İDEALİNİZDEKİ ÜNİVERSİTE İÇİN PLANLANMIŞ EN İYİ YOL

YKS HAZIRLIK QR UYGULAMASI

Karekodları (QR) okutarak kitaplardaki konu anlatım videolarına ve soruların video çözümlerine ulaşabilirsiniz.

TES KONU ÖZETLİ

MRK Z

İM ĞİT

ONU ANLATIML ARI EO K VİD

ÜNİTE ÖZETLİ TESTLER

Her ünitenin başına konan özet konu anlatımları ile ünitenin geneli hakkında bilgi ve kavram eksiklerinizi giderebilirsiniz. Yeni nesil sorulardan oluşmuş testlerle de sınava en doğru şekilde hazırlanabilirsiniz.

R TLE

ASI ULAM UYG

YENİ

E

VİDEO KONU ANLATIMLARI Her ünitenin içine konan karekodları okutarak konu anlatım videolarına ulaşabilirsiniz.

SİSTEMİ

Analitik Serisi Soru Bankaları, zorluk derecesine göre sıralanmış testlerden oluşmaktadır. Soruların % 15’si kolay, % 65’i orta, % 20’i zorluk derecesi yüksek sorulardan oluşmaktadır. Ünitelerdeki soru adetleri ve kazanım sayıları ÖSYM’nin soru yönelimleri ile TYT ve AYT’deki soru yoğunluğu esas alınarak belirlenmiştir. Sorular; bilgi, kavrama, uygulama ve analiz düzeylerinde hazırlanmıştır. Ünitelerin son testlerindeki soruların ayırt ediciliği yüksektir. Ünite ile ilgili akıl yürütme ve üst düzey düşünme becerilerini ölçen çoktan seçmeli ve etkinlik tarzı sorularla etkili ve kalıcı öğrenmenin gerçekleşmesi amaçlanmıştır.

Bu kitabın tüm hakları yayınevine aittir. Yayınevinin izni olmaksızın, kitabın tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik, fotokopi veya başka yollarla basımı, çoğaltılması ve dağıtımı yapılamaz. Kitaba ait metinler, şemalar, tablolar ve sorular kaynak göstererek de olsa kullanılamaz. Kitabın hazırlanış yöntemi taklit edilemez.

YAYIN KOORDİNATÖRÜ Sedat ÇALIŞKAN

EDİTÖR Aleyna SELÇUK

YAZAR Cafer ELİTOĞ

REDAKSİYON Aykan DEMİR

DİZGİ - GRAFİK Mümine TORUN

ISBN 978-605-7952-18-9

BASKI ERTEM BASIM Ltd. Sti./ANKARA Tel: (0312) 640 16 23 Faks: (0312) 640 16 24 Sertika No: 16031

İLETİŞİM Ostim Mahallesi 1207. Sokak No: 3/C-D Ostim / ANKARA Tel: (0312) 395 13 36 - 386 00 26 GSM: (0549) 814 44 40

2

Analitik Coğrafya

ÖN SÖZ

Merhaba Değerli Arkadaşlar, Bu çalışmamız, TYT adaylarının Coğrafya konularını kolay ve kalıcı bir şekilde öğrenmeleri için başarısı kanıtlanmış bir yöntemle hazırlandı. Analitik Coğrafya Soru Bankası, "Ortaöğretim Coğrafya Dersi Müfredatı'nda" yer alan kazanımları neden – sonuç ilişkisi içerisinde en iyi şekilde kavratma, öğrenme sürecinizi başarılı kılma hedefi göz önüne alınarak hazırlanmıştır. Sorular hazırlanırken; TYT'de karşınıza çıkabilecek konu, kavram ve içeriklere olabildiğince değinilmeye gayret edilmiş, konu testlerinin tarafınızdan çözümü ile konuların öğrenilerek pekiştirilmesi ve kavrama becerilerinin en üst düzeye çıkarılması hedeflenmiştir. Soru bankasında akıl yürütme ve üst düzey düşünme becerilerinizi ölçen çoktan seçmeli sorular kullanılarak etkili ve kalıcı öğrenmenizin gerçekleşmesi amaçlanmıştır. Bu kitabı hazırlarken büyük bir emek ve özenle hazırladığı haritaları kullanmamıza izin veren sevgili meslektaşım Ramazan Saygılı'ya; inceleme, düzeltme ve önerileriyle bize her zaman katkı sunan değerli meslektaşlarım Binali Fırat, Gürkan Alkan ve Aykan Demir'e sonsuz şükranlarımı sunarım. Kitabımız ile ilgili tüm soru ve önerilerinizi “[email protected]” adresi ile “MRKZ Merkez Yayınları” facebook, “@merkezyayincilik” instagram sayfalarından bize doğrudan iletebilirsiniz. Bu kitabı çalışmalarımda, büyük bir fedakârlık ve sabır gösteren can dostum, sevgili eşim Ebru ile biricik oğlum Mehmed Ekin'e ithaf ediyorum. Başarı dileklerimle… Cafer ELİTOĞ [email protected] 2020 İstanbul

3

İÇİNDEKİLER ÖN SÖZ ..................................................................................................................................................................................................................3 İÇİNDEKİLER .......................................................................................................................................................................................................4 1. ÜNİTE - DOĞAL SİSTEMLER .....................................................................................................................................................................5

1. Bölüm : Doğa - İnsan Etkileşimi...................................................................................................................................9



2. Bölüm : Yerküre'nin Şekli ve Hareketleri............................................................................................................... 19



3. Bölüm : Koordinat Sistemi ve Konum.................................................................................................................... 35



4. Bölüm : Coğrafi Rehberim: Haritalar....................................................................................................................... 51



5. Bölüm : Atmosfer ve Sıcaklık..................................................................................................................................... 71



6. Bölüm : Basınç ve Rüzgârlar...................................................................................................................................... 91



7. Bölüm : Nemlilik ve Yağış..........................................................................................................................................103



8. Bölüm : Büyük İklim Tipleri......................................................................................................................................113



9. Bölüm : Türkiye'nin İklimi.........................................................................................................................................125



10. Bölüm : Yerküre'nin Yapısı ve Oluşum Süreci: İç Kuvvetler...........................................................................141



11. Bölüm : Yerküre'nin Şekillenmesinde Etkili Dış Kuvvetler............................................................................153



12. Bölüm : Türkiye'nin Yeryüzü Şekilleri...................................................................................................................169



13. Bölüm : Su Kaynakları................................................................................................................................................179



14. Bölüm : Topraklar........................................................................................................................................................193



15. Bölüm : Bitkiler.............................................................................................................................................................199

2. ÜNİTE - BEŞERİ SİSTEMLER .................................................................................................................................................................211

1. Bölüm : Yerleşmeler ve Değişim............................................................................................................................213



2. Bölüm : Nüfus ve Göç................................................................................................................................................223



3. Bölüm : Ekonomik Faaliyetler.................................................................................................................................233

3. ÜNİTE - KÜRESEL ORTAM: BÖLGELER VE ÜLKELER .................................................................................................................237

1. Bölüm : Bölge ve Bölge Çeşitleri...........................................................................................................................239



2. Bölüm : Uluslararası Ulaşım Hatları.......................................................................................................................247

4. ÜNİTE - ÇEVRE VE TOPLUM .................................................................................................................................................................253

1. Bölüm : Doğal Çevre İnsan Etkileşimi..................................................................................................................255



2. Bölüm : Afetler Coğrafyası........................................................................................................................................261

CEVAP ANAHTARI .........................................................................................................................................................................................269

4

Analitik Coğrafya

ÜNÝTE

1

DOĞAL SİSTEMLER ÜNİTE ÖZETİ

 Doğal çevreyi, doğal çevrenin kendi içindeki etkileşimini ve doğal çevre ile insan ilişkilerini inceleyen bilim dalına coğrafya denir.

 Herhangi noktanın Ekvator'a olan açısal uzaklığına enlem, Başlangıç Meridyenine olan açısal uzaklığına ise boylam denir.

 Coğrafyanın konusu olan olaylar, doğal çevreyi oluşturan atmosfer (hava küre), hidrosfer (su küre), litosfer (taş küre) ve biyosfer (canlılar küresi)de gerçekleşir.

 Güneş’in ufuktaki yükseltisine göre belirlenen saate yerel saat, bir veya bir kaç yerin yerel saatinin ülke genelinde ortak olarak kullanılmasına ise ortak (ulusal) saat denir.

 Dünya'nın kutuplardan basık, Ekvator'dan şişkin kendine özgü şekline Geoit denir.

 Yeryüzünün tamamının ya da bir bölümünün, belirli bir oranda küçültülerek yatay düzleme aktarılmasıyla elde edilen çizimlere harita, harita bilimine kartografya denir.

 Dünya'nın yıllık hareketinde, Güneş çevresinde dolanırken izlediği yola yörünge denir. Yörüngenin yatay merkezinden geçtiği varsayılan düzleme Yörünge düzlemi (Ekliptik) denir.  Kutup noktalarından ve yerin merkezinden geçtiği varsayılan doğruya Yer ekseni denir.  Güneş ışınlarının yarım kürelerde dik açıyla geldiği en son enlemlere dönence denir. 23° 27' kuzey enlemi Yengeç Dönencesi'ni, 23° 27' güney enlemi Oğlak Dönencesi'ni oluşturur. Gece ve gündüzün 24 saat yaşandığı enlemlere kutup dairesi denir. 66° 33' kuzey enlemi Kuzey Kutup Dairesi'ni, 66° 33' güney enlemi Güney Kutup Dairesi'ni oluşturur.  Dünya'nın aydınlık (gündüz) ve karanlık (gece) kısımlarını birbirinden ayıran sınıra aydınlanma çemberi denir.  21 Aralık ve 21 Haziran tarihlerine solstis, 21 Mart ve 23 Eylül tarihlerine ekinoks denir.  Güneş ışınlarının düşme açılarına göre belirlenmiş iklim kuşaklarına matematik iklim kuşakları denir. Yeryüzündeki sıcaklık ortalamalarına göre belirlenmiş iklim kuşaklarına ise sıcaklık kuşakları denir.  Bir yerin, kendine ait özellikleriyle tanımlanmasına özel (göreceli) konum denir.  Dünya üzerindeki bir unsurun yerinin, paralel ve meridyenler kullanılarak gösterilmesine matematik (mutlak) konum denir. Dünya üzerinde olduğu varsayılan paralel ve meridyenlerden oluşan sisteme coğrafi koordinat sistemi denir. Bu sistemdeki yatay çizgilere paralel, dikey çizgilere meridyen denir.  Bir meridyen yayını tam çembere tamamlayan, yani aralarında 180° fark olan tam karşısındaki meridyen yayına antimeridyen denir.

 Haritalardaki bu küçültme oranına ölçek denir. Haritalarda kesir ölçek ve çizgi ölçek olmak üzere iki tip ölçek kullanılır. Ölçeği olmayan hiçbir çizim harita olarak kabul edilemez. Ölçeği olmayan kabataslak çizime kroki denir.  Haritalarda kullanılan simge, sembol ve renklerin ifade edildiği tabloya lejant denir.  Günümüzde yer şekillerinin gösterilmesinde en çok kullanılan yöntem izohips (eş yükselti) yöntemidir. Bu yöntemde, deniz seviyesinden itibaren yükseklikleri aynı olan noktaları birleştiren eğrilere izohips (eş yükselti) eğrisi, bu eğrilerle hazırlanan haritalara topoğrafya haritası denir.  Yer çekiminin etkisiyle yerküreyi çepeçevre saran gaz tabakasına atmosfer (hava küre) denir.  Güneş'ten gelen zararlı ışınların büyük kısmının tutulduğu katmana ozonosfer, meteorların parçalandığı katmana mezosfer, radyo dalgalarının yansıdığı katmana ise termosfer denir.  Maddelerin içindeki potansiyel enerjiye ısı denir. Bu enerji kaloriyle ifade edilir. Sıcaklık ise potansiyel enerjinin dışa yansımasıdır. Aynı sıcaklığa sahip noktaların birleştirilmesiyle oluşturulan eğrilere izoterm eğrisi denir. İzoterm eğrileriyle çizilen haritalara ise izoterm haritası denir.  Atmosferdeki gazların ağırlığına ve yer çekimine bağlı olarak, cisimlere yaptığı etkiye hava basıncı denir. Çevresine göre düşük değerlere sahip olan basınç alanlarına alçak basınç denir. Çevresine göre yüksek değerlere sahip olan basınç alanlarına yüksek basınç denir.  Bir yerde sıcaklık değişimine bağlı olarak oluşan basınca termik basınç denir.  Dünya’daki basınç dağılışı, aynı basınç değerine sahip noktaların birleştirilmesiyle elde edilen eş basınç (izobar) eğrileriyle gösterilir.

5

Doğa-İnsan Etkileşimi  Çevresine göre yüksek basınca sahip alanlardan, çevresine göre alçak basınca sahip alanlara doğru olan yatay hava hareketlerine rüzgâr denir. Rüzgârın bulunduğumuz yere doğru hareketine rüzgâr yönü denir.  Atmosferde gaz halinde bulunan su buharına nem, suların her derece sıcaklıkta gaz hâline dönüşmesi olayına buharlaşma denir.  Havanın içindeki nem miktarına mutlak nem, havanın belli bir sıcaklıkta taşıyabileceği en fazla nem miktarına maksimum nem, mutlak nemin, maksimum neme oranına bağıl nem denir.  Havadaki nemin soğumayla katı ya da sıvı hâle geçmesine yoğuşma denir. Bulutları oluşturan su taneciklerinin, yoğuşmayla katı ya da sıvı olarak yeryüzüne düşmesine yağış denir. Yağışın yıl içindeki dağılışına yağış rejimi denir.  Atmosferin sıcaklık ve nem bakımından aynı özelliği gösteren bölümlerine hava kütlesi denir. Farklı hava kütlelerinin karşılaşma alanlarına cephe denir.  Genel bir sınıflandırma yapmak için, birbirine yakın özellikler gösteren küçük iklim alanları birleştirilerek, iklim kuşakları oluşturulmuştur.  İklim tiplerinin sınıflandırılmasında sıcaklık özellikleri dikkate alındığında sıcak, orta ve soğuk kuşak iklimleri olmak üzere üç ana iklim kuşağı oluşturulabilir. İklim tiplerinin sınıflandırılmasında nem özellikleri dikkate alındığında nemli, yarı nemli ve kurak kuşak iklimleri olmak üzere üç ana iklim kuşağı oluşturulabilir.  Türkiye'nin iklimi üzerinde matematik (mutlak) konum, çevresindeki denizler, yükselti, yer şekilleri ve çevresindeki basınç merkezleri etkilidir.  Türkiye kıyılarında güneyden kuzeye doğru sıcaklığın azalmasının nedeni enlemdir. Batıdan doğuya doğru gidildikçe sıcaklığın azalmasının nedeni ise karasallık ve yükseltidir.  Türkiye'de Akdeniz iklimi, ılıman okyanus iklimi (Karadeniz), karasal iklim ve bozkır ( step ) iklimi gibi orta kuşak iklimlerinin tümü görülür.  Türkiye'nin en yağışlı yerleri; Doğu Karadeniz ve Batı Karadeniz kıyıları, Antalya civarı, Menteşe, Hatay ve Hakkâri yöreleridir. Türkiye'nin en az yağışlı yerleri; Tuz Gölü, Konya, Iğdır ve Harran ovalarıdır.  Dünya’nın iç yapısı hakkındaki bilgiler deprem dalgaları, volkanik faaliyetlerle yeryüzüne çıkan malzemeler, kayaçlar ve sondajlardan elde edilmektedir.  Dünya’nın en dış katmanı olan yer kabuğu (litosfer) çok incedir. Yer kabuğu, bileşimleri ve yoğunlukları birbirinden farklı sial ve sima tabakalarından oluşur.  Yer kabuğu ile çekirdek arasında bulunan katmana manto (astenosfer) denir. Manto içinde bulunan sıcak ve akışkan yapıdaki maddeye magma denir. Dünya’nın en içteki katmanına çekirdek (barisfer) denir. En sıcak ve en yoğun katmandır.

6

 Yer kabuğunu oluşturan büyük parçalara levha (plaka) denir. Levha Tektoniği Teorisi'ne göre kıtalar tek bir parça (pangea) hâlindeyken mantodaki konveksiyonel akıntıların etkisiyle zamanla parçalanarak birbirinden uzaklaşmıştır.  Üst mantodaki erimiş magmanın yer kabuğunun içine sokularak ya da yeryüzüne çıkarak soğumasıyla püskürük (magmatik) kayaçlar oluşur.  Kayaçlardan çeşitli şekillerde ayrışan malzemelerin göl, deniz ve okyanus gibi çukur alanlarda çökelmesiyle tortul (sedimanter) kayaçlar oluşur.  Tortul ya da püskürük kayaçların, yüksek sıcaklık ve basıncın etkisiyle başka bir kayaca dönüşmesiyle başkalaşım (metamorfik) kayaçlar oluşur.  Dünya’nın oluşumundan günümüze kadar geçen sürecin, önemli olaylara göre ayrıldığı zaman dilimlerine jeolojik zamanlar denir.  Enerjisini Yer’in derinliklerinden alan kuvvetlere iç kuvvetler denir. İç kuvvetlerin oluşum sürecinde meydana gelen hareketlerin tümüne tektonik hareketler denir.  Levhaların, deniz çukurlarındaki tortul tabakaları sıkıştırması olayına orojenez (dağ oluşumu) denir. Levhaların manto üzerindeki izostatik dengesinin çeşitli nedenlerle bozularak, yer kabuğunun yükselmesi ya da alçalması hareketlerine epirojenez denir.  Enerjisini Güneş’ten alan ve yeryüzünü şekillendiren rüzgârlar, akarsular, yer altı suları, buzullar, dalgalar ve akıntılar gibi etkenlere dış kuvvetler denir.  Yeryüzünün şekillenmesinde en etkili dış kuvvet akarsulardır. Akarsuların en yaygın olan aşındırma şekilleri vadilerdir.  Türkiye, büyük kısmı III. ve IV. jeolojik zamanlarda oluşan genç arazi yapısına sahiptir. Türkiye'nin şekillenmesinde en fazla etkili olan iç kuvvet orojenez, en fazla etkili dış kuvvet ise akarsulardır.  Yüzey sularının, geçirimli arazilerden yer altına sızması ve geçirimsiz bir tabaka üzerinde birikmesiyle oluşan su sistemine yer altı suları, bu suların yeryüzüne çıktığı yerlere kaynak denir.  Zonal toprakların oluşumunda temel etken iklim özellikleri, azonal toprakların oluşumunda temel etken dış kuvvetler (akarsu, rüzgâr, buzul) intrazonal toprakların oluşumunda ise ana kaya ve yeryüzü şekilleridir.  Geçmiş jeolojik devirlerdeki iklim koşulları altında yetişmiş, günümüz iklim koşullarında yetişmeyen, fakat uygun ortamlarda varlığını koruyabilmiş bitkilere relikt (kalıntı) bitki adı verilir. Türkiye'deki endemik bitkilerin çoğu reliktir.  Dünyanın yalnızca belirli yörelerinde görülen, başka yerlerde eşine rastlanmayan nadir, o yöreye özgü türlere endemik tür denir.

Analitik Coğrafya

Doğa-İnsan Etkileşimi

COĞRAFYA, İNSAN VE DOĞA Doğal Ortamlar

Litosfer: Yerkürenin dışını oluşturan katı kabuk, taş toprak ve kayaçlardan oluşan ortam Atmosfer: Yerküreyi çepeçevre saran gazlardan oluşan ortam Hidrosfer: Okyanus, deniz, göl, akarsu ve yeraltı sularından oluşan ortam Biyosfer: Hayvanların, insanların ve bitkilerin oluşturduğu ortam Fiziki Coğrafya: Klimatoloji (iklim bilimi), jeomorfoloji (yer şekli bilimi), hidrografya (sular bilimi), biyocoğrafya (canlılar coğrafyası), toprak coğrafyası Coğrafyanın Bölümleri

Coğrafya

Beşerî ve Ekonomik Coğrafya: Yerleşme coğrafyası, nüfus coğrafyası, siyasi coğrafya, kültürel coğrafya, tarım coğrafyası, sanayi coğrafyası, enerji coğrafyası, ulaşım coğrafyası, ticaret coğrafyası, turizm coğrafyası Yerel Coğrafya: Bölgesel coğrafya, ülkeler coğrafyası, kıtalar coğrafyası

Coğrafyanın İlkeleri: Dağılışı ilkesi, nedensellik ilkesi, karşılıklı ilgi ilkesi

DÜNYA'NIN ŞEKLİ VE HAREKETLERİ Dünya'nın Şeklinin Sonuçları

 Güneş ışınlarının yere düşme açısının Ekvator'dan kutuplara doğru küçülmesi ve sıcaklığın azalması  Paralellerin çevre uzunluklarının Ekvator'dan kutuplara doğru azalması Küresel Olmasının  Ardışık iki meridyen arası uzaklığın kutuplara doğru azalması Sonuçları  Çizgisel hızın Ekvator'dan kutuplara doğru azalması  Ekvator'da termik alçak basınç, kutuplarda ise termik yüksek basınç kuşaklarının oluşması  Harita çizimi sırasında, açı – şekil ve boyutlarda bozulmalar olması Geoit Olmasının Sonuçları

 Ekvator çevresinin kutuplar çevresinden uzun olması  Ekvator yarıçapının kutup yarıçapından uzun olması  Yer çekiminin kutuplarda Ekvator'dan fazla olması

Dünya'nın Yörüngesinin Elips Olmasının Sonuçları

Dünya'nın Günlük Hareketinin Sonuçları

 Dünya'nın Güneş'e olan uzaklığı yıl içinde değişir. (Günberi – en yakın; 3 ocak, Günöte – en uzak 4 Temmuz)  Dünya'nın yörüngedeki hızı değişir.  Mevsim süreleri yarım kürelere göre farklılık gösterir.  Eylül ekinoksu 2 gün gecikmeyle (23 Eylül) yaşanır.  Gece ve gündüz peş peşe ardalanır.  Günlük sıcaklık farkları oluşur.  30° ve 60° enlemlerinde dinamik basınç kuşakları oluşur.  Sürekli rüzgârlar ve okyanus akıntıları sapmaya uğrar. Okyanus akıntılarında halkalar oluşur.  Ana ve ara yönler oluşur.  Orta kuşak ülkelerinde yıl içinde dört mevsim belirgin olarak yaşanır.

Dünya'nın Yıllık Hareketinin – Eksen Eğikliğinin Sonuçları

 Güneş'in doğuş ve batış saatleri yıl içinde değişir.  Gece ve gündüzler yıl içinde uzayıp kısalır.  Dönenceler ve kutup daireleri oluşur. (Matematik iklim kuşakları oluşur.)  Muson rüzgârları oluşur.  Aydınlanma çemberi yıl içinde yer değiştirir.

Dört Önemli Gün

Solstis Günleri

Ekinoks Günleri

21 Haziran: Kuzey Yarım Küre'de yaz, Güney Yarım Küre'de kış mevsimin başlangıcıdır. 21 Aralık: Kuzey Yarım Küre'de kış mevsiminin, Güney Yarım Küre'de yaz mevsimin başlangıcıdır. 21 Mart - 23 Eylül: Dünya'nın her yerinde gece ve gündüz süresi birbirine eşittir. Bahar mevsimlerinin başlangıcıdırlar.

7

Doğa-İnsan Etkileşimi

COĞRAFİ KONUM Mutlak Paralel (Matematik) Konum

Ekvator'a paralel birer derecelik açılarla geçtiği varsayılan hayali yatay çizgilerdir.

Meridyen Başlangıç meridyenine (Greenwich) birer derecelik açılarla çizilen hayali dikey çizgilerdir.

Göreceli (Özel) Konum

Bir yerin karalara, denizlere, ulaşım yollarına, doğal zenginliklere, komşu ülkelere göre durumu o ülkenin göreceli (özel) konumudur. Ayrıca yükseltisi ve yer şekli özellikleri de özel konumun belirtilmesinde kullanılmaktadır.

HARİTA BİLGİSİ Harita Elemanları

Harita Başlığı

Haritalarda çizimi ifade eden amaca uygun başlık konur. Haritalardaki küçültme oranıdır. Kesir ölçek ve çizgi ölçek olmak üzere iki şekilde gösterilir.

Ölçek

Büyük ölçekli haritaların gösterdiği alan dar, ayrıntısı fazladır. Küçük ölçekli haritaları gösterdiği alan geniş, ayrıntısı azdır.

Lejant Coğrafi Koordinatlar

Projeksiyon Yöntemleri

Haritalarda Yükselti ve Yer Şekillerini Gösterme Yöntemleri

Haritalardan Yararlanma 8

Haritadaki işaret ve sembollerin anlamı gösterir. Haritalardaki paralel ve meridyenlerdir.

Silindirik Projeksiyon

Ekvator'a yakın bölgelerin haritalarının çiziminde tercih edilir.

Konik Projeksiyon

Orta enlemlerdeki bölgelerin haritalarının çiziminde tercih edilir.

Düzlem Projeksiyon

Kutuplara yakın bölgelerin haritalarının çiziminde tercih edilir.

İzohips (eş yükselti) Yöntemi Deniz seviyesinden itibaren, aynı yüksekliğe sahip noktaların birleştirilmesiyle elde edilen kapalı eğrilerle yükselti ve yer şekillerinin gösterilmesi yöntemidir. Yükselti ve yer şekillerini göstermede en yaygın kullanılan yöntemdir. Bu yöntemle çizilen haritalara topoğrafya haritası denir. Renklendirme Yöntemi

0 - 500 metre arasındaki yükseltiler yeşil rengin tonlarıyla, 500 - 1000 metre arasındaki yükseltiler sarı renkle, 1000 - 1500 metre arasındaki yükseltiler turuncu renkle ve 1500 metreden yüksek yerler kahverenginin tonlarıyla gösterilir. Mavi tonları derinlikleri, beyaz renkler buzul alanlarını ifade eder.

Kabartma Yöntemi

Yer şekillerini gerçeğe en yakın gösteren yöntemdir. Kabartma yönteminde yüksek yerler kabartılarak, çukur yerler derinleştirilerek gösterilir.

Tüm haritalardan yararlanarak yer ve yön bulunabilir, alan ve uzaklık hesaplanabilir. Sadece fiziki haritalardan yararlanarak yükselti bulunabilir, eğim hesaplanabilir ve profil çıkarılabilir.

Analitik Coğrafya

Konu Anlatımı

DOĞA - İNSAN ETKİLEŞİMİ 1. Tropikal kuşakta yüksek sıcaklık ve bol yağış insan yaşamını zorlaştırmıştır.

1.

BÖLÜM TES T

DOĞA - İNSAN ETKİLEŞİMİ

1

5. Atmosferde meydana gelen "yıldırım, şimşek, sis, yağış, rüzgâr, nemlilik" gibi olaylar, aşağıdakilerden hangisinin konusudur?

Buna göre; I. Afrika,

A) Klimatoloji 

II. Avrupa,

 

B) Hidrografya 

D) Jeomorfoloji 

C) Kartoğrafya

E) Biyocoğrafya 

III. Asya, IV. Güney Amerika gibi kıtaların hangilerinde bu tür bölgelerin olmadığı söylenebilir? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) II ve III 

C) I ve II

E) III ve IV 

6. Aşağıdakilerden hangisi, coğrafyanın yararlandığı bilim dallarından biri değildir?

2. Aşağıdaki fiziki coğrafya alt dallarından hangisinin inceleme alanı yanlış eşleştirilmiştir?

A) Astronomi   

B) Jeoloji 

D) Felsefe 

C) Botanik

E) Meteoroloji 

A) Hidrografya – Göller B) Jeomorfoloji – Rüzgârlar C) Biyocoğrafya – Bitkiler D) Klimatoloji – Yağış

7. I. 2010 yılında İzlanda'da yaşanan volkanik patlama,

E) Biyocoğrafya – Mikroorganizmalar

litosferde oluşmuş ama atmosferi de etkilemiş bir doğal olaydır.

3. Kula Jeoparkı, Batı Anadolu ile Ege'nin eşiğinde, Mani-

sa ili sınırları içerisinde yer alır. (1) Kula volkanlarının ihtişamı günümüzden 2 bin yıl öncesine uzanır. (2) Antik dönemin Amasya doğumlu ünlü coğrafyacısı Strabon "Georgraphica" adlı ansiklopedik şaheserinde Kula'ya, kömür karası bazalt kayaçlarından ötürü "Katakekaumene" yani "Yanık Ülke" ismini vermiştir. (3) Kula üstün nitelikli jeolojik ve jeomorfolojik miras ögelerinin yanı sıra Yunus Emre ve hocası Tapduk Emre Türbesi'nden Carullah bin Süleyman Camii'ne, kaya mezarlarından tarihi taş köprülere, çeşme ve hamamlara, zengin bir kültürel tarihe ev sahipliği yapıyor. (4) Kula'yı eşsiz kılan işte bu doğal ve kültürel mirasın bir arada ve etkileşim halinde bulunmasıdır.(5)

II. Jeomorfoloji, hidrografya, matematik coğrafya, klimatoloji ve biyocoğrafya fiziki coğrafyanın alt dallarını oluşturur. III. 1999'da Gölcük'te meydana gelen büyük Marmara Depremi litosferde oluşan bir doğal afettir. IV. Sis ve yağış hidrosfer içinde yer alan doğal unsurlardır. Yukarıdaki bilgilerden hangileri yanlıştır? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız IV E) II ve III 

Yukarıdaki parçanın kaç numaralı cümlesinde, coğrafyanın dağılış ilkesinden yararlanılmıştır? A) 1. 

B) 2. 

C) 3. 

D) 4. 

E) 5.

8. Aşağıdakilerden hangisi, coğrafyanın dört doğal 4. Aşağıdakilerden hangisi, coğrafyanın doğal sistemlerinin bir parçası değildir? A) Hidrosfer   

D) Biyosfer 

B) Litosfer 

C) Atmosfer

E) Astenosfer 

ortamından biri olan hidrosferden (su küreden) en az yararlanma yollarından biridir? A) Ulaşım   

B) Enerji  D) Yerleşme 

C) Su ürünleri E) Sulama 

9

TEST

Doğa-İnsan Etkileşimi 9. Aşağıdakilerden hangisi doğal çevre koşullarının insan yaşamına etkisine örnek gösterilemez? A) Akdeniz ile Kızıldeniz'in Süveyş Kanalı ile birbirine bağlanması.

1

13. Coğrafya, araştırma ve inceleme yapılan konuyu kendine özgü yöntem ve ilkelerle açıklar. Coğrafya, coğrafi olayların neden ve sonuçlarını sorgulayan, bunlara cevap arayan bir bilim dalıdır.

B) Yüksek enlemlerde insanların kalın ve yün giysilere ihtiyaç duyması.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi, coğrafya dersinde cevap aranan sorulardan biri değildir?

C) Yer şekillerinin engebeli olduğu yörelerde yol yapım maliyetinin yüksek olması.

A) Bu yer Dünya'nın neresindedir?

D) Karadeniz Bölgesi'nde kırsal kesimdeki konutlarda ahşap kullanılması.

C) Bu yerin yüzey şekilleri nasıldır?

E) İran ve Afganistan'da depremlerin can ve mal kaybına neden olması.

B) Bu yerin temel sağlık sorunları nelerdir? D) Bu yerin iklim özellikleri nasıldır? E) Bu yer diğer yerlerle nasıl bir bağlantıya sahiptir?

10. Aşağıdakilerden hangisi doğal unsurdur? A) Demir yolu   

B) Ahşap ev 

D) Ağıl  

C) Mağara

E) Fabrika 

14. Aşağıdakilerden hangisi üzerinde iklimin etkisi en azdır? A) Arıcılık 

11. Coğrafya ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır? A) Yeryüzündeki fiziki ve beşeri unsurlara ait bilgilerin, teknolojiden yararlanılarak toplanması, depolanması ve analiz edilmesi sürecine Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) denir. B) Coğrafya doğal çevreyi, insanların yeryüzüne dağılışını, insan ve çevre etkileşimini ve doğal ortamdaki her türlü ekonomik faaliyeti inceler. C) Coğrafyanın, nüfus dağılışı, nüfus gelişimi, nüfusu yapısı ile nüfus değişimini inceleyen koluna demografi denir.

 

B) Seracılık  D) Madencilik 

C) Turizm E) Ulaşım 

15. Grönland'da yaşayan insanlar ile Brezilya'da yaşayan insanların giyim – kuşamları, beslenme tarzları ve konut tipleri birbirinden çok farklıdır. Bu durum, iki bölgenin aşağıdakilerden hangisi bakımından farklı olmasıyla en iyi açıklanabilir?

D) Beşeri sistemler öğrenme alanında hava, iklim, yer şekilleri ve doğal bitki örtüsü yer alır.

A) Yüz ölçümlerinin

E) Kırsal kesimdeki konutlarda kullanılan yapı malzemelerinin farklılık göstermesi, doğal çevrenin insan yaşamına etkisine örnektir.

C) İklim özelliklerinin

B) Gelenek ve göreneklerinin D) Gelir seviyelerinin E) Bitki örtülerinin

12. İzmir Körfezi ile Çandarlı Körfezi'nin arasından Ege Denizi'ne uzanan geniş bir burunda yer alıyor, Foça. (1) İlçe merkezi adalarla çevrili, koylar ve burunlarla süslü bir körfezin en dip kısmında bulunuyor. (2) Bu güzel Ege kenti, üzerinde kale ve antik kalıntıların bulunduğu bir burunla ikiye ayrılıyor ve iki koy meydana geliyor. (3) Burnun kuzeyindeki koya Küçük Deniz, güneyindekine de Büyük Deniz deniyor ve yaşam bu denizin kucağında geçiyor. (4) İşte yüzyıllar boyu böyle mavi ve böyle engin bir deniz diyarında yaşayan çocukların, insanların her çağda usta denizciler olmasının sırrıdır bu engin denizler. (5) Yukarıdaki parçanın kaç numaralı cümlesinde coğrafyanın neden – sonuç ilkesi kullanılmıştır? A) 1. 

10

B) 2. 

C) 3. 

D) 4. 

E) 5.

16. I. Orman II. Ticaret III. Deniz IV. Ulaşım V. Toprak Yukarıdakilerden hangileri, doğal unsurlardan değildir? A) I ve II   

B) I ve III  D) III ve IV 

C) II ve IV E) IV ve V 

Analitik Coğrafya

TES T

DOĞA - İNSAN ETKİLEŞİMİ 1. • Petrol

5. Aşağıdakilerden hangisi ekonomik coğrafyanın in-

• Kömür

celediği konulardan biri değildir?

• Demir

A) Sanayi kuruluşları

• Tuğla

B) Yeraltı zenginlikleri

Yukarıdaki kaynakların sağlandığı doğal ortam, aşağıdakilerden hangisidir?

C) Yerleşme türleri

A) Barisfer 

E) Turizm faaliyetleri

 

2

B) Litosfer 

D) Biyosfer 

C) Hidrosfer

D) Hayvancılık faaliyetleri

E) Atmosfer 

2. Aşağıdakilerden hangisi fiziki coğrafyanın inceleme alanında yer almaz? A) Toros Dağları'nın oluşumu B) Kapadokya yöresindeki kayaç türleri

6. I. Buzullar II. Göller III. Rüzgârlar IV. Yer altı suları

D) İç Anadolu Bölgesi'nin bitki örtüsü

Yukarıda verilen doğal unsurlardan hangileri su küre içerisinde yer almaz?

E) Doğu Anadolu Bölgesi'nin akarsuları

A) Yalnız I 

C) Karadeniz Bölgesi'ndeki kırsal yerleşme türleri

B) Yalnız II 

 

D) I ve II 

C) Yalnız III E) II ve IV 

3. Possibilizm görüşüne göre, insan – çevre ilişkilerinde en etkili değiştirici faktör, insandır. Aşağıdakilerden hangisi insanın doğa üzerindeki etkisine örnek oluşturmaz? A) İstanbul Boğazı'nın iki yakasının Marmaray Projesi ile deniz altından birleştirilmesi

7. Aşağıdakilerden hangisi doğal ortam değildir? A) Sera   

B) Çöl  D) Okyanus 

C) Vadi E) Bozkır 

B) GAP ile Güneydoğu Anadolu'da sulu tarımın yaygınlaşması, tarımsal üretim ve verimin artması C) Batı Karadeniz sıra dağlarının Bolu Dağı Tüneli ile aşılarak karayolu ulaşımının sağlanması D) Doğu Karadeniz kıyılarında ilkbaharda meydana gelen heyelan olaylarının can ve mal kayıplarına yol açması E) Ordu – Giresun arasında Karadeniz doldurularak, hava alanı yapılması

4. Aşağıda coğrafyanın yararlandığı alt bilim dalları ile inceleme alanına giren konular verilmiştir.

8. Osmanlı İmparatorluğu sınırları içerisinde yaptığı gezileri "Seyahatname" adlı eserinde anlatan Osmanlı coğrafyacısı aşağıdakilerden hangisidir? A) Piri Reis   

B) Besim Darkot 

D) Sırrı Erinç 

C) Evliya Çelebi

E) Seydi Ali Reis 

9. Gelişmiş ülke ve toplumlarda insanın çevre üzerindeki değiştirici etkisi daha fazladır.

Bu eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?

Buna göre, aşağıdaki bölgelerin hangisinde bu etkinin diğerlerinden az olduğu söylenebilir?

A) Pedoloji – Toprak bilimi

A) İber Yarımadası'nda

B) Kartografya – Harita bilimi

B) Arabistan Yarımadası'nda

C) Oseonografya – Okyanus bilimi

C) Orta Avrupada

D) Fitocoğrafya – Bitki bilimi

D) Kongo Havzası'nda

E) Litoloji – Göl bilimi

E) Kore Yarımadası'nda

11

TEST

Doğa-İnsan Etkileşimi 10. Bazı insan faaliyetlerinin gerçekleştirilmesinde doğal unsurlar belirleyici olduğundan, bu faaliyetler sadece belirli alanlarda yapılabilmektedir.













Haritada numaralandırılan yerlerle ilgili aşağıda belirtilen durumlardan hangisi, yukarıdaki açıklamaya örnek olarak gösterilemez? AAA_SAYFA 8 DE 10. VE 11. SORUNUN YERİNE

A) I numaralı yerde endüstriyel faaliyetlerin yaygın olması B) II numaralı yerde muz plantasyonlarının fazla olması C) III numaralı yerde arıcılığın önemli bir uğraş olması D) IV numaralı yerde göçebe hayvancılığın yaygın olması E) V numaralı yerde kıyı balıkçılığının geçim kaynaklarından biri olması

11. I. Doğal ortam; atmosfer, litosfer, hidrosfer ve biyosferden oluşur. II. Coğrafya dersinin amacı, öğrencilerin insan doğal çevre ilişkilerini anlama, mekânsal değişim ve dönüşümleri algılamadır. III. Günümüz dünyasında coğrafi mekânların birbirini etkileme gücü giderek azalmıştır. IV. Mutlak konum: Bir yerin yükselti, yer şekilleri, denizlere göre konum gibi özelliklerine bağlı olan durumları ifade eder. Yukarıda verilen bilgilerden hangileri yanlıştır?

 

13. Aşağıdakilerden hangisi, insanların doğal çevre üzerindeki etkisine örnek gösterilmez? A) Libya'da, Büyük Yapay Nehir projesi ile ülkenin güneyindeki zengin yeraltı su kaynaklarının 4 bin km uzunluğundaki boru hattı ile ülkenin kuzeyine taşınması ve 150 bin hektarlık tarım alanı kazanılması. B) İtalya'da güneş ışınlarını alamayan kuytu bir vadi içerisinde kurulu Vigenella Köyü'ne, köyün karşısına kurulan dev bir ayna ile güneş ışığının yansıtılması.

 

A) Yalnız I 

2

B) Yalnız III  D) I ve II 

C) Hollanda'da gelgitin etkisindeki alçak kıyıların, denizden toprak kazanma, taşkın koruma ve kıyı setlerinin inşaatı ile düzenlenmesi ve kullanıma sunulması. D) İsviçre ile Fransa arasında yer alan yüksek ve engebeli Alp Dağları bölgesinin kara ve demir yolları tünelleri ile birbirine bağlanması. E) Erzurum, Kars, Ardahan, Ağrı gibi şehirlerde ısınma giderlerinin Antalya, Adana, Hatay, Mersin gibi şehirlere oranla fazla olması.

14. • Coğrafyanın, litosferi ve onun üzerindeki yeryüzü şekillerini inceleyen bilim dalıdır. • Coğrafyanın neden sorusunu, cevaplayan ilkesidir. • İnsanlar tarafından yapılan, üretilen ve doğal olmayan unsurlardır. • Sıcaklık, basınç, rüzgâr, nem ve yağış gibi iklim olaylarını inceleyen coğrafya dalıdır. Yukarıda, aşağıdakilerden hangisinin tanımı verilmemiştir? A) Klimatoloji   

B) Beşeri unsur 

D) Nedensellik ilkesi 

C) Jeomorfoloji

E) Dağılış ilkesi 

C) Yalnız IV E) III ve IV 

15. I. Doğal bitki örtüsünün Ekvatordan kutuplara doğru 12. Orta Çağ’daki müslüman coğrafyacılar kıblenin belirlenmesi, namaz vakitlerinin ve dini günlerin tespit edilmesi alanlarında çalışmalar yapmışlardır. Bu çalışmalar kapsamında Ay’ın ve Güneş’in konumlarını gözlemlemişlerdir. Buna göre Orta Çağ’daki müslüman coğrafyacıların, coğrafyanın aşağıdaki dallarından hangisine daha fazla katkı yaptığı söylenebilir?

II. Türkiye nüfusunun 1927 yılından günümüze değişmesi – Alansal dikey dağılış III. Bir yamaç boyunca yükseldikçe sıcaklığın giderek azalması – Dikey dağılış IV. Önemli deprem kuşaklarının, Dünya üzerindeki dağılışı – Alansal yatay dağılış

A) Matematik coğrafya

B) Jeomorfoloji 

Coğrafyanın dağılış ilkesi ile ilgili olarak, yukarıda verilen bilgilerden hangileri yanlıştır?

C) Siyasi coğrafya

D) Nüfus coğrafyası

A) Yalnız I 

AAA_SAYFA 8 DE 13. SORU

E) Klimatoloji

12

değişmesi – Alansal yatay dağılış

 

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) Yalnız IV E) III ve IV 

Analitik Coğrafya

1. Türkiye’de, aşağıdaki doğal unsurlardan hangisi A) Buzul 

B) Gayzer  D) Zeytin 

C) Kaldera

E) Obsidyen 

hangisi, Yakın Çağ’da yaşamıştır? DDD_SAYFA 10 Da 10. SORU

A) Uluğ Bey 

B) İdrisi 

D) Carl Ritter 

C) Strabon

E) Kristof Kolomb 

3. Tire’de anlatılacak o kadar çok şey var ki, bir sıraya koymak gerekir. Örneğin işe Tire’nin eski haliyle başlamak iyi olur, eski sokaklar gerçekten görülmeğe değer. Çınarlar, kavaklar, zeytinler, çamlar; Güre Dağları’na 1 yaslanmış dar sokakları ağaç dallarının altına saklanmış. Sokaklar ve evler kadar yaşlı bu ağaçlar, asırlar boyu 2 gölgelerini buradan esirgememiş.  ire’ye bu yıl baharda gittiğim için oranın güzellikleriT ni daha iyi görebildim. Papatyalar tepeleri kaplamıştı; uzaktan ağaçların altına kar yağmış gibi görünüyordu. Meyve ağaçları da dallarını renk renk çiçeklerle süs3 lemişti, yani doğa varını yoğunu ortaya dökmüştü. Boyları neredeyse belime gelen papatyaların arasına uzanıp 10 – 15 dakikalığına da olsa dünyanın kargaşasından uzaklaştım. Arnavut kaldırımlı daracık sokakları, 4 avlulu ve eyvanlı evleriyle geçmişi günümüze taşıyan bir ilçe Kula. Ahşap Kula evleri ise kapı tokmaklarından cumbalarına kadar görsel bir şölen sunuyor ziyaretçilerine. Kula’nın eski mahallelerinde geleneksel Türk ve Rum evleri yan yana görünüyor. Rum evlerini 5 Türk evlerinden ayıran en önemli özellik, giriş kapısının sokağa açılması. Türk evlerine ise duvarlarla çevrili bir avludan geçilerek giriliyor. Yukarıdaki paragrafta, altları çizilerek numaralandırılan yerlerin hangileri beşeri unsurları ifade etmektedir? A) 1, 2   

4. Aşağıdakilerden hangisi coğrafya öğretiminde he-

B) 1, 3, 5  D) 2, 4, 5 

C) 3, 5 E) 4, 5 

A) İnsan yaşamında ve doğal çevredeki değişimin sürekliliğini kavramak. B) Afet ve güncel sorunlar konularında duyarlılık yaratmak.

2. Coğrafya bilimine katkı sunan aşağıdaki kişilerden

 

3

deflenen amaçlardan biri değildir?

bulunmaz?

 

TES T

DOĞA - İNSAN ETKİLEŞİMİ

C) Dijital ortamlarda harita okuma, yorumlama, sorgulama ve çizim becerisi kazanmalarını sağlamak. D) Doğal kaynakların daha verimli ve sürdürülebilir kullanımını sağlamak. E) Canlıların doğal çevreden etkilenmelerinden kaynaklanan psikolojik sorunlara çözüm üretmelerini sağlamak.

5. Aşağıdakilerin hangisinde coğrafyanın dağılış ilkesine değinilmemiştir? A) Kap Bölgesi, Kaliforniya, İber Yarımadası, Orta Şili ve Mora Yarımadasında Akdeniz iklim özellikleri görülür. B) Amazon ve Kongo havzaları, Batı Avrupa ve Güneydoğu Asya Dünyanın en fazla yağış alan yerleridir. C) İzlanda, İtalya, Endonezya, Japonya, Filipinler, Yeni Zelanda, Peru, Şili ve Kolombiya aktif volkanların etkin olduğu yerlerdir. D) Yalova, Bursa, Afyonkarahisar, Denizli, İzmir, Ankara, Aydın ve Balıkesir termal turizmin geliştiği yerlerdir. E) Etrafı dağlarla çevrelendiği için, İç Anadolu Bölgesinde yıllık yağış miktarı çok azdır.

6. Coğrafi olaylar incelenirken, aralarındaki bağlantılar göz önüne alınır. Buna coğrafyanın “karşılıklı ilgi” ya da “bağlantı ilkesi” denir. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi coğrafyanın bağlantı ilkesine uygun bir örnek değildir? A) İngiltere, Japonya, Almanya, Fransa, ABD, Çin ve İtalya gibi ülkelerde sanayi çok gelişmiştir. B) Güneş ışınlarının düşme açısı Ekvator’dan kutuplara doğru küçüldüğünden sıcaklıklar genelde azalır. C) Yükseklere çıkıldıkça, havanın kalınlığı ve yoğunluğu azaldığından basınç da giderek azalır. D) Karadeniz kıyılarında yağışın fazla, yamaç eğimlerinin çok olması nedeniyle heyelan olaylarına sıklıkla rastlanır. E) Orman bakımından zengin; Norveç, Finlandiya, Endonezya, İsveç gibi ülkelerde ahşap evler yaygındır.

13

TEST

Doğa-İnsan Etkileşimi 7. İnsanlar var oluşundan günümüze kadar sürekli doğadan yararlanmış, yaşadığı çevreyi değiştirme ve geliştirme yoluna gitmiştir.

3

11. • Göknur: Yaşadığım yörede avcılık ve balıkçılık dışındaki ekonomik faaliyetler zordur.

Buna göre, aşağıdaki insan faaliyeti ve gerçekleştiği doğal ortam eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?

• Sumru : Y  aşadığım yerde yıl boyunca bol ve düzenli yağış var. Kahve, kakao ve muz önemli tarım ürünleridir.

A) Düzce - Kaynaşlı ile Bolu arasındaki ulaşımın Bolu Dağı tüneliyle kısaltılması - Litosfer

• Zeynep: Yaşadığım yörede kıyı turizmi ve seracılık önemli ekonomik faaliyetlerdir. Yaz mevsiminde sık sık orman yangını çıkar.

B) Karadeniz’de denizin doldurularak Ordu - Giresun hava limanının yapılması - Hidrosfer C) Coğrafi keşiflerle Amerika Kıtası'nda yetiştirilen bazı ürünlerin Avrupa Kıtası'nda da yetiştirilmesi - Biyosfer

Yukarıda yaşadıkları yörelerin özellikleri verilen kişilerin bulundukları yerler, aşağıdakilerin hangisinde doğru gösterilmiştir? A)

D) Kocaeli - Dilovası’ndaki yoğun sanayileşmeye bağlı olarak hava kirliliğinin artması - Atmosfer

Sumru

Y.D.

B)

Göknur

Ekvator

0°

O.D.

E) Brezilya’da Amazon Havzasındaki tropikal yağmur ormanlarının hammadde ihtiyacını karşılamak için tahrip edilmesi - Hidrosfer

0°

Sumru

D)

Göknur

Y.D.

O.D.

Göknur

Ekvator O.D.

C) Ekvator

Zeynep

Y.D.

Zeynep

Zeynep

Y.D.

Sumru

0°

Zeynep

Ekvator O.D.

0°

Göknur

Sumru

8. Aşağıdaki konulardan hangisi klimatolojinin inceleme alanı içerisinde değildir?

E)

Sumru Y.D.

A) Basınç değişimini etkileyen faktörler

Ekvator O.D.

Zeynep

Göknur

0°

B) Küresel ısınmanın etkisi C) Yerleşim yerlerinin tarihi yapısı D) Sıcaklık ile yer şekilleri ilişkisi

12. Aşağıda, yeryüzünün dört farklı bölgesindeki canlı

E) Yağış dağılımını etkileyen faktörler

yaşamına ait görseller verilmiştir.

9. Türkiye ve İspanya gibi ülkelerde yüzme ve dalış gibi su sporları yaygın iken; İsviçre ve Avusturya gibi ülkelerde kayak gibi kış sporları daha yaygındır. Bu durum, ülkelerin hangi özelliğinin farklı olmasından kaynaklanmaktadır? A) Gelişmişlik düzeylerinin B) Doğal çevre koşullarının C) Yıllık yağış miktarlarının

Buna göre, verilen yörelerde canlı yaşamının farklılık göstermesinde;

D) Kültürel yapılarının E) Jeolojik yapılarının

I. yeryüzü şekilleri, II. iklim özellikleri, III. jeolojik yapı,

10. Aşağıdakilerden hangisi jeomorfolojiye yardımcı bilimler arasında yer alır? A) Sosyoloji   

14

D) Psikoloji 

IV. enlem değerleri gibi faktörlerden hangileri temel etkendir?

B) Ekoloji 

C) Litoloji

E) Arkeoloji 

A) Yalnız I   

B) Yalnız III  D) II ve IV 

C) Yalnız IV E) III ve IV 

Analitik Coğrafya

TES T

DOĞA - İNSAN ETKİLEŞİMİ 1. Aşağıda bazı doğal unsurların etkileri karşılarına yazıl-

4

4. İnsanlar, ihtiyaçları doğrultusunda doğada bazı deği-

mıştır.

şiklikler yaparlar.

Bunlardan hangisinin yanlış olduğu söylenebilir?

Bu değişikliklerden hangisinin doğal ortama ve ilişkilere verdiği zarar diğerlerine oranla fazladır?

CCC

A) Yağmur: Otların, ağaçların, tarım ürünlerinin ve hayvanların su ihtiyacını karşılar.

DDD

A) Engebeli alanlarda ulaşım için tünel, viyadük ve köprü yapılması

B) Deniz: Yolcu ve yük taşımacılığında ulaşım amacıyla yararlanılır, deniz ürünlerinin üretimi sağlanır.

B) Su gereksinimi ve enerji üretimi için akarsular üzerinde barajlar yapılması

C) Erozyon: Toprağın zenginleşmesine, tarımsal verimin artmasına olanak sağlar.

C) Tarımsal üretimde üretim ve verimi artırmak için sulama kanallarının yapılması

D) Orman: Oksijen üretir; havayı temizler, gürültüyü azaltır, mobilya ve kağıt saniyine ham madde sağlar.

D) Yeni tarım alanları oluşturmak için sulak alanlar ve bataklıkların kurutulması E) Daha fazla verim elde etmek amacıyla, tarlaların sürülerek nadasa bırakılması

E) Fay: Meydana gelen depremlerle can ve mal kayıplarına yol açar, termal kaynakların oluşumuna yol açar.

5. İnsanlar hava küre de denilen atmosferden; 2. Dünya turuna çıkan Mehmed Ekin, gözlemlerini şöyle

I. ulaşım,

ifade etmiştir. • İlginç bir kabile ile tanıştım: Tuaregler.

II. tarım, III. haberleşme

• Göçebe hayvancılık yapıyorlar, kıl çadırlar ve hasır evlerde yaşıyorlar. • Sıcaktan ve çöldeki kum fırtınalarından korunmak amacıyla baş ve yüzlerini örtüyorlar.

faaliyetlerinden hangileri için yararlanamazlar? BBB

A) Yalnız I   

I

II

0°

III

• Dere yataklarının üzerine yerleşim alanlarının kurulması

Buna göre, Mehmed Ekin'in bahsettiği "Tuaregler" yukarıdaki Dünya haritasında numaralandırılmış bölgelerin hangisinde yaşarlar? EEE

B) II 

C) III 

D) IV 

E) V

3. Aşağıdaki doğa olaylarından hangisi taş kürede (litosferde) gerçekleşmez? AAA

A) Dalga   

B) Heyelan  D) Erozyon 

E) II ve III 

• Deprem riski yüksek alüvyal alanlara konutlar yapılması

IV

A) I 

D) I ve II 

C) Yalnız III

6. • Delta ovalarına sanayi tesislerinin kurulması

V

Ekvator

B) Yalnız II 

C) Volkanizma E) Deprem 

Yukarıda verilen durumlar, aşağıdakilerden hangisine kanıt olarak gösterilebilir? BBB

A) İnsanların doğayı en iyi şekilde kullandıklarına B) İnsanların doğayı yeterince tanımadan proje yaptıklarına C) Doğal çevrenin, insan yaşamı üzerinde çok etkili olduğuna D) İnsanların doğal koşullara en uygun yararlanma biçimlerini tercih ettiğine E) Gelişen teknoloji ile insanın doğadan daha iyi yararlandığına

15

TEST

Doğa-İnsan Etkileşimi 7. • Ağaç kütüklerinden yaptıkları evlerde ya da geyik

4

9. İnsanlar geçmişten günümüze, çeşitli taş türlerinden

derisinden yaptıkları çadırlarda yaşarlar.

birçok alanda yararlanmıştır.

• Porsuk, tilki, ayı gibi hayvanların kürklerinden yaptıkları elbiseleri kat kat giyerler. • Temel geçim kaynakları hayvan avcılığı, geyik çobanlığı ve balıkçılıktır.

Aşağıdakilerden hangisi taşların kullanıldığı alanlardan biri değildir? DDD

A) Enerji 



 

B) Süs ve takı  D) Giyim 

C) Kağıt

E) Dekorasyon 

I IV

III

0°

II

10. Sıcaklık, yağış ve nem gibi iklim olayları canlıların yer-

V

yüzüne dağılışını etkiler.

I

Yukarıda özellikleri verilen insan topluluklarının yaşadıkları yöreler, harita üzerinde kaç numara ile gösterilmiştir?

III V

AAA

0°

A) I 

B) II 

C) III 

D) IV 

E) V II

Buna göre, yukarıdaki Dünya haritasında numaralandırılarak gösterilen bölgelerin hangisi insanların yerleşip – yaşaması için diğerlerine oranla elverişsiz koşullara sahiptir?

8. Aşağıdaki görsellerde, coğrafyanın konularını ele alırken kullandığı ilkeler gösterilmiştir. Kar



İğne

AAA

70° Tundra lar yap

İğne yapraklı orman

E) V

re değerlendirildiğinde aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

II EEE

Nüfus miktarı 13 648 270 27 754 820 44 736 957 67 853 315 75 561 312 III

A)

B)

Buna göre, bu ilkeler aşağıdakilerden hangisinde doğru eşleştirilmiştir? II

III

Neden

Sonuç

Yıl içinde dört mevsi-

Yıl içerisinde giysi de-

min belirgin olarak ya-

ğiştirme ihtiyacının faz-

şanması

la olması

Ekvatoral

bölgenin

İnsanların yerleşme için

çok sıcak ve nemli ol-

yüksek yerleri seçmesi

ması

C)

CCC

16

D) IV 

11. Coğrafi olay ve olgular neden – sonuç ilişkisine gö-

I

I

C) III 

0°

Geniş yapraklı orman

Sayım yılı 1927 1960 1980 2000 2012

B) II 

30°

Geniş yapraklı orman

Karma orman

A) I 

50°

rak

orm lı an Ka ormrma an

Çayır

IV

D)

Orta Asya'da yazların

Göçebe hayvancılık ve

sıcak ve kurak geç-

yünlü dokumanın yay-

mesi

gın olması

Alaska,İskandinav Ya-

Beslenmede et ve balık

rımadasında sıcaklık-

tüketiminin fazla olması

A) Yatay Dağılış

Nedensellik

Dikey Dağılış

B) Nedensellik

Yatay Dağılış

Bağlantı kurma

C) Dikey Dağılış

Yatay Dağılış

Zamanda dağılış

D) Bağlantı kurma

Dikey Dağılış

Nedensellik

kışların ılık ve yağışlı

E) Dikey Dağılış

Bağlantı kurma

Yatay Dağılış

geçmesi

ların çok düşük olması

E)

Akdeniz

kıyılarında

Orman yangını riskinin fazla olması

Analitik Coğrafya

TES T

DOĞA - İNSAN ETKİLEŞİMİ 1. Aşağıda verilen doğal olay–oluşum meydana geldi-

5

3. Doğa–insan etkileşimi ile ilgili aşağıdaki yargılar-

ği ortam eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?

dan hangisi yanlıştır?

DDD

CCC

A)



B)

A) Orta Asya'da insanların daha çok buğday, Güneydoğu Asya'da ise pirinç ile beslenmeleri doğal koşulların farklı olması ile ilgilidir. B) Kırsal kesimlerde konutların ahşap, kerpiç ya da taştan yapılması, doğal koşulların insan yaşamı üzerinde etkili olduğunu gösterir.

Litosfer

Atmosfer

C)



D)

Hidrosfer

C) Deprem, volkanizma gibi doğal afetler sıcak kuşak ülkelerinde daha fazla hasara neden olur. D) Afganistan, Somali, Bangladeş gibi ülkelerde doğal koşulların insan yaşamı üzerindeki etkisi fazladır.

Hidrosfer

E) Dar ve derin akarsu vadilerinin viyadük ve köprülerle aşılması, insanın doğal çevre üzerindeki etkisine örnektir.

E)

Atmosfer

2.

4. Aşağıdaki doğal afetlerden hangisinin atmosfer kökenli olduğu söylenemez? DDD

A) Kuraklık   

I

B) Yıldırım  D) Tsunami 

C) Çığ E) Sel 

III Ekvator

0°

II

5.

IV

IV V

I III

0°

II

Yukarıdaki Dünya haritasında, numaralı bazı bölgeler, bulundukları ortamı ifade eden görsellerle eşleştirilmiştir. Yukarıdaki Dünya haritasında numaralandırılarak gösterilen bölgelerin hangisinde "yeterli ve temiz suya erişim" önemli bir sorundur?

Bunlardan hangilerinin yanlış olduğu söylenebilir? CCC

A) Yalnız I   

B) Yalnız III  D) I ve III 

C) Yalnız IV E) II ve III 

AAA

A) I 

B) II 

C) III 

D) IV 

E) V

17

TEST

Doğa-İnsan Etkileşimi 6. Amazon ve Kongo nehirlerinin havzaları Dünya’nın seyrek nüfuslu yerleridir. (I) Çünkü buralarda sıcaklık ve nemin fazla, bitki örtüsünün gür olması yerleşmeyi olumsuz etkilemektedir. (II) Yani iklim koşulları yerleşme ve bazı ekonomik faaliyetleri olumsuz etkilemektedir. (III) Bu nedenle Ekvatoral kuşakta yüksek yerler alçak yerlere oranla tercih edilmektedir. (IV) Büyük Sahra, Orta Asya ve Avustralya’nın iç kısımları ise Dünya’nın seyrek nüfuslu yerleridir. (V)

10. Bir yörede yürütülen ekonomik faaliyetler ile doğal koşullar birbiriyle ilişki içerisinde olup, doğal ortamdan etkilenirler. IV



V

 

D) I ve V 

II

Tahıl tarımı Seracılık I

Buna göre, yukarıdaki Türkiye haritasında gösterilen ekonomik faaliyetlerin hangisinde doğal çevre koşulları arasındaki etkileşim hangisinde diğerlerine oranla azdır?

DDD

B) Yalnız III 

III Arıcılık

Ormancılık

Sanayi

Yukarıdaki paragrafın kaç numaralı cümlelerinde coğrafyanın dağılış ilkesi kullanılmıştır? A) Yalnız II 

5

C) Yalnız IV E) II ve V  EEE

7. Aşağıdakilerden hangisi, coğrafyanın farklı bir alt

A) I 

B) II 

C) III 

D) IV 

E) V

dalının inceleme alanına girmektedir? DDD_SAYFA 14 DE 7. SORU

A) Yerleşmelerin ortaya çıkışı ve gelişim süreci B) Yerleşmelerin kurulmasında etkili olan faktörler

11. Aşağıdaki görsellerin hangisinde "insanın doğa üzerindeki etkisi" daha belirgindir? EEE

C) Yerleşmelerdeki konutlarda kullanılan malzemeler

A)



B)

C)



D)

D) Akarsuların akım düzeni üzerinde etkili olan faktörler E) Yerleşme dokuları ve yerleşme tipleri

8. Fiziki coğrafyanın kurucusu kabul edilen Alexander Von Humboldt (1769-1859)’un, coğrafya bilimine kazandırdıkları arasında aşağıdakilerden hangisi yoktur? BBB_SAYFA 10 Da 10. SORU

A) Yükseltilerin tespitinde ilk kez barometre kullanımı

E)

B) Uydu görüntülerinin ilk defa haritacılıkta kullanılması C) Bitki topluluklarının yükselti, iklim ve toprak koşullarıyla ilişkisinin incelenmesi D) Güney Amerika Kıtası’nın batısındaki soğuk su akıntısının keşfedilmesi E) İzohips ve izobat eğrilerinin çizimi

12. • Turizm faaliyetleri ve ekonomik etkileri • Maden çıkarım alanları ve dağılışı

9. Coğrafyanın suları inceleyen dalına hidrografya denir. Aşağıdakilerden hangisi, hidrografyanın konusu olan suları inceleyen alt bilim dallarından biri değildir? BBB

A) Limnoloji   

18

D) Hidroloji 

B) Litoloji 

C) Potamoloji

E) Oseonografya 

• Arıcılık, seracılık, ipek böcekçiliği gibi hayvancılık faaliyetlerini inceleyen coğrafya dalı aşağıdakilerden hangisidir? AAA

A) Ekonomik coğrafya

B) Fiziki coğrafya

C) Siyasi cografya 

D) Nüfus coğrafyası 

E) Matematik coğrafya

Analitik Coğrafya

Konu

1. Almanya'da haziran ve temmuz aylarında görülen hava olayları Şili'de aralık ve ocak aylarında görülmektedir. Bu durum, Şili'nin hangi özelliği ile en iyi açıklanabilir? A) Güneydoğu alizelerine açık olmasıyla

2.

BÖLÜM

TES T

YERKÜRE'NİN ŞEKLİ VE HAREKETLERİ

Anlatımı

YERKÜRE'NİN ŞEKLİ VE HAREKETLERİ

1

5. Yerküre'nin şeklinin tam küre olmadığını savunan bir bilim insanı, bu yargısına aşağıdakilerden hangisini kanıt olarak kullanabilir? A) Kutuplarda yer çekiminin, Ekvator'dan fazla olmasını B) Ekvator'dan kutuplara doğru çizgisel hızın azalmasını

B) Güney Yarım Küre'de yer almasıyla

C) Güneş ışınlarının dönenceler arasına dik düşmesini

C) Yüzey şekillerinin engebeli olmasıyla D) Kuzey – güney yönünde geniş yer kaplamasıyla E) Sürekli yüksek basınç merkezlerinin etkisinde kalmasıyla

D) Paralel boylarının Ekvator'dan kutuplara doğru kısalmasını E) Ardışık iki meridyen arası uzaklığın Ekvator'dan kutuplara doğru kısalmasını

2. Aşağıdaki enlemlerin hangisinde cisimlerin öğle vakti oluşan gölge boyu yıl içerisinde bazen kuzeye, bazen güneye düşer? A) 32° Güney   

B) 50° Kuzey 

D) 42° Kuzey 

C) 21° Güney

E) 36° Güney 

6. Aşağıdakilerden hangisi, Dünya'nın küresel şeklinden etkilenmez? A) Güneş ışınlarının düşme açısı B) Yer'in çizgisel hızı C) Deniz suyu tuzluluğu

3. Güneş ışınlarının Dünya üzerindeki bir noktaya düşme açısının aylara göre değişmesi, aşağıdakilerden hangisinin bir sonucudur?

D) Mevsimlerin gün süresi E) Atmosferin kalınlığı

A) Yerküre'nin Güneş'e olan uzaklığının

7. Aşağıdakilerden hangisi, diğer dördünün nedenidir?

B) Yer'in Güneş çevresindeki dönüş süresinin C) Yer'in küresel şeklinin

A) Yerel saat farklarının oluşması

D) Yer'in ekseni çevresindeki hareketinin

B) Dinamik basınç kuşaklarının oluşması

E) Yer ekseni ile ekliptik arasındaki açının

C) Sürekli rüzgârların sapmaya uğraması D) Gece ve gündüzün peş peşe yaşanması

90°

4.

E) Dünya'nın ekseni etrafında dönmesi

66°33’

1 2

23°27’ 3

4

0°

8. Dünya'nın Güneş'e en uzak olduğu tarihin 4 Tem-

23°27’

muz, en yakın olduğu tarihin 3 Ocak olmasının nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

5 66°33’

A) Dünya yörüngesinin elips şeklinde olması

90°

Yukarıdaki harita üzerinde belirlenmiş noktaların hangisinde gece ve gündüz süresi yıl içinde en fazla değişir?

B) Dünya'nın ekseni etrafında dönmesi

A) 1 

E) Dünya'nın, Güneş çevresinde dönmesi

B) 2 

C) 3 

D) 4 

E) 5

C) Dünya ekseninin 23°27' eğik olması D) Dünya'nın küresel şekli

19

TEST

Yerküre'nin Şekli ve Hareketleri 9. • Sürekli rüzgârların Kuzey Yarım Küre'de hareket yönünün sağına, Güney Yarım Küre'de ise soluna doğru sapmaya uğraması • Yerküre'nin bir yarısının karanlık, diğer yarısının aydınlık olması

1

12. Dünya'nın eksen eğikliği, aşağıdakilerden hangisini etkilemez? A) Matematik iklim kuşaklarının oluşumunu B) Gece ve gündüz süresi uzunluklarını

• Bir yerin doğusunda Güneş'in daha önce doğup, daha önce batması

C) Aydınlanma çemberinin yerini

• Tan ve gurup sürelerinin Ekvator'dan kutuplara doğru uzaması

E) Güneş'in doğuş ve batış saatlerini

D) Yer'in çizgisel hızını

• Okyanus akıntılarının Kuzey Yarım Küre'de saat ibresi yönünde halkalar oluşturması Yukarıda verilen özelliklerden kaç tanesinin ortaya çıkmasında "Dünya'nın ekseni etrafında batıdan doğuya doğru dönmesi" etkili olmuştur? A) 1 

B) 2 

C) 3 

D) 4 

E) 5

13. Kuzey Yarım Küre'de sonbahar ve kış mevsimleri 89 gün, ilkbahar 93 gün, yaz mevsimi ise 94 gün sürer. Bu durum, aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir? A) Yer ekseni ile Ekliptik düzlemi arasında 66°33' lık açı olmasıyla B) Yer yörüngesinin elips şeklinde olmasıyla C) Dünya'nın ekseni etrafında batıdan doğuya doğru dönmesiyle

10. Dönencelerin 23°27' enlemlerinden, kutup dairelerinin 66°33' enlemlerinden geçmesinde aşağıdakilerden hangisi temel etkendir?

D) Güneş ışınlarının düşme açısının Ekvator'dan kutuplara doğru küçülmesiyle E) Yerküre'nin kutuplardan basık olmasıyla

A) Yerküre'nin ekseni etrafında dönmesi B) Yerküre'nin eksen eğikliği

14. 21 Aralık'ta M noktasında gündüz süresi 8 saat iken,

C) Yer yörüngesinin elips şeklinde olması

N noktasında 20 saattir.

D) Yerküre'nin küresel şekli

Buna göre, bu iki nokta ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi kesin değildir?

E) Yerküre'nin yıllık hareketi

A) M ve N noktalarının Ekvator'a olan kuş uçumu uzaklıkları farklıdır. B) M noktasındaki çizgisel hız, N noktasındakinden fazladır.

11. Aydınlanma çemberinin yıl boyunca kutup noktalarından geçmesi için; I. Dünya'nın ekseni etrafında doğudan batıya doğru dönmesi,

C) M ve N noktalarında aynı anda farklı mevsimler yaşanır. D) M noktası Kuzey Yarım Küre'de yer almaktadır. E) N noktasının yerel saati M noktasınınkinden ileridir.

II. Yörünge düzleminin Ekvator düzlemiyle çakışık olması, III. Dünya'nın şeklinin tam bir küre olması, IV. Yer yörüngesinin tam bir daire olması

gün, aşağıdaki kentlerin hangisinde gece süresi en uzundur?

A) Yalnız I 

A) İzmir 

 

20

15. Güneş ışınlarının Yengeç Dönencesi'ne dik geldiği

gibi durumlarından hangisinin gerçekleşmesi gerekir? B) Yalnız II  D) I ve III 

C) Yalnız IV E) III ve IV 

 

B) Adana  D) Ankara 

C) Samsun E) Van 

Analitik Coğrafya

TES T

YERKÜRE'NİN ŞEKLİ VE HAREKETLERİ

2

1. Güneş ışınlarının Yengeç Dönencesi'ne dik düştüğü

5. Aşağıda coğrafi koordinatları verilen bölgelerin

bir günde, aşağıdaki ülkelerin hangisinde kış mevsimine girilir?

hangisinde yıl içinde dört mevsim belirgin olarak yaşanır?

A) Meksika   

B) Fransa  D) İtalya 

C) Arjantin

A)

E) Çin 

C)

50°

100°

B)

60°

40°

30°

68°

10°

78

0°

90°

75°

D)

12°

85° 42°

2. İzmit 30° Doğu boylamı, 40° Kuzey enlemi üzerinde yer alır. 21 Haziran günü İzmit'ten başka bir kente giden bir kişi gündüz süresinin İzmit'tekinden kısa olduğunu, ancak öğle vaktinin daha önce yaşandığını gözlemlemiştir.

32°

20°

E)

50°

60° 70°

Buna göre, bu kişinin ulaştığı kent İzmit'e göre hangi yönde bulunmaktadır? A) Güneybatı

B) Kuzey

C) Güneydoğu

D) Doğu

80°

E) Kuzeydoğu

6. "Ekvator'dan kutuplara doğru sürekli ve düzenli değişen" durumların nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

3. Aşağıdaki enlemlerin hangisinde gece ve gündüz

A) Dünya'nın dönüş yönü

sürelerinin 24 saati aştığı söylenebilir? A) 23°27'   

B) 45°  D) 72° 

B) Dünya'nın küresel şekli C) Dünya'nın günlük hareketi

C) 60°

D) Dünya'nın eksen eğikliği

E) 48° 

E) Dünya yörüngesinin elips olması

4. Aşağıdakilerden hangisi yalnızca ekinoks tarihlerinde görülen bir özellik değildir?

7.

I II III VI V

A) Aydınlanma çemberinin kutup noktalarından geçmesi B) Aynı boylam üzerinde yerel saatlerin aynı olması C) Farklı yarımkürelerde bahar mevsimlerinin başlaması

60° 40° 20° 0° 20° 40°

D) Dünya'nın her yerinde gece – gündüz eşitliğinin yaşanması

Aralık ayında yukarıda gösterilen bölgelerin hangisinde gece süresi diğerlerinden uzundur?

E) Güneş ışınlarının öğle vakti Ekvator'a dik düşmesi

A) I 

B) II 

C) III 

D) IV 

E) V

21

TEST

Yerküre'nin Şekli ve Hareketleri

2

8. Öğle vakti yıl boyunca gölge yönünün kuzeye düş-

12. Ekvator düzlemi ile ekliptik arasındaki açı 23°27'

tüğü bir merkez için aşağıdakilerden hangisi kesinlikle söylenebilir?

değilde 15° olsaydı, aşağıdakilerden hangisi yanlış olurdu?

A) Yeryüzü şekilleri sadedir.

A) Dört mevsimin yaşandığı yerler genişlerdi.

B) Güney Yarım Küre'de yer alır.

B) Güneş ışınlarının dik geldiği yerler daralırdı.

C) Doğu – batı doğrultusunda geniş yer kaplar.

C) Kutup dairelerinin sınırı 70° olurdu.

D) Yengeç Dönencesinin kuzeyindedir.

D) Dönenceler 15° enlemlerinden geçerdi.

E) Gölge boyu yılda iki kez sıfır olur.

E) Ekvator'da ortalama sıcaklık artardı.

13. Ekvator'dan uzaklaşıldıkça gece – gündüz süreleri arasındaki fark giderek artar.

9. Türkiye ve Avustralya'nın aşağıdaki özelliklerinden hangisinin farklı olması, Dünya'nın şekli ile açıklanamaz?

Buna göre, aşağıdaki ülkelerin hangisinde gece – gündüz süresi farkı diğerlerinden azdır? A) İzlanda   

A) Çizgisel hızlarının

B) Norveç  D) Peru 

C) Kanada

E) İngiltere 

B) Tan ve gurup sürelerinin C) Deniz suyu sıcaklıklarının

14. Güneş ışınlarının Oğlak Dönencesi'ne dik geldiği

D) Yer çekimlerinin

gün için, aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

E) Yaşadıkları mevsimlerin

A) Kuzey Yarım Küre'de geceler gündüzlerden uzundur. B) Güneye doğru gidildikçe gündüz süresi uzar.

10. Aşağıdakilerden hangisi, Dünya'nın eksen eğikliği-

C) Aynı boylamda Güneş aynı anda doğup, aynı anda batar.

ne bağlı olarak değişmez?

D) Güney Yarım Küre'de yaz gündönümüdür.

A) Muson rüzgârlarının esme yönü

E) Aydınlanma çemberi kutup dairelerine teğet geçer.

B) Gün süresi uzunluğu C) Güneş ışınlarının düşme açısı

15. Aşağıdaki tabloda beş farklı merkezin 21 Hazirandaki

D) Güneş'in doğuş ve batış saatleri

gündüz süresi uzunlukları verilmiştir.

E) Cisimlerin gölge boyları

Merkezler I II III IV V

11. K

40°

21 Haziranda Gündüz Süresi (saat) 4 18 12 24 6

Buna göre, merkezlerle ilgili aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılamaz? 0°

A) III nolu merkezde tan ve gurup süresi, II nolu merkezdekinden uzundur. B) I numaralı merkezdeki gece – gündüz süresi farkı V nolu merkezdekine göre fazladır.

40°

L

K merkezinde Güneş, L'den önce doğup, sonra batıyorsa gün aşağıdakilerden hangisi olabilir? A) 20 Aralık   

22

B) 14 Ocak 

D) 24 Kasım 

C) 5 Şubat

E) 19 Mayıs 

C) II ve V nolu merkezlerde aynı anda farklı mevsimler yaşanmaktadır. D) IV nolu merkez Kuzey Kutup Dairesi üzerinde yer almaktadır. E) I ve V nolu merkezler, Güney Yarım Küre'de yer almaktadırlar.

Analitik Coğrafya

TES T

YERKÜRE'NİN ŞEKLİ VE HAREKETLERİ 1. Aşağıdakilerden hangisinin ortaya çıkmasında te-

3

5. X uçağı Yengeç Dönencesi, Y uçağı 10° güney enlemi, Z

mel etken Dünya'nın dönüş yönüdür?

uçağı ise Güney Kutup Dairesi üzerinde yer almaktadır.

A) Gece ve gündüzün peş peşe yaşanması

Buna göre, aynı boylam üzerinden aynı anda doğuya doğru aynı yükseklikte ve aynı hızda hareket eden bu uçakların, turunu en erken bitirenden en geç bitirene doğru sıralanışı, aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

B) Sürekli rüzgârların Kuzey Yarım Küre'de sağa sapması C) Cisimlerin gölge boylarının yıl içerisinde değişmesi D) Dinamik basınç kuşaklarının ortaya çıkması E) Yerel saat farklarının ortaya çıkması

A) Y, X, Z  

2. Aşağıda, Dünya'nın ekseni etrafındaki dönüşünden kaynaklanan çizgisel hızları verilen merkezlerin hangisinin enlem derecesi en büyüktür? A) 1240 km/h

B) 860 km/h

C) 1670 km/h

D) 420 km/h

 

B) Z, X, Y  D) X, Y, Z 

C) Y, Z, X E) X, Z, Y 

6. Aşağıdaki tabloda bir merkezin yılın farklı tarihlerindeki gece – gündüz süresi uzunlukları verilmiştir. Saat 24

E) 1440 km/h

Gündüz

Gece

18 12

3. I. Yıl içinde gece – gündüz süresinin iki kez eşit olması II. Cisimlerin gölge boylarının yılda iki kez sıfır olması

6

III. En uzun gündüzün 21 Aralık'ta yaşanması

0

IV. Sürekli rüzgârların sağa doğru sapmaya uğraması V. Cisimlerin öğle vaktindeki gölge yönlerinin bazen kuzeye, bazen güneye düşmesi Yukarıda verilenlerden hangileri bir merkezin dönenceler arası kuşakta yer aldığına kesin kanıttır? A) I ve II   

B) I ve III  D) II ve V 

C) II ve III E) IV ve V 

21 M

21 H

23 E

21 A

Buna göre, gece – gündüz süresi uzunlukları verilen merkezin konumu için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Ekvator çizgisi üzerindedir. B) Güney Kutup Dairesinin üzerindedir. C) Kuzey Yarım Küre orta kuşağındadır. D) Tropikal kuşakta yer alır. E) Kuzey kutup noktasındadır.

4. Aşağıda bazı olaylar ve nedenleri eşleştirilmiştir. Bunlardan hangisinin nedeni yanlış verilmiştir? A) 30° ve 60° enlemlerinde sürekli dinamik basınç kuşaklarının oluşumu ➞ Dünya'nın ekseni etrafında dönmesi B) Gece ve gündüzün peş peşe yaşanması ➞ Dünya'nın Güneş çevresinde dönmesi C) Tan ve gurup sürelerinin Ekvator'dan kutuplara doğru uzaması ➞ Çizgisel hızın Ekvator'dan kutuplara doğru azalması D) Yer çekiminin kutuplarda fazla, Ekvator'da az olması ➞ Dünya'nın kutuplardan basık, Ekvator'dan şişkin olması E) Güneş'in doğuş ve batış saatlerinin yıl içinde değişmesi ➞ Dünya ekseninin 23°27' eğik olması

7. Güney Yarım Küre orta kuşağında yer alan bir merkez ile ilgili; I. Gölge boyu hiç bir zaman sıfır olmaz. II. Yıl içinde dört mevsim belirgin olarak yaşanır. III. Sürekli rüzgârlar sağa doğru sapmaya uğrar. IV. Öğle vakti, cisimlerin gölge yönü güneye düşer. V. Güneş ışınları hiç bir zaman 90° ile düşmez. gibi yargılardan hangisi yanlıştır? A) Yalnız I   

B) Yalnız III  D) II ve IV 

C) Yalnız V E) IV ve V 

23

TEST

Yerküre'nin Şekli ve Hareketleri 8. Dünya, Güneş çevresindeki yıllık hareketini elips değil de, daire şeklinde bir yörüngede yapsaydı aşağıdakilerden hangisi gerçekleşmezdi? A) Dünya'nın Güneş çevresindeki hızı aynı olurdu.

11. Türkiye'de aşağıdaki ayların hangisinde gece süresinin giderek uzadığı söylenemez? A) Temmuz   

B) Mevsimlerin gün süresi eşit olurdu. C) Orta kuşakta dört mevsim yaşanmazdı.

3

B) Eylül 

C) Ekim

D) Ağustos 

E) Ocak 

12. Farklı yarımkürelerde yer alan ve Ekvator'a kuş uçu-

D) Dünya'nın Güneş'e olan uzaklığı değişmezdi.

mu uzaklıkları aynı olan ve aynı boylamda bulunan iki farklı merkezde, Güneş'in doğuş ve batış zamanlarının farklı olmasının nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

E) Sonbahar ekinoksu 21 Eylül'de yaşanırdı.

A) Dünya yörüngesinin elips şeklinde olması

9.

V

IV

B) Dünya'nın kutuplardan basık, Ekvator'da şişkin olması

III II

C) Dünya'nın ekseni etrafında batıdan doğuya doğru dönmesi

Ekvator

D) Dünya ekseninin 23°27' eğik olması E) Meridyen aralıklarının kutuplara doğru daralması

den hangisinde çizgisel hız diğerlerinden azdır?

A) Oğlak ve Yengeç dönenceleri öğle vakti Güneş ışınlarını aynı açıyla alır. B) Güneye doğru gidildikçe gece süresi uzar, gündüz süresi ise kısalır. C) Kuzey Kutup Dairesinde Güneş 1 gün süreyle batmaz. D) Kuzey Yarım Küre'de yıl içindeki en kısa gölge boyu gözlenir. E) Ekvator üzerindeki merkezlerde gece – gündüz süresi eşittir.

24

24 saat

24 saat

12 saat

12 saat

E)

21 Aralık

23 Eylül

21 Aralık

21 Mart

Gece-gündüz

21 Aralık

Dünya, Güneş karşısında şekildeki konumdayken aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

D)

Gece-gündüz

23 Eylül

Aydınlanma Çemberi

C)

21 Mart

G

12 saat

Gece-gündüz

24 saat 12 saat 23 Eylül

Güney Kutup Dairesi

12 saat

21 Aralık

Güneş Işınları

Yengeç Dönencesi Ekvator Oğlak Dönencesi

K

24 saat

21 Mart

Kuzey Kutup Dairesi

Gece-gündüz

24 saat

21 Mart

10.

B)

Gece-gündüz

21 Haziran

A)

Gece

21 Haziran

Gündüz

21 Aralık

E) V

21 Haziran

D) IV 

23 Eylül

C) III 

21 Haziran

B) II 

21 Haziran

A) I 

13. Aşağıda gece – gündüz süreleri verilen merkezler-

23 Eylül

21 Haziran'da yukarıdaki haritada numaralanmış merkezlerin hangisinde en uzun gündüz yaşanır?

21 Mart

I

Analitik Coğrafya

TES T

YERKÜRE'NİN ŞEKLİ VE HAREKETLERİ 1. Ekvator'a yaklaşıldıkça gece – gündüz süresi farkı aza-

4. Aşağıdaki ayların hangisinde, Türkiye'deki gece –

lır.

gündüz süresi farkı diğerlerinden azdır?

Buna göre, aşağıdaki ülkelerin hangisinde gece – gündüz farkı diğerlerinden azdır?

A) Ocak   

A) Almanya B) Güney Afrika Cumhuriyeti C) Brezilya

4

B) Temmuz  D) Kasım 

C) Mart

E) Haziran 

5. Aşağıda bir merkezde yatay düzlemde dik duran bir

D) İngiltere

cismin yılın belirli tarihlerindeki gölge boyu değişim grafiği verilmiştir.

E) İsveç

Gölge boyu (metre)

66°33’

y

Tarihler

Buna göre, bu merkezin aşağıdaki enlemlerin hangisinde yer aldığı söylenebilir?

66°33’

Yukarıda yerküre üzerinde gösterilen merkezler ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?

A) 23°27' Güney

B) 10° Kuzey

C) Ekvator

D) 23°27' Kuzey

E) 30° Güney

A) y merkezinde cisimlerin gölge boyu, yıl içinde bazen kuzeye, bazen güneye düşer.

Gece-gündüz süresi

6.

Gece

24 saat

C) x merkezinde gece gündüz süresi yıl boyunca aynıdır.

12 saat

D) y'de tan ve gurup süresi x'dekinden uzundur.

Gündüz 21 Aralık

21 Mart

E) y merkezinde en uzun gündüz 21 Haziran'da yaşanır.

23 Eylül

B) z merkezinde gece gündüz süresi farkı y'dekinden fazladır.

21 Haziran

z

21 Aralık

23°27’

21 Haziran

0°

23 Eylül

23°27’

x

21 Mart

2.

Yukarıda yılın farklı tarihlerindeki gece – gündüz süresi değişimi grafiği verilen merkez ile ilgili;

3. Kuzey ve Güney Yarım Küre'lerde;

I. Aralık ayında yaz mevsimi yaşanır.

I. sürekli rüzgârların sapma yönü,

II. Tropikal kuşakta yer alır.

II. matematik sıcaklık kuşaklarının sınırı,

III. Tan ve gurup süresi kısadır.

III. enlem derecelerinin büyüme yönü,

IV. Kuzey Kutup Dairesinde yer alır.

IV. ekinokslarda gündüz süresi uzunluğu

yargılarından hangileri doğrudur?

gibi özelliklerden hangileri aynıdır? A) I ve II   

B) I ve III  D) II ve IV 

A) Yalnız I  C) II ve III

 

B) Yalnız III  D) I ve II 

C) Yalnız IV E) II ve III 

E) III ve IV 

25

TEST

Yerküre'nin Şekli ve Hareketleri 7. 21 Aralık'ta Konya'dan aşağıdaki şehirlerin hangisine giden gözlemci gece süresinin kısaldığını gözlemleyemez? A) Antalya   

B) Gaziantep  D) Hatay 

C) Adana

4

11. Dünya'nın ekseni etrafındaki dönüş hızının değişmesinin; I. mevsimlerin oluşumu, II. iki meridyen arası zaman farkı, III. gün süresi uzunluğu,

E) Sivas 

IV. dönencelerin sınırı

8. Cisimlerin gölge yönleri, Güneş ışınlarının geldiği yönün tersine düşer. Yani Güneş ışınları güneyden geliyorsa gölge kuzeye, Güneş ışınları kuzeyden geliyorsa gölge güneye düşer.

özelliklerinden hangilerini etkilemesi beklenmez? A) Yalnız II   

B) Yalnız IV  D) I ve IV 

C) I ve II

E) III ve IV 

Moskova 23°27’

Kahire

Mekke

0°

Lima

12. Aşağıdaki grafikte, bir merkezin gündönümü tarihlerindeki gündüz süresi uzunlukları verilmiştir. Gündüz süresi (saat)

23°27’ Kap

14 12 10

 

D) Mekke 

E) Lima 

21 Aralık

C) Kahire

Tarihler 23 Eylül

B) Moskova 

21 Mart

A) Kap 

0

21 Haziran

Buna göre, yukarıdaki Dünya haritasında gösterilen kentlerin hangisinde, cisimlerin öğle vakti oluşan gölgesi yıl boyunca güneye düşer?

Buna göre, bu merkez ile ilgili aşağıdaki yargıların hangisi yanlıştır?

9. Aşağıdaki tabloda beş farklı merkezde yatay düzlemde dik olarak duran beş farklı çubuğun, mevsim başlangıç tarihlerindeki gölge yönleri verilmiştir.

A) En uzun gölge 21 Aralık'ta gözlenir. B) Kuzey Yarım Küre'nin soğuk kuşağındadır.

Merkez

21 Mart

21 Haziran

21 Aralık

C) Yıl içinde gece gündüz arası süre farkı en fazla 4 saattir.

I

Kuzey

Güney

Kuzey

D) Mart'tan Eylül'e kadar gündüzler gecelerden uzundur.

II

Güney

Güney

Güney

E) Aralık, ocak ve şubat aylarında kış mevsimi yaşanır.

III

Kuzey

Kuzey

Kuzey

IV

Güney

Güney

Gölge yok

V

Kuzey

Kuzey

Gölge yok

Buna göre, bu merkezlerin hangisi tropikal kuşakta yer almaktadır? A) I 

B) II 

C) III 

D) IV 

E) V

13. Aşağıdaki tabloda aynı boylam üzerinde yer alan beş farklı merkezde 21 Haziran'da Güneş'in doğuş saatleri verilmiştir. Merkezler

Güneş'in Doğuş Saati

I

08.00

10. Ekliptik ile yer ekseni arasındaki açı kutup dairelerinin enlem derecelerini belirler.

26

II

07.00

III

09.00

IV

05.00

V

07.40

Buna göre, ekliptik düzlemi ile yer ekseni arasındaki açı 70° olsaydı, Yengeç ve Oğlak Dönenceleri, aşağıdaki enlemlerin hangisinden geçerdi?

Buna göre, bu merkezlerden hangisi en güneyde yer almaktadır?

A) 12° 

A) I 

B) 18° 

C) 20° 

D) 24° 

E) 32°

B) II 

C) III 

D) IV 

E) V

Analitik Coğrafya

TES T

YERKÜRE'NİN ŞEKLİ VE HAREKETLERİ 1. 21 Aralık'ta aynı boylam üzerinde yer alan aşağıda-

5

4. Türkiye'de yıl içindeki en uzun gecenin yaşandığı

ki merkezlerin hangisinde Güneş en geç doğar?

bir günde, aşağıdakilerden hangisi tespit edilemez?

A) 23°27' Kuzey 

A) Çanakkale'deki gündüz süresinin İzmir'dekinden kısa olduğu

 

B) 30° Güney 

D) 62° Kuzey 

C) 23°27' Güney

E) 65° Güney 

B) Güney Kutbunda 6 aylık gecelerin başladığı C) Oğlak Dönencesinde öğle vakti gölge boyunun sıfır olduğu D) Türkiye'de kış mevsiminin başladığı E) Kuzeye doğru gidildikçe gece süresinin giderek uzadığı

2. Türkiye ile Şili'nin aşağıdaki özelliklerinden hangisinin farklı olması, Dünya'nın eksen eğikliği ile açıklanamaz?

5. Aşağıdaki grafikte bir merkezde yatay düzlemde dik duran bir cismin yıl içerisindeki gölge değişim grafiği verilmiştir. Gölge boyu (metre)

A) En sıcak aylarının B) En uzun gündüzü yaşadıkları tarihlerin C) En kısa gölge boyunun oluştuğu tarihlerin D) Kuzey sektörden esen rüzgârların sıcaklığa etkilerinin

21 Aralık

23 Eylül

21 Haziran

Tarihler 21 Mart

E) Güneş ışınlarının en büyük açıyla düştüğü tarihlerin

Buna göre, bu merkez ile ilgili ifadelerden hangisi kesinlikle doğrudur? A) Yüksek enlemlerdedir.

3.

K

K 0°

B) Kuzey Yarım Küre tropikal kuşağındadır. C) Oğlak Dönencesindedir. D) Ekvator üzerindedir.

0°

E) Yıl içinde dört mevsim yaşanır.

G

21 Mart

G

21 Haziran

6. Aşağıdakilerden hangisinin gerçekleşmesinde, Dünya'nın ekseninin 23°27' eğik olması etkili olmamıştır?

Yukarıdaki şekillerde iki farklı tarihte, Dünya'nın Güneş karşısındaki konumu verilmiştir.

A) Aynı boylamda ekinoks tarihlerin dışında Güneş'in aynı anda doğup aynı anda batmamasında

Buna göre konumları verilen tarihler arasında, Türkiye'de aşağıdakilerden hangisi gözlenmez?

B) Gece – gündüz süreleri arasındaki farkın Ekvator'dan kutuplara doğru artmasında

A) Gündüz süresinin gece süresinden kısa olduğu

C) Tan ve gurup sürelerinin Ekvator'dan kutuplara doğru uzamasında

B) Gölge boylarının giderek kısaldığı C) Gece – gündüz süre farkının giderek arttığı D) Güneş ışınlarının düşme açısının giderek büyüdüğü E) Güneş'in her gün biraz daha erken doğduğu

D) Temmuz ayında Şili'de kış yaşanırken, Almanya'da yaz yaşanmasında E) Güneş'in doğuş ve batış yerleri ve zamanlarının yıl içerisinde değişmesinde

27

TEST

Yerküre'nin Şekli ve Hareketleri

geç ve Oğlak dönenceleri üzerindeki yatay düzlemlere öğle vakti aynı açıyla düşer? A) 21 Mart   

B) 21 Aralık 

D) 21 Haziran 

Kuzey Kutup Dairesi

10.

K

Yengeç Dönencesi Ekvator Oğlak Dönencesi

C) 23 Ekim

Güneş Işınları

7. Aşağıdaki tarihlerin hangisinde, Güneş ışınları Yen-

5

E) 21 Temmuz  Güney Kutup Dairesi G Aydınlanma Çemberi

8. Aşağıdaki tabloda mevsim başlangıç tarihlerinde yaşa-

Dünya, Güneş karşısında şekildeki konumdayken, aşağıdaki yorumlardan hangisi yanlış olur?

Güney Kutup Dairesinde bir gün boyunca Güneş hiç batmaz Kuzey Yarım Küre'de ilkbahar başlangıcı✓ dır. Güney Yarım Küre'de en uzun gölge oluşur. Yengeç Dönencesi'nde öğle vakti gölge oluşmaz. Ekvator'da gölge yönü güneye düşer.

A) Aydınlanma çemberi kutup noktalarına teğet geçer.

21 Aralık

23 Eylül

Yaşanan Olay

21 Haziran

21 Mart

nan bazı olaylar verilmiştir.

B) Güney Kutup Dairesinde Güneş, bir gün süreyle doğmaz. C) Ekvator'un kuzeyinde gündüz süresi gece süresinden uzundur.

✓

D) Türkiye'de yaz, Avustralya'da kış başlangıcıdır. E) Yengeç Dönencesi üzerinde öğle vakti gölge sıfırdır.

✓ ✓

11. Aşağıdaki tabloda 21 Haziran ve 21 Aralık tarihlerinde

✓

Şili'de yaz başlangıcıdır.

üç farklı kentte yaşanan gündüz süreleri verilmiştir. ✓

Mısır'daki gündüz süresi, Türkiye'den uzundur.

✓

Buna göre, yukarıdaki tabloda verilen olaylardan kaç tanesinin gözlemlendiği tarih yanlış verilmiştir? A) 1 

B) 2 

C) 3 

D) 4 

Kent

21 Haziran

21 Aralık

K

17

7

L

10

14

M

15

9

Buna göre, kentlerin Ekvator'a en uzak olandan en yakın olana doğru sıralanışı nasıl olmalıdır?

E) 5

A) K, L, M   

9.

B) K, M, L  D) M, L, K 

E) L, M, K 

3 2 1

5

0°

35° Doğu

12.

1

4

K

3

35° Kuzey

Yukarıda gösterilen merkezlerle ilgili, aşağıdaki yargıların hangisi yanlıştır? A) 1 nolu merkezde cisimlerin öğle vakti gölge yönü bazen kuzeye, bazen güneye düşer. B) Haziran ayında en uzun gündüzün yaşandığı yer 2 nolu merkezdir. C) Aralık ayında 2'den 3'e doğru gidildikçe gece süresi giderek uzar.

28

C) L, K, M

2

21 Aralık'ta yukarıda gösterilen K noktasından oklarla ifade edilen numaralanmış doğrultulara gidildiğinde gündüz süresi değişimi nasıl olur? 1 A) Uzar

2



3



Değişmez

Uzar

D) 5 nolu merkezdeki gece – gündüz süresi farkı 2'dekinden fazladır.

B) Uzar

Uzar

Değişmez

C) Kısalır

Değişmez

Uzar

E) 4 ve 3 nolu merkezlerde aynı anda farklı mevsimler yaşanır.

D) Değişmez

Kısalır

Kısalır

E) Kısalır

Uzar

Değişmez

Analitik Coğrafya

TES T

YERKÜRE'NİN ŞEKLİ VE HAREKETLERİ

6

1. Aşağıda koordinatları verilen merkezlerin hangisin-

3. I. 30° enlemlerinde Dinamik Yüksek Basınç (DYB),

de yıl içinde gece – gündüz süresi farkı en fazladır?

60° enlemlerinde ise Dinamik Alçak Basınç (DAB) alanlarının oluşması

A)

B)

70° Batı

30° Doğu

65° Kuzey

20° Güney

C)

D)

120° Doğu

150° Doğu

42° Güney

E)

50° Kuzey

II. Yaz musonlarının 6 aylık yaz devresinde Hint Okyanusundan Asya Kıtasına doğru esmesi III. Ardışık iki meridyen arası kuş uçumu uzaklığın Ekvator'dan kutuplara doğru kısalması IV. Sürekli rüzgârların Kuzey Yarım Küre'de hareket yönünün sağına, Güney Yarım Küre'de ise hareket yönünün soluna doğru sapmaya uğraması V. Yaz mevsimi süresinin Kuzey Yarım Küre'de, Güney Yarım Küre'ye oranla uzun sürmesi Yukarıda verilen özelliklerden hangilerinin ortaya çıkmasında Dünya'nın günlük hareketi etkili olmuştur?

80° Doğu

A) I ve II 

23° Kuzey

 

B) I ve IV 

C) II ve III

D) III ve IV 

E) IV ve V 

4. Enlem dereceleri farklı olan, iki merkezin aynı yarım kürede olduğunu söyleyen bir kişi, aşağıdakilerden hangisini kanıt olarak gösterebilir? EEE_SAYFA 25 DE 4. SORU

A) Çizgisel dönüş hızlarının aynı olmasını

2. Aşağıdaki Türkiye haritasında beş farklı merkez gös-

B) Greenwich’e uzaklıklarının aynı olmasını

terilmiştir.

C) Yükseltilerinin aynı olmasını D) Yerel saatlerinin aynı olmasını

II

E) Aynı anda, yaşanan mevsimin aynı olmasını

I

III

5. Aynı boylam üzerinde, Ekvator'dan kutuplara doğ-

V IV

Buna göre, bu merkezler için aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Mayıs ayında V'ten II'ye doğru gidilirse gündüz süresi uzar. B) Güneş'in doğuş ve batış anı I'de, IV'e göre daha uzun süre izlenir. C) Aralık ayında III'ten IV'e gidildikçe gölge boyları giderek kısalır. D) Mayıs ayında II'den IV'e gidildikçe gece – gündüz süresi farkı artar. E) I nolu merkezin 21 Aralık'taki gündüz süresi V nolu merkezinkinden kısadır.

ru gidildikçe gözlemlenen değişimlerden hangisi, Dünya'nın şekli ile açıklanamaz? A) Çizgisel hızın azalması B) Doğal bitki örtüsünün değişmesi C) Yerçekimi kuvvetinin artması D) Güneş ışınlarının düşme açısının küçülmesi E) Gece – gündüz süresi farkının artması

6. Güney Yarım Küre'de gündüz süresinin uzamaya başladığı gün, Güneş ışınları aşağıdaki enlemlerin hangisi üzerindeki yerlere öğle vakti daha büyük açıyla düşer? A) 23°27' Kuzey   

B) 66°33' Güney 

D) 23°27' Güney 

C) 0°

E) 66°33 Kuzey 

29

TEST

Yerküre'nin Şekli ve Hareketleri 7. Haziran ayında, yanda gösterilen M noktasından oklarla işaretli numaralanmış doğrultulara doğru gidildiğinde gece – gündüz süresi farkının nasıl bir değişim göstermesi beklenir? I A) Azalır

değiştiği bir merkez için, aşağıdakilerden hangisi kesinlikle söylenebilir? II

A) Kutuplara yakın bir konumda olduğu

0°

B) Başlangıç meridyeni üzerinde yer aldığı III

C) Yılda iki kez gölge boyunun sıfır olduğu D) Yengeç Dönencesi üzerinde bulunduğu

II



10. Yıl içerisinde gece – gündüz süresinin çok fazla

35° Doğu I

M

6

E) En uzun gündüzü aralık ayında yaşadığı

III



Artar

B) Artar

Azalır

Değişmez

C) Değişmez

Artar

Azalır

D) Artar

Değişmez

Artar

E) Azalır

Değişmez

Azalır

11.

Kuzey Kutup Dairesi

Güneş ışınları

Değişmez

Yengeç Dönencesi Ekvator Oğlak Dönencesi Güney Kutup Dairesi

8. Aşağıda bazı merkezlerin yılın farklı tarihlerindeki bazı

Dünya, Güneş karşısında şekildeki konumdayken Arjantin ve Kanada'da hangi mevsimler başlar?

özellikleri verilmiştir. I. 21 Aralık'ta Güneş 1 gün süreyle batmaz. II. 21 Haziran öğle vakti gölge yönü kuzeye düşer. III. 21 Haziran ve 21 Aralık'taki gölge boyları birbirine eşittir. IV. 21 Aralık günü öğle vakti gölge boyu sıfırdır. Buna göre, merkezlerle ilgili aşağıdaki yargıların hangisi kesinlik göstermez?

Arjantin A) İlkbahar

Kanada Sonbahar

B) Yaz

Kış

C) Sonbahar

İlkbahar

D) Kış

Yaz

E) İlkbahar

Kış

A) II nolu merkez, Yengeç Dönencesi'nin kuzeyinde yer alır. B) III nolu merkezdeki çizgisel hız, IV nolu merkezdekinden fazladır.

12. Aralık, ocak ve şubat aylarında denize girip, gü-

C) I nolu merkez, Güney Kutup Dairesi üzerindedir.

neşlenmek isteyen bir turistin aşağıdaki ülkelerden hangisine gitmesi beklenmez?

D) En kuzeyde yer alan merkez II'dir.

A) Şili

B) Yeni Zelanda

E) IV nolu merkez, III nolu merkezin kuzeyindedir.

C) Arjantin

D) Fransa

E) Avustralya

9. Aşağıdaki tabloda, aynı boylam üzerinde bulunan beş farklı merkeze yılın belirli tarihlerinde öğle vakti Güneş ışınlarının düşme açıları verilmiştir. Merkezler I II III IV V

21 Haziran 67°27' 86°33' 53°27' 36°33' 26°33'

21 Mart 45° 70° 30° 60° 50°

21 Aralık 26°33' 46°33' 6°33' 83°27' 73°27'

Buna göre, Yengeç ve Oğlak dönencelerine en yakın olan merkezler sırasıyla hangileridir? A) II ve IV    

30

B) I ve V  D) I ve IV 

C) III ve II E) II ve V 

13. I. Yer yörüngesinin tam bir daire şeklinde olması II. Yerküre'nin eksen hareketini doğudan batıya doğru yapması III. Yer ekseninin, yörünge düzlemine dik uzanması IV. Yeryüzünün tamamıyla karalardan oluşması V. Yerküre'nin sadece Güneş çevresinde dönmesi Orta kuşakta yer alan bir merkezde, yıl boyunca aynı mevsimin yaşanması için yukarıdakilerden hangilerinin gerçekleşmesi gerekir? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve IV 

C) Yalnız III E) IV ve V 

Analitik Coğrafya

TES T

YERKÜRE'NİN ŞEKLİ VE HAREKETLERİ 1. Aşağıdakilerden hangisi, diğer dördünün nedeni olarak gösterilebilir?

4.

66°33’ V

A) Güneş'in doğup battığı yer ve saatin yıl içinde değişmesi

2. Aşağıdakilerden hangisi, Güneş sisteminde sert kaya yüzeyine sahip karasal gezegenlerden biri değildir? DDD_sayfa 27 2. soru

A) Dünya   

B) Venüs  D) Satürn 

0° 23°27’

Y Z T

C) Aydınlanma çemberinin yıl içinde kutup daireleri ile kutup noktaları arasında yer değiştirmesi

E) Güneş ışınlarının dik geldiği yerlerin Yengeç Dönencesinden Oğlak Dönencesine doğru yer değiştirmesi

23°27’

X

B) Yörünge düzlemi ile Ekvator düzlemi arasında 23°27' lık açı olması

D) Ekvator dışında kalan yerlerde gece ve gündüz sürelerinin yıl içinde uzayıp kısalması

7

21 Aralık'ta yukarıda gösterilen merkezlerin hangisinde, aynı gün içerisinde Güneş diğerlerinden önce doğar? A) T 

B) Y 

C) Z 

D) X 

E) V

5. Güneş ışınlarının düşme açısı büyüdükçe, gölge boyları kısalır. Güneş ışınlarının düşme açısı küçüldükçe, gölge boyları uzar.

C) Merkür E) Mars  Işın

Cisim

45°

3. Coğrafya dersinde, Kayseri’de yaşayan üç öğrenci

Gölge (cismin boyuna eşit)

temmuz ayında gittikleri yönlere göre yaşadıkları değişimleri şöyle ifade etmişlerdir; Batuhan: Ben gittiğim şehirde, yerel saat ile ortak saat arasındaki farkın arttığını,

Buna göre, 21 Mart öğle vakti güneş ışınlarının düşme açısı ve gölge boyu grafiği verilen merkez, aşağıdaki enlemlerin hangisinde yer alır?

Görkem: Ben gittiğim şehirde, Güneş’in batış anındaki gurup süresinin kısaldığını,

A) 45° Kuzey

B) 0°

C) 15° Güney

D) 40° Güney

Heval: Ben gittiğim şehirde, orman üst sınırının daha düşük olduğunu gözlemledim demişlerdir.

E) 60° Kuzey

Buna göre, bu üç öğrencinin gittikleri şehirlerin Kayseri’ye göre coğrafi yönleri, aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir? A) Kuzey, Güney, Doğu B) Batı, Kuzeybatı, Güneydoğu C) Batı, Güney, Kuzey

6. Güney Yarım Küre'de yer alan Avustralya'da, aşağıdaki ayların hangisinde gündüzlerin uzadığı söylenemez?

D) Doğu, Kuzeydoğu, Güneybatı

A) Temmuz 

E) Güney, Kuzeybatı, Doğu

 

B) Ağustos  D) Ocak 

C) Eylül

E) Kasım 

31

TEST

Yerküre'nin Şekli ve Hareketleri 7. Güneş ışınlarının gün içinde değişmesi, gölge boyu ve

7

10. 21 Aralık'ta gündüz süresi uzunlukları verilen aşa-

gölge yönlerinde değişimlere neden olur.

ğıdaki merkezlerin hangisi Kuzey Yarım Küre'de yer alır?

Buna göre, gün içindeki gölge boyları ve gölge yönleriyle ilgili;

A) 10 

B) 12 

C) 14 

D) 18 

E) 20

I. Sabah ve akşam saatlerindeki gölge boyu, öğle vaktindekine göre daha uzundur. II. Güneş doğarken gölge yönü kuzeyi gösterir. III. Güneş ışınları ne kadar büyük açıyla düşerse, gölge boyu da o kadar kısa olur.

11. Aşağıdaki tabloda aynı boylam üzerinde yer alan beş farklı merkezde, 21 Haziran'da Güneş'in doğuş batış saatleri verilmiştir.

yargılarından hangileri doğrudur? BBB_SAYFA 28 DE 7. SORU

A) Yalnız I   

B) Yalnız III  D) I ve III 

Güneş ışınları

8.

C) I ve II

Merkezler

Güneş'in Doğuşu

Güneş'in Batışı

I

07.00

17.00

E) II ve III 

II

05.00

19.00

III

04.00

20.00

Kuzey Kutup Dairesi

IV

09.00

15.00

Yengeç Dönencesi

V

06.00

18.00

Buna göre, merkezlerle ilgili yargılardan hangisi yanlıştır?

Ekvator Oğlak Dönencesi Güney Kutup Dairesi

A) II ve IV nolu merkezlerde aynı anda zıt mevsimler yaşanmaktadır.

Dünya’nın yukarıdaki konumu aldığı bir tarihte, Türkiye’de aşağıdaki durumlardan hangisi gözlenmez?

B) I nolu merkezin çizgisel hızı, II nolu merkezinkinden azdır.

CCC_sayfa 28 de 8. soru

C) V nolu merkezde yıl boyunca gece – gündüz süresi eşittir.

A) Güneş ışınlarının yıl içindeki en küçük açıyla düşmesi B) En uzun gecenin yaşanması

D) En kuzeyde yer alan merkez III, en güneyde yer alan merkez ise IV'tür.

C) Öğle vakti cisimlerin gölge yönlerinin güneyi göstermesi

E) II ve III nolu merkezler Kuzey Yarım Küre'de I ve IV nolu merkezler ise Güney Yarım Küre'de yer alır.

D) Kuzey illerinden güney illerine gidildikçe gündüz süresinin uzaması E) Yıl içinde Güneş’in en geç doğup en erken batması

12.

90° 66°33’ 1

9. Okyanus akıntılarının sapmalar göstermesi ve hal-

2

23°27’

kalar oluşturması;

3

I. Dünya'nın ekseninin 23°27' eğik olması,

0°

4

23°27’

II. Dünya yörüngesinin elips şeklinde olması, III. Dünya'nın ekseni etrafında batıdan doğuya doğru dönmesi,

5 66°33’

IV. Dünya'nın küresel şekli

90°

özelliklerinden hangilerine bağlı olarak ortaya çıkan bir sonuçtur? A) Yalnız I   

32

B) Yalnız III  D) I ve II 

C) Yalnız IV E) II ve IV 

Yukarıda gösterilen merkezlerin hangisinde, saat 12.00 de oluşan gölge yönü yıl boyunca kuzeye düşer? A) 1 

B) 2 

C) 3 

D) 4 

E) 5

Analitik Coğrafya