Data Loading...
Terjemahan lan Pitutur Luhur Pupuh Kinanthi Flipbook PDF
Terjemahan lan Pitutur Luhur Pupuh Kinanthi
101 Views
64 Downloads
FLIP PDF 1.13MB
MATERI
BASA JAWA
SERAT WEDHATAMA PUPUH KINANTHI TEGES ING BASA INDONESIA LAN ISINE
DENING
SITI NURLAILA
KANGGE KELAS XII SMK
MATERI KELAS XII
1
SERAT WEDHATAMA
PUPUH KINANTHI
Pada I Mangka kanthining tumuwuh, Salami mung awas eling, Eling lukitaning alam, Dadi wiryaning dumadi, Supadi nir ing sangsaya,
Isi pada I
Yeku pangreksaning urip. Pitutur supaya ing urip, wong tansah eling lan waspada. Eling sing dikarepake yaiku eling
marang
pituduh
utawa
tuladha
piwulangan kang diwenehake dening alam. Teges ing basa Indonesia Padahal bekal hidup, selamanya waspada dan ingat, Ingat akan pertanda yang ada di alam ini, Menjadi kekuatannya asal-usul, supaya lepas dari sengsara. Begitulah memelihara hidup.
MATERI KELAS XII
2
SERAT WEDHATAMA
PUPUH KINANTHI
Pada II Marma den taberi kulup, Angulah lantiping ati, Rina wengi den anedya, Pandak panduking pambudi, Bengkas kahardaning driya, Supaya dadya utami.`
Isi pada II
Pitutur Teges ing basa Indonesia Maka rajinlah anak-anakku, Belajar menajamkan hati, Siang malam berusaha, merasuk ke dalam sanubari, melenyapkan nafsu pribadi, Agar menjadi (manusia) utama.
supaya
ngulah
lantiping
(mempertajam) ati lan nyingkiri hawa nepsu supaya dadi manungsa kang duweni budi kang luhur.
MATERI KELAS XII
3
SERAT WEDHATAMA
PUPUH KINANTHI
Pada III Pangasahe sepi samun, Aywa esah ing salami, Samangsa wis kawistara, Lalandhepe mingis mingis, Pasah wukir reksamuka, Kekes srabedaning budi.
Isi pada III APitutur babagan cara nglantipake ati, yaiku kanthi cara semedi ing papan kang sepi utawa
Teges ing basa Indonesia Mengasahnya di alam sepi (semedi), Jangan berhenti selamanya, Apabila sudah kelihatan, tajamnya luar biasa, mampu mengiris gunung penghalang, Lenyap semua penghalang budi.
uga bisa dikarepake cara prihatin. Lantiping ati bisa ngikis pepalang budi.
MATERI KELAS XII
4
SERAT WEDHATAMA
PUPUH KINANTHI Pada IV Dene awas tegesipun, Weruh warananing urip, Miwah wisesaning tunggal, Kang atunggil rina wengi, Kang mukitan ing sakarsa, Gumelar ngalam sakalir. Pada V Teges ing basa Indonesia Aywa sembrana ing kalbu, Wawasen wuwus sireki,
Pada IV
Ing kono yekti karasa,
Awas itu artinya,
Dudu ucape pribadi,
tahu penghalang kehidupan,
Marma den sembadeng sedya,
serta kekuasaan yang tunggal,
Wewesen praptaning uwis.
yang bersatu siang malam, Yang mengabulkan segala kehendak,
Pada VI
terhampar alam semesta.
Sirnakna semanging kalbu, Den waspada ing pangeksi,
Pada V
Yeku dalaning kasidan,
Hati jangan lengah,
Sinuda saka sethithik,
Waspadailah kata-katamu,
Pamothahing nafsu hawa,
Di situ tentu terasa,
Linalantih mamrih titih.
bukan ucapan pribadi, Maka tanggungjawablah, perhatikan semuanya sampai tuntas.
Isi pada IV, V, lan VI Pada VI Pitutur
supaya
waspada,
tegese
mangerti
Sirnakan keraguan hati,
pepalang ing uripe. Uga supaya ora sembrana
waspadalah terhadap pandanganmu,
atone
Itulah caranya berhasil,
lan
diucapake,
tansah
nggatekake
ngilangake
ukara
mangu-mangu
kang utawa
ragu-ragu ing ati, lan waspada mandeng bab apa wae.
Kurangilah sedikit demi sediki, godaan hawa nafsu, Latihlah agar terlatih.
MATERI KELAS XII
5
SERAT WEDHATAMA
PUPUH KINANTHI
Pada VII Aywa mematuh nalutuh, Tanpa tuwas tanpa kasil, Kasalibuk ing srabeda, Marma dipun ngati-ati, Urip keh rencananira, Sambekala den kaliling. Pada VIII
Teges ing basa Indonesia
Umpamane wong lumaku,
Pada VII
Marga gawat den liwati,
Jangan terbiasa berbuat aib,
Lamun kurang ing pangarah,
Tiada guna tiada hasil,
Sayekti karendhet ing ri.
terjerat oleh aral,
Apese kasandhung padhas,
Maka berhati-hatilah,
Babak bundhas anemahi.
Hidup ini banyak rintangan, Godaan harus dicermati.
Isi pada VII lan VIII Pitutur supaya ora ngulinakake tumindak ala, tansah ati-ati marang kang ditemoni ing urip. Umpama wong mlaku, mlaku ing dalan kang akeh bebaya/bahaya, menawa ora waspada lan ngati-ati bakal kena ri utawa kesandung watu (nemoni cilaka)
Pada VIII Seumpama orang berjalan, Jalan berbahaya dilalui, Apabila kurang perhitungan, Tentulah tertusuk duri, celakanya terantuk batu, Akhirnya penuh luka.
MATERI KELAS XII
6
SERAT WEDHATAMA
PUPUH KINANTHI Pada IX Lumrah bae yen kadyeku, Atetamba yen wus bucik, Duweya kawruh sabodhag, Yen tan nartani ing kapti, Dadi kawruhe kinarya, Ngupaya kasil lan melik. Pada X Meloke yen arsa muluk, Muluk ujare lir wali, Wola wali nora nyata, Anggepe pandhita luwih,
Teges ing basa Indonesia Pada IX Sebaiknya jika seperti itu, Berobat setelah terluka,
Kaluwihane tan ana,
Biarpun punya ilmu segudang,
Kabeh tandha tandha sepi.
bila tak sesuai tujuannya, ilmunya hanya dipakai
Pada XI
mencari nafkah dan pamrih.
Kawruhe mung ana wuwus,
Pada X
Wuwuse gumaib gaib,
Baru kelihatan jika keinginannya muluk-muluk,
Kasliring thithik tan kena,
Muluk-muluk bicaranya seperti wali,
Mancereng alise gathik, Apa pandhita antiga, Kang mangkono iku kaki,
Berkali-kali tak terbukti, merasa diri pandita istimewa, Kelebihannya tak ada, Semua bukti sepi.
Isi pada IX, X, lan XI Pitutur supaya ora kaya golek obat menawa wis lara. Yen mangkono kuwi, sanajan wong duweni ilmu, nanging ora ana gunane, mula ilmune mung kanggo golek dhuwit lan ngarep piwales.
Pada XI lmunya sebatas mulut, Kata-katanya di gaib-gaibkan, Dibantah sedikit saja tidak mau, mata membelalak alisnya menjadi satu, Apakah pandita palsu Yang seperti itu, anakku ?
MATERI KELAS XII
7
SERAT WEDHATAMA
PUPUH KINANTHI
Pada XII Mangka ta kang aran laku, Lakune ngelmu sejati, Tan dahwen pati openan, Tan panasten nora jail, Tan njurungi ing kahardan, Amung eneng mamrih ening.
Isi pada XII Piwulang menawa syarat kanggo nglakoni
Teges ing basa Indonesia
ilmu kang sejati kuwi ora serik/ iri lan srei/dengki,
ora
panasan,
Padahal yang disebut “laku”,
wong
ora
ngadohi
sarat menjalankan ilmu sejati
nanging meneng supaya anteng budine.
tidak suka omong kosong dan tidak suka memanfaatkan hal-hal sepele yang bukan haknya, Tidak iri hati dan jail, Tidak melampiaskan hawa nafsu. Sebaliknya, bersikap tenang agar menggapai keheningan jiwa.
liya,
ora
ganggu
hawa
nepsu,
MATERI KELAS XII
8
SERAT WEDHATAMA
PUPUH KINANTHI Pada XIII Kaunanging budi luhung, Bangkit ajur ajer kaki, Yen mangkono bakal cikal,
Teges ing basa Indonesia Pada XIII
Thukul wijining utami,
Luhurnya budipekerti,
Nadyan bener kawruhira,
pandai beradaptasi, anakku !
Yen ana kang nyulayani.
Demikian itulah awal mula, tumbuhnya benih keutamaan,
Pada XIV Tur kang nyulayani iku, Wus wruh yen kawruhe nempil, Nanging laire angalah, Katingala angemori,
Walaupun benar ilmumu, bila ada yang mempersoalkan. Pada XIV Walau orang yang mempersoalkan itu,
Mung ngenaki tyasing liyan,
sudah diketahui ilmunya dangkal,
Aywa esak aywa serik.
tetapi secara lahir kita mengalah, berkesanlah persuasif,
Pada XV
sekedar menggembirakan hati orang lain. Jangan sakit hati dan dendam.
Yeku ilapating wahyu, Yen yuwana ing salami, Marga wimbuh ing nugraha, Saking heb Kang mahasuci, Cinancang pucuking cipta, Nora ucul ucul kaki.
Pada XV Begitulah sarat turunnya wahyu, Bila teguh selamanya, dapat bertambah anugrahnya, dari sabda Tuhan Mahasuci,
Pada XVI
terikat di ujung cipta, tiada terlepas-lepas anakku.
Mangkono ingkang tinamtu, Tampa nugrahaning Widhi,
Pada XVI
Marma ta kulup den bisa,
Begitulah yang digariskan,
Mbusuki ujaring janmi, Pakoleh lair batinnya, Iyeku budi premati.
Untuk mendapat anugrah Tuhan. Maka dari itu anakku, sebisanya, kalian pura-pura menjadi orang bodoh terhadap perkataan orang lain,
Isi pada XIII, XIV, XV, lan XVI
nyaman lahir batinnya, yakni budi yang baik.
Piwulang menawa wong kang duweni budi kang becik lumrahe grapyak marang sapa wae. Sanajan ilmune bener, beda karo panemune wong liya, dheweke tansah becik lan ora nesu, dheweke nyenengake atine wong liya. Mula sak kuwi reka-reka bodho.
MATERI KELAS XII
9
SERAT WEDHATAMA
PUPUH KINANTHI
Pada XVII Pantes tinulat tinurut, Laladane mrih utami, Utama kembanging mulya, Kamulyan jiwa dhiri, Ora ta yen ngeplekana, Lir leluhur nguni-uni. Teges ing basa Indonesia
Pada XVIII Ananging ta kudu kudu,
Pada XVII
Sakadarira pribadi,
Pantas menjadi suri tauladan yang ditiru,
Aywa tinggal tutuladan,
Perilakunya baik
Lamun tan mangkono kaki,
Wahana agar hidup mulia,
Yekti tuna ing tumitah,
kemuliaan jiwa raga.
Poma kaestokna kaki.
Walaupun tidak persis, seperti nenek moyang dahulu.
Isi pada XVII lan XVIII
Pada XVIII Tetapi harus giat berupaya,
Pitutur supaya melu bab kabecikan kan wis
sesuai kemampuan diri,
diajarake
Jangan melupakan suri tauladan,
minangka
tumindak
kamulyan.
Sanajan ora bisa persis, nanging kudu usaha
Bila tak berbuat demikian itu anakku,
sabisane. Menawa ora mangkono, pancen rugi
pasti merugi sebagai manusia.
uripe.
Maka lakukanlah anakku !