Data Loading...

10 EDEBİYAT SB Flipbook PDF

10 TDE SB DEMO-2021

126 Views
106 Downloads
FLIP PDF 7.42MB

Türk Dili ve Edebiyatı

SORU BANKASI

VİDEO ÇÖZÜMLÜ

Mehmet DURMAZ Serbay YİĞİT Selim AKGÜL Mennan KIZILTUNÇ

10.

SINIF

➘ Yeni Öğretim Programına Uygun ➘ Kazanım Testleri ➘ Sarmal ve Ünite Testleri ➘ Beceri Temelli Sorular ➘ PISA Yaprakları ➘ Etkinlik ve Yazılıya Hazırlık Soruları ➘ Akıllı Kâğıtlar ve Sıcak Bölgeler

5. ÜNİTE

ROMAN NELER ÖĞRENECEKSİNİZ? 

Romanları Etkileyen Edebî Akımlar



Cümle Türleri



Tanzimat Romanı



Yazım ve Noktalama Çalışmaları



Servetifünun Romanı



Millî Edebiyat Romanı

SICAK BÖLGE ROMAN

• Realist romancıların eserlerinde olaylar gerçeğe uygundur, olağanüstülüklere, tesadüflere yer verilmez.

Roman türü, Avrupa’da destanın dönüşüm geçirmesiyle ortaya çıktı. 16. yüzyılın sonlarında yazılan Miguel de Cervantes’in Don Kişot adlı eseri, roman türünün ilk başarılı örneğidir.

•

Anlatıcı kendisini gizler, kişiliğini esere yansıtmaz.

•

Realist romanda süsten ve abartıdan kaçınılmıştır.

•

Realist romanın önemli isimleri; Balzac, Stendhal, Flaubert, Charles Dickens, Mark Twain, Ernest Hemingway, Jack London, John Steinbeck, Gogol, Maxim Gorki, Anton Çehov, Tolstoy, Dostoyevski olarak sıralanabilir.

Romanın en başarılı örnekleri 19. yüzyılda verildi. Bu tür, karakteristik özelliklerini romantizm ve realizm akımları sayesinde 19. yüzyılda kazandı. 19. yüzyıl, Avrupa’nın sanayileşmeye başladığı bir dönemdir. Sanayileşmeyle birlikte toplumun sosyal, siyasi, kültürel yaşamında da hızlı bir değişim başladı. Fransız İhtilali’nin sonuçlarına bağlı olarak özgürlük, eşitlik, milliyetçilik, vatan gibi kavramlar ön plana çıktı.

Natüralizm 19. yüzyılın ikinci yarısında “gözlem”le birlikte “deney”i de getiren edebiyat akımıdır. Fransız romancı Emile Zola, romanlarına bu akımın ilkelerini uyguladı, “deneysel roman” geleneğini başlattı.

Sanatçılar da eserlerinde bu kavramları yansıtmaya çalışırken arayış içerisinde oldu. Ortaya çıkan eğilimlere göre edebî anlayışlar oluştu, edebiyat akımları ortaya çıktı. Romantizm Roman türünü etkileyen önemli akımlardan olan romantizm, 19. yüzyılın başından ortalarına kadar Avrupa’da etkili oldu. • Romantizm, akıl ve sağduyuyu önemseyen klasisizm akımına tepki olarak ortaya çıktı. • Romantik yazarların eserlerinde kötümserlik, hüzün ve melankoli ön plandadır.

10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

• Romantik eserlerde, olumsuz durumlardan hayalî mekânlara, tarihin derinliklerine, egzotik ülkelere ve tabiata yönelme vardır. • Bulundukları ortamdan sürekli kaçma hâli, romantik sanatçıların hayatı ve olayları bir zıtlık içinde (bedenruh, ideal-gerçek, hürriyet-esaret, hayat- ölüm vb.) algılamasına neden oldu.

•

Natüralizm, realizme tepki olarak ortaya çıkan bir akım değil, realizmin biraz daha abartılmış şeklidir.

•

Natüralist romanlarda sade ve doğal dil bir tercih edildi.

•

Kahramanlar soya çekim ilkesi doğrultusunda oluşturuldu. İyilerin soyundan gelenler iyi, kötülerin soyundan gelenler hep kötüdür.

•

Natüralist romanlarda hırsız, ayyaş, kumarbaz, katil gibi kötü karakterler ele alındı. Bu yolla toplumun düzeltilmesi amaçlandı.

•

Natüralist romanın önemli temsilcileri Emile Zola, Alphonse Daudet ve Goncourt Kardeşler’dir.

Dünya edebiyatında köşe taşı romancılar ve romanları: Miguel de Cervantes (1547 - 1616) İspanyol romancı Cervantes ‘‘Modern romanın baba-

• Romantik yazarların, kurallara aldırmayan, renkli bir üslubu vardır.

sı’’ kabul edilir. Roman türünün ilk örneği kabul edilen Don Kişot’u yazdı.

• Johann Wolfgang Goethe, François Rene de Chateaubriand, Walter Scoot, Alphonse de Lamartine, Alexandre Puşkin, Alexandre Dumas, Victor Hugo gibi sanatçılar romantizm anlayışına bağlı olarak eser verdiler.

Don Kişot: Romanın başkahramanı Don Kişot, zayıf bir adamdır. Kendisini son şövalye olarak görür. Sıradan bir köylü olan Sancho Panza, Don Kişot’un yardımcısıdır. Wolfgang Goethe (1749 - 1832) Alman sanatçı, ilk romanı Genç Werhert’in Acıları ile

Realizm

ünlendi. Roman, yazıldığı dönemde geniş yankılar uyandırdı. Goethe, Alman edebiyatında romantizm öncüsüdür.

19. yüzyılın ikinci yarısında romantizme tepki olarak ortaya çıktı. Romantizmdeki duygu ve hayalin yerini bu akımda gözlem ve gerçeklik alır.

Genç Werhert’in Acıları: Sanatçı, bu romanını 25 yaşında yazdı. Roman, hukuk işlerinde çalışan romantik

142

SICAK BÖLGE bir gencin, nişanlı bir kadına duyduğu karşılıksız aşkını

Robinson Crusoe: Bir denizcinin heyecan dolu mace-

anlatır. Bir düşünceye göre, romanın kahramanı Lotte,

ralarını anlatır. 1719’da yazılan Robinson Crusoe, aslında

Goethe’nin yüksek mahkemede stajyer olarak çalıştığı yıl-

Alexander Selkirk adında bir İngiliz denizcisinin başından

larda âşık olduğu Charlotte’yi temsil eder.

geçenlerden esinlenilerek yazıldı. Roman realizmin önemli örneklerinden biridir.

Victor Hugo (1802 – 1885) Fransız sanatçı, Cromwell adlı dramının ön sözünde,

Charles Dickens (1821 – 1870)

romantizmin kurallarını belirledi. Notre-Dame’ın Kamburu

İngiliz edebiyatının realist yazarlarındandır. Dickens,

ve Sefiller en ünlü romanlarıdır.

hayatı boyunca köleliğe karşı oldu ve eserlerinde yoksul-

Sefiller: Başkahramanı olan kürek mahkumu Jan

luk kavramını vurguladı.

Valjean ile polis müfettişi Javert arasındaki kovalamaca

İki Şehrin Hikâyesi: Yazar bu romanda Fransız

anlatılır.

Devrimi’nin öteki yüzünü göstermeye çalışır. Eser, Bas-

Notre Dome’ın Kamburu: 1831’de yayımlandı. Çirkin

tille Zindanı’ndan kurtarılan Doktor Manette ile İngiltere’ye

ve kambur Quasimodo’nun, çingene kızı Esmeralda’ya

gönderdiği kızının on sekiz yıl sonra buluşmasını anlatır.

olan aşkını anlatır.

Tolstoy (1828 – 1910)

Honore de Balzac (1799 – 1850)

Rus edebiyatının en büyük yazarlarından. 1862’de ev-

Fransız edebiyatında realizmin öncüsü sayılmakla bir-

lendikten sonra, şahıs kadrosu bakımından dünyanın en

likte eserlerinde romantik özellikler de görülür. Eserlerinin

büyük romanı olan Savaş ve Barış’ı yazdı. İkinci büyük

tümüne İnsanlık Komedyası adını verdi.

eseri olan Anna Karenina’yı 1873’te kaleme aldı.

Goriot Baba: Romanda kızlarını tutkuyla seven zengin bir babanın, servetini kızları için harcadıktan sonra

Savaş ve Barış: Roman, 1805 - 1813 arasındaki Rus

günden güne düşüşü, kızlarını görememenin üzüntü ve

- Fransız savaşını anlatır. Eserde 500’e yakın kişi vardır.

acısıyla ölümü anlatılır.

Yazar bu romanda Rus toplumunu her açıdan tahlil ve tasvir etti.

Vadideki Zambak: Roman, kocasıyla mutsuz olan Henriette ile çok daha genç olan Felix’in imkânsız aşkını

Anna Karenina: Mutsuz bir evliliğin içinde hapsolan

anlatır.

Anna Karenina’nın yakışıklı Kont Vronsky için, sahip olduğu her şeyi feda emesini anlatır.

Gustave Flaubert (1821 – 1880) Fransız sanatçı, realizmin kurucusu ve en büyük tem-

Dostoyevski (1821 – 1881)

silcisidir. En tanınmış eseri Madame Bovary, 1857’de ya-

Rus yazar Dostoyevski, en çok okunan 19. yüzyıl ya-

yımlandığında Fransa‘da ciddi tartışmalara neden oldu. Madam Bovary: Roman, aklından çok duygularıyla

Suç ve Ceza: Raskolnikov’un hem kendisi hem de

hareket eden Emma Bovary’nin yasak aşkını anlatır.

okur açısından net olmayan bazı sebeplerden dolayı çifte

Emile Zola (1840 – 1902)

cinayet işlemesini ve bunun karşısında oluşan psikolojisi-

Natüralizm akımının kurucusu, deneysel roman anla-

nii anlatır.

yışının öncüsüdür. Zola’nın Dreyfus Davası’nda takındığı

Karamazov Kardeşler: Dostoyevski’nin son büyük

aydın tavırdan dolayı edebiyat dünyası dışında da şöhreti

romanı sayılan eserde bencil, parayı seven Fyodor Pavlo-

vardır. Germinal:

Romanda,

1884’te

Anzin

viç Karamazov’un esrarengiz ölümü ve sonrasında oğulla-

Maden

rının hayatının değişmesi anlatılır.

Ocakları’nda yaşanan grev ortamında, başkahraman Eti-

Jack London (1876 – 1916)

enne ile Catherine’in aşkı anlatılır.

ABD’li yazar; gazete satıcılığı, balıkçılık, tayfalık, ça-

Daniel Defoe (1660 – 1731)

maşırcılık ve savaş muhabirliği yaptı. 1897’de Alaska’ya

Modern İngiliz romanının öncüsüdür. Robinson Cru-

altın aramaya gidenlere katıldı ve Vahşetin Çağrısı dahil

soe adlı romanı ile tanındı.

birçok kitabını bu deneyiminden yararlanarak yazdı.

143

10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

zarlarındandır.

SICAK BÖLGE Ahmet Mithat Efendi (1840 – 1913)

TANZİMAT DÖNEMİ’NDE ROMAN

Tanzimat Dönemi’nin en üretken yazarıdır. Yüzün üzerinde romanıyla yaşadığı dönemde “Yazı Makinesi” diye adlandırıldı. Romanlarının çoğu Tanzimat’ın ikinci döneminde yazıldı fakat birinci dönemin sanat anlayışını yansıtır.

Tanzimat Edebiyatı, Tanzimat Fermanı’nın1839’da ilan edilmesinden yaklaşık yirmi yıl sonra, 1860’ta, Şinasi’nin Agâh Efendi ile Tercümân-ı Ahvâl gazetesini çıkarmasıyla başladı, 1895’e kadar sürdü. Türk edebiyatında roman türünün ilk örnekleri, önce çeviri, sonra da Batı romanlarının taklit edilmesi yoluyla Tanzimat Dönemi’nde görülür. •

Yusuf Kamil Paşa’nın Fenelon’dan çevirdiği Telemak, ilk çeviri roman olarak 1862’de basıldı.

•

İlk yerli roman Şemsettin Sami’nin Taaşşuk-ı Talat ve Fıtnat adlı eseridir. (1872)

•

İlk edebî roman Namık Kemal’in İntibah adlı eseridir. (1876)

•

Bu dönemde, halka yönelme, halkı aydınlatma ve eğitme görevini üstlenen Ahmet Mithat, Namık Kemal gibi sanatçılar; günlük yaşamı konu edinen, sosyal yaşamla ilgili sorunları (yanlış ve mutsuz evlilikler, esaret, Batılılaşmayı yanlış yorumlayan gençler vb.) dile getiren romanlar yazdı.

•

Tanzimat romanları “ilk” oldukları için teknik olarak zayıftır.

•

Roman kişileri çoğunlukla tek yönlüdür.

•

İbretlik bir son ile biten eserlerde yazar roman tekniğine aykırı olarak yer yer olay ve düşüncelere karışır.

10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

•

Onun yazdığı İntibah Türk edebiyatının ilk edebî romanı, Cezmi ise ilk tarihî romandır.

Roman ve öykülerinde tarih, felsefe, coğrafya, iktisat alanlarında bildiklerini olayın akışını keserek okura aktardı.

•

Romanları sanat değeri taşımaz.

1872’de ilk yerli roman olan Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat’ı yazdı. Robinson Crusoe ve Sefiller adlı romanları çevirerek roman türünün tanınmasına katkıda bulundu. Mizancı Mehmet Murat (1854 – 1917) Gazetelerde yazdığı makalelerde kendi dönemine göre modern sayılabilecek görüşler ileri sürdü. Turfanda mı yoksa Turfa mı?: Roman, otobiyografik özellik taşır. Milletin kalkınmasının köyden başlaması gerektiği tezini savunur. Recaizade Mahmut Ekrem (1847 - 1914)

Namık Kemal (1840 – 1888) Yeni Osmanlı Cemiyeti üyesi olan Namık Kemal, siyasi tavrından ve söylemlerinden dolayı yaşamının bir kısmını sürgünde geçirdi. Eserlerinde romantizm akımının etkisi vardır.

•

Şemsettin Sami (1850 – 1904) Orhun Yazıtları ve Kutadgu Bilig üzerine çalışmalar yaptı. Bu eserleri Türkiye Türkçesine çevirdi.

TANZİMAT DÖNEMİ ROMANCILARI VE ESERLERİ

•

Halka okuma alışkanlığı kazandırmak, onları eğitmek istedi. Bu yüzden Hace-i Evvel (ilk öğretmen) unvanına sahip.

Felatun Bey’le Râkım Efendi: Roman, yanlış Batılılaşma konusunu işler. Felatun Bey görgüsüz, züppe, mirasyedi bir karakter olarak Batı kültürünü; Râkım Efendi çalışkan, görgülü bir genç olarak Doğu kültürünü temsil eder.

Bu eserler romantizm akımının etkisinde yazıldı. Olay kurgusunda rastlantılara çok yer verildi, betimlemeler romanı süslemek için kullanıldı.

•

•

Yol göstericiliğiyle öne çıkan sanatçı, dönemin genç isimlerini örgütleyerek Servetifünun Dönemi’nin oluşmasını sağladı. Romancılıkta Batılılaşmayı ele aldığı Araba Sevdası adlı eseri Türk edebiyatının ilk realist romanıdır. Araba Sevdası: Batılılaşmayı yanlış anlayan ve Batı özentisi içinde yaşayan Bihruz Bey’in başından geçen traji-komik olaylar anlatılır.

İntibah: Yazar bu kitabı Magosa’da sürgündeyken yazdı. Romanda zengin bir ailenin tek çocuğu olan Ali Bey’in başından geçen dramatik olaylar anlatılır. Roman tekniği yönünden zayıftır ve gereksiz betimlerle doludur.

Samipaşazade Sezai (1860 – 1936) İlk romanı olan ve cariyelik konusunu ela alan Sergüzeşt, Türk edebiyatında romantizmden realizme geçişin başarılı örneklerinden biri olarak Servetifünun romanına örnek oldu.

Cezmi: Roman Adil Giray’ın, İran ile Osmanlı savaşında esir düşmesini, orada Perihan Şehriyar ve Cezmi ile olan ilişkilerini anlatır.

144

SICAK BÖLGE Sergüzeşt: Başkahraman Dilber, çok küçük yaşta Kafkaslardan getirilmiş esir kızıdır. Roman, Dilber’in yaşadığı acı ve hayal kırıklıklarını anlatır.

Ancak konağa sık sık gelen Adnan Bey’in yeğeni Behlül’le Bihter arasında yasak aşk doğar. Mai ve Siyah: Romanda başkahraman Ahmet Cemil’in idealleri realist bir bakış açısıyla anlatılır.

Nabizade Nazım (1862 – 1893) Natüralizm ve realizmden etkilendi. Roman ve hikâyenin konularını İstanbul dışına çıkardı. İlk kez köy yaşamını ve insanını konu etti.

Mehmet Rauf (1875 – 1931) Halit Ziya’nın etkisinde kalarak yazar yasak aşkları, duyguları, hayalleri, kişilerin iç dünyasını, hüzün ve karamsarlık konularını işledi.

Karabibik: İlk köy romanı olarak değerlendirilen eserde olaylar Antalya’nın Kaş ilçesinde geçer.

•

Zehra: Türk edebiyatında ilk psikolojik roman denemesidir. Eserde, çok kıskanç bir kadın olan Zehra ve kocası Suphi’nin aile çevresinde yaşanan olaylar anlatılır.

Eylül: Türk edebiyatının ilk başarılı psikolojik romanıdır. Romanda Suat - Süreyya - Necip üçgeninde oluşan aşk anlatılmaktadır.

SERVETİFÜNUN DÖNEMİ’NDE ROMAN

Ahmet Hikmet Müftüoğlu (1870 – 1927) Yurt dışından döndüğü 1896’da Servetifünun’a katıldı. Tek romanı Gönül Hanım’dır.

Servetifünun topluluğu 1896-1901 yılları arasında Servetifünun dergisi etrafında toplanan edebiyatçılardan oluşur. Topluluk Edebiyatıcedide adıyla da anılır. Servetifünun edebiyatı II. Abdülhamit Dönemi’nde gelişti. Bu dönemin siyasi ve sosyal koşulları sebebiyle Servetifünun topluluğu içe dönük ve karamsar bir yapıya sahiptir.

•

Servetifünun Dönemi’nde roman ilk romanlardaki teknik kusurlardan arındı.

•

Yazarlar, bireysel duygulara yöneldi; aşk, kadın, evlilik, tabiat, yalnızlık, hayal-hakikat çatışması gibi konuları ümitsizlik, aşırı melankoli ve karamsar bir bakış açısı içinde işlediler.

•

Romanlarda mekân olarak İstanbul kullanıldı.

•

Kahramanlar halktan değil de genellikle aydın kesimden seçildi.

Gönül Hanım: Turancılık fikrini işler. Romanda I. Dünya Savaşı’nda Ruslara esir düşen Mehmet Tolun Bey, Sibirya’ya sürgüne gönderilir. Burada aslen Tatar olan Gönül Hanım’la tanışır. Birlikte Orta Asya’daki Türk yurtlarını ziyaret ederler. Hüseyin Rahmi Gürpınar (1864 – 1944) Sanatçı uzun edebî hayatı boyunca hiçbir topluluğa katılmadı. Romanlarını “toplum için sanat” anlayışıyla yazdı. Eğlendirerek eğitmeyi amaçladığından mizahi bir üslubu tercih etti.

Halit Ziya Uşaklıgil (1866 – 1945) Türk romanını teknik bakımdan geliştirdi. Önceki romanlarda görülen teknik kusurları ortadan kaldırdı. Fransız realist ve natüralist yazarlardan etkilendi, ruh çözümlemelerine önem verdi, kahramanların iç ve dış dünyalarını anlatırken olabildiğince nesnel davrandı.

•

Toplumsal konulardan uzak durdu.

•

Romanlarında İstanbul’u mekân olarak kullanan sanatçı hikâyelerinde Anadolu’ya yöneldi.

•

Yeni nesillerin okuyabilmesi için Cumhuriyet’ten sonra bazı romanlarını sadeleştirdi.

Romanlarında eski İstanbul’un gündelik hayatından canlı sahneler yansıttı, kişilerini çoğunlukla sokaktaki halktan seçti.

•

“Sokağı Türk romanına taşıyan yazar” olarak bilindi.

Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaç: Romanda, Halley Kuyruklu Yıldızı’nın dünyaya çarpacağına dair söylentilerin olduğu bir dönemde başkahraman İrfan Galip’in, Feriha ile evlenmesi anlatılır.

SERVETİFÜNUN ROMANCILARI VE ESERLERİ

•

•

Şıpsevdi: Eserde, Paris’ten döndükten sonra hayata bakışı değişen, Batılı yaşama özenmiş ve gözünü para hırsı bürümüş olan Meftun ve ailesinin yaşadıkları anlatılır.

MİLLÎ EDEBİYAT DÖNEMİ’NDE ROMAN Millî Edebiyat Dönemi, 1911-1923 arasını kapsayan edebî dönemdir. II. Meşrutiyet’ten sonra başlayan “Türkçülük” akımı, “edebiyatta millî kaynaklara dönme” fikrini getirdi.

Aşk-ı Memnu: Adnan Bey, varlıklı biridir. İkinci evliliğini kendisinden yaşça epey küçük olan Bihter’le yapar.

•

145

Türk romanı, Millî Edebiyat Dönemi’nde büyük gelişme gösterdi, sanatçılar gerçekçi çizgide eserler verdi.

10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

•

Süslü ve sanatlı bir anlatımı olan yazar Eylül’de yakaladığı başarıyı diğer eserlerinde tekrarlayamadı.

SICAK BÖLGE • •

Anadolu ve Anadolu insanı edebiyata girdi, bir “Memleket Edebiyatı” dönemi başladı.

Yaban: Sakarya Savaşı’nda Porsuk Nehri civarındaki bir köye gelen Ahmet Celal, köylünün savaş karşısındaki umursamazlığını görür ve öfkelenir. Yazar, bu romanında

Roman bu dönemde teknik, dil ve üslup bakımından

aydın - halk (köylü) çatışmasını anlatır.

Batı romanı seviyesine çıktı. •

Kiralık Konak: Tanzimat Dönemi’nde yetişen üç nes-

Millî Mücadele Dönemi içinde yazılan Kurtuluş Sava-

lin (dede Naim Efendi, kızı Sakine Hanım, torunu Seniha)

şı romanı sadece Halide Edip’in Ateşten Gömlek adlı

yaşadığı kuşak çatışmasını işler.

eseridir. •

Nur Baba: Eserde Nigar Hanım ve diğer hanımların

Bunun dışında Yakup Kadri’nin Yaban; Samim

Nur Baba’ya olan aşkı anlatılır. Yakup Kadri bu eserinde

Kocagöz’ün Kalpaklılar; Kemal Tahir’in Yorgun Savaş-

tekkelerdeki yozlaşma ve çürümeyi işledi.

çı; Tarık Buğra’nın Küçük Ağa gibi eserleri Kurtuluş Savaşı’nın işlendiği eserlerden bazılarıdır.

Reşat Nuri Güntekin (1889 – 1956) 1912’de bir gazetede yayımlanan Harabelerin Çiçeği ilk romanıdır.

MİLLÎ EDEBİYAT DÖNEMİ ROMANCILARI VE ESERLERİ

En tanınmış romanı Çalıkuşu, yayımlandığı yıllarda

Halide Edip Adıvar (1884 – 1964)

ve daha sonra büyük ilgi gördü, Türk edebiyatının en çok

Yeni Turan adlı romanında (1912) yurt sorunlarına

okunan romanlardan biri oldu.

eğildi. Ateşten Gömlek ve Vurun Kahpeye romanlarında Kurtuluş Savaşı sırasında Anadolu’da tanık olduğu olay-

Çalıkuşu: Feride, İstanbul’da yetişmiş yetenekli, sağ-

ları, direnişleri, kahramanlıkları, ihanetleri gerçekçi bir ba-

lam kişilikli bir genç kızdır. Anadolu’ya öğretmen olarak

kışla anlattı.

gider. Romanın ilgi çekmesinde cesur genç öğretmenin macerası ve eserin yalın dili etkili oldu.

Ateşten Gömlek: Kurtuluş Savaşı üzerine yazılmış ilk romandır. 1922’de yazılan romanda İzmir’in işgalinde

Yaprak Dökümü: Roman, kendi hâlinde bir aileye sa-

kocasını ve çocuğunu kaybedince İstanbul’a gelerek Millî

hip olan Ali Rıza Bey’in, çocuklarının yaptığı hatalar yü-

Mücadele’ye katılan Ayşe’nin yaşadıkları anlatılır.

zünden çektiği sıkıntıları anlatır.

Sinekli Bakkal: Romanda, II. Abdülhamit zamanında

Refik Halit Karay (1885 – 1965)

İstanbul’un Aksaray semti, Sinekli Bakkal Sokağı’nda do-

İstanbul’un İç Yüzü en yetkin romanı sayılır. 1920’de

ğup büyüyen ve evlenen hafız Rabia’ın yaşamı anlatılır.

yayınlanan bu romanda, roman tekniğinin dışında birbirinden kopuk parçaları mozaikler halinde birleştirerek İt-

Vurun Kahpeye: Romanda, Millî Mücadele yılların-

tihat ve Terakki’nin işbaşına gelişinden I. Dünya Savaşı

da idealist, cesur, mücadeleci bir öğretmen olan Aliye’nin

günlerine kadar olan İstanbul’u bütün renk ve çizgileriyle

10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

atandığı köydeki çabaları, yaklaşan Yunan işgali, köy

yansıttı.

zenginlerinin ve imamın düşmana yardımcı olması ve

•

Aliye’nin bunlara karşı verdiği mücadele işlenir.

sağlayan günlüğün sahibidir. Eserde onun gözünden

Yakup Kadri Karaosmanoğlu (1889 – 1974)

toplumun yozlaşan yapısı anlatılır.

Yazarlık yaşamı boyunca Batı edebiyatı ilkelerine sıkı

Ebubekir Hazım Tepeyran (1864 – 1947)

sıkıya bağlı kaldı. Romanlarında tarihsel dönemleri ele

Tek romanı Küçük Paşa (1910), Türk edebiyatında

aldı.

önemli bir yere sahiptir. Küçük Paşa, taşıdığı sanat ve

• Kiralık Konak, I. Dünya Savaşı öncesinin, Hüküm Ge-

edebiyat değerinden ziyade konusu ile dikkati çekti.

cesi II. Meşrutiyet’in, Sodom ve Gomore Mütareke

•

Dönemi’nin, Yaban Kurtuluş Savaşı yıllarının, Ankara

Anadolu köyü, en geniş şekliyle ilk olarak bu romanda işlendi.

Cumhuriyet’in ilk on yılının, Bir Sürgün II. Abdülhamit Dönemi’nin işlendiği romanlardır. •

Romanın başkahramanı İsmet, romanın oluşmasını

•

Tepeyran, edebiyatımızın köye yönelen ilk yazarlarından biridir.

Panorama 1923-1952 yıllarını kapsar.

146

TEST-1

DÜNYA EDEBİYATI - 1 1. Emma’nın aşk isteyen, heyecan bekleyen dominant

3. Hep aykırı bir tip olan Piyer Bezukof ve onun şahsın-

nın anlattığı hikâyeler ile küçüklüğünden itibaren

çıkar çevrelerinin ince hesapları... “kanlı sargılar için-

kafasında belirli bir beyefendi ve hanımefendi tipleri

deki bütün bu bozuk insan etleri...” cümlesiyle özet-

oluşmuştu. Don Kişot gibi okuduklarından etkileniyor

leyebileceğimiz savaş. Balolar ve partilerle süslenen

ve öyle bir hayat yaşamak, her zaman modernizmin

barış... Kısacası, Strakof’un deyimiyle “Hayatın, za-

başkenti olan Paris’e gitmek arzusuyla yanıyordu.

manın Rusya’sının, tarihin, sınıf kavgalarının olağan-

Walter Scott’un romanlarıyla tarihsel şeylere tutu-

üstü bir tablosu. İnsana insanlığa ait ne varsa, insanın

luyordu; “Kara bir atın üzerinde beyaz sorguçlu bir

mutluluğunun ve büyüklüğünün, felaketinin ve küçük-

şövalyenin dörtnala gelişini seyretmekle geçiren o

lüğünün anlatıldığı bir eserdir Savaş ve Barış.

bir ruhu var. Manastıra gelen aykırı ruhlu bir kadı-

da iyiliğin üstünlüğü... Kadınların genel konumları ve

uzun etekli hanımefendiler gibi yüzyıllık bir şatoda

Bu parçada sözü edilen eser aşağıdaki yazarlar-

yaşamayı pek isterdi.”

dan hangisine aittir?

Bu parçada sözü edilen eser aşağıdakilerden

A) Dostoyevski

hangisidir?

B) Stendhal

A) Aşk ve Gurur

C) Balzac

B) Vadideki Zambak

D) Tolstoy

C) Madam Bovary

E) Flaubert

D) Anna Karanina E) Yüzbaşının Kızı

4. Meyhane bir gazetede yayınlandığı zaman görül-

memiş bir insafsızlıkla saldırıya uğradı, mimlendi,

2. Realist yazarlar dil, üslup ve biçime büyük değer ve-

kendisine yakıştırılmayan suç kalmadı. Yazar olarak benimsediğim amaçları burada iki satır içinde açıkla-

rirler. Zira sanatın amacı, gerçeği objektif ve estetik

mak gerekli mi bilmem. Kenar semtlerimizin kokuş-

bir biçimde ifade etmektir. Eserin öz, biçim, dil ve

tasvir etmek istedim. İçkinin ve aylaklığın sonu, aile

malıdır. Maupassant, ustası Flaubert’in bu konudaki

bağlarının çözülümüne, fuhuşun pisliklerine, dürüst-

öğüdünü şöyle dile getirir: “Söylemek istediğimiz her

lük duygusunun giderek yitirilmesine, sonuç olarak

ne olursa olsun, o şeyi en iyi izah edecek bir kelime,

da yüz karası bir rezillik ve ölüme varıyor. Sadece

en iyi canlandıracak bir fiil, en güzel niteleyecek bir sıfat vardır. Şu hâlde, o kelimeyi, o fiili, o sıfatı bulana

eylemsel bir ahlak dersidir bu kitap.

kadar sabırlıca aramamız lazımdır.”

Bu parçada eserinden söz eden yazar aşağıdaki-

Aşağıdakilerden hangisi bu parçada sözü edilen

lerden hangisidir?

anlayışla eser vermemiştir?

A) Victor Hugo

A) Stendhal

B) Maksim Gorki

B) Victor Hugo

C) Gustave Flaubert

C) Honore de Balzac

D) Charles Dickens

D) Charles Dickens

E) Emile Zola

E) Dostoyevski

147

10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

muş ortamında bir işçi ailesinin kaçınılmaz düşüşünü

üslubu arasında ruh-beden uyumu gibi bir uyum ol-

5. ---- olgunluk çağının en önemli eserlerinin başında

7. I. İnsanın kişiliğinin oluşumunda çevrenin belir-

leyici etkisi olduğuna inanılarak çevre tasvirine büyük önem verilmiştir.

gelir. Kocasıyla mutlu olmayan ama ona ihaneti de insana saygı açısından kendine yakıştıramayan Hen-

riette ve çocukluğunun bütün acılarını onun dizinde bir ana sevgisiyle karışık huzur içinde gideren Felix, çağlar boyunca insani sevgilere ve fedakârlıklara

II. Eğitme amacı güdülmemiş; gözlem, araştırma ve belgelere dayanılarak yaşananlar anlatılmıştır.

örnek olacak karakterlerdir. Romanın olayları 1801-

1836 yılları arasında geçer. Eser, köy hayatı sakinleri arasında yer alırsa da kahramanları sadece birer

III. Betimlemeler, yazarın gözüyle değil, kahramanın gözüyle yapılır; yazar olayları aktarırken aradan çekilir ve kahramanlar kendilerini roma-

köylü değildir. Aynı zamanda, yazarın çocukluğunda

nın sınırları içinde ifade eder.

çektiği acıların ve yıkıntıların bütün izlerini taşıyan bir

Aşağıdaki yazarların hangisi romanlarında bu

romandır.

özellikleri uygulamamıştır?

Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden

A) Ernest Hemingway

hangisi getirilmelidir?

B) Jack London

A) Goriot Baba, Balzac’ın

C) Goethe

B) Madam Bovary, Flaubert’in

D) Mark Twain

C) Yüzbaşının Kızı, Puşkin’in

E) Stendhal

D) Vadideki Zambak, Balzac’ın E) Anna Karenina, Tolstoy’un

6. Romanın merkezinde Bay Lorry’nin maceralı Dover

8. Bugünkü romanı hatırlatan ilk eser 16. yüzyılda

seyahati, Doktor Manette’in Bastille’den kurtulması,

Rönesans’tan sonra Giovanni Boccaccio (Covani Bokasyo) tarafından yazılmış olan ---- adlı eserdir. Bu eser dünya edebiyatının ilk hikâyelerini kapsar. Miguel de Cervantes‘in ---- adlı eseri 16. yüzyılın sonlarına doğru yazılmıştır ve eser roman türünün ilk başarılı örneği kabul edilir. 17. yüzyılda İngiltere’de Daniel Defoe’nun ----, Jonathan Swift’in ---- bu türün ilk örneklerindendir.

10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

Doktorun güzel kızına âşık Sydney Carton ve Charles Darnay’in Fransız İhtilâli’nin korkunç girdabında yaşanan hazin öyküleri yer alır. İki Şehrin Hikâyesi, ---- Fransız ihtilali sırasında iki şehri; Londra ve Paris’i anlattığı, ilk sayfalarından itibaren merak ve korku dolu sahnelerle örgülediği soluk soluğa bir dönem romanı...

Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden uygun olanları yerleştirildiğinde hangisi dışarıda kalır?

Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir? A) Stendhal’ın

A) Robinson Crusoe

B) Charles Dickens’ın

B) Guliver’in Gezileri

C) Emile Zola’nın

C) Don Kişot

D) Gustave Flaubert’in

D) Monte Cristo Kontu

E) Victor Hugo’nun

E) Dekameron

148

9. Romanın yetkin örnekleri 19. yüzyılda verilmeye

11 ve 12. soruları aşağıdaki metne göre

başlanmıştır. Roman, bir tür olarak karakteristik özel-

cevaplayınız.

liklerini romantizm ve realizm akımları sayesinde 19. yüzyılda kazanmıştır. Bu yüzyıldaki sosyal ve teknolojik gelişmeler romana da yansımıştır. Bu dönem romancıları arasında ---- sayılabilir.

Quasimodo sağırdı ama gayet iyi görüyordu, ayrıca

Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden

halkın öfkesi sözlerine olduğu kadar yüz ifadelerine de yansıyordu. Zaten fırlatılan taşlar kahkahaların

hangisi getirilemez?

şiddetini belirliyordu. Önce kendine hâkim oluyordu.

A) Amerikan edebiyatından John Steinbeck, Ernest

Ama işkencenin kamçısıyla bilenmiş sabrı yavaş ya-

Hemingway

vaş yumuşayarak bu sinek ısırıklarına teslim oldu.

B) Alman edebiyatından Thomas Mann, Erich Maria

Pikador’un saldırılarından fazla etkilenmeyen Astur-

Remargue

ya boğası, köpeklere ve kurdeleli şişlere daha fazla

C) Fransız edebiyatından J. Paul Sartre, Albert Ca-

öfkelenir.

mus

Önce tehdit edici bakışlarını yavaşça halkın üzerinde

D) İngiliz edebiyatından Charles Dickens, Daniel

gezdirdi. Ama sımsıkı bağlı olduğu için bakışları ya-

Defoe

rasını ısıran sinekleri kovalayacak güçte değildi. Bu-

E) Fransız edebiyatından Victor Hugo, Gustave

nun üzerine, bağlarının içinde sağa sola salınmaya

Flaubert

başladı, öfkeli sıçrayışları teşhir direğinin eski çarkını dayanakları üzerinde çatırdattı. Zavallı, bağlarından kurtulamayan zincirlenmiş vahşi bir hayvan gibi yeniden sakinleşti, sadece ara sıra göğsünün tüm boşluklarını dolduran öfkeli bir iç çekiş duyuluyordu. Yüzünde ne bir kızarma, ne de utanç belirtisi vardı. Utancın ne olduğunu bilmeyecek kadar toplumdan uzak, doğaya daha yakındı. Zaten böylesine şekilsiz bir varlık için alçaklık önemli bir şey miydi? Ama öfke, nefret ve umutsuzluk bu iğrenç yüzün üzerine yavaş yavaş, giderek kararan tek gözünden binlerce şimşek halinde yayılacak ölçüde elektrikle yüklenen bir bulut indiriyordu.

10. I. Seçilen kahramanlar ya çok iyi ya da çok kötü-

dür ve romanlarda iyi-kötü çatışması vardır,

11. Bu parçanın alındığı eser ve bu eserin yazarı aşa-

ayrıca her sınıftan insan eserlerde kendine yer bulur. II. Aşk, ölüm, tabiat, belli başlı konular olarak dik-

III. Din duygusuna geniş yer veren bu yazarların-

A) Suç ve Ceza - Dostoyevski

kat çeker.

B) Notre Dame’ın Kamburu - Victor Hugo C) Germinal - Emile Zola

kahramanlarının çoğu dindardır.

D) Genç Werther’in Acıları - Goethe

Aşağıdaki yazarların hangileri yukarıda verilen

E) Gazap Üzümleri - John Steinbeck

özelliklerde eser vermiştir? A) Alphonse Daudet, Goncourt Kardeşler, Guy de Maupassant

12. Bu parçada aşağıdaki yazınsal akımların hangisi-

B) Turgenyev, Herman Melville, Steinbeck

nin özellikleri ağır basmaktadır?

C) Moliere, Racine, Corneille D) Alexandre Dumas, Victor Hugo, Goethe E) Baudelaire, Paul Valery, Mallarme

149

A) Romantizm

B) Realizm

C) Natüralizm

D) Varoluşçuluk E) Sembolizm

10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

ğıdakilerden hangisidir?

TEST-2

DÜNYA EDEBİYATI -2 1. (I) Victor Hugo, 19. yüzyıl Fransız edebiyatının en

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir bilgi yanlışı

sa da Notre Dame’ın Kamburu ile büyük bir roman

A) Roman, bir tür olarak karakteristik özelliklerini ro-

büyük ismi olarak bilinir. (II) Başta şiirleriyle tanın-

vardır?

yazarı olarak da adını duyurmuştur. (III) En büyük

mantizm ve realizm akımları sayesinde 19. yüz-

başarısını tüm dünyada ses getiren Sefiller isimli

yılda kazanmıştır.

başyapıtıyla yakalamıştır. (IV) Ayrıca Deniz İşçileri

B) Modern anlamda romanın ilk olgun örneği olan

gibi toplumsal ve siyasi sorunlardan bahsettiği ki-

Don Kişot’un birinci cildi 1605’te, ikincisi 1617’de

taplar da yazmış, hemen hepsi ilgiyle karşılanmıştır.

yayımlanır.

(V) Fransız edebiyatının en çok ürün veren yazarları

C) Bugünkü romanı hatırlatan ilk eser 16. yüzyılda

arasında gösterilen Hugo realizmin öncüsüdür.

Rönesans’tan sonra Dante tarafından yazılmış

Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisin-

olan Dekameron’dur.

de bir bilgi yanlışı vardır? A) I

B) II

C) III

D) Ak ile kara gibi zıtların çatışmasını en çok işleyen D) IV

E) V

akım romantizmdir. E) Olayları taraf tutmayan, nesnel bir bakışla inceleyen realistler, eserde kişiliklerini gizlerler.

4. Bütün bu edebi akımları özetleyen alıntılar vermek

çok mümkün olmasa da ---- en meşhur romanı Germinal’in ilk sayfaları ---- akımını rahat bir şekilde anlamayı mümkün kılabilir. Yazar, bu sayfalarda uzun süre boyunca kömür madenlerinde çalışmış yaşlı bir adamı betimler. Bu betimlemelerin en çarpıcı ve rahatsız edici tarafı, adamın öksürükleri ve bu öksürüklerden sonra yere tükürmesidir. Yazar yıllarca madende çalışmaktan kömür tozu ile kararmış bu tükürüğü bile detaylı bir şekilde anlatır.

2. Ellili yaşlarında eski bir toprak ağası olan Don Kişot

Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden

La Mancha’da yaşar. Şövalyeleri anlatan kitapları

hangileri sırasıyla getirilmelidir?

sever, onların kurgu değil gerçek olduğuna inanır.

A) Victor Hugo’nun - romantizm

Yazılan her şeyin kelimesi kelimesine yaşandığını

B) Tolstoy’un - realizm

10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

düşünür. Senelerce kütüphanesine kapanıp onları okumuştur. Don Kişot, silahtarı Sancho Panza ve atı

C) Gustave Flaubart’in - realizm

Rosinante ile şövalyelik hayalleri kurarken, etrafın-

D) Emile Zola’nın - natüralizm

daki diğer insanlar onun aklını kaybettiğini düşünme-

E) Goethe’nin - romantizm

ye başlar. Don Kişot’un hayallerinde bir de sevgilisi Dulcinea del Toboso vardır. Don Kişot mazlumun yanındadır, kötülerle uğraşır ama her zaman yıkılır.

5. Tolstoy, Flaubert ve Balzac’ın ortak yönü aşağı-

Bu parçada sözü edilen eserin yazarı aşağıdaki-

dakilerden hangisidir?

lerden hangisidir?

A) Fransız edebiyatı romancıları olmaları

A) Daniel Defoe

B) Roman türünün dışında eser vermemeleri

B) Miguel de Cervantes

C) Eserlerinde aynı yazınsal akımı yansıtmaları

C) Jonathan Swift

D) Rus edebiyatı romancıları olmaları

D) Mark Twain

E) Kendi alanlarında ilk eserleri vermiş olmaları

E) Charles Dickens

150

6. Dünya edebiyatının ünlü karakterlerinin buluştuğu

10. Fransa’da -----, Gargantua ve Pantagruel adlı fan-

bir arena gibidir klasik romanlar Kimi Sanço Panço gibi efendisinin emrinde ve kaderine razıdır. Kimi Raskolnikov’un çektiği vicdan azabıyla baş başadır. Kimi Mephisto gibi insanı yanlışa, günaha sürükleyecek çeşitli entrikalar çevirme peşindedir. Kimi de Jean Valjean gibi yaptığı yanlışlara pişmanlık duyarak hayatını doğruluk çizgisine taşımaktadır.

tastik eseriyle romana yeni bir boyut getirir. Bir dev ailesinin serüveninin anlatıldığı, mizahi bir üslupla kaleme alınmış eser, köhnemiş değerlere ve kurumlara, özellikle kilise ve yargıya yöneltilmiş eleştirilerle doludur. Modern romana geçiş çizgisinde yazar öncü bir şahsiyet olarak belirirken ondan yaklaşık yüz yıl sonra gelen Cervantes, modern romanın doğuş nok-

Bu parçada kahramanı verilmeyen roman aşağı-

tasında yerini alır.

dakilerden hangisidir? A) Sefiller

B) Suç ve Ceza

C) Don Kişot

D) Faust

Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

E) Parma Manastırı

7. Bu akımda her şeyden önce gözleme önem verilir.

A) Rabelais (Rable)

B) Cervantes

C) Givoanni Boccacio

D) Daniel Defoe

E) Jonathan Swift

Anlatılanlar yol boyunca gezdirilen bir aynadan yan sırcasına nesneldir. Görüneni yazma yöntemi, bu

11. Romanlarında doğalcılık ve gerçekçilik akımlarını

akımdan sonra gelişen natüralizm için de geçerlidir.

kullandı. Klasik roman tekniği olarak bilinen roman

Sanatçı, eserlerinde kişiliğini gizler.

türünün onun tarafından kurulduğu benimsenmiştir.

Aşağıdaki yazarların hangisi yukarıda anlatılan

Bu türde her şeyi gören bir gözlemci vardır. Kahra-

akım doğrultusunda eser vermemiştir? A) Honore de Balzac

B) Stendhal

C) Gustave Flaubert

D) Goethe

sindedir. Yazar neden ve sonuç ilişkisi içerisinde roman hazırlamakta ve karakterler arasında var olan ilişkiyi en iyi şekilde açıklamaktadır. Romandaki yeri

E) Fyodor Dostoyevski

Shakespeare’nin tiyatrodaki yeriyle aynı sayılır. Ro-

8. Sanatçı ideal insana değil; acayip, gülünç, kaba, çir-

manları Fransız Devrimi’ni anlatan, belgesel niteliğini

kin, kötü yönleri de olabilen; güzellikleri yanında bu

taşır.

özellikleri de taşıyan insana yer vermelidir. Sanatçı,

Bu parçada sözü edilen yazar aşağıdakilerden

tabiatta ve hayatta ne kadar zıt şey varsa hepsini sa-

hangisidir?

nata getirmeli, iyi – kötü, ak-kara çatışması doğrultu-

A) Dostoyevski

sunda eserini yazmalıdır.

B) Victor Hugo

Aşağıdaki eserlerin hangisi bu parçada anlatılan-

C) Honore de Balzac

lar doğrultusunda yazılmamıştır?

D) Charles Dickens

A) Sefiller

E) Lev Tolstoy

B) Notre Dame’ın Kamburu

12. Doğalcılığın kurucusu ve en ünlü temsilcisi olarak

C) Anna Karanina

9. Oblomov’da tembelliği, Sefiller’de insanın düşüşünü ve yükselişini, Goriot Baba’da fedakârlık ve nankörlüğü, Robinson Crusoe’da tek başına da olsa insanın başarma çabasını görürüz.

sanatla ilgili görüşlerini açıklayan Deneysel Roman ve Doğalcı Romancılar gibi incelemeler yayımladı. Doğalcılık iki bilimsel ilkenin edebiyata uygulanmasını içeriyordu: Belirlenimcilik ve deneyci yöntem. Ona göre insanın karakter, huy ve davranışını kalıtım, çevre ve içinde bulunduğu tarihsel an belirliyordu. Deneyci yöntem ise doğru ve kesin verilerin nesnel bir biçimde kaydını gerektiriyordu.

Bu parçada romanından söz edilmeyen yazar aşağıdakilerden hangisidir?

Bu parçada sözü edilen yazar, aşağıdakilerden hangisidir?

A) Daniel Defoe

B) Gonçarov

A) Stendhal

C) Victor Hugo

D) Balzac

C) Emile Zola

D) Faust E) Monte Kristo Kontu

E) Tolstoy

151

B) Honore de Balzac D) Maksim Gorki

E) John Steinbeck

10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

manlar tutarlıdır. Olaylar mantıksal bir düzen içeri-

TEST-3

TANZİMAT ROMANI 1. “Hem Felatun Bey’e bu derece kızgınlık neden? Yok-

3. (I) Edebiyatımızdaki ilk yerli roman Sami Paşaza-

Eğer Felatun Bey olmamış olsaydı, mayonez mese-

(II) Sanatçının 1872 yılında yayımladığı bu romanla

lesi meydana çıkar mıydı?”

birlikte Türk edebiyatında günümüze kadar ulaşa-

sa herifin şu alafrangalığını mı çekemez oldunuz?

de Sezai’nin Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat adlı eseridir.

cak olan roman ve hikâye kültürü de başlamış olur.

“Eğer Felatun Bey, Mustafa Meraki Efendi ve Mih-

(III) Bu eseri, edebiyatımızdaki ilk edebî roman olan

riban Hanım’ın tasvirlerinden size usanç geldiyse,

Namık Kemal’in İntibah romanı takip eder. (IV) Bu

affınıza sığınmakla beraber, son olarak şunları bil-

eserlerde birçok teknik kusura ve acemiliğe rastlanır.

dirmeden geçmemek için müsaadenizi rica ederim.”

(V) Bunlara rağmen edebiyatımızdaki roman mace-

“Orada kiminle karşılaşsa iyi? Felatun Bey’le!

rasını başlatması açısından bizim için önemlidir.

Adam bırak şu şımarık ukalayı be! Nasıl bırakırız.

Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisin-

Hikâyemizin yarısına ortak olan bu kişiyi nasıl bı-

de bir bilgi yanlışı vardır?

rakırız? O hoppayı bu hikâyeye hiç katmamalıydı.

A) I

Katmamalıydık ama katmış bulunduk. Hem Felatun

B) II

C) III

D) IV

E) V

Bey’e bu derece kızgınlık neden? Yoksa herifin şu alafrangalığını mı çekemez oldunuz?” “Felatun Bey ve Rakım Efendi” romanından alınan bu parçalardan aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

4. “Bu Çerkez lisanında ciddiyet yok ise de Ayşe bu dai-

A) Anlatıcı okuyucuyu da kurguya dâhil ederek oku-

rede Fransızcayı da öğrenmeye başladı ki bunda bü-

yucuyu eserin içine çekmektedir.

yük bir ciddiyet vardır. Cariyelere piyano meşk etmek

B) Yazarın anlatıma kişiliğini yansıtması roman-

için bir ve harp ile keman meşk etmek için dahi diğer

tizmden etkilediğinin göstergesidir.

bir ve alafranga raks meşki için dahi bir ki, üç Fransız muallimesi bu dairede müstahdem bulunduğu gibi

C) Romanın sosyal roman olduğunu gösteren kav-

küçük hanımefendilere Fransızca öğretmek için bir

ramlar bulunmaktadır.

de gayet muktedir bir Fransız muallime haftada üç

D) Kahramanlar “tip” olarak değil karakter olarak çi-

gün devam etmektedir. Bu muallimenin küçük hanı-

zilmiştir.

mefendiye Fransızca öğretemeyeceğini anlarsınız

E) Anlatımda meddah geleneğinden faydalanılmış-

ya! Hanımefendiler öğrenmeye gayret edebilecekler

tır.

değil ki muallime dahi bunlara Fransızca öğretebilsin. Bilâkis muallime bu dairede Türkçe öğreniyordu.

2. Asaf Paşa’nın oğlu Celâl Bey, Paris’te beş yıl resim

Hem de seri-an terakki ediyordu.”

10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

eğitimi alarak İstanbul’a döner. Onun düşünce dün-

Ahmet Mithat Efendi’nin “Jön Türk” adlı romanın-

yasıyla ailesinin yaşam tarzında uçurumlar vardır.

dan alınan bu parçadan aşağıdakilerden hangisi-

Celâl Bey yirmi üç yaşına gelmesine rağmen kendi

ne ulaşılamaz?

geleceğiyle ilgili karar veremez. Üstelik onun ekono-

A) Dönemde dil, müzik ve diğer sanatlar için eğitim

mik hürriyeti de yoktur. Zengin ailesi, Dilber’e olan

veren mürebbiye geleneği vardır.

aşkını fark edince çok sert tepki verir. Annesinin

B) Hâkim anlatıcı bakış açısıyla yazılmıştır.

Dilber’i esirciye satarak evden uzaklaştırması Celâl

C) Kahramanın tutumuna mizahi bir dille eleştiri ge-

Bey’i çaresiz bir hastalığa sürükler.

tirilmiştir.

Bu parçada sözü edilen eser aşağıdakilerden

D) Sosyal hayatta Batılı unsurlar etkili olmaya baş-

hangisidir?

A) Zehra

B) Zavallı Çocuk

C) İntibah

D) Araba Sevdası

lamıştır. E) Gösterme tekniğinden yararlanılmıştır.

E) Sergüzeşt

152

5. Aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?

7. Bu parçada dönemin zihniyetiyle ilgili aşağıdaki-

A) İntibah - ilk edebî roman

lerden hangisine ulaşılamaz?

B) Zehra - yanlış Batılılaşma temalı ilk roman

A) Yaşanılan mekânların Batılı anlayışa göre düzenlendiğine

C) Cezmi - ilk tarihî roman

B) Akıl ve güzel sanatlar gibi kavramların ön plana

D) Araba Sevdası - ilk gerçekçi roman

çıktığına

E) Karabibik - ilk köy romanı

C) Sosyal hayatta Doğu’yla Batı’nın uyumlu bir sentezine ulaşıldığına D) Batılılaşmanın ağırlıklı olarak yaşam tarzında algılandığına

6 ve 7. soruları aşağıdaki metne göre cevaplayınız.

E) Yer yer Doğu - Batı ikileminin yaşandığına

6. “Yazıhanenin üstü bir levâzımı kırtâsiyye ve edevâtı

8 ve 9. soruları aşağıdaki metne göre cevaplayınız.

kalemiyye sergisi. Bakınız neler yok? Her renk mürekkepleri havi alafranga, alaturka yazı takımları. Alaturka müteaddit kalemtıraşlar, maktaalar, makaslar… Alaturkası başka, alafrangası başka küçücük oturtma saatler. Odada ayna bulunmadığına dikkat

8. “Kaleme gitmediği günler ise saçlarını kestirmek,

ettiniz mi? Asıl alafrangada aynaları yatak odalarına,

terziye esvap ısmarlamak, kunduracıya ölçü vermek

şemsiye filân bırakılan vestiyerlere vazediyorlar. Sa-

gibi hiç eksik olmayan vesilelerle Beyoğlu’nda, ötede

lonlara ve böyle iş odalarına aynaya bedel münasip

beride vakit geçirir, cumaları, pazarları da sabahle-

resimler talik ediyorlar. İşte buraya dahi dört büyük

yin hocalarıyla yarımşar saat ders müzakeresinden

resim levhası konulmuş. Şöminenin iki tarafına ko-

sonra hanesinden çıkar, akşamlara kadar seyir

nulan heykeller nazarıdikkat ve ehemmiyetinizden

yerlerinde dolaşırdı. Vilâyetlerde bulunduğu zaman

tebâüd edecekler mi? Dikkatli bakınız alçıdan dökül-

en büyük zevki sırmalı esvap içinde, midilli veya at

müş şeyler de değildir. Halis beyaz mermer üzeri-

üzerinde, arkasında çifte çifte uşaklarla sokak sokak

ne el ile halkolunmuş âsârı üstâdânedendirler. Birisi

gezip dolaşmaktan ibaret olan bu beyin, İstanbul’a

cemal ve sevda müekkilesi Venüs’ü tasvir ediyor.

geldikten sonra merakı üç şeye masruf oldu ki birin-

Diğeri ise sanâyi-i nefise ve akıl ve hikmet müekkile-

cisi araba kullanmak, ikincisi alafranga beylerin hep-

si Minerva’dır. Böyle esâtir-i evveline müteallik hey-

sinden daha süslü gezmek, üçüncüsü de berberler,

kellere rağbet bizim Osmanlılığımız âleminde henüz

kunduracılar, terziler ve gazinolardaki garsonlarla

taammüm etmemiş olduğundan, şurada ne kadar

Fransızca konuşmaktı.”

alafranga bir yerde bulunduğumuzu bunlarla kıyas

“Araba Sevdası” adlı romandan alınan bu parça-

etmelisiniz.”

dan roman kahramanı Bihruz Bey’le ilgili olarak

“Taaffüf” adı romanından alınan bu parçadan, Ah-

aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

met Mithat Efendi’nin roman anlayışıyla ilgili ola-

A) Batılılaşmayı yaşam tarzında uygulama özenti-

rak aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

sinde bir tiptir.

A) Gereksiz, uzun betimlemelere yer vermiştir.

B) Eğlence peşinde koşan bir tiptir.

B) Anlatımında meddah tarzının özellikleri vardır.

C) Batılı eğitime önem veren, kendini geliştirme

C) Eserlerinde Doğu–Batı karşılaştırması vardır.

gayretinde olan bilinçli biridir.

D) Kahramanların iç dünyalarının çözümlemesine

D) Yanlış Batılılaşma anlayışını tüm yönleriyle yan-

ağırlık vermiştir.

sıtır.

E) Romanın olay akışını keserek herhangi bir konu-

E) Giyinişinde, konuşmasında, kullandığı eşyalarda

da bilgi verir.

gösteriş merakı ortaya çıkmaktadır.

153

10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

tuvalet odalarına hatta merdiven başlarına palto ve

9. Bu parçadan Tanzimat romanlarıyla ilgili olarak

11. Romanın başkahramanı Ali Bey yirmi yaşına kadar

aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

babasına bağımlı bir kişilik sergiler. Özel derslerle yetişen Ali Bey birkaç lisan bilir. Bir kalemde memur-

A) Genellikle hâkim bakış açısı kullanılır.

dur. Babasının ölümü Ali Bey’in yaşamını derinden

B) Teknik bakımdan güçlü yapıtlardır.

etkiler. Genç adam birden kendi kabuğuna çekilir.

C) Mekân olarak eğlence ve gezinti mekânları ön

O, ancak annesinin teşviki ve arkadaşlarının yardı-

plana çıkar.

mı ile gezinti mekânlarına çıkmaya başlar. İnsanları

D) Yanlış Batılılaşma, işlenen genel konulardan biri-

tanıma konusunda çok toy olan Ali Bey, Çamlıca’da

dir.

karşılaştığı Mahpeyker’n tuzağına düşer.

E) Realizmdan etkilenen eserlerde gözlem ve ger-

Bu parçada sözü edilen eser aşağıdakilerden

çekçi betimlemeler yer almaktadır.

hangisidir? A) Sergüzeşt

B) Zavallı Çocuk

C) Cezmi

D) İntibah

E) Şair Evlenmesi

12. “-Benim gayretim, namusum böyle rezaletlere ta-

10. Asaf Paşa Konağı... Salonun zemini Anadolu güzel

hammül edemez. Bizde, şimdi edep kalmadı, namus

sanatlarından olan küçük halılarla döşeli olmakla

kalmadı. Senin seyir yerleri dediğin yerler rezalet

beraber, üzerinde en nâdir hayvanların pöstekile-

yerleridir. Edepsizler, ırzsızlar mahalleridir. Öyle yer-

ri, yaldızlı koyu kırmızı kâğıtlı duvarlarında Fatih’in

lere kız gönderilir mi? Ben erkeğim, ihtiyarım da yine

İstanbul’a girişini olanca azamet ve büyüklüğüyle

öyle yerlere gitmekten içtinâb ederim. Çünkü bilirim

gösteren mükemmel bir tablo, diğer tarafında Sainte-

ki namusumuza muzırdır, ırzımı muhildir. Nerede

Helene’in sisler dumanlar içinde kalmış kayalarının

kaldı ki on beş yaşında bir kız, öyle yerlere gitsin!...

üzerinde, şâhâne bakışlı bir kartal gibi istilâ edici bakışını Avrupa tarafındaki ufuklara dikmiş düşünen

- Öyledir. Hakkın var, ama modalar, alafrangalar

10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

Birinci Napoléon’un mehabetli portresi… Bu tarzda

böyle şeyler çıkardılar. Ne yapalım?

döşenmiş salondaki ocağın sağ tarafındaki köşesin-

- Affedersin, bu alafranga da değil. Alafranga bunu

de büyük bir piyano…

kabul etmez. Hiç Kâğıthane’de, Veliefendi’de, öyle

“Sergüzeşt” romanından alınan bu parçanın anla-

mahallerde hiçbir vakit bir madama gördünüz mü?

tım özellikleri dikkate alındığında yazarın aşağı-

“Taaşşuk-u Talat ve Fıtnat” romanından alınan bu

daki yazınsal akımların hangisinden etkilendiği

parçadan aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

söylenebilir?

A) Batılılaşmanın sosyal hayatı etkilediğine

A) Klasisizm

B) Yaşam tarzındaki Batılılaşma anlayışına direnç

B) Romantizm

gösteren tiplerin olduğuna

C) Realizm

C) Sosyal hayattaki değişim karşısında çaresiz ka-

D) Natüralizm

lındığına

E) Sembolizm

D) Kadınların sosyal yaşama katılması ve ekonomik faaliyetlerde bulunmasının övüldüğüne E) Yanlış Batılılaşma anlayışının eleştirildiğine

154

TEST-4

SERVETİFÜNUN ROMANI - 1 1. Romanda batılı örneklerinin seviyesine ulaşan Ser-

4. Ahmed Cemil şimdi kendisini unutmuş, yalnız göğ-

edebiyatı birlikte yorumlamayı başarmışlardır. Bunun

sabit fikirle söylüyormuşçasına kimseye bakmayarak

sebebini, Servetifünuncuların daha iyi bir eğitim gör-

hattâ söylediğine vâkıf olmayarak devam ediyor;

melerinde ve genç yaşta yabancı dil öğrenmelerinde

bütün etrafında bulunanlar, güya bu genç natuktan

aramak lazımdır. ---- Servetifünun Dönemi’nin en

çıkan miknatısiyet nefesiyle tabiattan yüksek bir nok-

önemli roman yazarlarındandır.

taya çekilmiş bir hâlde, hareket etmeyerek, gözleri

vetifünun yazarları, müzik, resim gibi sanat dalları ile

sünü şişiren, dimağında muttarit darbelerle vuran bir

dalarak, nefeslerini zaptetmek isteyerek, bir vaizin

Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden

karşısında heyecandan uyuşmuş duranlar gibi din-

hangisi getirilemez?

liyorlardı.

A) Ahmet Hikmet Müftüoğlu

“Mai ve Siyah” romanından alınan bu parçadan

B) Halit Ziya Uşaklıgil

Servetifünun romanlarıyla ilgili olarak aşağıdaki-

C) Hüseyin Rahmi Gürpınar

lerden hangisine ulaşılamaz?

D) Mehmet Rauf

A) Tanrısal anlatıcı figürü söz konusudur.

E) Hüseyin Cahit Yalçın

B) İzlenimsel betimlemelere yer verilmiştir. C) Uzun cümleler kullanılmış, yabancı sözcüklere yer verilmiştir. D) Kahramanları kararlı, mücadeleci ve idealist kişi-

2. I. Servetifünun romanlarında gözleme yer verile-

lerdir.

rek realizme uygun eserler oluşturulmuştur.

II. Servetifünun romanlarının mekânı genelde

III. Servetifünun romanları teknik yönden olgun-

IV. Servetifünun romanı bireyin iç dünyasına yöne-

V. Servetifünun romanının da üslubu ve dili tıpkı

E) Cümleler süslü ve sanatlıdır.

İstanbul ve Anadolu’dur.

5. I. Doktor Ömer Behiç ve karısı Vedide, üçüncü

laşmıştır.

çocukları diye bahsettikleri evlerinin arsasından planına, inşaatına ve tefrişine kadar her aşamasını ayrıntılı bir şekilde yaşarlar. (Kırık Hayatlar)

lir, sosyal hayatı sadece tasvir eder.

şiir dili gibi ağırdır. Yukarıda numaralanmış cümlelerin hangisinde C) III

D) IV

E) V

III. Suat ve Süreyya evliliklerinin üzerinden beş yıl geçmesine rağmen Süreyya’nın ailesiyle birlikte oturmaktadırlar. (Eylül)

IV. Roman,

Batı

hayranı

alafranga

Meftun

Pehlevîzâde ailesinin başından geçen komik olayları işler. (Şıpsevdi)

3. Aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? A) Eylül - İlk psikolojik roman

V. Doğuştan aptal denecek kadar saf olan Satırzade Şöhret Bey, çevresindeki alfaranga tiplere hayranlık duyarak alafrangalığa özenmiştir. (Araba Sevdası)

B) Mai ve Siyah - Servetifünun edebiyat ve sanat hayatını sembolize eden roman

Yukarıda numaralanmış cümlelerin hangisinde

C) Aşk-ı Memnu - Teknik yönden başarılı ilk roman

verilen bilgilerle parantez içinde verilen isimler

D) Halas, Millî Mücadele’yi anlatan bir romandır.

uyuşmamaktadır?

E) Kırk Yıl - Natüralizmi örneklendiren roman

A) I

155

B) II

C) III

D) IV

E) V

10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

B) II

Efendi’nin konağına ahlaklı, dindar ve namuslu Matmazel Anjel olarak girer. (Mürebbiye)

bir bilgi yanlışı vardır? A) I

II. Parisli bir hayat kadını olan Anjel, Dehri

6. “Demek ki çürüyecekti, o da çürüyecekti? Böyle,

8. Servetifünûn romanında mekânın roman kişilerinin

bâhusus hayatının nasıl gâfletle geçmiş olduğunu

işlevi vardır. Servetifünûn romanlarında çevre temel

anladıktan sonra, artık bir şey de yapmak kâbil ol-

olarak İstanbul’dur. Mekân ise daha çok buradaki ko-

madığını görerek, böyle çürümek, bitmek ona pek

nak, yalı, köşk gibi büyük yapılardır. Mekânla roman

insafsızca, pek acı geliyordu.”

kişileri ve olaylar arasında ciddi bir ilişki vardır çünkü

hiçbir saadet gelmeden, daha henüz beklerken,

karakterini, ruhsal durumlarını belirlemede önemli

mekân, kişilerin yaşam düzeyi ve biçimlerinin de bir

“Şimdi tabiatın bu feyz ve keşâyiş içinde, su ile şişkin

göstergesidir.

toprakların, otların, çiçeklerin nâfiz râyihalarıyla bütün hevesi galeyân ederek onu âteşîn bir tehâlükle

Aşağıdaki romanların hangisinde mekân sözü

lerze-dâr-ı ihtirâs etmişti.”

edilen özellikler çerçevesinde değildir?

“Beni bu duruma getiren sizin elleriniz, o sizin nes-

A) Eylül B) Cezmi

cindeki nezâkete, kadınlığa bakarak insanın ağlamak istediği güzel kadın elleri değil mi, diye düşünü-

C) Mai ve Siyah

yordu. Fakat acaba harâb eden eller olduğu gibi şifâ,

D) Aşk-ı Memnu

hayat veren eller de var mıydı?”

E) Salon Köşelerinde

Mehmet Rauf’un “Eylül” romanından alınan bu parçalardan aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz? A) Servetifünuncuların melankolik ruh hâllerini yansıtmaktadır. B) Cümleler uzun, süslü ve sanatlıdır. C) Dil ağırdır, yabancı kelime ve tamlamalara yer verilmiştir. D) Gözlem ve betimlemelere yer verilmiştir. E) Gözlemci anlatıcı bakış açısıyla yazılmıştır.

9. I. Romanlarında, psikolojik tahlillere önem ver-

7. Eserde roman kahramanının kişiliğinde Babıâli’de

miş ve bunda başarılı olmuştur. Çevre ve kişi betimlemelerine pek önem vermemiştir.

basın hayatında yok olup giden sanatçılar anlatıl-

10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

maktadır. Bu karakter, aynı zamanda Servetifünun sanatçısını da temsil eder. Bu bakış açısında kendi içinde bir objektiflik ve realistlik göze çarpar. Yazar

II. Eserlerinde Servetifünun anlayışına uygun romantik aşkları, duyguları, hayalleri, kişilerin iç dünyasını, hüzün ve karamsarlık konularını

bu romanda neslinin şair idealini ele alır, o zamanki

işlemiştir.

sanat ve basın dünyasını yer yer çok gerçekçi çizgi-

lerle tasvir eder. Bu tasvirlerde insanların duyguları çok güzel işlenmiştir.

III. Realizm ve natüralizmden etkilense de aşk, sevgi konularını işlediği için eserlerinde romantizmin de etkisi vardır.

Bu parçada sözü edilen eser ve bu eserin kahra-

Aşağıdakilerin hangisi bazı özellikleri verilen ya-

manı aşağıdakilerden hangisidir?

zara ait değildir?

A) Eylül - Necip

A) Ferda-yı Garam

B) İntibah - Ali Bey

B) Genç Kız Kalbi

C) Mai ve Siyah - Ahmet Cemil

C) Karanfil ve Yasemin

D) Aşk-ı Memnu - Adnan Bey

D) Eylül

E) Kırık Hayatlar - Ömer Behiç

E) Nadide

156

10. Ve Necip’in gözleri hepsini görüyor dudaklara geli-

ÖNEM Lİ

yor, bunlardaki karanfil kırmızılığı, donuk âteş karanfil rengi, yine bütün çehrede titreyen ma’na-yı ser-

Kırık Hayatlar romanının başkişisi Doktor Ömer Behiç’tir; evli olmasına rağmen şımarık sosyete kızı Neyyir’le aşk yaşayan Ömer Behiç’in yaşadığı bunalımlar, bu romanda başarıyla anlatılır. Vedide, Ömer Behiç’in eşidir ve fedakâr bir annedir. Bedir Servet, Ömer Behiç’in arkadaşıdır ve çapkındır. Nebile, Bekir’in sevgilisidir ve sosyete kızı Neyyir’in ablasıdır. Leyla, Ömer Behiç’in hastalıktan ölen küçük kızıdır.

zenişle pür nîm, o şuh sitemkâr ifade ile lerzişdâr, onun nazarını teshîr ediyordu; dişler, bunların müsâadeleriyle tebessüm ettikçe bütün manâlar yüzlerce çoğalarak gözlere kadar sirayet eden bu tebessümle onun ruhu bu çehrede, o kadar şuh ve pür neşe görünüyordu ki o zaman, işte o zaman Suad’ın niçin bu kadar muazzam ve pür perestiş olduğu tezahür ediyordu. Bu parça Servetifünun romanlarının hangi özelliğini yansıtmamaktadır? A) Gözlem ve betimlemeye önem verilmesi B) Cümlelerin oldukça uzun ve sanatlı olması C) Natüralizmin izlerini taşıması D) Bireysel konuların işlenmesi E) Psikolojiden yararlanılması

MUT LAKA ÖĞRE N

Teknik yönü güçlü ilk romanlarımızdan olan Mai ve Siyah, başkahramanı Ahmet Cemil’in yaşadığı düş – gerçek çatışması ana motifiyle döneminin edebiyatçı neslini ve matbuat hayatını da anlatır. Mai (mavi) düşleri, siyah ise acı gerçekleri sembolize eder. Kahramanı romantik olan bu eser, realizmin güçlü örneğidir. Gazetede başyazar olan Ali Şekip, Hüseyin Nazmi, Lamia, Vehbi Efendi, gazeteci Raci ve Ahmet Cemil’in kız kardeşi İkbal göze çarpan kişilerdir.

11. Kişinin iç dünyasını esas alan konuları ile Servetifünun hareketinin genel karakterine daha uygun

romantik duyguları, hayalleri ve romantik aşkları işler. Ele aldığı kahramanların iç dünyasına yönelir ve psikolojik tahlillerde bulunur. Bu çalışmaları ona ilk psikolojik romanı yazdırmıştır. Eserlerinde şahıs kadrosunu dar tutmuş ve olay örgüsünü ikinci plana atmıştır. Bu parçada sözü edilen yazar aşağıdakilerden

A) Nabizade Nazım

B) Peyami Safa

C) Halit Ziya Uşaklıgil

D) Mehmet Rauf

E) Sami Paşazade Sezai

BUNU BİL

12. Aşağıdaki Servetifünun sanatçılarının hangisi roman alanında eser vermemiştir?

Türk edebiyatının teknik yönden en güçlü romanlarından olan Aşk–ı Memnu, aile içi yasak aşkı ve Boğaziçi’nin sosyete yaşamını yansıtır. Realist ve natüralist bir romandır. Adnan Bey, Bihter, Behlül, Nihal, Beşir, Firdevs Hanım gibi canlı tipler vardır.

A) Ahmet İhsan Tokgöz B) Ahmet Hikmet Müftüoğlu C) Hüseyin Cahit Yalçın D) Saffet Nezihi E) Ahmet Şuayb

157

10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

hangisidir?

TEST-5

SERVETİFÜNUN ROMANI - 2 1. “Şimdi ağlıyordu; sakin ve âheste yaşlarla, aczin ve

3. Artık katiyen o aşkı gömmek lazım geldiğini, asla dü-

lıyordu. Ne için bu kadar hulya esiri olmuş idi? Biraz

ğunu anlıyor, saâdeti sade hayalde olan bu bedbaht

hayatın maddiyetini düşünmüş, bu toprak parçasında

aşkı şimdi serapâ mihnetten, musîbetten başka bir

bir şiir bulutuna sarınarak uçmak için çalışmamış ol-

şey görmüyordu. Bininci defa olarak bu aşkın taham-

saydı bugün bu kadar mağlup olmayacaktı. En küçük

mülsüz bir afet, sade bir cezâ-yı müthiş olduğunu

sebepleri en büyük hulyalara kâfi addetmiş, kendisi-

tekrar ediyordu, bizzat ondan azap ve ıztırâbtan baş-

ne sahte esaslar üzerine kurulmuş bir hayat vücuda

ka bir şey görememesi, en mesut zamanında bile bin

getirmiş idi. Şimdi hakikatin insafsız rüzgârları üze-

türlü âteşleriyle kendini yakmış, istirâhatını tarumâr

rinden geçtikçe hulyaları hep birer birer düşürmüş,

etmiş, öldürmüştü, evvelâ sebep yokken nedamet

onu şuracıkta yaşama arzusundan tam bir mahrumi-

ve vicdan azaplarıyla yanmışlar, sonra ayrılmak kıs-

yet içinde bırakmış idi.

kanmak çıkmış, sonra hakaret ve ihanet gelmişti. Ve

ye’sin mefturiyetiyle akan sıcak ve iri damlalarla ağ-

şünmeksizin bu hayalleri fedâ etmek zarurî bulundu-

böyle düşünürken bile...

“Mai ve Siyah” romanından alınan bu parçadan aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

Mehmet Rauf’un “Eylül” romanından alınan bu

A) Kahramanın yaşadığı hayal gerçek çatışması

parçadan aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

anlatılmaktadır.

A) Kahramanın imkânsız aşktan uzaklaşmak için kendini ikna etme çabası anlatılmaktadır.

B) Hâkim bakış açısıyla yazılmıştır.

B) Cümleler uzun, süslü ve sanatlıdır.

C) Ağırlıklı olarak görsel betimlemelere yer verilmiştir.

C) Kahramanın ruhsal durumu anlatılmaktadır.

D) Servetifünuncuların karamsar ruh hâllerini yan-

D) Yazar, kurmaca ile ilgili okurla doğrudan iletişim

sıtmaktadır.

kurmaktadır.

E) Realizmin özellikleri görülmektedir.

E) Realizmin özelliklerini yansıtmaktadır.

4. I. Türk edebiyatında Batı tarzında eser veren ilk büyük romancıdır.

10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

2. (I) Servetifünun romanlarında olaylar İstanbul’da geçer. (II) Olaylar daha çok kişiler arasında ya da kişinin kendi içindeki çatışmaları çerçevesinde verilmiştir. (III) Bu dönem romanlarında sosyal ve toplumsal olaylar da çokça yer alır. (IV) Olayların merkezinde vardır. (V) Mai ve Siyah romanında kahramanın şair

III. Romanlarında İstanbul’daki eğitimli ve zengin kesimi konu almış, hikâyelerinde ise halkın

yazara ait değildir?

tındaki kısır çekişmeleri anlatılır.

A) Bir Ölünün Defteri

Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisin-

B) Ferdi ve Şürekâsı

de bir bilgi yanlışı vardır? C) III

lere yer vermiştir.

Aşağıdakilerden hangisi bazı özellikleri verilen

olması, gazetede çalışması dolayısıyla basın haya-

B) II

II. Eserlerinde geniş tasvirlere ve psikolojik tahlil-

arasına girmeye çalışmıştır.

karamsarlık, yasak aşk, hayal-hakikat çatışması

A) I

C) Kırık Hayatlar D) IV

E) V

D) Sefile E) Hayal İçinde

158

7. “... gözlerin dudakların söylemekten, anlatmaktan o

5 ve 6. soruları aşağıdaki metne göre

kadar titredikleri kalpten taşıp gelen şeyleri takrir için

cevaplayınız.

musiki kendilerine yardım ediyor, sanki ruhları için bir vesile-i telâkki oluyordu.” “Necip burada öyle saniyeler geçirdi ki hiçbir vakit

Sofrada artık yemek sonuna mahsus bir dağınıklık

unutamayacaktı. Musiki ruhunun bütün kabiliyet per-

hüküm sürüyordu. Kahvenin gelmesine kadar unu-

vaz ve iştiyâkını tahrik ediyor, onu ihtiyâçlarla, sevda

tularak bırakılıvermiş elma, portakal kabuklarıyla

ve fedâ-yı can ihtiyâçlarıyla, tatmin edilmesi muhâl

dolu son tabaklar, diplerinde kırmızı cür’alar görünen

olduğu için tatlı başlayıp galeyân ettikçe elîm olan

şarap kadehlerinin yanında duruyor; sofranın kena-

ihtiyâçlarla boğuşurdu. Ekseriyetle bu bir hüzünden

rında yer yer çıkan tütün dumanı bir müddet dalgala-

ziyade bir iştiyak, bütün ele geçmeyecek güzel şey-

narak lambanın etrafında dönen bir bulut teşkil ettik-

lere meshurâne bir incizap idi.”

ten sonra dağılıyor, beyaz örtünün üzerinde yüksek

Bu parça Servetifünun romanlarının hangi özelli-

yemiş tabaklarının, sürahilerin, kadehlerin, oraya

ğini yansıtmamaktadır?

bırakılmış bir fesin şarap lekelerine karışan gölgeleri lambanın oynak ziyası altında kâh küçülüp kâh bü-

A) Kahramanların farklı sanat dallarıyla ilgilenmesi

yüyor… Şurada devrilmiş bir tuzluk… Ötede birisinin

B) Kahramanların iç dünyalarını ayrıntısıyla anlat-

can sıkıntısıyla üç çataldan teşkiline çalıştığı bir eh-

ma

ram… yer yer tabakların üzerine yahut şişelerin ya-

C) Genellikle hâkim bakış açısının kullanılması

nına bırakılmış pişkirler… Düşmüş de kaldırılmasına

D) Mekânların yazarın ruh hâlini yansıtması

üşenilmiş bir bardak… Sofrayı baştan başa örten bir

E) Anlatımın süslü, sanatlı ve ağır olması

kargaşalık sanki yedi kuvvetli çenenin hücumundan yorgun düşmüş, melûl bir enkaz kümesi şeklinde serilmiş bir sofra...

5. Bu parçada aşağıdaki yazınsal akımların hangisi-

8. Flaubert’in Madame Bovary’si, Tolstoy’un Anna

ne ait özellikler ağır basmaktadır?

Karenina’sı ve ----. Üç roman da evli kadınların ya-

A) Klasisisizm

sak aşklarını anlatır. Flaubert’in Fransız Emma’sı, Tolstoy’un Rus Anna’sı ve ---- benzer yapıda karak-

B) Romantizm

terlerdir. Farklı ülkelerin kadınları olsalar da yaşadık-

C) Realizm

larıyla birbirlerine âdeta bağlıdırlar. Evlendiklerinde

D) Natüralizm

mutlu bir evlilik süreceklerine emin gibi görünseler de

E) Sürrealizm

caklardır. Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangileri sırasıyla getirilmelidir? A) Namık Kemal’in İntibah’ı - Kemal’in Türk Mah-

6. Bu parçanın anlatımıyla ilgili olarak aşağıdakiler-

peykeri

den hangisi söylenemez?

B) Halit Ziya’nın Mai ve Siyah’ı - Uşaklıgil’in Türk

A) Gözlemci anlatıcı bakış açısıyla oluşturulmuştur.

Lamia’sı

B) Anlatımın akışı kesilmiş, eleştiriye yer verilmiştir.

C) Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Kiralık Konak’ı - Karaosmanoğlu’nun Türk Seniha’sı

C) Betimlemelere izlenimler de yansıtılmıştır.

D) Reşat Nuri Güntekin’in Yaprak Dökümü -

D) Bitmemiş cümlelerle zihinde bir resim çizilmeye

Güntekin’in Türk Ferhunde’si

çalışılmaktadır.

E) Halit

E) Gerçekçi gözlemler aktarılmıştır.

Ziya

Uşaklıgil’in

Uşaklıgil’in Türk Bihter’i

159

Aşk-ı

Memnu’su

-

10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

aradıklarını bulamadıklarını çok geçmeden anlaya-

9. Tanzimat ve Servetifünun romanlarını karşılaş-

11. Halit Ziya Uşaklıgil’in ünlü iki romanı da kuruluşları

tıran aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir bilgi

bakımından bir yetkinliği simgeler. On yedi yaşın-

yanlışı vardır?

dayken Balzac, Stendhal, Flaubert ile başlayarak

A) Tanzimat’ta yanlış Batlılaşma, cariyelik, toplum-

Zola, Daudet ve Goncourtlar’ı okuduğunu söyleyen romancı, bellidir ki Batı’daki ---- gelişim aşamalarıy-

sal aksaklılıklar, aşk, tarihî konular işlenirken

la özümlemiş, bir bileşime varmıştır. Bu romanlarla

Servetifünun romanında aşk, hayal-hakikat ça-

kendi bireysel yaşamını sürdüren insanlar girer Türk

tışması, karamsarlık, yalnızlık gibi bireysel tema-

yazınına.

lar işlenmiştir. B) Tanzimat’ta yazar, olayın akışını kesip okuyucu-

Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden

ya bilgi verebilir, kişiliğini gizlemez; Servetifünun

hangisi getirilmelidir?

romanında ise yazar olayın akışını kesmez, kişi-

A) klasikleri

liğini gizler.

B) romantikleri

C) Tanzimat romanları daha çok romantizm akımı-

C) realistleri

nın etkisindeyken Servetifünun romanları realiz-

D) natüralistleri

min etkisinde yazılmıştır.

E) sürrealistleri

D) Tanzimat’ta roman tekniği kusurludur, olayın akışı kesilir, tesadüflere sıkça yer verilir; Servetifünun romanında ise teknik yönden kusursuzluk vardır. E) Tanzimat romanlarında mekân genellikle İstanbul dışıdır, Servetifünun romanlarında ise olaylar İstanbul içinde özellikle Beyoğlu ve Tepebaşı semtlerinde geçer.

12. I. Ahmet Cemil - Servetifünun aydını

10. Servetifünun’da roman yazarları, çevre ve siyasi or-

tamın etkisiyle toplumsal konulara çok az yer vermiş,

10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

daha çok bireysel konuları işlemişlerdir. Romanlar

İstanbul aydını ile saray ve konaklarda yaşayan kişilerin bireysel ve aile sorunlarını ele almıştır. ---- gibi

konular işlenmiştir. Roman ve öykü konuları hayal-

II. Mai - Güzel hayaller III. Siyah - Acı gerçekler IV. İkbal - Mutlu gelecek V. Raci - Eski şiirin savunucusu Numaralanmış ifadelerin hangisinde “Mai ve Si-

den değil gerçek yaşamdan alınmıştır.

yah” romanında sembolize edilen unsurlarla ilgili

Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden

bir bilgi yanlışı vardır?

hangisi getirilemez?

A) I

A) yasak aşk B) hayal-hakikat çatışması C) esirlik-cariyelik kurumu D) karamsarlık, düş kırıklığı E) kadın, evlilik

160

B) II

C) III

D) IV

E) V

TEST-6

MİLLÎ EDEBİYAT ROMANI - 1 1. Millî Edebiyat Dönemi’nde roman, geçmişten gelen

3. Millî Edebiyat romancısı, kendini dönemini yansıt-

farklı bir boyuta ulaşmıştır. 1911-1923 yılları arasına

şanan siyasi mücadeleyi ve halkın kurtuluş mücade-

denk gelen bu dönemde roman sanatçıları, toplumun

lesini anlatmıştır.

birikimiyle ve dönemin sosyal koşulları sebebiyle çok

makla görevlendirmiş ve sanatçılar bu dönemde ya-

içinde bulunduğu duruma kayıtsız kalmamış, bu çal-

Aşağıdaki romanların hangisi Millî Edebiyat

kantılı ve sıkıntılı günleri gerçekçi ve halkın anlayabi-

Dönemi’nde bu parçada sözü edilen anlayışla ya-

leceği bir dille eserlerinde anlatmaya çalışmışlardır.

zılan romanlardan biri değildir?

Bu dönemde ---- önemli eserleriyle dikkat çeker.

A) Dikmen Yıldızı

Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden

B) Üç İstanbul

hangisi getirilemez?

C) Ateşten Gömlek

A) Halide Edip Adıvar

D) Dağa Çıkan Kurt

B) Yakup Kadri Karaosmanoğlu

E) Yaban

C) Peyami Safa D) Refik Halit Karay E) Reşat Nuri Güntekin

2. (I) Tanzimat’ın ilk döneminde sanatçıların halka

4. “Yaban” romanının karakter incelemesinin yapıldığı aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir bilgi

başlatmış olur. (II) Tanzimat II. Dönemi ile birlikte

yanlışı vardır?

sadeleşme hareketi bir kenara itilmiş, ağır ve süslü

A) Romanda durmaksızın değişim yaşayan ve bu

bir dil kullanılmaya başlanmıştır. (III) Servetifünun

değişim sonrasında kendi kimliğini koruyan bir

Dönemi’nde dil daha da ağırlaşmış, cümleler uzatıl-

kişi olarak Ahmet Celal başkahramandır.

mış; 1911 yılında Yeni Lisan hareketiyle birlikte dilde

B) Roman boyunca başkahramana yardım eden ve

sadeleşme hareketi bu sefer güçlü şekilde ilerleme

onun eksikliğini kapatan Mehmet Ali norm bir ka-

sağlamıştır. (IV) Bu anlayış doğrultusunda özellik-

rakterdir.

le sanatçıların halka ulaşma gayeleri roman dilinin

C) Roman boyunca değişime ve dönüşüme uğra-

günlük konuşma diline yaklaşmasını, sadeleşmesini

mayan, dini kullanarak köylüyü sömüren Şeyh

sağlamıştır. (V) Yabancı dillerden dilimize geçen bü-

Yusuf kart karakterdir.

tün kelimeler atılmış onların yerine eski Türkçeden

D) Roman boyunca köylüyü kendi kıskacına almış

kelimeler alınmış veya türetilmiştir.

acımasız bir kişi olarak ortaya çıkan Salih Ağa

Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisin-

fon karakterdir.

de bir bilgi yanlışı vardır? A) I

B) II

C) III

D) IV

E) Romanın sonuna doğru değişim geçiren ve kah-

E) V

ramanın kişiliğinin ortaya çıkmasına yardımcı olan Emine norm karakterdir.

161

10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

ulaşma isteği dilde sadeleşme hareketini kısmen

5. Aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?

7. I. Önce Fecriati’de, sonra Millî Edebiyat topluluğunda yer almıştır.

A) Akile Hanım Sokağı - Halide Edip Adıvar B) Bugünün Saraylısı - Mithat Cemal Kuntay C) Panorama - Yakup Kadri Karaosmanoğlu D) Dikmen Yıldızı - Aka Gündüz

II. Hikâye ve romanlarını üstün gözlem yeteneğiy-

III. Mizah, eserlerinde önemli yer tutar. Toplumsal

E) Bir Kadın Düşmanı - Reşat Nuri Güntekin

le oluşturmuştur. eleştiriye yer vermiştir. Kişilerin kurnazlık, çıkarcılık, dürüst olmayan özellikleriyle ilgili çözümlemeler yapar. Kişileri yaşadıkları sosyal çevreyle birlikte ele alır.

IV. Memleket Hikâyeleri ve Gurbet Hikâyeleri ile Memleket Edebiyatı’nın çığır hâline gelmesini sağlamıştır. Aşağıdakilerden hangisi bazı özellikleri verilen yazar ait değildir? A) İstanbul’un İç Yüzü B) Nilgün C) Yol Palas Cinayeti D) Çete E) Yezidin Kızı

6. “Sıkça tedirgin uyuyorum! Bedenim değil de sadece başım yaşıyor. Doktorların davranışı ve gözlerinden beni iki gün içinde ameliyat edeceklerini seziyorum. Şimdi de korkuyorum. Başımı açtıklarında kalbime de göz atabilecekler ve kalbimin sırlarını ifşa edecekler ve bu imansızlar bana “çılgın genç” diye hitap edeceklerdir! Onlar benim başım ve kalbimde dolaşacaklardır. Orada güzel bir dünya, kalbimde titreme

8. Yakup Kadri Karaosmanoğlu ilk romanı olan ----

ve gözyaşları, alev ve aşk mutlaka silinirdi! Benden

Tanzimat’tan I. Dünya Savaşı’nı sonuna kadar

geriye ne kalacak ki? İki zavallı kol ve beden. Belki

olan süreçte bir ailenin üç kuşağını; ---- İstanbul’un

de ateşten gömleğimi çıkartıp etrafım harabe kala-

mütareke yıllarını; ---- Kurtuluş Savaşı yılların-

cak. Altın gömleğim ruhumu kucaklayacağı gün, anı-

daki Anadolu’yu ve aydın-halk kopukluğunu; ----

10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

larımın hafızamdan sileneceği gün, onlar o zaman

Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki yenilikleri, Atatürk’ün

kesinlikle ölecek ve köyüm, sevdiklerimin gömüleceği mezarlıktan başka bir şey olmayacak, bu mümkün

ölümünden sonraki yılları anlatır.

olur mu?

Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden

“Ateşten Gömlek” romanından alınan bu parçay-

uygun olanı yerleştirildiğinde hangisi dışarıda kalır?

la ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Panorama’da

A) Kahraman anlatıcı bakış açısıyla yazılmıştır.

B) Bir Sürgün’de

B) Kahramanın ruhsal çözümlemesi yapılmıştır.

C) Kiralık Konak’ta

C) Sembolik anlatım özellikleri görülmektedir.

D) Yaban’da

D) Sanatçı realizm akımını benimsediği hâlde bu metinde romantik duyarlılıklar egemendir.

E) Sodom ve Gomore’de

E) Gözlemci bakış açısıyla duygular dile getirilmiştir.

162

9. I. Güçlü bir gözlemciliği vardır. Anlatımda ve psi-

10. Bu parçayla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi

kolojik tahlillerde başarılıdır.

II. Sade bir dil kullanmış, konuşma dilinin canlılı-

III. Eserlerinde yurdun çeşitli yerlerindeki olum-

söylenemez?

A) Millî Edebiyat Dönemi’ni yansıtan bir romandan

ğını yansıtmayı başarmıştır.

alınmıştır. B) Hâkim anlatıcı bakış açısıyla yazılmıştır.

lu-olumsuz görünümleri, yanlış Batılılaşmayı,

C) Kahramanın iç konuşmalarına yer verilmiştir.

batıl inanışları kişisel duygularıyla birleştirerek

D) Mekân gözlemci betimlemelerle tanıtılmıştır.

anlatmıştır.

E) Bu parça, Selma Hanım’ın başkisi olduğu Sodom

Aşağıdakilerden hangisi bazı özellikleri verilen

ve Gomore’den alınmıştır.

yazara ait değildir? A) Dudaktan Kalbe B) Akşam Güneşi C) Acımak D) Yaprak Dökümü

11. Bu parçada aşağıdaki yazınsal akımların hangisi-

E) Kalp Ağrısı

ne ait özellikler ağır basmaktadır? A) Realizm B) Romantizm C) Natüralizm D) Sürrealizm E) Varoluşçuluk

10 ve 11. soruları aşağıdaki metne göre cevaplayınız.

12. Halide Edip Adıvar, ---- romanında kahramanlarının

Gerçi, Millî Hareket’in başının Ankara’da ne kadar sade yaşadığını biliyordu. Fakat bu sadeliğin derecesini kendi gözleriyle ölçerken bir mucize karşısında gibi hayret ve heyecana düşmüştü. Ne! Bütün dünyanın kendisinden bahsettiği Adam, bu kayaların dibindeki taştan kulübede mi oturuyor? Genç kadının gözleri önünde, Londra’da Westminster Sarayı’nın, Paris’te Elysée’nin, Washington’da Whitehouse’un resimlerinde gördüğü muazzam ve muhteşem siluetleri tecessüm etti. Bunların yaldızlı tavanları altında, belki şu dakikada, şu kulübede oturanın adı söyleniyordu. Bu kulübenin sahibi mi? Mustafa Kemal Paşa, şüphesiz o bile değildi.

birbirlerine yazdıkları mektuplarla gelişen olayları an-

Binbaşı Hakkı Bey, güya, genç kadının zihninden geçen fikri tenkit ediyormuşçasına:

uygun olanlar yerleştirildiğinde hangisi dışarıda

latır. Eser mektuplarla oluşması bakımından önemlidir. ---- romanında Batı Anadolu’ya öğretmen olarak atanan Aliye’nin yaşadığı sıkıntılar işlenir. Sanatçı, en önemli romanlarından biri olan ve olgunluk dönemi eseri olarak kabul edilen ---- romanında II. Abdülhamit dönemi toplumunu bir aşk hikâyesi etrafında tahlil eder. Bir başka toplumsal tahlili ise ---- romanında yapar. Bu eserde Lale adlı İngilizce öğretmeni vasıtasıyla Cumhuriyet Dönemi gençliğinin durumu anlatılır. Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden kalır?

– Daha yeni naklettiler. Kira ile oturuyorlar, dedi. Selma Hanım, bu binanın yanı başında bir küçük ev, onun biraz ötesinde bir büyük çadır görüyordu. Kocaman bir ağacın dibinde bir nöbetçi bekliyordu. Derken, bir başka nöbetçi, çadırdan çıkıp taştan binaya doğru yürüdü…

A) Akile Hanım Sokağı B) Tatarcık C) Sinekli Bakkal D) Handan E) Vurun Kahpeye

163

10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

TEST-7

MİLLÎ EDEBİYAT ROMANI - 2 1. 1911 ile 1923 yılları arasında etkili olan Millî Edebiyat

3. “Mehmet Ali arabanın içinden kolunu dışarıya uzatıp

Dönemi aynı zamanda Türk toplumunun en çalkan-

– Aha bizim köy…

tılı yıllarına denk gelir. Bu dönem içerisinde ülke Bal-

diye bağırdığı vakit, bir süre boş yere etrafımı araş-

kan Savaşları’nda büyük toprak kayıpları yaşamış, I.

tırdım, hiçbir şey göremedimdi. Neden sonra, Meh-

Dünya Savaşı’na katılıp birçok cephede savaşmış,

met Ali’nin işaret ettiği tarafta bir karaltı seçer gibi

işgaller ve sürgünlerle çok sıkıntılı yıllar geçirmiştir.

olmuştum. Tek bir ışık yoktu. Yalnız uzaktan uzağa

Romancı yaşadığı toplumun aynasıdır, görüşüyle

köpekler havlıyordu. Bu sesler, ıssız Anadolu ova-

yola çıkan Millî Edebiyat romancıları, bu dönemde

larının ortasında, tek yaşantı belirtisidir. Biraz daha

yaşanan büyük savaşları ve kurtuluş mücadelesini

sonra saman ve tezek kokularını duyacaktım. İşte,

tüm gerçekliğiyle anlatırlar.

duymaya başladım.

Aşağıdakilerden hangisi bu parçada sözü edilen

“Yaban” romanından alınan bu parçadan aşağıda-

konuları işleyen romanlardan biri değildir?

kilerden hangisine ulaşılamaz?

A) Ateşten Gömlek

A) Kahraman anlatıcı bakış açısıyla yazılmıştır.

B) Yaban

B) Mekan unsurları betimlenmiştir.

C) Sodom ve Gomore

C) Kişinin iç dünyasına ait ayrıntılar verilmiştir.

D) Vurun Kahpeye

D) Realizmin özelliklerini yansıtmaktadır.

E) Türk’ün Ateşle İmtihanı

E) Konuşan kişi romanın başkişisi olan Ahmet Celal’dir.

4. Romanda, verilen görevi başarabilmesi için yakınlarına şehit olduğu söylenen Yüzbaşı Murat’ın nişanlısının ruhsal bunalım geçirişi, hem Murat’ı hem de

2. Birçoğu bu mücadeleye katılmış olan sanatçılar,

Murat’tan olduğunu sandığı ikizlerinden birini kendi

10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

yaptıkları gözlemleri başarıyla romanlarına aktarır-

babasının öldürttüğü saplantısına kapılışı, sağlığına

lar. Bu durum elbette ki Servetifünun edebiyatının

kavuşması için gösterilen çabalar ve sonunda gerçe-

bireysel roman anlayışının konu ve tema olarak tam

ği öğrenip Mustafa Kemal Paşa tarafından sevgilisiy-

zıddıdır. Hikâyede olduğu gibi romanda da İstanbul

le evlendirilişi anlatılır. Romanda kadın kahramanın

dışına çıkılıp Anadolu işlenmiş ve bu dönemde yaşa-

bireysel serüveni çevresinde dönemin Ankara’sı ve

nanlar realist bir bakış açısıyla anlatılmıştır.

Kurtuluş Savaşı yılları yüzeysel bir biçimde yansıtıl-

Aşağıdakilerden hangisi bu parçada sözü edilen

mıştır.

sanatçılardan biri değildir?

Bu parçada sözü edilen roman aşağıdakilerden

A) Aka Gündüz

hangisidir?

B) Mithat Cemal Kuntay

A) Ankara

C) Refik Halit Karay

B) Sodom ve Gomore

D) Falih Rıfkı Atay

C) Dikmen Yıldızı

E) Halide Edip Adıvar

D) Üç İstanbul E) Ateşten Gömlek

164

5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde verilen bilgiler-

7 ve 8. soruları aşağıdaki metne göre

le parantez içindeki yapıt uyuşmamaktadır?

cevaplayınız.

A) Hatıra defteri şeklinde yazılmış roman olması dolayısıyla bir “ben romanı”dır, bu yüzden roman, kahraman bakış açısı ile nakledilmiştir. (Yaban)

Nazif, kafası altüst, eve dönerdi. Ve o vakte kadar-

B) Türkiye’nin ünlü İstiklal Savaşı’nı konu eden bel-

karanlık da basmış olurdu. Sokaklarda, tek bir fener

gesel romandır; yazar, romanda ulusal mücade-

yoktur. Bazı, o kadar zifiri karanlık olurdu ki Nazif, yü-

leyi ve o günlerdeki sorunları anlatarak temsil

rümek için yalnız ayaklarının değil ellerinin de yorda-

etmektedir. (Ateşten Gömlek)

mına ihtiyaç duyardı. Çıkrıkçılar yokuşunu bir sincap

C) Romanlarında Türk toplumunun Tanzimat’tan

çevikliğiyle tırmanır ve yokuşun üst başında soluk

Cumhuriyet Dönemi’ne geçirdiği dönüşümleri

soluğa kalırdı. Bir müddet aşağıya bakardı. Aydınlık

anlatmıştır. (Yakup Kadri Karaosmanoğlu)

namına, yalnız istasyondaki on altı elektrik ampulü-

D) Batılılaşmanın Türk aile yapısı üzerindeki olum-

nün ışığından başka bir şey görünmezdi. Sol tarafta,

suz etkisi anlatılır. (Yaprak Dökümü)

hapishane olarak kullanılan eski taş binanın ağır ve korkunç silueti bir ikinci karanlık gibiydi. Bunun maz-

E) Romanlarında Anadolu insanını Anadolu’da de-

gallarından, bazen o kadar donuk bir aydınlık sızardı

ğil büyük şehirlerin gecekondu semtlerinde gör-

ki Nazif buna, yekpare karanlığı bin kere tercih eder-

düğü kadarıyla anlatmıştır. (Reşat Nuri Gültekin)

di. Ve o vakit, içini bir korku alıp Samanpazarı’na doğru daha hızlı yürümeye başlardı. Oradan, Tacettin mahallesine giden dar yokuşlardan birine sapar, taştan taşa sekerek ve elleriyle kerpiç duvarlara tutunarak, nihayet, kan ter içinde evine varırdı…

7. “Ankara” romanından alınan bu parçayla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Tanrısal anlatıcının bakış açısından yararlanıl-

6. Refik Halit Karay, önemli romanlarından olan ----

mıştır.

adlı eserinde Meşrutiyet’le zenginleşen insanları;

B) Gözleme dayalı unsurlar ön plandadır.

Çete’ de Türk çetecilerin Fransızlarla olan mücade-

C) Anlatma ve özetleme değil gösterme ve sahnele-

lesini; bir inceleme roman özelliği de taşıyan ---- adlı

me tekniği uygulanmıştır.

eserinde Güneydoğu Anadolu’da yaşayan Yezidi-

D) Olayın geçtiği zaman ve mekân betimlemelerle

lerin hayatlarını; ---- adlı romanında Yüzbaşı Hilmi sürgün edilişini ve burada yaşadığı sıkıntıları; ----

E) Öyküleyici ve betimleyici anlatım ağır basmakta-

adlı romanında İstanbul’da kendi hâlinde bir aileye

dır.

katılan sonradan görme bir akraba kızın ailenin değerlerini altüst etmesini anlatır. Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden

8. Bu parçada aşağıdaki yazınsal akımların hangisi-

uygun olanı yerleştirildiğinde hangisi dışarıda

ne ait özellikler ağır basmaktadır?

kalır? A) Karlı Dağdaki Ateş

A) Romantizm

B) Bugünün Saraylısı

B) Realizm

C) Sürgün

C) Natüralizm

D) Yezid’in Kızı

D) Sürrealizm

E) İstanbul’un İç Yüzü

E) Varoluşçuluk

165

10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

verilmiştir.

Efendi’ye atılan bir iftira yüzünden onun Beyrut’a

9. “Çalıkuşu” romanının kişileriyle ilgili olarak aşağı-

11 ve 12. soruları aşağıdaki metne göre

daki değerlendirmelerin hangisi yanlıştır?

cevaplayınız.

A) Beş kısımlık romanın ilk dört kısmının da anlatıcısı olan Feride romanın başkahramanıdır.

B) Kâmran’ın Feride ile nişanlıyken Avrupa’da tanışıp ilişki yaşadığı Münevver norm karakterdir. C) Feride’den önce çocuklara dayak atan, eğitimle ilgisi olmayan hurafeler öğretmen ve hep bir olumsuzlukla anılan yarı öğreten, yarı temizlikçi Hatice Hanım kart karakterdir. D) Feride’nin akraba çocukları arasında en çok sevdiği, sırrını paylaştığı, dertleştiği kişi olan Müjgân norm karakterdir. E) Besime Teyze, Ayşe Hanım, Ayşe hanım’ın eşi Aziz Bey, Gülmisal Kalfa fon karakterlerdir.

“Bu saate kadar askerliğin ölümle bir münasebeti olduğu hiç hatırına gelmemişti. Kendini alelade yorucu bir işe ve bir angaryaya çatmış zannediyordu. Meğer bu iş ne mehabetli ve bu angarya ne büyük bir şeymiş! Hakkı Celis giydiği asker esvabının içinde ilk defa olarak bir kahraman gururunu hissetti; (…) Hayatın hangi gayesi bir cenge doğru gidişten daha yüksekti? Bahusus onun gideceği cenk, cenklerin en büyüğü, bir cihan cengiydi. Böyle bir cenkte küçük bir zabit olmak, o eski orduların başında bir serdar olmaktan daha ehemmiyetli değil miydi? Ve ilk defa olarak şair Hakkı Celis’e karşı kalbinde bir nefret uyandı. Loş bir odada saatlerce Verlaine şiirlerini inşat eden ve yamru yumru bir kalemle kirli bir kağıt üstünde birtakım topal mısralar sıralayan o cılız, o solgun çocuk neydi? (…) ‘Eve döner dönmez, şimdiye kadar yazdığım yazıları ve bütün kitapları yakacağım’ dedi. (…) Bugünkü Hakkı Celis, dünkü Hakkı Celis’e tamamiyle yabancıydı. O zamandan beri yeni bir sevdanın alevi içinde, dünkü küçük adam, bal mumundan bir bebek gibi eriyivermişti.”

11. Yakup Kadri’nin “Kiralık Konak” adlı romanından alınan bu parçayla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

10. Roman başkahraman Adnan’ın Abdülhamit’in İstib-

A) Hakim anlatıcı bakış açısıyla yazılmıştır.

dat Dönemi’ndeki hayatından başlayarak Ankara

B) Kahramanın iç konuşmalarına yer verilmiştir.

Hükümeti’nin kurulduğu yıllarda son bulan bir süre-

C) Romanın yapı unsurlarının tamamıyla ilgili bilgi-

ci işler. Ön cephede Adnan’ın romanı gibi gözüken

ler yer almıştır.

romanın arka planında Osmanlının yıkılış günleri ile

D) Kahramanın ruhsal olarak geçirdiği değişim anla-

10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

Ankara’nın doğuş günlerini İstanbul penceresinden

tılmaktadır.

izleten bir dönem romanı bulunmaktadır. Romanın

E) Konusu yönüyle Millî Edebiyat Dönemi özellikle-

arka planında Abdülhamit, İttihat ve Terakki ve Millî

rini yansıtmaktadır.

Mücadele’yle önemini kaybeden İstanbul anlatılmaktadır. Bu parçada sözü edilen roman ve bu romanın ya-

12. Bu parçada aşağıdaki yazınsal akımlardan hangi-

zarı aşağıdakilerden hangisidir?

sinin özellikleri ağır basmaktadır?

A) İstanbul’un İç Yüzü - Refik Halit Karay

A) Natüralizm

B) Kiralık Konak - Yakup Kadri Karaosmanoğlu

B) Romantizm

C) Üç İstanbul - Mithat Cemal Kuntay

C) Sürrealizm

D) Yaprak Dökümü - Reşat Nuri Güntekin

D) Realizm

E) Sinekli Bakkal - Halide Edip Adıvar

E) İzlenimcilik

166

ÇOK ÖNEM Lİ

ÇOK ÖNEM Lİ

Medrese öğrenimini bırakıp modern eğitimi savunan bir öğretmen olan Şahin Bey (Ali Şahin) Reşat Nuri’nin Yeşil Gece romanının başkişisidir. Zaman, Yunanlıların İzmir’e çıktığı dönemdir. Mekân, ağırlıklı olarak İzmir’in Sarıova ilçesidir. Komiser Kâzım ise diğer önemli karakterdir.

İstanbul’un işgâl yıllarındaki ahlaki çöküntüsünü, mandacılığı savunan Sami Bey’in kızı Leyla ile nişanlısı Necdet üzerinden anlatan Sodom ve Gomore romanında Cemil tipi Millî Mücadelecileri temsil eder. Millî Mücadele Dönemi’nin önemli bir eseri olan bu romanda Necdet’in millîleşmeye doğru evrilmesi ve bilinçlenmesi dikkate değer bir çizgidir.

ÖNEM Lİ • II. Meşrutiyet ve İttihat ve Terakki Dönemleri’nin (1908 – 1909) siyasi çekişmelerini gazeteciler Ahmet Samim, Ahmet Kerim ve Samiye gibi kişiler üzerinden anlatan Hüküm Gecesi’nde Sadrazam Mahmut Şevket Paşa’nın öldürülmesi ve İttihatçıların zorbalıkları ana olaylardır. Birçok gerçek kişinin yer aldığı romanda Ziya Gökalp de bir figür olarak yer alır.

ÖNEM Lİ 1911’de Selanik’te Ali Canip, Ömer Seyfettin ve Ziya Gökalp’in çıkardığı Genç Kalemler dergisi sade dil anlayışını bir dava olarak benimsemiş ve Yeni Lisan Hareketi’nin kaynağı, Millî Edebiyat’ın başlatıcısı olmuştur. 1905’te Selanik’te çıkan Çocuk Bahçesi, 1909’da Selanik’te çıkan Türk Derneği, 1911’de Selanik’te çıkan Türk Yurdu, 1913’te Türk Yurdu Derneğine bağlı olarak çıkan Halka Doğru ve 1914’te çıkan Türk Sözü dergilerinde Mehmet Emin, Yusuf Akçura, Ahmet Ağaoğlu, Fuat Köprülü gibi sanatçılar Millî Edebiyat’ın gelişmesini sağlamışlardır.

ÖNEM Lİ “Hep O Şarkı” Yakup Kadri’nin son romanı olsa da tarihî dönem açısından romanlarındaki en eski devri (Abdulaziz Dönemi) işler. Münire Hanım kendi hayatını anlatan bir roman yazmakta ise de kavuşamadığı aşkı Cemil’den başka bir şeyi anlatamamaktadır.

ÖĞRE N Hayatının büyük bir bölümünü iç ve dış sürgünlerde geçiren Refik Halit Karay, buralardaki gözlemlerini Gurbet Hikâyeleri ve Memleket Hikâyeleri adlı hikâye kitaplarında yansıtmıştır.

Yakup Kadri, “Bir Sürgün” romanında Doktor Hikmet üzerinden sürgün edilen ve Paris’e kaçan Jön Türkleri anlatır. Doktor Hikmet’in verem oluşu, Fransız kültürünü tanıyışı, yaşadığı vefasız aşkları ve kimsesizler mezarlığında son bulan hayatı romanın olaylarıdır.

167

10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

• Selma Hanım’ın Nazif Bey’le evliliği, Sakarya Savaşı öncesi (1922’ye kadar) Binbaşı Hakkı Bey’le evliliği, Cumhuriyet’in ilanını izleyen yıllar (1926’ya kadar) ve Neşet Sabit’le evliliği (1937 – 1943) ise Cumhuriyet ve Atatürk sonrası dönemler olmak üzere üç dönemi, üç bölüm şeklinde anlatan Ankara, çok önemli bir Yakup Kadri romanıdır.

TEST-8

CÜMLE TÜRLERİ - 1 1. (I) Ahmet Celâl Kurtuluş Savaşı’na katılmış, ente-

4. (I) Bütün bunlara rağmen Selma Hanım, burasını

lektüel bir kişidir. (II) Vatanın içinde bulunduğu durumu bu kişilikle analiz eder. (III) Bu yüzden kaçar İstanbul’dan. (IV) İstanbul’un bozulmuş düzeni, bir aydın olarak Ahmet Celâl’i Haymana Ovası’nda Porsuk Çayı kenarındaki Mehmet Ali’nin köyüne iteler. (V) Bu itiliş aslında Ahmet Celâl’in kendini yeniden bulma ve huzura erme çabasının bir sonucudur.

Ankara kasabasına bin kere tercih etti. (II) Çünkü, burada, ona Ankara’dan büsbütün başka bir yerde olduğu hissi geliyordu. (III) Burada, hiç değilse bü-

tün mânâsıyla bir kır, bir köy hayatı sürmek imkânı buluyordu. (IV) Ufuk vardı, etrafta bir parça yeşillik vardı ve boz toprak dalgalarının birbiri ardı sıra yayılışlarında gözü oyalayan bir gölge ve çizgi ahengi

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

vardı. (V) Başında oturdukları bu havuz, bir genişçe yalaktan ibaret olmakla beraber içinde temiz ve ber-

A) I. cümle birleşik yapılı, kurallı bir isim cümlesidir.

rak bir suyun serinliği ve şırıltısı duyuluyordu.

B) II. cümle birleşik yapılı, kurallı bir fiil cümlesidir.

Bu parçada numaralanmış cümlelerden hangisi

C) III. cümle basit yapılı, devrik bir fiil cümlesidir.

yüklemine göre diğerlerinden farklıdır?

D) IV. cümle birden fazla yan cümleciği olan girişik birleşik bir cümledir.

A) I

E) V. cümle bağlı bir cümledir.

C) III

D) IV

E) V

5. (I) “Halis Solfasol suyu... Bu su, her yerde bulunmaz

2. “Onlar gibi olmak, onlar gibi giyinmek, onlar gibi yi-

ha!” diyordu. (II) Başka yerde Solfasol niyetine birta-

yip içmek, onlar gibi oturup kalkmak, onların diliyle konuşmak... Haydi bunların hepsini yapayım. Fakat onlar gibi nasıl düşünebilirim? Nasıl onlar gibi hissedebilirim?”

kım sular içersiniz ama o başka bu başkadır. (III) Asıl su, köyün üst yanındaki kaynaktan çıkar. (IV) Fakat sucular, oraya kadar gitmeye üşenirler ve hep aşağıdaki çeşmeden doldurup getirirler. (V) Gerçi yemin etseler başları ağrımaz; Solfasol denilen bir köy var,

Bu parçadaki cümleler için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

hakikaten su oradan gelmiştir.

A) Eksiltili cümle kullanılmıştır.

Bu parçada numaralanmış cümlelerle ilgili olarak

B) Yapıca olumlu anlamca olumsuz cümleler vardır.

aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

C) Basit yapılı cümleler kullanılmıştır.

A) I. cümle iç içe girmiş birleşik cümledir.

D) Sıralı cümle kullanılmıştır.

B) II. cümle bağlı cümledir.

E) Birden fazla yan cümleciği olan cümle vardır.

C) III. cümle basit yapılıdır. D) IV. cümle girişik cümledir.

3. (I) Kendi kendime “Şu dik erkanı harp yakasının al10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

B) II

E) V. cümle bağımsız sıralı cümledir.

tında kızıl bir gömlek, ateşîn bir gömlek var.” diyorum. (II) Bu zavallının teninden içine bu ateşin nasıl geçtiğini kendi gömleğim gibi biliyordum. (III) Bu kızıl gömleğiyse Ayşe’nin gözleri tutuşturdu. (IV) Bu garip gömleği İhsan’dan başka acaba daha kaç kişi taşıyacak? (V) Bu, İhsan’ın içindeki fırtınanın soğumasına imkân vermeyen, insanı uyuşukluk ve yorgunluk ateş sathında yakan gömlekti.

6. (I) Buralara ayak basmayalı tam beş yıl olmuştu.

Bu parçada numaralanmış cümlelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

demirci dükkânı görünüyordu. (V) Bir çıkış noktası

(II) Zaten eskiden bile güçlükle yönelebildiği bu so-

kaklarda, şimdi büsbütün şaşırıyordu. (III) Beş on adımda bir durup etrafına bakınıyordu. (IV) Burada bir bakkal dükkânı olacaktı ama onun yerinde bir bulabilmek için hiç hatırlamadığı mahallelere sapı-

A) I. cümle iç içe girmiş birleşik cümledir.

yordu.

B) II. cümle girişik birleşik cümledir.

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisi

C) III. cümle şartlı birleşik cümledir.

yapı bakımından diğerlerinden farklıdır?

D) IV. cümle sözde soru cümlesidir.

A) I

E) V. cümle girişik birleşik cümledir.

168

B) II

C) III

D) IV

E) V

7. Aşağıdaki cümlelerin hangisi basit yapılı bir fiil

10. (I) Genç kadın hasırın üstünde kurşun yemiş bir ge-

A) İçinde göz alabildiğine uzanan yeşil tepelerin

genç kızlar Hakkı Celis’in şiirleriyle avunmak istedi-

cümlesidir?

yik gibi gözleri yaşlı, ağzı açık kaldı. (II) Nafile yere

ler. (III) Fakat ne gözlerini ne fikirlerini bir türlü Faik

gönle ferahlık veren bir munis enginliği vardı.

Bey’den başka bir yere çeviriyorlardı. (IV) Genç ada-

B) Boş ve ıssız duran bu saha, birtakım küçücük,

mın bir saniyelik dikkatini celbetmek için bin türlü

beyaz köycüklerle birer kurdele gibi birbirine do-

işveler ve cilveler yapmaya başladılar. (V) Neyyire,

lanan yollarla örtülüp şenlenmişti.

ikide bir kollarını kaldırıp saçlarını düzeltiyordu.

C) Bu yılankavi yollar üstünde kırmızı ve sarı renkli

Bu parçada numaralanmış cümlelerle ilgili olarak

otobüslerin günde hiç olmazsa üç dört defa geç-

aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

tiği görülüyordu.

A) I. cümle birleşik yapılı, kurallı bir fiil cümlesidir.

D) Ortalarında bostan dolapları dönen sebze bahçeleri, küçük ağıl ve otlaklar buralara daha bir

B) II. cümle basit yapılı, kurallı bir fiil cümlesidir.

güzellik vermekteydi.

C) III. cümle anlamca olumsuz, yapıca basittir.

E) Hele yaz mevsimlerinde, tatil günleri, şehirden

D) IV. cümle birleşik yapılı olumlu bir fiil cümlesidir.

bu köylere doğru, otomobilli, motosikletli, bisik-

E) V. cümle birleşik yapılı bir fiil cümlesidir.

letli ve yaya kafileler halinde âdeta toptan bir akın oluyordu.

11. (I) Bu ülkede, temiz yürekli, duygulu ve candan in-

8. Mahalleler birer amfiteatr şeklinde inşa edildiği için

sanlar vardı. (II) Zenginin kapısı fakire açık ve gurbet

öndeki bina arkasındakinin manzarasını kesmiyor,

yolları, sonunda mutlaka bir sıcak yurda ulaşacaktı.

herkes kendi evinin penceresinden ufku seyredebi-

(III) Orada, bütün kadınlar ana, bütün kızlar kardeş

liyordu.

ve bütün çocuklar evlâttı. (IV) Oranın taşı arkadaş,

Aşağıdakilerden hangisi bu cümlenin özellikle-

yoksulluğun derecesi bence malûmdu. (V) Fakat, bu

rinden biri değildir?

maddi yoksulluğun içinde bulacağımı sandığım bir

A) Kurallı cümle

B) Bağlı cümle

manevi varlıktı.

C) Sıralı cümle

D) Olumlu cümle

Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisi yüklemine göre diğerlerinden farklıdır?

E) Fiil cümlesi

A) I

9. (I) Ahmet Celal’in korku ile beklediği gün gelip çatar. (III) Köylülerin ellerindekilerin hepsine hepsine el

D) IV

E) V

öğretimin bütün gereklerini yerine getirir. (III) Öğ-

koyarlar. (IV) Karşılığında ise hiçbir değeri olmayan

rencilerle bire bir ilgilenir fakat öğrencilerin yaptıkları

kağıt parçaları bırakırlar. (V) Ahmet Celal’in subay

yanlışları asla affetmez. (IV) İçinde hiç acı duygusu

olduğunu öğrenen Yunan komutanı Ahmet Celal’i

hissetmez. (V) Maarif Müdürü de Zehra’yı çeşitli za-

gözaltına alır.

manlarda uyarmıştır.

Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisi ba-

Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisi

sit yapılı bir cümledir? B) II

C) III

12. (I) Zehra mektebin başmuallimidir. (II) Yeni eğitim

(II) Düşman askerleri köye ulaşır ve köyü işgal eder.

A) I

B) II

C) III

yapı bakımından diğerlerinden farklıdır? D) IV

E) V

A) I

169

B) II

C) III

D) IV

E) V

10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

TEST-9

CÜMLE TÜRLERİ - 2 1. (I) Ernest Hemingway, Yaşlı Adam ve Deniz adlı

4. (I) Anası, aşağıda iki komşu hanımla oturmuş, her

dolu birkaç gününü anlatmıştır. (II) Bu romanda ya-

nın hararetinden anlaşılıyor ki dedikodu yapıyorlar.

zar kendi maceracı kişiliğini de zaman zaman yan-

(III) Tekir kedi, minderin üstüne uzanmış, dört aya-

sıtmıştır. (III) Eserde yenilgi, galibiyet, korku, cesa-

ğını germiş, uyuyor. (IV) Eski kırık konsolun üstünde

ret, merhamet, talih gibi temalar çevresinde insanın

kırık fanusları ile anasının gelinlik Saksonya lamba-

mücadeleci yönü yansıtılmıştır. (IV) Bu eser, yazarın

ları, helezonlu, yaldızlı bir çift su bardağı, boncuk

Nobel Edebiyat Ödülü’nü almasında önemli bir rol

kapakları altında uyuyup duruyor. (V) Her şey yerli

oynamıştır. (V) Eser, birkaç kez sinemaya uyarlan-

yerinde, hayat her vakit olduğu gibi.

romanında yaşlı bir balıkçının okyanusta mücadele

nedense ateşlenmiş, hızlı konuşuyor. (II) Konuşma-

mıştır.

Bu parçada numaralanmış cümlelerle ilgili olarak

Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisi ya-

aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

pıca diğerlerinden farklıdır?

A) I. cümle öge ortaklığı olan sıralı bir cümledir.

A) I

B) II

C) III

D) IV

E) V

B) II. cümle ilgi cümlesidir. C) III. cümle öznesi ortak sıralı cümledir. D) IV. cümle birden fazla yan cümleciği olan birleşik

2. Elbette Batılı bir edebiyat türü olan roman bize, kül-

bir cümledir.

türümüze yabancıydı. Ancak zaman içerisinde Türk

E) V. cümle öge ortaklığı olmayan sıralı bir cümle-

edebiyatında da yetkin romanlar hatta başyapıtlar

dir.

verildi. Her ne kadar etrafında çokça siyasi eleştiri yapılsa da ülkemize gelen ilk Nobel Ödülü, edebiyat alanında oldu. Bu parçada aşağıdakilerden hangisi yoktur?

5. (I) Yağmur yağıyordu, pis pis yağıyordu. (II) Bu hava-

A) Girişik birleşik cümle

da ancak yapabilecek bir şey bulanların, bulduklarını yapabilenlerin canı sıkılmazdı. (III) Bense gazetenin

B) İsim cümlesi

bilmecesini de çözmüş bulunuyordum. (IV) Bu kara

C) Bağlı cümle

gün pazar, başka türlü geçerdi. (V) Karımı, çocukla-

D) Kurallı cümle

rımı düşünmek istedim.

E) Basit cümle

Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisi sıralı bir cümledir?

10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

A) I

B) II

C) IIII

D) IV

E) V

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisi bağımsız sıralı bir cümle değildir?

6. Masanın üstü karmakarışıktı. Bir tepside pirinç var-

A) Gözleri buğulandı, göz kapaklarını kırpıştırmaya

dı. Onu sabahleyin karşı karşıya ikimiz ayıklamıştık.

başladı.

Sabah hava güzeldi, gezmeyi tasarlamıştık. Ötede

B) At bir süre koştuktan sonra döndü, tavlalara yö-

soyulmuş havuçlar duruyordu. Ve o bana başını kal-

neldi.

dırıp bakmıyordu bile.

C) Meğer hayvancağızın suçu yokmuş, biz dilinden

Bu parçada aşağıdakilerden hangisi yoktur?

anlamamışız.

A) Basit yapılı, kurallı, isim cümlesi

D) Atın gözlerinden yaşlar süzülmeye başladı,

B) Öge ortaklığı olmayan sıralı cümle

hocânımın da gözleri dolu doluydu.

C) Birleşik yapılı, fiil cümlesi

E) Bakıcılar, tayları kısrakları gösterdiler, çocuk uysal olanları sevdi.

D) Basit yapılı, kurallı, fiil cümlesi E) Basit yapılı, devrik, fiil cümlesi

170

7. Yağmur ne güzel çiseliyordu! Fakat insanlar bana

10. (I) Otobüsler kamyonlar geçerken çerçevelerinden

ben, meselâ şu kadını sevebilirim, şu adamla pekâlâ

baların geçişleri daha yumuşaktı. (III) Camlarında bir

dost olabilirim ama onlar geçip gidiyorlardı. Rastgele

vızıltı bırakıyorlardı ancak. (IV) Korna seslerini duya-

bir mekâna girdim. Büfenin ortasındaki taburelerden

cak olursa arabanın sahibini söyleyebilirdi önceden.

birine oturdum.

(V) Hayvanının yürüyüşüne göre bazı bineklileri bile

yabancı, bana aldırış etmeyen insanlar... Hâlbuki

sarsılıyordu pencere camları. (II) Taksilerin özel ara-

geçerken görmeden kestirebiliyordu artık.

Bu parçada aşağıdakilerden hangisi yoktur?

Bu parçada numaralanmış cümlelerle ilgili olarak

A) Ünlem cümlesi

aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

B) Eksiltili cümle

A) I. cümle birleşik yapılı devrik bir fiil cümlesidir.

C) Fiil cümlesi

B) II. cümle birleşik yapılı, kurallı bir ad cümlesidir.

D) Devrik cümle

C) III. cümle basit yapılı devrik bir fiil cümlesidir.

E) Kurallı cümle

D) IV. cümle kurallı, şartlı birleşik cümledir. E) V. cümle birleşik yapılı, devrik bir fiil cümlesidir.

11. (I) Traktör, yeşil dallarla, çiçeklerle gelin gibi süs-

8. Aşağıdaki cümlelerin hangisi yüklemine göre di-

lenmişti. (II) Kırmızı yeşil japon kâğıtları örülmüştü tekerleklerin parmaklıkları arasına. (III) Makinistin

ğerlerinden farklıdır?

meşin kasketine de kulağı üzerinden, kırmızı bir

A) İhtiyar çiftlik sahibinin hayatta en çok sevdiği şey-

sardunya çiçeği sokulmuştu. (IV) Kahveye yaklaşın-

lerden birisi güvercinleriydi.

ca makinist gaza bastı, motoru büyük bir gürültüyle

B) Şimdi, o havalinin belki dünyanın en güzel, en

çalıştırdı, egzozunu tüfek gibi patlattı. (V) Kalabalık

nadir ve en cins güvercinlerine o sahiptir.

ürkerek açıldı, birçokları korkularını gizlemek için

C) Yabancı bir göz için hepsi bir renkte, bir boyda ve

kahkaha attılar.

bir şekildeydi bu kuşlar.

Bu parçada numaralanmış cümlelerle ilgili olarak

D) Hepsinin derecelerine göre ayrı ayrı daireleri var-

aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

dı avlunun içinde.

A) I. cümle basit yapılı, kurallı, fiil cümlesidir.

E) Hayatının en mesut dakikalarını yaşıyordu bu za-

B) II. cümle basit yapılı, devrik, fiil cümlesidir.

vallı, asil kuşlar ortasında.

C) III. cümle birleşik, kurallı, fiil cümlesidir. D) IV. cümle öznesi ortak bir sıralı cümledir. E) V. cümle öge ortaklığı bulunmayan bir sıralı cüm-

9. (I) Odanın caddeye bakan iki küçük penceresi var-

12. Aşağıdaki cümlelerin hangisi ünlem cümlesidir?

dı. (II) Bu iki pencere sevinçle doldurdu yaşayışını

A) Önünde bir bataklık, bulanık suların ortasına

Şükriye’nin. (III) Henüz sadece yirmisindeydi daha.

doğru, bir yarımada şeklinde uzanıyordu.

(IV) Çocukluğu, genç kızlığı, ilk evlilik yılı o güne ka-

B) Yeni bir zarara uğramış gibi birdenbire canı sıkıl-

dar hep kırlarda, küçük damlarda, çardaklarda geç-

dı.

mişti Şükriye’nin. (V) Böyle insan sayısı on bini aşan

C) Taşra âlemi, yani İstanbul’un dışında geçen ha-

bir kasabanın ana caddesi üstünde oturmanın tadına

yat, ne hoştur.

doyamıyordu şimdi.

D) Otobüs, yolun bir hendeğinde, karnı üstü çevril-

Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisi

miş kaplumbağaya benzemekteydi, hareketsiz.

öge dizilişine göre diğerlerinden farklıdır? A) I

B) II

C) III

D) IV

E) Çok sürmedi, gerçekten, gümbürtülü çatırtılı bir

E) V

yağmurdur boşandı.

171

10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

ledir.

TEST-10

YAZIM KURALLARI - NOKTALAMA İŞARETLERİ 1. Batılı anlayıştaki romanları tanıyana kadar Türk oku-

4. Tanzimat’ın ikinci dönem sanatçılarının eserlerinde

du ( ) halk hikâyeleri ve mesneviler ( ) Hacim bakı-

Bey ( ) Tanzimat sanatçıları ( ) her kesimden kişiyi

mından bazen bir roman büyüklüğünde de olabilen

kendi sosyal ve ekonomik konumlarına uygun olarak

mesneviler ( ) divan edebiyatı nazım şekillerinden

konuşturmuşlardır.

yucusu, çeşitli kaynaklardan gelen hikâyeleri okuyor-

gerçekçi kişiler vardır ( ) Dilber, Karabibik ( ) Bihruz

biriydi. Pek çok karakteri ortak olan mesnevilerde

Bu parçada ayraçla belirtilen yerlere aşağıdaki

Leylâ ile Mecnun ( ) Yusuf ile Züleyha, Hüsrev ve

noktalama işaretlerinden hangileri sırasıyla geti-

Şirin hikâyeleri değişik şairlerce işlenmişti.

rilmelidir?

Bu parçada ayraçla belirtilen yerlere aşağıdaki noktalama işaretlerinden hangileri sırasıyla getirilmelidir? A) (:) (...) (,) (,)

B) (:) (.) (,) (,)

C) (.) (.) (,) (,)

D) (;) (...) (,) (;)

A) (;) (.) (,) (,)

B) (:) (...) (;) (;)

C) (:) (.) (,) (,)

D) (.) (...) (;) (,)

E) (:) (.) (;) (,)

E) (:) (,) (...) (,)

5. (I) Tanzimat romanında anlatılan olayların ya gerçek

yada gerçeğe benzer olması gerektiği düşüncesi hâkimdir. (II) Şemsettin Sami, Taaşşuk-ı Talat ve Fıtnat’ta ki olayların gerçekten yaşanmış olduğunu

2. Batıdan gelen roman, Tanzimat döneminde iki yol-

söylemiştir. (III) Tanzimat Romanlarında olayların

I II dan gelişmiştir. Birinci yol, Ahmet Mithat Efendinin, III Batılı hikâye ve romanla Türk Halk hikâyelerini uzlaşIV V tırmaya çalıştığı yoldur. Sanatçının bu tarz ile yap-

merkezinde aşk ve entrikalar vardır. (IV) Tanzimat sanatçıları, romanları sürükleyici hâle getirmek için aşkı ve entrikayı olayların gelişmesinde tesadüflere çok yer vererek başarılı bir şekilde kullanmıştır. (V) İntibah, Sergüzeşt, Araba Sevdası, Müşahedât,

tığı, halk hikâyelerinin modernleştirilmesi çalışması-

Taaşşuk-ı Talat ve Fıtnat, Zehra adlı romanlarda bu

dır.

uygulamanın örneklerini göre biliyoruz.

Bu parçada altı çizili bölümlerin hangisinde bir

Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisin-

yazım yanlışı yapılmamıştır?

10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

A) I

B) II

C) III

de bir yazım yanlışı yoktur? D) IV

E) V

A) I

romanlar aile merkezli olduğu için mekân da aile çevresidir. (IV) Ahmet Mithat, olayları, hakkında bilgi vermek istediği mekânlarda geçirmiştir. (V) Bu mekânlar, genellikle Anadolu, Suriye, Kuzey Afrika, Balkanlar ve batı Avrupa’dır. Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır?

ğerlerinden farklı bir noktalama işareti konulmalıdır?

A) I D) IV

E) V

Beyoğlu gibi eğlence mekânları öne çıkar. (III) Bu

Bu parçada numaralanmış yerlerin hangisine di-

C) III

D) IV

genellikle İstandul’dur. (II) İstanbul’da Çamlıca ve

Türk okuyucusunun asırlardan beri romantizme olan büyük yakınlığından dolayı romantizmi izlemeyi tercih etmişlerdir. Tanzimat edebiyatında Ahmet Mithat popüler romanın (II) Namık Kemal edebî romanın öncüsü olarak ortaya çıkmıştır (III) bu iki romancı roman kurgusunda (IV) tekniğinde (V) dil ve üslûpta ayrılarak iki ayrı damar oluşturmuşlardır.

B) II

C) III

6. (I) Tanzimat romanlarında olayların geçtiği mekân

3. Tanzimat romancıları (I) hem kendilerinin hem de

A) I

B) II

E) V

172

B) II

C) III

D) IV

E) V

7. (I) Tanzimat romanlarında mekân bir kaç istisna dı-

10. (I) Bu romanda tecrübesiz bir genç olan Ali Bey’in

ise mekân Antalya’nın bir köyüdür. (III) Cezmi’de

dını sevme ve onun tarafından sevilme fikri ön plana

olaylar, İran’da ve Kırım’da geçer. (IV) Sergüzeşt’in

çıkarılır. (III) Ali Bey, Çamlıca’da gezerken gördüğü

son bölümün de ise mekân Mısır’dır. (V) Tanzimat

Mahpeyker’e ilk görüşte âşık olur. (IV) Mahpeyker’in

romanlarında mekân, fon olarak kullanılsada ağırlıklı

de Ali Bey’e ilgi duyması ve ona sahip olma çaba-

olarak o dönemin sosyal yaşamını yansıtacak yerler-

ları romanın önemli noktalarındandır. (V) Nevarki

dir.

Mahpeyker’in düşkün olduğunun ortaya çıkmasıyla

şında “Beyoğlu” ve “Çamlıca”dır. (II) Karabibik de

macerası dile getirilir. (II) İntibah’ta, düşmüş bir ka-

olaylar karışır ve romandaki gerilim artar.

Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde bir yazım yanlışı yoktur? A) I

B) II

C) III

Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinD) IV

de bir yazım yanlışı vardır?

E) V

A) I

8. İlginç bir iddiası var şairlerin ( ) Bütün güzel şiirler ( ) çir-

B) II

C) III

D) IV

E) V

11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde virgülün kulla-

kin şairler tarafından yazılır ( ) Sizce de bütün iyi şairler çirkin midir ( ) güzel olup da kendini gerçekten güzel

nım amacı diğerlerinden farklıdır?

bulan hiç iyi şair yok mudur ( )

A) Zehra’da Sırrıcemal, İntibah’taki Dilaşûb çaresizlikleri ve acıları ile benzer özellikler gösterir.

Bu parçada boş bırakılan yerlere hangisinde verilen noktalama işaretleri sırasıyla getirilebilir?

B) Esaret hayatının ilk dönemini Mustafa Efendi’nin konağında, ikinci dönemini Âsaf Paşa’nın kona-

A) ( . ) ( , ) ( . ) ( ? ) ( ? )

ğında, üçüncü dönemini Mısırlı bir tüccarın kona-

B) (…) ( , ) ( . ) ( , ) ( ? )

ğında geçirir.

C) ( : ) ( ; ) ( , ) ( , ) ( ? )

C) Sergüzeşt’te Dilber, cariyeler içerisinde ön plan-

D) ( : ) ( , ) ( , ) ( , ) ( ? )

dadır; olaylar Dilber’in hayatı etrafında cereyan

E) ( : ) ( , ) ( . ) ( , ) ( ? )

eder. D) Eserde kadınlar; terbiyeli, tahsilli, kültürlü, görgülü, evine bağlı, namusuna düşkün, fedakâr ve sadık olarak verilmiştir. E) Tanzimat romanlarında kadın haklarına saygı, kızlara eğitim imkanları verilmesi, evlilik kararı

9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım yanlı-

cü usulü evliliğe karşı çıkılması gibi düşüncelerle karşılaşırız.

A) Avrupai eğlencelere her geçen gün daha da ilgi gösteren kalbur üstü aileler, alafrangalaşmanın en dikkat çeken unsurlarındandır. B) Ahmet Mithat 19. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı toplumunun doğu-batı ikilemini yoğun his-

12. Onun romanlarında tahsil görmüş kadınlar (I) özel

settiğini ifade eder.

öğretmenlik (II) dadılık, müzisyenlik ve benzer işler-

C) Batı Medeniyeti’ne duyduğu merak ve hayranlı-

de çalışırken (III) okumamış olanlar da çamaşırcılık

ğıda ortaya koyan bir yazardır.

(IV) terzilik (V) el işleri ve hizmetkârlık gibi işlerde çalışırlar.

D) Periveş, Bihruz’un zannettiği gibi bir aileye mensup olmayıp araba da kendisinin değildir.

Bu cümlede numaralanmış yerlerin hangisine

E) Recaizâde Mahmut Ekrem’in Araba Sevdası,

noktalama işareti konulamaz?

alafranga züppe tipiyle alayeden bir romandır.

A) I

173

B) II

C) III

D) IV

E) V

10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

alınırken kızların da fikrinin sorulması ve görü-

şı yapılmamıştır?

TEST-11

ÜNİTE TESTİ 1. (I) Yaban, bir Türk aydının huzur bulmak için geldiği

3. Romanda İtilaf Devletleri’nin işgali altındaki İstanbul

alır. (II) Romanda Anadolu’da yaşayan insanlarla

karya Savaşı’na katılmayı düşünür. Fakat o karar ve-

İstanbul’da yaşayan insanlar arasındaki fark, benim-

rene kadar zafer kazanılmıştır. O gün iyi düşünenler

sedikleri değerler açısından ortaya konur. (III) Ahmet

zaten Anadolu’ya geçip kurtuluş hareketine katılmış-

Cemil, bir aydın olarak Anadolu’nun unutulmuşluğuna

lardır. Necdet gibi aradakiler İstanbul’u Anadolu’dan

isyan eder ve bütün aydınlara kızar, köylünün cahilli-

gelen haberlerin konuşulduğu, değerlendirildiği bir

ğine ve duyarsızlaşmasına da başkaldırır. (IV) O içine

mekân yapmaktadırlar. Hâlbuki Anadolu kurtuluş

düştüğü bu uğursuz durumdan kurtulmak için her ça-

olaylarının vuku bulduğu mekândır. Roman bu açı-

balayışında bu başkaldırı onun daha da “yaban” olma-

dan değerlendirildiğinde, “İşgal yıllarında İstanbul,

sına neden olur. (V) Nitekim roman boyunca yaban

adiliğin, bayağılığın mekânı; Anadolu kurtuluşun

olmaktan kurtulmak için mücadele veren kahraman,

mekânı konumundadır.”

Anadolu köyünde yaşadığı ilginç çatışmaları konu

yılları anlatılmaktadır. Romanda, Necdet bir ara Sa-

tıpkı geldiği gibi bir “yaban” olarak köyden ayrılır.

Bu parçada sözü edilen roman ve bu romanın

Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisin-

kahramanı aşağıdakilerden hangisinde verilmiş-

de bir bilgi yanlışı vardır?

tir?

A) I

B) II

C) III

D) IV

A) Yaban – Emi

E) V

B) Üç İstanbul – Adnan C) Ateşten Gömlek – İhsan D) Sodom ve Gomore – Leyla E) İstanbul’un İç Yüzü – İsmet

2. Bir tepeye doğru kıvrıla kıvrıla çıkan bu yokuşun her

tarafında ağaçlıklı bağlar vardı ve bunların ortasında

4. Kiralık Konak romanının ana kahramanı Naim Efendi,

çıtaları kırmızıya boyanmış kırmızı pencereli ker-

Tanzimat Dönemi’nde yetişmiş, Osmanlı Devleti’nde

piçten bağ evleri, tıpkı Eyüp oyuncaklarını andıran

önemli memuriyetlerde bulunduktan sonra emekli ol-

boyalarıyla manzaraya keskin bir hususiyet vermek-

muş; kızı Sekine Hanım, damadı Servet Bey, torun-

teydi. Selma Hanım:

ları Seniha ve Cemil ile konağında yaşayan biridir. Naim Efendi’nin damadı Servet Bey, Batı etkisinde

10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

– Bu evlere bayılıyorum, dedi. Ankara’ya girerken

kalmış, eskiye ait ne varsa değersiz gören alafranga-

bizi ilk karşılayan bu kınalı evler oldu.

lığa düşkün bir züppedir. Naim Efendi’nin kızı Sekine

– Kınalı mı dediniz? Hoş bir teşbih.

Hanım, kocasının ve çocuklarının isteklerine ayak uydurmaya çalışan iradesiz bir kadın olarak roman-

– Bir parça da resimlerde gördüğümüz Alman ve Fle-

da yer bulur. Torunu Seniha ise Avrupa hayranlığını,

menk şelalelerini hatırlatmıyor mu?

Avrupa’ya gitme hayalleri ile süsleyen bir kişidir.

Bu parçada aşağıdaki yazınsal akımların hangisi-

Bu parçadan romanla ilgili olarak aşağıdakiler-

ne ait özellikler ağır basmaktadır?

den hangisine ulaşılamaz?

A) Klasisizm

A) Konusunun kuşaklar arası çatışma olduğuna

B) Romantizm

B) Romanın konusunun geçtiği zamana

C) Realizm

C) Roman kahramanlarının genel özelliklerine

D) Natüralizm

D) Romanın konusunun geçtiği mekâna

E) Sürrealizm

E) Romanın teknik özelliklerine

174

5. Seniha, gittikçe artan bir asabiyetle şiir okuyanlara

7. Ahmet Celâl de Hakkı Celis ve Necdet gibi İstanbul’da

Celis’in uzun perçemli saçlarından yakalayıp yukarı

Cephesi’ne gitmekte bulmuş; Hakkı Celis’ten farklı

doğru çekti. Biçare genç sapsarı kesildi ve ağzında

olarak şehit düşmemiş; lakin bir kolunu kaybetmiştir.

yarım kalmış bir mısra ile gülmeye çalıştı. İki hemşi-

Ahmet Celâl, Hakkı Celis ve Necdet’in hayalini kurdu-

reden birisi ( ) Nuriye Hanım ( ) saçları çekilen genç

ğu milletin içinde yaşama imkânını Orta Anadolu’da

şaire şefkatle bakarak ( )

bir köyde yakalamıştır.

– Zavallı şair ( ) İşte sizin nasibiniz bu, dedi.

Bu parçada karamanlarından söz edilen roman-

doğru gitti ve afacan, şımarık bir çocuk tavrıyla Hakkı

barınamayacağını anlayıp kurtuluşu, Çanakkale

lar aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak ve-

Bu parçada parantezle belirtilen yerlere aşağı-

rilmiştir?

daki noktalama işaretlerinden hangileri sırasıyla

A) Mai ve Siyah - Kiralık Konak - Sodom ve Gomore

getirilmelidir? A) (,) (,) (,) (!)

B) (,) (;) (;) (!)

C) (;) (,) (:) (.)

D) (,) (,) (:) (!)

B) Yaban - Ankara - Mai ve Siyah C) Yaban - Kiralık Konak - Sodom ve Gomore D) Kiralık Konak - Yaprak Dökümü - Mai ve Siyah

E) (;) (,) (;) (!)

E) Yaban - Ateşten Gömlek - Sodom ve Gomore

8. Sinekli Bakkal Sokağı, İstanbul’un arka mahallelerinden biridir. Bu mahalleyi, diğerlerinden ayıran özelliği, değişik kültür, din, ırk ve sınıftan oluşan insanların

6. I. Toplumsal meselelere ağırlık verilmiş; vatan,

bir arada yaşadığı bir merkez olmasıdır. Adıvar, Si-

bağımsızlık, hürriyet, milliyetçilik gibi konular

nekli Bakkal Sokağı’nı, öznel anlamda İstanbul, ge-

sıklıkla işlenmiştir.

nel anlamda ise Osmanlı İmparatorluğu olarak görür.

II. Daha önceki dönemlerde ağırlıklı bir şekilde

Farklı din, millet ve hayat görüşüne sahip kişilerin

mekân olarak ele alınan İstanbul tamamen

bir araya gelerek yaşam sürdüğü bu sokak, makro

terk edilmiş, tüm gerçekliğiyle Anadolu mekân

kozmik anlamda dönemin sosyal yaşantısını yansı-

olarak tercih edilmiştir.

tan bir aynadır. Bu açıdan sokakta yaşanan olaylar, özünde Osmanlı İmparatorluğu’nun içinde yaşayan

III. Belli bir kesimde sıkışmış olan kişilerin aksine

insanların sorunlarıdır. Romanda Sinekli Bakkal So-

toplumun bizzat içinde yaşayan, toplumsal

kağı, değişik kültür ve inançları kuşatıcı, sentezleyi-

sorunları yakından hisseden kişiler roman kah-

ci bir mekândır. Bu yüzden Rabia, roman boyunca

ramanı olarak ön plana çıkmıştır. IV. Realizm ve natüralizm akımlarının etkisiyle sanatçılar, Anadolu’da gözlemledikleri yerleri gerçekçi betimlemelerle okuyucuya hissettirmeye çalışmışlardır.

Sinekli Bakkal’dan ayrılmaz. Çünkü Sinekli Bakkal

V. Milliyetçilik akımının etkisiyle dilde sadeleşme yönünde önemli aşamaların katedildiği bu dönemde romanların dili günlük konuşma diline yakındır.

rak aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

Sokağı, kendilik değerlerinin merkezi olarak anlatı kişilerini öteki olmaktan kurtaran yegâne sığınaktır. Bu parçadan “Sinekli Bakkal” romanıyla ilgili olaA) Olayların geçtiği mekânın genel özelliklerine B) Mekânın sembolik özellikler taşıdığına C) Romanın konusuyla olayların geçtiği mekân ara-

Millî Edebiyat Dönemi romanlarının genel özellik-

sındaki ilişkiye

leriyle ilgili yukarıdaki numaralanmış cümlelerin

D) Rabia’nın romanın başkişisi olduğuna

hangisinde bir bilgi yanlışı vardır? A) I

B) II

C) III

D) IV

E) Olayların geçtiği mekânın sosyo-ekonomik duru-

E) V

175

muna

10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde verilen bilgiler-

11. – Merhaba Şeyh Efendi...

le parantez içinde verilenler uyuşmamaktadır?

Rahatı kaçmış bir adam huzursuzluğuyla başını

A) 1908-1911 yılları arasındaki siyasi hayatı konu

kaldırdı. Beni uzun uzadıya süzdükten sonra dişsiz

eden belgesel roman niteliğinde bir eserdir. (Hü-

ağzının içinde bir homurtu hâlini alan şu sözleri ge-

küm Gecesi) B) Öğretmen

veledi ( ) kahramanın

yaşadığı

olaylar

– Merhaba merhametten gelir, sen kim oluyorsun ki

Anadolu’da geçer, Anadolu insanının sosyolojik

bana merhamet edeceksin?

ve psikolojik yönleri yansıtılır; memleketin duru-

Hemen Muhtar ayağa kalktı ( )

mu gözler önüne serilir. (Çalıkuşu) C) Bir memur ailesinde Batılılaşmanın yanlış anla-

– Kusura bakma yabanın biridir, dedi.

şılması sonucu değerlerin kayboluşu ve ailenin

Yarı gülümseyerek ( ) yarı dişlerimi sıkarak dedim

çöküşü işlenir. (Yaprak Dökümü)

ki ( )

D) Kurtuluş Savaşı sırasında İstanbul’da yaşayan

– Sen yalnız merhamete değil, terbiyeye de muhtaç-

bir zümre ve bu zümre içindeki insanların ilişkilerinden hareketle toplumun ahlak değerleri sorgu-

sın.

lanır. (Üç İstanbul)

Bu parçada parantezle belirtilen yerlere aşağıdaki noktalama işaretlerinden hangileri sırasıyla

E) Küçükken yaşadığı kötü olaylardan dolayı acıma

getirilmelidir?

duygusu olmayan bir köy öğretmeninin (Zehra) babasının ölümünden sonra onun hatıra defterini okuyarak geçmişteki gerçekleri öğrenmesini konu alır. (Acımak)

A) (:) (,) (,) (;)

B) (;) (:) (,) (,)

C) (:) (:) (,) (:)

D) (:) (:) (,) (;)

E) (,) (,) (,) (,)

10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

12. Bu dar, izbe arka sokak bulunduğu semtin adını almıştı ( ) Sinekli Bakkal ( ) Evler hep ahşap ve iki katlı ( ) köh-

10. “Mehmet Ali’nin (I) bana verilen odasına (II) yerleş-

ne çatılar, karşıdan karşıya birbirinin üzerine abanır

mem epeyce uzun sürdü. Bu (III) ovaya bakan iki

gibi uzanmış eski zaman saçakları ( )

küçük pencereli (IV) kavak ağacından tutturulmuş

Bu parçada parantezle belirtilen yerlere aşağı-

tavanından kuru otlar sarkarken (V) tabanı toprak bir

daki noktalama işaretlerinden hangileri sırasıyla

hücredir.

getirilmelidir?

Bu parçada numaralanmış yerlerden hangisine

A) (.) (.) (;) (...)

anlam karışıklığını gidermek için virgül konma-

B) (:) (...) (;) (...)

lıdır? A) I

B) II

C) III

D) IV

C) (:) (.) (,) (!)

E) V

D) (:) (.) (;) (...) E) (;) (.) (;) (...)

176

ETKİNLİK

A Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri parantez içinde verilen uygun sözcüklerle doldurunuz. (Tanzimat, mesnevilerini, realist, teknik, olay akışına, halk hikâyeleri, Avrupa’daki, çeviri, gazetede, halk, öğütle, toplumu eğitme, Divan - romantizm, Fransız, Doğu - Batı çatışması) 1.

.................................. edebiyatımızın Leyla ile Mecnun, Hüsrev ile Şirin, Yusuf ile Züheyla vb. ............................ ;

................................ edebiyatımızın Kerem ile Aslı, Tahir ile Zühre, Arzu ile Kanber vb. ................................; meddah öykülerini; Battal Gazi, Hayber Kalesi, vb. gibi dinsel ve tarihsel öyküleri bir kenara bırakırsak ......................... ....... anlamıyla öykü ve roman türleri Türkiye’ye ................................ edebiyatı ile girmiştir.

2.

................................ ile başlayan bu süreç, taklitler ile devam ederek gelişmiş ve kimliğini kazanarak günümüze gelinmiştir.

3.

Tanzimat Dönemi’nde roman ............................. bölümler hâlinde yayımlanarak (tefrika edilerek) okura ulaştırıl mıştır.

4.

................................ edebiyatından çevirilerle başlayan roman türündeki gelişmeler, telif (yazarın kendi yaratımı) romanların yazılmasıyla sürmüştür.

5.

Tanzimat edebiyatı romanlarında ................................ ile bundan doğan yıkımlar ve tarihteki başarılar öne çıkan konulardır.

6.

Tanzimat edebiyatı romanları ................................ olarak zayıftır, yazarlar romanın ................................ müdahale eder, romanı genellikle bir ................................ bitirirler.

7.

Roman ve hikâyelerde ................................ amacı öne çıkar; iyiler çok iyi, kötüler çok kötüdür, iyiler ödüllendirilir, kötüler cezalandırılır.

8.

Roman türünün ilk örnekleri ................................ akımının özelliklerini taşır, ikinci dönemle birlikte ............................. romanlar (Sergüzeşt, Araba Sevdası) yazılmıştır.

1. İlk yerli roman

: ....................................................................................................................

2. Batılı tekniğe uygun ilk roman : .................................................................................................................... 3. İlk çeviri roman

: ....................................................................................................................

4. İlk köy romanı

: ....................................................................................................................

5. İlk psikolojik roman

: ....................................................................................................................

6. İlk realist roman

: ....................................................................................................................

7. İlk edebî roman

: ....................................................................................................................

8. İlk tarihî roman

: ....................................................................................................................

177

10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

B Aşağıdaki bilgilerin karşılarına eser ve bu eserin yazarını yazınız.

C Aşağıdaki cümlelerde verilen yargılar servetifünun romanı için doğru ise cümlenin yanına “D”, yanlış ise “Y” yazınız. Doğru 1.

2.

Servetifünun sanatçıları, çevre ve siyasi ortamın etkisiyle toplumsal konulara çok az yer vermiş, daha çok bireysel konuları işlemiştir. Servetifünun romanlarındaki olayların geçtiği yer genellikle İstanbul dışıdır.

4.

Olayların kahramanları aydın kesimden, üst zümreden seçilmiştir.

6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15 16. 10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

Servetifünun romanı romantizm ve natüralizmin etkisindedir.

3.

5.

Yanlış

Teknik bakımdan sağlam, Batı standartlarına uygun ilk roman örnekleri bu dönemde verilmiştir. Yazarlar Tanzimat edebiyatında görüldüğü gibi olayın akışını kesip okura bilgi vermez, eserlerinde kişiliklerini yansıtmazlar. Romandaki betimlemeler gözleme dayanır, özneldir. Servetifünun romanlarında dil ağırdır, Arapça-Farsça sözcükler ve o güne kadar bilinmeyen tamlamalar çokça kullanılmıştır. Türk dilinin kurallarına, söz dizimine uyulmamış, yeni anlatım imkanları aranmıştır; bu sebeple devrik, eksiltili cümlelere yer verilmiştir. “Sanat için sanat” ilkesine bağlıdırlar. Bu dönemde Halit Ziya Uşaklıgil Batılı anlamda ilk başarılı roman örneklerini kaleme almıştır. Çevre tasvirleri kahramanlarının kişiliklerini anlatmaya yönelik değil hayalîdir. Fransız edebiyatından Balzac, Flaubert, Zola, Goncourt Kardeşler gibi yazarlar örnek alınmıştır. Olay örgütleyici yapıdan karakter sentezleyici yapıya geçilmiş, kurgu bakımından Batı’daki romanlar ayarında örnekler verilmiştir. Sosyal çevre aile ortamı ile sınırlanmış, bireyin iç çatışmaları üzerinde durulmuş; aşk, kötümserlik ve kaçış temaları öne çıkarılmıştır. Servetifünun edebiyatının en ünlü romanları “Sergüzeşt, Mai ve Siyah, Aşk-ı Memnu ve Eylül”dür.

D Aşağıdaki eserlerin karşısına yazarlarını yazınız. 1.

Ferdi ve Şürekası: ..................................................

2.

Eylül: ......................................................................

3.

Sergüzeşt: ..............................................................

4.

Zehra: .....................................................................

5.

Dürdane Hanım: .....................................................

6.

Mai ve Siyah: ..........................................................

7.

Aşk-ı Memnu: .........................................................

8.

Yeniçeriler: .............................................................

9.

Bir Ölünün Defteri: ..................................................

12. Kırık Hayatlar: ...................................................... 13. Genç Kız Kalbi: ....................................................... 14. Sefile: ..................................................................... 15. Hasan Mellah Hüseyün Fellah: ............................... 16. Nemide: .................................................................. 17. Felatun Bey’le Rakım Efendi: ................................. 18. Hayal İçinde: ........................................................... 19. Ferda-yı Garam: ..................................................... 20. Gönül Hanım: .........................................................

10. Müşahedat: ............................................................

21. Salon Köşelerinde: .................................................

11. Araba Sevdası: .......................................................

22. Karabibik: ...............................................................

178

TEST-12

SARMAL TEST - 4 1. Oğuz beyleri toplandı. Yemeler içmeler oldu. Basat

3. (…)

der: Beyler kardeş uğruna Tepegöz ile buluşacağım,

Bu yıl bağa daha erken çıkmalıydılar. Geç kalmanın,

ne buyurursunuz dedi. Kazan Bey burada söylemiş,

şehirde lüzumsuz yere biraz daha oyalanmanın hiç-

görelim hanım nasıl söylemiş:

bir yararı yoktu. Evet, en iyisi erken gidip geç dönmekti. Üstelik bağları şehre yakın olanlar için, geç

Kara ejderha oldu Tepegöz

kalmak iyice anlamsızdı. Zaten buna da oldukça geç

Gökyüzünde çevirdim yenemedim Basat

kalınmıştı. Oğlan askerliğini bitirmişti. İyi kötü bir işi,

Kara kaplan oldu Tepegöz

bir zanaatı vardı elinde. Sonra bu yıl biraz çeltik de

Kara kara dağlarda çevirdim yenemedim Basat

düşünülebilirdi. Su durumu bıldırki gibi değildi. Kış

Kükremiş aslan oldu Tepegöz

karlı geçmişti. Allah dilerse iyi olurdu. Mahmut Efen-

Kalın sazlarda çevirdim yenemedim Basat

di bile bu yılki ürüne ilk kez “kulak asma” dememiş,

Er olsan bey olsan da bre

“Allaha şükür” demişti. Denenmeye değerdi.

Ben Kazan gibi olmayasın Basat, dedi.

(…)

Ak sakallı babanı ağlatma

Basat der: Elbette varırım. Kazan der: Sen bilirsin. Babası ağladı, der: Oğul ocağımı sahipsiz koyma, kerem eyle varma, dedi.

Rasim Özdenören’in “Gül Yetiştiren Adam” adlı ro-

Ak bürçekli ananı sızlatma

Bu

parçadan

yola

manından alınan bu metinle ilgili olarak,

çıkarak

“Dede

Korkut

Hikâyeleri”yle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

I. Öyküleyici anlatım söz konusudur. II. Karşılaştırmaya yer verilmiştir. III. Dinî ifadeler kullanılmıştır. IV. Anlatım birinci kişi ağızdan yapılmıştır. V. Olaya dayalı bir metinden alınmıştır. yargılarından hangileri söylenemez?

A) Nazım nesir iç içe oluşturulmuştur.

A) I ve II

B) Oğuz boylarının geleneklerini, göreneklerini, iç

mücadelelerini, doğaüstü güçlerle, yaratıklarla

B) I ve III

D) Yalnız IV

C) II ve V

E) III ve V

savaşmalarını ele alır. C) Benzetmelerde olağanüstü unsurlar kullanılmış, abartmalara yer verilmiştir. D) Sözlü anlatım özellikleri göstermektedir. E) Tüm yönleriyle masal türünün özelliklerini göster-

4. (I) Halk hikâyeleri, göçebelikten yerli hayata geçişin ilk mahsullerindendir. (II) Genellikle aşk ve kahra-

2. (I) Kerem ve Sofu, Aslı’yı ararken diyar diyar gezer-

manlık konularını işlerler. (III) Kaynağını Türk, Arap-

ler. (II) Sonunda Aslı’nın Kayseri’de olduğunu öğre-

İslam ve Hint-İran kültüründen alan bu sözlü ürünler,

nirler. (III) Kerem, Aslı’nın annesinin dişçi olduğunu

büyük ölçüde âşıklar ve meddahlar tarafından anla-

duyunca kılık değiştirerek hemen Aslı’nın evine va-

tılır. (IV) Halk hikâyeleri nazım nesir karışık anlatım-

rır. (IV) Aslı’ya daha yakın olmak için bütün dişlerini

lardır; bu eserlerde olaylar nazımla duygular nesirle

söktürür. (V) Kerem ile Aslı geceleyin kaçmak için

anlatılır. (V) Türk halk hikâyeleri milletimizin roman

sözleşirler.

ihtiyacını karşılayan eserlerdir.

Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde

Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisin-

farklı türden fiilimsiler bir arada kullanılmıştır? A) I

B) II

C) III

D) IV

de bir bilgi yanlışı vardır?

E) V

A) I

179

B) II

C) III

D) IV

E) V

10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

mektedir.

5. Dalgalar kızgınlığı arttırmaktan başka bir şey yap-

6. Anter, Ali’nin söylediklerine bir türlü inanamıyordu.

mon artık tereddüt etmedi, hemen coşkun ırmağın

kunun etkisiyle sordu: “Ya bu altındaki at? Onun da

ortasına atıldı. Sularla çetin bir savaş yaptı ve zaferi

kılıcın gibi üstün özellikleri var mı?” “Evet! Onun da

kazandı. Karşı kıyıya geçince, Tanrı’ya şükrederek

adı Düldül’dür. O, öyle bir attır ki, binicisini dağdan

yürüyüşünü hızlandırmaya başladı. Birdenbire, or-

dağa uçurur. Sıkıştığı zaman, üç aylık yolu üç saat-

manın en sık yerinde kana susamış bir eşkıya sü-

te alır. Açlığa, susuzluğa günlerce dayanır. Sahibine

rüsü çıkarak üzerine atıldı ve korkutucu topuzlar ile

çok bağlı ve özverili bir hayvandır. Ne kadar becerikli

yolunu kesti.

bir binici olursa olsun, üzerine benden başka kimseyi

mıyordu. Sular suları itiyor, saatler geçiyordu. Da-

Bununla beraber, içini hafif bir korku almıştı. O kor-

bindirmez.”

– Benden ne istiyorsunuz? Hayatımdan başka bir şeyim yok. Onu da krala ve kurtarmaya koştuğum

Anter, tekrar uzun uzun gülerek:

arkadaşıma borçluyum diyerek, kendisine yaklaşan

– Bu yalanlara beni inandıramazsın! Çünkü görüyo-

bir topuzu yakaladı. Üç haydutu vurarak yere serdi,

rum ki sen de benim gibi bir insansın!” dedi.

ötekiler kaçtılar.

Hz. Ali:

Alman ve dünya edebiyatının önde gelen sanat-

“Evet; doğru! Ben de Tanrı’nın başka kulları gibi et-

çılarından biri olan Schiller’den alınan bu parça-

ten ve kemikten yaratılmışım. Fakat bu madde gücü-

da aşağıdaki akımların hangisinin özellikleri ağır

nün dışında bende öyle bir güç vardır ki işte ben ona

basmaktadır?

A) Klasisizm

B) Romantizm

C) Realizm

D) Natüralizm

bol bol sahibim!” dedi. Bu parça aşağıdaki metin türlerinin hangisinden alınmıştır?

E) Empresyonizm

A) Halk Hikâyesi

B) Fütüvvetname

C) Cenkname

D) Menakıpname

E) Hâbname

7. (I) Eserin asıl adı Kitâb-ı Dedem Korkud Alâ Lisân-ı Tâife-i Oğuzân’dır (Oğuzların Diliyle Dedem

Korkut’un Kitabı). (II) İçinde bir ön sözle on iki hikâye olan eser halkın ortak malıdır. (III) Eser Akkoyunlula10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

rın egemen olduğu Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi’nde XIV. yüzyıl sonlarında veya XV. yüzyıl başlarında halk ağzından adı bilinmeyen bir kişi tarafından derlenerek yazıya geçirilmiştir. (IV) Her hikâyede adı geçen, olaylardan hisse çıkaran, hana dua eden Dede Korkut; hikâyenin yazarıdır ve bir alp tipidir. (V) Hikâyelerde Oğuzların, sınır komşuları veya beyliklerle yaptıkları savaşlar; bazılarında kendi iç mücadeleleri; bazılarında da tabiatüstü varlıklara karşı giriştikleri mücadeleler anlatılmıştır. Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır? A) I

180

B) II

C) III

D) IV

E) V

8. Ziya Gökalp ve Ali Canip Yöntem ile birlikte Millî

10. Bezendim begim boldı hakan uluğ,

Edebiyat davası uğruna çalıştı; eserlerini Yeni Mec-

Ötündüm munu kolsa cânım yuluğ

mua, Şair, Büyük Mecmua gibi dergilerde yayımladı. Konularını gündelik hayattan, çocukluk ve askerlik anılarından, tarihten, menkıbe, fıkra ve efsanelerden

Bulıt kökredi urdı nevbet tuğı,

aldı. Eserlerinde tasvir ve tahlile değil olaya önem

Yaşın yaşnadı tarttı hakan tiğı

verdi ve olay hikâyeciliğinin en önemli ismi oldu. Bu parçada sözü edilen yazar aşağıdakilerden hangisidir?

Biri kında çıktı sunup el tutar,

A) Refik Halit Karay

Biri küsi çavı ajunka yeter

B) Halide Edip Adıvar

Bu dizeler, biçimsel özellikleri düşünüldüğünde

C) Memduh Şevket Esendal

aşağıdakilerin hangisinden alınmış olabilir?

D) Aka Gündüz E) Ömer Seyfettin

A) Kaside

B) Gazel

C) Mesnevi

D) Müstezat

E) Murabba

11. Etrafında toplanan müritlerine dervişlik adabını öğre-

tebilmek için onların anlayacağı bir dille manzumeler yazarak seslenir. Bu manzumeler hikmet adıyla anılmaktadır. Dörtlüklerle yazılan hikmetler genellikle 7’li ve 12’li hece ölçüsüyle oluşturulmuştur. Hikmetlerde atasözlerinin kullanımı dikkat çekicidir. Eserde Hz. Peygamber’in hayatı ve mucizeleri, dünyadan şikâyet, kıyamet gününün yakınlığı, dervişliğin fazi-

9. Begler atın argurup

letleri gibi dinî konular işlenmiştir.

Kadgu anı torgurup

Bu parçada sözü edilen şair aşağıdakilerden hangisidir?

Mengzi yüzi sargarıp

A) Yusuf Has Hacip

Kürküm angar türtülür

B) Kaşgarlı Mahmut C) Edip Ahmet Yükneki D) Ahmet Yesevi

(Beyler atlarını yordular;

Bet ve benizleri (öyle) sarardı (ki)

12. (I) Havalar serinler serinlemez karanfilleri içeri alır-

(yüzlerine) safran sürülmüş sanırsınız.)

dık. (II) Vagon evin ırmağa bakan yüzüne bir pencere açılmıştı, karanfilleri onun önüne koyardık.

İslamiyet öncesi Türk şiirinden alınan bu dörtlük-

(III) Sabah uyandığımda, pencereden sızan güneş

le ilgili olarak aşağıdakilerden hangisine ulaşıla-

gözlerimi kamaştırır; ortalığı bir karanfil kokusu kap-

maz?

lardı. (IV) Tavuklar için küçük bir tahta kümes, bir de

A) Kafiye ve redif kullanılmıştır.

fino köpeğimiz vardı. (V) Annem tulumbadan su çe-

B) Aşk, tabiat temalı bir şiirden alınmıştır.

ker, elimi yüzümü yıkardı. Sonra vagonun gölgesine

C) Bir sagudan alınmıştır.

çekilip fasulye ayıklardı.

D) 7’li hece ölçüsüyle söylenmiştir.

Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisin-

E) Teşbih sanatı yapılmıştır.

de fiilimsi kullanılmamıştır? A) I

181

B) II

C) III

D) IV

E) V

10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

E) Hacı Bektaşi Veli

Kaygı (ve keder) onları zayıflattı.

EYLÜL

Soru 2:

(Aşağıda Mehmet Rauf’un Eylül adlı romanından bir

Bu parçada anlatılan kahraman olan Necip’in ka-

bölüm verilmiştir.)

rakter özellikleriyle ilgili hangi ipuçlarını edindiniz? Parçadan seçtiğiniz cümlelerle de destekle-

Necib bunları kendisini sersemleten birer darbe gibi

yerek belirtiniz.

dinliyordu. O zaman kendi… O nerde bulunacaktı? Bir gün gelip bu hayatı bırakmak, her şeyi bırakmak

...................................................................................

mecburiyeti birden hayalinde belirince Suad’sız ka-

..................................................................................

lırsa ne olacağını o kadar acı bir öksüzlükle hissetti

..................................................................................

ki perişan oldu. Başını çevirip renkli fanila esvapları

...................................................................................

içinde temiz ve güzel gördüğü Süreyya’ya bakarak

...................................................................................

zehirli bir kıskançlıkla: “ve bu adam onun sahibi, ölünceye kadar beraber kalacak, onunla kalacak…”

..................................................................................

diye düşündü. Ah ne olurdu, Suad’a en önce o rast-

...................................................................................

gelmiş olsaydı… Zira artık evvelki gibi o zaman ken-

...................................................................................

di de Süreyya gibi olacağını düşünmüyordu; onu

..................................................................................

sevmek üzere doğmuş olduğunun artık büyük bir

...................................................................................

heves değil, yaradılış sırrı varlık bilinmeyeninin so-

...................................................................................

nucu olduğuna inanıyordu. Artık bu büyük aşk önünde düşünme sefaletleri, kötümserlik acıları miskince

...................................................................................

susmuştu ve bu itirafsız, emniyetsiz aşk ile yalnız bu

...................................................................................

kadarıyla, kimsenin mesut olmadığı kadar mesut ol-

...................................................................................

duğuna inanıyordu.

Soru 3: Servetifünun Dönemi eserlerinin dil özellikle-

Soru 1:

ri dikkate alındığında okuduğunuz bu parçanın Servetifünun Dönemi anlayışını örneklendirdiğini

10. SINIF SARMAL TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

Edebiyat-bilim arasındaki ilişki göz önüne alındığında okuduğunuz parçada hangi bilim dalının

söyleyebilir misiniz? Nedenleriyle belirtiniz.

izleri görülmektedir? Nedenleriyle belirtiniz.

...................................................................................

...................................................................................

..................................................................................

..................................................................................

..................................................................................

..................................................................................

...................................................................................

...................................................................................

...................................................................................

...................................................................................

...................................................................................

..................................................................................

...................................................................................

..................................................................................

...................................................................................

...................................................................................

...................................................................................

..................................................................................

...................................................................................

...................................................................................

...................................................................................

...................................................................................

...................................................................................

...................................................................................

...................................................................................

...................................................................................

...................................................................................

182