ኣምላኽን ነቲ"ገና ንዘሎ(not yet" መልክዕ እታ መንግድቲ ኣምላኽ ፍልልዩ ግለጽ። መንግስቲ ማለት ሓደ ንጉስ ዚገዝኣላ ዓውደ-ዓለም ማለት እያ። ጐይታና የሱስ ከም ዝስዕብ ንኪንጽሊ ምሂሩና፡ ''መንግስትኻ ትምጻእ። ፍቓድካ ኸምቲ ኣብ ሰማይ፡ ከምኡ ድማ ኣብ ምድሪ ይኹን» (ማቴ6፡10) መንግስቲ ኣምላኽ ኣበይ ኣላ? ድሮ ዶ መጺኣ እያ? እንተዳኣ ድሮ መጺኣ ኰይና፡ እሞ ስለ ምንታይ ደኣ ጐይታና የሱስ ንደቀ መዛሙርቱ "መንግስትኻ ትምጻእ" ኢሎም ኪጽልዩ ምሂርዎም? ኣምላኽ ኣበይ እዩ ዝገዝእ? ፍቓዱኸ ኣበይ እዩ ዝግበር? ኣብ ምድሪ ዝግበር ዘሎ ፍቓድ ኣምላኽ ከምቲ ኣብ ሰማይ ዘሎ ፍቓድ ኣምላኽ ፍጹም ድዩ?

ትሕዝቶ ናይዚ ምዕራፍ 1. መንግስቲ ኣምላኽ ኣብ ምድሪ መኣስ ጀሚራ? 2. መንግስቲ ኣምላኽን መንግስተ ሰማያትን ብኸመይ እየን ዝዛመዳ? 3. በየናይ መገዲ እያ መንግስቲ ኣምላኽ «ድሮ ዘላ»፡ ግናኸኣ «ገና ዘየላ» እትኸውን? 4. ናይ ክፍሊ ልምምድ፡ ናይ መንግስቲ ኣምላኽ ቻርት 5. ዕዮ ገዛ

ሕቶ 1. ንመንግስቲ ኣምላኽ ግለጻ

መጽሓፍ ቅዱስ ብዛዕባ መንግስቲ ኣምላኽ ብዙሕ እዩ ዝብል። ብዛዕባ መንግስቲ ኣምላኽ ንዝምልከቱ ሰለስተ ሕቶታት ኪንምልስ ኪንክእል ኣለና።

8.1

መንግስቲ ኣምላኽ ኣብ ምድሪ መኣስ ጀሚራ?

ካብ መጀመርታ ፍጥረት ጀሚሩ ኣምላኽ ካብ ርሑቕ ኣብ ምድሪ ይገዝእ ነይሩ ኪንብል ንኽእል ኢና። ኣምላኽ ንውቅያኖሳት ደረት ገይሩሎም። ነቲ ኣብ መንጎ ጸሓይ ወርሕን ምድርን ዘሎ ዝምድናታት ንሱ ሰሪዕዎ። ሰባት የዕዋፍን እንስሳታትን ንኽባዝሑን ኪፈርዩን ኣዚዝዎም። ካብ ዘፍጥረት ኪሳዕ ምልክያስ ኣምላኽ ምስ ምድሪ ይዋሳእ ነይሩ። ስለዝስ ኩሉሳዕ መንግስቲ ኣምላኽ ንምድሪ ከም እተጠቃልል ህስስ ዝበለ ስምዒት ኣሎ። ሕቶ2. ሰብ ኪፍጠር ከሎ መንግስቲ ኣምላኽ ህስስ ብዝበለ ኵነታት ኣብ ምድሪ ነይራ እንብል ብኸመይ መገዲ እዩ? ንብሉይ ኪዳን ከም ሓባ`ሪ መጻኢ መንግስቲ ኣምላኽ ኣብ ምድሪ ኪንሪኦ ንኽእል ኢና። እግዚኣብሄር ኣምላኽ ብነገስታትን ነብያትን ኣቢሉ ከፊላዊ ዝዀነ ግዝኣትን ጽልዋን ገይሩ እዩ።እንተዀነ ግና መንግስቲ ኣምላኽ ቅድሚ ሓድሽ ኪዳን ንዝብል ሓሳብ እምብዛ ከነጋንኖ ኣይንደልን። ናይ ኣምላኽ መደባት ብዛዕባ እታ መንግስቱ ነቶም ናይ ብሉይ ኪዳን ኣይሁድ እንኰላይ ዘጠቃልል እዩ፡ እንተዀነ ግና ንሳቶም ንግዝኣቱ ነጺገሞ።እስጢፋኖስ ኣብ ግብሪ ሃዋርያት 7 ብጹቕ ገይሩ ከም ዘዘንተዎ፡ ብሓፈሻ እቶም ኣይሁድ ኣንጻር ኣምላኽ ተዋጊኦም እዮም። ጐይታና የሱስ ብዛዕባ ዘሕዝን ፍርዲ መንግስቲ ኣምላኽ ኣብ ኣይሁድ ኣመልኪቱ እተዛረቦ ቃል ኣሎ። «11 ካብ ምብራቕን ካብ ምዕራብን ብዙሓት ኪመጹ እዮም፡ ኣብ መንግስተ ሰማያት ከኣ ምስ ኣብርሃም ይስሃቅን ያእቆብን ኣብ መኣዲ ኪቕመጡ እዮም። 12 ደቂ መንግስቲ ግና ናብ ናይ ወጻኢ ጸልማት ኪድርበዩ እዮም። ኣብኡ ብኽያትን ምሕርቃም ኣስናንን ኪኸውን እዩ፡ እብለኩም አሎኹ።» (ማቴ8፡11- 12) እምባኣር ኣብ ብሉይ ኪዳን እታ መንግስቲ ኣምላኽ፡ እዚ ማለት ኣምላኽ ኣብ ልዕሊ ህዝብን ቦታን ዘለዎ ቁጽጽር ብመልክዕ ጽላሎት ጥራይ እያ ነይራ።

73

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ሕቶ 3. ብኸመይ መገዲ እያ እታ መንግስቲ ኣምላኽ ኣብ ብሉይ ኪዳን ከም ጽላሎት ነይራ?

እቶም ናይ ብሉይ ኪዳን ነብያት ነታ መንግስቲ ካብ ርሑቅ እዮም ርእዮማ። ነቲ እታ መንግስቲ እተምጽኦ ናይ መንፈስ ትንፈስ ርእዮሞ። ይኹን ደኣ እምበር ነቲ ጊዜ ኣምላኽ ኪጽበዩ ነይሩዎም። ኣብ ትሕቲ እቲ ብሉይ ኪዳን ኣምላኽ ፍቓዱ ኪገበር ፈጺሙ ኣይከኣለን። መጀመርታ ንደቂ ሰባት ብደም ወዱ ከድሕኖም ነይሩዎ። ኣብቲ ጊዜ ዳግም ልደት ንሕጉ ኣብ ጽላት የእማን ዘይኰነስ ኣብ ልቢ ሰባት ኪጽሕፎ ነይሩዎ። ድሕሪኡን ድሕሪኡ ጥራይ እያ ከኣ ብትኽክል መንግስቲ ኣምላኽ ኣብ ህይወት ሰብ ኪትጅምር እትኽክል። እቶም ናይ ብሉይ ኪዳን ነብያት ኣብታ መንግስቲ ኣምላኽ ነይሮም እውን ኪንብል ኣይንኽእልን። ነዚ ዝስዕብ ቃላት ጐይታና የሱስ ተመልከት፦

«ብሓቂ እብለኩም አሎኹ፡ ካብ ኣንስቲ ኻብ እተወለዱ ኻብ ዮሃንስ መጥመቕ ዚዐቢ ሓደ እኳ ኣይተንስኤን። ኣብ መንግስተ ሰማያት ግና እቲ ዚንእስ ካብኡ ይዐቢ። ካብ ዘመን ዮሃንስ መጥመቕ ክሳብ ሎሚ መንግስተ ሰማያት ብሓይሊ ትደፍእ ኣላ፡ ደፋእቲ ድማ ብሓይሊ ይዛረፍዋ ኣለዉ። ኵሎም ነብያትን ኦሪትን ክሳዕ ዮሃንስ ተነበዩ። 14 ክትኣምኑ እንተ ደሌኹምሲ፡ እቲ ኺመጽእ ዘለዎ ኤልያስ ንሱ እዩ። 15 እትሰምዕ እዝኒ ዘላቶ ይስማዕ። « (ማቴ11፡11-15) ሓደ ቆልዓ ርእሱ ብመስኮት ብምቅልቃል ኣብ ውሽጢ ሓደ ቤት ንዘሎ ነገር ከም ዝምልከት፡ ዮሃንስ መጥምቅ ከኣ ልክዕ ብኸምዚ ዓይነት መልክዕ እዩ ንመንግስቲ ኣምላኽ ርእዩዋ። ጆን ወስሊ ከምዚ ዝስዕብ ይብል፡ «ኣብ መንግስቲ ኣምላኽ፡ እቲ ዝነኣሰ ናይ ሓቂ ክርስትያን ዝያዳ እቲ ቅድሚ ምግላጽ እታ መንግስቲ ዝሞተ ዮሃንስ መጥምቅ ዝሓሸ ፍልጠት ጐይታና የሱስ ክርስቶስ፡ ምድሓኑን መንግስቱን ኣለዎ። ሕቶ4. ዝምድና ዮሃንስ መጥምቅ ምስታ መንግስቲ ኣምላኽ እንታይ ይመስል ነይሩ?

መንግስቲ ኣምላኽ ናብ ምድሪ ዝመጸት የሱስ እቲ ንጉስ ምስ መጸ እያ። እዚ በቶም ፍሉጣት ናይ ሓድሽ ኪዳን ሊቃውንቲ(ስኮላርስ( እተደገፈ እዩ። ብሚሽንን ብትስብእቲ የሱስን መንግስቲ ኣምላኽ ናብ ታሪኽ መጺኣ። ዮሃንስ ንየሱስ ጐደና እናኣዳለወን፡ «መንግስተ ሰማያት ቀሪባ ኣላ እሞ፡ ተነስሑ» (ማቴ3፡2) ዝብል ስብከት እናሰበኸን እዩ መጺኡ። ኣብቲ መባእታዊ ስብከቱ እውን የሱስ ፡»መንግስተ ሰማይት ቀሪባ ኣላ እሞ፡ ተንስሑ፡ እናበለ» ነጊርዎም እዩ ነቶም ህዝቢ(ማቴ4፡17) እቶም የሱስ ኣብ ህይወቶም ኪገዝእ ዝፈቐዱ ድማ፡ ጽድቂ ሓጐስን ስመላምን እታ መንግስቲ ኣብ ህይወቶም ተቀቢሎም ። ሕቶ 5. ነቲ፡ «ብሚሽንን ብትስብእቲ የሱስን መንግስቲ ኣምላኽ ናብ ታሪኽ መጺኣ» ዝብል ሓሳብ ግለጾ።

8.2

መንግስቲ ኣምላኽን መንግስተ ሰማያትን ብኸመይ እየን ዝዛመዳ?

ጥንቁቕ ዝዀነ መጽናዕቲ፡ መንግስቲ ኣምላኽን መንግስቲ ሰማይን፡ ሓንቲ ዓይነት መንግስቲ ምዃና ይገልጽ። ኣብቲ እዋን የሱስ፡ «ኣምላኽ» ንዝብል ቃል «ሰማይ» ብዝብል ቃል ኪትትከኦ ልሙድ እዩ ነይሩ። ኣብዞም ዝስዕቡ እምነ-ጽሑፋት፡ እቲ «ሰማይ» ዝብል ቃልን «ኣምላኽ» ዝብል ቃልን ኣብ ነሓድሕዶም ከም ዝተኻኽኡ ተመልከቱ፡ «ካብ ምብራቕን ካብ ምዕራብን ብዙሓት ኪመጹ እዮም፡ ኣብ መንግስተ ሰማያት ከኣ ምስ ኣብርሃም ይስሃቅን ያእቆብን ኣብ መኣዲ ኪቕመጡ እዮም። « (ማቴ8፡11) «ንኣብርሃምን ይስሃቅን ያእቆብን ንዅሎም ነብያትን ኣብ መንግስቲ ኣምላኽ ምስ ርኤኹምዎም፡ ንስካትኩም ግና ኣብ ወጻኢ ተደርቢኹም፡ ኣብኡ ብኽያትን ምሕርቃም ኣስናንን ኪኸውን እዩ። 29 ካብ ምብራቕን ምዕራብን ካብ ሰሜንን ደቡብን ድማ ኺመጹ፡ ኣብ መንግስቲ ኣምላኽውን ኣብ መኣዲ ኪቕመጡ እዮም።» (ሉቃ13፡28-29) «ብሓቂ እብለኩም አሎኹ፡ ካብ ኣንስቲ ኻብ እተወለዱ ኻብ ዮሃንስ መጥመቕ ዚዐቢ ሓደ እኳ ኣይተንስኤን። ኣብ መንግስተ ሰማያት ግና እቲ ዚንእስ ካብኡ ይዐቢ።» (ማቴ11፡11) «ካብ ኣንስቲ ኻብ እተወልዱ ኻብ ዮሃንስ መጥመቕ ዚዓቢ ነብዪ ሓደ እኳ የልቦን፡ እብለኩም አሎኹ። ኣብ መንግስቲ ኣምላኽ ግና እቲ ዚንእስ ይዓብዮ « (ሉቃ7፡28)

74

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

«መሊሱ በሎም፡ ምፍላጥ ምስጢር መንግስተ ሰማያት ንኣኻኣትኩም ተውሂቡ አሎ፡ ንኣታቶም ግና ኣይተዋህቦምን።» (ማቴ13፡11) «ንሱ ኸኣ በሎም፡ ምፍላጥ ምስጢር መንግስቲ ኣምላኽ ንኣኻትኩም እዩ እተዋህበ፡ ነቶም ብወጸኢ ዘለዉ ግና፡» (ማር4፡11) «ንሱ በሎም፥ ምፍላጥ ምስጢር መንግስቲ ኣምላኽ ንኣኻትኩም ተውሂቡ አሎ፡ ንኻልኦት ግና፡ እናረኣዩ ምእንቲ ኸይርእዩ፡ እናሰምዑውን ከየስተውዕሉስ፡ ብምስላ እዛረቦም አሎኹ።» (ሉቃ8፡10) «ካልእ ምስላ ኸምዚ ኢሉ መሰለሎም፡ መንግስተ ሰማያት፡ ሰብ ወሲዱ፡ ኣብ ግራቱ ዝዘርኣ ፍረ ኣድሪ እያ እትመስል።» (ማቴ13፡31) «30 በለ ድማ፡ ንመንግስቲ ኣምላኽ ብምንታይ ክንምስላ፧ ወይስ እንታይ ምስላኡ ኽንገብረላ ኢና፧ 31 ኣብ ምድሪ ኸም እተዘርኤት እሞ ካብ ኵሉ ዘርኢ እትንእስ ፍረ ኣድሪ እያ።» (ማር4፡30-31) «18 ድሕርዚ በለ፥ መንግስቲ ኣምላኽ እንታይ ትመስል፧ ብምንታይሲ ኽምስላ እየ፧ 19 ሰብ ወሲዱ ኣብ ስፍራ ኣታኽልቱ ዝዘርኣ ፍረ ኣድሪ እያ እትመስል። በቘለት ዓባይ ኦምውን ኰነት፡ ኣዕዋፍ ሰማይ ከኣ ኣብ ጨናፍራ ቤተን ሰርሓ።» (ሉቃ13፡18-19) እታ መንግስቲ ሰማይን እታ መንግስቲ ኣምላኽን እተፈላለዩ ስማት ሓንቲ ዓይነት መንግስቲ ከም ዝዀኑ ዝገልጹ ካልኦት ብዙሓት ተነጻጸርቲ እምነ-ጽሑፋት ኣለዉ። ሕቶ 6. እታ መንግስቲ ሰማይን እታ መንግስቲ ኣምላኽን ክልተ እተፈላለዩ ስማት ሓንቲ ዓይነት መንግስቲ ከም ዝዀኑ ብኸመይ ተረጋግጽ?

8.3

በየናይ መገዲ እያ መንግስቲ ኣምላኽ «ድሮ ዘላ»፡ ግናኸኣ «ገና ዘየላ» እትኸውን?

መንግስቲ ኣምላኽ እቲ ንጉስ ዝገዝኣላ ዓውደ-ዓለም ምዃና ገሊጽና ኣለና። መንግስቲ ኣምላኽ ምስ የሱስ እያ መጺኣ። ድሮ ጀሚራ እያ። ይኹን ደኣ እምበር ኣብ ምድሪ ግና ገና ብምልኣይ ኣይመጸትን። እዛ እትስዕብ ቻርት ነቲ ድሮ ዝመጸ መልክዕ እታ መንግስቲ ምስቲ ገና ዘይመጸ መልክዕ እታ መንግስቲ ንዘሎ ንጽጽር እትገልጽ እያ። እዚ ቻርት እዚ ኣብነት ንኺኰነና እተዋህበ ጽሟቕ ጥራይ እዩ ።

ኣርእስቲ

ድሮ ዘሎ(already

ገና ዘየለ(Not yet

ምድሓን

ክርስትያናት ሕድገት ሓጢኣት ተቀቢሎም እዮም፡ ክርስትያናት ናብ «ናብ ልክዕ ምልኣት ብጽሕና ክርስቶስ» ብጸጋ ድማ ይዓብዩ ኣለዉ ገና ኣይበጽሑን (ኤፌ4፡13)

ፍልጠት

«ሓደ ምቃል ንፈልጥ ኢና እሞ፡ ሓደ ምቃል ከኣ «ሽዑ ግና ከምቲ ኣነ እተፈለጥኩ ኽፈልጥ እየ።» (1ቆረ13፡ ንንበ። ሕጂስ ከም ብመስትያይ ብመረጸን ዋግዋጎ 12) ኢና ንርኢ ዘለና፡» (1ቆረ13፡9-12)

ዓስቢ

ሎሚ ሓጐስ ሰላም ፍቕሪ ተቀባልነት ርግጽነት ኣቦኣዊ «እንሆ፡ ቀልጢፈ እመጽእ አሎኹ፡ ንነፍሲ ወከፍ ከከም ሓልዮት ኣለና ግብሩ ኽፈድዮ ኸኣ፡ ዓስበይ ምሳይ እዩ» (ራእይ22፡12)

ሃብቲ(ዌልዝ)

ቅድም መንግስቱን ጽድቁን ምስ እንደሊ፡ ኣምላኽ ነቲ ኣብታ መንግስተ ሰማያት ዝዳለወልና ዘሎ ደረት ዘይብሉ ስሰዐና(ግሪድስ) ዘይኰነስ እቲ ዘድልየና(ኒድስ) ኪህበና ሃብቲ ኪንወርሶ ኪንውንኖ ኢና(ሉቃ፡32-34 እዩ (ማቴ6፡33 & ፊሊጲ4፡19)

ጥዕና(ሄልዝ)

ብሓፈሻ ጽቡቕ ጥዕና ኣለና። እታ ናይ እምነት ጸሎት «ድሕሪ ደጊምሲ ለይቲ ኣይኪኸውንን፡ ብርሃን ቀንዴልን ንሕሙም ተሕዊ እያ (ያእቆብ5፡14-15)። እንደገና ብርሃን ጸሓይንውን ኣይኬድልዮምን እዩ።» (ራእይ22፡5) ድማ ዶካትር፣ ደንቲስትስ መድሓኒትን ኣምላኽ ሂቡና ኣሎ።

መከራ

መከራና ብምጡን እዩ። ኪንዮ ዓቅምና ኪንፍተን «ኣምላኽ ከኣ ንብዘሎ ንብዓት ካብ ኣዒንቶም ኪደርዝ እዩ። ኣምላኽ ኣይድገናን (1ቆረ10፡13 ፣ 2ጢሞ2፡ 12 እቲ ቐዳማይ ሐሊፉ እዩ እሞ፡ ድሕሪ ደጊም ሞት 1ጴጥ2፡19-23 ፣4፡19 ኣይኪኸውንን፡ ድሕሪ ደጊምውን ሓዘን፡ ወይ ጫውጫው፡ ወይ ጻዕሪ ኣይኪኸውንን እዩ» (ራእይ21፡4)

75

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ ናይ ኣመንቲ ፍርዲ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ኣመንቲ ብኸፊል ዲሲፕሊን ይዀኑ፣ ይቕጽዑን «ነፍሲ ወከፍና ነቲ ብስጋኡ ኸሎ ዝገብሮ፡ ሰናይ ኰነ ወይስ ይፍረዱን እዮም (ዮሃ15፡2 ፣ 1ቆረ11፡30 ፣ እብ12፡ እከይ፡ ምእንቲ ኪቕበል፡ ኵላትና ኣብ ቅድሚ መንበር ፍርዲ 5-6) ክርስቶስ ብግዲ ኽንግሃድ ኢና። ስለዚ ድማ ኣብ ስፍራና እንተ አሊና ወይስ ኣብ ወጻኢ፡ ንእኡ ኸነሐጕሶ ንጽዕት አሎና» (2ቆረ5፡9-10)

ናይ ሓጢኣተኛታት ሓጢኣተኛታት ዋጋ ዓስቢ ሓጢኣት ይቅበሉ እዮም፡ ፍርዲ ካብ ሕብረት ኣምላኽ እተፈልዩ እዮም ቅጽበታዊ ስቃይ ከም ሳዕቤን እቲ ክፉእ ተግባሮም ድማ ይቕበሉ እዮም(ኤፌ2፡1 ፣ 1ጢሞ5፡24)

ምውታት ኲሎም ኪትንስኡ እዮም። ነፍሲ ወከፍ ሓጢኣተኛ ድማ ከከም ግብሩ ኪፍረድ እዩ። ነፍሲ ወከፍ ስሙ ኣብ መጽሓፍ ህይወይ ዘይተረኽበ ከኣ ናብ ቃላይ ሓዊ ኪድርበ እዩ (ራእይ20፡12፣ 21፡8)

ናይ ሰይጣን ፍርዲ

ሰይጣን ካብቲ ዝለዓለ ሰማይ ተደርብዩ እዩ። ኣመንቲ «እቲ ዘስሐቶም ድያብሎስውን ናብቲ እቲ ኣራዊትን እቲ በቲ ድሮ ተቀቢለሞ ዘለዉ ዓወት ኣብ ልዕሊ ሰይጣን ነብዪ ሓሶትን እተደርበይዎ ቐላይ ሓውን ዲንን ተደርበየ። ይሕጐሱ እዮም (ሉቃ10፡18-19) ንዘለኣለመ ኣለም ከኣ ለይትን መዓልትን ኪሳቐዩ እዮም። »(ራእይ20፡10)

ፍቓድ ኣምላኽ

ብሒደት ሰባት ተቀባልነት ይረክብ ብዝበዝሑ ግና «ኣብ ሰማያትን ኣብ ምድርን ኣብ ትሕቲ ምድርን ዘሎ ይንጸግ (ማቴ6፡10 ፣18፡14 ፣ 1ጢሞ2፡ 3-4) ዅሉ ብርኪ ብስም የሱስ ምእንቲ ኺምብርከኽ፡ ልሳን ዘበለውን ንኽብሪ እግዚኣብሄር ኣቦ ኢሉ የሱስ ክርስቶስ ጐይታ ምዃኑ ኺእመን እዩ።» (ፊሊ2፡10-11 ፣ ራእይ21፡ 1-4)

1. ምድሓን፡ ጆን ወስሊ ከምዚ ኢሉ፡ « ድሒነ እየ፡ እድሕን ኣለኹ፡ ኪድሕን እየ ድማ።» እዚ ሰለስተ-ዕጽፊ ሓሳብ እዚ ሓጋዚ እዩ። «ድሒነ» እየ ማለት፡ ድሮ ዳግም ተወሊደ እየ ማለት እዩ። ኣማኒ ናይቲ ዝሓለፈ ሓጢኣቱ ሕድገት ሓጢኣት ተቀቢሉ ካብ ግዝኣት ጸልማት ናብ መንግስቲ ብርሃን ኣትዩ እዩ። እቲ «እድሕን ኣለኹ» ዝብል ድማ ነቲ ብክርስትና ህይወትና ንምዕባይ ብቀጻሊ እንቅደሶ መስርሕ የመልክት። መዓልታዊ ናብ ምስሊ ኣርኣያኡ ኢና እንልወጥ ዘለና። «ኪድሕን እየ» ዝብል ከኣ ነቲ ኣብ መጻኢ እንቅበሎ ምድሓን የመልክት። ካብዛ ዓለም እዚኣ፡ ካብዚ ስጋ እዚ ሓጢኣት ናይ ምግባር ተኽእሎ ናብ ዘይብሉ ህይወት ኪንድሕን ኢና። እምባኣር ናብታ መንግስቲ ዚኣተናሉ እዋን ኣሎ። ሕጂ ከም ደቂ ንጉስ ኰንና ንዓቢ ኣለና። እዚ መዋቲ ብዘይመውት ምስ ተዋሕጠ፡ ሓጢኣት ንዘለኣለም ሕሉፍ ታሪኽ ኪኸውን እዩ። ሽዑን ሽዑ ጥራይን ድማ ኣብቲ ምሉእ ምግላጽ እታ መንግስቲ ኪንድሕን ኢና። ሕቶ 7. በየናይ መልክዕ እያ እታ መንግስቲ ድሮ ምድሓን ኣምጺኣትልና፡ እቲ ገና ዘየምጻኣትልና ምድሓንኸ በየናይ መልክዕ እዩ? ሀ) ድሮ ሕጂ (already) ለ) ገና ብሕጂ(Not yet)

2. ፍልጠት፡ ሕጂ ብኸፊል ኢና እንፈልጥ፡ ብኸፊል ድማ ንንበ (1ቆረ13፡9,12)። ሓሳብ ክርስቶስ ኣለና ግናኸ ገና ፍጹም ኣይኰነን። ኣብዚ ደረጃ እታ መንግስቲ ገና ዘይርዳኣና ብ ቢሊዮናት ዝቁጸር ምስጢራት ኣሎ። እታ መንግስቲ ብፍጽምና ምስ መጸት ግና፡ ከምቲ እተፈለጥናዮ ኪንፈልጥ ኢና» (1ቆረ13፡12) ሕቶ 8. ነቲ ድሮን ገናን መልክዕ ፍልጠትና ምስታ መንግስቲ ብምትእስሳር ግለጾ። ሀ) ድሮ ሕጂ ለ) ገና ኣብ መጻኢ

3. ዓስቢ፡ ዋላ ሕጂ ዓስቢ ንቅበል ኢና። ሓጐስ ሰላም ፍቕሪ ተቀባልነት ርግጽነት ኣቦኣዊ ሓልዮ ተዋሂብና ኢና። እቶም ንዂሉ ሓዲጎም ንክርስቶስ ዝስዕብዎ ኣብዚ ህይወት እዚ ሚኢቲ ካዕበት ይቕበሉ እዮም። (ማቴ19፡27-29)። ገለ ገለ ዓስቢ እታ መንግስቲ ድሮ ኣብዚ

76

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ኣለዉ። ግነኸ ኩሎም ዓስቢ እታ መንግስቲ ገና የለዉን ብሕጂ እዮም። የሱስ ነቶም ሃዋርያት፡ ሚኢቲ ዕጽፊ ሕጂ ኣብዚ ዘመን፡ ኣብ 12 ዝፋናት ምቕማጥ ግና፡ «ብሓድሽ ልደት በታ ወዲ ሰብ ኣብ ዝፋን ክብሩ ዚቕመጠላ ጊዜ « ከም ዝፍጸም ኣተስፍይዎም። (ማቴ19፡28)። ክርስቶስ ኪመጽእ ከሎ፡ ነፍሲ ወከፍ ክርስትያን በብውልቂ ከከም ግብሩ ዓስቡ ኪቅበል እዩ። (ራእይ22፡12) ሕቶ9. ዓስብቲ እታ መንግስቲ ብዝምልከት፡ እንታይ ኣለና? ሀ) ድሮ ሕጂ ለ) ገና ኣብ መጻኢ

4. ሃብቲ፡ ድሮ እኹል ሃብቲ ኣለና። ቅድም መንግስቱን ቅኑዕ ዝምድና ምስቲ ንጉስን ምስ እንደሊ ፡ እቲ ዘድልየና ይህበና እዩ (ማቴ6፡ 33)። ይኹን ደኣ እምበር ንስሰዐና ከም ዘዕግቦ ተስፋ ኣይኣተወልናን። እቶም ኣምልኾ መገባብሮ ረብሓ ከም ዝዀነ ገይሮም ዝምህሩ፡ እቲ ሓቂ ካብኦም እተወስደ ብልሹዋት ሰባት ምዃኖም ጳውሎስ ይገልጽ። (1ጢሞ6፡5) «6 ግናኸ ኣምልኾ ምስ ይኣኽለኒ ምባል ዓብዪ ረብሓ እዩ። 7 ማለት፥ ናብ ዓለም ሓንቲ እኳ ኣየምጻእናን እሞ ሓንቲ ኽንወስድ ኣይከኣለናን እዩ። 8 ቀለብናን ክዳንናን እንተ ኣሎናስ፡ ንሱ ይእከለና። 9 እቶም ኪህብትሙ ዚደልዩ ግና ኣብ ፈተናን መፈንጠራን፡ ኣብ ብዙሕ ንሰብ ናብ ምብራስን ጥፍኣትን ዜስጥሞ ናይ ዕሽነትን ጕድኣትን ትምኒት እዮም ዚወድቁ። 10 እቲ ፍቕሪ ገንዘብሲ ሱር ኵሉ ኽፍኣት እዩ እሞ፡ ገሊኦም ንእኡ እናተመጣጠሩ ኻብ እምነት ዘምበሉ፡ ናብ ርእሶምውን ብዙሕ ስቓይ ኣምጽኡ።» (1ጢሞ6፡6-10) ብልግሲ ኪንህብ ከሎና ኣምላኽ ነቲ ዘድልየና ፋይናንሳዊ ነገረት ከም ዝሓልየልና ንምህር፡ ግናኸ ለጋሳት ወሃብቲ ሃብታማት ኪዀኑ እዮም ኢልና ግና ኣይንምህርን። ንኣናን ስድራናን ዘድሊየና እኹል ሃብቲ ምድላይ ቅኑዕ እዩ። የሱስ እዛ ምድሪ እዚኣ ብዝምልከት ናይ ተሳላሚ(ፒልግሪም( ኣቋምን ኣረኣእያን ንኽህልወና ኣተኲሩ ተዛሪቡ። ምትላል ሃብቲ ነቲ ቃል ኪሓንቆን ኣብ ህይወትና ከም ዘይፈርን ኪገብሮ ይኽእል እዩ (ሉቃ8፡14)። የሱስ ነቶም ናይ ቀረባ ደቀ መዛምርቱ ከምዚ ኢሉዎም፡ «32 ኣታ ሒደት መጓሰ፡ እታ መንግስቲ ኺህበኩም ፍቓድ ኣቦኹም እዩ እሞ፡ ኣይትፍራህ። 33-34 ኣብቲ መዝገብኩም ዘለዎ ኣብኡ ድማ ልብኹም ይኸውን እዩ እሞ፡ ጥሪትኩም ሽጡ ምጽዋትውን ሃቡ፡ ሰራቒ ኣብ ዘይቀርቦ፡ ነቐዝ ኣብ ዘየጥፍኦ ዘይበሊ ማሕፉዳን ዘይጐድል መዝገብን ኣብ ሰማይ ዕቘሩ።» (ሉቃ12፡32-34) ኣብዚ ናይ ሕጂ ደረጃ እታ መንግስቲ ፡ ኪሳዕ ሃዋርያ ናብ ምዃን መንፈሳዊነት ዝበጽሐ ሰብ፡ «ወርቅን ብሩርን የብለይን» ኪብል ዝኽእል ኪኸውን ኣለዎ። ኣብዚ ናይ ሕጂ ደረጃ እታ መንግስቲ፡ ናብ ደረጃ መንፈስውነት ጳውሎስ ሃዋርያ ዝበጽሐ ሰብ፡ «ክሳዕ ሕጂ ንጠምን ንጸምእን ንዓርቕን ንጽፋዕን ኣሎና፡ ማሕደር የብልናን፡» ኢሉ ዝእመን ኪኸውን ኣለዎ (1ቆረ4፡11) ሃብቲ ብዝምልከት ምናልባት እቲ ዚለዓለ መንፈሳዊነት ዘለዎ ሰብ ጭራ ኪስራዕ ይኽእል እዩ። ግናኸ ኣብቲ ዝመጽእ ዘመን እታ መንግስቲ ማእለያ ዘይብሉ ብሉጽ ሃብቲ ኪህልወና እዩ። ሕቶ 10. እቲ ክርስትያናት ሕጂ ዘሎና ሃብቲ ምስቲ ኣብ መጻኢ ዝህልወና ሃብቲ ኣነጻጽሮ 5. ጥዕና፡ ብሓፈሻ ኣብዚ ናይ ሕጂ ዘመን እታ መንግስቲ ክርስትያናት ጽቡቕ ጥዕና ኣለዎም። እታ ናይ እምነት ጸሎት ንሕሙም ተሕዊ እያ (ያእቆብ5፡ 15)። ይኹን ደኣ እምበር ኣብ ሰማይ ዘይኰንናስ ገና ኣብ ምድሪ ኢና ዘለና። ንዘል`ምሱ ቀተልቲ ሕማማት መድሓኒት የድልየና። ነቲ ሚዛኑ ዚሓለወ ኣመጋግባ(እተመጣጠነ ምግቢ)፣ እተጻረየ ማይ፣ ግቡእ ዝዀነ ድቃስ፡ ዳግም ምላድ ኣየወገዶን ገና። ዋላ እቶም ብጣዕሚ መንፈሳውያን ዝበሃሉ፡ ናብ ናይ ስኒ ዶክተር ናብ ናይ ዓይኒ ዶክተር ይኸዱ እዮም። እቲ ሕጂ ዘሎና ስጋ ድኻም ኣለዎ፡ ምስዕድመ እናኣንቆልቆለ እዩ ዝኸይድ። ደቂ 70 ዓመት ሰባት ኣብ ኦሎምፒክስ የለዉን። ኣብ መወዳእታ ጥዕናና ይጽንቀቅ እሞ ንመውት። እንተዀነ ግና፡ እታ መንግስቲ ብምልኣት ምስ መጸት፡»ድሕሪ ደጊም ሞት ኣይኪኸውንን፡ ድሕሪ ደጊምውን ሓዘን፡ ወይ ጫውጫው፡ ወይ ጻዕሪ ኣይኪኸውንን እዩ» ዝብል ቃል ኪፍጸም እዩ።(ራእይ21፡4) ። ሽዑ ስጋና ከዕርፍ ኣይከድልዮን እዩ!»ድሕሪ ደጊምሲ ለይቲ ኣይኪኸውንን» (ራእይ22፡5)። ስለዝስ ስለቲ ሕጂ ዘሎ ጥዕና እታ መንግስቲ ንኣምላኽ ነመስግኖ፡ ግናኸ እቲ ዝበለጸ ብሕጂ ኪመጽእ እዩ! ሕቶ11. እቲ ኣብቲ ሕጂ ዘሎ መልክዕ እታ መንግስቲ እንጆይ እንገብሮ ጥዕና ምስቲ ኣብ መጻኢ ዝህልወና ጥዕና ብኸመይ ይፍለ? ሀ) ድሮ ሕጂ ለ) ገና ብሕጂ 6. መከራ፡ ሓደ ሰብ ዳግም ተወሊዱ ናብታ መንግስቲ ኣምላኽ ኪኣቱ ከሎ፡ ገለ ገለ መከራ ደው ይብል እዩ። የሱስ ካብ ጭቆና ሰይጣን ሓርነት ይህበና። እቲ ዘሳቂ እስራት ሓጢኣት ኣብ ጊዜ ምድሓንና ተሰይሩ እዩ። የሱስ ዋላ ሕጂ ዕረፍትን ቅሳነትን ምንጋፍን ይህበና እዩ። እንተዀነ ግና እቲ ሕጂ ዘሎ ደረጃ ምምጻእ እታ መንግስቲ ንመከራ ኣይወደኦን ገና። ከም ሓቂ እታ መንግስቲ ሓድሽ መከራ ተምጽእ እያ። የሱስ ሰይፊ ደኣ እምበር ሰላም ሒዙ ኣይመጸን (ማቴ10፡34)። ስለ እንስዕቦ ዘውትር ጽሉኣትን እንስደድን ኢና። ስለ እምነቶም ኣሽሓት ሞይቶም። ዓሰርተታት ኣሽሓት ብምኽንያቱ ንብረቶም ተገቢቶም (እብ10፡34)። ካልእ፡ ኣምላኽ ኣቦና ምስ ኰነ፡ ከም ውሉድ ዲሲፕሊን ንግበር ኢና። ጳውሎስን በርናባስን ነቶም ኣብ « ኣንጾክያን ኢቆንዩምን ልስጥራን» ዝነበሩ ኣመንቲ «ናብ መንግስቲ ኣምላኽ ብብዙሕ ጸበባ ኽንኣቱ ይግብኣና እዩ « ኢሎም ምሂረሞም። (ግብ14፡22)። ዝዀነ ኰይኑ፡ ኣብ መከራ እዚ ህይወት እዚ ኪሳዕ መወዳእታ

77

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ዝዕገሱን ዚድሕኑን ኣለዉ! (ማቴ24፡13 ፣ ራእይ12፡11)። ኣምላኽ ድማ ንንብዓትና ካባና ኪደርዞ እዩ። «መንግስትኻ ትምጻእ። ፍቓድካ ኸምቲ ኣብ ሰማይ፡ ከምኡ ድማ ኣብ ምድሪ ይኹን» (ማቴ6፡10) ሕቶ 12. ምምጻእ እታ መንግስቲ ንመከራ ኸመይ ይጸልዎ? ሀ) ድሮ ሕጂ ለ)ገና ብሕጂ 7. ናይ ኣመንቲ ፍርዲ፡ ድሮ ኣብዚ ናይ ሕጂ ደረጃ እታ መንግስቲ ኣመንቲ ይፍረዱ ኣለዉ። እቲ ጐይታ ኣታኽልቲ ነታኽልቱ የጽርዮ፡ ነቲ ፍረ ዘይፈሪ ግና ይቆርጾ እዩ። (ዮሃ15፡2)። ከም ውሉድ ንቅጻዕን ዲሲፕሊን ንግበርን ኢና። እዚ ፈኵስ ዝመልክዑ ፍርዲ እዩ። እቶም ኣብ ቆረንቶስ ዝነብሩ ኣመንቲ ትርር ዝበለ ፍርዲ እዮም ተቀቢሎም። ገሊኦም ብሕማም፣ ገሊኦም ድማ ብሞት (1ቆረ11፡30)። ከምዚ ይብል ጳውሎስ፡ «መንፈሱ ብመዓልቲ ጐይታ ምእንቲ ኪድሕን ስጋኡ ይፈረድ»(1ቆረ5፡5) ጴጥሮስ ከምዚ ይብል፡ ««16 ከም ክርስትያን መከራ እንተ ጸገበ ግና፡ ስለ እዚ ስም እዚ ንኣምላኽ የመስግኖ እምበር፡ ኣይሕፈር። 17 እቲ ፍርዲ ኣብ ቤት ኣምላኽ፡ ዚጅምረሉ ጊዜ መጺኡ እዩ እሞ፡ ቅድም ኣባና ኻብ ዚጅምርሲ፡ እቶም ንወንጌል ኣምላኽ ዘይእዘዙ ደኣ መወዳእታኦም እንታይ ኪኸውን እዩ፧ « (1ጴጥ4፡ 16-17) ከም ሓቂ ፍርዲ ኣብታ ማሕበር ጀሚሩ ኣሎ፡ እንተዀነ ግና ኣብዚ ዘመን ኣይከብቅዕን እዩ። ገና ንክርስትያናት መጻኢ ፍርዲ ኣሎ። «ነፍሲ ወከፍና ነቲ ብስጋኡ ኸሎ ዝገብሮ፡ ሰናይ ኰነ ወይስ እከይ፡ ምእንቲ ኪቕበል፡ ኵላትና ኣብ ቅድሚ መንበር ፍርዲ ክርስቶስ ብግዲ ኽንግሃድ ኢና። ስለዚ ድማ ኣብ ስፍራና እንተ አሊና ወይስ ኣብ ወጻኢ፡ ንእኡ ኸነሐጕሶ ንጽዕት አሎና።» (2ቆረ5፡9-10) ብግቡእ ዶትሪንን ሃቀናታትን ኣብቲ ስሩት መሰረት የሱስ ክርስቶስ ኪንሃንጽ ኣለና። «10-11 ብዘይ እቲ ስሩት መሰረት፡ ንሱ ኸኣ የሱስ ክርስቶስ፡ ካልእ መሰረት ሓደ እኳ ኺስርት ዚኽእል የልቦን እሞ፡ ኣነ ኸምቲ እተዋህበኒ ጸጋ ኣምላኽ ብልሓተኛ ሃናጺ ዀይነ ነቲ መሰረት ሰረትኩ፡ ሓደ ኻልእ ከኣ ኣብ ልዕሊኡ ይሃንጽ። ነፍሲ ወከፍውን ከመይ ገይሩ ኸም ዚሃንጽ ይጠንቀቕ። 12 ሓደ እኳ ኣብ ልዕሊ እዛ መሰረት እዚኣ ወርቂ፡ ብሩር፡ ክቡር እምኒ፡ ዕጨይቲ፡ ሳዕሪ ወይስ ሓሰር እንተ ሰርሔ፡ 13 እታ መዓልቲ እቲኣ ብሓዊ ኽትግለጽ እያ እሞ፡ ክትቀልዖ እያ። ግብሪ ነፍሲ ወከፍ ኪግሃድ እዩ፡ ንግብሪ ነፍሲ ወከፍ ከኣ ከመይ ምዃኑ እቲ ሓዊ ኺፍትኖ እዩ። 14 ሰብ፡ እቲ ኣብ ልዕሊኡ እተሃንጸ ዕዮ እንተ ጸንዓሉ፡ ዓስቢ ኪቕበል እዩ። 15 እቲ ዕዮኡ እንተ ነደደ ግና፡ ዓስቡ ኺስእን እዩ። ንርእሱ ግና ኪድሕን፡ ግናኸ ከምቲ ሓዊ ሐሊፉ ዝደሐነ እዩ።» (1ቆረ3፡10-15) ሕቶ 13. ብኸመይ እዩ ፍርዲ ኣመንቲ ክልቲኡ፡ ግለጾ? ሀ) ድሮ ሕጂ ለ) ገና ብሕጂ 8. ናይ ሓጢኣተኛታት ፍርዲ፡ ፍርዲ ኣምላኽ ኣብ ልዕሊ ሓጢኣተኛታት ድሮ ጀሚሩ እዩ። ካብ ሕብረት ኣምላኽ ፍሉያት እዮም። ሕጂ ዓስቢ ሓጢኣት ኣሎ። ስነ-ሞራላዊ ኣልቦነት ዘስዕቦ ቀታሊ ሕማማት ርእሱ ዝኸኣለ ፍርዲ እዩ። እቲ ዝኸፍአ ፍርዲ ግና ኣብቲ ዝመጽእ ደረጃ እታ መንግስቲ እዩ ኪግለጽ። «12 ምዉታት ድማ፡ ዓበይትን ናእሽቱን፡ ኣብ ቅድሚ እቲ ዝፋን ደው ኢሎም ርኤኹ፡ መጻሕፍቲውን ተገንጸሉ። ካልእ መጽሓፍ ከኣ ተገንጸለ፡ እዚውን እቲ መጽሓፍ ህይወት እዩ። እቶም ምዉታት ድማ፡ ከምቲ ኣብቲ መጻሕፍቲ ዝጸንሔ፡ ከከም ግብሮም ተፈርዱ። 13 ባሕሪ ድማ ነቶም ኣብኣ ዘለዉ ምዉታት ወፈየት፡ ሞትን ሲኦልንውን ኣባታቶም ዘለዉ ምዉታት ወፈዩ። ነፍሲ ወከፎም ከኣ ከከም ግብሮም ተፈርዱ።» (ራእይ20፡12-13) «እቶም ፈራሃትን ዘይኣምኑን ፍንፉናትን ቀተልቲ ነፍስን ኣመናዝርን ጠንቈልትን መምለኽቲ ጣኦትን ብዘለዉ ሓሰውትን ግና፡ ግዲኦም ኣብቲ ብሓውን ዲንን ዚነድድ ቀላይ እዩ፡ እዚ እቲ ኻልኣይ ሞት እዩ፡ በለኒ። « (ራእይ21፡8) የሱስ ኣብ ሉቃስ 16 ዝሃቦ ፍርዲ ሓጢኣተኛታት ኣሎ። እቲ ሃብታም ሰብኣይ ኣብ ሲኦል ኰይኑ ከም ዝሳቀ ገሊጹ። ፍርዲ እቶም ካብታ መንግስቲ ወጻኢ ዘለዉ ድሮ ኣሎ ግናኸ ገና ኪመጽእ እዩ ድማ! ሕቶ 14. ሓጢኣተኛታት ብኸመይ መገዲ ኪቅጽዑ እዮም? ሀ) ለ) 9. ናይ ሰይጣን ፍርዲ፡ ኣብዚ ናይ ሕጂ ናይታ መንግስቲ ዘመን ሰይጣን ድሮ ተፈሪድዎ እዩ። ኣንጻር ኣምላኽ ምስ ዓመጸ ካብ ሰማይ ወዲቁ እዩ። የሱስ ከምዚ ኢሉ፡ ««18 በሎም፥ ሰይጣን ከም መብረቕ ካብ ሰማይ ኪወድቕ ከሎ ርኤኽዎ። 19 እንሆ፡ ተመንን ዕንቅርቢትን ኵሉ ሓይሊ ጸላእን ክትረግጹ ስልጣን ሂበኩም አሎኹ፡ ዚጐድኣኩም ከኣ የልቦን» (ሉቃ10፡18-19) ኣብ ጐልጐታ ካልእ ስዕረት ኣጋጢምዎ ንሰይጣን። የሱስ ከምዚ ኢሉ፡ «ፍርዲ እዛ ዓለም እዚኣ ሕጂ በጽሔ። ገዛኢ እዛ ዓለም እዚኣ ሕጂ ንወጻኢ ኺድርበ እዩ « (ዮሃ12፡31) እንተዀነ ግና፡ ሰይጣን ገና ምሉእ ብምሉእ ኣይተፈርደን ኣሎ። ንሱ ኪሳዕ ሕጂ ሓለቓ ስልጣን ኣየር እዩ። «ከምቲ መንፈሱ ሕጂ ኣብቶም ደቂ ዘይምእዛዝ ዚገብር ዘሎ ሓለቓ ስልጣን ኣየር ...»(ኤፌ2፡2) ገለ ገለ መማህራን ኣብ ልዕሊ ዲያብሎስ ደፋር ዝዀነ ላግጺታት ኪዛረቡ ይስምዑ እዮም። ገለ ገለ ዝጓዝም ኣንበሳ እዩ ግናኸ ኪነክስ ኣይክእልን ይብሉ። እዚ ናይ ቆልዓን ናይ ዕሽነትን ላግጺ እዩ። እዚ ከም ዝጓዝም ኣንበሳ ዝዀነ መንፈስ፡ ንሃገር ምልእቲ ኣብ ትሕቲ ናይ ሓሶት ሃይማኖት ኪዓጽዋ ገና ሓይሊ ኣለዎ። እዚ ተመን ንኣሽሓት

78

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ክርስትያናት ብሰማእትነት ሞት ከሕልፎም ገና እኹል ሓይሊ ኣለዎ። እዚ ገበል ነቲ ዚሓየለ ሃዋርያ ከይተረፈ መገዱ ኪዓግት እኹል ነጻነ ኣለዎ። (1ተሰ2፡18 ፣ሮሜ15፡22) ነቶም ኣብ ልዕሊ ሰይጣን ዘላግጹ ሰባት፡ ይሁዳ ዝሃቦም መጠንቀቕታ ኣሎ። «8 ምስናይዚ ኸኣ እዚኣቶም ከምኡ ገይሮም ብሕልሞም ንስጋኦም የርክስዎ፡ ንጕይትነት የቃልሉ፡ ንመዓርጋት ክብሪውን ይጸርፉ አለዉ። 9 ሚካኤል፡ እቲ ሊቀ መላእኽቲ፡ ግና ብዛዕባ ስጋ ሙሴ ምስ ድያብሎስ እናተኻራኸረ ምስ ተማጐተ፡ እግዚኣብሄር ይግናሕካ፡ ደኣ በሎ እምበር፡ ፍርዲ ጸርፊ ኺዛረብ ኣይደፈረን። 10 እዚኣቶም ግና ነቲ ዘይፈልጥዎ ይጸርፍዎ፡ በቲ ብባህርዮም ከምቶም ኣእምሮ ዜብሎም እንስሳታት ገይሮም ዚፈልጥዎ ብእኡ ነታ ርእሶም የጥፍእዋ አለዉ። 11 ብመገዲ ቃየል ስለ ዝኸዱ፡ ምእንቲ ዓስቢ ብስሕተት ባላዓም ጸደፉ፡ ብዕልወት ቆራ ኸኣ ጠፊኦም እዮም እሞ፡ ወይለኦም። 12 እዚኣቶም ብዘይ ፍርሃት ምሳኻትኩም እናበልዑ ንርእሶም ዚጓስዩ፡ ኣብቲ ናይ ፍቕሪ መኣድኹም ጻያቒቶ እዮም፡ ንፋስ ንየው ነጀው ዚደፍኦ፡ ማይ ዜብሉ ደበና፡ ዘይፈርያ፡ ክልተ ሳዕ ዝሞታ፡ ካብ ሱረን እተመንቈሳ ኣእዋም ሓጋይ፡» (ይሁዳ1፡8-12) እምባኣር ሰይጣን ድሮ ተፈሪዱ እዩ። ግናኸ ምሉእ ብምሉእ ዝድርበ ኣብቲ ዝመጽእ ዘመን እታ መንግስቲ እዩ። ««1 መርሖ መዓሙቝን ሓደ ገዚፍ መቝሕን ኣብ ኢዱ ዝሐዘ መልኣኽ ድማ ካብ ሰማይ ኪወርድ ከሎ ርኤኹ። 2 ንሱውን ነቲ ገበል፡ ነቲ ናይ ጥንቲ ተመን፡ ሐዞ፡ እዚ እቲ ድያብሎስን ሰይጣንን እዩ፡ ሽሕ ዓመትውን ኣሰሮ። 3 እተን ሽሕ ዓመት ክሳዕ ዚፍጸማ ኸኣ፡ ናብ መዓሙቝ ደርበዮ። ድሕሪ ደጊም ነህዛብ ምእንቲ ኸየስሕቶም ኢሉውን፡ ዐጽዩ ኣብ ልዕሊኡ ሐተመ። ድሕርዚ ንቕሩብ ጊዜ ኺፍታሕ ይግባእ እዩ።» (ራእይ20፡1-3) «7 እተን ሽሕ ዓመት ምስ ተፈጸማ ኸኣ፡ ሰይጣን ካብ ማእሰርቱ ኺፍታሕ፡ 8 እሞ ነቶም ኣብ ኣርባዕተ መኣዝን ምድሪ ዚነብሩ ኣህዛብ፡ ንጎግን ማጎግን ኬስሕቶም፡ ንውግእውን ምእንቲ ኺእክቦም፡ ኪወጽእ እዩ፡ ቍጽሮም ድማ ከም ሑጻ ባሕሪ እዩ። 9 ኣብ ልዕሊ እቲ ግፍሒ ምድሪ ኸኣ ወጹ፡ ንሰፈር እቶም ቅዱሳትን ነታ ፍቅርቲ ኽተማን ድማ ከበቡ። ካብ ሰማይ ከኣ ሓዊ ወሪዱ በልዖም። 10 እቲ ዘስሐቶም ድያብሎስውን ናብቲ እቲ ኣራዊትን እቲ ነብዪ ሓሶትን እተደርበይዎ ቐላይ ሓውን ዲንን ተደርበየ። ንዘለኣለመ ኣለም ከኣ ለይትን መዓልትን ኪሳቐዩ እዮም።» (ራእይ 20፡7-10) ሰይጣን እቲ ዚለዓለ ኣዛዚ እታ መንግስቲ ጸልማት እዩ፡ እቲ ዚዓበየ ጸላኢ መንግስቲ ኣምላኽ እዩ። ድሮ ተፈሪዱ እዩ፡ ግነኸኣ ገና እዩ። ሕቶ 15. ፍርዲ ሰይጣን ከመይ ይመስል? ሀ) ድሮ ሕጂ ለ) ገና ብሕጂ 10. ፍቓድ ኣምላኽ፡ የሱስ «መንግስትኻ ትምጻእ። ፍቓድካ ኸምቲ ኣብ ሰማይ፡ ከምኡ ድማ ኣብ ምድሪ ይኹን። « ኢልኩም ጸልዩ ኢሉና (ማቴ6፡10) እታ መንግስቲ ድሮ መጺኣ ከም ዘላ ገሊጽና ኣለና። እዚ ማለት ኣብ ምድሪ ፍቓድ ኣምላኽ ይኸውን ኣሎ። እንተዀነ ግና፡ እቲ ኣብ ምድሪ ዝዀውን ዘሎ ፍቓድ ኣቦ፡ ልክዕ ከምቲ ኣብ ሰማይ ዝኸውን ዘሎ ፍቓድ ኣቦ እዩ ኢሉ ኪእውጅ ዝኽእል ሰብ ኣሎ ድዩ? ኣምላኽ ሓያል ስለ ዝዀነስ፡ ፍቓዱ ኩሉ ሳዕ ምስኰነ እዩ ኪንብል እዩ ዝቐለና፡፡ እዞም «ፍቓድ ኣምላኽ» ዝብሉ ቃላት ህቡባት እዮም። ሓደ ቆልዓ እንተዳኣ ሞይቱ፡ ገሊኦም ሰባት፡ «ፍቓድ ኣምላኽ እዩ ነይሩ» ኪብሉ ይኽእሉ ኣዮም። ኣውቶቡስ ሓደጋ እንተ ኣጋጠማ ሰባት ከኣ እንተቆሰሉ ወይ እንተ ሞቱ፡ ብብርቱዕ ብዕድሎት ዚኣምኑ ሰባት፡ «ፍቓድ ኣምላኽ ነይሩ ኪኸውን ኣለዎ» ይብሉ። ገለ ገለ ሰባት፡ ኣምላኽ ንኹሉ ኣቀዲሙ ወሲንዎን መዲብዎን እዩ፡ እቲ ሰባት ኪገብሩዎ ዘለዎም ስቅ ኢልካ ነቲ ዝኸውን ምርኣይ እዩ ይብሉ። እንተዀነ ግና (ከምቲ ካልቪን ዝገበሮ)፡ ቅጥለት፣ ዝሙት፣ ንቆልዑ ምብዳል፣ ሕማም፣ በሻሓት ዝቁጸሩ ሰባት ኣብ ጸጽባሕ ናብ ሲኦል ምውሓዝ፣ ወዘተ... እዚ ኣቀዲሙ ኣምላኽ ዝመደቦን ዝወሰኖን ኢዩ ምባል፡ እዚ ን ኣምላኽ ዝምጥን ዘረባን ምርዳእን ኣይኰነን። እዞም ነገራት እዚኣቶም ፍቓድ እቲ ኣብ ሰማይ ዘሎ ፈቃር ኣቦ ዘይኰኑስ ፍቓድ ሰይጣን እዮም። ምናልባት ገለ ገለ ሰባት፡ ነቲ ኣብ መንጎ እቲ ናይ ሕጂ መልክዕ እታ መንግስትን ዝመጽእ መልኽዕ እታ መንግስትን ንዘሎ ፍልልይ ስለ ዘየለለይዎ፡ ኩሉ ነገር ድንግርግር ኢሉዎም ኪኸውን ይኽእል እዩ። ድሮ እታ መንግስቲ መጺኣ ስለ ስለ ዘላ፡ ብኸፊል ድማ ፍቓድ ኣምላኽ ኣብ ምድሪ ይኸውን ኣሎ። እንዀነ ግና ፡ ገና ምሉእ ብምሉእ ኣይመጸን። በዚ ምኽንያት እዚ ኢና ኸኣ፡ «`መንግስትኻ ትምጻእ። ፍቓድካ ኸምቲ ኣብ ሰማይ፡ ከምኡ ድማ ኣብ ምድሪ ይኹን። « ኢልና ምጽላይ ኪንቅጽል ዝግባኣና። ኣብዚ ናይ ሕጂ መልክዕ እታ መንግስቲ፡ ፍቓድ ኣምላኽ ብዝበዝሑ ደቂ ሰባት ይንጸግ እዩ ዘሎ። ነኣብነት ኣምላኽ ንቆልዑ የፍቅር እዩ። የሱስ ናይቲ ን99 ሓዲጉ ንሓንቲ ዝጠፍአት በጊዕ ኪደሊ ዝኸይድ ጓሳ ብምስላ ተዛሪቡ። «ከምኡ ድማ ካብዞም ናእሽቱ ሓደ ኺጠፍእ፡ ፍቓድ እቲ ኣብ ሰማይ ዘሎ ኣቦኹም ኣይኰነን። « (ማቴ18፡ 14)። ቆልዑ ብሓጢኣት ኪጠፍኡ ፍቓድ ኣምላኽ ኣይኰነን። እንተዀነ ግና ሚሊዮናት ቆልዑ ይጠፍኡ ኣለዉ። ከም ሓቂ ፍርቂ (½) እቶም ኣብ ዓለም ለዘዉ ቆልዑ ቅድሚ ምዕባዮምን ምሟቶምን ፈጺሞም ወንጌል ዘይሰምዑ እዮም። ስለዝስ፡ ««መንግስትኻ ትምጻእ። ፍቓድካ ኸምቲ ኣብ ሰማይ፡ ከምኡ ድማ ኣብ ምድሪ ይኹን። « ኢልና ምጽላይ ኪንቅጽል ይግባኣና። ብሰላምን ብህድኣትን ብኣምልኾን ምእንቲ ኪንነብር ስለ ሰበ ስልጣናት ኪንጽሊ ከም ዘለና ጳውሎስ ይምዕድ። «1-2 እምብኣርከ ስለ ዅሉ ሰብ፡ ብዅሉ ኣምልኾን ምርዛንን ሃዲእና ብዘይ ህውከት ምእንቲ ኽንነብርሲ፡ ስለ ነገስታትን ስለ ዅሎም መኳንንትን ልማኖን ጸሎትን ምህልላን ምስጋናን ኪግበር፡ ቅድሚ ዅሉ እምዕድ አሎኹ። 3-4 እዚ ኣብ ቅድሚ እቲ ዅሉ ሰብ ኪድሕን ናብ ፍልጠት ሓቂውን ኪመጽእ ዚፈቱ እግዚኣብሄር መድሓኒና ጽቡቕን ቅቡልን እዩ።» (1ጢሞ2፡1-4) ኣምላኽ ኩሉ ሰብ ኪድሕን ይደሊ እዩ። እዚ ፍቓዱ ንምድሪ እዩ። እንተዀነ ግና ዝበዝሑ ንፍቓዱን ንመንግስቱ ኣብ ምድርን ይነጽጉዎ። በታ ናብ ህይወት እትመርሕ ቀጣን መገዲ ሕደት እዮም ዝመላለሱ። በታ ናብ ጥፍኣት እትወስድ ገፋሕ መገዲ ዝመላለሱ ግና ኣዚዮም ብዙሓት እዮም። ፍቓድ ኣምላኽን መንግስቱን ድሮ ኣብ ምድሪ ጀሚሩ እዩ፡ ግናኸ እቲ ፍጻሜ ገና

79

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ኣይመጸን። እታ መንግስቲ ብምልኣት ምስ መጸት ንማቴ6፡10 ምጽላይ ከነቋርጾ ኢና። እታ መንግስቲ ብምልኣት ምስ መጸት ኩሉ መከራ ሕማምን ሓጢኣትን ከብቅዕ እዩ። ኣንበሳ ምስ ዕየት ኪጻወት እዩ። ሕቶ 16. ፍቓድ ኣምላኽ ኣብ ምድሪ ከመይ ይፍጸም ከም ዘሎ ኣብነታት ሃብ። ሀ) ድሮ ሕጂ ለ) ገና ብሕጂ እታ መንግስቲ ኣምላኽ መኣስን ብኸመይን እያ ብምልኣት እትመጽእ? ከምቲ ገለ ገለ ዝብሉዎ፡ ክርስትያናት ነዛ ሕጂ ዘላ ምድሪ ናብ ገነት(ፓራዳይዝ( ምስ ለወጡዋ ዲያ ኪትመጽእ? እቶም ምስላታት ፍረ ኣድርን ማይ ብሑቕን፡ እቲ ናህና ጽልዋ፡ ምድሪ ብምልእታ ክርስትያን ኪሳዕ እትኸውን ኪዝርጋሕ እዩ ኢሎም ይምህሩ ዲዮም? ኖ! እቲ ሰብኣዊ ዝዀነ ናይ «ኒው ኤጅ ምንቅስቓስ» መጽሓፍ ቅዱሳዊ ኣይኰነን። የሱስ ምድሪ እናሓሸት ( will get better & better) ኪትከይድ እያ ኢሉ ኣይተነበየን። ንሱ እተነበየ እናኸፍአት ከም እትኸይድ እዩ። (it will get worse & worse). ጽሑፋት መርምሩ! እተን ናይ መወዳእታ መዓልታት ኪፉኣት መዓልታት እየን። ናይ ሓሶት ክርስቶሳት፣ ምንቅጥቓጥ ምድሪ ጥሜት ውግእ፡ እዚኦም እቲ መወዳእታ ዘይኰኑስ ናይ መጀመርታ ቅልውላዋት ጥራይ እዮም። (ማቴ24፡4-8) ክርስትያናት ብምኽንያት ክርስቶስ ብኹሎም ህዝብታት ከም ዝጽልኡ ኪጽበዩ ኣለዎም። ብዙሓት ካብ እምነት ኪምለሱ ንብጾቶም ክርስትያናት ከኣ ኪጠልምዎም እዮም። ብምኽንያት ምውሳኽ ዓመጽ( ምቅናስ ዘይኰነስ ምውሳኽ) ፍቅሪ ብዙሓት ኪትዝሕል እያ። እቲ ኪሳዕ መወዳእታ ዚዕገስ ጥራይ እዩ ኪድሕን። «እዚ ወንጌል መንግስቲ ኸኣ ንምስክር ኵሎም ኣህዛብ ኣብ ብዘላ ዓለም ኪስበኽ እዩ፡ ሽዑ መወዳእታ ይመጽእ። « (ማቴ24፡14) ናይ ምንታይ መወዳእታ? ናይ ሰማይን ምድርን መወዳእታ? ኖ! ማቴ24 ብዛዕባ እቲ ቀዳማይ ደረጃ ናይታ መንግስቲ መወዳእታ(the end of the first phase of the kingdom) እዩ ዝዛረብ። እዚ መኣስ ኪኸውን እዩ? ነታ መዓልትን ሰዓትን ኣይንፈልጣን ጴጥሮስ ግና ከምዚ እናበለ ይምዕደና፡ ««8 ግናኸ፡ ኣቱም ፍቁራተይ፡ ኣብ እግዚኣብሄር ሓንቲ መዓልቲ ኸም ሽሕ ዓመት፡ ሽሕ ዓመትውን ከም ሓንቲ መዓልቲ ምዃኑ፡ እዛ ሓንቲ ነገር እዚኣ ኣይትሰወርኩም። 9 ጐይታስ፡ ኵላቶም ናብ ንስሓ ኺበጽሑ እምበር፡ ሐደ እኳ ኺጠፍእ ዘይፈቱ ስለ ዝዀነ፡ ምእንታኻትኩም ይዕገስ ኣሎ እምበር፡ ከምቲ ንገሊኣቶም ዝድንጕ ዚመስሎም፡ ንተስፋኡ ኣየደንጕዮን እዩ። 10 መዓልቲ ጐይታ ግና ከም ሰራቒ ዀይና ኽትመጽእ እያ፡ ብእኣ ሰማያት ጥዋዕዋዕ እናበለ ኺሐልፍ እዩ፡ ፍጥረት ሰማይ ብረስኒ ኺመክኽ፡ ምድርን ኣብኣ ዘሎ ግብርታትን ኪነድድ እዩ። 11-12 ደጊም እዚ ዅሉ ዘፈላለ ኻብ ኰነ፡ ስሊኡ ሰማያት ብሓዊ መኺኹ ዚፈላለየሉ፡ ፍጥረት ሰማያት ብረስኒ ዚመከሉ፡ ነቲ ምጽኣት መዓልቲ ኣምላኽ እናተጸቤኹምዎን እናኣቐልጠፍኩምዎን ብቕዱስ ንብረትን ብፍርሃት እግዚኣብሄርን ከመይ ዝበሉ ኽትኰኑ እዩ ዚግብኣኩም። 13 ንሕና ግና፡ ከምቲ ተስፋኡ፡ ጽድቂ ዚነብረሉ ሓድሽ ሰማያት ሓድሽ ምድርን ንጽበ አሎና።» (2ጴጥ3፡8-13) እዛ ሕጂ ዘላ ምድሪ ብሓጢኣትን ብሰይጣንን ኪትዓኑ እያ። ኣምላኽ ኪጽግና ኪሳዕ ዘይክል ኣዚያ ኣርሒቃ ኪትዓኑን ኪትበላሽዕን እያ። ብሓዊ ከጥፍኣ እዩ። ድሕሪኡ ድማ ሓድሽ ሰማይን ሓድሽ ምድርን ኪፈጥር እዩ። እቲ ተስፋ «ቀስተ ደመና» ኪንሪኦ እንኽል እቲ ነዛ ምድሪ ዝበልዕ ናይ ፍርዲ ሓዊ ድሕሪ ምንዳዱ እዩ። እቲ ናይቲ ንጉስ ምምላስ ጥራይ እዩ ነዛ ብሓጢኣት እተበላሸወት ፕላነት ናብ ፓራዳይዝ(ገነት( ኪልውጣ ዝኽእል። እወ ጐይታና የሱስ ቀልጥፍ ምጻእ! ነቲ ገና ዘይኰነ ዘሎ ተስፋ መንግስትኻ ንናፍቕ ኣለና!

ሕቶ 17. እታ መንግስቲ መኣስ እያ ብምልኣት እትመጽእ?

80

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

UNIT 4 ነቲ ሰይፊ ተጠንቀቐሉ ምዕራፍ 9. ሕጊ ምስላታት ምዕራፍ 10. ሕጊ ትንቢት

81

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

9

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ሕጊ ምስላታት (THE PRINCIPLE PARABLES)

ዕላማ፡ ነቲ ታሪኻዊ ዓውደ-ጽሑፍን ነቶም ሓንቲ ምስላ ሒዛቶም ዘላ ሕደት ሰንደቓዊ ከረን ነጥብታት ብምርካብ ነታ ኣብታ ምስላ ዘላ ሓንቲ ዓባይ ትምህርቲ ኣለሊ። ኣብቲ ዝሓለፈ ምዕራፍ ብዛዕባ እቲ ድሮ ዘሎ (the already) መልክዕ እታ መንግስትን፡ ብዛዕባ እቲ ገና ብሕጂ (not yet) መልክዕ እታ መንግስትን ኣጽኒዕና ኣለና። እቶም ኣይሁድ እታ መንግስቲ ብድንገትን ብዝረአ መገድን ኪትመጽእ ተጸብዮም። የሱስ ነዚ ኣብ ህዝቢ ዝነበረ ግጉይ ምርዳእ እዚ ብዙሕ ጊዜ ይእርሞም ነይሩ። እቲ ብዛዕባ መንግስቲ ዝሃቦ ዝበዝሐ ትምህርቲ ብምስላታት እዩ ነይሩ። ምስላታት ከተጽንዑ ከለዅም፡ ነቲ ኣብቲ ምስላ ዘሎ ድሮ ዘሎ መልክዕ እታ መንግስትን ነቲ ገና ብሕጂ ዝዀውን መልክዕ እታ መንግስቲ ኣስተውዕልዎ ኢኹም። ትሕዝቶ ናይዚ ምዕራፍ 1. ባህሪ ምስላታት ሀ) ምስላ እንታይ ከም ዝዀነ ለ) ስለ ምንታይ የሱስ ብምስላታት ከም ዝመሃረ ሐ) ከመይ ገለ ገለ ሰባት ንምስላታት ብዘይ ኣግባብ ከም ዝጥቀሙሎም፡ ማለት ነቲ ጽሑፍ ምምንፋስ። 2. ሰለስተ ስጉምትታት ንምትርጓም ምስላ ሀ) ነቲ ታሪኻዊ ዓውደ-ጽሑፍ እቲ ምስላ ምርካብ ለ) ነቶም ኣብቲ ምስላ ዘለዉ ሕደት ሰንደቓዊ ከረን ነጥብታት ኣለልዮም/ሪኮግናይዝ/ ሐ) ነታ እቲ ምስላ ዘብርሃ/ ዝገልጻ/ዘሎ ሓንቲ ዓባይ ትምህርቲ ኣለልያ 3. ምትርጓም ብመንጽር/ቨርስስ/ ምትግባር ምስላታት 4. ዕዮ ክፍሊ 5. ዕዮ ገዛ

9.1

ባህሪ ምስላታት

ኣብዛ ምዕራፍ እዚኣ ነቶም ንምስላ ንምትርጓም ዘድልዩ ሰለስተ ስጉምትታት ኪንመሃሮም ኢና። ቅድሚኡ ግና፡ ምስላታት እንታይ እዮም፣ ስለ ምንታይ የሱስ ምስላታት ተጠቂሙ፣ ገለ ገለ ሰባት ድማ ከመይ ብዘይ ኣግባብ ከም እተጠቅሙሎም ኪንምልከት ኢና። 9.1.1

ምስላ እንታይ ማለት ከም ዝዀነ

ምስላ ብሰፊሕ መልክዑን ብጸቢብ መልክዑን ኣብ መዓላ ኪውዕል ይኽእል። በቲ ሰፊሕ መልክዑ፡ ምስላ ነዞም ዝስዕቡ ከጠቃልል ይኽእል፦ ምሳሌ(Proverbs)፣ ሕንቅሕንቅሊተይ፣ ሓጸርቲ ታሪኽ፣ ምስሌኣዊ ዛንታ(Allegroy)። ኣብዛ ምዕራፍ እዚኣ ግና ንምስላ በቲ ጸቢብ መልክዑ ኢና ኪንምልከቶ። በቲ ጸቢብ መልክዑ፡ ምስላ ሓደ መንፈሳዊ ትርጉም ዘለዎ ሓደ ሓጺር ቀሊል ታሪኺ እዩ።

ሕቶ 1. ምስላ ንዝብል ቃል ብመገዲ እቲ ኣብዚ ምዕራፍ ኪንጥቀመሉ ዘሎና መልክዕ ግለጾ

82

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ 9.1.2

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ስለ ምንታይ የሱስ ብምስላ ከም ዝመሃረ

ከም ዝጠቐስናዮ የሱስ ኣብ ትምህርቱ ብዙሕ ጊዜ እዩ ምስላ ይጥቀም ነይሩ። ስለ ምንታይ የሱስ ምስላ ከም እተጠቅመ ኣርባዕተ ምኽንያታት ኪንምልከት ኢና። 2. የሱስ ንስለ ድሕነት ብምስላ ምሂሩ፡ ትምህርቱ ንብዙሓት ስግኣት እዩ ነይሩ። ነቲ ናይ ፈሪሳውያንን ሰዱቃውያንን ቅዲ ህይወትን ዶክትሪንን ይዅንኖ ነይሩ። ነቲ ሓይሎምን ስልጣኖምን በዲህዎ። ስለዚ ኸኣ ንኪኸስዎ፣ ኪረትዕዎን ከጥፍእዎን ብቀረባ ንቃላቱ ይምርምርዎ ነይሮም። ካልእ ድማ በዓል ንጉስ ሄረዶስን እቲ ናይ ሮማ መንግስትን ንኸም በዓል የሱስ ዝበሉ መራሕቲ ከም ፖለቲካዊ ሓደጋ እዮም ይርእይዎም ነይሮም። ነሱስ ግና ምስቲ ሓፈሻዊ ህይወት ዝተኣሳሰሩ ናኣሽቱን ቀለልትን ምስላታት እናተጠቅመ ይምህር ስለ ዝነበረ እቶም ጸላእቱ ኪኸስዎ ኣይከኣሉን። እምባኣር ንምስላታት ከም መምሃሪ ኣግባብ ብምጥቃም የሱስ ዕቑብ/ውሑስ/ ነይሩ። ዋላ ኣብቲ ብዛዕባኦም ይዛረብ ከም ዘለዎ ዝፈለጥዎ እዋን እንተዀነ እውን፡ ኪሕዝዎ ግና ኣይከኣሉን።

«ነዚ ምስላ እዚ ብዛዕባኦም ከም ዝበሎ ፈሊጦም ነበሩ እሞ፡ ኪሕዝዎ ደለዩ፡ ነቶም ህዝቢ ፈሪሆም ግና፡ ሐዲጎምዎ ኸዱ።» (ማር12፡ 12) ሕቶ 2. ነዚ ዝስዕብ ግለጽ፡ ``የሱስ ንስለ ድሕነት ብምስላ ምሂሩ`` 3. የሱስ ሓደ ሓቂ ንምብራህ ብምስላ ምሂሩ፡ ንሓደ ነገር ምስ ካልእ ነገር ብምዝማድ ኢና እንመሃር። ሓደ ቤት ኣብ ልዕሊ መሰረት ከም ዝህነጽ፡ ሓደ ሓድሽ ሓቂ ድማ ኣብ ልዕሊ እቲ ናይ ቀደም ሓቂ እዩ ዝድመር። ሓደስቲ ሓቂታት ምስቶም ልሙዳት ሓቂታት ኪነጻጸሩ ከለዉ፡ ብቀሊሉ ንመሃር ጽቡቕ ገርና ከኣ ንዝክር። ሎሚ ድሕሪ ኣስታት 2000 ዓመት ድሕሪ የሱስ፡ ንሓደ ንኻልእ ሰብ ንዝሕግዝ ሰብ፡ ብዘየገድስ እቲ ሰብ ካብ ሰማርያ ዲዩ ወይስ ካብ ካልእ ስፍራ፡ «ሕያዋይ ሳምራዊ» ኪንብሎ ከሎና ኣዝዩ መሳጢ እዩ። ብምስላዊ መገዲ ዝበርሀ ሓቂ ነባሪ ጽልዋ እዩ ዘሕድር። ከምቲ ሓደ ነዳቂ ግላዕ የእማን ዝጥቀም፡ ሓደ ንፉዕ መምህር ከኣ ከም ምስላታት ዝበሉ መብርሂታት ይጥቀም። እቶም ኣብተን ሲኖፕቲክ (Synoptic) ወንጌላት ተባሂለን ኣብ ዝፍለጣ(ማቴዎስ: ማርቆስ: ሉቃስ) ሓደ ሲሶ ትምህርቲ የሱስ ምስላታት እዩ። ሕቶ 3. ስለ ምንታይ ሓደ መምህር ንሓቂ ከብርሆ የድልዮ? 4. የሱስ ብምስላታት ምሂሩ ምኽንያቱ ነቲ ናይ ህዝቢ መኸተ ሓሊፉ ሰሪጹ ስለ ዚኣቱü ሓደ ሰብ ኪትነቅፎን ኪትልውጦን ትፍትን ከም ዘለኻ እንተዳኣ ፈሊጡ፡ ይቃወመካን ነቲ እትብሎ ዘለኻ ከኣ ልቡ እዩ ዚዓጹ። ዝበዝሑ ሰባት ግና ንታሪኽ ጽን ይብሉዎ እዮም። ነብዪ ናታን ንንጉስ ዳዊት ብምስላ ገይሩ ብዛዕባ ናይቲ ሓንቲ በጊዕ ጥራይ ናይ ዝነበረቶ ድኻ ሰብኣይ በጊዕ ወሲዱ መቀበሊ ጋሻ ዝገበረ ሓደ ሃብታም ሰብኣይ ነጊሩዎ። (2ሳሙ12፦4). ዳዊት እቲ ከምኡ ዝገበረ ሰብ ንሱ ባዕሉ ምዃኑ ቅድሚ ምፍላጡ፡ ነቲ ሰብ ኰኒንዎ። እምባኣር ከምቲ ጨና ጸብሒ ደርሆ ንዅሉ ጥሒሱ ናብ ቤት ጐረቤት ዚኣቱ፡ ምስላታትን መብርሂታትን ከኣ ልክዕ ከምኡ ነቲ ናይ ህዝቢ መኸተ ሓሊፉ ናይ ምእታው ሓይሊ ኣለዎ። ሕቶ 4. ምስላታት ንናይ ሰባት መኸተ ሓሊፎም ሰሪጾም ዚኣትዉ ብኸመይ እዮም? 5. ኣብ መወዳእታ፡ ከም መልክዕ ፍርዲ የሱስ ብምስላታት ምሂሩ። «እቶም ደቀ መዛሙርቱ ድማ ናብኡ ቐሪቦም፡ ስለምንታይ ኢኻ ብምስላ እትዛረብ ዘሎኻ፧ በልዎ። መሊሱ በሎም፡ ምፍላጥ ምስጢር መንግስተ ሰማያት ንኣኻኣትኩም ተውሂቡ አሎ፡ ንኣታቶም ግና ኣይተዋህቦምን። ንዘለዎ ይውሀቦ እዩ እሞ፡ ኣዝዩውን ይውሰኾ እዩ፡ ነቲ ዜብሉ ግና እታ ዘላቶ እኳ የግድፍዎ እዮም። እናረኣዩስ ኣይርእዩን፡ እናሰምዑውን ኣይሰምዑን፡ ኣይሰተውዕሉን እዮም እሞ ስለዚ ብምስላ እዛረቦም አሎኹ። ትንቢት ኢሳይያስ ኣባታቶም ይፍጸም፡ ከምዚ ዚብል፡ በእዛኖም ከይሰምዑ፡ በዒንቶም ከይርእዩ፡ ኣእዛኖም ኣጽመሙ፡ ኣዒንቶም ዐመቱ፡ ብልቦም ከየስተውዕሉ፡ ከይምለሱ፡ ኣነውን ከየሕውዮምሲ፡ ልቢ እዚ ህዝብዚ ረጕድ እዩ እሞ፡ ምስማዕሲ ትሰምዑ፡ ከቶ ኣይተስተውዕሉን፡ ምርኣይውን ትርእዩ፡ ከቶ ኣይትጥምቱን ኢኹም።» (ማቴ13፡10-15) «ተጠቀመሉ ወይ ከኣ ኪትስእኖ ኢኻ» (Use it or lose it) ዝብል ሕጊ ሰማይ እዩ። ነቲ እተዋህበና ጽቡቕ ገይርና እንተዳኣ ተጠቂምናሉ ኣምላኽ ክውስኸልና እዩ። ነቲ እተዋህበና ዕሽሽ እንተዳኣ ኢልናዮ ግና፡ ዋላ እታ እተዋህበትና እውን ኪትውሰድ እያ። (ማቴ13፡12-13)

83

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

። እቶም ኣይሁድ ልቦም ኣትሪሮም፡ ንነብያት ኣምላኽ እዝኖምን የዒንቶምን ዓጽዮም። ስለዚ ከኣ የሱስ፡ ነቲ ድሮ ዕሽሽ ዝበልዎ ኣይወሰኸሎምን። ከም መልክዕ ፍርዲ ንዕሽሽታኦምን ዓመጾምን፡ የሱስ ነቲ ሓቂ ካብኦም ሰዊርዎ። ሕቶ 5. የሱስ ምስላታት ተጠቂሙ ካብቶም ሰማዕቱ ንሓቂ ኪስውር ሲ ቅኑዕ ዶ እዩ? ግለጽ

ሐ) ገለ ገለ ሰባት ብመገዲ ምስሌኣዊ ዛንታ(ኣለጎርስ)/ስፒሪቹዋላይዚንግ/ ገይሮም ንምስላታት ብዘይ ኣግባብ ይጥቀምሉ ድሕሪ ራእይ ዮሃንስ፡ እቲ ዚያዳ ኵሎም ካልኦት ቅዱስ ጽሑፋት ብገይጋ እተተርጐመ ጽሑፍ፡ ምስላታት እዩ። ሓሓሊፉ ኣብ ታሪኽ ቤተ ክርስትያት ምስላታት ኣለጎራይዝ ኪግበር ጸኒሑ እዩ። እዚ ማለት፡ ዳርጋ ነፍሲ ወከፍ ኣብቲ ምስላ ዘሎ ዝርዝር፡ ካልእ ነገር ከም ዝውክል/ከም ዘመልክት/ ኪትርጐም ጸኒሑ እዩ። ኣለጎራይዝ ምግባር ድኻ ሀርመነቲክስ እዩ።/Allegorizing is poor hermeneutics. / ። ንሓደ ክፋል ሓደ ምስላ ዘዝገመትናዮ ትርጉም እንተዳኣ ንህቦ ኰይንና፡ ቃል ኣምላኽ ንሰብኽ ወይ ከኣ ንምህር የለናን ፈጺምና። ከም ሓቂ ነቲ መበቆላዊ ትርጉም ኣልጊስና፡ ኣብ ኪንዳኡ ናህና ግምታት ኢና ኣብቲ ቃል ኣምላኽ ንውስኽ ዘለና። እዚ ከኣ ነቲ ዕላማን ትርጉምን ናይቲ ምስላ ከምቲ የሱስ ዝመሃሮ እሙን ዘይምዃን እዩ። ኣብ 5ይ ክፍለ ዘመን ኣውጎስቲን(Augustine) ነቲ ምስላ «ሕያዋይ ሳምራዊ»` ኣለጎራይዝ ገይሩዎ። ንሱ ከም ዝስዕብ ኢሉ ምሂሩ፦ 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17.

ሓደ ሰብኣይ ካብ የሩሳሌም ናብ ያሪኮ ኺወርድ ከሎ ንዝብል: ኣዳም ኢሉ ኣመናፊሱዎ ንዮሩሳሌም: እታ ኣዳም ካብኣ ዝወደቀ እታ ሰማያዊት ከተማ ሰላም ኢሉ ኣመናፊሱዋ ንያርኮ: እታ ወርሒ ናይ ኣዳም መዋትነት ተመልክት`` ኢሉዎ ከተርቲ: ሰይጣንን እቶም መላእኽቱን ገፈፍዎ: ህያውነት ከትከትዎ: ሓጢኣት ንኪገብር ኣእመንዎ ዳርጋ ምዉት ገይሮም ከኣ ገዲፎምዎ ኸዱ: ከም ሰብ ይነብር ብመንፈሳዊነቱ ግና ምዉት እዩ፡ ስለዝስ ዳርጋ ምውት እዩ። እቲ ካህንን ሌዋውን: እቲ ናይ ክህንነት ኣገልግሎት ብሉይ ኪዳን እቲ ሳምራዊ: ሓላዊ፣ እዚ ክርስቶስ ባዕሉ ምዃኑ እዩ ኣቑሳሉ ሰፈፈሉ: ነቲ ሓይሊ ሓጢኣት ምእሳር ዘይቲ: ምጽንናዕ ጽቡቕ ተስፋ ወይኒ: ብእተቓጻጸለ መንፈስ ኪትዓዪ ከም ዘለካ ኣድጊ: እቲ ስጋ ክርስቶስ ማሕደር ኣጋይሽ: እታ ማሕበር ንጽብሒቱ: ድሕሪ ትንሳኤ ክልተ ዲናር: ተሳፋ እዛ ህይወት እዚኣን እታ እትመጽእን ነቲ ሓላው ማሕደር ኣጋይሽ: ጳውሎስ

ዋላኳ ናይ ኣውጎስቲን ትርጉም ነዛ ምስላ መሳጢ እንተዀነ፡ እቲ የሱስ ዝሓሰቦ ትርጉም ግና እዚ ኣይኰነን። እምባኣር ሕጂ ምስላ እንታይ ማለት ከም ዝዀነ፣ ስለ ምንታይ የሱስ ምስላ ከም እተጠቅመ፣ ስለ ምንታይ ድማ ኣለጎራይዝ ኪንገብሮም ከም ዘይግባኣና ርኢና ኣለና፡ ስለዝስ ኪንትርጉሞም ደኣ ንመሃር።(እዚ ማለት ንምስላታት ንተርጉሞም ደኣ እምበር ኣለጎራይዝ ኣይንግበሮም!)

9.2

ሰለስተ ስጉምትታት ንምትርጓም ምስላ

ንምስላ ብትኽክልን ብቕኑዕን ንምትርጓም ናይ ግድን ነዞም ሰለስተ ስጉምትታት ኪንስዕቦም ይግባእ። ንሳቶም ከኣ፦ ሀ) ነቲ ታሪኻዊ ዓውደ-ጽሑፍ እቲ ምስላ ርኸብ ለ) ነቶም ሕደት ሰንደቓዊ /ሲምቦሊክ/ ከረን ነጥብታት ፍለጦም ሐ) ነታ እቲ ምስላ ዘብርሃ ሓንቲ ዓባይ ትምህርቲ ኣለሊ

9.2.1

ነቲ ታሪኻዊ ዓውደ-ጽሑፍ እቲ ምስላ ርኸብ

ዘክር፡ ታሪኻዊ ዓውደ-ጽሑፍ ማለት እቲ ምስላ እተነግረሉ መበቆላዊ ኵነታት ማለት እዩ። ብዛዕባ እቲ ታሪኻዊ ዓውደ-ጽሑፍ፡ ኵሉ ሳዕ ክልተ ሕቶታት ኪትምልስ ፈትን፡-

84

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

1. የሱስ ነቲ ምስላ ንመን እዩ ተዛሪብዎ? 2. የሱስ ነቲ ምስላ ስለ ምንታይ ተዛሪብዎ?/ስለ ምንታይ የሱስ ነቲ ምስላ ተዛሪብዎ? ነቲ ታሪኻዊ ዓውደ-ጽሑፍ ናይቲ «ሕያዋይ ሳምራዊ» (ሉቃስ10፡25-37) ነዘን ክልተ ሕቶታት ብምምላስ ኪንረኽቦ ንኽእል ኢና። 1ይ) የሱስ ነቲ ምስላ ``ሕያዋይ ሳምራዊ`` ንመን ተዛሪብዎ? መልሲ፡ ንሓደ መመህር ሕጊ እዩ ተዛሪብዎ (ሉቃ10፡25-30) 2ይ) ስለ ምንታይ የሱስ ነቲ ምስላ ``ሕያዋይ ሳምራዊ`` ተዛሪብዎ? መልሲ፡ እዚ መምህር ሕጊ ርእሱ ከጽድቅ ይደሊ ስለ ዝነበረ፡ ``ብጻየይ መን እዩ?`` ኢሉ ንየሱስ ሓቲትዎ። ስለዝስ ነዚ በቲ ኣድልዎ ዘለዎ ጽድቂ-ርእሱ ዚምካሕ መምህር ሕጊ ንኽምልሰሉን ኸቃልዖን ኢሉ የሱስ ነዚ ምስላ እዚ ተዛርብዎ።

ሕቶ 6. እተን ታሪኻዊ ዓውደ-ጽሑፍ ሓደ ምስላ ኣብ ምርካብ ኪምለሳ ዘለወን ክልተ ሕቶታት እንታይ?

9.2.2

ነተን ኣብ ሓደ ምስላ ዘለዋ ሕደት ሰንደቓዊ ከረን ነጥብታት ፍለጠን

ኣብ ምድሪ ኣኽራንን ኵርባታትን ኣለዉ። ሰባት ንዅርባታት ብዙሕ ኣቃልቦ ኣይህይብዎምን ምኽንያቱ ናኣሽቱን ሙዳትን/ኮመን=ትሑታት ወይ ተራ/ ስለ ዝዀኑ። ነኽራን ግና ዝያዳ ኣቃልቦ ኢና እንህቦም ምኽንያቱ ሕደትን ዓበይትን ስለ ዝኰኑ። ኣኽራን ፍሉይ ኣድላይነት ኣለዎም። ምስላታት ክልቲኡ ኵርባታትን ኣኽራናትን ኣለዎም ክንብል ዘኽእለና ምስ`ላዊ/ፊገራቲቭ/ ትርጉም ኣሎ። ምስላታት ምስቶም ልሙዳት ናይ ምድሪ ኵርባታት ኪነጻጸር ዝኽእል ብዙሕ ዝርዝራት ኣለዎም። እቶም ዝርዝራት ናይ ምስላ ፍሉይ ትርጉም የብሎምን። ዋላ ሓደ ነገር ኣይውክሉን/ኣየመክቱን/። በቲ ካልእ ሸነኽ፡ ምስላ መብዛሕትኡ ጊዜ ክልተ ወይ ሰለስተ ``ሰንደቓዊ`` ከረን ነጥብታት ዚሓዘ እዩ። እዚ ማለት፡ ከምቲ ኣኽራን ኣብ ልዕሊ ኵርባታት ክብ ኢሎም ዝቆሙ፡ ልክዕ ከምኡ ከኣ ኣብ ልዕሊ እቲ ዝርዝራት ክብ ዝበሉ ክልተ ወይ ሰለስተ ክፋል ምስላ ኣለዉ። (ገለ ገለ ጸሓፍቲ ነዞም ኣኽራን እዚኦም ፡ ``ነጥብታት ምውካስ/ፖይንትስ ኦፍ ሪፈረንስ/``ኢሎም ይጽውዕዎም፡ ምኽንያቱ እቲ ኣንባቢ ኪላለዮም ዘለዎም ቀንዲ ነጥብታት እዮም። ነኣብነት ኣብ ምስላ እቲ ``ሕያዋይ ሳምራዊ`` ናይ ኵርባታት ዝርዝራት ኣለዉ፡ ሰለስተ ሰንደቓዊ ከረን ነጥብታት ከኣ ኣለዉ። እቶም ሰንደቓዊ ከረን ነጥብታት እዞም ዝስዕቡ እዮም፦ 1. እቲ ዝቆሰለ ሰብኣይ (ነቶም ሓገዝና ዘድልዮም ይውክል) 2. እቲ ሕያዋይ ሳምራዊ (ነቲ ሓጋዚ ብጻይ ይውክል) 3. እቲ ካህንን እቲ ሌዋዊን (ነቶም ዘይ ሓልዩ ብጾት ይውክሉ) ምስላ እቲ ``ሕያዋይ ሳምራዊ`` ናይ ኵርባታት ዝርዝራት ድማ ኣለውዎ። ንሳቶም ከኣ ነዞም ዝስዕቡ የጠቃልሉ፦ ዮሩሳሌም፣ ያሪኮ፣ እቲ መገዲ፣ እቲ ኣድጊ፣ እቲ ማሕደር፣ እቲ ሓላዊ እቲ ማሕደር ወዘተ….። ንዝርዝራት እቲ ምስላ፡ ከምቲ ኣውጎስቲን ዝገበሮ ኣለጎራይዝ ወይ ከኣ ስፒሪቹዋላይዝ ኪንገብሮም/ከነ መናፍሶም/ ኣየድልየናን። እዚ ካብ ኵርባታትሲ ኣኽራን ኪትሰርሕ ከም ምፍታን እዩ። ነቶም ብዙሓት ዝርዝራት ፍሉይ ትርጉም ኪንህቦም ምፍታን፡ ብጀካ ነታ ምስላ ብትኽክል ንኸይንትርጉማ ኪገብሩና ካልእ ጠቅሚ የብሉን። እምባኣር ነቶም ኣብ ሓደ ምስላ ዘለዉ ኣኽራናትን ኵርባታትን ፈላሊኻ ኣለሊዮም። ከም ሓፈሻዊ ሕጊ/ሩል/ ኣብ ሓንቲ ምስላ፡ ሰለስተ ወይ ከኣ ዝወሓዱ ሰንደቓዊ ኣኽራን ነጥብታት ኣለዉ።

85

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ካብ ኵርባታት ንላዕሊ ሰባት ን ኣኽራናት እዮም ኣቃልቦ ዝህቡ(ስእሊ)

ሕቶ 7. ኣብ ምስላ፡ እቶም ``ኵርባታት`` ብኸመይ ካብቶም ሰንደቓዊ/ሲምቦሊክ/ ``ከረን`` ነጥብታት ይፍለዩ? ሕጂ ከኣ ናብታ ሳልሰይቲ ስጉምቲ ንሕለፍ። 9.2.3

ነታ እቲ ምስላ ዘብርሃ ዘሎ ሓንቲ ዓባይ ትምህርቲ ኣለልያ

ሓንቲ ኣውራ ሓቂ ንኸብርህ የሱስ ምስላ ተዛሪቡ። ነቲ ኣብታ ሓንቲ ምስላ ዘሎ ቀንዲ ትህምህርቲ ብሓንቲ ሓሳብ ኪትገልጾ ከኣል። እታ ኣብታ ናይታ ምስላ እቲ «ሕያውያ ሳምራዊ» ዘላ ሓንቲ ዓባይ ሓቂ፡ «ነቶም ሓገዝ ዘድልዮም ሕያዋይ ብጻይ ኵን» እትብል እያ። ኣብ ሓደ ምስላ ካብ ሓደ ንላዕሊ ዓብዩ ሓቂ ከተተኵር ኣይትፈትን። ኵሎም ንፉዓት ሰብኽትን መማህራንን ሓንትን ሓንቲ ጥራይ ትምህርቲ ንኸነጽሩ መብርሂታት ይጥቀሙ። ብኸምዚ የሱስ ቀዳማይ እዩ። ነታ እቲ ሓደ ምስላ ዘብርሃ ሓንቲ ዓባይ ሓቂ ድሕሪ ምርካብካ፡ መበል ካልኣይ ዓብዪ ሓቂ ኪትደሊ ክትብል ነቲ ናይ ሀርመኑቲክ ካ ደረጃ/ግሬድ/ ኣይተውርዶ። ሓንቲ ሃገር ሓንቲ ዋና ከተማ ጥራይ ከም ዘላታ፡ ሓደ ምስላ ከኣ ሓንቲ ኣውራ ሓቂ ጥራይ እዩ ኪህልዎ ዝኽእል። ሕቶ 8. ንምስላ ኣብ ምትርጓም እቲ ሳልሳይ ስጉምቲ እንታይ እዩ? ንምትርጓም ምስላ ሰለስተ ስጉምትታት የድልዩ ኢልና፦ ሀ) ነቲ ታሪኻዊ ዓውደ-ጽሑፍ እቲ ምስላ ርኸብ፡ ክልተ ሕቶታት መልስ 1) የሱስ ነቲ ምስላ ንመን እዩ ተዛሪብዎ? 2) ስለ ምንታይ የሱስ ነቲ ምስላ ተዛሪብዎ? ለ) ነተን ኣብ ሓደ ምስላ ዘለዋ ሕደት ሰንደቓዊ ኣኽራን ነጥብታት ፍለጠን ሐ) ነታ እቲ ምስላ ዘብርሃ ዘሎ ሓንቲ ዓባይ ትምህርቲ ኣለልያ

9.3

ምትርጓም ብመንጽር ምትግባር ምስላታት /Interpreting Versus Applying/

ኣብ መንጎ ምትርጓም ምስላን ምትግባርን ፍልልይ ኣሎ። ምትርጓም ምስላ ነቲ ትርጉሙ ምግላጽ እዩ። ሓደ ሰባኺ ወይ መምህር፡ ድሕሪ ምትርጓሙ ኪትግብሮ ይግባእ። ነኣብነት፡ እቲ ሰባኺ ንትርጉም እቲ «ሕያዋይ ሳምራዊ» ድሕሪ ምግላጹ፡ ሎሚ ሓገዝ ናብ ዘድልዮም ሰባት ብምምልካት ነቲ ትምህርቲ ኪትግብሮ ኣለዎ። ብኸተርቲ እተገፈ ብጻይ ዶ ዀነ ኣብቲ ጐረቤትና ይህሉ ይኸውን? ንሕርሻኦም ደርቂ ዝዘረፎ ስባት ዶ ኣብ ጥቃና ይህልዉ ይዀኑ? ክርስትያናት ከምዚ ዓይነት ኵነታት እናረኣዩ ፡ ከምቲ እቲ ካህንን እቲ ሌዋውን ነቲ ኣብ መገዲ ዝወደቀ ሰብኣይ ዝገበሩዎ ኪገብሩ ኣይግባእን። «ሕያዎት ሳምራዊ» እንዀነሉ መገዲ ኪንጥምት ይግባእ። ነቶም ኣብ መገዲና ዝጸንሑና እውን ብዓሌታዊን ብኻልእ ምኽንያታት ኣድልዎ ከይገበርና ማለት እዩ! የሱስ፡ «ኪድ እሞ ንስኻውን ከምኡ ግባር» ብምባል ነቲ ምስላ ተግቢሩዎ። «ንሱ ድማ፥ እቲ ምሕረት ዝገበረሉ፡ በለ። የሱስ ከኣ፡ ኪድከ፡ ንስኻውን ከምኡ ግበር፡ በሎ።»(ሉቃ10፡37)

86

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ንምስላ ሕሉፍ መንፈሳዊ ትርጉም ኣይትሃብ (Don’t allegorize!)። ሕሉፍ መንፈሳዊ ትርጉም ኣይትሃብ ሓደገኛ እዩ፡ ምኽንያቱ ነቲ የሱስ ዝመሃሮ መበቆላዊ መልእኽቲ ስለ ዘየምጽእ። ብኻልእ ሸነኽ፡ ንምስላ ምትግባር ግቡእ እዩ፡ ምኽንያቱ እቲ ትግባረ ኣብቲ እሙን ትርጉም ናይቲ ጽሑፍ እተመርኰሰ ስለ ዝዀነ። ሕሉፍ መንፈስዊ ትርጉም ኣይትሃብ! (Don’t allegorize!) ። መጀመርታ ንሓደ ጽሑፍ ተርጉሞ፡ ድሕሪኡ ከኣ ተግብሮ! ሕቶ 9. ነቲ ኣብ መንጎ ንሓደ ምስላ ሕሉፍ መንፈሳዊ ትርጉም ኣይትሃብ /allegorize/ ምትግባርን/apply/ ዘሎ ፍልልይ ግለጾ ሀ) ሀAllegoriz: (ሕሉፍ መንፈሳዊ ትርጉም ኣይትሃብ ፡ ምምንፋስ) ለ) Applying፡ ምትግባር

9.4

ዕዮ ክፍሊ

ነዞም ዝስዕቡ ሕቶታት መልስ ሕቶ 10. ነዞም ዝስዕቡ ሰለስስተ ስጉምቲታት ተኸቲልካ፡ ነቲ ኣብ ማቴ18፡12-14 ዘሎ ምስላ እታ ``ጥፍእቲ በጊዕ`` ስርሓዮ። ሀ) ነቲ ታሪኻዊ ዓውደ-ጽሑፍ እቲ ምስላ ርኸብ፡ 1) የሱስ ነቲ ምስላ ንመን እዩ ተዛሪብዎ? 2) ስለ ምንታይ የሱስ ነቲ ምስላ ተዛሪብዎ? (ኣብ18፡1-2 ተመልክት) ለ) ነተን ኣብ ሓደ ምስላ ዘለዋ ሕደት ሰንደቓዊ ከረን ነጥብታት ፍለጠን ሐ) ነታ እቲ ምስላ ዘብርሃ ዘሎ ሓንቲ ዓባይ ትምህርቲ ኣለልያ ሕቶ 11. ነቲ ኣብ ሉቃ15፡8-10 ዘሎ ምስላ ``ዝጠፍአት ድሪም`` ተርጉሞ። ነቲ ታሪኻዊ ዓውደ-ጽሑፍ ርኸቦ፡ ሀ) ነቲ ታሪኻዊ ዓውደ-ጽሑፍ እቲ ምስላ ርኸብ፡ 1) የሱስ ነቲ ምስላ ንመን እዩ ተዛሪብዎ? 2) ስለ ምንታይ የሱስ ነቲ ምስላ ተዛሪብዎ? ለ) ነተን ኣብ ሓደ ምስላ ዘለዋ ሕደት ሰንደቓዊ ከረን ነጥብታት ፍለጠን ሐ) ነታ እቲ ምስላ ዘብርሃ ዘሎ ሓንቲ ዓባይ ትምህርቲ ኣለልያ ሕቶ 12. ነቲ ኣብ ሉቃ7፡40-42 ዘሎ ምሳላ ``ክልተ ሰብ ዕዳ`` ተርጉሞ፡ ነቲ ታዊኻዊ ዓውደ-ጽሑፍ ርኸቦ። ሀ) ነቲ ታሪኻዊ ዓውደ-ጽሑፍ እቲ ምስላ ርኸብ፡ 1) የሱስ ነቲ ምስላ ንመን እዩ ተዛሪብዎ? 2) ስለ ምንታይ የሱስ ነቲ ምስላ ተዛሪብዎ? ለ) ነተን ኣብ ሓደ ምስላ ዘለዋ ሕደት ሰንደቓዊ ከረን ነጥብታት ፍለጠን ሐ) ነታ እቲ ምስላ ዘብርሃ ዘሎ ሓንቲ ዓባይ ትምህርቲ ኣለልያ ሕቶ 13. ነቲ ኣብ ሉቃ 12፡13-21 ዘሎ ምሳላ ``ሃብታም ዓሻ`` ተርጉሞ፡፡ ነቲ ታዊኻዊ ዓውደ-ጽሑፍ ርኸቦ። ሀ) ነቲ ታሪኻዊ ዓውደ-ጽሑፍ እቲ ምስላ ርኸብ፡ 1) የሱስ ነቲ ምስላ ንመን እዩ ተዛሪብዎ? 2) ስለ ምንታይ የሱስ ነቲ ምስላ ተዛሪብዎ? ለ) ነተን ኣብ ሓደ ምስላ ዘለዋ ሕደት ሰንደቓዊ ከረን ነጥብታት ፍለጠን ሐ) ነታ እቲ ምስላ ዘብርሃ ዘሎ ሓንቲ ዓባይ ትምህርቲ ኣለልያ

87

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

9.5

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ዕዮ ገዛ

ሕቶ 14. ነቲ ኣብ ሉቃ 14፡15-24 ዘሎ ምሳላ ``ዓብዪ ድግስ`` ተርጉሞ፡፡ ነቲ ታዊኻዊ ዓውደ-ጽሑፍ ርኸቦ። ሀ) ነቲ ታሪኻዊ ዓውደ-ጽሑፍ እቲ ምስላ ርኸብ፡ 1) የሱስ ነቲ ምስላ ንመን እዩ ተዛሪብዎ? 2) ስለ ምንታይ የሱስ ነቲ ምስላ ተዛሪብዎ? ለ) ነተን ኣብ ሓደ ምስላ ዘለዋ ሕደት ሰንደቓዊ ከረን ነጥብታት ፍለጠን ሐ) ነታ እቲ ምስላ ዘብርሃ ዘሎ ሓንቲ ዓባይ ትምህርቲ ኣለልያ ሕቶ 15. ነቲ ኣብ ሉቃ 18፡1-8 ዘሎ ምሳላ ``ዘይትቀብጽ መበለት`` ተርጉሞ፡ ነቲ ታዊኻዊ ዓውደ-ጽሑፍ ርኸቦ። ሀ) ነቲ ታሪኻዊ ዓውደ-ጽሑፍ እቲ ምስላ ርኸብ፡ 1) የሱስ ነቲ ምስላ ንመን እዩ ተዛሪብዎ? 2) ስለ ምንታይ የሱስ ነቲ ምስላ ተዛሪብዎ? ለ) ነተን ኣብ ሓደ ምስላ ዘለዋ ሕደት ሰንደቓዊ ከረን ነጥብታት ፍለጠን ሐ) ነታ እቲ ምስላ ዘብርሃ ዘሎ ሓንቲ ዓባይ ትምህርቲ ኣለልያ ሕቶ 16. ነቲ ኣብ ማቴ13፡31-32 ዘሎ ምሳላ ``ፍረ ኣድሪ`` ተርጉሞ፡ ነቲ ታዊኻዊ ዓውደ-ጽሑፍ ርኸቦ። ሀ) ነቲ ታሪኻዊ ዓውደ-ጽሑፍ እቲ ምስላ ርኸብ፡ 1) የሱስ ነቲ ምስላ ንመን እዩ ተዛሪብዎ? 2) ስለ ምንታይ የሱስ ነቲ ምስላ ተዛሪብዎ? ለ) ነተን ኣብ ሓደ ምስላ ዘለዋ ሕደት ሰንደቓዊ ከረን ነጥብታት ፍለጠን ሐ) ነታ እቲ ምስላ ዘብርሃ ዘሎ ሓንቲ ዓባይ ትምህርቲ ኣለልያ ሕቶ 17. ነቲ ኣብ ማቴ13፡44 ዘሎ ምሳላ ``ፍረ ኣድሪ`` ተርጉሞ፡ ነቲ ታዊኻዊ ዓውደ-ጽሑፍ ርኸቦ። ሀ) ነቲ ታሪኻዊ ዓውደ-ጽሑፍ እቲ ምስላ ርኸብ፡ 1) የሱስ ነቲ ምስላ ንመን እዩ ተዛሪብዎ? 2) ስለ ምንታይ የሱስ ነቲ ምስላ ተዛሪብዎ? ለ) ነተን ኣብ ሓደ ምስላ ዘለዋ ሕደት ሰንደቓዊ ከረን ነጥብታት ፍለጠን ሐ) ነታ እቲ ምስላ ዘብርሃ ዘሎ ሓንቲ ዓባይ ትምህርቲ ኣለልያ ሕቶ 18. ነዞም ዝስዕቡ ዘለዉ ምስላታት ነቶም ሰለስተ ስጉምቲታት ተኸቲልካ ተርጉሞም። • እቲ ዘራኢ (ማቴ13፡1-23) • እቲ ጻህያይ (ማቴ13፡24-30; 36-43) • እታ ዕንቚ ((ማቴ13፡45) • እታ መርበብ (ማቴ13፡47-50) • እታ ኣታኽልቲ ወይኒ (ማቴ20፡1-16) • እቶም ክልተ ደቂ (21፡28-32) • እቶም ዓየይቲ (ማቴ21፡33-44) • እቲ መኽሊት (ማቴ25፡14-30) • እተን ኣባጊዕን እተን ኣጣልንን (ማቴ25፡31-46)

88

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

10

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ሕጊ ትንቢት (THE PRINCIPLE OF PROPHECY)

ዕላማ፡ ነቲ ታሪኻዊ ዓውደ-ጽሑፍ፣ ነቲ ምስ`ላዊ ቋንቋን ሕጊ ብዙሕ ፍጻመን(the law of multiple fulfilment) ኣብ ግምት ብምእታው፡ ብመንፈስ ትሕትና ንትንቢት ተርጉሞ። ከምዚ ዝብል ኣዘራርባ ኣሎ፡ «ፖለቲካ ነቲ ዓለማዊ ሰብ፡ ምንጪ ብዙሕ ክትዕ (ክርክር፣ ረስንን)» ከም ዝዀነ፡ ትንቢት ከኣ ንክርስትያናት ልክዕ ከምኡ እዩ። ትንቢታዊ መጻሕፍትን እምነ-ጽሑፋትን፡ ካብቶም ንኽትርደኦም ዚኸበዱ ክፍሊ መጽሕፍ ቅዱስ እዮም።

ሕቶ 1. ፖለቲካን ትንቢትን ብምንታይ እዩ ዝመሳሰል?

ትሕዝቶ ናይዚ ምዕራፍ 1.

ተራን ኣገግሎትን ሓደ ነብዪ

2.

ሓሙሽተ መምርሒታት(ጋይድላይንስ( ንምትርጓም ትንቢት ሀ) ነቲ ታሪኻዊ ዓብደ-ጽሑፍ እቲ ትንቢት ፍለጦ ለ) ነቲ ኣብቲ ትንቢት ዘሎ ምስ`ላዊ ቋንቋ ኣለልዮ ሐ) እቲ ትንቢት ቃል-ብቓል ዲዩ ኪፍጸም ወይስ ብምስ`ላዊ ወስን መ) እቲ ሕጊ ብዙሕ-ፍጻመ ዘለዎ ትንቢት ድዩ ወይስ ኣይፋሉ ፍለጥ ረ) ትንቢት ከተጽንዕ ከሎኻ መንፈስ ትሕትና ኢ(ኣንጸባርቕ

10.1

3.

መጠቓለሊ

4.

ዕዮ ኽፍሊ

5.

ዕዮ ገዛ

ተራን ኣገግሎትን ሓደ ነብዪ

ነብዪ ኣፈኛ-ድምጺ ኣምላኽ እዩ ነይሩ። ነብዪ ቃል ጐይታ ናብኡ ኪሳዕ ዚመጽእ ዝጽበ እዩ ነይሩ። ድሕሪኡ ድማ ኣብ ቅድሚ እቲ ህዝቢ ይቀውም እሞ፡»እግዚኣብሄር ከምዚ ይብል ኣሎ» ኢሉ ይእውጅ።

89

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ሕቶ 2. ንነብዪ ግለጾ

ዕላማ ትንብቲ ኵሉ ሳዕ እቶም ህዝቢ ንኣምላኽ ንኪፈልጥዎን ፍቓድ ኣምላኽ ንእኦም እንታይ ምዃኑ ንኪፈልጡን ንኪሕግዞም እዩ። ነብዪ ፡ ናይ ሕጂ ብምንጋርን (forthtelling) ናይ መጻኢ ብምንጋርን(foretelling) ነቶም ህዝቢ ይሕግዞም። ፎርቴሊንግ ንመጻኢ ምንባይ፡ ኣቀዲምካ ምንጋር እዩ። ኣብነት ናይ ንመጻኢ ምንባይ(ፎርቴሊንግ) ኣብ ብሉይ ኪዳን፡ እቲ ብዛዕባ እቲ መሲሕ እተነግረ ትንቢት እዩ።

«ሕጻን ተወሊዱልና፡ ወዲ ተውሂብና እዩ እሞ፡ እቲ ግዝኣት ከኣ ኣብ መንኲቡ እዩ፡ ስሙውን ግሩም፡ መካር፡ ብርቱዕ ኣምላኽ፡ ኣቦ ዘለኣለም፡ መስፍን ሰላም ኪስመ እዩ።» (ኢሳ 9፡6) ኢሳያስ 800 ዓመት ቀዲሙ ብዛዕባ ምላድ እቲ መሲሕ ተነቢዩ(ተዛሪቡ)። ይዅን ደኣ እምበር፡ «ሕጻን ተወሊዱልና፡» ኢሉ እዩ ተነቢዩ። ሓደ ሓደ ጊዜ እቲ ነገር ርግጽ ከም ዝዀነ ንምትኳር እቶም ጸሓፍቲ መጽሓፍ ቅዱስ ንሓደ ናይ መጻኢ ሓቂ ከም ሕጂ ገይሮም ይገልጽዎ እዮም። ብሉይ ኪዳን ካልኦት ኣዚዮም ብዙሓት ናይ መጻኢ ትንቢታት ዝሓዘ ክፍሊ እዩ። ነኣብነት፦ 1) ብዛዕባ ምምራኽ ህዝቢ ይሁዳ፣ ምንጋፎምን ምምላሶምን ደሓር ከኣ ናብ ምሉእ ዓለም ምብታኖምን 2) ብዛዕባ ምላድ ህይወት ሞትን ትንሳኤን እቲ መሲሕ፣ ካልኣይ ምጽኣቱን እታ ዘለኣለማዊት መንግስቱን ልክዕ ከምኡ ድማ፡ ሓድሽ ኪዳን ብዙሕ ትንቢታት፣ ንመጻኢ ዘመልክት ትንቢታት ዚሓዘ እዩ። ነዚ ዝስዕብ የጠቃልል፦ እቲ ኣብ ዮሩሳሌም ዝዀነ ጥምየት፣ ማእሰርቲ ጳውሎስ፣ ምዕናው ዮሩሳሌምን እቶም ናይ መወዳእታ ዘመን ፍጻሜታትን። እቲ ነብዪ ኣብ ብሉይ ኪዳን ኰነ ኣብ ሓድሽ ኪዳን ኪንበ ከሎ፡ እቶም ህዝቢ ንኣምላኽ ንኪፈልጥዎን ፍቓድ ኣምላኽ ንእኦም ንኪፈልጡ ንምሕጋዝ እዩ። ኣገልግሎት ነብዪ፡ ንመጻኢ ምንባይ(ፎርቴሊንግ-foretelling) ጥራይ ዘይኰነስ እንኰላይ ንሕጂ ምንባይ(ፎርዝቴሊንግ-forthtelling) ዘጠቃለለ እዩ። እዚ ማለት፡ ንናይ ሕጂ ህሉው ኵነታት ብዛዕባ ዝምልከት ቃል ጐይታ ምእዋጅ ማለት እዩ። ፎርዝተሊንግ ንመጻኢ ኣይንበን(ኣይነግርን(። ንሕጂ ዘመልክት መልእኽቲ ኣምላኽ እዩ ዘምጽእ። እቲ ነብዪ ነቶም ህዝቢ ብሓጢኣቶም ኪገንሖም ከሎ፡ ፎርዝቴሊንግ እዩ ዚገብር ዘሎ፡ እዚ ማለት፡ ሓሳብ ኣምላኽ እዩ ዚነግሮም ዘሎ። ናታን «እቲ ሰብ እቲ ንስኻ ኢኻ፡ ኪብሎ ከሎ ንዳዊት፡ ብፎርዝቴሊንግ እዩ ዚንበየሉ ዘሎ። (2 ሳሙ12፡7)። እቲ ዓሚቕ መጽናዕቲ ከም ዘርእዮ፡ ነብያት፡ ካብ ንመጻእኢ እተነበይዎ(ፎርቴሊንግ)፡ ነቲ ህዝቢ ንሕጂ ዝዀውን መልእኽቲ ኣምላኽ ዚነገርዎ(ፎርዝቴሊንግ) ይበዝሕ። ብመሰረት 1 ቆረንቶስ 14, ትንቢ ነዚ ዝስዕብ የጠቃልል፦ ዚሃንጽ(building up)፣ ዝምዕድ(encouraging or exhorting) & ዘጸናንዕ (consoling or comforting) (14፡3); ዘተስፉ (edifying (14:4); ዚረትዕ(convicting) & ዚገልጽ (revealing) (14:24-25); 7& ዝምህር(instruction) (14:31)። እዞም እተፈላለዩ ትንቢታት እዚኣቶም ከኣ ክልቲኡ እቲ ፎርዝቴሊንግ ን እቲ ፎርቴሊንግ ዘጠቓለሉ እዮም። ሕቶ 3. ነቲ ኣብ ናይ ሕጂ ብምንጋርን (forthtelling) ናይ መጻኢ ብምንጋርን(foretelling) ዘሎ ፍልልይ ግለጽ ሀ) ሕጂ ብምንጋርን (forthtelling) ለ) ብምንጋርን(foretelling) ሕቶ 4. እታ ሓንቲ ዕላማ ትንቢት እንታይ እያ።

እምባኣር ባህሪ ትንቢት ኣጽኒዕና ኣለና። እቲ ነብዩ ካብ ኣምላኽ ዝዀነ መልእኽቲ ዘምጽእ ማለት እዩ ኢልና። ወይ ብፎርዝቴሊንግ ወይ ድማ ብፎርቴሊንግ ይንበ ኢልና። ዕላማ ትንብቲ እቶም ህዝቢ ንኣምላኽ ንኪፈልጥዎን ፍቓድ ኣምላኽ ንእኦም ንኪፈልጡ ንኪሕግዞም እዩ ኢልና። ሕጂ ከኣ ነቶም ሓሙሽተ መምርሒታት ምትርጓም ትንቢት ኪንምልከት ኢና።

90

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

10.2

ትንቢት ንምትርጓም ዘድልዩ ሓሙሽተ ሓፈሻዊ መምርሒታት

10.2.1

ነቲ ታሪኻዊ ዓውደ-ጽሑፍ እቲ ትንቢት ፍለጦ

ካብ ኣብራሃም(1800 ቅ.ክ.ል.) ኪሳዕ ዳዊት (1000 ቅ.ክ.ል.) ትንቢታዊ መጻሕፍቲ የብልናን። እቶም 16 ናይ ብሉይ ኪዳን ትንቢታዊ መጻሕፍቲ ኵሎም ኣብ መንጎ 760 ን 460 ቅ.ክ.ል. እዮም ተጻሒፎም። እዚ እዋን እዚ ከኣ ብናይ ፖለቲካዊ ወተሃደራዊ ኢኮኖሚያውን ማሕበራዊ ለውጢ ዝፍለጥ እዋን እዩ። ነቲ ናይ ሙሴ ሕግን ኪዳን ብዙሕ ሃይማኖታዊ ዘይእምኑንነት ነይሩ። ሰባት ይንቀሳቐሱን እቲ ሃገራዊ ዶባት ከኣ ይልወጥ ነይሩ። ስለዚ ከኣ ኣምላኽ ንእስራኤል ነቲ ኪዳን ዘዘክሩ ነብያት ኣተንሲኡ። እቶም ነብያት እቲ ኪዳን ይጠሓስ ከም ዘሎ ተዛሪቦም(ተነቢዮም(። ሃገራዊ ንሳሓ ምስ ዘይግበር፡ ከም ሳዕቤን እንታይ እንታይ ከም ዝኸውን ተነቢዮም። ሕቶ 5. ስለ ምንታይ ካብ 760 ኪሳዕ 460 16 ትንቢታዊ መጻሕፍቲ ኣለዉና፡ ካብ 1800 B.C. ኪሳዕ 1000 B.C. ግና ስለ ምንታይ የብልናን ግለጽ። ንዝዀነ ካብዞም 16 ትንቢታዊ መጻሕፍቲ ብሉይ ኪዳን ንምርዳእ፡ ምሉእ ምርዳእ እቲ ነፍሲ ወከፍ መጽሓፍ እተጻሕፈሉ ታሪኻዊ ዓውደጽሑፍ የድሊ። ነቲ ታሪኻዊ ዓውደ-ጽሑፍ ንምፍላጥ ነዞም ዝስዕቡ ሕቶታት ሕተት፦ 1) እቲ ትንቢት ንመን እዩ ተዋሂቡ (ንእስራኤል ወይስ ንይሁዳ)? 2) እቲ ትንቢት መኣስ እዩ ተዋሂቡ (ቅድሚ ምርኮ ወይስ ድሕሪ ምርኮ)? 3) እቲ ትንቢት ስለ ምንታይ እዩ ተዋሂቡ (ጻውዒት ንሳሕ ዲዩ ወይስ መልእኽቲ ማዕዳ) ንናይ ብሉይ ኪዳን ነብያት ምጽናዕ ጊዜ ይወስድ እዩ። ነቶም ሕደት ኣገድስቲ ረቋሒታት እቲ ታሪኻዊ ዓውደ ጽሑፍ ጥራይ ኢና ክንትንክፍ ፈቲንና። ነቲ ናይ ሓድሽ ኪዳን መጽሓፍ ራእይ ዮሃንስ ንምርዳእ እውን፡ ነዞም ኣብ ላዕሊ ዘለዉ ተመሳሰልቲ ሕቶታት ምምላስ ይሓትት። ዝዀነ ትንቢት ከተጽንዕ ከሎኻ ነቲ ታሪኻዊ ዓውደ ጽሑፍ ፍለጦ። (ኣድላዪ ምስ ዝኸውን ነቲ ኣብ ምዕራፍ ሰለስተ እተማሃርናዮ ሕጊ ኮንተክስት ተወከስ) ሕቶ 6. ነቶም ሰለስተ ሕቶታት ብምምላስ ነቲ ታሪኻዊ ዓውደ-ጽሑፍ ኢሳያስ 9፡6 ፍለጦ።

10.2.2

ነቲ ኣብቲ ትንቢት ዘሎ ምስ`ላዊ ቋንቋ (Figurative Language) ኣለልዮ

ኣቀድምና ኣብዚ መጽሓፍ እዚ፡ ብእተኻእለ መጠን ሓደ እመነ-ጽሑፍ ቃል-ብቓል ኪትርጉም ኣለዎ ኢልና ኣለና። ሓደ ሓደ እዋን ግና ትንቢታዊ ጽሑፋት ብምስ`ላዊ ኪትርጐሙ ኣለዎም። ኣብ ህዝቅኤል፣ ዳኒኤልን ዘካርያስን ዘለዉ ገለ ገለ እምነ-ጽሑፋት ብምስ`ላዊ ቋንቋ ሃብታማት እዮም። ኣብ ሓድሽ ኪዳን፡ መጽሓፍ ራእይ ዮሃንስ ብምልክት(ሲይምቦልስ( እተመልአ ስለ ዝዀነ ቃል-ብቓል ኪትትርጉሞ ኣይከኣልን። ነዞም ዝስዕቡ ብሓደ ናይ ሓድሽ ኪዳን ልቅ እተዋህቡ ዝርዝር ምልክታትን ትርጉሞምን ንመልከት፦ • • • • • • • • •

እቶም ሸውዓተ ኮዋኽብቲ (1፡16) ነቶም ሸውዓተ መላእኽቲ ይውክሉ (1፡20) እተን ሸውዓተ ቐወምቲ ቀንዴል ወርቂ (1፡13) ነተን ሸውዓተ ማሕበራት ይውክላ (1፡20) እቲ ሕቡእ ማና (2፡17) ንክርስቶስ ብኽብሩ ይዛርብ (ምስ ዘጻ 16፡33-34 ፣ እብ 9፡4) እቲ ብሩኽ ኮኾብ (2፡28) ክርስቶስ ቅድሚ ምውግሑ ከም ዝምለስ፡ ቅድሚ ምቋም እታ መንግስቲ ምንጣቕ እታ ማሕበር ከም ዝኸውን የመልክት (ምስ ራእይ 22፡16 ፣ 2 ጴጥ 1፡19) መርሖ ዳዊት (3፡7) ነቲ ማዕጾ ናይ ምኽፋትን ምዕጻውን ሓይሊ የመልክት (ኢሳ 22፡22) እቶም ሸውዓተ መብራህቲ ሓዊ ነቲ ሸውዓተ-ዕጽፊ መንፈስ ኣምላኽ ይውክሉ (4፡5) እቶም ኣርባዕተ እንስሳ(4፡7) ነቲ ፍሉይ ባህሪያት ኣምላኽ ይውክሉ እቶም ሸውዓተ የዒንቲ ነቲ ሸውዓተ-ዕጽፊ መንፈስ ኣምላኽ ይውክሉ (5፡6) እቲ መሰንቆን ዕጣንን ዝመልአ ጽዋእ ወርቂ ንጸሎት እቶም ቅዱሳን የመልክት (5፡8) እቶም ኣርባዕተ ኣፍራስን እቶም ዘጋልብዎምን (6፡1…) ኣብቲ ዘመን መከራ ብተኸታታትሊ ዝምዕብሉ ፍጻሜታት

91

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ • • • • • • • • • • • • • • • •

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

እቲ ዝወደቀ ኮኾብ (9፡1) እቲ መልኣኽ መዓሙቕ እዩ፡ ምናልባት ሰይጣን (9፡11) ዮሩሳሌም ብብዙሓት ነገራት ተወኪላ ኣላ፡ እታ ዓባይ ከተማ (11፡8)፣ ሶዶምን ግብጽን (11፡8)። እዚ ማለት ምስታ ሓዳስ ዮሩሳሌም እታ ሰማያዊት ከተማ ብምንንጻር ቈይማ ኣላ ማለት እዩ። እቶም ናይ ሰማይ ኮዋኽብቲ (12፡4) ንዝወደቁ መላእኽቲ የመልክቱ (12፡9) እታ ሰበይትን እቲ ወዳን (12፡1-2) ንክርስቶስን እስራኤልን ዘመልክት ይመስል (12፡5-6) ሰይጣን ብብዙሕ መልክዕ ከም እቲ ዓብዪ ገበል፣ እቲ ኣረጊት ተመን፣ እቲ ድያብሎስ ተገሊጹ ኣሎ (12፡9, 20፡2) ዘመንን ዘመናትን ፈረቓ ዘመንን (12፡14) ምስቶም 1,260 መዓልታት (12፡6) ሓደ እዩ። እቲ ካብ ባሕሪ ዝወጽእ ኣራዊት (13፡1-10) እቲ ኣብ መጻኢ ኣብ ዓለም ዝመልኽን ናቱ ግዝኣትን የመልክት። እቲ ካብ ምድሪ ዝወጽእ (13፡11-17) እቲ ናይ ሓሶት ነብዪ እዩ (19፡20) ። እታ ኣመንዝራ (17፡1) ብእተፈላለየ መገዲ ከም እታ ዓባይ ከተማ (17፡18)፣ ከም እታ ዓባይ ባቢሎን (17፡5)፣ ኣብ ሸውዓተ ኣኽራን ከም እትቕመጥ (17:9) መብዛሕትኡ ጊዜ ባክስላይድ ከም ዝገበረ ክርስትያን እያ እትትርጐም። እቲ እታ ሰበይቲ እትቕመጠሉ ማያት(17፡1) ህዝቢ ዓለም የመልክት (17፡15) እቶም 10 ቐርኒ (17፡12) እቶም ምስቲ ኣራዊት ዝምድና ዘለዎም 10 ነገስታት እዮም (13፡1 ፣ 17፡3, 7-8, 11-13, 16- 17) እቲ ገንሸል እቲ ጐይታ ጎይቶትን ንጉስ ነገስታትን እዩ (17፡14) እቲ ጻዕዳ ሻሽ ነቲ ጽድቂ እቶም ቅዱሳት የመክልት (19፡8) እቲ ኣብ ኣምበላይ ፈረስ እተቐመጠ (19፡11-16,19) ክርስቶስ፣ እቲ ንጉስ ነገስታት ከም ዝዀነ ብንጹር ተመልኪቱ ኣሎ እቲ ቃላይ ሓዊ ከም ካልኣይ ሞት ተገሊጹ ኣሎ (20፡14) የሱስ ክርስቶስ እቲ ሱር ዳዊትን ዘርኡን እዩ (22፡16)

ምልክታት(Symbols) ንምንታይ ከም ዘመልክቱ፡ ነፍሲ ወከፍ ሰብ ስምምዕ ኣለዎ ማለት ኣይኰነን። ይዅን ደኣ እምበር፡ ኣብ ምትርጓም ምስ`ላዊ ቋንቋን ሲምቦልን ሓደ መፍትሕ ዝዀነ ነገር፡ ተመሳሳልቲ ንዝዀኑ እምነጽሑፋት ምንጽጻር እዩ። ነኣብነት ዝበዝሑ እቶም ኣብ ራእይ ዮሃንስ ዘለዉ ምስሊታት (Images) ኣብቲ ካልእ ክፍሊ መጽሓፍ ቅዱስ፡ ብፍላይ ከኣ ኣብ ብሉይ ኪዳን ኣለዉ። ሕቶ 7. ተመሳሳልቲ ንዝዀኑ እምነ-ጽሑፋት ምንጽጻር ብኸመይ ንሓደ ኣንባቢ ንኽትርጉም ይግዝዎ ግለጽ። ሓደ ሓደ ጊዜ መጽሓፍ ቅዱስ ባዕሉ ነቲ ናቱ ምስ`ላዊ ቋንቋ ይትርጉሞ እዩ። ዮሃንስ፡ እቶም ሸውዓተ ኮዋኽብቲ (1፡16) ነቶም ሸውዓተ መላእኽቲ ይውክሉ (1፡20) ኢሉ ነጊሩ። እንተዳኣ እቶም ምልክታት(ሲይምቦልስ( በቲ ጸሓፊ ተገሊጾም ኰይኖም፡ ብዛዕባ እቲ ትርጒሞም ርግጽ ኪንከውን ንኽእል ኢና፡ ነቲ ጽሑፍ እውን ብትብዓት ኪንሰብኮ ንኽእል ኢና። ሓደ ሓደ ጊዜ ታሪኽ ንትንቢታዊ እምነ-ጽሑፋት ንኪንትርጉሞም የኽእለና እዩ። ኣብነት እቲ ኣብ ትንቢት ዳኒኤል ምዕራፍ ክልተ ዘሎ ንጉስ ባቢሎን ዚሓለሞ ዳኒኤል ከኣ ዚተርጐሞ። እዞም ኣርባዕተ ተኸታተልቲ መንግስታት እዚኣቶም፡ መንግስቲ ባቢሎን፣ መንግስቲ ሜድዮ-ፐርሽያ፣ መንግስቲ ግሪኽን መንግስቲ ሮማን ከም ዝዀኑ ታሪኽ ይነግረና። ንክፋል ናቲ ኣብ ማቴዎስ 24 ዘሎ ትንቢታት እውን ኪንርደኦ ንኽእል ኢና ምኽንያቱ እቲ ታሪኻዊ ፍጻሜታት ኣብቶም መበቆላዊ መልእኽቲታት ብርሃን ስለ ዘብርሃልና። እቲ «ንድሕሪት ምጥማት ንቕድሚት ካብ ምጥማት ዚቀለለ እዩ» ዝብል ዘረባ ትንቢት ብዝምልከት ብርግጽ ሓቂ እዩ። ሕቶ 8. ምስ ትንቢት ብምዝማድ፡ «ንድሕሪት ምጥማት ንቕድሚት ካብ ምጥማት ዚቀለለ እዩ» ብዛዕባ ዝብል ዘረባ ክልተ ኣብነት ሃብ። ኣብ ካልእ እዋን ድማ፡ ሓደ ምልክት (Symbol) ንምንታይ ከም ዝውክል ንኽትፈልጦ ኣዚዩ ከቢድ እዩ። ቤት ኣብ ዘይጽኑዕ መሰረት ኪትስረት ኣይግባእን። ሓደ ሃዳኒ ብምኽንያት ግመ፡ ዘብራ ዲያ ወይ ዓጋዘን ፈልዩ ከየለለየ ናብ እንስሳ ክትኵስ ኣይግባእን። ሓደ ሰባኺ ብዛዕባ እቲ «ሓደ መንኰርኰር ኣብ ውሽጢ እቲ ሓደ መንኰርኰር ከም ዘሎ» ዝመስል (ህዝ 1፡16) ብትብዓት ኪሰብኽ ኣይክእልን። ምናልባት ንስኻውን ከም ዳኒኤል ብዛዕባ ሓደ ትንቢት ን 21 መዓልቲ ዚኣክል ገጽ ጐይታ ደሊኻ ትኸውን። (ዳን 10)፡ ግናኸ ገና ርግጽ ኣይኰንካን ብዛዕባ እቲ ትርጉማ። ነኣብነት ብዛዕባ እቲ ኣብ ራእይ 13፡1 ዘሎ 3 ይ ቐርኒ እቲ ኣራዊት እንታይ እዩ ትርጉሙ ርግጸኛ ኣይኰንካን ትኸውን። ይዅን ደኣ እምበር፡ ብዛዕባ እዛ ጥቕሲ እዚኣ ሓሳብ ኪትህብ ትድረኽ ትኸውን። ኵሉ ሳዕ እቲ ዮሃንስ ሃዋርያ ዝገበሮ ኪትገብር ትኽእል ኢኻ። ዮሃንስ ነቲ ዝረኣዮ ነገር ከይተርጐመ ተዛሪብዎ። ካብ ናይ ዮሃንስ ዝበልጽ ብርሃን እንተ ዘይብልካ፡ ንሰባት ናብ ጸልማት ኣይትምራሕ። «እግዚኣብሄር ከምዚ ይብል ኣሎ!» ብዝብል ምትእምማን ኪትሰብኮም ወይ ኪትምህሮም እትኽል ካልኦት ዓሰርተ ሽሕ ጽሑፋት ኣለዉ!

92

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ 10.2.3

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

እቲ ትንቢት ቃል-ብቓል ዲዩ ኪፍጸም ወይስ ብምስ`ላዊ ወስን

1) ቃል-ብቓል ፍጻመ ልክዕ ከምቲ ዘይልወጥ ፊደል እቲ ሕጊ ኣይልወጥን። ሚኪያስ እቲ መሲህ ኣብ ቤትልሄም ከም ዝውለድ ተነቢዩ (ሚክ 5፡2)። እዚ ትንቢት እዚ ልክዕ ከምቲ ፍደል ሕጊ፡ ቃል-ብቓል እዩ ተፈጺሙ። ኣብዚ ትንቢት እዚ ምስ`ላዊ ቋንቋ ዝባሃል ነገር የለን። ቤት-ልሄም ማለት ቤት-ልሄም እዩ። 2) ትንቢት ከኣ ብምስ`ላዊ መገዲ ኪፍጸም ይኽእል እዩ። ምስ`ላዊ ፍጻመ ከም ቃ-ብቓል ፊደል እቲ ሕጊ ዘይኰነስ ከም መንፈስ እቲ ሕጊ ከም ማለት እዩ። ነቲ ቃል-ብቓል ፍጻመ ቀጠው ኣቢሉ ከም ዝሓዘካ ካምቻ እንተዳኣ ሓስብናዮ፡ ምስ`ላዊ ፍጻመ ድማ ከም ዘላቅ ጃኬት እዩ። ነቲ ኣብ ምልክያስ ዘሎ ብዛዕባ እቲ ከም ናይቲ መሲሕ ጸራጊ መገዲ ዝዛረብ ክፍሊ ትመልከት።

«እንሆ፣ እታ ዓባይን እተፍርህን መዓልቲ እግዚኣብሄር ከይመጸት፣ ነብዪ ኤልያስ ክልእከልኩም እየ። ኣነ መጺኤ ንምድሪ ብዘጽንት መርገም ከይወቕዓስ፣ ንሱ ልቢ ኣቦታት ናብ ደቂ፣ ልቢ ደቂ ድማ ናብ ኣቦታቶም ኪመልስ እዩ።» (4፡5-6) ኣርባዕተ ሚእቲ ዓመት ድሕሪ ምልክያስ ምንባዩ፡ ዮሃንስ መጥምቕ ኣገልግሎቱ ጀሚሩ። እቶም ካህናትን ሌዋውያንን ምስኡ ተዛሪቦም። ከምዚ ኢሎም ሓቲተሞ፡ «ነቶም ዝለኣኹና ምላሽ ምእንቲ ኽንህቦምሲ፡ ብዛዕባ ርእስኻ እንታይ ትብል፡» በልዎ(ዮሃ 1፡21)። ደሓር፡ እቶም ደቀ መዛሙርቲ ምስ የሱስ ኣገዳሲ ዝርርብ ነይሩዎም። «ደቀ መዛሙርቱ ኸኣ፡ ንምንታይ ደኣ ጸሓፍቲ፡ ቅድም ኤልያስ ኪመጽእ ይግባእ፡ ዚብሉ፧ ኢሎም ሐተትዎ። ንሱ ኸኣ መሊሱ በሎም፡ ብሓቂ ቅድም ኤልያስ ይመጽእ፡ ንዅሉ ድማ የቕንዕ። ኣነ ግና እብለኩም አሎኹ ኤልያስ ቅድሚ ሕጂ መጺኡ፡ ከም ዝደለዩ ገበርዎ እምበር፡ ኣየለልይዎን። ንወዲ ሰብ ድማ ከምኡ ንሳቶም ሓሳረ መከራ ኼጽግብዎ እዮም። ሽዑ ደቀ መዛሙርቱ ብዛዕባ ዮሃንስ መጥመቕ ከም ዝበሎም ኣስተውዐሉ።» (ማቴ 17፡10-13) ስለዚ ከኣ ዮሃንስ ንሱ ኤልያስ ከም ዘይኰነ ነጊርዎም፡ የሱስ ግና ኤልያስ እዩ ኢልዎም! መን እዩ ሓቀኛ? ክልቲኦም። እታ ነዛ ግድል እዚኣ እንርዳኣላ መፍትሕ፡ ትንቢት ምልክያስ ቃል-ብቓል ዘይኰነስ ብምስ`ላዊ ከም እተፈጸመ ምስትውዓል እያ። ኣብዚ እቲ ብዛዕባ ዮሃንስ መጥምቕ እተዋህበ ናይ ዘካርያስ ትንቢት ሓጋዚ እዩ፡ «ንሱ ብቑዕ ህዝቢ ንእግዚኣብሄር ኬዳሉ፡ ልቢ ኣቦታት ናብ ውሉድ፡ ንዘይእዙዛት ድማ ናብ ጥበብ ጻድቃን ኪመልስ፡ ብመንፈስ ኤልያስን ብሓይሉን ቀቅድሚኡ ኪኸይድ እዩ።» (ሉቃ 1፡17)። ስለዝስ በቲ ምስ`ላዊ ኣዘራርባ ኤልያስ መጺኡ እዩ። እዚ ማለት፡ ከም ኤልያስ ሓያል ዝዀነ ነብዪ መጺኡ። ቃል-ብቓሉ፡ ዮሃንስ ኤልያስ ኣይኰነን፡ ዮሃንስ ዮሃንስ እዩ። ይዅን ደኣ እምበር ብምስ`ላዊ ኣዘራርባ፡ ዮሃንስ እቲ ብትንቢት እተነግረሉ ጸራጊ መገዲ እዩ፡ ኤልያስ እዩ። ክልቲኡ ሓቅን ሓሶትን፡ እወን ኣይኰነን ዝትርጐሙ መልስታት ኣይንፈቱን። ይዅን ደኣ እምበር ኣብ ህይወት፡ ከምዚ ዓይነት ባህሪ ዘለዎም ብዙሓት ሕቶታት ኣለዉ። ሕቶ 9፡ ሓቂ ወይ ሓሶት፡ ዮሃንስ መጥምቕ ኤልያስ እዩ። ግለጽ ሕቶ 10፡ ገለ ገለ ትንቢታት ቃል-ብቓል እዮም ዝፍጸሙ፡ ገለ ገለ ግና ብምስ`ላዊ እዮም ዝፍጸሙ። ናይ ሚክያስ ትንቢት ብዛዕባ ቤት-ልሄም __________________ እዩ ተፈጺሙ፡ ይዅን ደኣ እምበር ናይ ምልክያስ ትንቢት ብዛዕባ ኤልያስ _________________________ እዩ ተፈጺሙ። ብዛዕባ እንደገና ምህናጽ እታ መቕደስ (ህዝ 40-48) ዝዛረብ ናይ ህዝቅኤል ትንቢትከ? ህዝቅኤል ብዛዕባ መጠን እቲ መቅደስ፣ እቲ ምድሩ፣ ምልክታት፣ እንስሳታት ዚስዋኣሉ፣ ናይ ክህንነት ክዳን ፣ ምክፍፋል እታ ምድሪ ኣብ መንጎ እስራኤላውያን ፡ እንደ ገና ድማ ካብቲ መቅደስ ዝውሕዝ ሓያል ሩባ። ካብቲ ታሪኻዊ ዓውደ-ጽሑፍ፡ ህዝቅኤል ኣብ ባቢሎን ምስቶም ምሩኻት እንከሎ ነዚ ትንቢት ከም እተቐበሎን ከም እተነበዮን ንፈልጥ። ሽዑ መቅደስ፣ ክህንነት፣ መስዋእትታት ዝባሃል ነገር ኣይነበረን። ናይ ህዝቅኤል ትንቢት ክሳዕ ሎሚ ኣይተፈጸመን። ናይ ህዝቅኤል ትንቢት ነቲ ኣብ ምርኮ ዝነበረ ህዝቢ ኣዚዩ ከም ዘበራትዖ ሕቶ የለን። እቲ ዚሰግድሉ ስፍራ ከም እንደገና ከም ዝህነጽ ኪሰምዑ ከለዉ ኣዚዮም ተሓጒሶም ኣለዉ። ሓደ መዓልቲ ተሓድሶ ከም ዝኸውን ኪሰምዑ ከለዉ፡ ልቦም ተጸናኒዑ እዩ። ህዝቅኤል መቅደስ ሪኡ። እሞ ሎሚ፡ ንናይ ህዝቅኤል ትንቢት ቃል-ብቓል ዶ ንተርጉሞ ወይስ ብምስ`ኣላዊ? እቲ መቅደስ እንደገና ኪህነጽ፡ እቲ ናይ ብሉይ ኪዳን መስዋእቲታት እንደ ገና ኪጅመር ዲና እንጽበ? እንስሳታት ኣብ ዝስዋኣሉ መቅድስ ካብ ዝውሕዝ ሩባ ብትዓቢ ኦም ምእንቲ ኪፍወሱ ቆጽላ ንኽበልዑ ዶ ህዝቢታት ኪመጹእ እዮም? እዚ ዶ ናይ ኣምላኽ ቃል-ብቓል መደብ ንመጻኢ እዩ? ብዛዕባ ናይ ህዝቅኤል መቅደስ ናይ መጽሓፍ ቅዱስ ልቃውንቲ ኣብ ክልተ ኪምቀሉ ይኽእሉ። እቲ ሓደ ጉጅለ ነቲ ትንቢት ብምስ`ላዊ ይትርጉሞ፡ እቲ ካልኣይ ጉጅለ ድማ ቃል-ብቓል ይትርጉሞ። ንትንቢት ህዝቅኤል ብምስ`ላዊ ዝትርጉምዎ እተኸበሩ ሊቃውንቲ ኣለዉ። እዞም ሊቃውንቲ እዚኣቶም ምንጣቅ ማሕበር ቅድሚ መከራ ከም ዝፍጸም ዘይኣምኑ እዮም። እቲ መቅደስ፣ እቶም ካህናት፣ እቲ ምስዋእ እንስሳታት ብሉይ ኪዳን እቲ ኣብ መንጎ እስራኤልን ኣምላኽን ዝነበረ ድልድል እዩ ይብሉ። እቲ ናይ እብራውያን መጽሓፍ ክርስቶስ ልቀ ካህንና ኰይኑ እዩ ንዝበሎ የዘክሩና። ብእኡ ኵሉ እቲ ብዛዕባ ክህንነትን መስዋእትታትን ዝምልከት ናይ ብሉይ ኪዳን ትእዛዛት ተሰሪዙ(ተደምሲሱ( እዩ (እብ 7፡12-28) ይብሉ። እዞም ልቃውንቲ እዚኣቶም ሊቃውንቲ እዚኣቶም፡

93

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ብፍሉይ ዘይኰነስ ብሓፈሻዊ መገዲ ብዛዕባ እቲ ራእይ እተፈላለዩ መግለጺታት ይህቡ። ካልኦት እተኸበሩ ሊቃውንቲ፡ ነቲ ናይ ህዝቅኤል ትንቢት ቃላ-ብቓል ይትርጉምዎ። መብዛሕትኦም እዞም ሊቃውንቲ እዚኣቶም ምንጣቅ ማሕበር ቅድሚ መከራ ከም ዝፍጸም ዝኣምኑ እዮም። ክርስቶስ ኣብ ምድሪ ንሓደ ሽሕ ዓመት ኪገዝእ ዳግም ኪምለስ እዩ ኢሎም ይኣምኑ። እታ መቅደስ ኣብ ዮሩሳሌም ኪትህነጽ እያ ኢሎምውን ይኣምኑ። ክርስቶስ ሊቀ ካህንናት ከም ዝዀነ ይሰማምዑ፣ እቶም ናይ ብሉይ ኪዳን ናይ እንስሳታት መስዋእቲታት ንቕድሚት ናብ ክርስቶስ የመልክቱ ከም ዝነበሩ ይኣምኑ። ይዅን ደኣ እምበር እቶም ናይ ሽሕ ዓመት ናይ እንስሳታት መስዋእቲታት ንድሕሪት ናብ ክርስቶስ ዘመልክቱ መዘከርታ ኪዀኑ እዮም ይብሉ። ናይ ህዝቅኤል ራእይ ኣዚዩ ፍሉይ ትንቢታዊ እምነ-ጽሑፍ እዩ። ትሽዓተ ምዕራፋት ዝሓዘ እዩ፡ ካልኦት ገጻትን ዝርዝራትን እውን ይውስኽ። ብምኽንያት እዞም ዝርዝራት እዚኣቶም፡ ፍጻሜ እዚ ራእይ እዚ ቃል-ብቓል ኣይኰነን ኪትብል ብጣዕሚ ከቢድ እዩ። ንሕና እቶም ምንጣቅ ማሕበር ቅድሚ መከራ ከም ዝፍጸም ንኣምን ኣብ መጻኢ ኪፍጸሙ እንጽበዮም ምስቲ መቅደስ ዝተኣሳሰሩ ካልኦት ነገራት እውን ኣለዉ። እቲ መቅደስ ቃል-ብቓል ኪህነጽ ኢና እንጽበ። እንተ ተጋጊና እሞ ከኣ ሽዑ መጻሕፍቲ ይሕተሙ እንተዳኣ ኰይኖም፡ ጐይታ ድሕሪ ምምጻኡ ብሓጐስ እተፈልየ ትርጉም ኪንሓትም ኢና። ሕቶ 11. ስለ ምንታይ እዩ ገለ ሰባት እዚ ናይ ህዝቅኤል ትንቢት ምዕራፍ 40-48 ቃል-ብቓል ኪፍጸም እዩ ኢሎም ዚኣምኑ? ሕቶ 12. ነዞም ድሮ ዝገለጽናዮም ሰለስተ መምርሒታት ምትርጓም ትንቢት ጽማቕ ጸሓፍ። 10.2.4

እቲ ሕጊ ብዙሕ-ፍጻመ ዘለዎ ትንቢት ድዩ ወይስ ኣይፋሉን ፍለጥ

ትንቢት ብደረጃታት ወይ ከኣ ካብ ሓደ ጊዜ ንላዕሊ ኪፍጸም ይኽእል እዩ። እዚ ሓቂ እዚ ሓደ ሓደ ጊዜ ከም «ሕጊ ብዙሕ ፍጻመ» (The Law of multiple fulfilment) ተባሂሉ ይጽዋዕ። እቶም ነብያት ብዛዕባ ምጽኣት ክርስቶስ ብዙሕ ነገራት ተነብዮም። «ሕጻን ተወሊዱልና፡ ወዲ ተውሂብና እዩ እሞ፡ እቲ ግዝኣት ከኣ ኣብ መንኲቡ እዩ፡ ስሙውን ግሩም፡ መካር፡ ብርቱዕ ኣምላኽ፡ ኣቦ ዘለኣለም፡ መስፍን ሰላም ኪስመ እዩ።» (ኢሳ 9፡6) ሎሚ ንትንቢት ኢሳያስ ከነጽነዖ ከሎና፡ እቲ ጠቒስዎ ዘሎ ህጻን ኣብቲ ቀዳማይ ምጽኣት ክርስቶስ ኣብ ቤትልሄም ከም እተወልደ ንፈልጥ። ይዅን ደኣ እምበር እቲ ግዝኣት ግና ኣብ መንኵቡ ኣይነበረን ሽዑ። ንኻልኣይ ጊዜ ዳግም ኪሳዕ ዝመጽእ፡ እቲ ግዝኣት ኣብ መንኵቡ ኣይኪኸውንን እዩ። ስለዝስ እዚ ትንቢት እዚ ብደረጃ ከም ዝፍጸም ንርኢ ኣለና። ስለዝስ ኣብ ኢሳያስ 9፡6 ሕጊ ብዙሕ-ፍጸመ ኣሎ። ሕቶ 13. ንሕጊ ብዙሕ-ፍጻመ ግለጽ። እቶም ነብያት ብዛዕባ ምምጻእ ክርስቶስ ክዛረቡ ከለዉ፡ ብኽልተ ደረጃ (ብቀዳማይ ጊዜን ብኻልኣይ ጊዜን) እዩ መጺኡ። ኣብቲ ቀዳማይ ጊዜ የሱስ መጺኡ ኣብ ጎልጎልታ ሞይቱ። ኣብቲ ካልኣይ ጊዜ ናብ ደብረ ዘይቲ ኪመጽእ እዩ። እዚ እቶም ነብያት ነቲ ኣብ መንጎ እዞም ክልተ ኣኽራን (ምምጻእ ክርስቶስ) ዝነበረ ለሰ ከም ዘይረኣይዎ የረዳካ። ካብቲ ኣረኣእያኦም፡ ነቶም ክልተ ኣኽራን ከም ሓደ እዮም ሪአሞም (ንእትስዕብ ስእሊ ተመልከት ኢኻ) ። እቶም ነብያት ክርስቶስ ኪሳቐን ኪነግስን ከም ዝመጽእ ተነቢዮም። ክልተ እተፈላለዩ ምጽኣት ክርስቶስ ከም ዘለዉ ንኪንበዩ ኣምላኽ ኣይፈቐደሎምን። ነቶም ክልተ እተፈላለዩ ምጽኣት ክርስቶስ ዘይምልላይ ከኣ ኣይሁድ ንየሱስ ከም መሲሕ ከም ዝነጽግዎ ገይሩዎም። ትንቢት ብደረጃታት (Stages) ኪፍጸም ከም ዝኽእል ኣይተረድኡን። እዚ ኣዚዩ ኣገዳሲ ሀርመኑቲካዊ መርሖ እዩ። ኣብቲ ዕዮ ኽፍልን ዕዮ ገዛን ገለ ክፋል ማቴዎስ 24 ኪትትርጉሙ ኢኹም። ሽዑ ድማ እቲ «ሕጊ-ብዙሕ ፍጻመ» ሓጋዚ ኰይኑ ኪትረኽብዎ ኢዅም። እዞም እትሪእዎም ዘለኹም ቁጽሪ ኣኽራን በቲ ጠጠው ኢልክምሉ ዘለዅም ስፍራ እዮም ዝውሰኑ።

ሕቶ 14. እቲ «ንወደይ ካብ ግብጺ ጸዋዕኵዎ» ዝብል ሓሳብ(ሆሴእ 11፡1) ብኸመይ ክልተ ሳዕ ከም እተፈጸመ ግለጽ።

94

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ሆሴእ 11፡1 ነቲ መሲሕ ከም ዘመልክትሲ፡ እቲ ነብዪ ኰነ እቶም ናይ መጀምርታ ሰማዕቲ ከም ዘይተረድእዎ እዩ ዘርእየካ። ማቴዎስ ሃዋርያ ብምርሒት መንፈስ ቅዱስ፡ እዚ ሓሳብ እዚ ንክርስቶስ ከም ዘመልክት ገይሩ ገሊጽዎ። ብኸምዚ ከኣ ትንቢታዊ ፍጻመ ሂብዎ። እቶም ናይ ሓድሽ ኪዳን ጸሓፍቲ ብዙሕ ከምዚ ዓይነት ነገራት ገይሮም ኣለዉ። ሕቶ 15. ዮኤል 2፡28-32 ብኸመይ ክልተ ፍጻመ ይህልዎ? ሕቶ 16. እታ ኢሳያስ 61፡1-2 እተፈጸመትላ ሉቃስ 4፡17-21 ጥራይ ዲያ? ሕቶ 17. ነቶም ሓሙሽተ ሓፈሻዊ መምርሒታት ምትርጓም ትንቢት ኢና እነጽንዕ ዘለና። ነቶም ድሮ ዚረኣናዮም ኣርባዕተ ዘርዝሮም።

10.2.5

ትንቢት ከተጽንዕ ከሎኻ መንፈስ ትሕትና ኣርኢ

ሓደ ጊዜ ንዅሎም ብዛዕባ ትንቢት ዝምልከቱ ሕቶታት መልሲ ኣለኒ ዝብል ዝነበረ መንእሰይ ኣገልጋሊ ቃል ኣምላኽ ነበረ። ኪምህር ከሎ፡ ነፍሲ ወከፍ እቲ ዝዛረቦ፡ «እግዚኣብሄር ከምዚ ይብል ኣሎ!» ዚዓይነቱ ደረጃ ዝበጽሐ ነይሩ። ዋላ ኣብቶም ንኽትርደኦም ኣዚዮም ከበድቲ ትንቢታት ከይተረፈውን ንምጥርጣር ወይ ከኣ ዘይምስምማዕ ስፍራ ኣይሓደገን። ብዛዕባ ኵሉ ነገር ርግጽ ነይሩ። ንሓደ ምስኡ ዘይተሰማመዐ ሰብ፡ «ኣነ ተጋጊኻ ኣለኻ እንተዳኣ ኢለካ፡ ተጋጊኻ ኣለኻ!» ዝብል ነይሩ። ሕሉፍ ሓሊፍዎ፡ እዚ መንእሰይ ኣገልጋሊ እዚ፡ እታ የሱስ ብዓወት ናብ ዮሩሳሌም ዚኣተወላ ኣፕሪል 2 ከም ዝነበረት ርግጽ ኰይኑ ይምህር ነበረ። እዚ ብሓደ ኣብ ትንቢት ዳኒኤል ብዝምርኰስ ሓደ እተሓላለኸ ኣገባብ ሕሳብ ገይሩ እዩ ነቲ መልሲ ዚረኽቦ። ሓደ ለይቲ ድማ እዚ መንእሰይ ኣገልጋሊ እዚ ሕልሚ ሓለመ። ናብ መንግስተ ሰማይ ከም ዝኸደ እዩ ሕልሚ ሓሊሙ። ነታ ናይ ወርቂ ጐደና ርኢዋ፣ ነቶም 12 ደጌታት ርኢዎም። ኣብ ምድሪ ካብ ዚሰምዖ መዛሙር ኵሉ ሚሊዮን ጊዜ ዝበለጸ ጽቡቅን ጥዑምን መዛሙር መላእኽቲ ሰሚዑ። ነቲ ዝፋን ኣምላኽ ዚኸበቦ ቀስተ ደማና ሪእዎ። እቲ ኣብቲ ዝፈን ዘሎ ገንሸል እውን ሪእዎ። ብትሕትናን ብፍርሃትን ድማ፣ ኣብ ቅድሚ እታ ዝተሓተት ደርጃ እታ ዝፋን ብገጹ ተደፍአ። ድንገት ከኣ ኣብ መንኵቡ ኢድ ኪትንክዮ ተፈለጦ። «ተንስእ» ዝብል ድምጺ ከኣ ሰምዐ። እተን ስዒበን እተነግረኦ ቃላት ድማ ህይወቱ ለወጣኦ። የሱስ ከኣ ከምዚ በሎ፡ «ነቲ ብዛዕባ ትንቢታት ዝምልክተ ትምህርትኻ ብዓብዩ ተምሳጥ እየ ዝሰምዖ። ኣነ ካብቶም ነብያት ፈጺመ ተረዲአዮ ዘይፈልጥ ነገራት እውን ትምህር ኢኻ። ቅድሚ ናብ ምድሪ ምምላስካ በጃኻ ጊዜኻ ተጠቐመሉ እሞ፡ ግለጸለይን ኣረዳኣንን።» ልክዕ ድሕሪዚ እቲ መንእሰይ ኣገልጋሊ ካብ ድቃሱ ተንሰአ። እታ ሕልሚ ከም ዘይቀጸለት እውን ፈለጠ። ካብታ መዓልቲ እቲኣ ጀመሩ ድማ፡ ምትርጓም ትንቢታት ብዛዕባ ዝምልከት ኣዚዩ ትሑት(humble) ኣቋም ኪህልዎ ከም ዝግባእ ወሰነ። ሕቶ 18. ስለ ምንታይ ኢና ትንቢት ኪንትርጉም ከለና መንፈስ ትሕትና ከነንጸባርቕ ዚግባኣና?

95

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

እቲ ብብርኩ ዝነብር ሰብ ኣርሒቁ ኣይኪወድቅን ፈጺሙ። A man who lives on his knees will never fall far 10.3

ጽማቚ (Summary)

ነቶም ሓሙሽተ ሓፈሻዊ መምርሒታት ምትርጓም ትንቢት፡ ኣብ ትግባረ ብምውዓል ኪንጸምቖም ኢና። ከም ናህና ኣብነት ንማቴ 24፡4-8 ኪንምልከት ኢና።

«የሱስ መሊሱ በሎም፡ ሓደ እኳ ኸየስሕተኩም ተጠንቀቑ። ኣነ ክርስቶስ እየ፡ እናበሉ ብዙሓት ብስመይ ኪመጹ እዮም እሞ፡ ንብዙሓትውን ኬስሕቱ እዮም። ውግእን ወረ ውግእን ክትሰምዑ ኢኹም። ርኣዩ፡ ኣይትሰምብዱ፡ እዚ ዅሉ ኪኸውን ብግዲ እዩ፡ ግናኸ መወዳእታ ገና እዩ። ህዝቢ ናብ ህዝቢ፡ መንግስቲውን ናብ መንግስቲ ኺለዐል እዩ። ኣብ በቦታኡ ድማ ጥሜትን ፌራን ምንቅጥቃጥ ምድርን ኪኸውን እዩ። እዚ ዅሉ ግና መጀመርታ ቕልውላው እዩ።» ንነፍሲ ወከፍ እቶም ሓሙሽተ መምርሒታት ኪንምልከቶም ኢና። ሀ) ነቲ ታሪኻዊ ዓብደ-ጽሑፍ እቲ ትንቢት ፍለጦ ንታሪኻዊ ዓውደ-ጽሑፍ ማቴ 24፡4-8 ንኽንፈልጦ ሰለስተ ሕቶታት ኪንምልስ ኣለና። እተን መልሲ ተሰሚሩወን ኣሎ። 1. እቲ ትንቢት ንመን እዩ ተዋሂቡ? መልሲ፡ እቲ ትንቢት ብየሱስ እዩ ንደቀ መዛሙርቱ ተነጊሩ። 2. መኣስ እዩ እቲ ትንቢት ተዋሂቡ? መልሲ፡ ካብ ስቅለት ክርስቶስ ቁሩብ ኣቀድም ኣቢሉ። 3. ስለ ምንታይ እዩ እቲ ትንቢት ተዋሂቡ? መልሲ፡ ኣቅድም ኣቢሉ እቲ መቅደስ ከም ዝፈርስ ጐይታ ንደቀ መዛሙርቱ ነጊርዎም ነይሩ። ድሕሪኡ ድማ ደቀ መዛሙርቱ ሰለስተ ሕቶታት ሓቲቶም።

«ኣብ ደብረ ዘይቲ ተቐሚጡ ኸሎ፡ ደቀ መዛሙርቱ ብሕት ኢሎም፡ እዚ መኣዝ ኪኸውን እዩ፧ ትእምርቲ ምምጻእካን መወዳእታ ዓለምንከ እንታይ እዩ፧ እስኪ ንገረና፡ እናበሉ ናብኡ ቐረቡ።» (ማቴ 24፡3) ስለዚ ከኣ ከም መልሲ ነተን ሰለስተ ሕቶታት፡ የሱስ ትንቢት ነጊርዎም። ለ) ነቲ ኣብቲ ትንቢት ዘሎ ምስ`ላዊ ቋንቋ ኣለልዮ መብዛሕትኡ እቲ ኣብዛ ትንቢት እዚኣ ዘሎ ቋንቋ ቃል-ብቓል እዩ ዝመስል። ሓሰውቲ ክርስቶሳት፣ ውግእ፣ ጥሜት፣ ምንቅጥቓጥ ምድሪ፣ ወዘተ ንካልእ ነገራት ዝውክሉ ኣይመስለንን። እታ ኣብ ማቴ 24፡4-8 ሓንቲ ምስ`ላዊ ቋንቋ፡ እታ ኣብ ጥቕሲ 8 ዘላ፡ «ናይ ሕርሲ ቕልውላው(በርዝ ፐይን( እትብል እያ። ኣብዚ የሱስ ነቲ ዝመጽእ ጊዜ ናዕቢ ህውከተን ሕንፍሽፍሽን ምስቲ ሓንቲ ነፍሰ ጾር ሰበይቲ ቅድሚ ሕርሲ ዝህልዋ ናይ መጀመርታ ቕልውላው ኣመሳሲልዎ። እቲ ነጥቢ እንታይ እዩ ንዝብል ሕቶ፡ እቶም ኣብ ማቴ 24፡4-7 ዘለዉ ጸበባታት ምልክት ዘመን መወዳእታ ዘይኰኑስ ነቲ ምጅማር ዘመን መወዳእታ እዮም ዘመልክቱ። ሐ) እቲ ትንቢት ቃል-ብቓል ዲዩ ኪፍጸም ወይስ ብምስ`ላዊ ወስን ንሕና እቶም ምንጣቅ ማሕበር ቅድሚ መከራ ከም ዝፍጸም ንኣም ናይ ማቴ 24፡4-8 ቃል-ብቓል ፍጸመ ኢና እንጽበ። መ) እቲ ሕጊ ብዙሕ-ፍጻመ ዘለዎ ትንቢት ድዩ ወይስ ኣይፋሉ ፍለጥ እወ! ምኽንያቱ ካብታ ጐይታና እተዛረባ ጊዜ ጀሚርካ፡ ናይ ሓሶት ክርስቶሳት፣ ውግእ፣ ጥሜትን ምንቅጥቓጥ ምድር ናይ ኵሉ ወለዶታት መለለዪ (characteristic) እዮም። ረ) ትንቢት ከተጽንዕ ከሎኻ መንፈስ ትሕትና ኣርኢ(ኣንጸባርቕ ) ኵሎም ናይ መጽሓፍ ቅዱስ መማህራን ምሳና ከም ዘይሰማምዑ ንፈልጥ። ብእተኻእለና መጠን ብዅሉ ዓቅምና፡ ነዞም ጥቕሲታት እዚኣቶም ብትሕትና ኪንገልጾም ፈቲንና ኣለና። እዚኣ ነታ ጽማቚ እቶም ሓሙሽተ ሓፈሻዊ መምርሒታት ምትርጓም ትንቢት ትዛዝማ። ስዒቡ ዕዮ ገዛ ኣሎ።

96

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

ሀርመነቲክስ(ሕጊ ምትርጓም) ስለ ዘጽናዕካ የቐንየልና! ነቲ ቃል ሓቂ ብትኽክልን ብግቡእን ኪትመቕሎ ኣምላኽ ይደግፍካ!

10.4

ዕዮ ክፍሊ

ሕቶ 19. ንማቴ 24፡9 ንምጽናዕ ነቶም ሓሙሽተ ሓፈሻዊ መምርሒታት ተኸተል።

«ሽዑ ንመከራ ኣሕሊፎም ኪህብኹምን ኪቐትሉኹምን እዮም። ብዛዕባ ስመይ ከኣ ኣብ ኵሎም ኣህዛብ ጽሉኣት ክትኰኑ ኢኹም» ሀ) ነቲ ታሪኻዊ ዓብደ-ጽሑፍ እቲ ትንቢት ፍለጦ ለ) ነቲ ኣብቲ ትንቢት ዘሎ ምስ`ላዊ ቋንቋ ኣለልዮ ሐ) እቲ ትንቢት ቃል-ብቓል ዲዩ ኪፍጸም ወይስ ብምስ`ላዊ ወስን መ) እቲ ሕጊ ብዙሕ-ፍጻመ ዘለዎ ትንቢት ድዩ ወይስ ኣይፋሉ ፍለጥ ረ) ትንቢት ከተጽንዕ ከሎኻ መንፈስ ትሕትና ኣርኢ ሕቶ 20. ንማቴ 24፡15-18 ንምጽናዕ ነቶም ሓሙሽተ ሓፈሻዊ መምርሒታት ተኸተል።

«እቲ ብነብዪ ዳንኤል እተባህለ ናይ ጥፍኣት ርኽሰት ኣብታ ቅድስቲ ስፍራ ቘይሙ እንተ ርኤኹም፡ - እቲ ዜንብብ የስተውዕል፡ -ሽዑ ኣብ ይሁዳ ዘለዉ ናብ ኣኽራን ይህደሙ። ኣብ ዝባን ናሕሲ ዘለዉ ኸኣ ካብ ቤቱ ገለ ኺማላእ ኣይውረድ። ኣብ ወፍሪ ዘሎ ድማ ክዳኑ ኺወስድ ንድሕሪት ኣይመለስ።» ሀ) ኪትደግሞ ኣየድልየካን። ምኽንያቱ ንሕቶ 19 ኪትምልስ ከሎኻ ድሮ መሊስካዮ ሰለ ዘለኻ ለ) ነቲ ኣብቲ ትንቢት ዘሎ ምስ`ላዊ ቋንቋ ኣለልዮ ሐ) እቲ ትንቢት ቃል-ብቓል ዲዩ ኪፍጸም ወይስ ብምስ`ላዊ ወስን መ) እቲ ሕጊ ብዙሕ-ፍጻመ ዘለዎ ትንቢት ድዩ ወይስ ኣይፋሉ ፍለጥ ረ) ትንቢት ከተጽንዕ ከሎኻ መንፈስ ትሕትና ኣርኢ

10.5

ዕዮ ገዛ

ንማቴ 24፡27-28 ንምጽናዕ ነቶም ሓሙሽተ ሓፈሻዊ መምርሒታት ተኸተል። «

«በርቂ ኻብ ምብራቕ በሪቑ ኽሳዕ ምዕራብ ከም ዚርኤ፡ ምጽኣት ወዲ ሰብ ከኣ ከምኡ ኪኸውን እዩ። ኣብቲ ገምቢ ዘለዎ፡ ኣሞራታት ከኣ ናብኡ ኺእከቡ እዮም።» ሀ) ነቲ ታሪኻዊ ዓብደ-ጽሑፍ እቲ ትንቢት ፍለጦ ለ) ነቲ ኣብቲ ትንቢት ዘሎ ምስ`ላዊ ቋንቋ ኣለልዮ ሐ) እቲ ትንቢት ቃል-ብቓል ዲዩ ኪፍጸም ወይስ ብምስ`ላዊ ወስን መ) እቲ ሕጊ ብዙሕ-ፍጻመ ዘለዎ ትንቢት ድዩ ወይስ ኣይፋሉ ፍለጥ ረ) ትንቢት ከተጽንዕ ከሎኻ መንፈስ ትሕትና ኣርኢ

97

ትኽክለኛ ኣተሓሕዛ ቃል ኣምላኽ

መጽሓፍ ቅዱስ ንምትርጓም ዝሕግዙና ዓሰርተ መርሖታት

98