ज हा प रषद शाळा गमेवाडी क - चाफळ ता- पाटण , ज- सातारा

संक पना - मा.सौ. दपा बोरकर गट श णा धकारी पं.स.पाटण

मागदशक - मा. ी.अजून पाट ल क /बीट मुख

वषय

सण/उ सव साजरे कर याची प त

भारतीय सं कृ तीम ये सण-उ सव साजरे कर याची परंपरा फार ाचीन काळापासून चालत आलेली आहे. कोण याही मातीत जू फु लणा या लोकजीवनाला घडव यात; वव त सं कृ तीचं रंग प ा त क न दे यात सण, उ सवांचं अ त व मह वाचं ठरतं. माणसांना जवळ आण याचं, एक बांधनू ठे व याचं, भाव नक एको याबरोबर एका मता साध याचं मौ लक सां कृ तक काय सण, उ सव करत असतात. हणूनच आप या दे शात या सां कृ तक जीवनात सण, उ सवांना मह व आहे. आता काळ बदलत आहे. जीवन आण ग तमान होत आहे. अगद पूव माणं नसलं, तरी सण, उ सव साजरे कर याची मान सकता आज या पढ तसु ा कायम आहे. श् न येतो, तो सणाची पाश् वभूमी, परंपरा, सण साजरा कर याची प त, खा पदाथ इ याद वषयी मा हती अस याचा.

गुढ पाडवा (चै शु द

चै शु द

तपदा

तपदा हा मराठ नवीन वषाचा

यामागील कथा अशी क

भू

थम दवस होय.

ी रामचं चौदा वष वनवास संपवून

लंके या रावणाचा वध क न, वजयी होऊन अयो येला परत आले तो दवस 'चै शु द

या दवशी आप या

तपदा' हा होता. अयो या

नगरीतील लोकांनी घरोघरी गुढया, तोरणे उभा न रामा या ये याचा आनंद

के ला. हणून गुढ पाडवा हा सण दरवष साजरा के ला

जातो. यालाच वष तपदा असेही हणतात.

ह लोक कोण याही नवीन गो ीचा ारंभ कर यास शुभ दवस पहातात. या

ीने वषातील काही ठरा वक दवस हे शुभ समजले

जातात. साडेतीन मु त या नावाने ते

स द आहेत. गुढ पाडवा हा

दवस या साडेतीन मु तापैक हा एक मु त आहे.

नागपंचमी

भारतात नाग-साप यांना दे व मानले जाते. काही नाग मानवाला उपकारक तर काही वषरी नाग-साप अपकारक मानले जातात. कदा चत यां याबाबत असले या भतीपोट ही क पना आली असावी. नागाची पूजा कर यासाठ नागपंचमी या सणाची न मती झाली आहे नागदे वतेने स होऊन आप याला ास दे ऊ नये ही यामागची इ ा असते. या दवशी नागदे वतेबरोबर ीकृ णाची सु दा पूजा करतात. अंगणात रांगोळ या ठप यांचे नाग काढतात. पाटावर चंदनाने पाच फ यांचा नाग काढतात. नवनागांची नावे घेऊन यथासांग पूजा करतात

राखी पौ णमा

हाच दवस राखीपौ णमा हणून साजरा के ला जातो. या दवशी ब हणी आप या भावाला राखी बांधतात. भावाने आपले र ण करावे असा या राखी बांध याम ये हेतू असतो. तबंध झालेले ा ण लोक या दवशी नवीन य ोपवीत धारण करतात. याच दवशी लोक ावणी करतात. या दवशीचे मु य प वा हणजे नारळ भात. तसेच नारळा या/ खोब-या या वडया, नारळाची बफ , नारळा या करं या वगैरे पदाथ क न हा सण साजरा करतात.

गोकु ळ अ मी

राम, कृ ण, व णू व शंकर ही भारतीयांची आरा य दै वते आहेत. ीकृ ण तर या या गोकु ळातील बाललीला, यमुनवे रील रासलीला आ ण भगवतगीतेतील उपदे शांमुळे सवाचे आवडते दै वत झाला आहे. या ीकृ णा यासाठ हा सण साजरा के ला जातो. भगवान ीकृ णाने धमाचे र ण कर याक रता या दवशी पृ वीवर ज म घेतला तो दवस हणजे गोकु ळ अ मी होय.

बैल पोळा

भारत हा शेती धान दे श आहे. पारंपा रक प दतीने शेतीसाठ बैलाची अनमोल मदत घेतली जाते. या या क ामुळे धनधा य मळते. या वषयी कृ त ता कर यासाठ व याने के ले या क ाचे मरण हावे हणून वषातून एक दवस बैलपोळा साजरा के ला जातो. या दवशी शेतकरी बैलांना अंघोळ घालून सजवतात. शगाना बेगड लावतात. पाठ वर झूल घालून सजवतात. बैलांना वाजत गाजत मा ती या दशनाला नेतात. या दवशी बैलांना पूण व ांती दे तात. सं याकाळ बैल वाजत गाजत आले क यांची पूजा करतात व यांना पुरणपोळ खायला दे तात. यांचा शेती हा वसाय नाही ते लोक या दवशी माती या बैला या मूत वकत आणून यांची पूजा करतात. जेवणात पुरणपोळ हे मुख प वा के ले जाते

मकरसं ांत

सूय एका राशीतून स-या राशीत जाणे यालाच 'सं मण' हणतात. मकर राशीम ये सूय जाणे यालाच 'मकर सं मण ' असे हणतात. या दवशी सूय धन राशीतून मकर राशीम ये जातो या सं मणा या दवशी दरवष ह लोक 'सं ांत' हा सण साजरा करतात. हा सण पौष म ह यात येतो सां कृ तक या या सणाचे फार मह व आहे. लोक एकमेकांना तळगूळ दे तात व ' तळगुळ या - गोड बोला' असे हणतात. आपली जुनी भांडणे-वैरे वस न, पु हा नेहाचे, सलो याचे संबधं नमाण कर यासाठ ही मोठ च संधी असते. यांचे संबधं चांगलेच आहेत, यांचे संबंध अ धक ढ हो यासाठ याचा उपयोग होतो.

गणेशो सव

आप या आयु याला चैत याचा, मांग याचा, स तेचा साज चढवणारा गणेशो सव. गणेशो सव हा मराठ माणसा या आनंदाचा, अ भमानाचा आ ण भ भावाचा वषय आहे. सवज नक गणेशो सवाला तर शंभर वषा न मोठ परंपरा आहे. या गणेशो सवाने महारा ाला नेत,े अ भनेत,े व े , कायकत दले. जनसामा यांम ये दे शा भमान जाग वला. लोकमा य टळकांनी येक वषा या गणेशो सवात जी भाषणं दली यातील येक भाषण हणजे संजीवनी मं च आहे. असा हा मराठ मातीत जलेला मराठ मनाला मोहवून टाकणारा मराठ माणसा या जीवनाशी समरस झालेला गणेशो सव.

दवाळ

आकाश कं दल लाघले दारांत उजळ या योती द प अंगणांत सडा स माजने सज या अंगणी आली आली आली सणांची ही राणी … दवाळ चे सरं नांव द पावली. हा उ सव हणजे द पो सव. द ांचा उ सव द ां या असं य ओळ घराअंगणात लाव या जातात. हणून तचं नाव द पावली. ा सणाची सुरवात वसुबारसेपासून योते आ ण भाऊबीज साजरी के यानंतर दवाळ ची सांगता होते. सव अबाल वृ , मुले, ीया ांचा हा लाडका सण. दवाळ येणार हटलं क आवराआवर रंगरंगोट . न ा कप ांची, दा ग यांची, व तूची खरेद ची ही पवणी.फटा यांची आ तषबाजी अन च व दवाळ फराळाचा वाद हे ा सणाच आणखी एक वै श .

रा ीय सण भारतात खालील तीन दवस रा ीय सण हणून साजरे के ले जातात.

 भारतीय वातं य दवस - १५ ऑग ट  भारतीय जास ाक दन - २६ जानेवारी  गांधी जयंती - २ आ टोबर

भारतीय वातं य दवस - १५ ऑग ट

वातं य दवस हा भारताचा वशेष मह वाचा दवस आहे. टश सा ा यापासून दनांक १५ ऑग ट इ.स. १९४७ रोजी भारताला वातं य मळाले. यामुळे भारताचा वातं य दन दरवष १५ ऑग ट रोजी साजरा के ला जातो. हा भारतातील एक रा ीय सण आहे. या दवशी द लीतील लाल क यावर भारताचा रा वज फडकवला जातो. दे शभरातही ब तांश ठकाणी वजारोहण, मरवणुका व सां कृ तक काय मां ारे हा दवस साजरा के ला जातो. भारताला वातं य मळवून दे यात योगदान असले या सव ात-अ ात चे कृ त तापूवक मरण या दवशी के ले जाते.

जास ाक दन भारतीय

जास ाक

हा भारता या

दवस

जास ाकात

दरवष २६ जानेवारी रोजी पाळला जाणारा रा ीय दन आहे. याला गणरा य दन असेही हटले जाते. भारताचे सं वधान सं वधान स मतीने २६ नो हबर, इ.स. १९४९ रोजी वीकारले व २६ जानेवारी इ.स. १९५० रोजी पासून भारतीय सं वधान अंमलात आले. जवाहरलाल नेह रावी नद या काठ

यांनी ३१ डसबर, इ.स. १९२९ रोजी लाहोरजवळ तरंगा फडकावून पूण वरा याची ( वातं याची)

घोषणा के ली होती. याची आठवण हणून २६ जानेवारी हा दवस रा यघटना अंमलात आण यासाठ

नवड यात आला. या दवशी

दे शभरात भारता या रा वजाचे आरोहण होऊन याला वंदना दली जाते.भारताचे रा गीत हटले जाते आ ण आदर

के ला जातो. हा

दवस आप या दे शातील सुवण दन आहे. या दवसाची ा ती हजारो दे शभ ां या

ब लदानातून

झाली

होती.

या

दवशी

महा व ालयांम ये जास ाक दन भाषण आयो जत के ले जाते

शाळा

गांधी जयंती - २ आ टोबर

गांधी जयंती हा महा मा गांधी यांचा ज म दवस असून २ ऑ टोबर रोजी हा उ सव भारतासह जगभरात साजरा के ला जातो.गांधी जयंती ही भारता या तीन रा ीय दनांपैक एक आहे. या दवशी भारतात सावज नक सु असते. संयु रा संघाने हा दवस जाग तक अ हसा दन हणून वीकारला आहे.