KA RA AĞ AÇ YA YIN CIL IK

AÇ AĞ RACILIK A K YIN YA

I

IM AR

AS K T R K

İLT ılık C KI tbaac S BA Ma C BR

PA ETÜ KAr YÜC ibi k E İlke Gİ Dizgi DİZaağaç r

Ka

AIL

E-M

om k.c i l i W yayinc ail.com m ac ag e@g a r b a e k w. as ww cmuh ga raa

EB

İM 60 TİŞ 1 03 62 E İL 2 11 86 0532 203 054

ka

5-8

62 78-

9

N ISB 8 194 18

ONLİNE KİTAP SATIŞ

www.kitapkoleji.com

KA RA AĞ AÇ YA YIN CIL IK

AÇ AĞ RA ILIK KAYINC YA

M RA k G TA ncili S IN ayi acy g aa

k OK incili O B y CE acya A F ag a kar

kar

R LE com M Ü ik.

ÖZ yincil a Ç m ya O

E a u VİD araag l Uyg c bi

o w.k ww US M N R FE

M İŞİ T İLE 03 60 P P SA 2 111 T A 3 WH 05

IŞ AT S INE ji.com L ON kole ap kit

la

AÇ AĞ IK RA CIL KA YIN YA

w.

ww

ONLİNE KİTAP SATIŞ

www.kitapkoleji.com

Ey Türk gençliği! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk Cumhuriyetini, ilelebet muhafaza ve müdafaa etmektir. Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel, senin en kıymetli hazinendir. İstikbalde dahi, seni bu hazineden mahrum etmek isteyecek dâhilî ve hâricî bedhahların olacaktır. Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti müdafaa mecburiyetine düşersen, vazifeye atılmak için, içinde bulunacağın vaziyetin imkân ve şeraitini düşünmeyeceksin! Bu imkân ve şerait, çok namüsait bir mahiyette tezahür edebilir. İstiklâl ve cumhuriyetine kastedecek düşmanlar, bütün dünyada emsali görülmemiş bir galibiyetin mümessili olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatanın bütün kaleleri zapt edilmiş, bütün tersanelerine girilmiş, bütün orduları dağıtılmış ve memleketin her köşesi bilfiil işgal edilmiş olabilir. Bütün bu şeraitten daha elîm ve daha vahim olmak üzere, memleketin dâhilinde iktidara sahip olanlar gaflet ve dalâlet ve hattâ hıyanet içinde bulunabilirler. Hattâ bu iktidar sahipleri şahsî menfaatlerini, müstevlîlerin siyasî emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr u zaruret içinde harap ve bîtap düşmüş olabilir. Ey Türk istikbalinin evlâdı! İşte, bu ahval ve şerait içinde dahi vazifen, Türk istiklâl ve cumhuriyetini kurtarmaktır. Muhtaç olduğun kudret, damarlarındaki asil kanda mevcuttur. Mustafa Kemal Atatürk

GENÇLİĞE HİTABE

İSTİKLAL MARŞI Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak; O benimdir, o benim milletimindir ancak.

Bastığın yerleri “toprak!” diyerek geçme, tanı: Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı. Sen şehid oğlusun, incitme, yazıktır, atanı: Verme, dünyaları alsan da, bu cennet vatanı.

Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl! Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl? Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl... Hakkıdır, Hakk’a tapan, milletimin istiklâl!

Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki fedâ? Şühedâ fışkıracak toprağı sıksan, şühedâ! Cânı, cânânı, bütün varımı alsın da Huda, Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüdâ.

Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım. Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım! Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım. Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım.

Ruhumun senden, İlâhi, şudur ancak emeli: Değmesin mabedimin göğsüne nâ-mahrem eli. Bu ezanlar -ki şehadetleri dînin temeliEbedî yurdumun üstünde benim inlemeli.

Garbın âfâkını sarmışsa çelik zırhlı duvar, Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var. Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir îmânı boğar, “Medeniyet!” dediğin tek dişi kalmış canavar?

O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- taşım, Her cerîhamdan, İlâhi, boşanıp kanlı yaşım, Fışkırır ruh-ı mücerred gibi yerden na’şım; O zaman yükselerek arşa değer belki başım.

Arkadaş! Yurduma alçakları uğratma, sakın. Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın. Doğacaktır sana va’dettiği günler Hakk’ın... Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın.

Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl! Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helâl. Ebediyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl: Hakkıdır, hür yaşamış, bayrağımın hürriyet; Hakkıdır, Hakk’a tapan, milletimin istiklâl! Mehmet Âkif Ersoy

Sevgili Öğrenciler, İyi bir eğitimi amaçlayan ve idealindeki liseyi kazanmak için hazırlanan öğrencilere Konu Özetli Soru Bankaları hazırladık. Eğitimde tecrübeli, alanında uzman eğitimci yazarlar gerçek sınava en yakın soruları sizler için yazdılar. 8. sınıf müfredatında yer alan her konu, sınavdaki ağırlığınca ele alınarak aşamalı olarak öğrenmeyi sağlayan bir soru bankası oluşturuldu. Özellikle MEB’in son yıllarda soru tarzlarında yaptığı yenilikler dikkate alındı. Konular kendi içinde küçük parçalara bölünerek o konuyu hatırlatacak konu özetlerine yer verildi. Sorular, zorluk derecelerine göre sınıflandırıldı. Karma testlerle öğretici sorulardan ve beceri temelli soruya geçiş sağlandı. Bu soru bankasında; dört farklı test göreceksiniz. 

Öğrenme Testi, başlangıcında konu özeti verildi ve bu özet çerçevesinde kolay sorulardan oluşan testtir.



Karma Test, kapsam olarak klasik ve beceri temelli soruların bir arada olduğu geçiş testidir.



Beceri Temelli Pekiştirme Testi , seçici sorulardan oluşan, yeni nesil beceri temelli soruların yer aldığı testlerdir.



Beceri Temelli Beceri Temelli Ünite Değerlendirme Testi, bütün üniteyi kapsayan orta zorlukta, beceri temelli sorulardan oluşan testlerdir.

Eğlenceli Etkinlikler, her üniteden sonra bilgi dağarcığınızı eğlenceli bir şekilde tekrar edeceğiniz etkinliklerden oluşturuldu. Yazılıya Hazırlık Sınavlar, yıllık müfredat konularına uygun olarak her dönem için sınav sorusu/cevapları hazırlandı. Bu soru bankası eksiklerinizi tamamlama ve yeni nesil sorularda başarımızı artırmanıza yardımcı olacaktır. Unutmayın; “İnsanların zengin yapan kazandıkları değil muhafaza ettikleridir. İnsanları bilgili, başarılı ve kültürlü yapan çalıştıkları, okudukları değil hafızalarına kaydettikleridir.” Hayatta başarılı olmanız dileği ile...

ÖN SÖZ

KİTABIMIZI ÖĞRENME TESTİ

1

MEVSİMLERİN OLUŞUMU KONU BİLGİSİ Mevsimlerin oluşmasında iki olay etkilidir. 1. Dünya’nın Güneş etrafında dolanması (Dünya’nın yıllık hareketi) 2. Dünya’nın dönme ekseninin eğik olması Dünya, Güneş etrafında dolanırken eksen eğikliğinden dolayı, Kuzey ve Güney Yarım Küre farklı miktarda aydınlanır. Güneş ışınları dik veya dike yakın açılarla gelirse yaz, eğik açıyla gelirse kış mevsimi yaşanır. Not: Dünya’nın Güneş’e olan uzaklığının değişmesinin mevsimlerin oluşumu üzerinde etkisi yoktur. 21 Mart İlkbahar sonbahar Yaz

Kış

Kış 21 Haziran

İlkbahar

21 Aralık

Yaz

sonbahar

23 Eylül

21 Aralık Gün dönümü: Kuzey Yarım Küre’de kış, Güney Yarım Küre’de yaz başlangıcıdır. Kuzey Yarım Küre’de en uzun gece, Güney Yarım Küre’de en uzun gündüz yaşanır. Bu tarihten sonra Kuzey Yarım Küre’de gündüzler uzamaya, geceler kısalmaya başlar. Öğle vakti Güneş ışınları Oğlak dönencesine dik düşer, gölge boyu sıfır olur. Güney Yarım Küre’ye düşen enerji (ısı) daha fazladır. Kuzeye doğru gidildikçe gündüz süresi kısalır, gece süresi uzar.

Öğrenme Testi

21 Haziran Gün dönümü: Kuzey Yarım Küre’de yaz, Güney Yarım Küre’de kış başlangıcıdır. Kuzey Yarım Küre’de en uzun gündüz, Güney Yarım Küre’de en uzun gece yaşanır. Bu tarihten sonra Kuzey Yarım Küre’de gündüzler kısalmaya, geceler uzamaya başlar. Öğle vakti Güneş ışınları Yengeç dönencesine dik düşer, gölge boyu sıfır olur. Kuzey Yarım Küre’ye düşen enerji (ısı) daha fazladır. Kuzeye doğru gidildikçe gündüz süresi uzar, gece süresi kısalır. 21 Mart ve 23 Eylül tarihleri gece ve gündüz sürelerinin eşit olduğu (ekinoks) zamanlardır. Dünya’nın her yerinde gece ve gündüz eşittir. (12 saat gece, 12 saat gündüz) Öğle vakti Güneş ışınları Ekvator’a dik düşer.

1.

2.

Aşağıdaki tabloda bazı olaylar numaralandırılarak verilmiştir.





Gece gündüz oluşumu meydana gelmezdi.

Kuzey Yarım Küre'ye Güneş ışınları her zaman dik açıyla gelirdi.

 



 



Güney Yarım Küre'ye Güneş ışınları her zaman dik açıyla gelirdi.



Güneş ışınları her zaman ekvatora dik düşerdi.

Dünya üzerindeki şehirler için aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A) C şehrinde yaz mevsimi yaşanmaktadır.

Buna göre Dünya’nın dönme ekseni eğik olmasaydı hangi durum oluşurdu? A) 1

Dünya’nın Güneş etrafındaki konumlarından biri aşağıdaki gibidir.

B) 2

C) 3

B) A şehrinde kış mevsimi yaşanmaktadır. C) B şehrinde kış mevsimi yaşanmaktadır.

D) 4

D) D şehrinde kış mevsimi yaşanmaktadır.

Cevap D

Cevap C

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

12

KARMA TEST

Özet konu anlatımıyla desteklenmiş, öğrenmeyi kolaylaştıracak tarzda sorulara yer verilmiştir. Konuların ana kurallarının işlendiği kolay sorulardan oluşmaktadır.

1

MEVSİMLERİN OLUŞUMU 1.

X ve Y şehirlerinin aylara göre gece süreleri grafikteki gibidir. X şehri Gece Süresi Y şehri

3.

Güneş ışınları, Kuzey Yarım Küre’de bulunan Yengeç dönencesi üzerindeki noktalara öğle vakti dik açı ile düşer. Güney Yarım Küre’ye ise eğik açılar ile düşer.

K

Eylül

Aralık

Mart

Bu grafiğe göre X ve Y şehirleri ile ilgili; I.

Bulundukları yarım kürelere

II. Hangi tarihte hangi mevsimin yaşandığına III. En uzun gündüzün hangi tarihte yaşandığına

L

verilen bilgilerden hangilerine ulaşılabilir? A) l ve ll

B) I ve Ill

C) Il ve Ill

D) l, ll ve Ill Cevap D

Aşağıda Dünya’nın Güneş çevresindeki hareketi ile ilgili bilgiler verilmektedir.

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

2.

Buna göre K ve L ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) L bölgesine Güneş ışınları 21 Haziran tarihinde öğle vakti dike yakın açı ile düşer. B) K bölgesinde 21 Aralık tarihinden itibaren yaz mevsimi yaşanmaya başlar. C) K bölgesine Güneş ışınları 21 Aralık tarihinde daha fazla ısı enerjisi oluşturur.

Dünya’nın eksen eğikliğinden dolayı Güney Yarım Kü-

D) L bölgesinde 21 Haziran tarihinde en kısa gündüz, en uzun gece yaşanır.

re’ye, güneş ışınları ....1... gelirken Kuzey Yarım Küre’ye …2……… gelmektedir. Bunun sonucunda da Güney Yarım Küre’de ……3…… mevsimi yaşanırken Kuzey Yarım Küre’de ……4…… mevsimi gözlenmektedir. Buna göre, verilen bilginin doğru bir şekilde tamamlanabilmesi için 1, 2, 3 ve 4 numaralı yerlere getirilmesi gereken kavramlar seçeneklerden hangisinde verilmiştir? 1

2

3

4.

Kuzey Yarım Küre’de kış mevsimi yaşandığı bilindiğine göre; I.

4

A)

dik

eğik

yaz

kış

B)

eğik

eğik

sonbahar

ilkbahar

C)

dik

dik

kış

yaz

D)

eğik

dik

ilkbahar

sonbahar

Altı ay sonra Kuzey Yarım Küre’de yaz mevsimi yaşanır.

II. Güneş ışınları üç ay sonra Güney Yarım Küreye şimdikine göre daha büyük açılarla gelmeye başlar. III. Güneş ışınları üç ay önce Kuzey Yarım Küre’ye şimdikine göre daha büyük açılarla gelmiştir.

Karma Test Konuyla ilgili ayrıntılara değinilen klasik ve yeni nesil orta zorlukta soruların yer aldığı bu testlerle yeni nesil soruya geçiş kolaylaştırıldı.

verilen ifadelerden hangilerine doğrudur?

Cevap A

A) l ve ll

B) I ve Ill

C) Il ve Ill

D) l, ll ve Ill

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

14

BECERİ TEMELLİ PEKİŞTİRME TESTİ

MEVSİMLERİN OLUŞUMU 1.

Bir cismin gölge boyu öğle vakti, mevsim başlangıç tarihlerinde ölçülerek aşağıdaki grafik oluşturulmuştur. Gölge Boyları

3.

Yengeç Dönencesi Ekvator X Y

I

II

III

Oğlak Dönencesi

VI

1

Güneş ışınları, Kuzey Yarım Küre’de bulunan Yengeç dönencesi üzerindeki noktalara öğle vakti dik açı ile düşer. Güney Yarım Küreye ise eğik açılar ile düşer.

Z

Güneş

T

Grafiğe göre; I.

Cisim Güney Yarım Küre’de ise III.tarih 21 Mart olabilir.

Dönenceler üzerinde bulunan X, Y, Z ve T şehirlerinin sıcaklıkları ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

II. Cisim Kuzey Yarım Küre’de ise II. Tarih 21 Haziran olablilir. III. Cisim Güney Yarım Küre’de ise IV. Tarih 21 Aralık olablilir.

A) Dünya’nın günlük hareketinden dolayı Z’deki sıcaklık X’dekinden fazladır.

yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? B) I ve Ill

C) Il ve Ill

D) l, ll ve Ill

B) Z ile T arasındaki sıcaklık farkı Ekvator’a uzaklıklarından kaynaklanır. Cevap D

2.

C) X’in sıcaklığının T’den fazla olması Güneş ışınlarının düşme açısı arasındaki farktan dolayıdır.

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

A) l ve ll

D) Y ile Z arasındaki sıcaklık farkı Dünya’nın eksen eğikliğinden kaynaklanır. Cevap B

4.

Yaşadığım yerde Güneş ışınları yılda sadece iki kez dik gelir. Bulunduğum yerden güneye doğru gidilğinde, gündüzler 21 Haziran tarihinden sonra uzamaya başlar.

Güneş pilli şarj aletinin dolma süresi Güneş ışınlarının düşme açısına bağlıdır. Güneş ışınları dik veya dike yakın açılarla düştüğünde birim yüzeye düşen enerji miktarı fazla olacağı için güneş pilli şarj aleti kısa sürede dolar. (1) 21 Haziran’da Yengeç dönencesinde (2) 21 Haziran’da Oğlak dönencesinde

Buna göre Sinem’in yaşadığı yer ile ilgili; I.

(3) 23 Eylül tarihinde Oğlak dönencesinde

Yıl boyunca gece-gündüz süreleri eşittir.

II. Bu bölgede dört mevsim yaşanır. III. Birim yüzeye düşen ışık enerjisi miktarı fazladır. verilen ifadelerden hangileri doğrudur? A) l ve ll

B) I ve Ill

C) Il ve Ill

D) l, ll ve Ill

Buna göre, güneş pillerinin verilen tarihlerde dolma sürelerinin karşılaştırılması aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmişir? A) 1 > 2 > 3

B) 3 > 2 > 1

C) 2 > 3 > 1

D) 2 > 1 > 3 Cevap C

Cevap B

16

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

Beceri Temelli Pekiştirme Testi Daha seçici farklı tipte sorulardan oluşan yeni nesil soruların yer aldığı testler.

TANIYALIM BECERİ TEMELLİ PEKİŞTİRME TESTİ 4.

İKLİM VE HAVA OLAYLARI

Hava sıcaklığına ve havadaki nem miktarına bağlı olarak gerçekleşen yağmur, kar ve rüzgar gibi olaylara hava durumu (olayı) denir.

7.

Buna göre; I.

Kışları soğuk ve kar yağışlıdır.

II.

Öğleden sonra Ege’de fırtına beklenmektedir.

Bir öğretmen öğrencileriyle kapalı ortamda bulunan şekildeki düzeneği oluşturuyor. Kaplara eşit miktarda birine 1°C sıcaklıkta, diğerine 80°C sıcaklıkta su dolduruyor ve rüzgar gülünün döndüğünü gösteriyor. Öğrencilerinin bu deneyle ilgili fikir ve tahminlerini dinliyor.

SOLA

III. Gelecek hafta yüksek basıncın etkiyle hava sıcaklıkları düşecek. verilenlerden hangileri hava olayını açıklayan bir ifadedir? A) Yalnız I B) I ve II C) Il ve IIl D) l, II ve III

5.

Etkinlik

1°C

Kyoto Protokolü; insanlardan kaynaklanan iklim değişikliğinin olumsuz etkilerinin önlenmesi ve sera gazlarının salınımının düşürülmesini teklif eden uluslararası ilk anlaşmadır. Gereğinden fazla salınan sera gazları, iklimleri ve sıcaklıkları doğal işleyişinden uzaklaştırıp olumsuz yönde etkilemektedir.

6.

A) Yalnız I

B) I ve II D) l, II ve III

lll. Selçuk: Ortamdaki basınç farkı rüzgarı oluşturmuştur.

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

yorumlardan hangileri yapılabilir?

C) Il ve IIl

öğrencilerin ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız Emre B) Emre ve Meryem C) Meryem ve Selçuk D) Emre, Meryem, Selçuk Cevap D

İklim değişikliğinin etkisi sıcaklıklardaki artıştan ibaret değildir. Kuraklık, seller, şiddetli kasırgalar gibi hava olaylarının sıklığı ve etkisinde artış; okyanus ve deniz suyu seviyelerinde yükselme, okyanusların asit oranlarında artış, buzulların erimesi gibi etkenler sonucunda bitkilerin, hayvanların ve ekosistemlerin yanı sıra insan topluluklarının ciddi risk altında bulunmasını da içerir.

8.

I. Küresel iklim değişikliğinin sonuçları nelerdir? II. Küresel iklim değişikliğinden hangi canlılar etkilenmektedir? III. Küresel iklim değişikliklerinin en önemli sebebi sera gazları mıdır?

B) Güneşli, rüzgârlı, yağmurlu gibi ifadeler kullanılır. C) Yazları sıcak ve kurak, kışları ise ılık ve yağışlı olan iklim türü Akdeniz iklimidir D) Her mevsim yağışlı, sis olaylarının çok görüldüğü, yaz ve kış mevsimlerinde sıcaklık farkının çok olmadığı genelde ılıman karakterli iklim Karadeniz iklimidir.

sorulardan hangilerine cevap verilebilir? B) I ve II

C) Il ve IIl

D) l, II ve III

İklimler ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Yazları sıcak ve kurak, kışları ise soğuk ve karlı geçen iklime Karasal iklim denir.

Buna göre metinden yola çıkarak;

A) Yalnız I

Emre: Rüzgar sağa doğru esmiştir çünkü soğuk suyun olduğu kısım yüksek basınç alanıdır.

ll. Meryem: Sağdaki kovanın üzerindeki hava molekülleri yukarı doğru hareket eder.

Verilen bilgilere göre; I. Ülkeler iklim değişikliği için önemli adımlar atmaktadır. II. Küresel iklim değişikliğinin nedeni sera gazlarının aşırı artışıdır. III. Sanayileşme ve şehirleşmenin hızla gelişmesi doğal bir sıcaklık artışına neden olmaktadır.

Ünitenin genel olarak tekrar edilmesini sağlayan etkinlik çalışmaları, bilginin kalıcı olarak hafızada yer edinmesine yardımcı olacak özellikte hazırlandı.

80°C

Buna göre, l.

Cevap B

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

23

1

YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI DNA ve GENETİK KOD 1. Aşağıdaki tarihler arasında Dünya’da gerçekleşen olaylarla ilgili verilen ifadeleri tamamlayınız. I

21 Aralık

21 Haziran

Yazılıya Hazırlık Soruları

II

I Yönünde Kuzey Yarım Küre'de

II Yönünde

Güney Yarım Küre'de

Yıl boyunca yapılan okul yazılıları için hazırlanan bu sınavlar aynı zamanda öğrencilerin klasik bir sınav için çalışma yapmalarına imkan hazırlamak için hazırlandı.

Kuzey Yarım Küre'de

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

Güneş ışınlarının gelme açısı Birim alana düşen enerji miktarı Gölge boyu Gündüz süresi Gece süresi

2.

Güney Yarım Küre'de

Güneş ışınlarının gelme açısı Birim alana düşen enerji miktarı Gölge boyu Gündüz süresi Gece süresi

Deney 1

Deney 2 Kağıt

El

Kağıt

Sıcak su

Buz

Yukarıda verilen deneylerde kağıt parçalarının hangi yöne hareket ettiğini görsel üzerinde ok işaretiyle gösteriniz.

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

50

2 BECERİ TEMELLİ ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ

DNA ve GENETİK KOD 1.

Beceri Temelli Ünite Değerlendirme Testi

Aşağıdaki malzemeler kullanılarak en uzun DNA modeli yapılmak isteniyor. 18 adet kırmızı ataş

23 adet mor ataş

11 adet sarı ataş

15 adet yeşil ataş

3.

C

AT

GA A

1. zincir

60 adet turuncu boncuk

AT G

2. zincir Görselde verilen DNA molekülüne göre aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

65 adet mavi raptiye

A) 2. zincirde bulunan nükleotid sırası GTAGAACTA şeklindedir. Buna göre;

B) Bu DNA zinciri eşlenirken 18 adet fosfat gerekir.

I. DNA molekül modeli yapıldığında 7 tane mavi raptiye artar.

C) Bu DNA molekülünde 2 tane timin nükleotidi bulunur. D) Bu DNA zinciri eşlenirken 2 adet sitozin gerekir.

II. En uzun DNA molekül modeli yapmak için kırmızı ataş ile mor ataş karşılıklı gelmelidir.

Bütün üniteyi kapsayan, sınav tadında yeni nesil testler.

Cevap C

III. En uzun DNA molekül modelinde kullanılan ataş sayısı 58’dir.

A) l ve Il

B) I ve IIl

C) II ve III

D) I, II ve III Cevap D

2.

Bazı karakterlerin fenotipte görülmesi genin çevre şartlarından etkilenip etkilenmemesine bağlıdır. Buna göre; I. Mor ve beyaz çiçekli bezelyelerden beyaz çiçekli bezelyeler oluşması II. Ortanca bitkisinin asitli toprakta kırmızı, bazik toprakta mavi çiçek açması III. Uzun boylu bezelye ile kısa boylu bezelyeden kısa boylu bezelyeler oluşması verilen açıklamaya aşağıdaki durumlardan hangileri örnek verilebilir? A) Yalnız I

B) Yalnız Il

C) I ve III

D) I, II ve III



Cevap B

52

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

ifadelerinden hangileri doğrudur?

4.

Uzmanlar, 10 milyon kadar farklı organizma türünün var olduğunu kabul etmektedir. Organizmaların vücudu, 5 mikron çapındaki bakteriden 100 metreden daha uzun boylu sekoya ağaçlarına kadar değişmektedir. Tek yumurta ikizleri haricinde eşeyli üreyen canlıların tamamı kalıtsal olarak birbirinden farklıdır. Buna göre canlıların kalıtsal olarak farklı olması; I. Nükleotid çeşidine II. Nükleotid dizilimine III. Nükleotid sayısına verilenlerden hangilerine bağlıdır? A) l ve Il

B) I ve IIl

C) II ve III

D) I, II ve III Cevap C

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

İÇİNDEKİLER 1. ÜNİTE: MEVSİMLER VE İKLİM MEVSİMLERİN OLUŞUMU Öğrenme Testi - 1 ............................................................................................................................12 Karma Test - 1 .................................................................................................................................14 Beceri Temelli Pekiştirme Testi - 1 ...............................................................................................16 İKLİM VE HAVA OLAYLARI Öğrenme Testi - 2............................................................................................................................18 Karma Test - 2 ................................................................................................................................20 Beceri Temelli Pekiştirme Testi - 2..............................................................................................22 Etkinlik Testi - 1.................................................................................................................................24 Beceri Temelli Ünite Değerlendirme Testi - 1...........................................................................26

2. ÜNİTE: DNA VE GENETİK KOD DNA VE GENETİK KOD Öğrenme Testi - 3............................................................................................................................34 Karma Test - 3 ................................................................................................................................36 Beceri Temelli Pekiştirme Testi - 3................................................................................................38 KALITIM Öğrenme Testi - 4............................................................................................................................40 Karma Test - 4.................................................................................................................................42 Beceri Temelli Pekiştirme Testi - 4 ...............................................................................................44 MUTASYON VE MODİFİKASYON Öğrenme Testi - 5............................................................................................................................46 Karma Test - 5 ................................................................................................................................48 Beceri Temelli Pekiştirme Testi - 5................................................................................................51 ADAPTASYON - BİYOTEKNOLOJİ Öğrenme Testi - 6............................................................................................................................52 Karma Test - 6...................................................................................................................................54 Beceri Temelli Pekiştirme Testi - 6................................................................................................56 Etkinlik Testi - 2 ................................................................................................................................58 Yazılıya Hazırlık Testi - 1..................................................................................................................60 Beceri Temelli Ünite Değerlendirme Testi - 2............................................................................62

3. ÜNİTE: BASINÇ KATI BASINCI Öğrenme Testi - 7............................................................................................................................70 Karma Test - 7...................................................................................................................................72 Beceri Temelli Pekiştirme Testi - 7................................................................................................74 SIVI BASINCI Öğrenme Testi - 8............................................................................................................................76 Karma Test - 8...................................................................................................................................78 Beceri Temelli Pekiştirme Testi - 8................................................................................................80 GAZ BASINCI Öğrenme Testi - 9............................................................................................................................82

İÇİNDEKİLER Karma Test - 9...................................................................................................................................84 Beceri Temelli Pekiştirme Testi - 9................................................................................................86 Etkinlik Testi - 3.................................................................................................................................88 Yazılıya Hazırlık Testi - 2.................................................................................................................90 Beceri Temelli Ünite Değerlendirme Testi - 3............................................................................92

4. ÜNİTE: MADDE VE ENDÜSTRİ PERİYODİK SİSTEM Öğrenme Testi - 10..........................................................................................................................98 Karma Test - 10 .................................................................................................................................102 Beceri Temelli Pekiştirme Testi - 10..............................................................................................104 FİZİKSEL VE KİMYASAL DEĞİŞİMLER Öğrenme Testi - 11...........................................................................................................................106 Karma Test - 11...................................................................................................................................108 Beceri Temelli Pekiştirme Testi -11................................................................................................110 KİMYASAL TEPKİMELER Öğrenme Testi - 12..........................................................................................................................112 Karma Test - 12 .................................................................................................................................114 Beceri Temelli Pekiştirme Testi - 12 ............................................................................................116 ASİT VE BAZLAR Öğrenme Testi - 13..........................................................................................................................118 Karma Test - 13 ................................................................................................................................120 Beceri Temelli Pekiştirme Testi - 13..............................................................................................122 MADDENİN ISI İLE ETKİLEŞİMİ Öğrenme Testi - 14..........................................................................................................................124 Öğrenme Testi - 14..........................................................................................................................126 Karma Test - 14 .................................................................................................................................130 Karma Test - 15................................................................................................................................132 Beceri Temelli Pekiştirme Testi - 14..............................................................................................134 Beceri Temelli Pekiştirme Testi - 15.................................................................................. 136 TÜRKİYE’DE KİMYA VE ENDÜSTRİSİ Öğrenme Testi - 15..........................................................................................................................138 Karma Test - 16 ................................................................................................................................140 Beceri Temelli Pekiştirme Testi - 16 .............................................................................................142 Etkinlik Testi - 4................................................................................................................................144 Beceri Temelli Ünite Değerlendirme Testi - 4..........................................................................148

5. ÜNİTE: BASİT MAKİNELER MAKARALAR Öğrenme Testi - 16..........................................................................................................................156 Karma Test - 17 .................................................................................................................................158 Beceri Temelli Pekiştirme Testi - 17...............................................................................................160 KALDIRAÇLAR Öğrenme Testi - 17..........................................................................................................................162 Karma Test - 18 .................................................................................................................................162 Beceri Temelli Pekiştirme Testi - 18.............................................................................................164

İÇİNDEKİLER EĞİK DÜZLEM - ÇIKRIK - DİŞLİLER Öğrenme Testi - 18..........................................................................................................................168 Karma Test -19 ..................................................................................................................................170 Beceri Temelli Pekiştirme Testi - 19 .............................................................................................172 Etkinlik Testi - 5.................................................................................................................... 174 Yazılıya Hazırlık Testi - 3..................................................................................................... 176 Beceri Temelli Ünite Değerlendirme Testi - 5................................................................ 178 6. ÜNİTE: ENERJİ DÖNÜŞÜMLERİ VE ÇEVRE BİLİMİ BESİN ZİNCİRİ VE ENERJİ AKIŞI Öğrenme Testi- 19...........................................................................................................................186 Karma Test - 20.................................................................................................................................188 Beceri Temelli Pekiştirme Testi - 20 ............................................................................................190 ENERJİ DÖNÜŞÜMLERİ Öğrenme Testi - 20.........................................................................................................................192 Karma Test - 21 .................................................................................................................................194 Beceri Temelli Pekiştirme Testi - 21.............................................................................................196 MADDE DÖNGÜLERİ VE ÇEVRE SORUNLARI Öğrenme Testi - 21..........................................................................................................................198 Karma Test - 22 ...............................................................................................................................200 Beceri Temelli Pekiştirme Testi - 22 ............................................................................................202 SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA Öğrenme Testi - 22.........................................................................................................................204 Karma Test - 23.................................................................................................................................206 Beceri Temelli Pekiştirme Testi - 23 ............................................................................................208 Etkinlik Testi - 6................................................................................................................................210 Beceri Temelli Ünite Değerlendirme Testi - 6..........................................................................212

7. ÜNİTE: ELEKTRİK YÜKLERİ VE ELEKTRİK ENERJİSİ ELEKTRİK YÜKLERİ VE ELEKTRİKLENME Öğrenme Testi - 23.........................................................................................................................218 Karma Test - 24 ................................................................................................................................220 Beceri Temelli Pekiştirme Testi - 24.............................................................................................222 ELEKTRİK YÜKLÜ CİSİMLER Öğrenme Testi - 24........................................................................................................................224 Öğrenme Testi - 25....................................................................................................................... 226 Karma Test - 25 ...............................................................................................................................228 Karma Test - 26 ...............................................................................................................................230 Beceri Temelli Pekiştirme Testi - 25............................................................................................232 Beceri Temelli Pekiştirme Testi - 26............................................................................................234 ELEKTRİK ENERJİSİNİN DÖNÜŞÜMÜ Öğrenme Testi - 26.........................................................................................................................236 Karma Test - 27................................................................................................................................238 Beceri Temelli Pekiştirme Testi - 27............................................................................................240 Etkinlik Testi - 7................................................................................................................................242 Yazılıya Hazırlık Testi - 4.................................................................................................................244 Beceri Temelli Ünite Değerlendirme Testi - 7...........................................................................246 Test Cevap Anahtarları...................................................................................................................253 Etkinlik Cevapları.............................................................................................................................256 Yazılıya Hazırlık Cevapları..............................................................................................................259

1. ÜNİTE MEVSİMLER VE İKLİM KAZANIMLAR Mevsimlerin oluşumunda Dünya’nın hareketlerinin, konumunun ve birim yüzeye düşen ışığın etkisini kavrar. X Dünya’nın dönme ekseni olduğuna değinilir. X Dünya’nın dönme ekseni ile Güneş etrafındaki dolanma düzlemi arasındaki ilişkiye değinilir. X Işığın birim yüzeye düşen enerji miktarının mevsimler üzerindeki etkisine değinilir. X İklimlerin oluşumu ve hava olayları hakkında bilgi edinir. X Hava olaylarını gözlemleyerek kaydeder ve hava olaylarının değişken olduğu sonucuna varır. X Hava olaylarının sebeplerini günlük sıcaklık farklılıkları ve oluşan alçak ve yüksek basınç alanlarıyla açıklar. X Hava olayları; rüzgâr, yağmur, kar, dolu, sis ve kırağı ile sınırlandırılır. X İklim ve hava olayları arasındaki farkı açıklar. X İklim biliminin (klimatoloji) bir bilim dalı olduğunu ve bu alanda çalışan uzmanlara iklim bilimci (klimatolog) adı verildiğini söyler. X Küresel iklim değişiklikleri ve etkileri hakkında bilgi edinir. X

ÖĞRENME TESTİ

1

MEVSİMLERİN OLUŞUMU KONU BİLGİSİ Mevsimlerin oluşmasında iki olay etkilidir. 1. Dünya’nın Güneş etrafında dolanması (Dünya’nın yıllık hareketi) 2. Dünya’nın dönme ekseninin eğik olması Dünya, Güneş etrafında dolanırken eksen eğikliğinden dolayı, Kuzey ve Güney Yarım Küre farklı miktarda aydınlanır. Güneş ışınları dik veya dike yakın açılarla gelirse yaz, eğik açıyla gelirse kış mevsimi yaşanır. Not: Dünya’nın Güneş’e olan uzaklığının değişmesinin mevsimlerin oluşumu üzerinde etkisi yoktur. 21 Mart İlkbahar sonbahar Yaz

Kış

Kış 21 Haziran

sonbahar İlkbahar

21 Aralık

Yaz

23 Eylül

21 Aralık Gün dönümü: Kuzey Yarım Küre’de kış, Güney Yarım Küre’de yaz başlangıcıdır. Kuzey Yarım Küre’de en uzun gece, Güney Yarım Küre’de en uzun gündüz yaşanır. Bu tarihten sonra Kuzey Yarım Küre’de gündüzler uzamaya, geceler kısalmaya başlar. Öğle vakti Güneş ışınları Oğlak dönencesine dik düşer, gölge boyu sıfır olur. Güney Yarım Küre’ye düşen enerji (ısı) daha fazladır. Kuzeye doğru gidildikçe gündüz süresi kısalır, gece süresi uzar. 21 Haziran Gün dönümü: Kuzey Yarım Küre’de yaz, Güney Yarım Küre’de kış başlangıcıdır. Kuzey Yarım Küre’de en uzun gündüz, Güney Yarım Küre’de en uzun gece yaşanır. Bu tarihten sonra Kuzey Yarım Küre’de gündüzler kısalmaya, geceler uzamaya başlar. Öğle vakti Güneş ışınları Yengeç dönencesine dik düşer, gölge boyu sıfır olur. Kuzey Yarım Küre’ye düşen enerji (ısı) daha fazladır. Kuzeye doğru gidildikçe gündüz süresi uzar, gece süresi kısalır. 21 Mart ve 23 Eylül tarihleri gece ve gündüz sürelerinin eşit olduğu (ekinoks) zamanlardır. Dünya’nın her yerinde gece ve gündüz eşittir. (12 saat gece, 12 saat gündüz) Öğle vakti Güneş ışınları Ekvator’a dik düşer.

1. Aşağıdaki tabloda bazı olaylar numaralandırılarak veril-

2. Dünya’nın Güneş etrafındaki konumlarından biri aşağıdaki gibidir.

miştir.









Gece gündüz oluşumu meydana gelmezdi.

Kuzey Yarım Küre'ye Güneş ışınları her zaman dik açıyla gelirdi.



Güney Yarım Küre'ye Güneş ışınları her zaman dik açıyla gelirdi.



Güneş ışınları her zaman dik düşerdi.

 



 



Dünya üzerindeki şehirler için aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?



A) C şehrinde yaz mevsimi yaşanmaktadır. B) A şehrinde kış mevsimi yaşanmaktadır.

12



Buna göre Dünya’nın dönme ekseni eğik olmasaydı hangi durum oluşurdu?



A) 1

B)  2

C)  3

C) B şehrinde kış mevsimi yaşanmaktadır. D) D şehrinde kış mevsimi yaşanmaktadır.

D)  4

Cevap C

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

ÖĞRENME TESTİ MEVSİMLERİN OLUŞUMU 3. Dünya’mızın Güneş çevresindeki yörüngesinde dolanır-

5. Şekilde Dünya’nın Güneş çevresinde dolanması gösterilmiştir.

ken bazı konumları aşağıda verilen şekillerdeki gibi olmaktadır.







Güneş

Bu konumlarda yaşanan mevsimler ile ilgili; I’de Kuzey Yarım Küre’de yaz yaşanır.

II’de Güney Yarım Küre’de kış yaşanır.



II’de Kuzey Yarım Küre’de yaz yaşanır. öğrencilerin söylediği ifadelerden hangileri doğrudur?



A) Yalnız Ali

B) Ali ve Elif

C) Azra ve Elif

D) Ali ve Azra Cevap C

4. Güneş etrafındaki yörüngesinin X noktasında bulunan Dünya’nın Kuzey Yarım Küresi’nde kış mevsimi yaşanmaktadır.

Buna göre, Dünya hangi konumdayken Kuzey Yarım Küre yaz, Güney Yarım Küre ise kış mevsimini yaşar?



A) l

B)  ll

C)  lll

D)  lV

Cevap A KARAAĞAÇ YAYINCILIK





6. Aşağıdaki şekil Dünya’nın Güneş’in çevresindeki dolanmını göstermektedir.



X Güneş



Buna göre, Dünya’nın X noktasındaki konumu aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?



Buna göre, I. Dünya bir tur dolanmasını bir yılda tamamlar. II. Güneş ışınları yıl boyunca her yere dik düşer. III. Kuzey Yarım Küre’de yaz yaşanırken, Güney Yarım Küre’de kış yaşanır. IV. Kuzey Yarım Küre’de ilkbahar yaşanırken, Güney Yarım Küre’de sonbahar yaşanır.

Cevap B

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası



ifadelerinden hangileri doğrudur?



A) I, II ve III

B) II, III ve IV

C) I, III ve IV

D) I, II, III ve IV Cevap C

13

KARMA TEST

1

MEVSİMLERİN OLUŞUMU 1.

X ve Y şehirlerinin aylara göre gece süreleri grafikteki gibidir. X şehri Gece Süresi Y şehri

3. Güneş ışınları, Kuzey Yarım Küre’de bulunan Yengeç dönencesi üzerindeki noktalara öğle vakti dik açı ile düşer. Güney Yarım Küre’ye ise eğik açılar ile düşer.

K

Eylül

Aralık

Mart

Bu grafiğe göre X ve Y şehirleri ile ilgili; I. Bulundukları yarım kürelere II. Hangi tarihte hangi mevsimin yaşandığına III. En uzun gündüzün hangi tarihte yaşandığına

L

verilen bilgilerden hangilerine ulaşılabilir? A) l ve ll

B) I ve Ill

C) Il ve Ill

D) l, ll ve Ill

2. Aşağıda Dünya’nın Güneş çevresindeki hareketi ile ilgili bilgiler verilmektedir. Dünya’nın eksen eğikliğinden dolayı Güney Yarım Küre’ye, güneş ışınları ....1... gelirken Kuzey Yarım Küre’ye …2……… gelmektedir. Bunun sonucunda da Güney Ya-

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

Cevap D

Buna göre K ve L ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) L bölgesine Güneş ışınları 21 Haziran tarihinde öğle vakti dike yakın açı ile düşer. B) K bölgesinde 21 Aralık tarihinden itibaren yaz mevsimi yaşanmaya başlar. C) K bölgesine Güneş ışınları 21 Aralık tarihinde daha fazla ısı enerjisi oluşturur. D) L bölgesinde 21 Haziran tarihinde en kısa gündüz, en uzun gece yaşanır.

rım Küre’de ……3…… mevsimi yaşanırken Kuzey Yarım Küre’de ……4…… mevsimi gözlenmektedir. Buna göre, verilen bilginin doğru bir şekilde tamamlanabilmesi için 1, 2, 3 ve 4 numaralı yerlere getirilmesi gereken kavramlar seçeneklerden hangisinde verilmiştir?

göre;

4

I. Altı ay sonra Kuzey Yarım Küre’de yaz mevsimi yaşanır.

yaz

kış

eğik

sonbahar

ilkbahar

II. Güneş ışınları üç ay sonra Güney Yarım Küre’ye şimdikine göre daha küçük açılarla gelmeye başlar.

dik

dik

kış

yaz

eğik

dik

ilkbahar

sonbahar

1

2

3

A)

dik

eğik

B)

eğik

C) D)

Cevap A

14

4. Kuzey Yarım Küre’de kış mevsimi yaşandığı bilindiğine

III. Güneş ışınları üç ay önce Kuzey Yarım Küre’ye şimdikine göre daha büyük açılarla gelmiştir. verilen ifadelerden hangilerine doğrudur? A) l ve ll

B) I ve Ill

C) Il ve Ill

D) l, ll ve Ill

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

KARMA TEST MEVSİMLERİN OLUŞUMU 5. Dünya’nın Güneş etrafındaki konumları aşağıda verilmiştir.

7. Dünya’nın Güneş etrafındaki konumları aşağıda verilmiştir.

IV

2.

III

I

1.

II Bu konumlarda yaşanan durumlarla ilgili verilen bilgilerden hangisi yanlıştır? Dünya 1. konumdan 2. konuma geçerken Kuzey Yarım Küre’de bulunan bir şehir ile ilgili aşağıdaki grafiklerden hangisi çizilemez? (BYDIM: Birim Yüzeye Düşen Işık Miktarı)

A) II ve IV numaralı konumlarda tüm Dünya’da gece ve gündüz süreleri birbirine eşittir. B) I numaralı konumda Güneş ışınları öğle vaktinde Yengeç Dönencesi’ne dik olarak gelir.

A)

çerken Güney Yarım Küre’de gündüz süreleri kısalır. D) lll numaralı konumda Güney Yarım Küre’ye gelen Güneş ışınları IV numaralı konuma göre daha büyük açılıdır. Cevap C

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

C) Dünya II numaralı konumdan III numaralı konuma ge-

Gece süresi

B)

Güneş ışınlarının gelme açısı

Zaman

Zaman

C) BYDIM

D) Gündüz Süresi

Zaman

Zaman Cevap C

8. Aralık ayının ortalama sıcaklıkları K şehrinde 30°C, L şehrinde 5 ˚C ‘dir.

6. Aşağıda bir tarih hakkında bilgi verilmiştir.



Buna göre;

I. Dünya’nın her yerinde ekinoks yaşanır.

I. K ve L şehri kesinlikle farklı Yarım Küre’dedir.

II. Güney Yarım Küre’de ilkbahar mevsimi başlar.

II. K şehri Güney Yarım Küre’de olabilir.

III. Ekvatora Güneş ışınları dik olarak gelir.

III. 21 Haziran tarihinde L şehrinde en uzun gündüz yaşanır.

Buna göre, aşağıdaki tarihlerden hangisi hakkında bilgi verilmiştir? A) 21 Aralık

B) 23 Eylül

C) 21 Haziran

D) 21 Mart

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

verilen ifadelerden hangileri doğrudur? A) l ve ll

B) I ve Ill

C) Il ve Ill

D) l, ll ve Ill Cevap D

15

BECERİ TEMELLİ PEKİŞTİRME TESTİ

MEVSİMLERİN OLUŞUMU 1.

Bir cismin gölge boyu öğle vakti, mevsim başlangıç tarihlerinde ölçülerek aşağıdaki grafik oluşturulmuştur. Gölge Boyları

I

II

III

1

3. Güneş ışınları, Kuzey Yarım Küre’de bulunan Yengeç dönencesi üzerindeki noktalara öğle vakti dik açı ile düşer. Güney Yarım Küre’ye ise eğik açılar ile düşer. Yengeç Dönencesi Ekvator X Y Oğlak Dönencesi

VI

Z

Güneş

T

Grafiğe göre;



I. Cisim Güney Yarım Küre’de ise III. Tarih 21 Mart olabilir.

Dönenceler üzerinde bulunan X, Y, Z ve T şehirlerinin sıcaklıkları ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

II. Cisim Kuzey Yarım Küre’de ise II. Tarih 21 Haziran olablilir. III. Cisim Güney Yarım Küre’de ise IV. Tarih 21 Aralık olablilir.

A) Dünya’nın günlük hareketinden dolayı Z’deki sıcaklık X’dekinden fazladır.

yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? B) I ve Ill

C) Il ve Ill

D) l, ll ve Ill Cevap D

2.

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

A) l ve ll

B) Z ile T arasındaki sıcaklık farkı Ekvator’a uzaklıklarından kaynaklanır. C) X’in sıcaklığının T’den fazla olması Güneş ışınlarının düşme açısı arasındaki farktan dolayıdır. D) Y ile Z arasındaki sıcaklık farkı Dünya’nın eksen eğikliğinden kaynaklanır. Cevap B

4. Güneş pilli şarj aletinin dolma süresi Güneş ışınlarının

Yaşadığım yerde Güneş ışınları yılda sadece iki kez dik gelir. Bulunduğum yerden güneye doğru gidildi, gündüzler 21 Haziran tarihinden sonra uzamaya başlar.

düşme açısına bağlıdır. Güneş ışınları dik veya dike yakın açılarla düştüğünde birim yüzeye düşen enerji miktarı fazla olacağı için güneş pilli şarj aleti kısa sürede dolar. (1) 21 Haziran’da Yengeç dönencesinde

Buna göre Sinem’in yaşadığı yer ile ilgili;

(2) 21 Haziran’da Oğlak dönencesinde

I. Yıl boyunca gece-gündüz süreleri eşittir.

(3) 23 Eylül tarihinde Oğlak dönencesinde

II. Bu bölgede dört mevsim yaşanır.

Buna göre, güneş pillerinin verilen tarihlerde dolma sürelerinin karşılaştırılması aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmişir?

III. Birim yüzeye düşen ışık enerjisi miktarı fazladır. verilen ifadelerden hangileri doğrudur? A) l ve ll

B) I ve Ill

C) Il ve Ill

D) l, ll ve Ill

A) 1 > 2 > 3

B) 3 > 2 > 1

C) 2 > 3 > 1

D) 2 > 1 > 3 Cevap C

Cevap B

16

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

BECERİ TEMELLİ PEKİŞTİRME TESTİ

MEVSİMLERİN OLUŞUMU

5. Dünya’ya gelen Güneş ışınlarının açısı eksen eğikliği ne-

7. Aşağıda X, Y ve Z noktaları Dünya üzerinde bulunan bazı

deniyle değişmektedir. Güneş ışınları eğik açı ile gelirse aydınlanma bölgesi büyük olur, birim yüzeye düşen ışık enerjisi miktarı azalır ve kış mevsimi oluşur. Güneş ışınları dik açı ile gelirse aydınlanma bölgesi küçük olur, birim yüzeye düşen ışık enerjisi miktarı artar ve yaz mevsimi oluşur.

Kuzey Kutup

X

Y L

GÜNEŞ

Yengeç Dönencesi Ekvator Oğlak Dönencesi

şehirleri temsil etmektedir.

K M

Z

Güney Kutup

Bu bilgilere dayanarak 21 Haziran tarihinde verilen noktalar ile ilgili;

Buna göre; X, Y ve Z şehirlerinde 21 Haziran’daki gece süreleri arasındaki ilişki hangi seçenekte doğru verilmiştir?

I. K noktasına düşen ışık enerjisi miktarı en fazladır. II. M noktasına Güneş ışınları eğik açı ile gelir. III. K noktasının aydınlanma bölgesi L noktasının aydınlanma bölgesinden küçüktür.

C) Il ve Ill

D) l, ll ve Ill Cevap D

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

B) I ve Ill

B) Z > Y > X

C) Y > X > Z

D) Z > X > Y Cevap B

yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? A) l ve ll

A) X > Y > Z

8. Aşağıda mevsimlerin başlangıç tarihleri ile ilgili bir küme verilmiştir. (Taralı bölge X ve Y tarihlerinin ortak özelliğini gösterir.) X

Y

6. Ercan Bey işi için 2022 yılında; Kuzey Yarım Küre’de bulu-

Bu küme ile ilgili aşağıdakilerden hangisi kesinlikle yanlıştır?

nan şehirlerden 25 Ocak’ta Bakü’ye ve 22 Mart’ta Berlin’e; 25 Aralık’ta ise Güney Yarım Küre’de bulunan Beunos Aires şehrine seyahat edecektir.

A) X tarihi 21 Haziran, Y tarihi 21 Aralık ise taralı bölüme ‘‘Güneş ışınları dik ve dike yakın açılarla gelir.’’ yazılabilir.

Buna göre, Ercan Bey bu şehirlerde sırasıyla hangi mevsimleri yaşar?

B) X tarihi 21 Aralık, Y tarihi 21 Haziran ise taralı bölüme ‘‘Güneş ışınları Oğlak ve Yengeç dönencelerine dik açıyla gelir.’’ yazılabilir.

A) Kış - Sonbahar - Kış

C) X tarihi 21 Mart, Y tarihi 23 Eylül ise taralı bölüme ‘‘Güneş ışınları dönencelere dik ve dike yakın açılarla düşer.’’ yazılabilir.

B) Sonbahar - Kış -Yaz C) Kış -İlkbahar - Yaz

D) X tarihi 23 Eylül, Y tarihi 21 Mart ise taralı bölüme ‘‘Gece-gündüz süreleri birbirine eşittir.’’ yazılabilir.

D) Sonbahar - Yaz - İlkbahar Cevap C

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

Cevap B

17

ÖĞRENME TESTİ

2

İKLİM VE HAVA OLAYLARI KONU BİLGİSİ İklim: Yeryüzünün bir kısmında uzun yıllar boyunca gözlenen hava olaylarının ortalamasına iklim denir. İklimle uğraşan bilim dalına klimatoloji (iklim bilimi) denir. İklimle uğraşan bilim insanlarına klimatolog (İklim bilimci) denir. Hava Olayları: Havada meydana gelen sıcaklık farkından ve havadaki nemden (su buharı) kaynaklanan olaylara hava olayları denir. Hava olayları ve hava olaylarının canlılara ve çevreye etkilerini inceleyen bilim dalına meteoroloji, hava olayları uzmanına ise meteorolog denir. Hava Olayları

İklim

Özellikleri dar bir bölgede geçerlidir.

Özellikleri geniş bir bölgede geçerlidir.

Kısa sürede oluşan olaylardır.

Uzun sürede meydana gelen hava olaylarının ortalamasıdır.

Hava olayları tahminidir.

İklim kesinlik bildirir.

Hava olaylarını araştıran bilim dalına meteoroloji denir.

İklimlerin özelliklerini araştıran bilim dalına klimatoloji denir.

Not: Hava olaylarının temel sebebi havadaki nem ve sıcaklık farkıdır. Havadaki nem yağışları, sıcaklık farkı ise rüzgarı oluşturur. Rüzgar: Yatay yönde meydana gelen hava hareketine rüzgar denir. ➥ Sıcak hava bulunan alanda hava yoğunluğu azdır, alçak basınç alanı meydana gelir. Alçak basınç alanında yükselici hava hareketi oluşur. ➥ Soğuk havanın bulunduğu alanda hava yoğunluğu fazladır, yüksek basınç alanı meydana gelir. Yüksek basınç alanında alçalıcı hava hareketi oluşur. ➥ Rüzgar yüksek basınç alanından alçak basınç alanına doğru oluşur. Not: Bulut ve yağış alçak basınç bölgesinde gerçekleşir.

18

14444244443 144424443

Yeryüzüne yakın yerlerde Gökyüzüne yakın oluşumlar yerlerde oluşanlar

Yukarıdaki resimde A bölgesinde yüksek basınç, B bölgesinde alçak basınç vardır. Yağış Çeşitleri: Havadaki su buharına nem denir. Yağışların oluşmasında en büyük etken havadaki nemdir. ➥ Yağmur: Havadaki nem yoğuşarak su damlacıklarını oluşturur. Küçük su damlacıkları bulutu oluşturur. Bulutlarda bulunan su damlacıkları soğuk hava ile beraber birleşerek büyük su damlalarına dönüşür. Ağırlaşan su damlaları yağmur olarak yeryüzüne iner. ➥ Kar: Bulut içerisindeki su buharının soğuk havanın etkisiyle buz kristallerine dönüşmesiyle meydana gelir. Sıcaklığın 0 °C’nin altına düştüğünde gerçekleşir. ➥ Dolu: Yağmurla oluşan su damlaları aşırı soğuma nedeniyle aniden donar, buz toplarına dönüşerek dolu meydana gelir. ➥ Kırağı: Yeryüzüne yakın yerlerde sıcaklığın 0 °C’nin altına düşmesi sonucu su buharının sıvı hale geçmeden direkt buz kristallerine dönüşmesiyle oluşan olaya denir. ➥ Çiy: Yeryüzüne yakın yerlerde su buharının, soğuk nesneler üzerine düşmesi sonucu su damlacıkları oluşması olayına denir.

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

ÖĞRENME TESTİ İKLİM VE HAVA OLAYLARI 1.

Öğretmeni Azra’dan iklim ve hava olaylarının farklılıklarını gösteren bir tablo hazırlamasını istemiştir.



İklim

Hava olayları

1)

Geniş bölgelerdeki hava şartlarıdır.

Dar bölgelerdeki hava şartlarıdır.

2)

Kısa süreleri kapsar.

Uzun zaman dilimini kapsar.

3)

İlgilenen bilim dalı klimatolojidir.

İlgilenen bilim dalı meteorolojidir.

4)

30 – 35 yıllık hava durumuna ait ortalama verilerle belirlenir.

Günün farklı saatlerindeki gözlemlerle belirlenir.

Buna göre Azra, hazırladığı tabloda hangi satırda hata yapmıştır?



A) 1

C)  3

I. Fosil yakıt tüketiminin ve karbon salınımının artması II. Sanayileşmenin artması



B)  2

4. Dünya üzerinde iklim değişikliğinin yaşanmasında,

III. Orman alanlarının tahrip edilmesi ve orman yangınlarının artması

durumlarından hangileri etkili olur?



A) I ve II

B) I ve III

C) II ve III

D) I, II ve III Cevap D

5. Aşağıda numaralandırılmış kutu içinde yağış türleri verilmiştir. I II

D)  4

Yağmur

2. Aşağıdakilerden hangisi iklim ile ilgili değildir?

A) Rize çok yağış alan bir ilimizdir.

III

B) Erzurum’da yoğun kar yağışından dolayı ilk ve orta dereceli okullar tatil edildi. D) Ülkemizde en soğuk bölge Doğu Anadolu Bölgesi’dir. Cevap B

3. Aşağıda bazı hava olayları ve bu hava olaylarına ait tanımlar verilmiştir.



Hava Olayı

Havadaki nemin yere yakın ve soğuk yerlerde yoğuşmasıyla havada asılı su damlacıklarına dönüşmesidir.



IV

Kırağı

Kar



Buna göre, verilenlerden hangisi havadaki su buharının sıvıya dönüşmesiyle oluşan bir yağış türüdür?



A) I

B)  II

C)  III

D)  IV Cevap A

6. “Dikey doğrultuda aniden yükselen hava hareketleri sonu-

Havadaki nemin toprak ve yapraklar üzerinde su damlacıkları şeklinde yoğuşmasıdır.



KARAAĞAÇ YAYINCILIK

C) Antalya’da yazlar çok sıcak ve kuraktır.

Dolu



cunda havanın içindeki soğumuş su damlacıkları ani bir şekilde donarak buz küreleri hâline gelir.” Buna göre yukarıda anlatılan yağış şekli hangisidir?



A)

B)

Yükselen hava kütlesi içindeki nemin aniden katı hâle geçmesi ve buz taneleri şeklinde yağmasıdır. Verilen tanımlar ile hava olaylarının eşleştirilmesi aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? Kar

B)

A)

C)

Dolu D)

D)

C)

Kırağı

Cevap A

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

Yağmur Cevap B

19

KARMA TEST

2

İKLİM VE HAVA OLAYLARI 1.

Öğretmen tahtaya iklim ve hava olayları ile ilgili ifadeleri karışık olarak yazıyor.

3. Hava durumu ile ilgili bilgi sahibi olmak bazı iş kolları için

Ders: Fen ve Teknoloji Konu: İklim ve hava olayları 

Ülkemizde en çok yağış alan bölgemiz Karadeniz Bölgesi'dir.



Dünya'nın en sıcak ülkeleri ekvatorda bulunur.



Yarın havanın güneşli olacağı tahmin ediliyor.



Akşama doğu rüzgâr etkisini iyice artırdı.



Doğu Anadolu Bölgesi'nde kışlar çok soğuk geçer.

Buna göre bu ifadelerden kaç tanesi hava olayları ile ilgilidir?



A) 2

C)  4

büyük önem taşır. Buna göre aşağıdakilerden hangisi bu iş kolları arasında yer almaz?



A) Pilot

B) Diş hekimi

C) Gemi kaptanı

D) Çiftçi Cevap B



B)  3



4. Aşağıda hava olaylarının yeryüzü şekillerinin oluşumuna ve değişimine etkisi ile ilgili ifadeler verilmiştir.  Rüzgârlar çöllerde ve deniz kıyılarında kumları taşıyıp biriktirerek kumulları oluşturur.

D)  5 Cevap A KARAAĞAÇ YAYINCILIK

 Gündüzleri ısının etkisiyle genleşen kayalar gece so-

ğuyunca büzülür. Bu durumun tekrarlanması ile kayalar parçalanır.  Yağmur sularının aşındırması sonucu peribacaları olu-

şur.  Rüzgârlar kayalara çarparak bazı kayaları törpüleyip

parlatırken bazı kayaları aşındırır. Buna göre, verilen ifadelerden kaç tanesi doğrudur?

2. Aşağıdaki hava olaylarının bazıları, nemli havanın gökyüzü-



A) 1

B)  2

C)  3

ne yakın yerlerde, bazıları nemli havanın yeryüzüne yakın yerlerde yoğuşması sonucunda oluşur. 

Yağmur



Çiy



Kar



Dolu



Kırağı



Sis

Bu hava olayları hangi seçenekte doğru olarak gruplandırılmıştır?







A) Yağmur, çiy, kırağı

Kar, dolu, sis

II. Orman alanlarının azalması

B) Yağmur, kar, dolu

Çiy, kırağı, sis

III. Sanayi tesislerinin artması

C) Çiy, kırağı, sis

Yağmur, dolu, kar

etkenlerinden hangileri yer alır?

D) Yağmur, kar, sis

Kırağı, dolu, çiy

5. Küresel iklim değişikliklerinin sebepleri arasında;

Yeryüzüne yakın yerlerde

I. Fosil yakıtların yakılması

Cevap B

20

Cevap D



Gökyüzüne yakın yerlerde

D)  4

A) I ve II

B) I ve III

C) II ve III

D) I, II ve III

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

KARMA TEST İKLİM VE HAVA OLAYLARI 6. Aşağıdaki etkinlikte iklim ve hava olaylarına ait örnekler ka-

7. Havadaki nem, hava sıcaklığının düşmesi sonucu yoğunla-

rışık olarak verilmiştir. Azra, bu olayların ait olduğu kavramı şekildeki gibi işaretleme yaparak belirtmiştir.

şarak çok minik su damlacıklarından oluşan bulutları oluşturur. Bulut içindeki sıcak hava yükselirken soğuk hava aşağı yönde ilerler. Bulut içindeki bu hava hareketi sonucunda su damlacıkları birleşerek büyür. Belli büyüklüğe ulaşınca yağış şeklinde yeryüzüne düşer.

İklim

Yurdumuz yarından itibaren Balkanlardan gelen yağışlı havanın etkisine girecek. Karadeniz Bölgesi çok yağış aldığından geniş ormanlık alanlara sahiptir.

Hava olayları





Ankara'daki kar yağışı bir çok kazaya neden oldu.





A) Yağmur

B) Kar

C) Dolu

D) Sis Cevap B

8.





Buna göre Azra, hazırladığı tabloda kaç örnekte hata yapmıştır?



A) 1

B)  2

Yukarıda anlatılan yağış türü aşağıdakilerden hangisidir?



Ekvator bölgesindeki ülkeler, en sıcak ülkelerdir.

Haberler, yarın İzmir'de yoğun sis olacağını duyurdu.



C)  3



Sıcaklık farkı, yağış ve rüzgârlar yeryüzü şekillerini etkiler.



Dünya'nın dönme ekseninin eğikliğinden dolayı bir yıl içerisinde Güneş ışınları farklı açıyla yeryüzüne ulaşır.



Nemin yoğuştuğu yer ve sıcaklığa göre yağmur, kar, dolu, kırağı veya çiy oluşur.



Rüzgârlar süratine ve şiddetine göre; yel, meltem, fırtına, hortum ve kasırga olarak adlandırılır.

D)  4 Cevap B

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

Örnekler

Hava olayları ile ilgili Azra’nın defterine yazdığı ifadelerden kaç tanesi doğrudur?

A) 1

B)  2

C)  3

D)  4

9. Aşağıdaki resimlerin hangisinde rüzgar oluşumu doğru gösterilmiştir? A)

B)

C)

D)

Cevap A

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

21

BECERİ TEMELLİ PEKİŞTİRME TESTİ

İKLİM VE HAVA OLAYLARI 1.

Atmosferdeki alçak ve yüksek basınç alanları sıcaklık farklılıklarından ortaya çıkar.

2

2. Bir öğrenci okul bahçesindeki bayrağın gündüz karaya doğru, gece ise denize doğru hareket ettiğini gözlemliyor. Bu durumla ilgili olarak; I. Gündüz okulun bulunduğu yer denize göre daha sıcaktır. II. Gece okulun bulunduğu bölgede yüksek basınç alanı vardır. III. Gündüz denizde yüksek basınç alanı oluşmuştur. verilen ifadelerden hangileri doğrudur?

Buna göre basınç alanlarıyla ilgili, l. Alçak basınç alanlarında hava bulutlu olabilir.

A) Yalnız I

B) I ve II

ll. Alçak basınç alanlarında hava sıcaklığı yüksektir.

C) Il ve IIl

D) l, II ve III Cevap C

lll. Yüksek basınç alanlarında şiddetli rüzgar eser. yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? A) I ve Il B) I ve Ill C) Il ve Ill

D) l, ll ve Ill Cevap B

3. Aşağıda Adana iline ait 5 günlük hava tahmini ve son 30 yıldaki aylık yağış ortalamaları verilmiştir.

Ortalama yağış (mm) 280 260 240 220 200 180 160 140 120 100 80 60 40 20

1 Şekil - 1

2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Aylar

Şekil - 2

Verilen bilgilere göre, l. Adana’ya cuma günü kesinlikle yağmur yağar. ll. Şekil 2’deki veriler iklim konusunda bilgi verir. lll. Şekil 1’e bakarak bir sonraki hafta için tahmin de bulunmak doğru olmaz. yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? A) I ve Il

B) I ve Ill

C) Il ve Ill

D) l, ll ve Ill Cevap C

22

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

BECERİ TEMELLİ PEKİŞTİRME TESTİ

İKLİM VE HAVA OLAYLARI

4. Hava sıcaklığına ve havadaki nem miktarına bağlı olarak

7. Bir öğretmen öğrencileriyle kapalı ortamda bulunan şe-

gerçekleşen yağmur, kar ve rüzgar gibi olaylara hava durumu (olayı) denir.

kildeki düzeneği oluşturuyor. Kaplara eşit miktarda birine 1°C sıcaklıkta, diğerine 80°C sıcaklıkta su dolduruyor ve rüzgar gülünün döndüğünü gösteriyor. Öğrencilerinin bu deneyle ilgili fikir ve tahminlerini dinliyor.

Buna göre; I. Kışları soğuk ve kar yağışlıdır. II. Öğleden sonra Ege’de fırtına beklenmektedir.

SOLA

III. Gelecek hafta yüksek basıncın etkiyle hava sıcaklıkları düşecek. verilenlerden hangileri hava olayını açıklayan bir ifadedir? A) Yalnız I B) I ve II C) Il ve IIl D) l, II ve III

1°C

80°C

5. Kyoto Protokolü; insanlardan kaynaklanan iklim değişikliğinin olumsuz etkilerinin önlenmesi ve sera gazlarının salınımının düşürülmesini teklif eden uluslararası ilk anlaşmadır. Gereğinden fazla salınan sera gazları, iklimleri ve sıcaklıkları doğal işleyişinden uzaklaştırıp olumsuz yönde etkilemektedir.

Buna göre, l. Emre: Rüzgar sağa doğru esmiştir çünkü soğuk suyun olduğu kısım yüksek basınç alanıdır. ll. Meryem: Sağdaki kovanın üzerindeki hava molekülleri yukarı doğru hareket eder.

I. Ülkeler iklim değişikliği için önemli adımlar atmaktadır. II. Küresel iklim değişikliğinin nedeni sera gazlarının aşırı artışıdır. III. Sanayileşme ve şehirleşmenin hızla gelişmesi doğal bir sıcaklık artışına neden olmaktadır. yorumlardan hangileri yapılabilir? A) Yalnız I

B) I ve II

C) Il ve IIl

D) l, II ve III

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

Verilen bilgilere göre;

lll. Selçuk: Ortamdaki basınç farkı rüzgarı oluşturmuştur. öğrencilerin ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız Emre B) Emre ve Meryem C) Meryem ve Selçuk D) Emre, Meryem, Selçuk Cevap D

6. İklim değişikliğinin etkisi sadece sıcaklıklardaki artıştan ibaret değildir. Kuraklık, seller, şiddetli kasırgalar gibi hava olaylarının sıklığı ve etkisinde artış; okyanus ve deniz suyu seviyelerinde yükselme, okyanusların asit oranlarında artış, buzulların erimesi gibi etkenler sonucunda bitkilerin, hayvanların ve ekosistemlerin yanı sıra insan topluluklarının ciddi risk altında bulunmasını da içerir. Buna göre metinden yola çıkarak; I. Küresel iklim değişikliğinin sonuçları nelerdir? II. Küresel iklim değişikliğinden hangi canlılar etkilenmektedir? III. Küresel iklim değişikliklerinin en önemli sebebi sera gazları mıdır? sorulardan hangilerine cevap verilebilir? A) Yalnız I

B) I ve II

C) Il ve IIl

D) l, II ve III

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

8. İklimler ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Yazları sıcak ve kurak, kışları ise soğuk ve karlı geçen iklime Karasal iklim denir. B) Güneşli, rüzgârlı, yağmurlu gibi ifadeler kullanılır. C) Yazları sıcak ve kurak, kışları ise ılık ve yağışlı olan iklim türü Akdeniz iklimidir. D) Her mevsim yağışlı, sis olaylarının çok görüldüğü, yaz ve kış mevsimlerinde sıcaklık farkının çok olmadığı genelde ılıman karakterli iklim Karadeniz iklimidir. Cevap B

23

ETKİNLİK

1

MEVSİMLER VE İKLİM Aşağıdaki parantez içine, verilen cümle doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız. Dünya’nın, Güneş etrafında dolanma hareketi yapması gece-gündüz oluşumunu sağlar.

2(.....)

Güneş ışınlarının öğle saatlerinde Oğlak dönencesine dik geldiği tarihte Kuzey Yarım Küre'de başlayan mevsim kıştır.

3(.....)

Dünya üzerinde bütün noktalarda gece ve gündüz eşitliğine ekinoks denir.

4(.....)

21 Haziran’da Güneş ışınları Oğlak Dönencesine dik gelir.

5(.....)

21 Haziran'da aynı cismin gölge boyu Kuzey Yarım Küre'de Güney Yarım Küre'ye göre daha kısadır.

6(.....)

21 Haziran'dan itibaren Kuzey Yarım Küre'de gündüz süresi kısalmaya başlar.

7(.....)

Güneş ışınları dik geldiğinde birim yüzeye daha fazla enerji düşerken, gelme açısı daraldığında ışık daha fazla yayılır ve birim yüzeye düşen enerji azalır.

8(.....)

Mevsimlerin oluşum nedenlerinden biri Dünya'nın dönme ekseninin eğik olmasıdır.

9(.....)

21 Aralık tarihinde Güneş ışınları, Oğlak Dönencesi üzerindeki noktalara öğle vakti dik açı ile düşer.

10(.....)

Güneş ışınlarının gelme açısı arttıkça gölge boyu da artar.

KARAAĞAÇ YAYINCILIK



1(.....)

2. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere, kutucuklarda verilen sözcüklerden uygun olanı yazınız. kar

hava olayına

klimatoloji

basınç

mevsimler

yağmur

çiy

meteorolog

rüzgâr

iklim

1. Soğuk hava sebebiyle su buharı buz kristallerine dönüşerek birleşir ve ……….……. oluşmasını sağlar. 2. Uzun yıllar boyunca bir bölgede alınan ve değişmeyen hava şartlarının ortalamasına ............................. denir. 3. Yüksek basınç alanından alçak basınç alanına doğru oluşan yatay hava hareketine .................... denir. 4. Hava olaylarını inceleyerek hava şartlarının nasıl olacağı ile ilgili tahminleri hazırlayan bilim insanına ............... .............................. denir. 5. Havadaki su buharı gökyüzüne yakın yerlerde yoğuşursa ........................... oluşur. 6. İklimleri inceleyen bilim dalına ............................................. denir. 7. Dünya’nın dönme eksen eğikliği ve Güneş etrafındaki dolanma hareketi sonucu .........................oluşur. 8. “Ailece gittiğimiz piknikte, yağmur bastırınca evimize döndük” cümlesi ...................................... örnektir. 9. Bölgeler arasında ............................................ farkı rüzgârın oluşmasını sağlar. 10. Havadaki su buharı yeryüzüne yakın yerlerde yoğuşursa ................. oluşur.

24

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

ETKİNLİK MEVSİMLER VE İKLİM 3. Aşağıdaki ifadeleri alçak basınç alanına veya yüksek basınç alanına ait olduğunu belirleyerek uygun sütuna “” işareti ile belirtiniz. Alçak basınç alanı

Cümleler 1

Hava sıcaklığı yüksektir.

2

Havadaki nem miktarı azdır.

3

Yükseltici hava hareketi de denir.

4

Genellikle yağış görülür.

5

Hava genelde güneşli ve açıktır.

6

Hava sıcaklığı düşüktür.

7

Hava yoğunluğu fazladır.

8

Isınan havanın yükselerek bu yüzeyde oluşturduğu alandır.

9

Hava basıncının yüksek olduğu alana denir.

10

Hava taneciklerinin yoğunluğunun az olduğu yerlerdir.

KARAAĞAÇ YAYINCILIK



Yüksek basınç alanı

4. Aşağıdaki cümleleri iklimle veya hava olaylarıyla ilgili olduğunu belirleyerek uygun sütuna “” işareti ile belirtiniz. Cümleler 1

İzmir'deki yoğun yağmur birçok kazaya neden oldu.

2

Ülkemizde en yüksek sıcaklık değerleri Akdeniz Bölgesi'nde görülür.

3

Konya yazın sıcak ve kuraktır.

4

Karadeniz Bölgesi çok yağış aldığından zengin ormanlık alana sahiptir.

5

Haberlerde bugün havanın sağanak yağışlı olduğunu söylediler.

6

Dünyadaki en sıcak ülkeler ekvator bölgesinde yer alır.

7

Sabahleyin bahçemizdeki çiçeklere çiy düştüğünü gördüm.

8

Yurdumuz, yarından itibaren Karadeniz'den gelen yağışlı havanın etkisi altına girecek.

9

Bugün Adana'nın en sıcak günlerinden biriydi.

10

Dünya'da en soğuk ülkeler kutup bölgelerinde yer alır.

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

Hava olayları

İklim

25

1 BECERİ TEMELLİ ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ

MEVSİMLER VE İKLİM 1.

Aşağıda Güney Yarım Küre’de bir bölgede 21 Aralık ve 21 Haziran tarihlerinde Güneş ışığının saat 12:30 da geliş açıları gösterilmiştir.

12:30

12:30

a

b

A

A

Şekil - 1

Şekil - 2

Görsellere göre aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Şekil 1’deki Güneş ışığının geliş açısı (a), Şekil 2’deki Güneş ışığının geliş açısından (b) daha büyüktür. KARAAĞAÇ YAYINCILIK

B) Şekil 1’deki tarih 21 Haziran, Şekil 2’deki tarih 21 Aralık’tır. C) Şekil 1’de ağaçların gölgesi, Şekil 2’de ağaçların gölgesine göre daha kısa olur. D) Bu bölgede 21 Aralık’ta Güneş, 21 Haziran’a göre daha geç saatte batar. Cevap B

2. Aşağıdaki görselde Dünya’nın Güneş’e göre konumu verilmiştir. Bu konumda Güneş ışınları Oğlak dönencesine dik olarak düşmektedir. Dönme ekseni

X

Yengeç dönencesi

GÜNEŞ

Ekvator çizgisi

Y Z

Oğlak dönencesi

Verilen bilgilerden yola çıkarak, aşağıdaki çıkarımlardan hangisi yanlıştır? A) X şehrinde bu tarihten sonra gündüzler uzamaya, geceler kısalmaya başlar. B) Bu konumda iken Z şehrinde en uzun gündüz yaşanır. C) X şehrinde birim alana düşen Güneş ışığı miktarı Y şehrinden fazladır. D) Y şehrinden X şehrine seyahat eden bir kimse yaz mevsimini yaşarken kış mevsimine gelmiştir.

26

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

BECERİ TEMELLİ ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ

MEVSİMLER VE İKLİM

3. Aşağıda 3 farklı ülkenin simgeleri ile Dünya üzerindeki yerleri gösterilmiştir.

Avustralya

Brezilya

Çin

Buna göre Güneş ışınlarının öğle saatlerinde Yengeç dönencesine dik geldiği zaman dilimi ile ilgili, l. Avustralya’da kış mevsimi yaşanmaktadır. ll. Brezilya’ya seyahate gidecek bir kişi yanına yazlık kıyafetler almalıdır. lll. Çin’de yaz mevsimi yaşanmaktadır. verilen ifadelerden hangileri doğrudur? A) I ve II

B) I ve IIl

C) ll ve IIl

D) l, II ve Illl

4. Cisimlerin gölge boyu üzerlerine düşen ışığın geliş açısına bağlıdır. Işık cisim üzerine ne kadar dik gelirse gölge boyu o kadar

Gölge Boyu

küçük, ne kadar eğik gelirse gölge boyu o kadar büyük olur. Aşağıdaki grafik bir cismin yılın belirli zaman aralıklarındaki gölge boyuna aittir.

21 Mart

21 Haziran

23 Eylül

21 Aralık Tarihler

Buna göre, cismin bulunduğu Yarım Küre ile ilgili, aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Güneş ışınlarının en dik geldiği tarih 21 Aralık’tır. B) 21 Aralık tarihinde birim alana düşen Güneş ışığı miktarı en azdır. C) 21 Mart ve 23 Eylül tarihlerinde Güneş ışınlarının geliş açısı aynıdır. D) Grafiği çizilen cisim Kuzey Yarım Küre’de yer almaktadır.

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

27

1 BECERİ TEMELLİ ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ

MEVSİMLER VE İKLİM 5. Bir bölgenin aylara göre yağış miktarı ve ortalama sıcaklık

7. Şekilde özdeş cisimlere düşen Güneş ışığının gelme açısı

değerleri aşağıdaki grafikte verilmiştir. Yağış (mm)

ile oluşan gölge boyları arasındaki ilişki gösterilmiştir.

Sıcaklık (°C)

200

30

160

24

120

18

80

12

40

6

0

0

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Yağış 70°

Sıcaklık

45°

Gölge yok (Sıfır).

Gölge cisimden kısadır.

Gölge cisime eşittir.

Şekil 1

Şekil 2

Şekil 3

Bu grafikten hareketle, l. Bu bölgenin hangi Yarım Küre’de bulunduğu ll. Yıl içindeki sıcaklık değişimi

25°

lll. Mevsimlere göre yağış dağılımı

Gölge cisimden daha uzundur.

yukarıdaki çıkarımlardan hangileri yapılabilir? B) I ve Ill

C) Il ve Ill

D) l, ll ve Ill

Buna göre, Cevap D

6. Tabloda P, R, S ve T şehirlerinin 4 Temmuz tarihindeki gece ve gündüz süreleri verilmiştir. Şehirler

Gündüz (saat)

Gece (saat)

P.

9

15

R.

12

12

S.

16

8

T.

13

11

l. Şekil 1’de Güneş ışığının birim yüzeye bıraktığı enerji miktarı Şekil 2’ye göre daha azdır. ll. Güneş’ten gelen ışığın daha eğik olduğu durumlarda gölge boyu uzamıştır. lll. Aynı miktarda Güneş ışığı Şekil 1’de, Şekil 4’e göre daha geniş alanı ısıtır.

ifadelerinden hangileri yanlıştır? A) Yalnız l

B) l ve ll

C) l ve Ill

D) l, ll ve Ill

8. Hava daima basıncın yüksek olduğu yerden, basıncın düşük olduğu yere doğru hareket eder. Yatay yönlü yer değiştiren bu hava hareketlerine rüzgar denir. Yelkenli teknelerin kıyıdan denize açılmaları için en iyi saatler gece saatleridir. Buna göre, bu durumu en iyi açıklayan ifade aşağıdakilerden hangisidir?

Buna göre, aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Gündüz deniz çok dalgalıdr. B) Gece saatlerinde kara yüksek basınç alanı deniz alçak basınç alanıdır.

A) S şehri, Kuzey Yarım Küre’dedir. B) R şehri, Oğlak dönencesi üzerindedir.

C) Gündüz saatlerinde kara yüksek basınç alanı deniz alçak basınç alanıdır.

C) P ve S şehirleri farklı yarım kürelerdedir. D) T şehri, Kuzey Yarım Küre’dedir. Cevap B

28

Şekil 4



KARAAĞAÇ YAYINCILIK

A) I ve Il

D) Gece saatlerinde deniz soğuk kara sıcak olduğu için rüzgar karadan denize doğru eser.

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

BECERİ TEMELLİ ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ

MEVSİMLER VE İKLİM

9. Özdeş fenerler kullanılarak aynı ortamda aşağıdaki deney

11. Aşağıda Dünya üzerinde K, L, M ve N noktaları verilmiştir.

düzenekleri hazırlanıyor.

K L M

Yengeç Dönencesi Ekvator

N

Şekil - 1

Şekil - 2

Oğlak Dönencesi

Buna göre, l. Şekil 1’de ışık tutulan bölgenin sıcaklığı daha fazla artış gösterir.

Buna göre konumları verilen K, L, M ve N noktaları ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

ll. Şekil 2, Güney Yarım Küre’de Haziran ayında bir bölgenin aldığı Güneş ışığını temsil eder.

A) Güneş ışınları K noktasına hiçbir zaman dik açıyla düşmez.

lll. Bir bölgeye düşen ışık ışınlarının açısı azaldıkça ısıttığı alan artar.

B) Güneş ışınları L noktasına sadece 21 Haziran tarihinde dik açıyla düşer.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

C) Güneş ışınları M noktasına sadece 23 Eylül tarihinde dik açıyla düşer.

A) Yalnız l B) l ve ll D) l, ll ve Ill Cevap D

10. Aşağıda bazı hava olaylarının tanımları verilmiştir. • Havadaki su buharının yoğuşup yeryüzüne yakın yerlerde sıvı hale geçmesi • Hava sıcaklığının çok düşük olduğu durumlarda su buharının katı hale geçerek buz kristalleri şeklinde yeryüzüne inmesi • Havadaki su buharının yükseğe çıktıkça soğuk hava ile karşılaşıp su damlaları halinde yere düşmesi

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

C) l ve Ill

D) Güneş ışınları N noktasına sadece 21 Aralık tarihinde dik açıyla düşer. Cevap C

12. Küresel ısınmanın yalnızca havanın sıcaklığını arttıracağı düşünülebilir. Fakat küresel ısınma yalnızca sıcaklığın artmasına neden olmaz. Çünkü sıcaklıktaki küçük bir artış bile yeryüzünün çeşitli yerlerinde kasırga, kuraklık ve sel gibi doğal afetlere, buzulların erimesine, iklimlerin değişmesine yol açabilir. Buna göre, küresel ısınmadan dolayı doğada;

Buna göre, hangi hava olayının tanımı yukarıda verilmemiştir?

l. Deniz seviyelerinin yükselip bazı yerlerin su altında kalması

A) Kar

B) Yağmur

lll. Petrol, kömür gibi fosil kaynakların azalması

C) Sis

D) Çiy Cevap C

ll. Bazı bitki ve hayvan türlerinin yok olması

verilen olaylardan hangileri gözlemlenir? A) I ve Il

B) I ve Ill

C) Il ve Ill

D) l, ll ve Ill Cevap A

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

29

1 BECERİ TEMELLİ ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ

MEVSİMLER VE İKLİM 13. K ve L bölgelerinde görülen hava hareketleri görselde verilmiştir.

L Bölgesi

K Bölgesi

Yukarıda verilen görsel ile ilgili, l. L bölgesinde sıcaklığının düşmesi ile havayı oluşturan taneciklerin hareketinin yavaşlaması sonucu tanecikler birbirine yaklaşır ve bu alanda hava basıncı artar. ll. K bölgesinde sıcaklığın artması ile havayı oluşturan taneciklerin hareketi artar, tanecikler birbirinden uzaklaşıp yükseltici hava hareketini oluşturur. lll. Alçaltıcı hava hareketleri görülen L bölgesinde hava soğuktur. ifadelerden hangileri doğrudur? B) I ve IIl

C) ll ve IIl

D) l, II ve Illl

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

A) I ve II

Cevap D

14. Özdeş iki termometre pamuk ile sarılmış, pamuklardan biri ıslatılmıştır. Bu termometreler gölge bir yere asılmış ve belirli aralıklarla gösterdikleri değerler okunarak kaydedilmiştir. Elde edilen sıcaklık değerleri verilen tablo ile karşılaştırılmıştır. Islak ve Kuru Arasındaki Sıcaklık Farkı 1°C

2°C

3°C

4°C

5°C

6°C

7°C

8°C

9°C

10°C

10°C - 14°C

85

75

60

50

40

30

15

5

0

0

15°C - 19°C

90

80

65

60

50

40

30

20

10

0

20°C - 25°C

90

80

70

65

55

45

40

30

25

20

Nem Oranı (%)

Kuru Termometredeki Sıcaklık Değeri

Tablo ile ilgili, l. Kuru termometrede okunan değer 23°C, ıslak termometrede okunan değer 16°C iken havanın nem oranı %40’dır. ll. Islak ve kuru termometre arasındaki sıcaklık farkı arttıkça havadaki nem oranı azalır. lll. Havadaki nem oranı sadece kuru termometrede okunan değere bağlıdır. yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? A) Yalnız I

B) I ve II

C) ll ve IIl

D) l, II ve Illl Cevap B

30

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

BECERİ TEMELLİ ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ

MEVSİMLER VE İKLİM

15. Aşağıdaki görseller deniz ve kara meltemini temsil etmektedir. GÜNDÜZ

GECE

KARA

KARA Şekil - 1

Şekil - 2

Yukarıdaki görsellere bakılarak, aşağıdaki çıkarımlardan hangisi yapılamaz? A) Gündüz vakti kara denizden daha sıcak olduğundan denizlerde yüksek basınç, karalarda ise alçak basınç oluşur. B) Şekil 1’de gündüz vakti oluşan meltem denizden karaya doğru estiğinden bu rüzgara deniz meltemi denir. C) Gece vakti kara denizden daha soğuk olduğundan karalarda yüksek basınç, denizler ise alçak basınç oluşur. D) Gece vakti karalarda hava yoğunluğu daha azdır.

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

Cevap D

16. Rüzgargülü ve özdeş mumlar kullanılarak aşağıdaki görselde yer alan düzenek hazırlanmıştır. Başlangıçta sadece L noktasındaki tekli mum yakıldığında 1. rüzgargülünün saat yönünde, 2. rüzgargülünün saat yönünün tersine hareket ettiği görülmüştür. Rüzgargülü

Rüzgargülü

1 K

2 L

M

25 cm

25 cm

L noktasındaki mum yanarken aşağıdaki işlemler birbirinden bağımsız yapıldığında, l. K ve M noktasında birer mum yakıldığında rüzgar gülleri hareket etmez. ll. K noktasında üç mum, yakıldığında her iki rüzgargülü de aynı yönde döner. lll. Sadece L’ deki mum yanarken K ve M yüksek basınç alanı, L alçak basınç alanıdır. yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? A) I ve II

B) I ve IIl

C) ll ve IIl

D) l, II ve Illl Cevap D

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

31

1 BECERİ TEMELLİ ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ

MEVSİMLER VE İKLİM 17. Aşağıda Dünya’nın Güneş etrafındaki hareketi gösterilmiştir.

19. Aşağıda bir merkezin yıllık ortalama sıcaklık ve yağış dağılışı grafiği verilmiştir.

21 Mart

lge

Sıcaklık(°C)

4. B

1. Bö

ölge

Yağış (mm)

33

500

25

350

17

21 Haziran

21 Aralık

lge

2. B

ö 3. B

ölge

250

12 150

5

50

–2 Ocak Şubat Mart Nisan Mart Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık

23 Eylül Verilen görsele göre, I. 2. bölgede Güney Yarım Küre’de gündüz süresi uzar. II. 1. bölgede Kuzey Yarım Küre’de gündüz süresi kısalır.

Sıcaklık(°C)

Yağış (mm)

III. 3. bölgede Güney Yarım Küre’de gündüz süresi kısalır. Grafiğe bakılarak bu merkez ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi söylenemez?

yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II

A) Kuzey Yarım Küre’de yer alır. Cevap A

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

C) II ve III D) I, II ve III

B) Kış aylarında kar yağışları görülebilir. C) Her mevsim yağış almaktadır. D) Hava sıcaklığı ilk üç ayda 5°C nin altına düşmemiştir. Cevap D

20. Aşağıda nemli iki bölgenin gece sıcaklık değişim tablosu 18. Güneş ışınlarının Dünya’ya gelme açısı eksen eğikliğinden

verilmiştir.

dolayı sürekli değişir. Güneş ışınlarının gelme açısı arttıkça

19:00

21:00

23:00

01:00

03:00

05:00

1. Bölge

5°C

2°C

1°C

-1°C

-2°C

-1°C

2. Bölge

10°C

8°C

5°C

4°C

2°C

3°C

gölge boyunda azalma olur. İzmir’deki bir okulun bahçesindeki basket potasının gölgesi 21 Mart’ta 4 metre olarak ölçmüştür. Buna göre, 15 Aralık, 23 Eylül ve 15 Haziran tarihlerinde potanın gölge boyu seçeneklerden hangisi gibi olabilir?

Tablodaki sıcaklık değişimlerine göre; 15 Aralık

23 Eylül

15 Haziran

l. 1. bölgede kırağılaşma görülme ihtimali vardır. ll. 2. bölgede yapraklar üzerinde çiy görülebilir.

A)

5

4

3

B)

2,5

3

5

C)

4,5

4

6

D)

3

5

4

lll. İki bölgenin de hangi mevsimde olduğu net değildir. verilen olaylardan hangileri gözlemlenir? A) I ve Il

B) I ve Ill

C) Il ve Ill

D) l, ll ve Ill

Cevap A

32

Cevap D

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

2. ÜNİTE

DNA ve GENETİK KOD

KAZANIMLAR X

X

X X

DNA’nın yapısını kavrar. Nükleotid, gen, DNA ve kromozom kavramlarını açıklayarak bu kavramlar arasında ilişki kurar. DNA’nın yapısını model üzerinde gösterir. DNA’nın kendini nasıl eşlediğini ifade eder. DNA’daki hataların onarılıp onarılmadığı belirtilir. Kalıtım ile ilgili kavramları tanımlar. Gen, fenotip, genotip, saf döl ve melez döl kavramlarını kavrar. Baskın ve çekinik gen kavramlarını kavrar. Çaprazlamalarda sadece bezelye karakterleri kullanılır. Diğer canlılarda da karakterlerin aktarımının benzer olduğu vurgulanır. İnsanda çocuğun cinsiyetinin babadan gelen eşey kromozomu ile belirlendiği vurgulanır. Akraba evliliklerinin genetik sonuçlarını tartışır. Örneklerden yola çıkarak mutasyon ve modifikasyonu açıklar. Mutasyonla modifikasyon arasındaki farklar ile ilgili çıkarımda bulunur. Adaptasyonu (Çevreye Uyum) gözlem yaparak açıklar. Genetik mühendisliğini ve biyoteknolojiyi ilişkilendirir. Biyoteknolojik uygulamalar kapsamında oluşturulan ikilemlerle bu uygulamaların insanlık için yararlı ve zararlı yönlerini tartışır. Gelecekteki genetik mühendisliği ve biyoteknoloji uygulamalarının neler olabileceği hakkında tahminde bulunur.

ÖĞRENME TESTİ

3

DNA ve GENETİK KOD KONU BİLGİSİ DNA’nın Görevleri • Anne ve babadan gelen özelliklerin yavrulara (nesillere) aktarılmasını sağlar. • Cinsiyet, kan grubu, saç şekli, saç rengi, göz rengi, parmak izi gibi bir çok özelliği belirler. • Hücreyi yönetir. • Canlıların birbirinden farklı olmasını sağlar. (Çeşitlilik) • DNA kendini eşleyebilir. DNA’nın Yapısı • Nükleotid denilen yapı birimlerinin birleşmesiyle oluşur. • Nükleotidlerin birbirlerine özel bağlarla bağlanmasıyla “DNA iplikleri” meydana gelir. • İki DNA ipliğinin birbirine sarılması ve özel bağlarla bağlanmasıyla ikili sarmal yapı oluşur.

Fosfat

+ Deoksiriboz + Organik = Nükleotid baz şekeri

Hücre • • • • •

P Fosfat

+

D

+

Deoksiriboz şekeri

Kromozom

A Adenin bazı

=

P D

A

Adenin nükleotid

DNA

İkili sarmal yapıda daima timin nükleotidi karşısına, adenin nükleotidi gelir. Guanin nükleotidi karşısına sitozin nükleotidi gelir. Bir DNA da fosfat sayısı, deoksiriboz sayısı ve nükleotid sayıları birbirine eşittir. DNA da timin sayısı adenin sayısına; guanin sayısı da sitozin sayısına eşittir. DNA üzerinde, genetik bilgileri taşıyan genler bulunur. Genler nükleotid adı verilen yapıların birleşmesinden oluşur. DNA bölünme sürecinde kısalıp kalınlaşır ve etrafına proteinler eklenerek kromozomlara dönüşür.

DNA’NIN KENDINI EŞLEMESI: Hücreler çoğalırken hücre içindeki DNA, her bir hücreye aktarılacak şekilde kopyalanır. Hücre çoğalması sırasında DNA kendini eşler. DNA’nın Kendini Eşlemesi 1. DNA kopyalanacağı zaman bir fermuar gibi açılır. 2. Hücre sitoplazmasındaki nükleotidler çekirdek içerisine girer. 3. Nükleotidler uygun şekilde ayrılan DNA zincirinin karşı kolunu tamamlar. 4. Böylece birbirinin aynısı iki DNA oluşur.

34

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

ÖĞRENME TESTİ DNA ve GENETİK KOD 1.

Şekilde karton üzerine DNA ile ilgili ifadeler yazılmıştır.

4. Gülizar, tabloda verilen bilgilere göre tabloyu kendine göre doğruysa “D” yanlışsa “Y” yazarak doldurmuştur.



DNA da iki çeşit nükleotid bulunur.

Her bir nükleotid molekülü fosfat, şeker ve organik baz olmak üzere üç molekülden oluşur.

Bir nükleotidde fosfat ve şeker molekülü her zaman aynı iken organik baz molekülü değişik olabilir.

Yanlış olan bilgi kartondan kesilip alındığında kartonun şekli aşağıdakilerden hangisi gibi olur?

A)

B)

C)

2.

İfadeler

Y

Hücre bölünmesi sırasında DNA'nın kısalıp kalınlaşarak bazı proteinlerle birlikte oluşturduğu yapıya kromo zom denir.

D

Farklı türdeki canlılar aynı genetik bilgiye sahip kromozom içerir.

D

Kromozom sayısı, normal şartlarda bir türe ait canlıların tamamında aynı sayıdadır.

D

Canlıların özellikleri kromozom içindeki genetik kodlarda gizlidir.

Y

Gülizar her uygun cevap için 20 puan alacağına göre bu etkinlikten kaç puan alır? A) 20 B) 40 C) 60 D) 80

1

DNA canlının tüm özelliklerini kapsayan genetik kodları taşır.

2

DNA genelde hücre çekirdeği içerisinde bulunur.

3

DNA hücrelerin çoğalması sırasında diğer hücrelere de aktarılır.

5. Tabloda DNA’da yer alan yapıların gösterim şekilleri sembollerle eşleştirilmiştir. Gösterim şekli

Temsil ettiği yapı

C

X

P

Y

D

Z

4 DNA da üç çeşit nükleotid bulunur.

D

D)

KARAAĞAÇ YAYINCILIK



DNA yı meydana getiren yapı birimine nükleotid denir.

Tabloda verilen 1, 2, 3 ve 4 numaralı ifadelerden hangilerinde doğru bilgi verilmiştir?

A) 1 ve 2 C) 3 ve 4

B) 2 ve 3 D) 1, 2 ve 3

Buna göre; X , Y ve Z yerine aşağıdakilerden hangileri gelmelidir?

3. A

P

X

Y

Z

A)

Fosfat

Deoksiriboz şekeri

Sitozin bazı

B)

Sitozin bazı

Fosfat

Deoksiriboz şekeri

C)

Deoksiriboz şekeri

Fosfat

Sitozin bazı

D)

Fosfat

Sitozin bazı

Deoksiriboz şekeri

D

Şekli verilen yapının adı aşağıdakilerden hangisidir? A) Timin nükleotidi C) Guanin nükleotidi

B) Deoksiriboz şeker D) Adenin nükleotidi

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

35

KARMA TEST

3

DNA ve GENETİK KOD 1.

Tabloda bazı canlı türlerinin vücut hücrelerindeki kromozom sayıları verilmiştir.

3. Tabloda bazı canlıların kromozom sayıları verilmiştir. Canlı Türü

Kromozom sayısı

Tür

Kromozom sayısı (2n)

İnsan

46

İnsan

46

At

64

At

64

Köpek

78

Köpek

78

Malî balığı

46

?

?

Kedi

38

Fare

40

Buğday

28



“Türleri farklı olduğu halde kromozom sayısı aynı olan canlılar olabilir” görüşünün doğru olduğunu göstermek isteyen bir öğrenci tabloda verilen “?” yerine aşağıdakilerden hangisini yazmalıdır? Kromozom sayısı (2n)

A)

Kedi

38

B)

Fare

40

C)

Moli balığı

46

D)

Buğday

28



A)



B)

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

Tür

Buna göre, aşağıdaki öğrencilerden hangisinin söylediği ifade yanlıştır?

C)

D)

Farklı canlı türlerinin kromozom sayılarıda farklı olabilir. Kromozom sayısı ile canlı türlerinin gelişmişliği arasında bir ilişki yoktur.

Kromozom sayısı arttıkça canlı türlerinin gelişmişliği artar.

Kromozom sayısı aynı olan insan ve moli balığının DNA kodları birbirinden farklıdır.

2. Aşağıda DNA nın kendini eşleşmesi karışık olarak verilmiştir. 1. Hücre sitoplazmasındaki nükleotidler hücre çekirdeğine girer. 2. Nükleotidler uygun şekilde DNA nın karşı kolunu tamamlar. 3. Hücre bölüneceği zaman DNA bir fermuar gibi bir uçtan ayrılmaya başlar.

4. Şekilde bir DNA molekülünün bir bölümü verilmiştir.

4. Sonuçta birbirinin aynısı iki DNA molekülü oluşur. Buna göre, doğru sıralama aşağıdakilerden hangisi gibi olur?

36

A) 3, 1, 2, 4

B) 4, 2, 1, 3

C) 1, 2, 3, 4

D) 3, 2, 4, 1

Bu modelde kaç adet nükleotid bulunur? A)  1

B)  2

C)  3

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

D)  4

KARMA TEST DNA ve GENETİK KOD 5. Şekilde verilen grafikte bir DNA molekülünün 1. ipliğindeki

7. Tablo, ifadeler doğruysa “D” yanlışsa “Y” şeklinde doldu-

organik baz sayıları verilmiştir.

rulacaktır. İfadeler

Organik baz sayısı

D

Y

Bir nükleotid içerdiği organik baza göre isimlendirilir. Bir nükleotid fosfat, şeker ve organik bazın birleşmesiyle oluşur.

400 300

Fosfat molekülü nükleotidlere göre değişir.

200

Deoksiriboz şekeri bazı DNA nükleotidlerinde bulunmayabilir.

100 G

T

A

C

Organik bazlar Buna göre, bu DNA daki fosfat ve deoksiriboz şekeri sayısı aşağıdaki hangi seçenekte doğru verilmiştir?

Buna göre, tablo uygun şekilde doldurulduğunda görünümü nasıl olur? A) D B) D C) Y D) D

Deoksiriboz Şeker Sayısı

D

Y

D

D

Y

D

Y

D

A)

1050

1050

Y

Y

D

Y

B)

500

500

C)

2000

2000

D)

2100

2100



KARAAĞAÇ YAYINCILIK

Fosfat Sayısı

Cevap A

8. Şekilde DNA modelinin bir bölümü verilmiştir.

6. İnsanda bazı genetik birimler şemada verilmiştir. Gen

Adenin bazı

DNA

Sitozin bazı

Timin bazı

Timin nükleotidi

Belirtilen birimlerden en fazla deoksiriboz şekeri içeren ve en az deoksiriboz şekeri içeren yapılar aşağıdakilerden hangisinde doğru eşleştirilmiştir? En Fazla

En Az

A)

Gen

Adenin bazı

B)

DNA

Timin nükleotidi

C)

Timin bazı

Sitozin bazı

D)

DNA

Gen

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

Buna göre; 1, 2 ve 3 numaralı yerlere hangi organik bazlar gelmelidir? 1

2

3

A)

A

C

G

B)

C

G

A

C)

T

G

C

D)

A

G

C Cevap D

37

BECERİ TEMELLİ PEKİŞTİRME TESTİ

DNA ve GENETİK KODU DNA kendini eşlerken şekildeki gibi zincirler birbirinden ayrılır ve her bir zincirdeki nükleotidlerin karşısına yeni nükleotidler gelerek 2 yeni DNA molekülü oluşturulur.

DNA zincirleri fermuar gibi açılır.

3. Bir öğrenci Fen Bilimleri dersinde aşağıdaki tabloda verilen malzemeleri kullanarak en uzun DNA modelini yapmak istiyor.

Her bir zincir kendini eşler 2 yeni DNA oluşur.

8

12

6

9

32

39

Bu öğrencinin yapacağı DNA modeli ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

DNA’nın kendini eşlemesi sırasındaki olaylar ile ilgili,

A) En uzun DNA modeli hazırladığında 9 tane sarı boncuk artar.

I. Oluşan yeni DNA’ların yarısı, eski DNA’nın parçalarından oluşur.

B) En uzun DNA modeli hazırladığında 2 tane kırmızı boncuk artar.

II. İki yeni DNA oluşurken başlangıçtaki şeker ve fosfat sayılarının dört katına ihtiyaç olur. III. DNA’nın eşlenmesi sırasında var olan nükleotid sayısının dört katı yeni nükleotid kullanılır. yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

1.

3

C) En uzun DNA modeli hazırlarken sarı ataş ile mavi ataşı eşleştirmelidir. D) Hazırlayacağı en uzun DNA modelinde en fazla 30 nükleotid bulunur. Cevap C

Cevap A

4. İnsan vücudunda bulunan yaklaşık 100 trilyon hücrenin her

2. DNA molekülü ile ilgili; I. Üzerinde canlıya özgü tüm kalıtsal özelliklerin şifrelendiği bölümler vardır. II. Yapısında dört farklı nükleotid bulunur. III. Tüm canlı hücrelerde çekirdek içerisinde yer alır. verilen açıklamalardan hangileri doğrudur?

birinde yaklaşık 3 milyar baz bulunmaktadır. Vücudumuzda bulunan her bir hücredeki DNA’yı çıkarıp art arda eklesek Dünya ile Ay arasındaki mesafe 600 defa kat edilirdi. Bir insanın sahip olduğu DNA içindeki bilgi 10 punto (bu yazı büyüklüğü), tek satır ve A4 kâğıdına yazılacak olursa her biri yaklaşık 23.000 sayfadan oluşan 46 ciltlik bir ansiklopedi olurdu. Buna göre yukarıdaki metinde DNA ile ilgili aşağıdakilerden hangisine değinilmemiştir? A) DNA’nın genetik bilgileri nasıl aktardığı B) DNA’nın yapısında bulunan baz sayısı

A) Yalnız I B) I ve II

C) DNA’nın çok fazla genetik bilgi taşıdığı

C) II ve III D) I, II ve III Cevap B

D) DNA’nın uzunluğu Cevap A

38

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

BECERİ TEMELLİ PEKİŞTİRME TESTİ

DNA ve GENETİK KODU

5. Bir DNA molekülünde adenin, guanin, sitozin, timin, deo-

7. Aşağıdaki tabloda bir hücredeki genetik özelliklerin oluş-

ksiriboz ve fosfat molekülleri bulunur.

masında görevli yapılar numaralandırılarak verilmiştir.



Aşağıda normal bir DNA molekülünde bulunan moleküllerin oranları verilmiştir.

I

II

III

IV

V



Deoksiriboz şekeri (1)

Sitozin nükleotidi (2)

Guanin organik bazı (3)

Kromozom (4)

Timin organik bazı (5)

Protein kılıf (6)

Adenin organik bazı (7)

Sitozin organik bazı (8)

Fosfat (9)

Buna göre, VI

I. 1, 3 ve 9 numaralı yapılar ile nükleotid oluşturulabilir.

Buna göre,

II. 2 numaralı yapı, 8 numaralı yapıdan büyüktür.

I. I. ve VI. molekül kesinlikle deoksiriboz ve fosfat molekülleridir.

III. 4 numaralı yapı, 1 ve 6 numaralı yapıların birleşmesiyle oluşur.

II. II. molekül Guanin ise III. molekül kesinlikle sitozin molekülüdür.

yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur?

yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III Cevap B

A) l ve Il B) I ve IIl KARAAĞAÇ YAYINCILIK

III. V. molekülün DNA’nın 1. ve 2. zincirinde sayıları kesinlikle birbirine eşittir.

C) II ve III D) I, II ve III Cevap A

8. Aşağıda DNA’da bulunan yapılar ile ilgili bilgi verilmiştir. ➥ “” sayısı “” sayısına eşittir. ➥ “” sayısı “” sayısından azdır. ➥ “” sayısı “” sayısından fazladır. ➥ “” her nükleotidin yapısında ortak olarak yer alır.

6. Genler DNA molekülü üzerinde canlının karakterlerini belirleyen yapılardır. Yüzlerce karakter için farklı genler bir DNA üzerinde bulunabilirler. Buna göre aşağıdakilerden hangisi bütün genlerde kesinlikle birbirinden farklıdır? A) İçerdikleri nükleotid sayısı

Buna göre, I. “” fosfat ya da şeker molekülü olabilir. II. “” adenin ise “” timin ya da “” guanin ise “” sitozin organik bazı olabilir. III. “” timin, “” sitozin organik bazı olabilir. yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur?

B) Bulundurdukları nükleotid çeşidi sayısı

A) Yalnız I B) I ve II

C) İçerdikleri fosfat ve deoksiriboz sayısı

C) II ve III D) I, II ve III

D) Nükleotidlerin genlerdeki diziliş şekli

Cevap D Cevap D

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

39

ÖĞRENME TESTİ

4

KALITIM KONU BİLGİSİ Kalıtsal özelliklerin nesilden nesile nasıl aktarıldığını araştıran bilim dalına kalıtım (genetik) denir.

Kalıtımla İlgili Kavramlar: Gen:

Kromozom üzerinde bulunan ve kalıtsal karakterleri taşıyan birimlerdir.

Baskın gen:

Özelliğini her zaman gösteren gendir. Basın gen büyük harfle gösterilir. (A, B, S, K gibi)

Çekinik gen:

Baskın gen olmadığı zaman etkisini gösteren gendir. Çekinik gen küçük harfle gösterilir. (a, b, s, k gibi)

Alel gen:

Biri anneden diğeri babadan gelen gen çiftine alel gen denir.

Genotip:

Gen yapısına genotip denir. Bireyin sahip olduğu genlerin toplamıdır. Genotip, homozigot (Saf, arı) veya heterozigot (melez) olabilir.

Fenotip:

Canlının dış görünüşüdür. Gen yapısının dışa yansımasıdır. Dış görünüşte gen yapısı ile birlikte çevrenin de etkisi vardır.

Saf döl (Homozigot veya Arı döl):

Alel genlerin birbirinin aynısı olmasıdır. (AA, aa)

Melez döl (Heterozigot):

Alel genlerin birbirinden farklı olmasıdır. (Aa)

➜ 1.Kuşak çaprazlamasına F1 dölü denir. F1 dölünün çaprazlanması sonucu oluşan bireylerin kendi aralarında çaprazlanması sonucu oluşan 2.kuşaktır. (F2 dölü) ➜ Bir karakterin gösterilmesi için genlerin yan yana yazılması gerekir. ➜ AA: Baskın özellik, Aa:Baskın özellik, aa: Çekinik özellik görülür.

Karakter Çaprazlamaları: ➜ Sarı tohum ‘S’, yeşil tohuma ‘s’ baskındır. ➜ Saf döl sarı ‘SS’ bezelye ile saf döl yeşil ‘ss’ bezelyenin çaprazlaması sonucu; %100 Melez genotipli sarı ‘Ss’ bezelye elde edilir. ➜ Melez sarı ‘Ss’ iki bezelyenin çaprazlaması sonucu; %25 ‘SS’ genotipli sarı bezelye, %50 ‘Ss’ genotipli sarı bezelye, %25 ‘ss’ genotipli yeşil bezelye oluşur. Çaprazlama sonucu oluşan bezelyelerin fenotip oranı; 3:4 sarı, 1:4 yeşildir. ➜ Arı döl (saf döl) yeşil ‘ss’ tohumlu bezelye ile melez ‘Ss’ sarı tohumlu bezelyenin çaprazlaması sonucu; %50 ‘Ss’ genotipli sarı bezelye, %50 ‘ss’ genotipli yeşil bezelye elde edilir.

Cinsiyete Bağlı Kalıtım: Sağlıklı bir insanın 46 kromozomu vardır. Bu kromozomların 44 tanesi vücut, 2 tanesi cinsiyet kromozomudur. Dişilerde cinsiyet kromozomu XX, erkeklerde XY’dir. İnsanlarda doğacak olan çocuğun cinsiyetini babadan gelen sperm belirler. Babadan X kromozomu taşıyan sperm geldiğinde kız, Y kromozomu taşıyan sperm geldiğinde erkek çocuk dünyaya gelir. Bu nedenle bir ailenin doğacak çocuklarının kız veya erkek olma olasılığı her zaman %50’dir.

40

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

ÖĞRENME TESTİ KALITIM 1.

Sarı tohum olma özelliği baskın olan özelliktir. Genotip

Fenotip

I.

SS

Sarı

II.

Ss

Yeşil

III.

ss

Yeşil

4. Bezelye bitkisinde mor çiçek beyaz çiçeğe, uzun boy kısa boya, yuvarlak şekil boğumlu şekle, çiçeği uçta çiçeği yandaya baskındır. Buna göre aşağıda verilen karakterlerden hangisinin genotipi kesinlikle homozigottur? A) Çiçeği uçta bezelye

Tablodaki bitkilerin genotip ve fenotipleri ile ilgili;

B) Uzun boyu bezelye

I. I. bitkinin fenotipi doğru yazılmıştır. II. II. bitkinin fenotipi sarı olmalıdır. III. IlI. bitkinin genotipi değiştirilmelidir.

C) Beyaz çiçekli bezelye D) Yuvarlak şekilİ bezelye

yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur?

Cevap C

5. Mor çiçekli ve beyaz çiçekli iki bezelye bitkisi çaprazlanıyor.

A) Yalnız I B) I ve II

Oluşan bütün bezelyelerin mor renkli olduğu görülüyor.

C) II ve III D) I, II ve III

Buna göre aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

Cevap B

A) Çaprazlanan beyaz çiçekli bezelyenin genotipi “mm” şeklindedir. B) Oluşan tüm bezelyelerde çekinik gen bulunur. ➥ DD, Dd veya dd şeklinde gösterilir. ➥ p, r, n, k harfleri kullanılır. ➥ Sarı tohumlu olur. Buna göre, aşağıda hangi kavram ile ilgili bilgi verilmemiştir ? A) Fenotip

B) Çekinik Gen

C) Baskın Gen

D) Genotip Cevap C

3. İnsanlarda karakter aktarımı bezelyeler ile benzerdir. Anne ve babanın saç rengi bakımından genotipleri heterozigot kahverengi ise doğabilecek çocuklarının saç rengi bakımından genotip yüzdeleri aşağıdakilerden hangisi olamaz? A) %25 Saf Kahverengi Saçlı B) %50 Melez Kahverengi Saçlı C) %25 Sarı Saçlı D) %50 Saf Kahverengi Saçlı Cevap D

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

2. Aşağıda kalıtım ile ilgili bilgiler yazılmıştır.

C) Çaprazlanan mor çiçekli bezelyenin genotipi “Mm” şeklindedir. D) Oluşan tüm bezelyelerde baskın gen bulunur. Cevap C

6. Bezelyelerde düz tohum şekli buruşuk tohum şekline baskındır. Tohum şekli bakımından bazı bezelyelerle ilgili aşağıdaki çaprazlamalar yapılıyor. 1.çaprazlama: Tohum şekli bakımından homozigot düz tohumlu bir bezelye ile buruşuk tohumlu bezelye çaprazlanıyor. 2.çaprazlama: Birinci çaprazlama sonucunda oluşan iki bezelyenin çaprazlanmasıyla oluşan bezelyelerin bazılarının düz, bazılarının buruşuk olduğu görülüyor. Buna göre, çaprazlamalarla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) İkinci çaprazlamada elde edilen bezelyelerin %75’i düz tohumludur. B) Birinci çaprazlamda elde edilen bezelyeler %100 düz tohumludur. C) İkinci çaprazlamada oluşan bezelyelerin %25’i saf düz tohumludur. D) İkinci çaprazlamada oluşan bezelyelerin buruşuk olma ihtimali %50’dir. Cevap D

41

KARMA TEST

4

KALITIM 1.

Bezelye bitkilerinde bulunan tohum rengi ve meyve rengi karakterlerinin baskın ve çekinik özellikleri tabloda gösterilmiştir. BASKIN ÖZELLİK

3. Aşağıda kalıtımla ilgili bazı kavramlar ve bu kavramlara ait bilgiler verilmiştir. Bilgiler

ÇEKİNİK ÖZELLİK

Sadece homozigot durumda etkisini fenotipte gösteren gendir.

Tohum Rengi Sarı

Biri anneden biri babadan gelen aynı karaktere etki eden gen çiftidir.

Yeşil

Meyve Rengi Yeşil

Bir karakteri oluşturan iki genin aynı özellikte olmasıdır.

Sarı

Kavramlar

Tamamı aynı renk fenotipe sahip tohum veya meyve elde etmek için aşağıdaki çaprazlamalardan hangisi yapılamaz?

Çekinik gen Saf döl Gen Alel gen

B) Tohum rengi bakımından Heterozigot baskın X Homozigot baskın bireyleri çaprazlama

Verilen kavramlar ile bilgiler eşleştirildiğinde açıkta kalan kavram ile ilgili;

C) Tohum rengi bakımından Heterozigot baskın X Heterozigot baskın bireyleri çaprazlama

I. Yönetici molekül üzerinde bulunan görev birimidir.

D) Meyve rengi bakımından Homozigot baskın X Homozigot çekinik bireyleri çaprazlama Cevap C

2. Aşağıda insanda bulunan yumurta, sperm ve vücut hüc-

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

A) Meyve rengi bakımından Homozigot çekinik X Homozigot çekinik bireyleri çaprazlama

II. Kalıtsal bilgileri taşıyan yapılardır. III. Yapısında bulunan organik baza göre adlandırılır. yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III

relerine ait kromozom sayıları verilmiştir.

Yumurta (23)

Cevap B

Sperm (23)

Vücut hücresi (46)

Verilen bu hücrelerle ilgili; I. Vücut hücresindeki kromozomlar, sperm ve yumurta hücresindeki kromozomlardan oluşur. II. Bir bireyin cinsiyetini sperm hücresinden gelen cinsiyet kromozomu belirler. III. Yumurta hücreleri ile sperm hücreleri 2 adet cinsiyet kromozomu taşır.

4. Melez mor ve saf beyaz renkli bezelyeler çaprazlandığında, meydana gelecek tohum oranlarının aşağıdakilerden hangisi gibi olması beklenir? (M: Mor, m: Beyaz renkli bezelye) A) % 100 mor

yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur?

B) % 100 beyaz

A) l ve Il B) I ve IIl

C) % 75 mor, % 25 beyaz D) % 50 mor, % 50 beyaz

C) II ve III D) I, II ve III Cevap A

42

Cevap D

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

KARMA TEST KALITIM 5. Aralarında kan bağı olan kişilerin yaptıkları evliliklere “Ak-

7. Bir canlı türüne ait aynı karakter bakımından fenotipleri

raba Evliliği” denir. Akraba evliliklerinde genetik benzerliğin fazla olmasından dolayı doğacak çocuklarda genetik hastalıkların görülme oranı daha fazladır. Çünkü genetik hastalıkların çoğu çekinik genlerle taşınmaktadır. Akraba evlilikleri, genetik hastalıkların yanı sıra zeka geriliği ve organ yetmezliği gibi birçok sağlık sorununa da sebep olmaktadır.

verilen canlıların çaprazlanması yapılmıştır.

X

Çaprazlama sonucuna göre genotip oranları %50 melez ve %50 homozigot çekinik olarak hesaplanmıştır. Verilen bu çaprazlama sonuçlarına göre, aşağıdaki ifadelerden hangisi kesinlikle söylenir?

Verilen bilgilere göre akraba evliliği ile ilgili; I. Akraba evliliği yapan kişilerin ataları sağlıklı ise bu kişilerin evlenmesinde bir sakınca yoktur.

A)  ile gösterilen birey baskın alel taşımaktadır. B)  ile gösterilen birey homozigot olabilir.

II. Akraba evliliklerinin sayısının artması toplumda hastalıklı birey sayısını artırır.

C)  ile gösterilen birey Aa ise  ile gösterilen birey homozigot çekinik karakterlidir.

III. Akraba evliliği sonucu doğan bütün çocuklar genetik hastalık taşımaktadır.

D)  ile gösterilen birey homozigot baskın karakterlidir.

yukarıdaki ifadelerden hangileri yanlıştır?

Cevap C

A) Yalnız I B) Yalnız Il C) I ve III D) II ve III

6. Akondroplazi (cücelik) baskın alelle taşınan kalıtsal bir durumdur.



Fenotip

Genotip

Akondroplazi

AA

Akondroplazi

Aa

Normal

aa

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

Cevap C

8. Aa X aa iki bireyin çaprazlanması ile ilgil; I. Homozigot özelliğe sahip bireyler oluşur. II. Çekinik alelin taşıdığı özellik fenotipte ortaya çıkar. III. Heterozigot özelliğe sahip bireyler oluşur. verilen ifadelerden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III Cevap D

9. Gregor Mendel, 1860’lı yıllarda bezelyelerle yaptığı deney-

Tablodaki bilgilere göre; I. AA genotipli dişi birey ile aa genotipli erkek bireyin doğacak çocuklarının tamamı akondroplazi fenotiplidir.

lerle, genlerin nesilden nesile nasıl aktarıldığını göstermiş ve kalıtımın temel ilkelerinin keşfedilmesine olanak sağlamıştır.

II. Aa genotipli dişi birey ile aa genotipli erkek bireyin doğacak çocuklarının tamamı normal fenotiplidir.

Mendel’in yaptığı çalışmalarda bezelyeleri kullanmasının nedeni aşağıda verilen durumlardan hangisi ile açıklanamaz?

III. aa genotipli dişi birey ile aa genotipli erkek bireyin doğacak çocuklarının tamamı normal fenotiplidir.

A) Bezelyelerin hem kendi kendine hem de diğer bezelye bitkileriyle tozlaşabilmesi

yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur?

B) Karakter çeşidinin fazla olması

A) l ve lI B) I ve IIl

C) Kapalı çiçek yapısına sahip olması

C) II ve III D) I, II ve III

D) Bir mevsimde birkaç döl (ürün) vermesi. Cevap B

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

Cevap A

43

BECERİ TEMELLİ PEKİŞTİRME TESTİ

KALITIM Bir karakter yönünden iki bezelyenin çaprazlanması sonucu 3 farklı genotipte bezelyeler oluşuyor. Oluşan bezelyelerin genotip oranları aşağıdaki grafikte verilmiştir. Genotip oranı

3. Ebeveynlerden gelen gametleri karenin kenarlarına yazarak punnet karesi yöntemi ile çaprazlama yapılabilir. Aşağıda 3 ailede bir karaktere ait punnet karesi kullanılarak çaprazlama gösterilmiştir.

2

Dişi ? Erkek

1 Genotip çeşidi I

II

Dişi ?

? Erkek

1.

4

? AA Aa ? Aa aa 1. Aile

III

? Erkek

I. Çaprazlanan bezelyeler farklı fenotiplerdedir. II. Çaprazlanan bezelyelerin genotipleri aynıdır. III. Oluşan bezelyelerin %25’i çekinik fenotiplidir.

? Aa Aa ? aa aa 2. Aile

Dişi

Verilen grafiğe göre,

?

?

? Aa Aa ? Aa Aa 3. Aile

yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur?

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II

A) 3. ailede tek çeşit genotip, diğerlerinde iki çeşit genotip görülür. Cevap C

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

C) II ve III D) I, II ve III

B) 1. ailede ebeveynlerin genotipleri aynıdır. C) Üç ailede de ebeveynler baskın fenotiplidir. D) Üç punnet karesinde de iki çeşit fenotip vardır. Cevap B

4. İnsanları ve hayvanları etkileyen genetik bir bozukluk olan albinizm renklenmeyi sağlayan melanin pigmenti yokluğu ya da azlığından kaynaklanır. Bu hastalıkta deri çok ince ve beyazımsıdır. Çekinik genle taşınır.

2. Bezelyelerde çiçek konumu uçta olma özelliği yanda olma özelliğine baskındır. Çiçeği uçta olan bir bezelye ile çiçeği yanda olan bir bezelye çaprazlanması sonucunda aşağıdaki hangi oranda bezelyenin normal şartlarda oluşma ihtimali yoktur? A) %50 Saf döl çiçeği uçta olan bezelye.

Buna göre, bu hastalığa sahip bireylerin dünyaya gelmesi için; I. Anne ve baba hastalık genini taşımalıdır. II. Sadece baba hastalık genini taşımalıdır. III. Anne ya da babadan birinin hastalık genini taşıması yeterlidir. yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur?

B) %50 Melez çiçeği uçta olan bezelye.

A) Yalnız I B) Yalnız II

C) %100 Melez çiçeği uçta olan bezelye.

C) Yalnız III D) I ve II

D) %50 saf döl çiçeği yanda olan bezelye.

Cevap A Cevap A

44

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

BECERİ TEMELLİ PEKİŞTİRME TESTİ

KALITIM

5. İnsanlarda karakter aktarımı bezelyeler ile benzerdir.

6. Dilini yuvarlayabilen Aslı’nın babası dilini yuvarlayamamaktadır. Dilini yuvarlayabilen Erkan’nın annesi dilini yuvarlayamamaktadır. (Dilini yuvarlayabilme dil yuvarlayamama özelliğine baskındır.)

Verilen soyağacında mavi renge boyanmış bireyler düz saçlı kişileri temsil etmektedir.

Buna göre, Aslı ve Erkan evlendiğinde doğacak çocukların dil yuvarlama bakımından durumları ile ilgili; I. Çocuklar %75 ihtimalle dilini yuvarlayabilir. II. Çocuklara dil yuvarlama geni sadece anneden gelir.

1

III. Çocuklar %25 ihtimalle dilini yuvarlayamaz. yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? 2

3 A) l ve Il B) I ve IIl C) II ve III D) I, II ve III

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? (İnsanlarda kıvıcık saç geni, düz saç genine baskındır.)

Cevap B

A) 1 numaralı bireyde düz saç geni kesinlikle vardır. B) 2 numaralı birey homozigot düz saçlı olabilir. C) 3 numaralı birey homozigot kıvırcık saçlı olabilir. D) 2 numaralı birey heterozigot kıvırcık saçlı olabilir. Cevap C

7. Bezelyelerde boy uzunluğuyla ilgili yapılan iki çaprazlama sonucu oluşan yavru bireylere ait grafikler aşağıdaki gibidir. Genotip Oranı (%)

Fenotip Oranı (%) 100

50

0 Uu

uu

Genotip çeşidi

I. çaprazlama

0 Uzun

Kısa

Fenotip çeşidi

II. çaprazlama

Buna göre çaprazlamalarla ilgili, I. I. çaprazlamada, çaprazlanan bezelyelerden birinin genotipi kesinlikle melezdir. II. I. çaprazlamada, çaprazlanan bezelyelerin her ikisi de çekinik gen taşır. III. II. çaprazlamada, çaprazlanan bezelyelerin her ikisi de kesinlikle uzun boyludur. yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? A) Yalnız I

B) I ve II

C) II ve III

D) I, II ve III Cevap B

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

45

ÖĞRENME TESTİ

5

MUTASYON VE MODİFİKASYON KONU BİLGİSİ

MUTASYON: ➜ Çevresel etkilerle DNA üzerinde meydana gelen değişikliklere mutasyon denir. DNA’nın yapısında meydana gelen bu değişiklik canlıda farklı özelliklerin ortaya çıkmasına neden olur. ➜ Vücut hücresinde meydana gelen mutasyonlar kalıtsal değildir, sonraki nesle aktarılmaz. Üreme hücrelerinde meydana gelen mutasyonlar kalıtsaldır, sonraki nesle aktarılır. ➜ Mutasyonlar yararlı ve zararlı olabilir. Bitki tohumlarının fazla olması, çekirdeksiz üzüm yararlı mutasyona örnek verilebilir. Yararlı mutasyonlar canlının yaşama ve üreme şansını artırırken, zararlı mutasyonlar canlının yaşama ve üreme şansını azaltır. ➜ Mutasyon kalıtsal çeşitliliğe neden olur. ➜ X ışını, kimyasal maddeler, alkol, uyuşturucu ve sigara mutasyona sebep olan faktörlere örnek verilebilir. ➜ Kanser, Van kedisinin gözlerinin farklı renkte olması, altı parmaklılık, down sendromu, albinoluk mutasyona örnek verilebilir.

MODİFİKASYON: ➜ Çevre etkisiyle vücut hücrelerinde meydana gelen ve kalıtsal olmayan değişikliklere modifikasyon denir. Modifikasyon da genlerin yapısında değişiklik meydana gelmez, genlerin işleyişi değişir. ➜ Modifikasyona neden olan etken ortadan kalktığında canlı tekrar eski halini alabilir.

Modifikasyona sebep olan faktörler: 1. Sıcaklık: Himalaya tavşanlarında kürk rengi beyazdır. Eğer tüyler kazınarak buraya buz parçası konursa çıkan tüyler siyah olur.

Çuha çiçeği 30-35ºC sıcaklıkta beyaz çiçek, 15-20ºC sıcaklıkta kırmızı renkli çiçek açar.

2. Besin: Dişi arılar arı sütü ile beslenirse kraliçe arı, çiçek tozu (polen) ile beslenirse işçi arılar oluşur.

1.

Nemli yerde yetişen bitkiler daha iyi gelişirken, kurak yerde yetişen bitkiler fazla gelişemez.



Tek yumurta ikizlerinden iyi beslenen daha fazla gelişirken diğeri cılız kalır.

3. Işık:

Loş ışıkta yetiştirilen bitki yapraklarının açık yeşil, fazla ışıkta yetiştirilen bitki yapraklarının koyu yeşil olur.



İnsan derisi yazın fazla ışık aldığında bronzlaşır.

4. pH:

Ortanca çiçekleri asitli toprakta kırmızı, bazik toprakta mavi çiçek açar.

Modifikasyonlar ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Canlılarda gözlenen kalıtsal olmayan değişiklerdir. B) Çevre etkisiyle vücut hücrelerinde meydana gelir. C) Modifikasyonda genlerin yapısında değişiklik meydana gelir.

2. Aşağıda mutasyon ile ilgili ifadeler verilmiştir. ➥ Sperm ve yumurta hücrelerinde görülen mutasyonlar kalıtsaldır. ➥ Deri hücresinde oluşan mutasyon sadece o bireyi etkiler. ➥ Mutasyonların çoğu yararlıdır. ➥ Mutasyonlar çekinik genlerle taşınır.

D) Sebep olan etken ortadan kalktığında canlı eski halini alır.

➥ Mutasyon geçiren DNA’nın karşılıklı zincirlerinde boşluklar yoksa bu mutasyon onarılabilir.

Cevap C

➥ Mutasyon hem vücut hem de üreme hücrelerinde görülebilir. Buna göre, verilen ifadelerden kaç tanesi doğrudur? A) 3

46

B) 4

C) 5

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

D) 6

ÖĞRENME TESTİ MUTASYON VE MODİFİKASYON 3. Azra mutasyon ve modifikasyon konusu ile ilgili bildiklerini

6. Bazı canlılarda genlerin işleyişi çevre şartlarına göre değişebilir. Bu duruma modifikasyon denir.

tabloya yazmıştır. I.

Mutasyon, genlerde meydana gelen yapısal bir değişimdir.

II.

Modifikasyonda değişime neden olan etkenler ortadan kalktığında canlının genetik yapısı eski haline döner.

III.

Modifikasyon sonucu ortaya çıkan değişimler nesilden nesile geçmez.

IV.

Mutasyonların hepsi zararlıdır.

Aşağıdaki verilen örneklerde modifikasyona neden olan etkenlerden hangisi diğerlerinden farklıdır? A) Dişi arılar arı sütü ile beslenirse kraliçe arı, çiçek tozu (polen) ile beslenirse işçi arılar oluşması. B) Tek yumurta ikizlerinden iyi beslenen daha fazla gelişirken diğerinin cılız kalması. C) Fazla ışık alan yerde yetişen bitkiler daha iyi gelişirken, az ışık alan yerde yetişen bitkilerin iyi gelişememesi. D) Ortanca çiçeklerinin asitli toprakta kırmızı, bazik toprakta mavi çiçek açması.

Buna göre, tablo ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Azra, mutasyonun hangi kalıtsal yapıda değişikliğe yol açabileceğini biliyor. B) Azra, modifikasyonun nesilden nesle aktarılma şartını biliyor.

7. Aşağıda görülen karahindiba bitkisinin dağda yetişen bireyleri kısa boylu, ovada yetişen bireyleri uzun boylu olur.

C) Azra, lll. ifadesini spor yapan kişilerin gelişmiş kaslara sahip olması örneğiyle destekleyebilir.

4. Mutasyonlar ile ilgili; I. DNA’nın kendini eşlemesi sırasında gen ve kromozomlarda meydana gelen değişmelere denir. II. Vücut hücrelerinde görülen mutasyon kalıtsaldır. III. Yararlı ve zararlı olabilir. yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? A) l ve Il B) I ve IIl C) II ve III D) I, II ve III

5. Aşağıda canlılarda görülen bazı değişimler verilmiştir. ♥ Gecelerin uzun yaşandığı kutup bölgelerindeki insanların gözlerindeki retina tabakasına yerleşmiş ışığa duyarlı reseptör hücrelerinde sayıca artış meydana gelir. ◆ Ortanca çiçekleri asitli toprakta kırmızı, bazik toprakta mavi çiçek açar. ♣ Sirke sinekleri 16°C’de düz kanatlı, 25°C’de kıvrık kanatlı olur. Verilen değişimlere neden olan etkenler aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

A)

♥

◆

♣

Sıcaklık

Besin

Isı

B)

Işık

Toprak

Isı

C)

Besin

Sıcaklık

Işık

D)

Işık

Toprak

Sıcaklık

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

D) Azra, mutasyonların zararlı olup olmama durumunu biliyor.

Buna göre, I. İnsanda ten renginin güneşlenme ile bronzlaşması. II. Van kedilerinin iki gözündeki rengin birbirinden farklı olması III. Bukalemunların bulunduğu yere göre renk değiştirmesi. verilen örneklerden hangileri karahindiba bitkisindeki duruma benzerdir? A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III

8. DNA zincirinde gerçekleşen bazı mutasyonlar onarılabilirken bazıları onarılamaz. T

C G C

A I. DNA

G

T A

T II. DNA

C

C

G G III. DNA

Yukarıda verilen DNA zincirlerinde meydana gelen mutasyonlardan hangileri onarılabilir? A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III

47

KARMA TEST

5

MUTASYON VE MODİFİKASYON 1.

I. Van kedisinin gözlerinin farklı renkte olması.

3. Mutasyon ve modifikasyon çevresel etkenlerle canlılarda

II. Arılarda arı sütü ile beslenen dişi arı kraliçe olurken polen ile beslenen dişi arının işçi arı olması.

görülen değişimlerdi.

Yukarıdaki örnekler hangi kavramları açıklamak için verilmiştir?

zılacaktır.

I

II

A)

Modifikasyon

Mutasyon

B)

Mutasyon

Modifikasyon

C)

Mutasyon

Mutasyon

D)

Modifikasyon

Modifikasyon

Aşağıdaki venn şemasına bazı etkenler uygun şekilde yaModifikasyon

Mutasyon

1

2

3

Buna göre; Cevap B

I. 1 numaralı yere besin ve sıcaklık yazılabilir. II. 3 numaralı yere radyasyon yazılabilir. III. 2 numaralı yere kimyasal madde yazılabilir. verilen ifadelerden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III KARAAĞAÇ YAYINCILIK

Cevap B

2. Yasemin Fen Bilimleri dersi için bir deney yapmıştır. Bu deney için aynı iki saksı bitkisine eşit miktarda su vererek birini ışıklı diğerini karanlık ortamda yetiştirmiş, karanlık ortamda yetişen bitkinin daha az geliştiğini gözlemlemiştirir.

4. Bol yağış alan bir bölgede yetişen eğrelti otları kurak bir

Yasemin’in yaptığı deney ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

I. Nemli ve kurak bölgelerdeki eğrelti otlarının boy uzunluğuyla ilgili gen işleyişleri farklıdır.

A) Deneyin bağımsız değişkeni ışıktır.

II. Her iki eğrelti otunun boy genlerindeki nükleotid dizilişi kesinlikle farklıdır.

B) Deneyin kontrol deilen değişkeni su miktarıdır. C) Deneyin amacı; ışığın kromozomların yapısını değiştirerek kalıtsal değişimler oluşturduğunu gözlemlemektir. D) Deneyde genlerin işleyişinde çevre etkisi sonucunda modifikasyonun meydana geldiğini gözlemlemiştir.

bölgede yetişen eğrelti otlarından çok daha uzundur. Buna göre,

III. Kurak bölgedeki eğrelti otu tohumu nemli bölgeye dikilirse yeni oluşan eğrelti otu yine kısa boylu olacaktır. verilen ifadelerden hangileri yanlıştır? A) l ve Il B) I ve IIl C) II ve III D) I, II ve III Cevap C

Cevap C

48

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

KARMA TEST MUTASYON VE MODİFİKASYON 5. Genetik laboratuvarında yapılan bir çalışmada bir canlıya

7. Aşağıda bazı canlıların özellikleri verilmiştir.

ait DNA’da şekildeki gibi bir hata tespit edilmiştir. DNA’daki bu hata canlıya farklı bir özellik kazandırmıştır.

➥ Sirke sinekleri 16 °C de gelişirse düz kanatlı, 25 °C de gelişirse kıvrık kanatlı olurlar. ➥ Beyaz tüylü himalaya tavşanlarının sırtlarındaki beyaz

G

C

C

G

tüyler kazınıp sırtlarına buz torbası bağlanır ve bir süre bekletilirse sırtlarında siyah tüyler çıkar. ➥ Kasları zayıf olan insanlar iyi beslenip spor yaptıklarında kasları gelişir.

Canlıda gözlenen bu durum aşağıdaki hangi kavramla açıklanır?

Bu özelliklerle ilgili; I. Verilen özellikler canlıların ilgili genlerinin çevre şartla-

A) Adaptasyon B) Mutasyon

rına göre yapısının değişmesiyle oluşur.

C) Modifikasyon D) Doğal seçilim

II. Örnek verilen canlılardaki değişen özellik bir sonraki

Cevap B

nesle aktarılır. III. Canlılardaki bu değişimler kalıcı değildir, çevre şartları değiştiğinde özellik değişir. ifadelerinden hangileri yanlıştır?

6. Tayland’da Karen kabilesine mensup Padaunglu kadınlar, 5 yaşından itibaren boyunlarına pirinçten yapılmış halkalar takarak boyunlarını uzatmaya çalışıyorlar. Boyunlarının yanı sıra, aynı halkaları ayakları ve kollarına da takabiliyorlar.

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

A) Yalnız l B) Yalnız Il C) I ve II D) I ve III Cevap C

8. Çekirgeler; sıçrayıcı özelliğe sahip, genellikle sıcak yerlerde yaşayan, bulunduğu yere ve tarım ürünlerine zarar verebilen eklem bacaklı hayvanlardır. Kanatları 16°C’luk sıcaklıkta benekli, 25°C’luk sıcaklıkta beneksiz olurlar. Buna göre, çekirgeler ile ilgili; I. Beneksiz kanatlı çekirgelerin yavrularının benekli kanatlı olma ihtimali yoktur. Geleneğin devam ettiği ailelerin yeni doğan çocuklarında bu boyun biçiminin görülmemesinin sebebi aşağıdakilerden hangisi olabilir?

II. 20°C’luk sıcaklıkta oluşan yavru çekirgelerin kanatları benekli olur. III. Çekirgelerin genlerinin işleyişinde değişim gözlenmektedir.

A) Adaptasyondur ve kalıtsal değildir.

verilen ifadelerden hangileri doğrudur?

B) Mutasyondur ve kalıtsaldır. C) Modifikasyondur ve kalıtsal değildir. D) Adaptasyondur ve kalıtsaldır.

A) Yalnız I

B) I ve II

C) Il ve IIl

D) l, II ve III Cevap C

Cevap C

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

49

BECERİ TEMELLİ PEKİŞTİRME TESTİ

MUTASYON VE MODİFİKASYON 1.

5

Canlının genetik yapısında meydana gelen değişimlere

3. Aynı türün bireyleri arasında görülen farklılıklar iki biçimde

mutasyon adı verilmektedir. Mutasyonlar yalnızca genetik

olabilir. Bunlardan modifikasyon, çevre koşullarının etkisiyle

etkenler nedeniyle değil aynı zamanda çevresel etkenler

ortaya çıkar ve kalıtsal değildir. Mutasyon ise DNA’nın

nedeniyle de ortaya çıkabilmektedir. Özellikle bazı radyo-

yapısında meydana gelen bir değişikliktir. Canlıda farklı

aktif ve kimyasal maddelerin etkisiyle canlılarda mutasyon

özelliklerin ortaya çıkmasına neden olur.

görülebilmektedir. Örneğin Çernobil Nükleer Santrali’nin

Buna göre modifikasyon ve mutasyonla ilgili,

dördüncü reaktöründe yaşanan patlama sonucunda olu-

l. Orak hücreli anemi hastalığındaki alyuvar hücresinin

şan radyasyon, Çernobil kentin’de yaşayan insanlarda ve

şeklinin değişmesi

onların bu olaydan sonra doğan çocuklarında mutasyonlar

ll. Doğduklarında birbirinden ayrılarak farklı ortamlarda

ortaya çıkarmıştır. Canlılarda görülen mutasyonların büyük

yetiştirilen tek yumurta ikizlerinin boylarının farklı ol-

bir bölümü zararlı iken, çekirdeksiz üzüm üretimi gibi bazı

ması

mutasonlar yararlı mutasyona örnek verilebilir.

lll. Bir çuha çiçeği türünün 30 °C’tan düşük sıcaklıkta

Yalnızca verilen bilgilere göre;

gelişmesi durumunda çiçeklerinin kırmızı renkli; 30

I. Mutasyonlar birden fazla etken nedeniyle ortaya çıkabilmektedir.

°C’tan yüksek sıcaklıkta gelişmesi durumunda ise be-

II. Bazı mutasyonlar canlılar için olumlu sonuçlar doğurabilmektedir.

lV. Renklenmeleri normal olan anne ve babadan, albino

III. Radyasyon yayan maddeler genlerin yapısında değişime neden olabilir.

V. Yazın güneşlenen bir insanın teninin bronzlaşması

yukarıdaki ifadelerden hangileri çıkarılabilir?

örnekler aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak gruplandırılmıştır?

C) II ve III D) I, II ve III Cevap D

özellikte çocuğun olması

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

A) l ve Il B) I ve IIl

yaz renkli olması

Modifikasyon

Mutasyon

A)

III, V

I, II, IV

B)

II, IV, V

I, III

C)

I, IV

II, III, V

D)

II, III, V

I, IV

4. Aşağıda canlılarda meydana gelen değişikliklerin sebepleri 2. İnsanları ve hayvanları etkileyen, çekinik bir genle taşınan genetik bir bozukluk olan albinizm renklenmeyi sağlayan melanin pigmenti yokluğu ya da azlığından kaynaklanır. Gözler, deri, saçlar ve bedenin öbür bölümlerini etkileyebilir.

verilmiştir. I. Çevresel faktörler canlıların genetik yapısında değişikliğe yol açabilir. ll. Çevresel faktörlerle canlıların dış görünüşlerinde değişiklikler meydana gelebilir.

Buna göre albino olan bir canlı ilgili aşağıdaki çıkarımlardan hangisi yanlıştır?

lll. Çevresel faktörlerin etkisiyle canlılarda meydana gelen her değişiklik yavru döllere aktarılabilir.

A) Yavrularında da görülebilir.

Buna göre, aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

B) Mutasyon sonucu meydana gelmiştir.

A) I’e kanser örnek verilebilir.

C) Çevre etkisiyle gen yapısının değişmesi durumudur. D) Bu özellik canlının çevreye uyumunu sağlayan bir adaptasyonudur.

B) ll modifikasyondur. C) lll üreme hücrelerinde görülen mutasyondur. D) ll canlının çevreye uyumudur. Cevap D

Cevap D

50

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

BECERİ TEMELLİ PEKİŞTİRME TESTİ

MUTASYON VE MODİFİKASYON 7. Araştırma Sorusu: Canlılarda çevrenin etkisi ile dış görü-

5. 1800’lü yılların ortasına kadar İngiltere’de yaşayan güve

nüşte meydana gelen değişimler kalıtsal mıdır?

kelebekleri açık renkliydi. Ağaç gövdeleri de açık renkliydi ve likenlerle kaplıydı. Böyle bir ortamda güve kelebeklerinin kuşlar tarafından fark edilip avlanması zordu. Sanayi devrimiyle birlikte likenler ortadan kalkmış, ağaç gövdeleri ise kurumla kaplanmıştı. 1890’lı yıllara gelindiğinde bu yörede güve kelebeklerinin %98’i siyah renkliydi. Bu çevre şartlarına uyum sağlayan güve kelebeklerinin yaşama şansı artarken diğerlerininki azalmıştır.

Hipotez: Canlılarda çevrenin etkisi ile dış görünüşte meydana gelen değişimler kalıtsal değildir. Şule yukarıdaki hipotezi doğrulamak için aşağıdaki deneyi yapmıştır. I. Ortanca çiçeği bitkisini çiçek açmadan önce asidik toprakta yetiştiriyor. Bitkinin kırmızı çiçek açtığını gözlemliyor.

Buna göre güve kelebekleriyle ilgili;

II. Aynı bitkiyi çiçeklerini kopardıktan sonra bazik toprakta yetiştiriyor. Bitkinin mavi çiçek açtığını gözlemliyor.

I. Beyaz renkli güve kelebekleri doğal seçilime uğramıştır. II. Beyaz renkli güve kelebekleri mutasyon geçirerek siyah renkli olmuştur.

III. Aynı bitkinin mavi çiçeklerini kopartıp tekrar asidik toprakta yetiştiriyor. Bitkinin kırmızı çiçek açtığını gözlemliyor.

III. Ağaç gövdeleri hep açık renkli kalsaydı beyaz güve kelebekleri yok olmayabilirdi.

Şule’nin yaptığı deneyle ilgili,

yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur?

I. Yapılan deney sonucunda hipotezin doğru olduğu kanıtlanmıştır.

A) l ve Il B) I ve IIl C) II ve III D) I, II ve III

II. Yapılan deneyde modifikasyonların kalıtsal olmadığı ispatlanmıştır. KARAAĞAÇ YAYINCILIK

Cevap B

III. Yapılan deneyde kontrol değişkeni toprak türüdür. yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? (Yapılan deneyde toprak türü dışındaki tüm değişkenler özdeştir.) A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III Cevap B

6. Mutasyon: DNA’nın yapısında meydana gelen değişimlerdir. Down sendromu, albinoluk mutasyona örnek verilebilir.

8. • Gölgede yetişen karpuzun Güneş ışığı altında yetişen

Modifikasyon: Çevre şartlarının etkisiyle canlının dış gö-

karpuza göre daha az gelişmesi • Genleri değiştirilen karpuz bitkisinin meyvesinde çekirdek oluşmaması

rünüşünde meydana gelen kalıtsal olmayan değişimlerdir. İnsan derisinin yazın fazla ışık aldığında bronzlaşması, ortanca çiçekleri asitli toprakta kırmızı, bazik toprakta mavi çiçek açması modifikasyona örnek verilebilir. Mutasyon ve modifikasyon ile ilgili ortak özellik aşağıdakilerden hangisidir? A) Canlıda geçici değişimlere neden olması B) Kalıtsal özellikte olup değişikliklerin yavruya aktarılması

Yukarıda verilen olaylarla ilgili; I. I numaralı olayda genlerin işleyişi, II numaralı olayda genlerin yapısı değişmiştir. II. Her iki olayda da canlıların dış görünümünde değişiklik meydana gelir. III. II numaralı olaydaki karpuzların çoğaltılması durumunda oluşacak yeni karpuzlar çekirdeksiz olur. ifadelerinden hangileri doğrudur?

C) Canlının genotipinde görülmesi

A) Yalnız I B) I ve II

D) Canlının fenotipinde ortaya çıkabilmesi

C) II ve III D) I, II ve III Cevap D

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

Cevap D

51

ÖĞRENME TESTİ

6

ADAPTASYON BİYOTEKNOLOJİ KONU BİLGİSİ

ADAPTASYON: Canlıların yaşadığı çevreye kalıtsal uyumuna adaptasyon denir. Adaptasyonla canlı yaşama şansı artar. Adaptasyonda gen yapısı değiştiği için kazanılan özellikler sonraki nesillere aktarılır. Canlılarda meydana gelen adaptasyonlar biyolojik çeşitliliğe katkı sağlamaktadır.

Bazı Adaptasyon örnekleri: ➥ Kutup ayısı: Beyaz renkli olması, geniş ayakları olması, yağ depo etmesi ➥ Deve: Uzun kirpikli olması, hörgücünde yağ depo etmesi, kulağının kıllı olması, geniş ayakları olması ➥ Balıklar: Fazla sayıda yumurta ve sperm üretmesi (Üreme şansını artırır) ➥ Kurbağa: Sinekleri yakalayabilmek için dilinin uzun olması, derilerinin nemli olması ➥ Yarasa: Avlanmak ve yön bulabilmek için ses dalgalarını kullanması Varyasyon (Tür içi çeşitlilik): Aynı türe ait canlıların farklı ekosistemlerde farklı özellikler kazanmasına denir. Kara kaplumbağası ve su kaplumbağası, insanlarda ten renginin, göz renginin farklı olması, ayıların değişik renklerde olması varyasyona örnek verilebilir. Doğal Seçilim (Seleksiyon): Doğaya uyum sağlayan canlıların yaşamına devam etmesi, uyum sağlayamayanların ise yok olmasına denir. Sanayi devrimi ile beraber ortam şartlarının değişmesiyle birlikte siyah güve kelebeklerinin nesli devam ederken beyaz güve kelebeklerinin sayısının azalması örnek verilebilir. Yapay Seçilim: İnsanlar tarafından gerçekleştirilen belirli özellikteki bitki ve hayvanların seçilerek nesillerinin devam etmesinin sağlanmasıdır. Mısır bitkisi önceleri kısa boylu ve tohumu verimsizdi. Mısır bitkisinden iyi tohum veren ve uzun boylu olanları seçildi. İstenilen özellikteki mısırın nesli devam ederken diğerlerinin nesli devam etmedi. Bu sayede günümüzdeki mısır bitkisi elde edildi. Not: Aynı ekosistemde yaşayan farklı tür canlılar yaşamlarını sürdürebilmek için benzer adaptasyonlar geçirir. Örneğin kutupta yaşayan canlıların tüy renkleri açık renkli, burun ve kulakları daha kısadır ve derilerinin altında yağ tabakası bulunur.

BİYOTEKNOLOJİ: Canlıların yapılarında çeşitli teknolojiler kullanılarak değişiklikler meydana getirmek, bu sayede ihtiyacımız olan ürünlerin üretilmesini sağlayan teknolojiye biyoteknoloji denir. Gen Aktarımı: Bir hücreden alınan DNA’nın bir kısmı başka bir canlının DNA’sına aktarılmasına denir. Aktarılan gene ait özellik taşındığı canlıda kendi etkisini gösterecektir. Gen Tedavisi (Terapisi): Genetik hastalıkların tedavisi veya önlenmesi işlemidir. Hastalara tedavi edici gen aktarılır veya zararlı genler etkisiz hale getirilir. Kanser ve kalıtsal hastalıkların tedavisinde kullanılmaktadır. Klonlama (Kopyalama): Bir tek bireyden alınan DNA’nın çoğaltılarak DNA’sı alınan canlı ile tamamen aynı genetik yapıda yeni birey oluşturulması işlemidir. Aşılama: Hastalık etkeni olan bir mikrobun zayıflatılarak vücuda verilmesi işlemidir. Biyoteknolojinin faydaları: Bazı hormon, antibiyotik, vitaminler, ilaçlar, yapay doku ve organlar, yeni ve üstün özellikte (verimli, sağlıklı ve kaliteli) bitki ve hayvanların üretilmesi; canlılarda bazı zararlı genlerin ayrıştırılması; genetik hastalıklara karşı gen tedavisi ve kök hücreler kullanılması; sebze ve meyvelerin raf ömrü uzatılması gibi. Biyoteknolojinin zararları: Biyolojik silah yapımında kullanılması; GDO ürünlerin insanlarda alerjiye ve başka hastalıklara, ekolojik dengenin bozulmasına neden olması; canlılarda mutasyona neden olabilmesi gibi.

52

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

ÖĞRENME TESTİ ADAPTASYON BİYOTEKNOLOJİ 1.

Canlıların yaşadıkları bölgeye göre vücut yapılarında farklılıklar görülebilir. Bu farklılıklar canlının yaşadığı bölgeye adaptasyonunu kolaylaştırır.

3. Tırpana balığı kuyruğunda elektrik üretebilmektedir. Buna göre; I. Balığın bu özelliği yaşama şansını artırır.

Kutuplarda yaşayan farklı tür canlıların hangi özelliği yaşadığı bölgeye adaptasyonu ile ilgili değildir?

II. Balığın bu özelliği üreme şansını artırır. III. Bu özellik canlının adaptasyonudur.

A) Tüy renginin açık renk olması.

verilen ifadelerden hangileri doğrudur?

B) Burun ve kulak bölgesinin kısa olması. C) Köpek dişlerinin gelişmiş ve keskin olması. D) Deri altındaki yağ tabakasının kalın olması.

A) Yalnız I

B) I ve II

C) Il ve IIl

D) l, II ve III Cevap D

Cevap C

4. Bilgi: Aynı ekosistemde yaşayan farklı türdeki canlılar benzer adaptasyonlar gösterir.

2. Dünyada genetik yapısı değiştirilmiş canlıların ve bunlardan elde edilen gıdaların dağılımı hızla artmaktadır. Mısır ve soyadan üretilen yağ, un, nişasta, glikoz şurubu, şekerlemeler, çikolata ve gofretler, hazır çorbalar, pamuk GDO’lu olma riski taşıyan tarımsal ürünlerin başında gelmektedir. Gen aktarım teknolojisi ile organizmaya yerleştirilen yeni genin özellikleri, insanlar için alerjik reaksiyonlara neden olabilir veya mevcut alerjik reaksiyonları şiddetlendirebilir. Kısacası, GDO’lu ürünler halk sağlığını olumsuz etkileyebilecek özelliklere sahip olabilirler ve konu hakkında gerekli hukuksal düzenlemeler yapılıp, denetime tabi tutulmalı, gerekli araştırmalar yapıldıktan sonra piyasaya sürülmelidir. Verilen bilgilere göre; I. GDO’lu ürünler biyolojik çeşitliliği tehdit edebilir.

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

Buna göre verilen adaptasyon örneklerinden hangisi bilgiyi desteklemez? A) Kutupta yaşayan kutup ayısı ve kutup tilkisinin kürklerinin açık renk olması. B) Çölde yaşayan çöl tilkisi ve çöl faresinin kulaklarının uzun olması. C) Suda yaşayan kazların ve ördeklerin perdeli ayaklara sahip olması D) Kurak ortamda yaşayan bitki yapraklarının diken yapraklı, sulak ortamda yaşayanların geniş yapraklı olması. Cevap D

5. Bir pamuk bitkisine, başka bir bitkinin renk pigmentinden sorumlu gen aktarılmıştır ve bu gen aktarımı ile istenilen renkte pamuk elde edilmiştir. Yapılan bu çalışmaya göre aşağıdaki ifadelerden hangilerine ulaşılamaz?

II. GDO’lu ürünler yeterli bilimsel araştırmalar yapıldıktan sonra tüketime sunulmalıdır.

A) Bir türdeki özellik başka bir türe aktarılmıştır.

III. GDO’lu ürünlerin kullanımları yasal çerçevede sürekli kontrol edilmelidir.

C) Bu çalışma sayesinde kimyasal boya kullanmadan giysi üretimi yapılabilir.

yargılardan hangileri ulaşılabilir?

D) Pamuk bitkisi ve renk pigmentinin alındığı bitkiler genetik olarak birbirine benzer olduğu için gen aktarımı yapılmıştır.

A) Yalnız I

B) I ve II

C) Il ve IIl

D) l, II ve III

B) Bu durum tür içi çeşitliliği arttırmıştır.

Cevap D Cevap C

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

53

KARMA TEST

6

ADAPTASYON BİYOTEKNOLOJİ 1.

Tabloda bazı canlıların sahip oldukları adaptasyon davranışı verilmiştir.

3. Aşağıda bazı canlılarda gerçekleşen adaptasyonlar verilmiştir.

I.

Bukalemunların bulunduğu yere göre renk değiştirmesi.

➥ Dikenli yapraklara sahip olma.

II.

Bitkilerin tozlaşmayı sağlamak için bal özü salgılamaları.

➥ Kirpiklerinin uzun olması.

➥ Vücut yüzeylerinin geniş olması. ➥ Küçük yapraklı olma.

III. Balıkların suya çok sayıda sperm ve yumurta hücresi bırakması

➥ Uzun kulaklı olma.

IV. Kaktüs bitkisinin dikenli yaprağa sahip olması

➥ Açık renkli posta sahip olma

Buna göre, tablo ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

Buna göre, bu adaptasyonlardan kaç tanesi çöl ekosisteminde yaşayan canlılara aittir?

A) l. adaptasyon davranışı canlının düşmanlardan korunma ve avlanma amacıyladır.

A) 3

B) 4

C) 5

D) 6 Cevap C

B) ll. ve lll. adaptasyon davranışı canlının üreme şansını artırmak amacıyladır.

D) Adaptasyonlar canlılarda farklı karakter yapılarını ortaya çıkarmaktadır. Cevap C

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

C) lV. adaptasyon davranışı canlının su kaybını artırma amacıyladı.

4.

2. Doğada kendiliğinden oluşması mümkün olmayan, farklı biyolojik türlerden alınan iki DNA dizisinin birleştirilmesine rekombinant DNA teknolojisi denir.

Yukarıda verilen hayvanlar ve özelliklerine göre;

Rekombinant DNA teknolojisinin kullanıldığı uygulamalara aşağıdaki örneklerden hangisi verilemez?

I. Canlıların fiziksel özellikleri yaşadıkları ortamla uyum sağlar.

A) Kuraklığa dayanıklı bitkilerin geliştirilmesi.

II. Farklı ekosistemlerdeki aynı tür canlılar benzer adaptasyon gösterirler.

B) Besin değeri yüksek tohumlar elde edilmesi.

III. Canlıların adaptasyonları biyolojik çeşitliliği etkiler.

C) Meyvelerin olgunlaşmasının geciktirilmesi.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

D) Hastanın belirli hücrelerinde veya dokularında hastalığa sebep olan genin etkisiz hale getirilmesi.

A) l ve Il B) I ve IIl

Cevap D

54

Boz ayı koyu renkli kıl rengine sahipken kutup ayısı ise açık renk kıl rengine sahiptir.

C) II ve III D) I, II ve III Cevap B

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

KARMA TEST ADAPTASYON BİYOTEKNOLOJİ 5. Bilim insanları günde 6 saatten az uyuyan kişilerin vücu-

7. Bazı kuş türlerinin besin olarak avladığı bir güve popülas-

dunda kalıtsal yolla aktarılan bir gen keşfetti. ADRB1 adlı bu gen uğradığı mutasyon sayesinde insanların daha az uyuyarak daha dinç hissetmesini sağlıyor.

yonu gri yada kahverengi renkli bireylerden oluşmaktadır. Güveler bulundukları bölgede koyu renkli ve açık renkli ağaçlarda yaşamaktadır. Aşağıda güvelerin olduğu bölgede ağaç türlerine göre zamana bağlı ağaç sayısı grafiği verilmiştir. Ağaç sayısı Kahverengi ağaç

San Francisco Üniversitesi Nöroloji Bölümü’nün yaptığı araştırmada aynı ailedeki kişilerin benzer uyku eğilimli göstermesinden yola çıkan uzmanlar ADRB1 geninin bu

Açık renkli ağaç

kişilerde ortak bir mutasyona sahip olduğunu saptadı. Araştırmacılar fareler üzerinde yaptıkları denemelerde gen mutasyonu nakil edilen farelerin ortalama 55 dakika daha az uyuduklarını saptadı. Yukarıda verilen bilgiden yola çıkarak,

Zaman Bu grafikten yola çıkarak,

II. Genlerde meydana gelen mutasyonlar her zaman olumsuz sonuçlara neden olur.

I. Gri renkli güveler açık renkli ağaçlarda avcılarından korunabilir.

III. Aynı tür canlıların farklı bireylerinde de benzer mutasyonlar görülebilir.

II. Koyu renkli güveler açık renkli ağaçlarda çoğalmaya devam edemezler.

sonuçlarından hangilerine ulaşılabilir?

III. Kahverengi ağaçların azalması koyu renkli güvelerin avlanmasına neden olur.

A) Yalnız I B) I ve Il C) I ve III D) I, II ve III Cevap C

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

I. Bir canlıdan alınan gen başka canlıya aktarılabilir.

verilen sonuçlardan hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III Cevap D

6. Bazı çekirgeler yeşil renktedir ve otların içerisinde fark edilememektedir, bazı çekirgelerde kahverengidir ve yeşil otların içerisinde kolaylıkla fark edilebilirken kuru otlar içerisinde fark edilemezler.

8. Aşağıda verilen adaptasyonlardan hangisi amacı bakı-

Buna göre, çekirgelerin farklı ortamlar için geçirdikleri adaptasyonlar canlılarda hangi olaya sebep olur?

mından diğerlerinden farklıdır?

A) Mutasyon B) Varyasyon

B) Ahtapotların bulundukları ortamda renk değiştirmeleri.

C) Modifikasyon

C) Kutup ayılarının beyaz renkte olması.

D) Doğal Seleksiyon

D) Çöl farelerinin kulaklarının uzun olması. Cevap B

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

A) Bukalemunun renk değiştirebilmesi.

Cevap D

55

BECERİ TEMELLİ PEKİŞTİRME TESTİ

ADAPTASYON BİYOTEKNOLOJİ 1.

Aşağıda bazı canlıların özellikleri verilmiştir.

6

3. Pencere önüne konulan bitkilerin pencereye doğru eğildiklerini herkes gözlemiştir. Bu olaya fototropizma denir. Işığa yönelim anlamına gelen fototropizma bitkilerin ışıktan daha çok yararlanarak daha çok fotosentez yapmalarını sağlayan bir fizyolojik olaydır. Benzer yönelim köklerde ışıktan kaçma şeklinde suya doğru gerçekleşmektedir. Bitkilerin gövdeleri ve yaprakları ışığa doğru yönelerek pozitif fototropizma, kökleri ise ışığa ters yönde yönelerek negatif fototropizma gösterirler.

➥ Develerin hörgücünde yağ deposu bulunur. Yağın hücrede parçalanmasıyla açığa çıkan su devenin uzun süre su içmeden yaşamasını sağlar. ➥ Penguenler kuş türü olmasına rağmen kanatları yüzgece benzer yapılara dönüşmüştür. Bu sayede su içinde hızlı hareket edip avlanabilirler. ➥ Devekuşları uçamazlar. Güçlü ve uzun bacakları sayesinde hızlı koşabildikleri için düşmanlarından kaçabilirler.

Verilen bilgilere göre;

Bu özelliklerle ilgili;

I. Kök ve gövdenin zıt yönlerde hareketi bitkinin yaşam şansını artırır.

I. Verilen özellikler canlıların yaşadıkları ortamda yaşam şanslarını artıran adaptasyonlardır.

II. Işığın yönü ve topraktaki suyun yeri değiştiğinde bitkinin yönelimi değişir.

II. Verilen canlılar taşıdıkları özellikleri sonraki nesillere aktarırlar.

III. Bitkide yönelim kalıtsal bir özellik değildir, ortam şartlarına göre ortadan kalkabilir.

III. Bu özellikler kalıtsal olmayıp, bulundukları ortamda canlıların kazandığı uyum özellikleridir.

yargılarından hangilerine ulaşılabilir?

ifadelerinden hangileri doğrudur?

C) I ve II D) I ve III Cevap C

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

A) Yalnız l B) Yalnız Il

A) Yalnız I

B) I ve II

C) Il ve IIl

D) l, II ve III Cevap B

4. Öğretmen öğrencilerini okul bahçesine çıkarır. Bahçede zemini çimlerle kaplı bir bölge ile zemini sadece kahverengi toprak olan aynı büyüklükte başka bir bölge belirler.

2. Biyoteknoloji mikroorganizmalar, hayvanlar veya bitkiler üzerinde gerçekleşen yeni gen düzenlemeleriyle ortaya çıkmaktadır. Birçok yararı olduğu bilinen biyoteknolojinin aynı zamanda zararları da vardır. Örnek

Yarar

Zarar

Tarım ve hayvancılığın daha verimli olmasının sağlaması

l

ll

Tarım ilaçlarının biyolojik silah olarak kullanılmasına neden olması

lll

➥ 40 yeşil, 40 kahverengi boncuğu çimlerin üzerine, ➥ 40 yeşil, 40 kahverengi boncuğu kahverengi toprak üzerine rastgele serper. Murat’dan çim zemindeki, Esra’dan ise toprak zemindeki boncukları toplamalarını ister. Buna göre, aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Murat’ın topladığı kahverengi boncuk sayısı Esra’dan fazladır.

lV

B) Esra’ın topladığı yeşil boncuk sayısı Murat’dan fazladır.

Buna göre, tabloda hangi rakamlarla gösterilen yerlere ‘✔’ işareti konulmalıdır?

C) Murat yeşil boncukları Esra’dan daha kısa sürede toplar.

A) I ve Ill

B) I ve IV

C) Il ve Ill

D) ll ve IV

D) Esra kahverengi boncukları Murat’dan daha uzun sürede toplar. Cevap C

Cevap B

56

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

BECERİ TEMELLİ PEKİŞTİRME TESTİ

ADAPTASYON BİYOTEKNOLOJİ

5. Genetik mühendisliği uygulamalarını gen aktarımı, gen te-

7. Bilim adamları dişi bireylerden aldıkları yumurta hücresinin

davisi, klonlanma, DNA parmak izi ve genetiği değiştirilmiş organizmalar (GDO) olarak sınıflandırabiliriz.

çekirdeğini çıkarıp, başka bir bireyin vücut hücresi çekirdeğini yumurta hücresine aktararak bir çok canlı türünü klonlamayı (kopyalama) başardılar.

Başka bir canlıdan alınan gen

Aşağıda klonlama yöntemi şematik olarak gösterilmiştir. Yumurta Hücresi

Bakteri plazmid DNA sı

Çekirdek çıkarılır ve atılır.

1. koyun Çekirdek çıkarılır ve yumurta hücresine aktarılır.

Yukarıdaki görselde genetik mühendisliğinin uygulama alanlarından biri verilmiştir. Buna göre,

2. koyun

I. Somon balığının soğuğa dayanıklılık geninin bir domatese aktarılarak soğuğa dayanıklı domates üretilmesi.

A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III Cevap D

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

verilenlerden hangileri görseldeki uygulamaya örnek verilebilir?

Taşıyıcı koyun

Sadece verilen bilgi ve görsele göre;

II. Ateşböceğinin ışık saçma geninin tütün bitkisine aktarılması sonucu tütün bitkisinin ışık saçması. III. Keçilerin DNA’larına örümcek genleri aktarılarak keçi sütünden ipek elde edilmesi.

Vücut Hücresi

I. Taşıyıcı koyundan elde edilen yavrunun genetik özellikleri taşıyıcı koyun ile aynıdır. II. Taşıyıcı koyuna aktarılan hücrenin kromozomları 2. koyuna aittir. III. Canlıların klonlanması çalışmaları başarılı sonuçlar vermiştir. yargılardan hangileri ulaşılabilir? A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) Il ve IIl

D) l, II ve III Cevap B

8. Aşağıda biyoteknolojik yöntemler ile ilgili örnekler verilmiştir. ➥ Fare DNA’sında antikor üreten parçayı çıkartıp, yerine insanda antikor üreten DNA parçası yerleştirerek insana bulaşan bir virüs fareye aktarıldığında farenin insan antikoru üretmesi.

6. Aşağıdaki özelliklerden hangisi, rüzgârla tozlaşma yapan bitkilerde neslin devamını sağlayıcı bir adaptasyondur? A) Çiçeklerin boyunun kısa olması B) Çiçek tozlarının hafif, tüylü ve paraşüt gibi yapılara sahip olması C) Erkek ve dişi çiçeklerin ayrı bitkilerde bulunması D) Çiçek tozlarının az miktarda oluşması

➥ Kızamık, çocuk felci gibi virütik hastalıkların oluşmasını engellemek için, insanın vücuduna mikrobu zayıflatarak veya öldürerek enjekte etme işlemidir. Buna göre, biyoteknolojik yöntemlerden hangisinin örneği yukarıda verilmemiştir ? A) Aşılama

Cevap B

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

➥ Süt verimi yüksek, et verimi düşük inek ile süt verimi düşük, et verimi yüksek ineğin çiftleşmesi ile et ve süt verimi yüksek inekler üretilmesi.

B) Gen aktarımı

C) Gen tedavisi

D) Tür ıslahı

57

ETKİNLİK

2

DNA VE GENETİK KOD Aşağıda verilen özelliklerin hücre bölünmesinden hangisine ait olduğunu oklarla eşleştirerek gösteriniz. 1(.....)

Bir nükleotidin yapısında sadece organik baz bulunur.

2(.....)

DNA’yı meydana getiren yapı birimlerinin adı nükleotiddir.

3(.....)

Bir gen, birçok nükleotidi kapsar.

4(.....)

Bir türün kromozom sayısı türün gelişmişlik düzeyini gösterir.

5(.....)

Aynı türün sağlıklı bireylerinde vücut hücrelerindeki kromozom sayıları birbirine eşittir.

6(.....)

DNA hücre bölünmesinden önce kendini eşleyerek miktarını 2 katına çıkaran yapıdır.

7(.....)

Aynı türün bütün genlerindeki nükleotid sayıları birbirine eşittir.

8(.....)

Kromozom, bir türde sayısı nesiller boyunca değişmeyen yapılardır.

9(.....)

Nükleotidler isimlerini bulundurdukları organik bazdan alır.

10(.....)

Nükleotidlerin sayıları ve diziliş sırası gen çeşitliliğini sağlar. KARAAĞAÇ YAYINCILIK

1.

2. Aşağıdaki tabloda verilen ifadelere karşılık gelen uygun kavramları (+) işaretleyiniz.

Özellikler

Mutasyon

Adaptasyon

1. Bukalemunun bulunduğu ortama göre renk değiştirmesi 2. Çift başlı yılanların oluşması 3. Hamile bir kişinin X ışınına maruz kalması 4. Palmiyelerin geniş yapraklı olması 5. Arıların beslenme şekillerine göre işci veya kraliçe arı olması 6. Van kedisinin iki gözünün farklı renkte olması 7. Köpek balıklarının sırt ve karın bölgeleri renklerinin farklı olması 8. Yüksek miktarda güneş ışınlarına maruz kalan çocuğun derisinde güneş lekelerinin oluşması 9. Ortanca bitkisinin asidik ortamda ve bazik ortamda farklı renkte çiçek açması 10. Soğuk bölgede yaşayan kar baykuşunun açık renkli ve sıcak bölgede yaşayan kar baykuşunun koyu renkli olması

58

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

Modifikasyon

ETKİNLİK

2 DNA VE GENETİK KOD

3. Aşağıdaki kavramların yanına tanımlarının numaralarını yazınız.

Genetiği değiştirilmiş organizma

Biyoteknoloji

Tüp bebek yöntemi

Gen aktarımı

Aşılama

Genetik mühendisliği

Geleneksel ıslah

Gen tedavisi

Yapay seçilim

Klonlama

Canlıların kalıtsal özelliklerinin değiştirilmesi, genlerin yalıtılması, genlerin başka bir canlıya aktarılması, kalıtsal hastalıkları bulmak gibi çalışmalar yapan bilim dalına denir.

2

İstenilen özelliklere sahip canlıların seçilip eşleştirilmesi ile istenilen özellikleri taşıyan yeni bireylerin elde edilmesine denir.

3

İnsanlar tarafından canlılar arasındaki üstün organizmaların seçilerek üretilmesine ve bunların kontrollü olarak geliştirilmesine denir.

4

Genetik mühendisleri tarafından DNA’nın bir bölümündeki genin başka bir canlıya aktarılmasına denir.

5

Zararlı genleri etkisiz hale getirmek ve tedavi etmek amacı ile tedavi edici genlerin hastalara aktarılmasına denir.

6

Seçilen bir canlının birçok kopyasının üretilmesine denir.

7

Spermin yumurtayı dölleyemediği durumlarda, spermlerdeki kalıtsal bilginin yumurtaya enjekte edilmesine denir.

8

Dişiden alınan yumurtaların ve erkek bireyden alınan spermlerin laboratuvar ortamında birleştirilmesi ve dişinin rahmine yerleştirilmesi yöntemine denir.

9

Bitki, hayvan ve mikroorganizmalardan yeni bir organizma elde etmek veya var olan bir organizmanın genetik yapısında istenilen yönde değişiklikler meydana getirmek amacı ile kullanılan yöntemlerin tamamına denir.

10

Bir canlıdaki seçilmiş genetik özelliklerin kopyalanarak, bu özellikleri taşımayan başka bir canlıya aktarılması sonucu üretilen canlılara denir.

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

1

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

59

YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI

1

DNA ve GENETİK KOD 1. Aşağıdaki tarihler arasında Dünya’da gerçekleşen olaylarla ilgili verilen ifadeleri tamamlayınız. I

21 Aralık

21 Haziran

II

I Yönünde Kuzey Yarım Küre'de

Birim alana düşen enerji miktarı Gölge boyu Gündüz süresi Gece süresi

2.

Kuzey Yarım Küre'de

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

Güneş ışınlarının gelme açısı

II Yönünde

Güney Yarım Küre'de

Güney Yarım Küre'de

Güneş ışınlarının gelme açısı Birim alana düşen enerji miktarı Gölge boyu Gündüz süresi Gece süresi

Deney 1

Deney 2 Kağıt

El

Kağıt

Buz



60

Sıcak su

Yukarıda verilen deneylerde kağıt parçalarının hangi yöne hareket ettiğini görsel üzerinde ok işaretiyle gösteriniz.

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI

1 DNA VE GENETİK KOD

3. Aşağıda bezelye bitkisinin tohum rengiyle verilen ilgili çaprazlamaları yazınız. (A:Sarı a: Yeşil) AA

Aa

Aa

Aa

Fenotip yüzdeleri:

Genotip yüzdeleri:

Fenotip yüzdeleri:

Genotip yüzdeleri:

%100 Sarı tohumlu

%50 Homozigot baskın %50 Heterozigot

%25 Yeşil tohumlu %75 Sarı tohumlu

%25 Homozigot baskın %25 Homozikot çekinik %50 melez

AA

aa aa KARAAĞAÇ YAYINCILIK

aa

Fenotip yüzdeleri:

Genotip yüzdeleri:

Fenotip yüzdeleri:

Genotip yüzdeleri:

%100 Sarı tohumlu %50 yeşil tohumlu

%50 Homozigot baskın %50 Heterozigot

%100 Yeşil tohumlu

%100 Homozigot çekinik

4. Aşağıda verilen örnekleri mutasyon veya modifikasyon olarak işaretleyiniz. Mutasyon

Modifikasyon

Çekirdeksiz karpuz Bronzlaşma Van kedisinin gözlerinin farklı renkte olması pH değerinin 6- 6,5 aralığında olduğu topraklarda ortancaların pembe çiçek açması Himalaya tavşanının ortam sıcaklığına bağlı olarak tüy renginin değişmesi GDO'lu gıdalar Dağda yetişen karahindiba bitkisinin kısa boylu olması

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

61

2 BECERİ TEMELLİ ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ

DNA ve GENETİK KOD 1.

Aşağıdaki malzemeler kullanılarak en uzun DNA modeli yapılmak isteniyor. 18 adet kırmızı ataş

23 adet mor ataş

11 adet sarı ataş

15 adet yeşil ataş

3.

C

AT

GA A

1. zincir

60 adet turuncu boncuk

AT G

2. zincir Görselde verilen DNA molekülüne göre aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

65 adet mavi raptiye

A) 2. zincirde bulunan nükleotid sırası GTAGAACTA şeklindedir. Buna göre;

B) Bu DNA zinciri eşlenirken 18 adet fosfat gerekir.

I. DNA molekül modeli yapıldığında 7 tane mavi raptiye artar.

C) Bu DNA molekülünde 2 tane timin nükleotidi bulunur. D) Bu DNA zinciri eşlenirken 2 adet sitozin gerekir.

II. En uzun DNA molekül modeli yapmak için kırmızı ataş ile mor ataş karşılıklı gelmelidir.

Cevap C

III. En uzun DNA molekül modelinde kullanılan ataş sayısı 58’dir. ifadelerinden hangileri doğrudur?

C) II ve III D) I, II ve III Cevap D

2. Bazı karakterlerin fenotipte görülmesi genin çevre şartlarından etkilenip etkilenmemesine bağlıdır. Buna göre; I. Mor ve beyaz çiçekli bezelyelerden beyaz çiçekli bezelyeler oluşması II. Ortanca bitkisinin asitli toprakta kırmızı, bazik toprakta mavi çiçek açması

4. Uzmanlar, 10 milyon kadar farklı organizma türünün var olduğunu kabul etmektedir. Organizmaların vücudu, 5 mikron çapındaki bakteriden 100 metreden daha uzun boylu sekoya ağaçlarına kadar değişmektedir. Tek yumurta ikizleri haricinde eşeyli üreyen canlıların tamamı kalıtsal olarak birbirinden farklıdır. Buna göre canlıların kalıtsal olarak farklı olması;

III. Uzun boylu bezelye ile kısa boylu bezelyeden kısa boylu bezelyeler oluşması

I. Nükleotid çeşidine

verilen açıklamaya aşağıdaki durumlardan hangileri örnek verilebilir?

III. Nükleotid sayısına

A) Yalnız I

B) Yalnız Il

C) I ve III

D) I, II ve III

II. Nükleotid dizilimine

verilenlerden hangilerine bağlıdır? A) l ve Il B) I ve IIl

Cevap B

62

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

A) l ve Il B) I ve IIl

C) II ve III D) I, II ve III Cevap C

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

BECERİ TEMELLİ ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ

DNA ve GENETİK KOD

5. Aşağıda DNA molekülüne ait bir parça verilmiştir. II I

III



Verilen DNA parçası ile ilgili, l. Karşılıklı iki DNA zinciri birbirine l numaralı yapı ile bağlanır. ll. DNA nükleotidleri lll numaralı yapıya göre birbirinden farklılık gösterir. lll. ll numaralı yapı tüm nükleotid çeşitlerinde aynıdır. yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? A) I ve II

B) I ve IIl

C) ll ve IIl

D) l, II ve Illl Cevap C

6. Hücre çekirdeğinde bulunan kalıtsal materyaller aşağıda verilmiştir.

■

●

▲

★

Yukarıdaki görsellere göre, verilen ifadelerden hangisi yanlıştır? A) , organik baz, fosfat ve şeker molekülünden oluşur. B) Saç rengi, göz rengi gibi karakterler sonraki nesillere  sayesinde taşınır. C) , aynı tür canlıların sağlıklı bireylerinde eşit sayıda bulunur. D) , ’ nin yapı birimidir. Cevap D

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

63

2 BECERİ TEMELLİ ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ

DNA ve GENETİK KOD 7. Bezelyelerde uzun boy kısa boya baskındır.

X

Yukarıda verilen çaprazlama ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Çaprazlanan uzun boylu bezelyelerden birisi saf döl, diğer uzun boylu bezelye melez döldür.

C) Bu çaprazlamada 3:1 fenotip oranı elde edilmiştir.

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

B) Oluşan bezelyelerin %25’i saf baskın, %50’si melez baskın genotiptedir.

D) Oluşan bezelyelerin %50’si saf döl, %50’si melez döldür.

Cevap A

8. Kalıtım ile ilgili araştırma yapan bilim insanları çaprazlama deneyleri yapmışlar ve çaprazlama sonucu oluşan bezelyeler aşağıdaki resimde göstermişlerdir. 1. DENEY

2. DENEY

X

X

Bezelyelerdeki çiçek rengi çaprazlama sonuçları ile ilgili, l. 2. deneyde oluşan mor çiçek renkli bezelyelerde beyaz çiçek rengi geni bulunur. ll. 1. ve 2. deneyde çaprazlanan mor çiçek renkli bezelyeler melezdir. lll. 1. deneyde oluşan bezelyelerde %50 beyaz çiçek geni bulunur. verilen yorumlardan hangileri yapılabilir? A) Yalnız I

B) I ve II

C) ll ve IIl

D) l, II ve Illl Cevap A

64

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

BECERİ TEMELLİ ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ

DNA ve GENETİK KOD

9. Aşağıdaki tabloda akşam sefasında çiçek rengini belir-

11. Başar ailesine ait bazı özellikler aşağıda verilmiştir.

leyen genlerin çaprazlanması ve oluşabilecek fenotipler verilmiştir.



Genler

B

b

B

BB (Kırmızı)

Bb (Pembe)

b

Bb (Pembe)

bb (Beyaz)



I. Üç farklı fenotip oluşmaktadır. II. Genler üreme hücreleri üzerinde taşınır.

Kıvırcık

Kahverengi

Baba

Kıvırcık

Mavi

1. çocuk

Düz

Mavi

2. çocuk

Kıvırcık

Kahverengi

C) Bir anne ile babanın farklı genetik özelliklere sahip çocukları doğabilir. Cevap A

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

D) I, II ve III

Anne

B) Çocuklar genetik olarak tamamen anneye benzer.

yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur?

C) II ve III

Göz Rengi

A) Bir özellik bakımından melez olan bireylerin çocuklarında çekinik olan gen fenotipte görülebilir.

III. Homozigot baskın ve heterozigotlukta kırmızı çiçek rengi oluşmaktadır.

B) I ve II

Saç Şekli

Tablodaki bilgilere göre aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? (İnsanlarda kıvırcık saç geni, düz saç genine; kahverengi göz geni, mavi göz genine baskındır.)

Tabloya göre;

A) Yalnız I

Birey

D) Baba ile 1.çocuğun göz rengi bakımından genotipi aynıdır. Cevap B

10. Aşağıda üzüm bitkisinde görülen iki olay verilmiştir. l. Gölgede yetiştirilen üzümlerin Güneş ışığı altında yetiştirilen üzümlere göre daha az gelişmesi ll. Genleri değiştirilen üzüm bitkisinin meyvesinde çekirdek oluşmaması Numaralandırılmış olaylarla ilgili; I. I numaralı olayda genlerin işleyişi, II numaralı olayda genlerin yapısı değişmiştir. II. II numaralı olaydaki üzümlerin çoğaltılması durumunda oluşacak yeni üzümler çekirdeksiz olur. III. I numaralı olayda gölgede yetiştirilen üzümler, Güneş ışığı alan bir ortamda yetiştirilecek olsa da gelişimlerinde bir farklılık gözlenmez.

12. Yeryüzü, birbirinden farklı çok sayıda canlı türüne ev sahipliği yapar. Farklı türlerin bireyleri birbirinden farklıdır. Ancak, aynı türden bireyler arasında da bazı farklılıklar gözlenir. Bir tür içinde belirli özellikler açısından görülen farklılıklar varyasyon olarak adlandırılır. Buna göre; I. İnsanların bazılarının mavi gözlüyken bazılarının kahverengi gözlü olması II. Ördeklerin ayaklarının perdeliyken tavukların ayak parmaklarının ayrık olması III. Köpeklerin bazılarının kulaklarının uzunken bazılarının kısa olması

yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur?

verilenlerden hangileri varyasyona örnektir?

A) Yalnız I

B) I ve II

A) l ve Il

B) I ve IIl

C) II ve III

D) I, II ve III

C) II ve III

D) I, II ve III

Cevap B

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

Cevap B

65

2 BECERİ TEMELLİ ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ

DNA ve GENETİK KOD 13. Kanser, hücredeki DNA’nın hasar alması sonucu hücrelerin

15. Esma, bir bitkinin yapraklarının rengindeki değişikliği göz-

kontrolsüz bir şekilde büyümesi ve çoğalmasıdır. Günde vücudumuzda (DNA’da) yaklaşık 10.000 mutasyon olmasına rağmen bağışıklık sistemimiz her milisaniye vücudumuzu tarar ve kanserli hücreleri yok eder. Bağışıklık sistemi tarafından yok edilmemiş olan hücreler kontrolsüz biçimde üreyerek bulundukları dokuyu işgal ederler. Sadece o dokuyla sınırlı kalmayıp komşu dokulara da yayılırlar. Kan ve lenf dolaşımı yoluyla vücudun ilgisiz bölgelerine de taşınabilirler. Tümör oluşumunda üç temel neden vardır. Çevreden gelen kanserojenler; organizmanın kendisinde bulunan kanserojenler; yaş, cinsiyet, beslenme gibi faktörlerdir.

lemlemek için bir deney yapıyor Özdeş bitkiler alıp birisini loş bir ortamda diğerini fazla ışık alan ortamda aynı miktarda su vererek yeterli süre bekletiyor. Gözlemlerini aşağıdaki tabloya kaydediyor.

Yukarıda verilen bilgiye göre kanser ile ilgili aşağıdaki çıkarımlardan hangisi yanlıştır?

Işık

Yaprak rengi

1. Bitki

Düşük

Açık yeşil

2. Bitki

Yüksek

Koyu yeşil

Esma, bu bitkide yaprak rengindeki farklılığın kalıtsal olmadığını;

A) Kanser mutasyon sonucu meydana gelir.

I. 2. bitkiyi düşük ışıkta yeterli süre beklettiğinde yaprak renginin değişmesi

C) Çevre etkisiyle gen yapısının değişmesi ya da kalıtsal sebeplerden dolayı ortaya çıkabilir.

II. 1. bitkiyi yüksek ışıkta yeterli süre beklettiğinde yaprak renginin değişmesi

D) Bağışıklık sistemimiz kanserli hücreleri yok edebilmektedir. Cevap B

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

B) Kanserli hastanın çocuklarında da kesinlikle görülür.

III. 1. ve 2. bitkileri kendi arasında çaprazlayıp yüksek ışıkta yeterli süre bekletmesi yukarıdakilerden hangilerini yaptığında belirleyebilir? A) Yalnız I

B) I ve II

C) II ve III

D) I, II ve III Cevap B

14. Aşağıda DNA ve Genetik Kod ünitesi ile ilgili örnekler verilmiştir. 1. örnek: Çöllerde yaşayan develerin hörgüçlerinde yağ depolaması 2. örnek: İnsanda altı parmaklılık

16. Mutasyon ve modifikasyon ile ilgili aşağıdakilerden

3. örnek: Spor yapan insanların kaslarının gelişmesi

hangisi yanlıştır?

Verilen örneklerle ilgili;

A) Mutasyonda genlerin yapısı değişirken modifikasyonda değişmez.

I. Sadece 2. örnek kalıtsaldır.

B) Mutasyonların hepsi kalıtsaldır, modifikasyonlar değildir.

II. 1. örnek canlının yaşadığı ortama uyumudur. III. 3. örnek modifikasyondur.

C) Modifikasyon ısı, ışık, beslenme gibi çevresel faktörlerin etkisiyle ortaya çıkar.

ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I

B) I ve II

C) II ve III

D) I, II ve III

D) Mutasyonda kromozomların sayısı veya yapısı değişebilir. Cevap B

Cevap C

66

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

BECERİ TEMELLİ ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ

DNA VE GENETİK KOD

17. Adaptasyon; canlının belirli bir çevrede hayatta kalma ve üreme şansını arttıran kalıtsal özelliklerin tümüdür. Aşağıdaki tabloda bazı canlıların geliştirdiği adaptasyonlar ve bu adaptasyonların canlıya sağladığı yararlar verilmiştir. Canlı Türü

Sahip Olduğu Adaptasyon

Sağladığı Avantaj

Bukalemun

1

Kamuflaj

2

Ses dalgaları kullanma

Yön bulma

Balıklar

Fazla sayıda sperm ve yumurta üretme

3

Kertenkele

Tehlike anında kuyruğunu koparma

4

Buna göre tablo ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) 1 numaralı kutuya “Bulunduğu ortama göre renk değiştirme” yazılmalıdır. B) 2 numaralı kutuya “Kartal” yazılabilir. C) 3 numaralı kutuya “Üreme şansını arttırma” yazılmalıdır. D) 4 numaralı kutuya “Düşmanlarından korunma” yazılabilir.

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

Cevap B

18. Aynı tür bakterilerden eşit sayıda alınıp içinde özdeş besin bulunan A ve B kaplarına konuluyor. Bu aşamadan sonra aşağıdaki işlemler uygulanıyor. 1. A kabındaki bakterilere gama ışınları gönderiliyor, bir kısmının öldüğü bir kısmını yaşadığı gözleniyor. 2. Hayatta kalan A kabındaki bakterilere B kabıyla aynı miktarda besin sağlanıyor, bakterilerin ürediği görülüyor. 3. A kabındaki yavru bakteriler ile B kabındaki bakteriler karşılaştırılıyor, bakterilerin DNA’sının kalıtsal olarak birbirinden farklı olduğu gözleniyor. Yapılan işlemler ve gözlenen sonuçlara göre; l. Deneyde gama ışınları bağımsız değişken olarak kullanılmıştır. ll. 3. aşama sonucunda bakterilerin DNA’larının kalıtsal olarak farklı olması, B kabındaki bakterilerin mutasyona uğradığını gösterir. lll. Deney sonunda gama ışınlarının etkisiyle gerçekleşen mutasyon A kabındaki bazı bakterilerin ölmesine neden olduğu için zararlı mutasyon olarak değerlendirilebilir. verilenlerden hangileri doğrudur? A) l ve Il

B) I ve IIl

C) ll ve IIl

D) l, II ve Illl Cevap B

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

67

2 BECERİ TEMELLİ ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ

DNA ve GENETİK KOD

19. Sınıf panosu için Azra, biyoteknolojinin çalışma alanları ile ilgili aşağıdaki görseli hazırlamıştır.

GDO’lu ürünler

İlaçlar

BİYOTEKNOLOJİ Verimi artırılmış domates

Aşılama

Hormonlar

Yapay organ

Sadece Azra’nın hazırladığı görsele bakarak;

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

l. Sağlıklı organların DNA’larının kopyalanması ve çoğaltılması ile yapay organlar üretilmesi, organ bağışı bekleyen birçok hastaya umut olabilir. ll. İnsülin hormonu salgılama geninin bir bakteriye aktarılması sonucu bakterinin insülin salgılar hale getirilmesi ile hormon eldesi sağlanabilir. lll. DNA’daki kalıtsal hastalık taşıyan genin tespit edilmesi ve sağlıklı bir gen ile değiştirilmesi sonucu, kalıtsal hastalıkların ortaya çıkması azaltılabilir. verilen yorumlardan hangileri yapılabilir? A) l ve Il

B) I ve IIl

C) ll ve IIl

D) l, II ve Illl Cevap A

20. Canlılar büyüyüp gelişirken hücre sayıları artar. Hücre sayısı artmasına rağmen kalıtsal bilgiler korunur. Bu olay DNA’nın kendini eşlemesiyle gerçekleşir. DNA eşlenirken hücrede bazı değişimler gerçekleşir. Çekirdekteki fosfat sayısı

Sitoplazmadaki adenin sayısı

Zaman I. Grafik

Çekirdekteki guanin sayısı

Zaman

Zaman II. Grafik

III. Grafik



Buna göre DNA’nın kendini eşlemesi sırasında gerçekleşen olaylarla ilgili yukarıdaki grafiklerden hangileri çizilebilir? A) l ve Il

B) I ve IIl

C) ll ve IIl

D) l, II ve Illl Cevap A

68

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

3. ÜNİTE BASINÇ KAZANIMLAR X

Katı basıncını etkileyen değişkenleri deneyerek keşfeder.

X

Sıvı basıncını etkileyen değişkenleri tahmin eder ve tahminlerini test eder.

X

Katı, sıvı ve gazların basınç özelliklerinin günlük yaşam ve teknolojideki uygulamalarına örnekler verir.

ÖĞRENME TESTİ

7

KATI BASINCI

KONU BİLGİSİ ➜ Basınç; Birim yüzeye etki eden dik kuvvete basınç denir. Basınç P ile gösterilir. Birimi Pascal dır ve Pa ile gösterilir. ➜ Katı, sıvı ve gazlar basınca sebep olurlar. KATI BASINCI ➜ Katı maddeler ağırlıklarından dolayı temas ettikleri yüzeye basınç uygular. ➜ Katı basıncı, ağırlıkla doğru orantılı, yüzey alanı ile ters orantılıdır.

Ağırlık ➜

Kuvvet sabit iken yüzey alanı artarsa cismin yüzeye uyguladığı basınç azalır. Aynı cisim dikey konumdan yatay konuma getirildiğinde cismin yüzeye uyguladığı basınç azalır.



➜ Yüzey alanı sabit iken ağırlık artarsa cismin yüzeye uyguladığı basınç artar. Cismin üzerine ikinci bir cisim konulduğunda yüzeye uygulanan basınç artar.

➜

Kuvvetin birimi Newton(N), yüzey alanının birimi metrekare (m2) alınırsa basıncın birimi N/m2 (paskal) olur.

➜

Katılar üzerine uygulanan kuvveti eşit büyüklükte aynı yönde iletir. Duvar

çivi

Çekic

10 N

10 N

1.



Aşağıda özdeş tuğlalar I ve II. durumlardaki gibi sünger zemine konulduklarında süngerdeki batma miktarları verilmiştir.

(I)

2. Aşağıda özdeş küplerden oluşturulan üç ayrı düzenek verilmiştir.

(II)

Aşağıdakilerden hangisi yapılan bu deneyin sonuçlarından biridir? A) Basınç, cismin yüzey alanı ile ters orantılıdır. B) Basınç, cismin ağırlığı ile doğru orantılıdır. C) Basınç, cismin hacmi ile doğru orantılıdır.

(I)

(II)

Düzeneklerin zemine uyguladıkları basınçıların büyükten küçüğe doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisidir? A) I > II > III

B) II > III > I

C) III > II > I

D) I > III > II

D) Basınç, cismin yüzey alanı ile doğru orantılıdır.

70

(III)

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

ÖĞRENME TESTİ KATI BASINCI 3. Aşağıda günlük hayatta basıncın arttırılması ya da azaltıl-

5. Jenga oyununda özdeş tahta bloklar her satırda 3 blok

masına yönelik bazı uygulamalara ait görseller verilmiştir.

olacak şekilde üst üste dizilir. oyuncular sırasıyla tahta bloklardan birer tane çekerek blokların en üstüne koyarlar.

I

II

III

IV

Buna göre verilen uygulamaların basıncın arttırılması ve azaltılması şeklinde sınıflandırılması aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? Basıncı arttırır A) I ve II

I

I ve III

II ve IV

C)

II ve III

I ve IV

D)

III ve IV

I ve II

B) I > II > III

C) I > II = III

D) II = III > I

cismi aşağıda gösterildiği gibi iki parçaya ayrılmıştır.

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

ve daire şeklindeki cisimler verilmiştir.

Eşkenar üçgen

A) I = II = III

6. 2A yüzey alanına sahip dikdörtgen prizma şeklindeki X

4. Aşağıda farklı maddelerden yapılmış kare, eşkenar üçgen

Kare

III

Buna göre oluşturulan şekillerin zemine uyguladıkları dik kuvvetler arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisidinde verilmiştir?

Basıncı azaltır III ve IV

B)

II

I

II

A

A

Oluşan I ve II numaralı parçalar ile X cisminin kesilmeden önce zemine uyguladığı basınçlar arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? A) I > X > II

B) II > I > X

C) X > I = II

D) I = II = X

7. Aşağıda aynı maddeden yapılan aynı yükseklikteki K ve L silindirleri üst üste konulmuştur. Daire Cisimler kesikli çizgilerle gösterilen yerlerinden kesildiğinde kalan parçaların zemine uyguladığı basınç ile cisimlerin kesilmeden önce zemine uyguladığı basınç arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

A)

Azalır

Azalır

Azalır

B)

Azalır

Artar

Azalır

C)

Azalır

Değişmez

Azalır

Değişmez

Değişmez

D) Değişmez

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

P1

L h S

K P2

h 3S

Buna göre küçük silindirin büyük silindir üzerine yaptığı basıncın (P1), büyük silindirin küçük silindirle birlikte zemine yaptığı basınca (P2) oranı aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? 3 1 A) B) 3 C) D) 4 4 3

71

KARMA TEST

7

KATI BASINCI 1.

Fil, gergedan ve deve gibi hayvanların ayak tabanlarının büyük olması onların yere uyguladıkları basıncı küçültür. Bu sayede bu hayvanlar toprak ya da kum zeminde yere batmadan yürür.

3. Aşağıda özdeş küpler ile oluşturulan cisimlerden I. cismin yere yaptığı basınç P dir.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi bu hayvanların durumuna benzerlik göstermez? A)



I

Buna göre II. cismin yere yaptığı basınç kaç P’dir?

B)

A)

Traktörlerin tekerlekleri geniştir.

Trenin tekerlek sayısı çoktur.

C)



P 2

B) P

Düz bir zeminde yuvarlanan kürenin zemine uyguladığı basınç sabittir. Basınç birimi olarak sadece Pascal (Pa) kullanılır. Ağırlıkları aynı olan cisimlerin düz zemine uyguladıkları basınçlar daima aynıdır. Ağzı inceltilen bıçağın kesiciliği yüzeye uygulanan kuvveti arttırdığı için artar. Buna göre verilen ifadelerden doğru olanların başına “D”, yanlış olanların başına “Y” yazıldığında aşağıdaki sıralamalardan hangisine ulaşılır? B)

Y

C)

D

D)

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

İş makineleri paletlidir.

2. Aşağıda katı basıncı ile ilgili ifadeler verilmiştir.

D

D) 4P

zeyleri üzerinde zemine yerleştirilmiştir.

I

A)

C) 2P

4. Aşağıda özdeş küplerden oluşturulmuş bir cisim farklı yü-

D)

Çivilerin uçları sivridir.

II

II

III

Buna göre cismin I., II. ve III. konumlarında zemine uyguladığı basınç kuvvetleri arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? A) I > II = III

B) II = III > I

C) III > II > I

D) I = II = III

5. Aşağıdaki tabloda bazı öğrencilerin kiloları ve ayakkabı numaraları verilmiştir. Öğrenci

Kilo

Ayakkabı Numarası

Asım

25

30

Erhan

25

32

Ahmet

24

32

Y

Buna göre bu üç öğrencinin özdeş kum zeminlere batma miktarları arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

Y

D

Y

Y

A) Asım > Erhan > Ahmet

D

D

Y

Y

B) Asım > Ahmet > Erhan

Y

D

Y

Y

C) Erhan > Asım > Ahmet D) Ahmet > Erhan > Asım

72

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

KARMA TEST KATI BASINCI 6. Hipotez: Cisimlerin bulundukları zemine uyguladıkları basınç, cismin zemine temas eden yüzey alanına bağlıdır. Akif verilen hipotezi test edebilmek için aşağıdaki düzeneği kurmuştur.

Demir blok

Sünger

Buna göre Akif’in kurduğu düzenekteki demir blokla tüm yüzeylerinin özdeş olduğu bilinen cisimlerle hazırlayacağı ikinci düzenek aşağıdakilerden hangisi olmalıdır? B)

A) Demir blok

C) Demir blok

7. Günlük hayatta bazı durumlarda basıncın fazla olması istenir.

Bakır blok

D)

Bakır blok

8. Aşağıda görselleri verilen martı ve karganın bulundukları zemine uyguladıkları basınçlar eşittir.

İyi kesmeyen bir bıçağın ağzı bilenerek keskinleştirilir. Bu duruma benzer bir uygulama aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? A) Kışın kar ayakkabısı kullanılması B) Raptiye başının geniş olması C) Buz pateninin altının sivri olması D) Tankların paleti olması

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

Martının ayak tabanının karganın ayak tabanından büyük olduğu bilindiğine göre kuşların ağırlıkları ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi doğrudur? A) Ağırlıkları eşittir. B) Martının ağırlığı karganın ağırlığından fazladır. C) Karganın ağırlığı martının ağırlığından fazladır. D) Verilen bilgiler kuşların ağırlıklarını kıyaslayabilmek için yetersizdir.

73

BECERİ TEMELLİ PEKİŞTİRME TESTİ

KATI BASINCI 1.

Aşağıda özdeş çiviler özdeş çekiçler ile eşit kuvvet uygulanarak farklı açılardaki özdeş zeminlere çakılıyor. I.

2. Aşağıdaki bilgisayar oyununda özdeş küplerden oluşturulmuş şekiller oyun konsolundaki tuşlara basılarak sağ (R) ve sol (L) yöne doğru 90° dönmektedir.

II.

sağ(R)

(L)sol

L

III.

7

R

IV. Buna göre verilen şeklin zemine en küçük basınç yaptığı konumun elde edilmesi için R ve L tuşlarından hangisine kaç kez basılmalıdır? A) R tuşuna 1 kez B) R tuşuna 2 kez C) L tuşuna 1 kez D) L tuşuna 2 kez

Buna göre hangi durumda çekicin ağırlığının zemine uygulanan basınca etkisi olmaz? A) I

B) II

C) III

D) IV

3. Hatice öğretmen sınıfına iç içe geçebilen farklı büyüklükteki ağızları kapaklı ve kapak yüzey alanlarının taban yüzey alanlarıyla eşit olduğu aşağıdaki kapları getirmiş ve öğrencilerinden bu kaplardan iki tanesini kullanarak yüzeye uygulanacak en büyük ve en küçük basıncı oluşturmalarını istemiştir.

A

4S

B

3S

C

D

2S

S

Kapların taban alanları ile ağırlıklarının doğru orantılı olduğu bilindiğine göre aşağıdaki öğrencilerden hangisinin oluşturduğu şekiller doğrudur? En Büyük Basınç

En Küçük Basınç

A) Asım A

A

D kabı A kabının içine konulmuştur.

D

A kabı D kabının üzerine konulmuştur.

A

B kabı A kabının içine konulmuştur.

C

D kabı C kabının içine konulmuştur.

B kabı A kabının üzerine konulmuştur.

C

C kabı D kabının üzerine konulmuştur.

B) Erhan

C) Ahmet

B

D

A D) Mehmet

B C

74

B kabı C kabının üzerine konulmuştur.

D A

D kabı A kabının üzerine konulmuştur.

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

BECERİ TEMELLİ PEKİŞTİRME TESTİ

KATI BASINCI

4. Hipotez: Aynı ağırlıktaki cisimlerin bulundukları yüzeye

5. Aşağıda duvara çakılmak istenen 2S ve S yüzey alanlarına sahip çivi ve çivinin duvara çakılmasını sağlayan minimum kuvvet verilmiştir.

uyguladıkları basınçlar farklı olabilir. Verilen hipotezin test edilebilmesi için aşağıdaki düzenekler kuruluyor. 1. Düzenek

Çivi

Çekiç

100 N

2. Düzenek

S Duvar

2S

3. Düzenek Buna göre; I. 2S ve S yüzeylerine uygulanan kuvvet 100 N’dur. II. Çivinin baş ve uç kısmına uygulanan basınçlar eşittir. Buna göre hangi düzenekler kullanılarak hipotez test edilebilir? A) Yalnız 1

B) Yalnız 3

C) 1 ve 2

D) 2 ve 3

III. Çivi baş kısmı duvara gelecek şekilde çakılmak istenseydi çivinin çakılabilmesi için ilk durumla eşit kuvvet uygulanması yeterli olurdu. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I

B) I ve II

C) II ve III

D) I, II ve III

6. Özdeş K, L ve M cisimlerine aşağıda yön ve büyüklükleri verilen kuvvetler etki etmektedir. 20 N

K

10 N

10 N

L

M

Buna göre K, L ve M cisimlerinin tabanlarına etki eden basınçlar arasındaki ilişkiyi gösteren grafik aşağıdakilerden hangisidir?

A) Basınç (Pa)

K

L

M

C) Basınç (Pa)

B) Basınç (Pa)

Cisim

K

L

M

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

Cisim

K

L

M

D) Basınç (Pa)

Cisim

K

L

M

Cisim

75

ÖĞRENME TESTİ

8

SIVI BASINCI KONU BİLGİSİ ➜ Sıvılar içinde bulundukları kabın temas ettikleri tüm yüzeylerine kuvvet basınç oluştururlar.

uygulayarak

➜ Sıvı basıncı sıvının yoğunluğuna (cinsine) ve sıvının derinliğine (yükbağlıdır.

sekliğine)

➜

Sıvının derinliği arttıkça sıvı basıncı artar. Bu sebeple sıvı dolu kapta alttaki delikten fışkıran su yatayda daha uzun mesafe alır.

➜

Sıvı yoğunuğu arttıkça sıvı basıncı artar. Suyun yoğunluğu alkolün yoğunluğunda fazla olduğundan eşit yükseklikteki deliklerden fışkıran sıvılardan su yatayda daha uzun mesafe alır. su

alkol

➜ Sıvı basıncı, sıvının miktarına, hacmine, kabın şekline bağlı değildir. ➜ Paskal Prensibi: Kapalı bir kaptaki sıvıya uygulanan basınç sıvının temas ettiği her noktaya ve kabın iç yüzeyine eşit büyüklükte iletilir. Buna “Paskal Prensibi” denir. ➜ Sıvıların basıncı her yöne eşit büyüklükte iletme prensibinden günlük hayatta aşağıda verilen sistemlerde yararlanılır. • İtfaiye merdivenleri

• Tulumbalar

• Vinçler

• Hidrolik direksiyon ve fren sistemleri

• Berber koltukları

• Su cendereleri

➜ Tabanları birleştirilmiş şekil ve genişlikleri farklı kaplardan oluşturulmuş sisteme bileşik kap denir. ➜ Kaplardan birine sıvı doldurulduğunda tüm kaplardaki sıvı seviyeleri eşit olur.

➜ Su deposundan evlere su taşınması bileşik kaplara örnektir. ➜ Su teposundaki su seviyesindeki tüm kartlara (zemin, 1., 2. katlar) su 3. kat ulaşabilirken deponun aşan katlara (3. kat) su ulaşamaz. Su yüksekliğini deposu kat ➜ 2. Suyun ulaşamadığı katlara pompa yardımıyla su ulaştırılabilir.

76

3. kat 2. kat

1. kat

1. kat

Zemin kat

Zemin kat

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

Su deposu

ÖĞRENME TESTİ SIVI BASINCI 1.

Aşağıdaki kaplarda eşit yükseklikte sular bulunmaktadır.

4. Hipotez 1: Sıvı basıncı sıvının yoğunluğuna bağlıdır. Hipotez 2: Sıvı basıncı sıvının derinliğine bağlıdır. Verilen hipotezlerin test edilebilmesi için özdeş taban alanına sahip kaplarla aşağıdaki düzenekler kurulmuştur.

X Y Z Buna göre kapların tabanına etkiyen sıvı basınçları arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? A) X > Y > Z

B) Z > Y > X

C) Y > X > Z

D) X = Y = Z

2h

h d

2d

I

II

2h

2h

2. Aşağıdaki özdeş kaplar farklı yoğunluktaki sıvılar ile belir-

d

tilen yüksekliklere kadar doldurulmuştur.

d

III

IV

Buna göre hipotez 1 ve hipotez 2’nin test edilebilmesi için hangi düzenekler gözlenmelidir? d

2d

3d

Hipotez 1

Hipotez 2

A)

I ve II

III ve IV

B)

II ve IV

I ve IV

C)

II ve III

I ve III

D)

I ve III

II ve IV

2h

M

L

K

3h

Buna göre kapların tabanına etki eden sıvı basınçları arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde yanlış verilmiştir? A) 3PK = PL

B) PL = PM

C) 3PK = PM

D) PL > PM > PK

3. Aşağıda verilen kaplardan hangisinin tabanındaki sıvı

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

2h

5. Öğretmenin sorduğu araştırma sorusu üzerine Asım aşağıdaki düzeneği kurmuş ve gözlemlerini aşağıdaki tabloya not etmiştir.

basıncı en küçüktür? A)

Delik No

Sıvının yatayda aldığı yol

2

1

30 cm

1

2

20 cm

3

15 cm

B) 3 2h

h dgliserin= 1,34 g/cm3 C)

dzeytinyağı= 0,90 g/cm3 D)

Buna göre öğretmenin sorduğu araştırma sorusu aşağıdakilerden hangisi olabilir? A) Kabın şekli sıvı basıncını etkiler mi?

h dciva= 13,6 g/cm3

3h

B) Sıvının cinsi sıvı basıncını etkiler mi? C) Sıvı yoğunluğu arttıkça sıvı basıncı artar mı?

dbenzin= 0,87 g/cm3

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

D) Sıvı derinliği arttıkça sıvı basıncı artar mı?

77

KARMA TEST

8

SIVI BASINCI 1.

Aşağıda verilen kap tamamen su ile doludur.

2. Aşağıdaki kap eşit bölmelendirilmiş ve tamamen sıvı doludur.

P h

L

N

h M

h K Belirtilen noktalara uygulanan sıvı basınçları arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

Bu durumda kap içerisindeki sıvının kabın tabanına uyguladığı basınç 3P ise sıvı kütlesinin yarısının boşaltılması halinde kalan sıvının kap tabanına uyguladığı basınç kaç P olur? A) 0,5 P

B) P

C) 1,5 P

D) 2P

A) K > L = M > N > P B) M > K = N > L = P C) K > M > N > L = P D) K = N > M > L > P

3. Aşağıda pistonu rahatça hareket edebilen içerisi su dolu sistem verilmiştir. L

piston M su K

Pistona ok yönünde kuvvet uygulandığında kapta bulunan K, L ve M noktalarındaki son basınç ve basınç değişimi grafiği aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? A)

Basınç

K L C)

M

Nokta

Basınç

K L

78

Basınç değişimi

K L

M

Nokta

Basınç değişimi

M

Nokta

K L

M

B)

Nokta

Basınç

K L D)

Basınç değişimi

M

Nokta

Basınç

K L

K L

M

Nokta

Basınç değişimi

M

Nokta

K L

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

M

Nokta

KARMA TEST SIVI BASINCI 4. Şekildeki kap tamamen sıvı ile doludur. Kap I. konumdan

6. Şekildeki özdeş kaplarda belirtilen seviyelerde K, L ve M

sırayla II. ve III. konumlara getirilmiştir.

sıvıları bulunmaktadır.

K

I

II

L

M

III Sıvıların yoğunlukları arasındaki ilişki dK > dL > dM şeklinde olduğuna göre sıvıların kap tabanına yaptıkları basınçlar arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

Buna göre sıvının I, II ve III. konumlarda kabın tabanına yaptığı sıvı basınçları arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? A) I > II > III

B) I > III > II

C) II > III > I

D) III > II > I Cevap C

A) PK > PL > PM

B) PK > PM = PL

C) PK = PL > PM

D) PK = PL = PM Cevap A

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

7. Aşağıda eşit bölmelere ayrılmış kap tamamen sıvı doludur.

5. Şekilleri ve kalınlıkları farklı kapların tabanları birleştirilerek

Kaptaki sıvı aşağıda özdeş bölmelere ayrılmış farklı şekil ve boyutlardaki kaplara eşit miktarda paylaştırılacaktır.

hazırlanmış düzeneklere “bileşik kap” denir. İçerisinde tek

I.

II.

III.

IV.

tip sıvı bulunan bileşik bir kapta tüm kaplardaki sıvı seviyeleri her zaman eşittir. Günlük hayatta kullandığımız ibrikler birer bileşik kap olup aşağıda taşma seviyesine kadar su dolu “K, L, M ve N” ibrikleri verilmiştir.

K

L

M

N

Buna göre ibriklerin tabanına etki eden sıvı basınçlarını karşılaştırınız?

Buna göre hangi kapta oluşan sıvı basıncı diğerlerinden farklıdır?

A) L > N > K > M

B) L = N > K > M

A) I

C) L = N > K = M

D) M > K > N > L

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

B) II

C) III

D) IV Cevap D

79

BECERİ TEMELLİ PEKİŞTİRME TESTİ

SIVI BASINCI 1.

8

2. Akif fen bilimleri öğretmeninin sunduğu hipotez üzerine

Aşağıdaki kap yarı yüksekliğine kadar su doludur.

aşağıdaki düzeneği kurmuştur. hortum huni Lastik balon

Kap üst yüzeyi alta gelecek şekilde ters çevrildiğinde kabın zemine yaptığı basınç (I) ve kap tabanına etki eden sıvı basıncı (II) ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

K L

zeytinyağı U borusu

su

I

II

A)

Artar

Azalır

B)

Azalır

Azalır

C)

Artar

Artar

Akif huniyi su dolu kap içerisinde K ve L seviyelerine getirerek U borusunun kolları arasındaki sıvı yüksekliği farkını not ettiğine göre Akif’in öğretmeninin öğrencilerine sunduğu hipotez aşağıdakilerden hangisi olabilir?

D)

Değişmez

Azalır

A) Sıvı derinliği sıvı basıncını etkiler. B) Sıvı miktarı sıvı basıncını etkiler.

Cevap B

C) Sıvının cinsi sıvı basıncını etkiler. D) Sıvı hacmi sıvı basıncı etkiler. Cevap A

3. Düşey kesiti aşağıdaki gibi olan su cenderesindeki ağırlığı önemsenmeyen pistonların kesit alanları S, 2S ve 3S dir. K S

L

M

3S

2S

Pistonların üzerine şekildeki gibi K, L ve M cisimleri konulduğunda pistonlar aynı seviyede dengede kaldığına göre K, L ve M cisimlerinin ağırlıkları ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi doğrudur? A) L cisminin ağırlığı M cisminin ağırlığından azdır. B) K cisminin ağırlığı L cisminin ağırlığından fazladır. C) M cisminin ağırlığı K cisminin ağırlığından fazladır. D) Cisimlerin ağırlığı birbirine eşittir. Cevap C

80

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

BECERİ TEMELLİ PEKİŞTİRME TESTİ

SIVI BASINCI

4. Aşağıdaki kaplarda aynı yükseklikte sular bulunmaktadır.

5. Taşma seviyesine kadar su dolu olan taşırma kaplarına sırasıyla v, 3v ve 2v hacme sahip taşlar atılmış ve taşlar su içerisinde tabana doğru ilerleyerek batmıştır. 3V

V K

L SU

SU

Pa

Pa

Tüm kaplarda kap tabanlarına etki eden sıvı basıncı eşit olduğuna göre;

2V

I. Sıvı basıncı kabın şekline bağlı değildir.

M SU

II. Sıvı basıncı sıvının kütlesine bağlı değildir.

Pa

III. Sıvı basıncı sıvının hacmine bağlı değildir.

Taşırma kaplarından taşan sular özdeş K, L ve M kaplarında biriktiğine ve kap tabanlarına yerleştirilen basınç ölçürlerde okunan değerler L > M > K şeklinde olduğuna göre aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?

çıkarımlarından hangilerine ulaşılabilir? A) I ve II

B) I ve III

C) II ve III

D) I, II ve III

A) Farklı hacimlerdeki sıvılar özdeş kaplarda farklı yükseklik oluşturur. B) Sıvı yüksekliği arttıkça sıvı basıncı artar. C) Taşırma kaplarında sıvı içerisine atılan cisimler sıvıya batan hacimleri kadar sıvı taşırır. D) Son durumda K, L ve M kaplarındaki sıvı yükseklikleri eşittir.

6. Aşağıda içi su dolu bir varilin farklı yüksekliklerinde bulunan musluklarından başlangıçta boş olan K, L ve M kaplarına sular doldurulmaktadır.

L K M Hiçbir musluğun suyunun kesilmediği bilindiğine göre eşit süre sonunda kaplarda biriken su miktarları arasındaki ilişki aşağıdaki grafiklerden hangisinde doğru verilmiştir? A)

Sıvı miktarı

K

L

B)

M

Kap

Sıvı miktarı

K

L

C)

M

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

Kap

Sıvı miktarı

K

L

D)

M

Kap

Sıvı miktarı

K

L

M

Kap

81

ÖĞRENME TESTİ

9

GAZ BASINCI KONU BİLGİSİ

➜ Gazlar bulundukları kabın tamamını doldurur. Bu nedenle gaz maddelerin tanecikleri bulundukları kabın tüm yüzeylerine çarparak basınç uygular. ➜ Kapalı bir kapta her noktada gaz basıncı aynıdır. ➜ Gazlar da sıvılar gibi içerisinde bulunan cisimlere basınç uygular. ➜ Gazlar da sıvılar gibi üzerlerine uygulanan basıncı her yöne eşit büyüklükte iletir.

Açık Hava Basıncı ➜ Dünyayı saran hava tabakasını oluşturan taneciklerin ağırlıkları ve hareketleri sebebiyle temas ettikleri varlıklara uyguladığı basınca açık hava basıncı ya da atmosfer basıncı denir. ➜ Açık hava basıncını ilk kez italyan fizikçi Evangelista Torricelli aşağıdaki deney ile ölçmüştür. ➜ Toricelli deniz seviyesinde ve 0°C sıcaklığa sahip bir ortamda 1 metre uzunluğundaki cam boruyu civa ile doldurmuş daha sonra borunun ağzını kapatarak ters çevirmiş ve içi civa dolu kaba boruyu daldırmıştır. Borunun ağzını yavaşça açtığında civa seviyesinin 76 cm’e kadar indiğini ve bu değerde sabit kaldığını gözlemlemiştir.

civa 76 cm

cam boru civa ➜ Deniz seviyesinde 0°C de atmosfer basıncı 76 cm - Hg (1 atm) dır. ➜ Deniz seviyesinden yükseklere çıkıldıkça açık hava basıncı azalır. ➜ Açık hava basıncı barometre adı verilen araçlarla ölçülür. ➜ Gaz basıncının günlük hayatta ve teknolojideki uygulamaları aşağıdaki gibidir. Vantuzların cama yapışması açık hava basıncı sayesinde olur.

Otomobil hava yastıklarında gaz basıncından yararlanılır.

Parfüm ve deotorantlarda gaz basıncından yararlanılır.

Yangın tüpü, mutfak tüpü, oksijen tüpünde gaz basınından yararlanılır.

Pipet ile sıvı içeceklerin içilebilmesi açık hava basıncı sayesindedir.

Emme basma tulumbalarda açık hava basıncından yararlanılır.

➜ Sıvı basıncının günlük hayatta ve teknolojideki uygulamaları aşağıdaki gibidir.

82

Hidrolik fren, direksiyon ve lift sistemleri

Berber koltukları

İtfaiye merdivenleri

Damperli araçlar

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

ÖĞRENME TESTİ GAZ BASINCI 1.

3. Aşağıda yapılan deneylerden hangisi açık hava basın-

Asım tamamına yakını su dolu olan bir bardağın ağzını bir kağıt parçasıyla kapatarak bardağı dikkatlice ters çevirdiğinde suyun dökülmediğini gözlemliyor.

cının varlığını ispatlamaz?

Buna göre bardak ters çevrildiği halde suyun dökülmemesi aşağıdakilerden hangisi ile açıklanabilir?

A)

B)

C)

D) F

A) Suyun ağırlığı havanın ağırlığından küçüktür. B) Kağıt üzerine etki eden açık hava basıncı suyun basıncından büyük ya da suyun basıncına eşittir.

su

C) Suyun ağırlığı suyun kağıda uyguladığı basınca eşittir.

Cevap D

D) Sıvıların basıncı gazların basıncından büyüktür.

4. Aşağıdaki dağın işaretlenmiş noktalarına özdeş barometreler yerleştirilmiştir.

Cevap B

N

2. Ahmet satın aldığı bir uçan balonu elinden kaçırmış ve balonun gökyüzüne yükseldikçe hacminin artıp patladığını gözlemlemiştir.

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

M

L K

Buna göre hangi noktaya konulan barometredeki civanın yüksekliği en azdır? A) K B) L C) M D) N

Cevap D

5. Aşağıda aynı ortamda farklı barometrelerle yapılan ölçümler verilmiştir. S

S

2S

Cam boru Buna göre balonun hacminin artarak patlaması ile ilgili; civa

I. Yükseklere çıkıldıkça açık hava basıncı azalır. II. Esnek balon hacmini artırarak balon içi basıncı atmosfer basıncına eşitler.

su

civa

Buna göre verilen barometreler ile cam borulardaki sıvı seviyesinin,

III. Hacmi artarak gerilen lastik balon daha fazla hacim artışına dayanamayarak patlar.

I. Kullanılan sıvının cinsine II. Cam borunun kesit alanına III. Cam borudaki sıvı miktarına

yargılarından hangileri doğrudur?

faktörlerinden hangilerine bağlı olup olmadığı araştırılabilir?

A) I ve II

B) I ve III

C) II ve III

D) I, II ve III

A) I ve II

B) I ve III

C) II ve III

D) I, II ve III

Cevap D

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

Cevap D

83

KARMA TEST

9

GAZ BASINCI 1.

3. K, L ve M barometreleri farklı yükseklikteki özdeş ortamla-

X, Y ve Z sıvılarının kullanıldığı üç barometre aynı ortama bırakıldığında barometrelerdeki civa seviyeleri aşağıdaki gibi oluyor.

X

Y

ra bırakıldığında barometrelerdeki civa seviyesi aşağıdaki gibi oluyor.

Z

Birbiriyle karışmayan X, Y ve Z sıvıları bir kaba konulduğunda sıvıların konumları aşağıdakilerden hangisindeki gibi olur? A)

B)

C)

Y

Z

Y

Z

X

Y

X

X

Z

civa

civa

K

L

M

Buna göre barometrelerin bulunduğu ortamların deniz seviyesinden yükseklikleri aşağıdakilerden hangisindeki gibi olabilir?

D) Y

Z

X

civa

Cevap C

A)

K 0m

L 200m

M 400m

B)

400m

200m

0m

C)

100m

300m

200m

D)

300m

400m

200m

2. Aşağıda basınç konusu ile ilgili bir kavram haritası verilmiştir. ▲ Birimdir sebep Basınç olur örnektir ★

çeşididir

Kuvvet

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

Cevap A

4.

Öğretmen

Torricelli’nin deneyinde oda sıcaklığında bilinen en yoğun saf sıvı olan civayı kullanma sebebinin sıvı basıncını etkileyen hangi faktörlerle ilgili olduğu söylenebilir?

Öğretmenin sorduğu sorulara öğrencilerin verdiği cevaplar aşağıdaki gibidir.

Açık Hava Basıncı

Sıvının cinsi

Sıvının yoğunluğu

Akif

ölçülür

Ahmet

■

Sıvının yüksekliği

Buna göre kavram haritasındaki ▲, ★ ve ■ sembolleri ile gösterilen boşluklara aşağıdaki kavramlardan hangileri getirilmelidir?

Erhan

Buna göre hangi öğrencilerin verdiği cevaplar doğrudur?

A)

▲ Newton

★ Sıcaklık

■ Termometre

B)

Paskal

Sıvı basıncı

Manometre

B) Akif ve Erhan

C)

Paskal

Gaz basıncı

Barometre

C) Ahmet ve Erhan

D)

N/m

Gaz basıncı

Anemometre

2

A) Akif ve Ahmet

D) Akif, Ahmet ve Erhan Cevap D

Cevap C

84

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

KARMA TEST GAZ BASINCI 5. Aşağıdaki etkinlikte verilen ifadeler doğru ise “D”, yanlış

8. I. Yangın söndürme tüplerinde sıvıların / gazların basıncı

ise “Y” yönünde ilerlenecektir.

iletme prensibinden yararlanılır.

Atmosferi oluşturan taneciklerin ağırlıkları ve hareketleri sebebiyle atmosfer basıncı oluşur. D

Yukarıda verilen cümlelerin doğru olabilmesi için altı çizili ifadelerden hangileri kullanılmalıdır?

Y

Açık hava basıncı manometre adı verilen aletlerle ölçülür. D

II. Atlı karınca gibi oyuncakların çalışma sistemi paskal prensibine dayanır / dayanmaz.

A) sıvıların / dayanır

Yüksekliklere çıkıldıkça açık hava basıncı artar.

Y

D

B) gazların / dayanır C) sıvıların / dayanmaz D) gazların / dayanmaz

Y

Cevap B

Aysima

Elanur

Zeynep

Süeda

A) Aysima, Zeynep

B) Aysima, Süeda

C) Elanur, Zeynep

D) Elanur, Süeda Cevap C

6.

I

III

II

IV

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

Dört öğrenci ifadelerin doğruluğunu belirleyerek isimlerinin yazılı olduğu çıkışa ulaştığına göre sırasıyla hangi öğrenciler tüm ifadeleri doğru ve yanlış değelendirmiştir?

9. Aşağıda cam bir fanus içerisine yerleştirilen düzenek verilmiştir.

Yukarıda verilenlerden hangisinde sıvıların basıncı iletme özelliğinden yararlanılmaz? A) I

B) II

C) III

D) IV Cevap D

7. Bilgi: Gazlar yüksek basınçta sıkıştırılarak sıvı hale getirilir. Buna göre aşağıdakilerden hangisi verilen bilgiye örnek olarak verilemez? A)



Fanus içerisine hava gönderildikten bir süre sonra cam tüp içerisinde su yükseldiği gözleniyor. Buna göre, yapılan deney ile ilgili aşağıdaki çıkarımlardan hangisi yanlıştır?

B)

A) Gazlar temas ettikleri yüzeylere basınç uygular. Oksijen tüpü C)



Araba tekerleği

B) Sıvılar üzerine uygulanan basıncı iletebilir.

Mutfak tüpü

C) Cam tüpün kalınlığının değişmesi cam tüpteki sıvı seviyesi etkiler.

D)

D) Deneyde su yerine farklı bir sıvı kullanılırsa cam tüpteki sıvı seviyesi farklı olur.

Deodorant Cevap C

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

Cevap C

85

BECERİ TEMELLİ PEKİŞTİRME TESTİ

GAZ BASINCI 1.

Aşağıda bir köydeki su deposundan köydeki evlere su aktaran sistem görülmektedir.

9

Erhan, astım hastalığı için kullandığı bir ilacını salladığında içindekilerin sıvı olduğunu, ilacı sıktığında ise gaz olduğunu fark etmiştir.

3.

Su

Bu durum ile ilgili; I. Gazlar basınca dayanıklı kaplarda saklanabilir. II. Gazlar yüksek basınç altında sıkıştırılarak sıvı hale geçer. Buna göre su deposunun yüksek bir platforma yerleştirilmesi,

III. Basınç sebebiyle sıvı hale geçen gazlar basınç etkisinden kurtulduğunda da sıvı halde kalır.

I. Bileşik kaplarda tüm kaplardaki sıvı seviyesi eşittir. II. Sıvı derinliği arttıkça sıvı basıncı artar. III. Yükseklerde açık hava basıncı azdır.

yargılarından hangileri doğrudur?

prensiplerinden hangileri ile açıklanabilir? B) I ve III

C) II ve III

D) I, II ve III

B) I ve III

C) II ve III

D) I, II ve III

Cevap A

Cevap A

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

A) I ve II

A) I ve II

4. Aşağıda bir dağın farklı noktalarına koyulan barometreler görülmektedir.

2. Aşağıda aynı ortamda bulunan içlerinde farklı cins sıvılar bulunan barometreler verilmiştir.

h1

h2

d

3d

İki noktadaki hava koşulları ve barometrelerdeki sıvı seviyeleri aynı olduğuna göre,

Buna göre barometrelerdeki sıvı seviyeleri aşağıdakilerden hangisindeki gibi olabilir?

II. Barometrelerdeki sıvı miktarı

A)

h1 h

h2 3h

III. Barometre tüplerinin kalınlığı

B)

2h

h

C)

3h

h

faktörlerinden hangilerinin iki barometrede kesinlikle farklı olduğu söylenebilir?

D)

2h

3h Cevap C

86

I. Barometrelerdeki sıvının cinsi

A) Yalnız I

B) I ve II

C) I ve III

D) II ve III

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

Cevap A

BECERİ TEMELLİ PEKİŞTİRME TESTİ

GAZ BASINCI

5. Aşağıda bir hidrolik direksiyon sistemi görseli verilmiştir.

Hidrolik direksiyon sistemi, direksiyonun daha kolay döndürülmesi için hidrolik yağ basıncının kullanılması esasına dayanır. Hidrolik basınçtan elde edilen kuvvet, direksiyon çevrildiğinde uygulanan kuvvete ilave bir kuvvet olarak katkı sağlar. Böylece tekerleklere etki eden yönlendirme kuvveti artmış olur.

I. Sıvılar üzerine uygulanan basıncı her yöne iletir. II. Sıvılar üzerine uygulanan kuvveti her yöne iletir.

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

Buna göre bu sistemin çalışması ile ilgili;

III. Direksiyona uygulanan kuvvetin artması tekerleklere etki eden yönlendirme kuvvetinin büyüklüğünü etkilemez. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) I ve III

D) II ve III Cevap A

6. Hatice Öğretmen öğrencileriyle aşağıda aşamaları verilen deneyi yapmıştır.

Küçük bir cam tepsiye bir miktar su konmuştur. Bir içeceğin plastik kapağına ince bir mum sabitlenerek yakılmış ve kapak cam tepsinin ortasına konulmuştur. Mumun üzerine erlenmeyer ters çevrilip kapatıldığında bir süre sonra mumun söndüğü erlenmeyerin içinde su ve bu sebeple mumun yükseldiği gözlenmiştir. Buna göre yapılan deney ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır? A) Mumun bir süre yanması sonucu erlenmeyer içerisindeki gaz basıncı azalmıştır. B) Atmosferdeki gaz tanecikleri cam tepsideki su yüzeyine basınç uygulamıştır. C) Son durumda erlenmeyer içerisindeki gaz basıncı sıvı basıncına eşittir. D) Erlenmeyer içerisindeki gaz basıncının artması mumun sönmesine neden olmuştur. Cevap D

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

87

ETKİNLİK BASINÇ Aşağıda verilen cümlelerdeki boş bırakılan yerleri uygun ifadeler ile doldurunuz. ağırlık barometre 1. 2.

açık hava azaltma

eşit hacim

Torricelli bileşik

basıncı sıvı

Katı maddelerin zemine uyguladıkları basınca sebep olan kuvvet

'tir.

Daire şeklinde bir pasta düşey olarak dilimlere ayrıldığında oluşan parçaların zemine uyguladığı basınçlar

olur.

3.

Kar ayakkabıları zemine uygulanan basıncı

4.

Sıvılar kendilerine uygulanan

amacıyla üretilmiştir. her yöne eşit büyüklükte iletir.

5.

kapların tabanlarına etki eden sıvı basınçları aynıdır.

6.

içerisinde derinlere inildikçe sıvı basıncı artar.

7. 8. 9. 10.

artar

Açık hava basıncını ilk ölçen bilim insanı İtalyan fizikçi

dir.

İçi hava dolu enjektörün ağzı kapatılıp sıkıştırılırsa olarak gaz basıncı

azalmasına bağlı

.

Atmosfer basıncını ölçen araçlara

adı verilir. KARAAĞAÇ YAYINCILIK

1.

Isıtılan teneke kutunun ağzı kapatıldıktan bir süre sonra büzülmesi basıncının varlığını ispatlar.

2. Aşağıdaki ifadeler doğru ise “✔” yanlış ise “✘” ile işaretleyiniz. 1.

Katı cisimler üzerlerine uygulanan kuvveti aynen iletir.

2.

Katı cisimlerin üzerlerine uygulanan basınç cismin farklı noktalarında farklı hesaplanabilir.

3.

Sıvı basıncı kabın şekline bağlıdır.

4.

Sıvılar içerisinde bulunan cismin tüm yüzeylerine basınç uygular.

5.

İtfaiye merdiveninin çalışması Torricelli ilkesine dayanır.

6.

İki ayağı üstünde duran kişi tek ayağını kaldırdığında zemine uyguladığı basınç azalır.

7.

Denizlerin tuzluluk oranı arttıkça aynı derinlikteki basınçlar azalır.

8.

Açık hava basıncı yukarılara çıkıldıkça azalır.

9.

Elektrikli süpürgenin tozları çekmesi açık hava basıncı sayesindedir.

10. Atmosfer basıncı hava sıcaklığından etkilenmez.

88

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

3

ETKİNLİK BASINÇ 3. Aşağıda özdeş cisimlerle kurulan üç düzenek verilmiştir.

5. Aşağıda eşit taban alanına sahip cisimlerin bulundukları zemine uyguladıkları basınçları karşılaştırınız. K

L M

I

II

50 N

60 N

30 N III

a) Hangi düzenekler kullanılarak cisimlerin ağırlıklarının bulundukları yüzeye uyguladıkları basınca etkisi gözlemlenir? ........................................................................... b) Hangi düzenekler kullanılarak cisimlerin zemine temas ettikleri yüzey alanlarının zemine uyguladıkları basınca etkisi gözlemlenir? ...........................................................................

6. Aşağıda verilen uçan balon sırasıyla K, L ve M noktasına doğru yükselmektedir. M

4. Aşağıda eşit ağırlığa sahip cisimlerin bulundukları ze-

L

mine uyguladıkları basınçları karşılaştırınız. K L

K 2m3

4m2

M

1m2

a) Balonun K, L ve M noktalarındaki hacimlerini karşılaştırınız. ........................................................................... b) Balonun K, L ve M noktalarındaki iç basınçlarını karşılaştırınız. ...........................................................................

7. Aşağıda verilen olaylardan basıncın arttırılması ile ilgili olanları “Artar” sütununda azaltılması ile ilgili olanları “Azalır” sütununda işaretleyiniz. Artar 1.

Etçil hayvanların dişlerinin sivri olması

2.

Tren tekerleklerinin fazla olması

3.

Bıçakların bileylenmesi

4.

Kışın araba tekerleklerine zincir takılması

5.

Tankların paletli olması

6.

Ördeklerin ayak parmakları arasında perde bulunması

7.

Ayakta duran kişinin sırtüstü uzanması

8.

Raptiye başının geniş olması

9.

Buz patenlerinin tabanlarının sivri olması

10.

Krampon tabanlarının çivili olması

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

Azalır

89

YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI

2

1. Aşağıda birinci zinciri verilen DNA molekülünün ikinci zincirinde bulunan nükleotidleri yazınız?



Yüksek besleyici özelliğe sahip gıda üretimi

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

2. Günümüzde kullanılan biyo-teknoloji uygulamaların olumlu ve olumsuz etkilerini uygun şekilde eşleştiriniz.

Bitki zararlılarının yanında başka canlıların da zarar görmesi

Gübre ve ilaç kullanımının azaltılması

Biyo-teknolojinin olumlu etkisi

Sebze ve meyvelerin raf ömrünün uzatılması

Tohum üretiminin ithalata bağımlı hâle gelmesi

Biyo-teknolojinin olumsuz etkisi

İlaç ve aşı üretme

Biyo-teknoloji uygulaması yapmayan ülkelerin ekonomik sıkıntılar yaşaması

90

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI

3. Aşağıda verilen olaylarda basıncın artıp azalma durumunu belirleyiniz. Artar

Azalır

Yırtıcı kuşların pençelerinin sivri olması Ördeklerin ayaklarının perdeli olması İş makinelerinin paletli olması Trenlerin teker sayılarının fazla olması Kışın araç tekerlerine zincir takılması

4. Aşağıdaki cisimlerin zemine uyguladıkları basınç değişimini altlarına yazınız. 2

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

1

3

4



5. Aşağıda bileşik kap içerisindeki K, L, M ve N noktalarındaki sıvı basınçlarını karşılaştırınız.

N

M L

K



8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

91

3 BECERİ TEMELLİ ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ

BASINÇ 1.

Aşağıda K, L ve M cisimlerinin ağırlık ve taban alanlarına ait grafik verilmiştir.

3. Yanda taban alanları S ve 2S olan yamuk şeklindeki cisim verilmiştir.

Ağırlık K

S L 2S

M Taban alanı

Cisim S yüzeyi alta gelecek şekilde ters çevrildiğinde cismin zemine uyguladığı basınç ve basınç kuvveti değişimi aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

Buna göre; I. K ve L cisimlerine bakılarak taban alanının basınca etkisi araştırılabilir.

A) B) C) D)

II. L ve M cisimlerine bakılarak ağırlığın basınca etkisi araştırılabilir. III. K ve M cisimlerine bakılarak hem ağırlığın hem taban alanının basınca etkisi araştırılabilir.

4. Aşağıda aynı maddelerden yapılmış farklı boyutlarda dik-

C) II ve III

D) I, II ve III

2.

dörtgen prizma şeklindeki K, L, M ve N cisimleri verilmiştir. Cevap A

2S

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

B) I ve III

Basınç Kuvveti Azalır Artar Değişmez Artar Cevap C

yargılarından hangileri doğrudur? A) I ve II

Basınç Artar Azalır Artar Değişmez

K

4S

L

4S

2S M

N

Buna göre cisimlerin zemine uyguladıkları basınçlar arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

Asım’ın verdiği cevapta basıncın birimi yanlış fakat tanımı doğrudur.

A) K = L = M = N

B) K = L > M = N

C) K > L > M > N

D) L > K > N > M

Öğrertmen

5. Buna göre öğretmenin basınç ile ilgili sorusuna Asım’ın verdiği cevap aşağıdakilerden hangisidir? A) Basınç, yüzeye uygulanan kuvvettir. Birimi paskaldır. B) Basınç, birim kuvvetin yüzeye uygulanmasıdır. Birimi N/m2’dir. C) Basınç, birim yüzeye uygulanan dik kuvvettir. Birimi Newton’dur. D) Basınç, cisimlerin yüzeye uyguladıkları ağırlıktır. Birimi atm’dir. Cevap C

Sıvıların katılardan farklı olarak içinde bulundukları kabın tüm yüzeylerine basınç uygulamasının sebebi sıvıların hangi özelliği ile açıklanabilir? A) Belli bir kütleye sahip olma B) Akışkanlık C) Taneciklerinin titreşim hareketi yapması D) Belli hacme sahip olma Cevap B

92

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

BECERİ TEMELLİ ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ

BASINÇ

6. Hipotez: Sıvı basıncı sıvının derinliği arttıkça artar.

7. Aşağıda içerisinde su bulunan musluklu bir depo verilmiştir. Su deposu

Su Musluk

Delik

Musluk açılarak su akışı sağlandığında kabın tabanına etki eden sıvı basıncı grafiği aşağıdakilerden hangisi gibi olur?

Bir öğrenci verilen hipotezi test edebilmek için yukarıdaki düzeneği aşağıdakilerden hangisi ile kıyaslamalıdır? A)

B) Yağ

A) Basınç

B) Basınç

Su Delik

Delik Zaman

D)

C)

Su

Zaman

C) Basınç

Yağ

D) Basınç

Delik

Delik

Zaman

Zaman Cevap A

Cevap B

8. Aşağıda düşey kesiti verilen kap, musluktan sabit hızla akıtılan su ile 4t sürede tamamen dolmaktadır.

h

K S

h

S

Buna göre K noktasına etki eden sıvı basıncının zamana bağlı değişimini gösteren grafik aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? A) Basınç 4P 3P 2P P t 2t 3t 4t

Zaman

B) Basınç 4P 3P 2P P t 2t 3t 4t

C)

Zaman

D)

Basınç

4P 3P 2P P t 2t 3t 4t

Zaman

Basınç

4P 3P 2P P t 2t 3t 4t

Zaman Cevap B

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

93

3 BECERİ TEMELLİ ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ

BASINÇ 9. Aşağıda içlerinde K, L ve M sıvılarının bulunduğu kaplar-

11. UNESCO’nun Dünya Kültür Mirası listesine aldığı Nemrut

daki I, II ve III numaralı noktalara etkiyen sıvı basıncı grafiği verilmiştir.

Dağı 2150 m yüksekliğe sahiptir. Dünyanın sekizinci harikası olarak nitelendirilen Nemrut Heykeli burada bulunmaktadır.

Basınç K L

M I

II

III

Nokta derinliği

Buna göre sıvıların yoğunlukları arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? A) K > L > M

B) M > L > K

C) K > M > L

D) L > M > K

Nemrut dağı milli parkı gezisinde önce dağ eteklerinden Nemrut heykelinin bulunduğu bölgeye daha sonra yeniden dağ eteklerine inen bir turist grubuna etki eden açık hava basıncı nasıl değişir?

Cevap A

ve bu deliğe bir pipet parçası yerleştirmiştir. Daha sonra pipeti parmağıyla kapatarak şişeyi su ile doldurmuş ve şişenin kapağını kapattığında ağzı açık olan pipetten su akmadığını yalnızca şişenin kapağını açtığında pipetten su akışının olduğunu gözlemlemiştir.

Buna göre şişenin kapağı kapalı iken, pipetten su akmamasıyla ilgili; I. Açık hava basıncı şişe içerisindeki sıvı basıncından fazladır. II. Atmosfer basıncının varlığını ispatlar. III. Şişe içerisindeki sıvı miktarının azalması halinde şişe kapağı kapalı olsa dahi pipetten su akışı gerçekleşir. yargılarından hangileri doğrudur?

94

A) I ve II

B) I ve III

C) II ve III

D) I, II ve III

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

10. Akif 500 mL’lik boş bir pet şişeye küçük bir delik açmış

A)

Dağa çıkarken Artar

Dağdan inerken Azalır

B)

Azalır

Artar

C)

Değişmez

Artar

D)

Değişmez

Değişmez Cevap B

12. Engin öğretmen öğrencileriyle aşağıdaki deneyi yapmıştır.

Deney tüpünün içerisine bir miktar su konulup tüpün ağzı tıpa ile kapatılmıştır. Deney tüpünün ısıtılmaya başlamasından bir süre sonra tıpanın fırladığı gözlenmiştir. Buna göre, yapılan deney ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır? A) Kapalı kaplardaki gaz basıncının hacim artışına bağlı olduğunu ıspatlar B) Tüp içerisinde suyun buharlaşmasına bağlı olarak gaz basıncı artar. C) Isı enerjisi, hareket enerjisine düşünür.

Cevap A

D) Fırlamanın gerçekleştiği esnada tüp içerisindeki gaz basıncı açık hava basıncından fazladır. Cevap A

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

Bir delikli tıpa

BECERİ TEMELLİ ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ

BASINÇ

1. Düzenek 13. Ahmet Öğretmen öğrencileriyle basınç konusu ile ilgili aşağıdaki deneyi yapmıştır.

Bir delikli tıpa

İki delikli tıpa

2. Düzenek

1. Düzenek Lastik tıpanın deliğine hiç boşluk kaymayacak şekilde huni yerleştiriliyor. Huni içerisine su boşaltıldığında suyun akış hızı zamanla azalıyor ve bir süre sonra su akışı tamamen duruyor, su huni içerisinde akmadan kalıyor.

Deliklerden birine huni yerleştiriliyor. Huni üzerinden balon jojeye boşaltılan su kolayca akıyor ve su tamamen balon jojeye doldurulabiliyor.

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

İki deney ile ilgili; Buna göre, yapılan delikli I. 1. Düzenekte balon joje içerisindeki gaz hacmi azaldıkça gaz basıncı artmıştır. tıpa II. 2. Düzenekteki delikten gaz çıkışı gerçekleştiğinden gaz basıncı değişmez. III. Yağ şişelerinden kolayca yağın boşaltılması için şişeye ikinci bir delik açılması 2. düzenekteki duruma benzer. yargılarından hangileri doğrudur? 2. Düzenek A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III Cevap D

14. Yanda bir kuşun kanadını çırptığında kanat etrafında oluşan hava basınçlarını gösteren temsili bir şema verilmiştir. Kuşların kanatlarının üst tarafının ön ve arka kısmındaki mesafe, kanatların alt tarafının ön ve arka kısmındaki mesafeden daha fazladır. Bu nedenle aynı miktardaki hava kanadın üst kısmından geçerken daha hızlı hareket eder. Hızlı hareket eden havanın uygulamış olduğu basınç (kırmızı oklar) yavaş haHava reket eden havanın uygulamış olduğu basınçtan (yeşil oklar) daha düşüktür. Bu sayede kaldırma kuvveti oluşarak yerden yükselme sağlanır.

ön arka

Kanat

Verilen açıklama ve şekil düşünüldüğünde, I. Hareket hızı artan havanın basıncı azalır. II. Kuşlardaki kanat şekli yerden yükselme esnasında oluşan hava basıncının büyüklüğünü etkilemez. III. Aynı ortamdaki basınç farkı, o ortamda hava hareketine sebep olur. yargılarından hangilerine ulaşılır? A) I ve II

B) I ve III

C) II ve III

D) I, II ve III Cevap B

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

95

3 BECERİ TEMELLİ ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ

BASINÇ 15.

Akışkanların hızları arttıkça basınçları azalır.

Öğretmen Öğretmenin açıklamasını örneklemek isteyen Asım aşağıdaki deneyi yapmıştır. Pipet

Cam bardak Asım

Kağıt Renklendirilmiş sıvı

Asım, elindeki pipete üflediğinde bardak içindeki pipette sıvının yükselerek kağıda çarpıp kağıdı ıslattığını gözlemler.

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

Buna göre deney ile ilgili; I. Pipete üfleme esnasında pipetlerin açık uçlarındaki hava basıncı cam bardağın çevresindeki hava basıncından fazladır. II. Madde tanecikleri basıncın fazla olduğu yerden, az olduğu yere doğru hareket eder. III. Parfüm şişelerindeki püskürtme sistemleri benzer bir prensiple çalışır. yargılarından hangileri doğrudur? A) I ve II

B) I ve III

C) II ve III

D) I, II ve III

Cevap C

16. Boş bir damacanaya yanan bir kağıt hızla atılıp damacana kapağı kapatıldığında kağıdın söndüğü ve damacananın büzüştüğü gözlemlenir.

Yapılan bu gözlem ile ilgili; I. Kağıdın şişe içinde yanması şişe içindeki gaz basıncını azaltır. II. Açık hava basıncının varlığını ispatlar. III. Son durumda açık hava basıncı şişe içerisindeki gaz basından büyüktür. yargılarından hangileri doğrudur? A) I ve II

B) I ve III

C) II ve III

D) I, II ve III Cevap D

96

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

4. ÜNİTE

MADDE VE ENDÜSTRİ

KAZANIMLAR X X X X X X X X X X X X X X X X X

Periyodik sistemde, grup ve periyotların nasıl oluşturulduğunu açıklar. Elementleri periyodik tablo üzerinde metal, yarı metal ve ametal olarak sınıflandırır. Fiziksel ve kimyasal değişim arasındaki farkları, çeşitli olayları gözlemleyerek açıklar. Bileşiklerin kimyasal tepkime sonucunda oluştuğunu bilir. Asit ve bazların genel özelliklerini ifade eder. Asit ve bazlara günlük yaşamdan örnekler verir. Günlük hayatta ulaşılabilecek malzemeleri asit - baz ayracı olarak kullanır. Maddelerin asitlik ve bazlık durumlarına ilişkin pH değerlerini kullanarak çıkarımda bulunur. Asit ve bazların çeşitli maddeler üzerindeki etkilerini gözlemler. Asit ve bazların temizlik malzemesi olarak kullanılması esnasında oluşabilecek tehlikelerle ilgili tedbirleri alır. Asit yağmurlarının önlenmesine yönelik çözüm önerileri sunar. Isınmanın maddenin cinsine, kültesine ve sıcaklık değişimine bağlı olduğunu deney yaparak keşfeder. Hal değiştirmek için gerekli ısının maddenin cinsi ve kütlesiyle ilişkili olduğunu deney yaparak keşfeder. Maddelerin hal değişimi ve ısınma grafiğini çizerek yorumlar. Günlük yaşamda meydana gelen hal değişimleri ile ısı alışverişini ilişkilendirir. Geçmişten günümüze Türkiye’deki kimya endüstrisinin gelişimini araştırır. Kimya endüstrisinde meslek dallarını araştırır ve gelecekteki yeni meslek alanları hakkında öneriler sunar.

ÖĞRENME TESTİ

10

PERİYODİK SİSTEM KONU BİLGİSİ Benzer özellik gösteren elementleri üçerli gruplar halinde göstermiştir. Döbereiner’e göre lityum, sodyum ve potasyum benzer özellikler gösterdiği için aynı grupta yer almıştır. Johann Wolfgang Döbereiner 1780 - 1849

John Newlands 1837 - 1898

Dimitri Mendeleyev 1834 - 1915

Elementleri atom ağırlıklarına göre sıralamıştır. İlk sekiz elementten sonra benzer özelliklerin tekrar ettiğini keşfetmiştir. Oluşturduğu tabloyu müzikteki notalara benzetmiştir.

Elementleri atom ağırlıklarına göre sıralamıştır. Oluşturduğu tablo 12 satır 8 sütundan oluşmaktadır. Günümüzde kullandığımız periyodik sisteme benzer bir sistem oluşturmuştur.

Benzer özellik gösteren bazı element ve iyonları dikey bir sırada gösteren bir tablo oluşturmuştur. A.E Beguyer De Chancourtois 1820 - 1886 Elementleri benzer fiziksel özelliklerine göre sıralamıştır.

Julius Lother Mayer 1830 - 1895 1913 yılında periyodik sistemi atom numaralarına göre düzenlenmiştir.

Henry Moseley 1817 - 1915

Periyodik sistemin en altında yer alan iki sıra halindeki elementleri düzenleyerek günümüzdeki periyodik sisteme son şeklini vermiştir. Gilen Siborg 1912 - 1999 • • • • •

Periyodik sistemde elementler artan atom numaralarına göre sıralanmıştır. Periyodik sistemde yatay satırlara “periyot”, dikey sütunlara ise “grup” adı verilir. Periyodik sistemde 7 tane periyot 18 tane grup vardır. Grupların 8 tanesi “A grubu” olarak adlandırılır. Aynı gruptaki elementler benzer özellik gösterir. Nötr haldeki bir element atomunun elektron dağılımına bakılarak periyodik sistemdeki yeri bulunabilir. “Katman sayısı” periyot numarasını, “son katmandaki elektron sayısı” grup numarasını verir. Sodyum (Na): 11 Lityum (Li) : 3

3. periyot 1A grubu

98

2. periyot 1A grubu

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

ÖĞRENME TESTİ PERİYODİK SİSTEM Aşağıda yarı metal, metal ve ametallerin bazı özellikleri ve periyodik tablodaki yerleri verilmiştir. Yarı metaller

X Parlak ya da mat olabilir. X Elektrik ve ısıyı metallerden az, ametallerden



daha fazla iletir.

X Oda koşullarında katı haldedir. X Tel ve levha haline getirilebilir.

Metaller

X Parlaktır. X Oda sıcaklığında, cıva hariç katı hâldedir. X Isı ve elektriği iletir. X Kendi aralarında bileşik oluşturmaz. Alaşım adı verilen

homojen karışım oluşturur.

Ametaller X Parlak değildir. X Oda sıcaklığında katı, sıvı ve gaz hâlde bulunur. X Isı ve elektriği iletmez. X Kendi aralarında ve metallerle bileşik oluşturur.

Soygazlar

X Ametallerin özel bir sınıfıdır. X Parlak değildir. X Oda sıcaklığında tek atomlu gaz halde bulunur. X Tel ve levha hâline getirilemez. X Kararlı yapıda oldukları için elektron almaz ya da vermez.

1.



1 2 3 4 5 6 7

1A

8A 2A

X

2. Periyodik sistem ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangi-

3A 4A 5A 6A 7A

Y Z



T



si yanlıştır? A) Soldan sağa doğru atom numarası artar. B) 8 tane periyot 7 tane grup vardır.

C) Elementler çizelgede proton sayılarına göre düzenlenmiştir.

Yukarıdaki periyodik çizelgede verilen elementlerinden hangisi 3. periyot 5A grubunda bulunur? A)  X B)  Y C)  Z D)  T

D) Kimyasal özellikleri benzer olan elementler aynı grupta yer alır. Cevap B

Cevap D

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası

99

ÖĞRENME TESTİ 10 2 PERİYODİK SİSTEM 3. Periyodik sistemin tarihçesi ile ilgili olarak aşağıdaki

6. 1. Tel ve levha hâline getirilemezler.

ifadelerden hangisi yanlıştır?



A) Elementlerin kimyasal özelliklerinin atom numaralarıyla ilişkili olduğunu ilk belirten bilim insanı Moseley’dir.



B) Periyodik sistemde elementlerin atom numaralarına göre sıralanması gerektiğini ilk belirten Döbereiner’dir.



2. Kararlı yapıdadırlar. 3. Oda koşullarında üç halde bulunabilirler. 4. Parlaktırlar. 5. Isı ve elektriği iyi iletirler. Yukarıda metal, ametal ve soy gazlarına ait özellikler karışık olarak verilmiştir.

Buna göre, bu özelliklerin doğru gruplandırılmış şekil aşağıdakilerden hangisidir? Metal Ametal Soygaz

C) Periyodik sistemde oluşturduğu tabloyu müzikteki notalara benzeten bilim insanı Newlands’dır.



D) Periyodik sistemin en altında yer alan iki sıra halindeki elementleri düzenleyen bilim insanı Siborg’dur. Cevap B

A) 4 - 5

1 - 3

1-2

B) 1 - 5

3 - 4

2

C) 4 - 3

1 - 5

2

D) 4 - 5

2 - 1 3 - 4

7.

4. Periyodik tabloda aynı sütunda aşağı doğru, aynı satırda ise soldan sağa doğru gittikçe atom numarası artar.



X

Y

T

Buna göre, yukarıdaki tabloda atom numarası en büyük olan element hangisidir? A)  X B)  Y C)  Z D)  T

KARAAĞAÇ YAYINCILIK

Z



Yukarıdaki periyodik çizelgede verilen elementlerden hangi ikisi kimyasal olarak benzer özellikler taşımaktadır?



A) M ve H

B) T ve K

C) S ve B

D) T ve M

Cevap D

8. Aşağıdaki periyodik tablonun bir kısmı taranmıştır.

5. Son yörüngesinde 8 tane elektron olan elementler soygaz olarak adlandırılır.

Buna göre, aşağıdaki çizelgede verilen elementlerden hangisi yukarıdaki kurala uymaz?



Buna göre, taralı bölgede bulunan elementlerle ilgili olarak aşağıdakilerden kaç tanesi doğrudur?  Tel ve levha hâline getirilemezler.  Parlak görünümlüdürler.  Oda sıcaklığında hepsi katı hâldedir.  Kararlı yapıdadırlar.



A)  X

B)  Y

C)  Z

D)  T



A)  1

B)  2

C)  3

Cevap A

100

D)  4 Cevap A

8. Sınıf Fen Bilimleri Soru Bankası