«

Το παρόν τεχνικό σημείωμα αποτελεί έναν οδηγό σχετικά με το μνημείο Χαμζά-Μπέη (Αλκαζάρ) και την κατασκευή του Μετρό Θεσσαλονίκης. Πιο συγκεκριμένα, περιλαμβάνει τις ενέργειες που έχουν πραγματοποιηθεί από την αρχή της κατασκευής του Μετρό Θεσσαλονίκης μέχρι σήμερα, καθώς και τις προτάσεις που αφορούν το μνημείο, αφού ολοκληρωθεί η κατασκευή του Σταθμού Βενιζέλου.

»

[εικ.1] άποψη στοάς

[εικ.2] άποψη στοάς

1

2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΟΥ ΜΝΗΜΕΙΟΥ 1.1_ΜΜΗΜΕΙΟ ΧΑΜΖΑ ΜΠΕΪ ΤΖΑΜΙ (ΑΛΚΑΖΑΡ) - ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.2_ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ 1.3_ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΜΝΗΜΕΙΟΥ 1.4_ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΦΕΡΟΝΤΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ 1.5_ΥΠΑΡΧΟΥΣΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ (ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ) ΤΟΥ ΜΝΗΜΕΙΟΥ ΜΕΧΡΙ ΤΟ 2003 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΜΕΛΕΤΕΣ & ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΕΡΕΩΣΗΣ ΤΟΥ ΜΝΗΜΕΙΟΥ ΧΑΜΖΑ ΜΠΕΗ 2.1_ΜΕΛΕΤΕΣ - ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ & ΣΤΕΡΕΩΣΗΣ ΤΟΥ ΜΝΗΜΕΙΟΥ [ΕΚΠΟΝΗΘΕΙΣΕΣ ΑΠΟ ΕΦ.Α.ΠΟ.Θ] 2.2_ΕΚΘΕΣΕΙΣ- ΜΕΛΕΤΕΣ- ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ & ΥΠΟΣΤΥΛΩΣΗΣ ΤΟΥ ΜΝΗΜΕΙΟΥ [ΕΚΠΟΝΗΘΕΙΣΕΣ ΑΠΟ Κ/Ξ ΜΕΤΡΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ] 2.3.1_ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑΣ ΜΕΤΑΞΥ Κ/Ξ ΜΕΤΡΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ & ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ, ΜΕ ΘΕΜΑ ΤΟ "ΑΛΚΑΖΑΡ" 2.3.2_ΠΑΡΑΘΕΣΗ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΩΝ ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑΣ 2.4_ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΔΙΚΗΣ ΤΡΩΤΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΣΧΕΤΙΚΗΣ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΗΤΑΣ ΓΙΑ ΚΤΙΡΙΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ 2.5_ΚΑΘΙΖΗΣΕΙΣ 2.6_ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ 2.6.1_ΠΡΟΤΑΣΗ ΑΝΤΙΣΤΗΡΙΞΗΣ ΜΝΗΜΕΙΟΥ 2.6.2_ΙΣΤΟΡΙΚΟ - ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΥ ΙΚΡΙΩΜΑΤΟΣ ΣΤΟ ΜΝΗΜΕΙΟ 2.7_ΕΙΣΑΓΩΓΗ - Η ΧΩΡΙΚΗ ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΜΕ ΤΟ ΜΝΗΜΕΙΟ 2.7.1_ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΔΥΝΑΜΕΙ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΜΝΗΜΕΙΟ ΑΠΟ ΤΗ ΔΙΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ TBMs 2.7.2_ΠΡΟΣΔΕΣΗ ΝΔ ΓΩΝΙΑΣ 2.7.3_ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΘΕΜΕΛΙΩΣΗΣ (ΤΣΙMΕΝΤΕΝΕΣΕΙΣ) 2.7.4_ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΚΑΙ ΥΦΙΣΤΑMΕΝΩΝ MΕΛΕΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΤΒΜs ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΤΟ ΜΝΗΜΕΙΟ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΑΤΩΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΤΟΥ ΜΕΤΡΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 3.1_ΕΙΣΑΓΩΓΗ- ΥΠΟΒΛΗΘΕΙΣΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ 3.2_ΜΕΛΕΤΕΣ ΠΡΟΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗ 3.3_ΕΚΚΡΕΜΟΤΗΤΕΣ ΕΡΓΑΣΙΩΝ 3.4_ΠΡΟΤΑΣΗ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

04 04 06 09 10

13 14 16 18 22 22 23 23 25 27 27 28 29 31

33 34 34 36

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΤΕΥΧΟΥΣ:

Λ.ΚΩΤΟΥΛΑΣ - Ε.ΛΙΛΗ 3

K.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΟΥ ΜΝΗΜΕΙΟΥ 1.1 ΜΜΗΜΕΙΟ ΧΑΜΖΑ ΜΠΕΪ ΤΖΑΜΙ (ΑΛΚΑΖΑΡ) - ΕΙΣΑΓΩΓΗ Πλησίον του υπό κατασκευή Σταθμού Βενιζέλου, βρίσκεται το Ιστορικό Μνημείο Χαμζά Μπέι Τζαμί (Αλκαζάρ). Eίναι από τα πρώτα τζαμιά που χτίστηκαν μετά την άλωση και από τα σημαντικότερα μνημεία της οθωμανικής αρχιτεκτονικής, με ιδιαίτερες αρχιτεκτονικές και καλλιτεχνικές αξίες. Παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον τόσο η μορφολογία και τυπολογία, όσο και η μελέτη των οικοδομικών φάσεων και η χρονολόγησή τους. Πρόκειται για ένα μνημείο που κτίστηκε το δεύτερο μισό του 15ου αιώνα (1450/1500). Τα προκτίσματα γύρω από το τζαμί και προς ΒΔ χρονολογούνται στο δεύτερο μισό του 17ου αιώνα (1600/1650) ενώ πιθανολογείται μεγάλη ανακατασκευή μετά από σεισμό ή πυρκαγιά, περί το 1625. Βέβαια στη συνέχεια και ιδιαίτερα τον προηγούμενο αιώνα υπήρξε πλήθος επεμβάσεων και προσθηκών. Έχει διαστάσεις περίπου 25m x 40m και είναι σύνθετης μορφής σε κάτοψη και τομή. Οι τοιχοδομές, οι πεσσοί, οι θόλοι και τα τόξα του δομήματος είναι από αργολιθοδομές αλλά και πλινθοδομές, με μεγάλο όγκο ισχνών κονιαμάτων, ενώ σε διάφορες θέσεις και στάθμες υπάρχουν χαλύβδινοι ελκυστήρες αλλά και ενσωματωμένες ξυλοδεσιές. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του είναι ο μεγάλος θόλος διαμέτρου περίπου 14 μέτρων και ύψους στέψης περίπου στα 18 μέτρα Σε διάφορες θέσεις κυρίως γύρω από το αίθριο του προκτίσματος υπάρχουν μαρμάρινοι κίονες, ενώ σε δύο περιοχές υπάρχουν και μικροί υπόγειοι χώροι. Στα προκτίσματα έχουν διαταχθεί και πατάρια κυρίως ξύλινα, ενώ λόγω επεμβάσεων έχουν διαταχθεί και πολλά πρόσθετα στοιχεία, κυρίως οριζόντια, από οπλισμένο σκυρόδεμα ή δομικό χάλυβα. Η θεμελίωση των διαφόρων τμημάτων του μνημείου και κυρίως του αρχικού τζαμιού, πιθανολογείται σε σημαντικό βάθος, ίσως και της τάξης των 5.0 m, ενώ μεταξύ των θεμελίων ή και κάτω από αυτά δεν αποκλείεται η ύπαρξη άλλων κτισμάτων ή κενών (πηγάδια, δεξαμενές, αγωγοί, σήραγγες κ.λπ.). Το εν λόγω μνημείο έχει ιστορία περίπου πεντέμισι αιώνων, στη διάρκεια της οποίας έχει υποστεί πλήθος επεμβάσεων, εκτεταμένες ανακατασκευές, προσθήκες, μετατροπές, αλλοιώσεις, φθορές και βλάβες. Από τα ιστορικά στοιχεία προκύπτουν σημαντικές προκληθείσες βλάβες, από πυρκαγιές, σεισμούς και άλλες τυχηματικές δράσεις. Οι φθορές και οι βλάβες είναι έντονες και εκτεταμένες – καθολικές, με πολλές διαμπερείς ρωγμές και αποκολλήσεις (εύρους ως και 150mm) που καθιστούν το μνημείο ιδιαίτερο επικίνδυνο (ετοιμόρροπο). Ως εκ τούτου, και επειδή παράλληλα δεν πάρθηκαν τα κατάλληλα μέτρα συντήρησης, το μνημείο έχει φθαρεί σε τέτοιο βαθμό που να είναι αισθητός ο κίνδυνος της θραύσης του φέροντα οργανισμού, όπως και η φθορά των διακοσμητικών στοιχείων. Χαρακτηριστικό της σύγχρονης, προβληματικής δομικής κατάστασης του Μνημείου είναι ότι κατά το σεισμό της Θεσσαλονίκης του 1978, το Μνημείο χαρακτηρίστηκε, από τις αρμόδιες Τεχνικές Υπηρεσίες ως «Κόκκινο» με την επισήμανση ότι «…δεν πρέπει να χρησιμοποιηθεί μέχρι αποκατάστασης των ζημιών…». Η σημερινή κατάσταση του μνημείου επιβάλλει άμεσες επεμβάσεις στερέωσης και αποκατάστασης για να μην συνεχίσει να φθείρεται αλλά και για την ανάδειξη των αξιών του, καθώς βρίσκεται στο κέντρο της πόλης.

1.2 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Τα Hamza Bey τζαμί βρίσκεται στη συνάντηση των οδών Εγνατίας (ΚeΙe-Μeriye Caddesί) και Βενιζέλου (Sabri Pasa), δίπλα στο Καραβάν-Σεράγι και απέναντι από το Μπεζεστένι. Είναι από τα πρώτα τζαμιά που χτίστηκαν μετά την άλωση. Από την επιγραφή και από βιβλιογραφικές αναφορές γνωρίζουμε ότι τα μνημείο αυτό ιδρύθηκε το έτος Hidjra 872 (1487-68) από τη Hafsa Hatum κόρη του Hamza Bey, στρατιωτικού διοικητή επί Μουράτ B που στα 1460 έγινε μπεηλερμπέης της περιοχής Anatolia Sivas-Tokat. Η Hafsa Hatum σ' αυτήν την χρονια χτίζει ένα συνοικιακό Mescid (τέμενος χωρίς μιναρέ). 4

Η πρώτη επιγραφή λέει: "Το τζαμί ανήκει στο Θεά. Γι' αυτό μην / επικαλείσαι κανέναν εκτός από αυτόν /Αυτο το ευλογημένο τζαμί χτίστηκε από τη Hafsa κόρη του Hamza Bey. Είθε ο / Θεός να τους ελεεί και να ευλογεί την/ ιδρύτρια. Ημερομηνία: Έτος 872" (=1477-78). Μια δεύτερη επιγραφή με χρονολογία 1620 αναφέρεται σε μεταγενέστερες εργασίες που έγιναν στο κτίριο: "Αυτό το τζαμί χτίστηκε από "Bawaab" (ήταν ο Kapuci Mehmed Bey, γιος του Seyid) Ι σαν δώρο στο Θεό που ευεργετεί αυτούς που τον αγαπούν Ι ο Abb Al-Hamid έκανε το χρονόγραμμα: / έμπα με ευλάβεια λαέ της προσευχής / έτος 1028" (= 1820). Όμως, σύμφωνα με τον Kiel, πριν από το 1592, χρονιά πού έγραψε ο Μehmed b. Omer, λόγω αύξησης τον πληθυσμού, έγιναν εργασίες διεύρυνσης. Το μνημείο ονομάστηκε Hamza Bey Cami μετά την εποχή του Mehmed b. Omer, που λεγόταν Hafsa bint i Hamza Bey Cami, ή, όπως είναι φυσικό, Hamza Bey Cami. Επίσης σύμφωνα με τον Kiel, μεταξύ του 1592 και 1620 το κτίριο καταστράφηκε από σεισμό ή πυρκαγιά και χρειάστηκε ολόκληρο ανακατασκευή. Σχετικό είναι τα σχέδιο για ένα νέο Vakifname για το τζαμί του 1620, το οποίο δημοσίευσε ο Babinger στα γερμανικά. Το πρωτότυπο φυλάσσεται στην Staatsbibliothek του Βερολίνου- και είναι έργο του Μehmed Nerkisi Efendi, γιο του Kadi Nerkes Ahmad Efendi. Από το ατέλειωτο σχέδιο του Nerkisi, μαθαίνουμε ότι αυτός που ξανάxτισε το κατεστραμμένο τζαμί ήταν ο Kapuci Mehmed Bey, γιος του Seyid Ghazi. Το τζαμί περίπου το 1977 έγινε ιδιοκτησία του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού. Στο χώρο της αυλής λειτουργούσε ο κινηματογράφος "Αλκαζάρ", ενώ οι υπόλοιποι χώροι στέγαζαν εμπορικά καταστήματα.

[εικ.3] θέση μνημείου - εισόδου Σταθμού Βενιζέλου

[εικ.4] αποτύπωση τοπόσημων που βρίσκονται σε εγγύτητα με το Αλκαζάρ 5

1.3 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΜΝΗΜΕΙΟΥ Αποτελείται από το κυρίως τζαμί, δύο ορθογώνιους χώρους που τα πλαισιώνουν στη νότια και βορινή του πλευρά και τη στοά που αναπτύσσεται στη δυτική πλευρά. Το κυρίως τέμενος είναι τετράγωνο σε κάτοψη, με διαστάσεις 14,15χ14,20 μ. και ύψος 17 μ. Καλύπτεται με ημισφαιρικό τρούλο που στηρίζεται στο οκταγωνικό τύμπανο. Η μετάβαση από τα τετράγωνο στον τρούλο γίνεται με τέσσερα μεγάλα οξυκόρυφα τόξα που στηρίζουν τα οκταγωνικό τύμπανο. Στο μέσο του ανατολικού τοίχου βρίσκεται το mihrab. Ο χώρος φωτίζεται από ανοίγματα στο οκταγωνικό τύμπανο και στην τοιχοποιία του τετραγώνου. Οι ορθογώνιοι χώροι που πλαισιώνουν το κυρίως τέμενος τέμνονται με εγκάρσια οξυκόρυφα τόξα που στηρίζονται στο κυρίως τέμενος και στους πεσσούς ή στις αντηρίδες εξωτερικά του κτιρίου, δημιουργώντας ορθογώνιους πυρήνες, στεγαζόμενοι με σκαφοειδείς θόλους. Η στοά στη δυτική πλευρά δημιουργεί τον περίβολο με μια ακανόνιστη μορφή, σύμφωνα με τον Kiel αυτή η ακανόνιστη μορφή πρέπει να οφείλεται στην ύπαρξη ενός σημαντικού κτιρίου στη βορειοανατολική γωνία. Οι δύο κύριοι δυτικοί είσοδοι: προς το τέμενος και προς τη στοά, τονίζονται με υπερυψωμένους τρουλίσκους. Αρχιτεκτονικά και διακοσμητικά στοιχεία Τα Hamza Bey τζαμί περιέχει ένα πλούσιο ρεπερτόριο αρχιτεκτονικών και διακοσμητικών στοιχείων. Τα τοξωτά παράθυρα στο πάνω επίπεδο έχουν μία τάση οξυκόρυφης μορφής, εκτός από τα ανατολικό άνοιγμα του τρούλου που είναι κυκλικός φεγγίτης. Τα παράθυρα στη κάτω στάθμη της ανατολικής όψης είναι επίσης τοξωτά, οξυκόρυφα, φέρουν μαρμάρινο ορθογώνιο πλαίσιο και προστατεύονται με μεταλλικά κιγκλιδώματα. Στη νότια και δυτική όψη στο τμήμα της στοάς παρατηρούνται τριγωνικά ανοίγματα προστατευμένα με μεταλλικά κιγκλιδώματα στο πάνω μέρος, ενώ κάτω από αυτά υπάρχουν μεγάλα ορθογώνια ανοίγματα που μετατράπηκαν σε βιτρίνες των καταστημάτων. Τα φραγμένα ανοίγματα στο κύριο τέμενος και οι παλιές φωτογραφίες μας δίνουν στοιχεία για την ταύτιση της δυτικής εισόδου του τεμένους. Η πόρτα της εισόδου πλαισιώνεται συμμετρικά από δύο μεγάλα παράθυρα. Πάνω και αντίστοιχα με αυτά υπήρξαν μια πάρτα που οδηγούσε σε έναν ξύλινο εξώστη και δύο παράθυρα που την πλαισιώνουν. Η ύπαρξη του εξώστη προς τη στοά προϋποθέτει την ύπαρξη ενός εσωτερικού εξώστη και μιας σκάλας, που πρέπει να ήταν στη βορειοδυτική γωνία ταν τεμένους, στη θέση της σημερινής μεταγενέστερης σκάλας. Το γνωστό θέμα της οθωμανικής αρχιτεκτονικής των σταλακτιτών διακοσμούν τα αρχιτεκτονικά και κατασκευαστικά στοιχεία του κτιρίου. Αυτόν τον διάκοσμο τον συναντάμε στα γωνιακά τρίγωνα μετάβασης, κάτω από τα τύμπανα του μεγάλου τρούλου και των τρουλίσκων. Ένας δακτύλιος επίσης με σταλακτίτες διατρέχει τη βάση τους, ενώ το ίδιο θέμα διακοσμεί τις γενέσεις από τα μεγάλα οξυκόρυφα τόξα που στηρίζουν το τύμπανα στην τετράγωνη αίθουσα. Οι ίδιοι σταλακτίτες διακοσμούν τις γενέσεις μερικών τόξων και άλλα τμήματα του τεμένους. Το mihrab περιέχει ένα πλούσιο διάκοσμο με ανάλογο γλυπτό μοτίβο. Τα αισθητικό ενδιαφέρον του μνημείου συμπληρώνεται και με το ζωγραφικό διάκοσμο. Μία τοιχογραφία μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας καλύπτει τον ομφαλό του μεγάλου θόλου. Συνδυασμοί διακοσμητικών μοτίβων που επαναλαμβάνονται σε κυκλικές διατάξεις αφήνουν και αποκαλύπτονται τοπογραφικά θέματα, συστάδες δέντρων, ενώ στο εξωτερικό είναι ζωγραφισμένοι στίχοι από το κοράνι. Το σύνολο αυτό διακρίνεται για την αρμονική σύνθεση και το ζεστό χρωματισμό. Ζωγραφιστά γεωμετρικά και φυτικά μοτίβα αναπτύσσονται στον δακτύλιο με σταλακτίτες της βάσης του τρούλου, ενώ φυτικά μοτίβα πλαισιώνουν τα παράθυρα του τύμπανου του τρούλου. Ο ζωγραφικός διάκοσμος - εντοπίζεται επίσης και στον τρουλίσκο της δυτικής εισόδου του τεμένους. Τα περισσότερα από τα κιονόκρανα της στοάς του περιβόλου φέρουν χαρακτηριστικά της παλαιοχριστιανικής τέχνης. Ο Tafrali, ξεκινώντας από την ομοιότητα με τα κιονόκρανα της βασιλικής του Αγίου Δημητρίου, υποθέτει ότι είναι παρμένα από κάποιο χριστιανικό ναό, πιθανώς από την εκκλησία της Θεοτόκου, που βρισκόταν 6

στην ίδια περιοχή. Ο εξωτερικός διάκοσμος είναι συγκρατημένος. Δεσπόζει η μάζα της πέτρινης τοιχοποιίας, η οποία κάπως ελαφρύνεται από τα ανοίγματα των παραθύρων και βιτρινών, από τις οριζόντιες σειρές από τούβλα ανάμεσα σε λιθοδομή στην ανατολική όψη, καθώς και από την επιμέλεια στην επεξεργασία αρχιτεκτονικών στοιχείων: τόξων, πλαισίων, κιγκλιδωμάτων κτλ. Ένα ισχυρό γείσο από δύο σειρές οδοντωτές ταινίες στέφει την απόληξη της τοιχοποιίας σε κάθε τμήμα της. Οικοδομικές φάσεις Η σημερινή κατάσταση και η χρήση του μνημείου δεν μας επιτρέπει να πραγματοποιήσουμε μια πλήρη έρευνα για έναν ακριβή και λεπτομερή προσδιορισμό των οικοδομικών φάσεων. Με βάση τη βιβλιογραφία, τις επιγραφές, τη προσεκτική παρατήρηση τον μνημείου, καθώς και τα αποτελέσματα μερικών ερευνητικών τομών, μπορούμε να καταλήξουμε σε μια πρώτη προσέγγιση των οικοδομικών φάσεων. Σύμφωνα με την πρώτη επιγραφή το 1467-68 η Hatum, κόρη του Hamza Qey, ίδρυσε το συνοικιακό Mescid (τέμενος χωρίς μιναρέ). Το αρχικό αυτο Μescid, η μεγάλη Τετράγωνη θολοσκέπαστη αίθουσα αποτελεί την πρώτη φάση του μνημείου. Είναι πολύ πιθανόν να υπήρχε στοά στη δυτική όψη, κοινό στοιχείο της οθωμανικής αρχιτεκτονικής αυτής της περιόδου. Σε μια δεύτερη φάση εκτελέσθηκαν εργασίες επέκτασης και το αρχικό Μescid μετατράπηκε σε τζαμί. Σ’ αυτή τη φάση ανήκουν αι δύο χώροι που πλαισιώνουν το κυρίως τέμενος στη νότια και βόρεία πλευρά, ενώ ένα σύστημα στοών σχημάτισε τον περίβολο μπροστά από τη δυτική όψη του κύριου χώρου. O Kiel, με βάση τα ντοκουμέντα αυτής της περιόδου, εκφράζει την άποψη πως αυτή η διεύρυνση πρέπει να έχει γίνει πριν από το 1592. Η νέα λειτουργία του τεμένους απαιτούσε και την ύπαρξη του μιναρέ. Κατά τον Kiel, η θέση του μιναρέ ήταν στη βορινή πλευρά, ενώ μια άλλη άποψη το τοποθετεί στη νοτιοδυτική πλευρά του διευρυμένου τεμένους (Βαχτσεβάνου). Μεταξύ το 1592 και 1620 το διευρυμένο τέμενος καταστράφηκε, πιθανόν από μια πυρκαγιά ή σεισμό. Το 1620, όπως μαρτυρεί η δεύτερη επιγραφή, πραγματοποιήθηκαν μεγάλες εργασίες ανακατασκευών, όμως δεν κατασκευάστηκε εξ ολοκλήρου, όπως λέει η επιγραφή, αλλά οι εργασίες πρέπει να ήταν εκτεταμένες. Ο Kiel είναι της γνώμης πως οι εργασίες του 1620 συγκεντρώθηκαν στην ανακατασκευή της ανωδομής και μερικώς της τοιχοποιίας. Οι εργασίες αυτές αποτελούν την τρίτη οικοδομική φάση του μνημείου. Απο τις μεταγενέστερες επεμβάσεις αξίζει να αναφερθεί η στέγαση του περιστύλου περίβολου με μεταλλική κατασκευή, η οποία, όπως μαρτυρούν οι παλιές φωτογραφίες, έχει γίνει πριν το 1913. Πρόσφατες επεμβάσεις Η νεότερη εμπορευματική. εκμετάλλευση του μνημείου έγινε αιτία για πολλές επεμβάσεις. Ο περίβολος με ένα μέρας της στοάς στέγαζε τον κινηματογράφο Αλκαζάρ. Οι υπόλοιποι χώροι διαμελίστηκαν σε μικρά και μεγάλα καταστήματα με πρόσθετες τοιχοποιίες και μεσοπατώματα. Ακόμη και τα υπόγεια έχουν διανοιχτεί στα θεμέλια του κτιρίου και τοιχοττοιίες γκρεμίστηκαν για τις ανάγκες των καταστημάτων. Όλα αυτά και σι βιτρίνες, οι φωτεινές ή μεταλλικές επιγραφές και τα διαφημιστικά πανό στις όψεις δεν αφήνουν περιθώρια ώστε να γίνει αντιληπτή η αρχική μορφή του κτιρίου.

[εικ.5]

[εικ.6]

[εικ.7] 7

8

1.4 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΦΕΡΟΝΤΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ Στη σημερινή μορφή του, το Αλκαζάρ αποτελείται από τέσσερις κύριους χώρους: 1. το κεντρικό τέμενος 2. τη νότια στοά 3. Τη βόρεια στοά και 4. τον δυτικό περίβολο. Όλα τα τμήματα του συγκροτήματος, παρ' όλο που αποτελούνται από διαφορετικές κατασκευαστικές φάσεις -συνδέονται στατικά μεταξύ τους. Η στατική και δυναμική λειτουργία του κάθε τμήματος επηρεάζει τις αντίστοιχες λειτουργίες των γειτνιαζόντων τμημάτων. Για την καλύτερη κατανόηση του φέροντας οργανισμού, θα εξεταστεί κάθε τμήμα ξεχωριστά αλλά και η αλληλεπίδραση των τμημάτων. Α. Κεντρικό τέμενος Το κεντρικό τέμενος (Mescid), είναι ένας σχεδόν τετράγωνος θολοσκεπής χώρος με εξωτερικές διαστάσεις 14,20x14,10m. Το πλάτος της περιμετρικής τοιχοποιίας κυμαίνεται από 1,20-1,25m. Η μετάβαση από το τετράγωνο στον τρούλο γίνεται με τέσσερα μεγάλα οξυκόρυφα τόξα που στηρίζουν το οκταγωνικό τύμπανο. Το οκταγωνικό τύμπανο έχει ύψος 3m και πάχος 1m. Η εσωτερική επιφάνεια του αποτελεί μέρος του ημισφαιρίου της επικάλυψης. Ο Θόλος που καλύπτεται με φύλλα μολύβδου έχει συνολικό πάχος 50cm. Β. Πλαϊνοί χώροι (βόρεια και νότια) Η βόρεια και νότια πλευρά του κεντρικού τεμένους πλαισιώνεται από ορθογώνιες κατασκευές - στοές. Οι δύο χώροι ακουμπάνε στην τοιχοποιία του τεμένους, ενώ από την εξωτερική πλευρά περιγράφονται από πεσσους που συνδέονται μεταξύ τους με οξυκόρυφα τόξα. Με οξυκόρυφα τόξα ιδίων διαστάσεων και μορφής συνδέονται επίσης και με την τοιχοποιία του τεμένους. Οι ορθογώνιοι χώροι που δημιουργούνται από τα τέσσερα οξυκόρυφα τόξα καλύπτονται από σκαφοειδής

θόλους. Τα δάπεδο της νότιας στοάς είναι στο ίδιο επίπεδο με αυτό του τεμένους ενώ αντίθετα στη βόρεια, υπάρχει υπόγειος χώρος όπου η στάθμη του βρίσκεται σε βάρος 1.60μ. από αυτή του τεμένους. Ο υπόγειος χώρος διαχωρίζεται με τον πάνω χώρο με πλάκα οπλισμένου σκυροδέματος, ενώ η τελική στάθμη της πλάκας είναι σε ύψος 1.40 μ. πάνω από το δάπεδο του τεμένους. Γ. Δυτικός περίβολος 0 χώρος που αναπτύσσεται στο δυτικό τμήμα του τεμένους είναι ένας μεγάλος χώρος (638 m2) με ακανόνιστη μορφή εξωτερική περιμετρική γραμμή που απέχει από το τετράγωνο. Η εξωτερική περιμετρική γραμμή περιγράφεται από πεσσούς διαφορετικών διαστάσεων ενώ στη βόρεια πλευρά του με συνεχόμενη τοιχοποιία πλάτους περίπου 1m χωρίς αντιρήδες. Η εσωτερική πλευρά της περιμετρικής στοάς του περιβόλου πλάτους περίπου 3.70μ., περιγράφεται με μονόλιθους κίονες διαμέτρου 40 εκ. και ανά 3.50μ. Οι κίονες συνδέονται μεταξύ τους και με την περιμετρική τοιχοποιία με οξυκόρυφα τόξα που στέφονται όπως και στα πλαϊνά διαμερίσματα του τεμένους με σκαφοειδής θόλους, εκτός από τα δύο κεντρικά διαμερίσματα στον άξονα ανατολή-δύση που υπερυψώνεται με ημισφαίριο θόλο (τρούλο). Ο άλλοτε αίθριος χώρος στο εσωτερικό, καλύπτεται με μεταλλική στέγη. Πάνω από κάθε κίονα έχουμε ισάριθμα μεταλλικά πλαίσια που συναντιούνται σε ένα όμοιο μικρότερο τετράγωνο που ενώνει όλα τα δικτυώματα και στη βάση το οποίου στηρίζεται η τελική ελαφρώς υπερυψωμένη στέγη.

[εικ.8] Σχηματική απεικόνιση κύριων χώρων Αλκαζάρ 9

ΣΧΟΛΙΑ-ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

ΣΧΟΛΙΑ -ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΑ ΓΙΑ ΤΑ ΔΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΜΝΗΜΕΙΟΥ • Ο μολυβδοσκέπαστος αρχικός ημισφαιρικός θόλος, έχει ύψος περίπου 17,00m. και μέση διάμετρο περίπου 12,00m. με πάχος πάνω από 0,50m., ενώ είναι από καλοχτισμένη πλινθοδομή (αποκλειστικώς), με άφθονο κονίαμα. • Το τύμπανό του είναι οκταγωνικό (σε κάτοψη), με οκτώ (8) τοξοειδή παράθυρα, από λιθοδομή (και πλινθοδομή), πάχους / ύψους περίπου 1,00m. / 3,00m., ενώ οι «μεταβάσεις» γίνονται με «τρίγωνα» και τόξα. • Η τετραγωνική βάση του Τεμένους έχει τοίχους πάχους περίπου 1,20m., από λιθοδομή (και πλινθοδομή), πιθανώς με ξυλοδεσιές καθ’ ύψος. Τέτοια (οριζόντια) διαζώματα ανιχνεύονται εξωτερικώς στη βάση του οκταγωνικού τυμπάνου αλλά και εσωτερικώς στη βάση του μεγάλου τρούλου, πίσω από την κορνίζα. • Στη Δ. όψη πάνω από την είσοδο, υπήρχε ξύλινος εξώστης στο εξωτερικό και ξύλινο πατάρι στο εσωτερικό. • Οι άλλοι, μεταγενέστεροι, χώροι, είναι από αργολιθοδομή, με άφθονο κονίαμα και «σειρές» από πλίνθους σε τυχαίες θέσεις, σε αντίθεση με την επιμελημένη κατασκευή του αρχικού Τεμένους. • Οι κεφαλές των κιόνων / οι γενέσεις των οξυκόρυφων τόξων, «συνδέονται» με συμπαγείς χαλύβδινους ελκυστήρες, ενώ το σύστημα των τόξων δημιουργεί ορθογωνικούς χώρους με εξωτερική περιμετρική τοιχοποιία (με τόξα και πεσσούς) και κάλυψη με ακανόνιστους σκαφοειδείς θόλους (με τετρακλινείς κεραμοκαλύψεις). • Όλα τα τόξα είναι οξυκόρυφα, με διατομή περίπου 0,50 x 0,70m., από πλινθοδομή (με πλίνθους ακτινωτά) με διαδοχικούς ελκυστήρες. • Οι δύο υπερυψωμένοι τρουλίσκοι πάνω από τις κύριες εισόδους, καθώς και τα γωνιακά τρίγωνα στη βάση του μεγάλου τρούλου, είναι «ξεσκέπαστοι», ενώ πιθανολογείται η παλαιότερη μολυβδοκάλυψη. • Για τη θεμελίωση των διαφόρων τμημάτων του Μνημείου υπάρχουν αμφιβολίες και αλληλοσυγκρουόμενες ή ελλιπείς πληροφορίες.

1.5 ΥΠΑΡΧΟΥΣΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ (ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ) ΤΟΥ ΜΝΗΜΕΙΟΥ Το μνημείο στη σημερινή κατάσταση παρουσιάζει σοβαρές φθορές στα φέροντα στοιχεία με αποτέλεσμα να υποστεί μια αισθητή μείωση η φέρουσα ικανότητα του μνημείου. Οι φθορές είχαν φτάσει σε τέτοιο βαθμό, που μόνο οι έντονες εργασίες υποστύλωσης που έγιναν μετά από το σεισμό το 1978, έχουν κρατήσει και έχουν σώσει το μνημείο τουλάχιστον από μια μερική καταστροφή. 1. Ρηγματώαεις Το μνημείο έχει υποστεί μια έντονη ρηγμάτωση που εμφανίζεται τόσο στην ανωδομή, όσα και στην τοιχοποιία. Οι ρηγματώσεις παρουσιάζονται στα ασθενέστερα σημεία της κατασκευής, στα κλειδιά των τόξων, στα ανοίγματα των παραθύρων, καθώς και στα τόξα που έχουν αποκοπεί οι ελκυστήρες. Οι πιο έντονες ρηγματώσεις, συνεπώς και πιο επικίνδυνες, παρουσιάζονται στο κεντρικό τέμενος και στους δύο πλαϊνούς χώρους. Στο κεντρικό τέμενος μεγάλο εύρος των ρωγμών εντοπίζεται στη ζώνη με τις μεγαλύτερες ωθήσεις του τρούλου που στη συνέχεια σβήνουν προς τον ομφαλό του θόλου. Προς τα κάτω οι ρωγμές κατευθύνονται στα κλειδιά των τόξων, τα οποία μεταφέρουν τα φορτία του τρούλου στην τετράγωνη βάση, και των τόξων των ανοιγμάτων. Η σειρά των διαδοχικών ανοιγμάτων σε ύψος ευνόησε την ανάπτυξη των ρωγμών σε μεγάλο μήκος, από την ανωδομή προς τη βάση του κτιρίου. Οι περισσότερες ρωγμές είναι διαμπερείς και αυτό έχει σαν συνέπεια τον κατακερματισμό τον τρούλου σε τμήματα σφαιρικής επιφάνειας, ώστε να μη διατηρεί την αρχική δομή το κελύφους. Οι ορθογώνιοι χώροι που πλαισιώνουν τον αρχικό από τη βορινή και νότια πλευρά του έχουν αποκολληθεί από αυτόν στη θέση της σύνδεσης των τμημάτων των δύο φάσεων. Τα εγκάρσια τόξα φαίνονται να εισχωρούν στη τοιχοποιία τον αρχικού πυρήνα, ενώ από την εξωτερική πλευρά στηρίζονται στους πεσσούς, οι οποίοι ενισχύονται με αντηρίδες. Επίσης η ανωδομή, οι σκαφοειδείς θόλοι, δεν είναι δεμένοι με τα εγκάρσια τόξα, πάνω στα οποία στηρίζονται, αλλά απλώς εφάπτονται με αυτά με κονίαμα. Ο τρόπος κατασκευής του στατικού συστήματος και η αποκοπή των ελκυστήρων, έχουν σχηματίσει (προκαλέσει) τη ροή των ρηγματώσεων σε αυτά τα τμήματα. Μια διαμπερής κατ συνεχόμενη ρωγμή εμφανίζεται στα κλειδιά των εγκάρσιων τόξων και των σκαφοειδών βόλων, η οποία φαίνεται πως έχει κόψει στα δύο τον κατά μήκος άξονα όλης της ανωδομής. Τα εσωτερικά τμήματα, λόγω αποκόλλησης των πλαϊνών χώρων απότον κεντρικό αρχικό χώρο, έχουν υποστεί μεγαλύτερες ρηγματώσεις. Οι ρωγμές περνάνε στα σημεία επαφής διαφόρων στοιχείων, δηλαδή στα σημεία όπου υπάρχει δομική ασυνέχεια, όπως στις γενέσεις των σκαφοειδών θόλων, στα εσωρράχια των τόξων, στη στήριξη στον αρχικό χώρο, στις γραμμές των άκρων των σκαφοειδών θόλων κτλ. Αντιθέτως, στα εξωτερικά τμήματα οι πεσσοί και οι αντηρίδες έχουν διατηρήσει σε συνοχή την κατασκευή. Μολοταύτα, οι ισχυρές ωθήσεις των τόξων και η έλλειψη των ελκυοτήρων έχουν προκαλέσει 10

ρηγματώσεις και στους πεσσούς, όπως παρατηρούμε στο βορειοανατολικό πεσσό του βορινού χώρου και στον μεσαίο πεσσό του νοτίου χώρου. Η δυτική στοά τον τεμένους δεν εμφανίζει ουσιαστικές ρηγματώσεις. Οι διατηρημένοι ελκυστήρες βοήθησαν α’ αυτό. Επίσης οι στοές του περιβόλου δεν παρουσιάζουν σημαντικές φθορές από ρηγματώσεις. Ενώ στη δυτική και νότια στοά δεν παρατηρούμε ρηγματώσεις, στη βορινή στοά ρηγματώθηκε η περιοχή που αντιστοιχεί στην τεθλασμένη τοιχοποιία και στα σημεία που έχουν κοπεί οι ελκυστήρες. Η παρακολούθηση των ρωγμών στο Αλκαζάρ έγινε τμηματικά στα διαστήματα 31-5-84 έως 5-6-90, στη συνέχεια από Μάιο 1994 έως Ιούνιο 1995 και. τέλος από 5-6-2003 έως 3-9-2003. Οι μετρήσεις στα παραπάνω διαστήματα έγιναν αντίστοιχα από ταν Μαγούλα Θωμά Μηχανικό Μνημείων, Μαυρικάκη Σπυρίδωνα Πολιτικό Μηχανικό. Ως όργανο μετρήσεων χρησιμοποιήθηκε το Ηuggenberger της Τeηsο Ελβετικής κατασκευής ακριβείας 2 μm και εύρους 5 mm. Οι μετρήσεις έγιναν σε δύο θέσεις του οργάνου και η αναγωγή του μέσου όρου με μέτρηση σε ράβδο invar όπως φαίνεται σε φωτογραφία. Οι μετρήσεις καταχωρήθηκαν σε έντυπα και συντάχθηκαν διαγράμματα μεταβολών με βάση τις ανοιγμένες μετρήσεις. 2. Αποκλίσεις - Στο βορειοανατολικό τμήμα είναι φανερή μια απόκλιση των πεσσών από την κατακόρυφο, η οποία κυμαίνεται 5,7-14,4 εκ. - Οι ελκυστήρες της βορινής και νότιας στοάς έχουν μια απόκλιση προς τους εξωτερικούς τοίχους που φτάνει μέχρι 10 εκ. 3. Υγρασία Το εντονότερο πρόβλημα στο μνημείο είναι το πρόβλημα της υγρασίας, που οφείλεται στα νερά της βροχής και που προκαλείται από την μη συντηρημένη στέγη. Τα όμβρια ύδατα από τα σπασμένα κεραμίδια, από ακάλυπτους καπναγωγούς ή οπαία, από ρηγματωμένες επιφάνειες και απο τα ανοικτά αφύλακτα παράθυρα τον τυμπάνου του τρούλου του κυρίως τεμένους, εισέρχονται οτο εσωτερικά του μνημείου, προκαλώντας διαβρώσεις των επιχρισμάτων των τοιχοποιιών. Το πρόβλημα εντείνεται διότι δεν υπάρχουν ή είναι σχεδόν κατεστραμμένες οι υδρορροές. Γενικά, πιο έντονη υγρασία εμφανίζεται στο βόρειο και στο νότιο τμήμα τον κυρίως τεμένους, τους τρουλλίσκους που είναι ακάλυπτοι και στους σκαφοειδείς θόλους της βόρειας και δυτικής στοάς του περιβόλου. Στα χαμηλά τμήματα των τοιχοποιιών της ανατολικής όψης, παρατηρείται υγρή ζώνη που οφείλεται σε υγρασία εδάφους. Το ύψος της ζώνης αυτής αυξάνει, διότι δίπλα στις τοιχοποιίες υπάρχουν θάμνοι και μικρός κήπος που συγκρατεί το νερό.

[εικ.9] Ρηγματώσεις

[εικ.10] Ρηγματώσεις

[εικ.11] Ρηγματώσεις 11

[εικ.12] Τομή Μνημείου - Παθολογία - Ρηγματώσεις

[εικ.13] Όψη Μνημείου - Παθολογία - Ρηγματώσεις 12

4. Λοιπές φθορές Σπασμένες τοιχοποιίες και τοιχοποιίες που έχασαν τη συνοχή τους, συναντάμε κυρίως σε θέσεις που παρατηρείται η πιο έντονη ρηγμάτωση στις τοιχοποιίες και στην ανωδομή. Επίσης σπασμένα γείσα εντοπίζονται στη βάση του κεντρικού τρούλου και των τρουλίσκων των δυτικών εισόδων. Ο μεγαλύτερος αριθμός των ελκυστήρων που συνδέουν τα τόξα μεταξύ τους και με τους περιμετρικούς τοίχους, διατηρείται. Τοπικά όμως αφαιρέθηκαν από τους χρήστες των χώρων του μνημείου, χωρίς να υπολογιστεί το πρόβλημα που θα αντιμετώπιζε ο στατικός φορέας του μνημείου.

K.2 ΜΕΛΕΤΕΣ & ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΕΡΕΩΣΗΣ ΤΟΥ ΜΝΗΜΕΙΟΥ ΧΑΜΖΑ ΜΠΕΗ 2.1 ΜΕΛΕΤΕΣ - ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ & ΣΤΕΡΕΩΣΗΣ ΤΟΥ ΜΝΗΜΕΙΟΥ [ΕΚΠΟΝΗΘΕΙΣΕΣ ΑΠΟ ΕΦ.Α.ΠΟ.Θ] Αρχικά να αναφερθεί ότι επεμβάσεις έγιναν και μετά τον ισχυρό σεισμό του 1978. Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, οι κυριότερες από αυτές είναι : - Η περίδεση του μεγάλου τρούλου, εξωτερικώς στο οκταγωνικό τύμπανο, με σύστημα οκτώ (8) τενόντων καθ’ ύψος, που έχουν ήδη αντικατασταθεί. - Η περίδεση και συρραφή ορισμένων αντηρίδων (των δύο (2) προς την οδό Εγνατίας), με κολλάρα από δομικόν χάλυβα, καθ’ ύψος. - Πιθανώς η περίδεση κιόνων. - Η διάταξη πολλαπλών σιδηροδοκών (δίκην πρεκιών), σε μεγάλα ανοίγματα (στα καταστήματα) - Η διάταξη ικριώματος στην ΝΑ. πλευρά του Τεμένους, για λόγους αυτοψίας, εργασίας αλλά και στοιχειώδους αντιστήριξης. Μελέτες & Έρευνες (μέχρι το 2009) Οι μελέτες και έρευνες που έχουν εκπονηθεί τα τελευταία έτη είναι οι ακόλουθες: • Σειρά τευχών και σχεδίων μελέτης της 9ης ΕΒΑ/ΥΠΠΟ για την αποκατάσταση και στερέωση του Μνημείου HAMZA BEY Τζαμί – Αλκαζάρ: • Αποκατάσταση και Στερέωση του Μνημείου ΧΑΜΖΑ ΜΠΕΗ ΤΖΑΜΙ – ΑΛΚΑΖΑΡ, Τεχνική Έκθεση, Π. Θώμος, Θεσ/νίκη, 2003 • Αποκατάσταση και Στερέωση του Μνημείου ΧΑΜΖΑ ΜΠΕΗ ΤΖΑΜΙ – ΑΛΚΑΖΑΡ, Στατικοί Υπολογισμοί, Λ. Παππάς, Θεσ/νίκη, 2003 • Αποκατάσταση και Στερέωση του Μνημείου ΧΑΜΖΑ ΜΠΕΗ ΤΖΑΜΙ – ΑΛΚΑΖΑΡ, Τεύχος Παρακολούθησης Ρωγμών, Λ. Παππάς, Θεσ/νίκη, 2003 • Σειρά πενήντα (50) Σχεδίων (αρχιτεκτονικών), χωρίς πινακίδες και ημερομηνία, με αποτύπωση (5), επεμβάσεις (13), παθολογία (11), ρηγματώσεις (12) και πρόταση (9). Εργασίες που εκτελέστηκαν (μέχρι το 2009) Από την 9η ΕΒΑ/ΥΠΠΟ έχουν υλοποιηθεί πολλές επεμβάσεις αποκατάστασης του Μνημείου, όπως περιγράφονται σε σχετικά έγγραφα, κυρίως μορφολογικές αλλά και στερεωτικές ή προστατευτικές για την ανωδομή του. Αναλυτικότερα, παρατίθενται οι προκαταρκτικές και άμεσες στερεωτικές εργασίες στο μνημείο Ηamza Bey (Αλκαζάρ) , μέχρι και τον Οκτώβριο του 2008, κατά τα σχετικά έγγραφα της ΕΒΑ/ΥΠΠΟ και τις σχετικές αναφορές των Επιβλεπόντων Μηχανικών: 1. Στον τρούλο του Τεμένους • Στο οκταγωνικό τύμπανο, σφραγίσθηκαν εξωτερικώς οι ρωγμές και εγκιβωτίστηκαν σωληνίσκοι για την εισπίεση ενεμάτων • Στο οκταγωνικό τύμπανο, με περίμετρο περίπου 48,00m., αντικαταστάθηκε πλήρως το σύστημα περίδεσης. • Σχετικά, υπήρχε πρόβλεψη για την διάταξη τριών (3) τριάδων τενόντων,

•

ενώ τελικώς υλοποιήθηκε σύστημα τεσσάρων (4) διδύμων τενόντων, δηλ. ανοξείδωτων συρματόσχοινων, με ενδιάμεσες αρμοκλείδες και χαλύβδινα στοιχεία εκτροπής στις ακμές (εκτέλεση από Κ/Ξ Μετρό Θεσσαλονίκης). Ολοκληρώθηκε η διάταξη βαριάς και ισχυρής υποστύλωσης (μέσω βιομηχανοποιημένων ικριωμάτων) του θόλου του Τεμένους (μελέτη - εκτέλεση από Κ/Ξ Μετρό Θεσσαλονίκης)

2. Στο αίθριο και στους γύρω χώρους • Καθαιρέθηκαν όλες (σχεδόν) οι σύγχρονες ελαφρές κατασκευές των διαφόρων καταστημάτων, τα εσωτερικά πατάρια και οι κλίμακες, οι εσωτερικοί διαχωριστικοί τοίχοι, τα προσκτίσματα κ.λπ. • Καθαιρέθηκε το παλαιότερο στέγαστρο της αυλής (με κεραμοσκεπή), που στηριζόταν στις τοιχοποιίες πάνω από τα κιονόκρανα. Ο Βασίλης Ξάνθος, Πολιτικός Μηχανικός της 9ης ΕΒΑ, αναφέρει σχετικά: «Η βαριά αυτή κατασκευή (22m2) πακτωνόταν στις τοιχοποιίες του αιθρίου, πάνω από τα κιονόκρανα των κιόνων του αιθρίου. Η ξένη προς το μνημείο κατασκευή μεταβίβαζε τα ισχυρά φορτία της στα κιονόκρανα και τους κίονες και συνέβαλε σημαντικά στις παρατηρούμενες κατακόρυφες ρηγματώσεις των κιόνων.» • Καθαιρέθηκαν οι οροφές των υπόγειων χώρων του Αλκαζάρ (πλάκες ΟΣ πάχους 8-10cm και δοκοί), τόσο του BAR όσο και της οθόνης, ενώ τα σκάμματα θα επιχωθούν / συμπυκνωθούν. O B.Ξάνθος παραθέτει στην αναφορά του: «... Η απομάκρυνση των νεώτερων, αυθαίρετων και μη συμβατών με το μνημείο κατασκευών, περιλαμβάνεται στις βασικές αρχές των στερεωτικών, αναστηλωτικών εργασιών σε μνημεία. Το διαφορετικό μέτρο ελαστικότητας και η συμπεριφορά σε σεισμό των εξ οπλισμένου σκυροδέματος κατασκευών, με αντίστοιχα των λίθινων τοιχοποιιών του μνημείου, συνιστούν σημαντικό λόγο και επιβάλλουν την απομάκρυνση τους. Ενδεικτική η οριζόντια ρωγμή σε όλη τη διάμετρο κίονα, πλησίον της κεντρικής δυτικής εισόδου όπου εφάπτονταν. Την ρωγμή προκάλεσε η πλάκα οπλισμένου σκυροδέματος του υπερυψωμένου bar του κινηματογράφου...» • Σφραγίσθηκαν οι ρωγμές των θολίσκων / τρουλίσκων και των τόξων, ενώ εγκιβωτίσθηκαν σωληνίσκοι για την εισπίεση ενεμάτων. • Στους μονολιθικούς μαρμάρινους κίονες, αντικαταστάθηκαν οι παλαιότεροι δακτύλιοι περίδεσης (από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα και ίσως μετά τον σεισμό του 1978) και διατάχθηκαν νέοι. • Σχετικώς, οι μισοί περίπου κίονες (11 στους 23) παρουσιάζουν προβλήματα (έως έντονα) και έτσι διατάχθηκαν περίπου τριάντα (30) δακτύλιοι (από δύο (2) ημικυκλικά τμήματα) από ανοξείδωτον δομικόν χάλυβα, δηλ διατάχθηκαν 2-3 δακτύλιοι ανά κίονα, αναλόγως των ρηγματώσεων (εκτέλεση από Κ/Ξ Μετρό Θεσσαλονίκης). • Στις κεφαλές των κιόνων / στις γενέσεις των οξυκόρυφων τόξων, σε συνολικά περίπου δώδεκα (12) θέσεις, αποκαταστάθηκαν οι κομμένοι ελκυστήρες προς διασφάλιση της «ακεραιότητας» των στοών και τοξοστοιχιών. • Σχετικώς, διατάχθηκαν συμπαγείς τετραγωνικές ράβδοι δομικού χάλυβα, διατομής περίπου 60 x 60 mm και μήκους περίπου 3,00-4,50 m., με επιτόπου ηλεκτροσυγκολλήσεις προς τα παλιότερα εγκιβωτισμένα και πακτωμένα (;) άκρα, μετά από διαμορφώσεις (λοξοτομές) (εκτέλεση από Κ/Ξ Μετρό Θεσσαλονίκης). • Προσφάτως, εκτελούνται εργασίες ανάκτησης περιμετρικών αργολιθοδομών που είχαν καθαιρεθεί κατά την μακρόχρονη χρήση των καταστημάτων, ενώ • Εκτελέστηκε η αφαίρεση της επίχωσης της πλατείας του κινηματογράφου (και των στοών), σε πάχος 0,30-0,60 m, και αποκαλύφθηκε το αρχικό δάπεδο του αιθρίου. • Τέλος, μια σειρά εργασιών που δεν αναφέρεται στα υπόψη έγγραφα αλλά έχει μάλλον υλοποιηθεί, είναι και οι επισκευές (;) των καλύψεων όλων των χώρων (πλην του μεγάλου τρούλου), κυρίως από κεραμοσκεπές. Σε κίτρινο πλαίσιο οι εργασίες που εκτελέστηκαν από την Κ/Ξ Μετρό Θεσσαλονίκης, αλλά παρατίθενται και εδώ για την ορθότερη καταγραφή της ροής των εργασιών. 13

2.2 ΕΚΘΕΣΕΙΣ- ΜΕΛΕΤΕΣ- ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ & ΥΠΟΣΤΥΛΩΣΗΣ ΤΟΥ ΜΝΗΜΕΙΟΥ [ΕΚΠΟΝΗΘΕΙΣΕΣ ΑΠΟ Κ/Ξ ΜΕΤΡΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ] Εκθέσεις / Μελέτες Κοινοπραξίας Μετρό Θεσσαλονίκης στο πλαίσιο του Έργου Μετρό Θεσσαλονίκης: Ι. ΙΙ. III. IV. V. VI.

• • • • • •

Συνοπτική Τεχνική Έκθεση Άμεσων Μέτρων για την Υποστύλωση και Εξασφάλιση Στοιχειώδους Βαθμού Ακεραιότητας του Μνημείου, 04.12.07, ΟΜΕΤΕ Α.Ε. ΜΝΗΜΕΙΟ ΧΑΜΖΑ ΜΠΕΗ – Πρόταση Άμεσων Μέτρων Υποστύλωσης για την Εξασφάλιση Στοιχειώδους Βαθμού Ακεραιότητας του Μνημείου, 27.02.08, ΟΜΕΤΕ Α.Ε. (Σχέδια και τεύχος 1S03CW406F001) ΜΝΗΜΕΙΟ ΧΑΜΖΑ ΜΠΕΗ – Μελέτη Βελτίωσης / Ενίσχυσης της Θεμελίωσης και του Υπεδάφους 12.02.09, ΟΜΕΤΕ Α.Ε. (Σχέδια και τεύχη 1S03CW401R901Β, 1S03CW401F901Β) ΜΝΗΜΕΙΟ ΧΑΜΖΑ ΜΠΕΗ – Μελέτη Βελτίωσης / Ενίσχυσης της Θεμελίωσης και του Υπεδάφους – Τσιμεντενέσεις Βελτίωσης στη ΝΑ Γωνία του Μνημείου, 30.03.09, ΟΜΕΤΕ Α.Ε. (Σχέδια και Τεύχος 1S03CW401R911Α) V. ΜΝΗΜΕΙΟ ΧΑΜΖΑ ΜΠΕΗ - Επείγουσα Πρόσδεση της Ν. Γωνίας, Μ.Π.Χρονόπουλος 08.02.2009 VI. ΣΤΑΘΜΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ - ΕΚΘΕΣΗ ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ – ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ, 03-07-07, ΟΜΕΤΕ ΕΔΑΦΟΣΤΑΤΙΚΗ ΕΠΕ (Σχέδια και τεύχος 1S03CW180R902Β). Κοινοπραξία Μετρό Θεσσαλονίκης, Υπηρεσία ΓΔ Παρακολούθησης, «Μελέτη Εφαρμογής Δομητικής Παρακολούθησης Σταθμού Βενιζέλου» Γεωφυσική Έρευνα Αλκαζάρ (Γρ. Τσόκας), 11ος 2007, ΑΠΘ/Τμ. Γεωλογίας / Τομ. Γεωφυσικής / Εργ. Εφαρμοσμένης Γεωφυσικής. Διερεύνηση του Βάθους Θεμελίωσης του Μνημείου (αποτελέσματα ανασκαφικών τομών 1-15) Συμπληρωματική Γεωτεχνική Έρευνα (Σ.Γ.Ε.) στην περιοχή του Σταθμού Βενιζέλου Τεχνική Έκθεση, Β. Ζιώγας, Πολ. Μηχ., 05.09.06 Τεχνική Έκθεση για το Δημαρχείο Θεσ/νίκης, Κ. Μακέδος, 21.01.08, CONCEPT

Εργασίες που εκτελέστηκαν: Σε ότι αφορά τις μελέτες που εκπόνησε η Κ/Ξ η Ι, η ΙΙ και η V που αφορούσαν την υποστύλωση και την πρόσδεση για την εξασφάλιση της ακεραιότητας του Μνημείου εφαρμόστηκαν πλήρως μετά την έγκρισή τους. Πλήρως έχει εκτελεστεί και η μελέτη IV, η οποία αφορούσε στην ενίσχυση του εδάφους θεμελίωσης της κρίσιμης ΝΑ γωνίας στην οποία εκδηλώνονταν συνεχείς καθιζήσεις. Επισημαίνεται δε ότι η μελέτη IV είναι απόσπασμα της μελέτης III και εκτελέστηκε ξεχωριστά λόγω της κρισιμότητας στο συγκεκριμένο τμήμα του Μνημείου. Αναφορικά με τη μελέτη III, αυτή στο σύνολό της αφορούσε την μελέτη πλήρους αποκατάστασης της θεμελίωσης του Μνημείου για την Αναβάθμισή του σε Μουσείο. Αναλυτικά η μελέτη III περιελάμβανε τα εξής: • Εκτίμηση της φέρουσας ικανότητας θεμελίωσης του Μνημείου • Μέτρα ενίσχυσης του υπεδάφους με τσιμεντενέσεις στη ΝΑ, Α και ΒΑ πλευρά του. Στόχος των τσιμεντενέσεων ήταν η άμεση ανάσχεση των συνεχιζόμενων καθιζήσεων σε αυτή την κρίσιμη περιοχή του Μνημείου. • Θεμελίωση του Μνημείου επί μικροπασσάλων για την μελλοντική αναβάθμισή του σε Μουσείο. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, η εκτέλεση τσιμεντενέσεων τελικά περιορίστηκε στο προβληματικό τμήμα της ΝΑ γωνίας βάσει της μελέτης IV και όπως αποδεικνύεται εκ των μετρήσεων ο στόχος ανάσχεσης των καθιζήσεων επιτεύχθηκε. 14

[εικ.14] Άποψη του Μνημείου από το εργοτάξιο [Σταθμός Βενιζέλου]

15

2.3.1 ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑΣ ΜΕΤΑΞΥ Κ/Ξ ΜΕΤΡΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ & ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ, ΜΕ ΘΕΜΑ ΤΟ "ΑΛΚΑΖΑΡ"

16

17

Προδιαγραφές Μελετών & Επιδόσεων Έργων Πολιτικού Μηχανικού : Παράγραφοι: ¶1.4.6 | ¶ 2.7.2 | ¶ 2.7.4.1 | ¶ 2.7.4.2 | ¶ 2.7.5.8 | ¶ 2.7.7.3 | ¶ 2.7.7.4 | ¶ 2.7.8 | ¶ 2.8.3 | ¶ 13.2.1 | ¶ 13.2.4.2 | ¶ 13.2.4.3 Συγγραφή Υποχρεώσεων : Παράγραφοι: ¶1.2.11 | ¶1.2.12 | ¶1.2.17 | ¶17.3.1 | ¶18.3.2.2 | ¶18.3.3 | άρθρο 44 Τεχνική Περιγραφή : Παράγραφοι: ¶2.4 | άρθρο 3Α | ¶4.1.9 | ¶4.2.3

2.3.2 ΠΑΡΑΘΕΣΗ ΚΥΡΙΟΤΕΡΩΝ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΩΝ ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑΣ 30-06-2007 Από ΥΠΠΟ προς Αττικό Μετρό

22-10-2008 Από Αττικό Μετρό προς Κ/ξία Μετρό Θεσσαλονίκης

« [...] στο πλαίσιο του μνημονίου συνεργασίας με την Αττικό Μετρό θα πρέπει να ληφθεί μέριμνα για την εκπόνηση στατικής και αρχιτεκτονικής μελέτης αποκατάστασης του κτηρίου και στη συνέχεια για τη διαμόρφωση του σε Μουσείο ευρημάτων. »

«… γενικότερα να συμμορφωθείτε με τα συμβατικά προβλεπόμενα του Άρθρο 2.7.7.3 των Προδιαγραφών Μελετών και Επιδόσεων Έργων Π/Μ, όπως αναλυτικά σας επισημάνθηκε [...] προκειμένου να εξασφαλιστεί τόσο η θεμελίωση όσο και η συνολική στατική επάρκεια του εν θέματι μνημείου. »

27-07-2007 Από Κ/ξία Μετρό Θεσσαλονίκης προς Αττικό Μετρό « Η Κοινοπραξία μας ανέφερε [...] ότι το μνημείο είναι σχεδόν ετοιμόρροπο, όπως άλλωστε απεφάνθη η ασφαλιστική Εταιρεία η οποία ασφάλισε το έργο μετά από διερεύνηση που προηγήθηκε της υπογραφής της σύμβασης, και για το λόγο αυτό δε το περιέλαβε στο αντικείμενο ασφάλισης, αφού σύμφωνα με την ασφαλιστική πρακτική δεν ασφαλίζονται αναμενόμενες (προβλεπόμενες) ζημίες. Έτσι, προκειμένου να διαφυλαχθεί, όπως υπαγορεύεται από το Άρθρο 4.2.3 της Τεχνικής Περιγραφής, θα πρέπει πρώτα να αποκατασταθεί από πλευράς στατικής επάρκειας δηλαδή να γίνει κτίριο με στατική ευστάθεια που επιβάλλει ο ΓΟΚ θέμα το οποίο δεν αποτελεί υποχρέωση του Ανάδοχου σύμφωνα με τα συμβατικά προβλεπόμενα και τους ισχύοντες νόμους που προβλέπουν σαφώς και υποχρεωτικά για τους ιδιοκτήτες ετοιμόρροπων κτιρίων καθώς και κτιρίων που έχουν ανάγκη ενίσχυσης σύμφωνα με τον ισχύοντα ΓΟΚ, την άμεση αποκατάσταση της στατικής τους επάρκειας. » 18

18-11-2008 Από Αττικό Μετρό προς Κ/ξία Μετρό Θεσσαλονίκης « […] Τέλος σας υπενθυμίζουμε ότι η πλήρης αποκατάσταση της στατικής επάρκειας του εν λόγω μνημείου καθώς και η ανάδειξη του σε Μουσείο θα γίνει, όπως άλλωστε έχει ήδη εξαγγελθεί, με δαπάνες του ΥΠΕΧΩΔΕ.»

02-12-2008 Από Αττικό Μετρό προς Κ/ξία Μετρό Θεσσαλονίκης « [...] καλείσθε να υποβάλλετε το συντομότερο δυνατόν μελέτη για τη στατική επάρκεια του Μνημείου βάση της οποίας θα προσδιορισθούν και εν συνεχεία θα εφαρμοσθούν όλα τα αναγκαία μέτρα προστασίας του, καθ΄όλη τη διάρκεια κατασκευής του έργου. »

18-03-2009 Από Κ/ξία Μετρό Θεσσαλονίκης προς Αττικό Μετρό « [...] αν η ΑΜ είχε σκοπό να προβεί σε πλήρη αποκατάσταση του κτιρίου δια της εργολαβίας θα έπρεπε να την προσδιορίσει και να την μνημονεύσει ευθαρσώς και να είχε προβλέψει και την ύπαρξη σχετικής δαπάνης (περίπου 10.000.000 €) στον υπηρεσιακό προϋπολογισμό του έργου δεδομένου ότι ένα τέτοιο οικονομικό μέγεθος δε θα μπορούσε να θεωρηθεί αυτόματα ανηγμένο στο ΚΑΤ. Εξ’άλλου η εκτίμηση της πραγματικής δαπάνης αποκατάστασης του κτιρίου δε θα ήταν δυνατή από τον οποιονδήποτε υποψήφιο Ανάδοχο διότι θα αποτελούσε αναληθές να ισχυρισθεί κανείς ότι θα μπορούσε να κάνει τη σχετική εκτεταμένη διερεύνηση με βαθειές τομές, πληθώρα μετρήσεων κλπ κατά το στάδιο σύνταξης της οικονομοτεχνικής προσφοράς του για την ανάληψη του έργου, πράγματα που προϋπέθεταν προφανώς μεταξύ άλλων και την κατάληψη του αντίστοιχου εργοταξιακού χώρου. Ήδη εκδηλώθηκε η πρόθεση της πολιτείας να χρησιμοποιηθεί το κτίριο σα μουσείο μετά την περαίωση του έργου του Μετρό και προφανώς θα ήταν απαράδεκτο να αποδοθεί σε χρήση ένα ετοιμόρροπο κτίσμα με δαπάνες του Αναδόχου με παραπειστικό τρόπο και με αυθαίρετη ερμηνεία της συμβάσεως, συνθήκες που προσκρούουν και στις διατάξεις του Αστικού Κώδικα. [...] »

01-07-2009 Από Κ/ξία Μετρό Θεσσαλονίκης προς Αττικό Μετρό « [...] Η συμβατικής μας υποχρέωση εξαντλείται στη λήψη των απαραίτητων μέτρων για την προστασία του μνημείου από τις επιπτώσεις σε αυτό από την εκτέλεση των εργασιών της εργολαβίας μας. Ουδεμία συμβατική υποχρέωση έχουμε για την αποκατάσταση της συνολικής στατικής του επάρκειας εν όψει της μετατροπής του σε Μουσείο. Μέχρι σήμερα εγκρίθηκαν και εκτελέσθηκαν σειρά εργασιών στο χώρο του Μνημείου, αφ’ενός μεν στο πλαίσιο των συμβατικών μας υποχρεώσεων αφετέρου δε σε υπερσυμβατικές εργασίες, ως μέρος της συνολικής αποκατάστασης του Μνημείου, για τις οποίες ήδη σας έχουμε γνωρίσει ότι τις εκτελούμε αναγκαστικά λόγω της κατάστασης του Μνημείου προς αποφυγεί προφανούς κινδύνου και ότι αναμένουμε την ένταξη τους σε σχετικό Α.Π.Ε ή την υπογραφή σχτικής Συμπληρωματικής Σύμβασης. »

28-07-2009 Από Αττικό Μετρό προς Κ/ξία Μετρό Θεσσαλονίκης «Η λήψη προληπτικών μέτρων προστασίας του Μνημείου στα οποία αναφερόμαστε σε όλες τις μέχρι σήμερα σχετικές με το θέμα επιστολές μας αφορούν στην προστασία του Μνημείου Χαμζά Μπέη από τις επιδράσεις των εργασιών των Έργων του Μετρό Θεσσαλονίκης και όχι στην οριστική αποκατάσταση του μνημείου και την μετατροπή του σε μουσείου. Άλλωστε ουδέποτε σας ζητήθηκε να εκτελέσετε εργασίες οριστικής αποκατάστασης παρά μόνο να εκπληρώσετε την συμβατική σας υποχρέωση για την προστασία του μνημείου, όπως ορίζεται ρητά στα συμβατικά τεύχη και σας έχει επισημανθεί επανειλημμένως στις σχετικές επιστολές μας. [...] » 19

ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΜΝΗΜΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗ ΑΣΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΥΠΕΡ ΤΡΙΤΩΝ

ΟΧΙ ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΜΝΗΜΕΙΟΥ

20

ΧΡΗΜΑΤΟ∆ΟΤΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΠΟΥ ΕΚΤΕΛΕΣΤΗΚΑΝ ΣΤΟ ΜΝΗΜΕΙΟ Η ΚΟΙΝΟΠΡΑΞΙΑ ΜΕΤΡΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΛΑΒΕΙ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗ ΓΙΑ ΚΑΜΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΠΟΥ ΕΧΕΙ ΕΚΤΕΛΕΣΕΙ.

21

2.4 ΜΕΛΈΤΗ ΕΙΔΙΚΉΣ ΤΡΩΤΌΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΣΧΕΤΙΚΉΣ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΌΤΗΤΑΣ ΓΙΑ ΚΤΙΡΙΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΈΣ Σύμφωνα με το άρθρο 2.7.7.4 των Προδιαγραφών Μελετών και Επιδόσεων Έργων Πολιτικού Μηχανικού, η ανάλυση επικινδυνότητας επιπέδου III πpαγματοnοιείται σε ένα κτίριο με σκοπό τον καθορισμό της αναμενόμενης σχετικής επικινδυνότητας (ΧΑΜΗΛΗ, ΜΕΣΑΙΑ ή ΥΨΗΛΗ). Στην περίπτωση που το κτίριο χαρακτηρίζεται ως ΧΑΜΗΛΗΣ ή ΜΕΣΑΙΑΣ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΗΤΑΣ, «δεv απαιτείται περαιτέρω εξέταση ή αξιολόγηση», στην περίπτωση όμως που ένα κτίριο χαρακτηρίζεται ως ΥΨΗΛΗΣ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΗΤΑΣ, «ορίζονται επιπρόσθετα προστατευτικά μέτρα». Tα προστατευτικά αυτά μέτρα μελετούνται σε συμφωνία με το άρθρο 2.7.8 των Προδιαγραφών Μελετών και Επιδόσεων Έργων Πολιτικού Μηχανικού. Όπως διατυπώνεται στις υποβληθείσες αναλύσεις επικινδυνότητας επιπέδου Ι και II, το Χαμζά Μπέη χαρακτηρίζεται ως κτiριο ΥΨΗΛΗΣ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΗΤΑΣ, λόγω της κακής στατικής του ακεραιότητας. Επιπροσθέτως, λόγω της απουσίας ιστορικών πληροφοριών σχετικά με την κατασκευή, τη στατική ακεραιότητα και των προηγούμενων καθιζήσεων καθώς και των εργασιών που πραγματοποιήθηκαν στην κατασκευή από τρίτους, ο τύπος ανάλυσης που αναφέρεται στο επίπεδο III θα ήταν αναξιόπιστος και πιθανώς παραπλανητικός. Συνεπώς, λόγω της ΥΨΗΛΗΣ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΗΤΑΣ του κτιρίου πρέπει να ληφθούν μέτρα για την οριστική δομητική αποκατάσταση της στατικότητας του Μνημείου.

[εικ.15] Φωτογραφία - προ έργων

2.5 ΚΑΘΙΖΉΣΕΙΣ Στη συνέχεια, παρουσιάζονται οι σημερινές κατακόρυφες μετακινήσεις του μνημείου, οι οποίες έχουν πλέον στταθεροποιηθεί.

[εικ.16] Αποτύπωση Καθιζήσεων 22

2.6 ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Κατά τη φάση κατασκευής του έργου κρίθηκε σκόπιμο να υποστηριχτεί προσωρινά το μνημείο για την αποφυγή επιδείνωσης των προβλημάτων του κατά τη φάση κατασκευής του έργου του Μετρό. Η σχετική μελέτη υποστήριξης κάλυψε τις εξής απαιτήσεις: 1. Αποφυγή κινδύνου κατάρρευσης λόγω των επιδράσεων από την κατασκευή του έργου του Μετρό (π.χ. καθιζήσεων). 2. Ελαχιστοποίηση της πιθανότητας επιδείνωσης των βλαβών λόγω των υπόψη επιδράσεων. 3. Ελαχιστοποίηση της πιθανότητας τραυματισμών του μνημείου κατά την εφαρμογή των μέτρων υποστήριξης. 4. Αντιστρεπτότητα και συμβατότητα των λύσεων. Για την επίτευξη των στόχων αυτών η κοινοπραξία έλαβε τα εξής μέτρα: 1. Εγκατάσταση συστήματος συνεχούς παρακολούθησης και καταγραφής του μνημείου (monitoring) 2. Εκτέλεση τακτικών επισκέψεων και αυτοψιών από έμπειρους πολιτικούς μηχανικούς 3. Εργασίες ανίχνευσης του υπεδάφους εσωτερικά και εξωτερικά του κτιρίου και αποτύπωσης της θεμελίωσης του μνημείου σε κρίσιμες θέσεις με τη χρήση γεωφυσικών μεθόδων. Στη συνέχεια παρουσιάζονται οι βασικές παραδοχές που έγιναν κατά την προσομοίωση της προσωρινής αντιστήριξης του Μνημείου ΧΑΜΖΑ ΜΠΕΗ ΤΖΑΜΙ η οποία κρίθηκε επιβεβλημένη, λόγω της καταστάσεως του Μνημείου και των ενδεχόμενων παραμορφώσεων – καθιζήσεων που θα μπορούσαν να επιβληθούν στο Μνημείο, από την κατασκευή τόσο των δίδυμων σηράγγων, όσο και του όμορου σταθμού Βενιζέλου του ΜΕΤΡΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ. [1S03CW406F001A] [εικ.17] Εσωτερικά ικριώματα

[εικ.18] Εσωτερικά ικριώματα

2.6.1 ΠΡΟΤΑΣΗ ΑΝΤΙΣΤΗΡΙΞΗΣ ΜΝΗΜΕΙΟΥ (ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ) Τοποθέτηση στο σύνολο του Μνημείου πυκνών ικριωμάτων βαρέως τύπου σε κάνναβο 0,75x1,00m, με πυκνή οριζόντια και διαγώνια σύνδεση των ικριωμάτων μεταξύ τους, περίπου ανά 1,50m, και έδραση στο δάπεδο μέσω ξύλινης τακαρίας και δοκού οπλισμένου σκυροδέματος για την ομοιομόρφωση των επιβαλλόμενων φορτίων. Τα πλαίσια μορφώνονται από κατακορύφους και οριζοντίους μεταλλικούς σωλήνες τύπου 60Α/6,7mm και 25Α/2,2 mm αντιστοίχως. Οι διαγώνιοι σύνδεσμοι είναι τύπου 60Α/6,7mm. Η στήριξη του πύργου επιτυγχάνεται μέσω ειδικού κοχλία ο οποίος εισάγεται στο εσωτερικό των κατακορύφων σωλήνων των πλαισίων του πύργου και συγκρατείται μέσω περικοχλίου. Με το περικόχλιο αυτό επιτυγχάνεται και η διόρθωση πιθανής απόκλισης του πύργου από την κατακορυφότητα. Για τη λύση αυτή δεν απαιτήθηκε ο έλεγχος σε διαφορικές καθιζήσεις δεδομένου ότι εξειδικευμένο συνεργείο της κοινοπραξίας επιθεωρούσε καθημερινά το Μνημείο, ήλεγχε τους γρύλλους και όπου αυτοί ήταν χαλαροί συσφίγγονταν. Στην λύση αυτή δεν προτείνεται καμία βελτίωση του εδάφους θεμελιώσης διότι οι ορθοστάτες των ικριωμάτων ελέγχονταν καθημερινά για τις ενδεχόμενες υποχωρήσεις ή διαφορικές καθιζήσεις και προσαρμόστηκαν αντίστοιχα. Για διάφορα βάθη αλληλοτεμνόμενων φρεατοπασσάλων για βάθος έμπηξης 18,00-35,00 οι μετακινήσεις μειώνονται στο μισό, η οποιαδήποτε βελτίωση του εδάφους σε βάθος 5-8m είναι σχεδόν αμελητέα (δεδομένου ότι έχουμε μετακίνηση στερεού σώματος). Η πρόταση αυτή κρίθηκε η πλέον αποτελεσματική και ελεγχόμενη.

[εικ.19] Εσωτερικά ικριώματα 23

ΠΡΟΤΑΣΗ ΑΜΕΣΩΝ ΜΕΤΡΩΝ ΥΠΟΣΤΥΛΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΣΤΟΙΧΕΙΩΔΟΥΣ ΒΑΘΜΟΥ ΑΚΕΡΑΙΟΤΗΤΟΣ ΤΟΥ ΜΝΗΜΕΙΟΥ

ΕΔΡΑΣΗ ΜΕΤΑΛΛΙΚΟΥ ΙΚΡΙΩΜΑΤΟΣ ΟΡΟΦΗΣ ΘΟΛΟΥ

ΕΔΡΑΣΗ ΜΕΤΑΛΛΙΚΟΥ ΙΚΡΙΩΜΑΤΟΣ ΣΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΕΚΤΑΣΗ ΤΟΥ ΔΑΠΕΔΟΥ ΤΟΥ ΜΝΗΜΕΙΟΥ

24

Μέθοδοι Υπολογισμού Για τις ανάγκες του υπολογισμού ελέγχθηκε μία αντιπροσωπευτική τομή του μνημείου σε πλάτος 1.50μ όσο και το εύρος ενός πύργου. Η προσομείωση του φορέα γίνεται με ραβδωτά μέλη . Το κέλυφος στηρίζεται στα ικριώματα και μεταφέρει τα κατακόρυφα και οριζόντια φορτία επ αυτών. Η έδραση των ικριωμάτων θεωρήθηκε ακλόνητη λόγω της εσχάρας δοκών που έχει κατασκευασθεί στη στάθμη του δαπέδου. •

2.6.2 ΙΣΤΟΡΙΚΟ - ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΥ ΙΚΡΙΩΜΑΤΟΣ ΣΤΟ ΜΝΗΜΕΙΟ Στα πλαίσια της υποστήριξης του μνημείου HAMZA BEY, μεταξύ των άλλων πραγματοποιήθηκαν εργασίες υποστύλωσης (με ικριώματα) του τρούλου και εν συνεχεία του Νοτίου και Βορείου προσκτίσματος. Οι εργασίες αυτές ξεκίνησαν στις 5 Ιανουαρίου του 2008 και ολοκληρώθηκαν στις 28 Φεβρουαρίου του ιδίου έτους, ενώ προηγουμένως είχαν ολοκληρωθεί οι εργασίες περίδεσης του τρούλου εξωτερικά. Η υποστύλωση με ικριώματα πραγματοποιήθηκε σύμφωνα με τη μελέτη που συντάχθηκε για το λόγο αυτό. Πιο αναλυτικά, στον τρουλαίο χώρο του μνημείου τοποθετήθηκε διπλό πλεγμένο ικρίωμα τύπου CRAB 25 της εταιρίας ENTREPOSE. Το ικρίωμα τοποθετήθηκε πάνω σε ξύλινες δοκούς, οι οποίες με τη σειρά τους εδράζονται σε κάναβο δοκών από οπλισμένο σκυρόδεμα, αφού προηγουμένως τοποθετήθηκε διπλό διασταυρούμενο φύλλο PVC (νάυλον) στο δάπεδο. Για την υποστήριξη την ανωδομής έγινε χωρικός κάναβος ξύλινων δοκών, πάνω από τον οποίο τοποθετήθηκε γεωύφασμα 800gr/m², σύμφωνα με τη μελέτη. Στο τμήμα του Βορείου προσκτίσματος του μνημείου τοποθετήθηκε ικρίωμα τύπου CRAB 25 της εταιρίας ENTREPOSE στον υπόγειο χώρο, ενώ στο ισόγειο του ιδίου τμήματος έγινε ενίσχυση της υφισταμένης διάταξης ικριωμάτων με βαρέως τύπου ικριώματα της εταιρίας PAFILI και κατάλληλη σύνδεση με αυτή. Στο τμήμα του Νοτίου προσκτίσματος του μνημείου τοποθετήθηκε ικρίωμα βαρέως τύπου της εταιρίας PAFILI στον ισόγειο χώρο, ενώ στον όροφο αυτού (πατάρι) πραγματοποιήθηκε ενίσχυση της υφιστάμενης διάταξης ικριωμάτων και κατάλληλη σύνδεση με αυτή. Τα ικριώματα του υπογείου και του Βορείου και Νοτίου προσκτίσματος τοποθετήθηκαν πάνω σε κάναβο ξύλινων δοκών, οι οποίοι εδράζονται στα υφιστάμενα δάπεδα του μνημείου. Έλεγχος ικριωμάτων: Με την τοποθέτηση των ικριωμάτων στο μνημείο HAMZA BEY ξεκίνησε ένα πρόγραμμα ελέγχων αυτών ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Οι έλεγχοι αυτοί, οι οποίοι λαμβάνουν χώρα έως σήμερα, πραγματοποιούνται από το εξειδικευμένο συνεργείο το οποίο και τοποθέτησε τα ικριώματα. Οι έλεγχοι αυτοί αφορούν τις εξής παρακάτω ενέργειες: Α) Οπτικός έλεγχος του ικριώματος, του δαπέδου έδρασής του για εμφάνιση ρηγματώσεων, και των ρωγμών του μνημείου για ορατές μετακινήσεις ιδιαίτερα στον τρουλαίο χώρο. Β) Έλεγχος της λειτουργίας των γρύλλων έδρασης (πατόβιδες) για την εξασφάλιση της σωστής έδρασής του ικριώματος από πιθανά κενά που μπορεί να υπάρχουν λόγω διαφορικών καθιζήσεων. Γ) Έλεγχος της λειτουργίας των γρύλλων οροφής του ικριώματος (Ψ). Σε περίπτωση κενών σε αυτούς γίνεται ήπια σύσφιξή τους (χωρίς μεγάλη δύναμη), με στόχο την απλή στήριξη της ανωδομής. Στην περίπτωση που εντοπίζονται γρύλλοι οροφής υπό ένταση, γίνεται χαλάρωση αυτών και ήπια επανασύσφιξή τους. Η διαδικασία αυτή γίνεται για κάθε ένα γρύλλο οροφής ξεχωριστά και τα αποτελέσματά των συσφίξεων καταγράφονται και αποθηκεύονται στο σχέδιο ελέγχου της σκαλωσιάς. Από την τοποθέτηση του ικριώματος έως σήμερα (σσ 04/08/09) έχουν πραγματοποιηθεί 33 ελέγχοι. • Στους τρεις πρώτους μήνες της παρακολούθησης, δηλαδή για τους μήνες Μάρτιος ως Μάιος του 2008, ο έλεγχος πραγματοποιούνταν ανά 4 με 5 ημέρες. Συνολικά για το διάστημα αυτό τα μεγαλύτερα κενά (τάξεως του 1,5

•

•

με 3,0cm) παρατηρούνται στο Δυτικό τρουλαίο χώρο, ενώ στον Ανατολικό τρουλαίο χώρο τα κενά αυτά ήταν της τάξεως του 0,5 με 2,0cm. Στο κέντρο του τρουλαίου χώρου παρατηρούνται τα μικρότερα κενά, τάξεως 0,0 με 0,5cm. Αξίζει να σημειωθεί ότι σε μεγάλο βαθμό τα αρχικώς σημαντικά κενά που παρατηρήθηκαν οφείλονται στο χρόνο που απαιτείται για την ισορρόπηση του συστήματος μεταλλικών ικριωμάτων και ξυλοκατασκευής πάνω από τους γρύλλους οροφής. Για τους μήνες Ιούνιος – Ιούλιος του 2008 οι έλεγχοι γινόταν ανά 10 περίπου ημέρες. Στο διάστημα αυτό παρατηρείται ευρεία διασπορά των κενών του ικριώματος σε όλη την περιοχή του τρουλαίου χώρου, με μεγαλύτερες τιμές στη ΒΑ και ΝΑ γωνία, τάξεως 1,0 με 2,0cm, ενώ στον υπόλοιπο τρουλαίο χώρο οι τιμές κυμαίνονται μεταξύ 0,0 και 1,0cm. Για το χρονικό διάστημα από τον Αύγουστο του 2008 έως σήμερα γίνεται τουλάχιστον ένας έλεγχος ανά μήνα. Για τους μήνες Αύγουστος 2008 έως Ιανουάριος 2009 παρατηρήθηκαν συνολικά κενά στη Δυτικη παρειά του τρούλου 0,3 με 0,7cm, ενώ στον υπόλοιπο τρουλαίο χώρο πρακτικά μηδενικά κενά. Στον έλεγχο της 10 Φεβρουαρίου του 2009, και σε χρόνο 15 ημερών από τον προηγούμενο έλεγχο, εμφανίστηκαν κενά σε όλοΡτον τρουλαίο χώρο εκτός της Δυτικής και Βόρειας παρειάς της τάξεως των 2,0cm. Έκτοτε και έως σήμερα, δηλαδή για περίπου 6 μήνες εμφανίστηκαν συνολικά κενά της τάξεως 0,0 με 0,4cm με πλήρη διασπορά στον τρουλαίο χώρο. Ο έλεγχος εκτός του τρούλου, δηλαδή στο υπόγειο και στο Βόρειο και Νότιο πρόσκτισμα, έχει δώσει τιμές κενών από την τοποθέτηση του ικριώματος έως και σήμερα τάξεως 0,0 με 0,7cm.

Η αύξηση του χρόνου μεταξύ των ελέγχων οφείλεται στη σταδιακή μείωση των παρατηρουμένων κενών στο ικρίωμα, σε σημείο που να έχουν παρατηρηθεί έως και μηδενικές μετρήσεις. Πρόσθετες επεμβάσεις υποστύλωσης - υποστήριξης του μνημείου: 1. Εφαρμογή νέας κυκλοφοριακής ρύθμισης (Β2 – τροποποίηση οριογραμμής Εγνατίας) στις 12 Φεβρουαρίου του 2009 για την απομάκρυνση των φορτίων της κυκλοφορίας της οδού Εγνατίας από το μνημείο. 2. Πρόσδεση της Νότιας γωνίας του μνημείου με την κατασκευή ικριώματος απόσωληνώσεις βαρέως τύπου της εταιρίας PAFILI εξωτερικά του Νοτίου προκτίσματος του μνημείου και κατάλληλη σύνδεσή του με τα εσωτερικά ικριώματα, εργασίες που άρχισαν στις 16 και ολοκληρώθηκαν στις 25 Φεβρουαρίου του 2009. 3. Βελτίωση - Ενίσχυση του υπεδάφους του μνημείου με τη διάτρηση οπών και ενεμάτωση με τη μέθοδο tube a manchette Ανατολικά του Νοτίου προσκτίσματος (περιοχή Β), εργασίες που άρχισαν στις 4 Απριλίου και ολοκληρώθηκαν στις 14 Μαϊου του 2009. 4. Βελτίωση - Ενίσχυση του υπεδάφους του μνημείου με τη διάτρηση οπών και ενεμάτωση με τη μέθοδο tube a manchette Νότια του Νοτίου προσκτίσματος (περιοχή Α), εργασίες που άρχισαν στις 16 Μαϊου και ολοκληρώθηκαν στις 18 Ιουνίου του 2009. Παράλληλα για τη συνεχή και άμεση παρακολούθηση των ανυψοκαθιζήσεων του μνημείου τοποθετήθηκε σύστημα παρακολούθησης τύπου liquid leveling της GEODATA.

[εικ.20] 25

[εικ.21-22-23] Λεπτομέρειες σύνδεσης ικριώματος βαρέως τυπου

26

2.7 ΕΙΣΑΓΩΓΗ - Η ΧΩΡΙΚΗ ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΜΕ ΤΟ ΜΝΗΜΕΙΟ

[εικ.24] Χωροθέτηση Μνημείου σε σχέση με τις Σήραγγες

Αρχικά να αναφερθεί ότι, οι δίδυμες ΣΗΡΑΓΓΕΣ, με εξωτερική διάμετρο 6,20m και αξονική απόσταση περίπου 13,0m (στην θέση του Μνημείου), διανοίγονται κάτω από την οδό Εγνατίας, με υπερκείμενο «έδαφος» περίπου 18,5m (πάνω από τη στέψη τους), πρώτα ο Δεξιός Άξονας (αυτός που βρίσκεται μακρύτερα, προς ΝΔ.) και μετά ο Αριστερός Άξονας (αυτός που βρίσκεται πλησίον του Μνημείου, προς ΒΑ.). Αντιστοίχως, ο παρακείμενος ΣΤΑΘΜΟΣ, με εύρος 21m κατασκευάζεται με βάθος περίπου 27m και απέχει περίπου 13m από το Μνημείο (γωνία με γωνία).

2.7.1 ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΔΥΝΑΜΕΙ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΜΝΗΜΕΙΟ ΑΠΟ ΤΗ ΔΙΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ TBMs Κατά τη διάρκεια κατασκευής, αντιμετωπίστηκαν όλα τα τεχνικά θέματα που σχετίζονται με τη διέλευση των TBMs από την περιοχή του Μνημείου. Επιγραμματικά, παρουσιαάζονται σε αυτό το σημείο, οι μελέτες για την αντιμετώπιση δυνάμει κινδύνων, για το Αλκαζάρ, από την κατασκευή της σήραγγας του Νότιου Κλάδου και τη διέλευση του ΤΒΜ 1, αλλά κυρίως από την κατασκευή της σήραγγας του Βόρειου Κλάδου κατά τη διέλευση του ΤΒΜ2: • Διερευνητικές Τομές • Περίδεση ΝA γωνίας • Τσιμεντενέσεις - Ενίσχυση Θεμελίωσης • Συνοπτικό τεύχος αξιολόγησης για τη διέλευση του ΤΒΜ [εικ.25] Κάτοψη / Θέσεις Σηράγγων-Σταθμού-Μνημείου

27

2.7.2 ΠΡΟΣΔΕΣΗ ΝA ΓΩΝΙΑΣ Στόχος των επειγόντων μέτρων, κατά την πρόταση, όπως συζητήθηκε και επιτόπου (στις 04.02.2009), ήταν η διασφάλιση της «κρίσιμης» Ν. γωνίας του Μνημείου έναντι τοπικής αστοχίας εκτός επιπέδου (προς τα έξω) των τοίχων, λόγω των συνεχιζόμενων εδαφικών παρενεργειών, δεδομένου του ότι η υπάρχουσα βαριά υποστύλωση κρίνεται αποτελεσματική και επαρκής έναντι αστοχίας υπό τα φορτία βαρύτητας (κατακορύφως). Επιπλέον, το «δάσος» των σφηνωμένων σωληνωτών ορθοστατών των ικριωμάτων, είναι ικανό να παραλάβει μικρές πρόσθετες οριζόντιες δράσεις, από ενδεχόμενη «κατάρρευση» τμημάτων τοίχων του προσκτίσματος (προς την οδό Εγνατίας), στην Ν. γωνία του. Για λόγους ταχύτητας, η πρόσδεση (tying back) της Ν. γωνίας προς τα εσωτερικά

ικριώματα προτείνεται όπως υλοποιηθεί αμέσως με εύκολα διαθέσιμα και βιομηχανοποιημένα υλικά και στοιχεία. Έτσι, προβλέπεται η χρήση : • Καινούργιων και υγιών ξύλινων μαδεριών, ελάχιστου πάχους/πλάτους 40/200 mm, όχι κατ' ανάγκην ασηπτοποιημένων, και • Καινούργιων χαλύβδινων σωληνωτών στοιχείων, τυποιημένων για ικριώματα υποστυλώσεων, με βίδες, ταχυσυνδέσμους κ.λπ.Βεβαίως, όλοι οι σωλήνες που θα χρησιμοποιηθούν πρέπει να είναι τύπου 4 και όχι 3, δηλ. να είναι σωλήνες με διάμετρο (εξωτερική) 48,3 mm και πάχος 4,0 mm και όχι 3,2 mm, ψυχρής διαμορφώσεως, από χάλυβα τουλάχιστον 5235 .RG2, με χαρακτηριστικά κατα τον παρακάτω πίνακα. Το σύστημα πρόσδεσης, που Θα αναπτυχθεί ανεξαρτήτως, εκατέρωθεν της γωνίας, σε κάθε παρειά τοίχου, προς την Εγνατίας και προς την "πλατεία" / προς την οδό Βενιζέλου, Θα περιλαμβάνει : • Υβριδικές κατακόρυφες εσχάρες με κατακόρυφα στοιχεία από σωλήνες (δίδυμους, για λόγους ευστάθειας, σε μικρή απόσταση, δεμένους και με οριζόντιους σωλήνες) και οριζόντια στοιχεία πάνω στους τοίχους από μαδέρια. • Πολλαπλά σωληνωτά στοιχεία πρόσδεσης, για κάθε εσχάρα, οπωσδήποτε σε δύο καθ'ύψος στάθμες, τα οποία δένονται στους σωλήνες των εξωτερικών εσχαρών και στους ορθοστάτες των εσωτερικών ικριωμάτων, περνώντας μέσα από τα ανοίγματα των τοίχων. Για τα συστήματα πρόσδεσης (συνολικώς 4), το φορτίο «οιονεί-κατάρρευσης» που λαμβάνεται υπόψη Θεωρείται ίσο με το βάρος τοίχου (πάχους 60 cm) επιφάνειας περίπου 40 m2 για το Τμήμα 1 (μέτωπo) και επιφάνειας περίπου 15 m2 για κάθε ένα από τα Τμήματα 2 έως 4 (στην οδό Εγνατίας). Σχετικώς, επισημαίνεται πως μέχρι στιγμής η «κρίσιμη» Ν. γωνία του Μνημείου δεν έχει παρουσιάσει δομητικά προβλήματα ρηγμάτωσης ή αποκόλλησης, και έτσι συμβάλλει στην ακεραιότητα και ευστάθεια. [εικ.27] Ικρίωμα πρόσδεσης ΝΑ γωνίας

[εικ.26] Ρηγματώσεις ΝΑ Πλευράς

28

Με βάση αυτά τα στοιχεία, για κάθε πρόσδεση απαιτούνται τουλάχιστον οι εξής οριζόντιοι σωλήνες προς τα εσωτερικά ικριώματα: - Τμήμα 1 (μέτωπο) R ≈ (40 m2 . 0,6 m .25 kN/m3) . 0,5 ≈ 300 kΝ, δηλ. για 2 στάθμες και για min. 4 σωλήνες ανά στάθμη : Rσωλ ≈ 300 kΝ : 8 = 37,5 kΝ, σ ≈ 7,75 kΝ/cm2. - Τμήματα 2 + 4 (οδός Εγνατίας) R ≈ (15 m2 . 0,6 m . 25 kΝ/m3) . 0,5 115 kΝ, δηλ. για 2 στάθμες και για min. 2 σωλήνες ανά στάθμη : Rσωλ ≈115 kΝ : 4 ≈ 30,0 kΝ, σ ≈ 6,25 kΝ/cm2. Έτσι η μεταφορά των δράσεων προς τα εσωτερικά ικριώματα είναι ασφαλής μέσω των προτεινόμενων οριζόντιων σωλήνων, με προϋπόθεση το ότι σε κάθε "σύνδεση" προς ορθοστάτη (εσωτερικώς ή εξωτερικώς) θα αντιστοιχεί "κόμβος" του ικριώματος (ή της εσχάρας) με σωληνωτά στοιχεία. Σχετικώς, η σύνδεση προς τα ικριώματα θα γίνει επί αρκετού μήκους, σε βάθος από τις όψεις τουλάχιστον 7m και σε τουλάχιστον 4 θέσεις ("κόμβους") ανά σωλήνα, στην ανάγκη με την διάταξη πρόσθετων ορθοστατών, σωλήνων, συνδέσμων, κ.λπ.

[εικ.28] Σκαρίφημα κάτοψης ικριώματος

2.7.3 ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΘΕΜΕΛΙΩΣΗΣ (ΤΣΙΜΕΝΤΕΝΕΣΕΙΣ) Μελέτες • 1S03CW401R901A – Μνημείο Χαμζά Μπέη – Μελέτη βελτίωσης/ενίσχυσης της θεμελίωσης και του υπεδάφους Τεχνική Έκθεση. • 1S03CW401C101A – Μνημείο Χαμζά Μπέη –Μελέτη βελτίωσης/ενίσχυσης του υπεδάφους και της θεμελίωσης – Γενική διάταξη θεμελίωσης – Φάσεις κατασκευής. • 1S03CW401C111A – Μνημείο Χαμζά Μπέη – Μελέτη βελτίωσης/ενίσχυσης του υπεδάφους και της θεμελίωσης – Κατασκευαστικές λεπτομέρειες - Οπλισμοί. • 1S03CW401C112A - Μνημείο Χαμζά Μπέη – Μελέτη βελτίωσης/ενίσχυσης του υπεδάφους και της θεμελίωσης – Στοιχεία εφαρμογής τσιμεντενέσεων και κατασκεής μικροπασσάλων • 1S03CW401C113A - Μνημείο Χαμζά Μπέη – Μελέτη βελτίωσης/ενίσχυσης του υπεδάφους και της θεμελίωσης – Κάτοψη - Φωτογραφίες • 9η Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων / Αριθμός Αναφοράς 7808, ημερομηνία 31/12/08, τίτλος “Αποκατάσταση Μνημείου Χαμζά Μπέη (Aλκαζάρ)” • 9η Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων / Αριθμός Αναφοράς 1002, ημερομηνία 26/02/09, τίτλος ”Μελέτη βελτίωσης/ενίσχυσης του υπεδάφους και της θεμελίωσης για το Αλκαζάρ.”

[εικ.29] Ικρίωμα πρόσδεσης ΝA γωνίας

Μεθοδολογία • 1G00CW291M866B – Μεθοδολογία Τσιμεντενέσεων για το Μνημείο Χαμζά Μπέη. Συντομη περιγραφή εφαρμοσθείσας διαδικασίας ενεμάτωσης Με αναφορά στην έγκριση από την ΑΜ των μελετών που υποβλήθηκαν και στην μερική έγκριση της υλοποίησης της μελέτης βελτίωσης υπεδάφους από την 9η Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, ο Ανάδοχος προχώρησε στην ετοιμασία της λεπτομερούς διάταξης των σωλήνων ενεμάτωσης στις περιοχές Β και A2 για την εκτέλεση της βελτίωσης του εδάφους κάτω από τη θεμελίωση του υπάρχοντος μνημείου στην περιοχή όπου διαρκείς καθιζήσεις έχουν καταγραφεί και όπου η 9η Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων είχε δώσει έγκριση να προχωρήσουν. Αυτά τα σχέδια έλαβαν υπόψη το διαθέσιμο χώρο για την εκτέλεση των εργασιών, το μέγεθος των γεωτρυπάνων που θα χρησιμοποιηθούν για τη διάνοιξη των διατρήσεων και όλες τις υπάρχουσες εγκαταστάσεις και/ή αρχαιότητες. Οι επάλληλες φάσεις των εργασιών περιέλαβαν τα εξής: • Παράθεση των οπών στερεοποίησης επί τόπου για να εξασφαλισθεί η απουσία παρεμβολών. • Διάτρηση των οπών στερεοποίησης και εγκατάσταση ‘tube a manchette’ με εξωτερικό ένεμα σύμφωνα με τη μεθοδολογία. • Ενεμάτωση υπεδάφους κατά τη μεθοδολογία. Συνεχής παρακολούθηση των καθιζήσεων έλαβε χώρα πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τις εργασίες ενεμάτωσης. 29

[εικ.30-31] Το ανεπαρκές ικρίωμα αντιστήριξης-εργασίας στη ΝΑ όψη του Τεμένους

30

Οι εργασίες στερεοποίησης στις περιοχές A2 και B ξεκίνησαν την 4η Απριλίου 2009 και ολοκληρώθηκαν την 18η Ιουνίου 2009. Αρχικά, οι εργασίες ξεκίνησαν στην περιοχή B και μόλις αυτές ολοκληρώθηκαν, οι εργασίες στην περιοχή A2 ξεκίνησαν. Ο στόχος των τσιμεντενέσεων κάτω από τη ΝΑ γωνία του Μνημείου ήταν η άμεση ανάσχεση των καθιζήσεων της γωνίας αυτής. Η ενεμάτωση πραγματοποιήθηκε προκειμένου να πληρωθούν τυχόν κενά στο μέγιστο δυνατό βαθμό και να στερεοποιηθεί το χαλαρό/αδύναμο έδαφος έτσι ώστε να βελτιωθεί και να ενισχυθεί το υπέδαφος. Με την ολοκλήρωση της διαδικασίας ενεμάτωσης, η θεμελίωση δείχνει να ανταποκρίνεται επιτυχώς και προς το παρόν καμία περαιτέρω καθίζηση δε καταγράφεται.

[εικ.32] Εργασίες τσιμεντενέσεων

2.7.4 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΚΑΙ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ TBMs Στην περιοχή του Μνημείου εκτελέστηκε πλήθος ερευνών που αφορούσαν στην έρευνα στο υπέδαφυς για την κατασκευή του σταθμού Βενιζέλου και των σηράγγων ΤΒΜ, τις συνθήκες θεμελίωσης του Μνημείου, αλλά και στην τοποθέτηση οργάνων παρακολούθησης σύμφωνα με τις απαιτήσεις της Δομητικής Παρακολούθησης. Από τα αποτελέσματα των γεωφυσικών ερευνών και από το σύνολο των γεωτρήσεων που ανορύχθηκαν στην περιοχή του μνημείου και του σταθμού στα πλαίσια της Σ.Γ.Ε. (TCSP21, 22, 24 και 25) για την διερεύνηση των γεωτεχνικών συνθηκών στην περιοχή, καθώς και από τις γεωτρήσεις που εκτελέστηκαν στα πλαίσια της Γ.Δ.Π. για την εγκατάσταση εκτασιομέτρων και κλισιομέτρων δεν εντοπίστηκαν κενά τέτοιου μεγέθους και έκτασης που να επηρεάζουν την διέλευση του ΤΒΜ. Από τα αποτελέσματα των ερευνών αυτών εντοπίστηκαν σε 2 μόνον περιπτώσεις κενά, όπως αναφέρεται παρακάτω, τα οποία δεν εκτείνονται μέχρι τα βάθη διέλευσης των ΤΒΜ. Συγκεκριμένα, μόνον στις γεωτρήσεις TCSP21 και 24, από το σύνολο γεωτρήσεων που ανορύχθηκαν στην περιοχή του μνημείου και του σταθμού κατά τις διάφορες φάσεις του Έργου, εντοπίστηκαν μικρά κενά στο εσωτερικό του αρχαιολογικού στρώματος μεταξύ των βαθών 1.80 – 2.40m και 7.50m – 8.85m αντίστοιχα (βλέπε και εγκεκριμένη Γεωλογική – Γεωτεχνική Μηκοτομή Πρόβλεψης – 1G00CW180B007B). Τα εν λόγω κενά διαπιστώθηκε ότι δεν είναι πηγάδια, καθώς είναι ρηχά και μικρού βάθους και σε καμία περίπτωση δεν επηρεάζουν τα βάθη διέλευσης των ΤΒΜ. Για τις υπόλοιπες γεωτρήσεις δεν έχουν αναφερθεί στοιχεά για ύπαρξη κενών. Αν επικεντρωθούμε δε στην ΝΑ γωνία του Μνημείου, σχεδόν πάνω από τον άξονα του ΤΒΜ2, στην οποία εφαρμόστηκε πλήρες πρόγραμμα τσιμεντενέσεων σε πυκνή διάταξη, αναφέρουμε ότι δεν εντοπίστηκαν κενά κατά την εφαρμογή του προγράμματος. Ακόμα και αν υπήρχαν κάποιες μικρών διαστάσεων κοιλότητες αυτές κατά πάσα βεβαιότητα πληρώθηκαν με ένεμα. Η παρουσία αρχαίων πηγαδιών και φρεάτων μεγάλων διαστάσεων, ακόμα και σε κάποια απόσταση από την ακριβή θέση των τσιμεντενέσεων (και εντός της ζώνης ενδιαφέροντος), θα

[εικ.33] Εργασίες τσιμεντενέσεων

γινόταν αντιληπτή κατά την διαδικασία εισπίεσης του ενέματος καθώς θα υπήρχε απόκριση στη διαδικασία ενεμάτωσης (ανεξέλεγκτη απώλεια ενέματος, πτώση πίεσης κπλ), λόγω των μεγάλων πιέσεων που εφαρμόστηκαν (σε πολλές περιπτώσεις υπερέβησαν τα 6bar). Επιθεώρηση στηριγμάτων υποστήλωσης Στο Μνημείο, όπως αναφέρθηκε, τοποθετήθηκαν πύργοι υποστύλωσης αποτελούμενοι από ικριώματα βαρέως τύπου που δύνανται να φέρουν όλο το βάρος του θόλου. Τα ικριώματα επιθεωρούνται σε τακτικά χρονικά διαστήματα και γίνεται σύσφιγξη των περικοχλίων όταν αυτά χαλαρώνουν. Από τους ελέγχους και τις επιθεωρήσεις που εκτελούνται, παρατηρούμε ότι το τελευταίο διάστημα το σύστημα έχει ισορροπήσει καθώς δεν υπάρχουν μετακινήσεις και ανακατανομές των φορτίων. Αντίστοιχα συμπεράσματα ισχύουν και για το σύστημα πρόσδεσης των τοίχων της ΝΑ γωνίας. Καθιζήσεις Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι στην εκδήλωση καθιζήσεων στο Μνημείο συνέβαλλαν: α) η μειωμένη φέρουσα ικανότητα του εδάφους θεμελίωσης κυρίως της ΝΑ γωνίας, β) η λειτουργία του Batching Plant κυρίως στη ΒΑ γωνία, γ) η αύξηση του Υ.Ο. είτε μέσω ενδεχόμενης υποσκαφής τοπικά κάτω από τη θεμελίωση, είτε επηρεάζοντας δυσμενώς τη φέρουσα ικανότητα κυρίως της, ούτως ή άλλως βεβαρημένης, ΝΑ γωνίας, είτε μέσω του συνδυασμού και των δύο φαινομένων. Η εκσκαφή για την κατασκευή των διαφραγματικών τοίχων είχε τη μικρότερη επιρροή, καθώς το μεγαλύτερο μέρος των καθιζήσεων έλαβαν χώρα μετά το πέρας κατασκευής των διαφραγμάτων. Οι παραπάνω καταγραφείσες αιτίες πρόκλησης των καθιζήσεων στηρίζονται στα μέχρι στιγμής στοιχεία, ενώ στην πορεία του έργου, ανάλογα με την τάση εκδήλωσης καθιζήσεων και τη στάθμη του Υ.Ο. ενδεχομένως να προκύψουν πρόσθετα στοιχεία που θα αναθεωρήσουν ή δώσουν και άλλη ερμηνεία αναφορικά με τους λόγους εκδήλωσης επιφανειακών παραμορφώσεων. 31

Τα παραπάνω θεωρηθέντα πιθανά αίτια εκδήλωσης των μέχρι τώρα καθιζήσεων έχουν αντιμετωπιστεί ή έχει εκλείψει η επιρροή τους: α) Με την υποστύλωση του θόλου και των προκτισμάτων αλλά και την αντιστήριξη του Ανατολικού και Νότιου τοίχου επιτελείται κατανομή των φορτίων της ανωδομής σε ευρύτερη επιφάνεια. Η κατανομή εξασφαλίζεται με την συνεχή επιθεώρηση και προσαρμογή των ικριωμάτων. Επιπρόσθετα, στην προβληματική ΝΑ γωνία εκτελέστηκε ενίσχυση του εδάφους. Δεν εμφανίστηκε μέχρι τώρα κανένα πρόβλημα στο περιστύλιο που είναι και η μόνη περιοχή με ελαφρά ή και καθόλου υποστύλωση. Έτσι, οι αναφερόμενες ελλειπείς συνθήκες έδρασης έχουν βελτιωθεί σημαντικά. Προφανώς, στις υποστυλωμένες – αντιστηριζόμενες περιοχές, η παραπάνω βελτίωση προσφέρεται λόγω της ύπαρξης των υποστυλώσεων – αντιστηρίξεων που είναι προσωρινές κατασκευές. β) Οι όποιες επιπτώσεις από την κατασκευή των διαφραγμάτων έχουν σταματήσει. γ) Με την παρέλευση ικανού χρονικού διαστήματος σταθερού υδροφόρου ορίζοντα σταμάτησε και η πιθανολογηθείσα υποσκαφή κάτω από τα θεμέλια. δ) Το σύστημα διαχωρισμού του μπεντονίτη απομακρύνθηκε, ενώ οι όποιες επιπτώσεις έχουν προ πολλού ολοκληρωθεί. Εξέταση πρότασης πρόσθετων μέτρων Εξετάστηκε η δυνατότητα εφαρμογής πασσαλοστοιχίας μεταξύ του Μνημείου και του ΤΒΜ2. Ο διατιθέμενος χώρος για μια τέτοια εφαρμογή είναι πολύ περιορισμένος και δεν επαρκεί για την ανάπτυξη πασσαλοστοιχίας που ενδεχομένως θα βοηθούσε στην μείωση των καθιζήσεων. Επίσης, διατυπώνεται η ανησυχία ότι η πασσαλοστοιχία ενδέχεται να επιφέρει δυσμενοποίηση των επιπτώσεων στο Μνημείο. Αντίστοιχα με τα παραπάνω ισχύουν και για την περίπτωση εφαρμογής ‘’κουρτίνας’’ τσιμεντενέσεων. Έτσι στο πλαίσιο ανάλυσης κόστους – ωφέλειας σε επίπεδο καθιζήσεων (και μάλιστα μη αναμενόμενων) δεν προτείνεται η εφαρμογή κουρτίνας πασσάλων ή τσιμεντενέσεων στην συγκεκριμένη περίπτωση προ της διέλευσης του ΤΒΜ2. Πιθανός κίνδυνος για το Μνημείο Ο πιθανότερος κίνδυνος για το Μνημείο μετά τις εργασίες της 9ης ΕΒΑ/ΥΠΠΟ αλλά και της Κοινοπραξίας (υποστύλωση, πρόσδεση και τσιμεντενέσεις), εστιάζεται στην διεύρυνση προϋπαρχουσών ρηγματώσεων και αποκολλήσεων μεταξύ διαφορετικών τμημάτων του Μνημείου, χωρίς να τίθεται θέμα ολικής ή εκτεταμένης τοπικής αστοχίας. (λ.χ. κατάρρευσης).

ΣΥΜΠΈΡΑΣΜΑ Από τα παραπάνω, με τη σταθεροποίηση των καθιζήσεων σε συνδυασμό με όλα τα μέτρα που λήφθηκαν και οδήγησαν σε σημαντική προστασία του Μνημείου, προέκυψε ότι δεν ήταν αναγκαία η λήψη πρόσθετων μέτρων για την ασφαλή διέλευση των ΤΒΜs και ιδίως του ΤΒΜ2 (μετά την διέλευση του ΤΒΜ1). Προφανώς, στις υποστυλωμένες – αντιστηριζόμενες περιοχές, η παραπάνω προστασία προσφέρεται λόγω της ύπαρξης των υποστυλώσεων – αντιστηρίξεων που είναι προσωρινές κατασκευές.

Μετά τη διέλευση του TBM η αλληλογραφία ελαχιστοποιήθηκε.

32

K.3 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΤΟ ΜΝΗΜΕΙΟ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΑΤΩΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΤΟΥ ΜΕΤΡΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

.44

15

20

15

25 20

15

20

F01 M01

25 20

30

25

20

25

30

35

30

25

15

20

10

20

15 10

10 20

30

25 F40

15

10

25

30

F02 M02

M41

10

10 F26

F25

F24

M27

F03

F39

ΟΡ ΙΟ

F04 M04 M03

M40

5

ΕΡ ΓΟ Υ

F05 M05

F38

2

S24

11

15

A

15

F27 M28 F28 M29 F29 M30 F30 M31 F31

F23

M26

F22

M25

F21

M24

F20

F19

M23

F18

M20

M19

M21

45

Χ.Θ. 1+371.023

F17

F16

F15

F14

M18

M17

M16

M15

Χ.Θ. 1+ 362.723

M14

F13

F12

M13

M12

M11 F11

M22

F37 M39

20

F06 M06

F36 M38

20

F07 A01

20

15 ΑΞΟΝΑΣ ΤΡΟΧΙΑΣ 2 73

75

74

1 + 400

76

S03

10

10

B

5

ΑΞΟΝΑΣ ΤΡΟΧΙΑΣ 1 73

1 + 400

76

S03

10

0 +5

7

S23

0

.22

5

11

10

5

30S

30

25

10

20

10

25

25 25

10

15

15

20

5

10

10 15

25

10

5

10 15

30

25

10

5

NOTIA ΠΡΟΣΒΑΣΗ

0

0

.18

11

30

[εικ.34] Απόσπασμα σχεδίου μελέτης καθιζήσεων 0

0

4

25

10

5

5 V43 9Π/-1

E54 9Π/-1

15

V48

3. Έκθεση Αξιολόγησης Μνημείου Χαμζά Μπέη (Αλκαζάρ) Πρόκειται για τεχνική έκθεση αξιολόγησης της υφιστάμενης κατάστασης του Μνημείου Χαμζά Μπέη, του αρμόδιου Μελετητή Τρωτότητας Κτηρίων, βάσει των διαθέσιμων έως σήμερα αποτελεσμάτων της ενόργανης παρακολούθησης τοu Μνημείου. 4. Σταθμός Βενιζέλου - Αρχιτεκτονική Μελέτη Επιπέδου Οδού

30

30

25

0

C

0

75

74

5

10

5

ΚΥΡΙΩΣ ΤΜΗΜΑ

10

10

10

10

10

10

5

40

F08 M07 A02

20

35

F09 M08

F34 F35

15

20

M10 F10 M09

F33 M36 M37

15

15 20

M32 F32

V50 9Π/0

5

5

0

7 10

10

ΒΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣΒΑΣΗ

15

E52

6

20

M35

10

5

50

M34

15

35

10

4

15

3

20

35

2

15

20

25

5

30

30

5

ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΖΩΝΗ ΕΠΙΡΡΟΗΣ ΕΡΓΟΥ

10 15

15

15

0

+5

20

25

45

1

45

25

10

.23

35

30

5

15

20

15

15

10

11

30

40

35

30

15

10

0 S23

40

35

25

15

10 5

25

20

20

5

+5

45

10

10

40

40

25

10

25

20

25

35

30

20

15

ΜΝΗΜΕΙΟ

ΧΑΜΖΑ 25 ΜΠΕΙ (ΑΛΚΑΖΑΡ)

72

0

10

15

30

25

20

25

15

0

5

40

ΤΡΟΥΛΛΟΣ

15

10

25

35

25

20 30

20

5

12

35

40

35

30

20

5

.50

35

72

15

20

40

30

40

20

4

S23

35

40

30

20

0

30

35

40

35

25

40

20

0

9Π/-1

12

35

5

0

20

.80

20

15

10

0

30

1

S24

1Π/-1

1K/-1

25

.76

12

30

35

15

10

9

5

2. Συνολικές επιφανειακές κατακόρυφες μετακινήσεις κτιρίων και εδάφους από την κατασκευή του συνόλου των εργασιών κατασκευής του σταθμού – Αναμένόμενες και καταγεγραμμένες καθιζήσεις Τα σχέδια αφορούν i.στις συνολικές αναμενόμενες επιφανειακές κατακόρυφες εδαφικές μετακινήσεις από την εκσκαφή του ορύγματος του (α) Κυρίως Τμήματος του Σταθμού, (β) της Νότιας Πρόσβασης και (γ) της Βόρειας Πρόσβασης, λαμβάνοντας υπόψη στις τιμές που παρουσιάζονται τις υφιστάμενες καταγεγραμμένες εδαφικές κατακόρυφες μετακινήσεις της περιόδου 08/2007 έως 08/2020 και ii. τις κατακόρυφες κτιριακές μετακινήσεις με τιμές προκύπτουν από την άθροιση της υφιστάμενης καταγεγραμμένης κατακόρυφης μετακίνησης των κτιρίων και της αναμενόμενης από τη συνέχιση της κατασκευής του σταθμού

40

36

S23

30

35

20

25

40

40

40

5

10

15

25 30

35

35

.68

0

1. Σταθμός Βενιζέλου - Μελέτη Τρωτότητας και Σχετικής Επικινδυνότητας Κτηρίων και Κατασκευών - Μνημείο Χαμζά Μπέι (Αλκαζάρ)- Επίπεδο ΙΙΙ Αποφασίσθηκε η μελέτη της φέρουσας ικανότητας των δομικών του στοιχείων του μνημείου έναντι των μέχρι σήμερα συνολικών καταγεγραμμένων μετακινήσεων, ανεξάρτητα από την αιτία προέλευσης αυτών (εργασίες κατασκευής σταθμού, διέλευση ΤΒΜ, τυχαίοι εξωγενείς παράγοντες κλπ) καθώς και οι αναμενόμενες από την αρχική λύση Κατασκευής του Σταθμού Βενιζέλου.

35

10

15

20

25

30

15

15

10 3

S42

35

35

20

30

M33

15

10

Τόσο η ΕΒΑ/ΥΠΠΟ, στο πλαίσιο εξωραϊσμού και προστασίας του μνημείου, όσο και η Κ/ξία κατασκευής του ΜΕΤΡΟ Θεσσαλονίκης, στο πλαίσιο του έργου, έχουν προχωρήσει σε διάφορες επεμβάσεις, κυρίως για λόγους προστασίας του μνημείου. Σε αυτό το πλαίσιο η κοινοπραξία έχει εκπονήσει και υποβάλλει μέχρι τώρα, τις εξής μελέτες, που αφομούν από την κατασκευή του εγγύς Σταθμού Βενιζέλου:

25

30

30 30

15

30

.67

37

15

3.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ- ΥΠΟΒΛΗΘΕΙΣΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ

[εικ.35] Τρισδιάστατη απεικόνιση μοντέλου στο SAP2000

[εικ.36] Ελέγχθηκαν οι αξονικές θλιπτικές και εφελκυστικές δυνάμεις καθώς επίσης και οι διατμητικές σε μέσο επίπεδο, όπως αυτές ορίζονται στο πρόγραμμα SAP2000. Ενδεικτική παρουσίαση αποσπασμάτων ανάλυσης 33

[εικ.37] Απόσπασμα σχεδίου επιπέδου οδού

3.2 ΜΕΛΕΤΕΣ ΠΡΟΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗ • •

Σταθμός Βενιζέλου - Μελέτη Τρωτότητας και Σχετικής Επικινδυνότητας Κτηρίων και Κατασκευών - Μνημείο Χαμζά Μπέι (Αλκαζάρ)- Επίπεδο ΙΙΙ Τελική λύση Τεχνική Έκθεση τελικών μετρήσεων

3.3 ΕΚΚΡΕΜΟΤΗΤΕΣ ΕΡΓΑΣΙΩΝ

Εκκρεμεί η απομάκρυνση των μέτρων υποστήριξης του Μνημείου.

[εικ.38] Ελάχιστες Αποστάσεις Μνημείου από Εγνατία - Είσοδο Σταθμού 34

35

Ικριώµατα `

Α. Εσωτερικά

Β. Εξωτερικά

Για να αφαιρεθούν τα εσωτερικά ικριώµατα θα πρέπει να γίνει αναστήλωση ολόκληρου του µνηµείου, αφού παρατηρείται συνεχιζόµενη εµφάνιση ρωγµών. Τα ικριώµατα απαιτούν σφίξιµο κατά τους περιοδικούς ελέγχους λόγω καθηζήσεων, που σηµαίνει ότι δε συστήνεται η αφαίρεση τους. Πρόταση: Να παραµείνουν µετά την περάτωση του Έργου

ΝΑ πλευρά

Ν∆ πλευρά

Τα ικριώµατα τις νοτιοανατολικής πλευράς (κόκκινα) είναι ανεπαρκή (σελ.126-1S30CW401R901B) και δεν έχουν τοποθετηθεί σωστά. Επίσης, η παρουσία τους αποτελεί εµπόδιο στην είσοδο του σταθµού Βενιζέλου.

Τα ικριώµατα της νοτιοδυτικής πλευράς (µπλε) ενοχλούν την ελεύθερη διέλευση των πεζών καθώς βρίσκονται πάνω στο πεζοδρόµιο.

Προτείνεται η αντικατάστασή τους µε µικρότερης διατοµής / κάλυψης επί εδάφους.

36

Προτείνεται να αφαιρεθούν, αφού οι καθιζήσεις στη νοτιοδυτική γωνία – που αποτέλεσαν και το λόγο της αρχικής τοποθέτησης - έχουν εξαλειφθεί.

πρόταση

3.4 ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΜΝΗΜΕΙΟ ΧΑΜΖΑ ΜΠΕΗ

Περίφραξη

Μόλις οριστικοποιηθούν οι εργασίες, Θα ορισθεί η τελική περίφραξη του Μνηµείου.

Λόγω της σηµαντικότητας του Μνηµείου του Χαµζά µπέη και της επικινδυνότητας της σηµερινής του κατάστασης, θα πρέπει να γίνουν εργασίες αποκατάστασης. Καθώς δεν υπάρχει συµβατική υποχρέωση για αποκατάσταση του Μνηµείου από την Κοινοπραξία Μετρό Θεσσαλονίκης, προτείνεται µέσω εντολής να ζητηθεί σύνταξη µελέτης αποκατάστασης των τοίχων της νοτιοδυτικής πλευράς, εκτέλεση απολογιστικών εργασιών αποκατάστασης του εν λόγω σηµείου και επι τέλους τοποθέτηση νέας περίφραξης. περίφραξης

Ο∆ΟΣ ΒΑΜΒΑΚΑ

Ο∆ΟΣ ΕΓΝΑΤΙΑ

Ολοκλήρωση Εργασιών Μετά την ολοκλήρωση των έργων Πολιτικού Μηχανικού του Σταθµού Βενιζέλου, προτείνεται να συνταχθεί ένα πρωτόκολλο µεταξύ Κοινοπραξίας - Αττικό Μετρό - ΥΠΠΟ στο οποίο το ΥΠΠΟ θα αναλάβει την παρακολούθηση του Μνηµείου.

Κοινοπραξία Μετρό Θεσσαλονίκης | 2021

37