Data Loading...

20000_Leagues_Under_the_Sea Flipbook PDF

20000_Leagues_Under_the_Sea

235 Views
24 Downloads
FLIP PDF 1.2MB

ÆÞËÜ ÂÅÐÍ

ÓÑÀÍ ÄÎÎÃÓÓÐ ÕÎÐÈÍ ÌßÍÃÀÍ ÁÝÝÐ ÀßËÑÀÍ ÍÜ

ÍÝÃÄ¯ÃÝÝÐ ÕÝÑÝÃ

ÕªÄªËÃªªÍÒ ÀÐÀË 1865 îíä åð áóñûí õà÷èí ÿâäëóóä ãàðñàí íü ºíºº õ¿ðòýë îëîí õ¿íèé ñàíààíä áàéñààð áàéãàà áóéçàà. Ýäãýýð ÿâäëûí äóó ÷èìýý ýõ ãàçðûí àðä èðãýäèéí ñîíèðõëûã òàòàæ, äàëàéí çàìûí áîîìò õîòóóäûí îðøèí ñóóã÷äûã ñàíäðààí, ÿëàíãóÿà äàëàé÷äûí ñýòãýëèéã ñ¿ðõèé ò¿ãø¿¿ëýâ. Õóäàëäàà÷èí, õºëºã îíãîöíé ýçýí, êàïèòàíóóä, áàãà äàðãà, äàëàéí öýðýã, òýð÷ áàéòóãàé øèíý, õóó÷èí òèâ¿¿äèéí õýä õýäýí óëñ ã¿ðíèé çàñãèéí ãàçàð òýð íýãýí õà÷èí ÿâäëûã ãîéä øîõîîðîõí ñîíèðõîæ áàéâ. Òýð æèë èõ äàëàéí õýä õýäýí õºëºã îíãîö õàëèì çàãàñíààñ òîì, õóðäààðàà ò¿¿íýýñ õàâüã¿é èë¿¿, çàðèìäàà ººðèéí áèåýñ õóðö ãýðýë öàöàðãàí áàéõ, õî¸ð ¿ç¿¿ð ð¿¿ãýý øóâòàí, äóíäàà ö¿ëõãýð, ãîíçãîé þìòàé ãàäààä äàëàéä äàéðàëäñàí áàéæýý. Òýð þì áóþó àìüòíû ãàäààä áàéäëûã ººð ººð îíãîöíû ºäðèéí òýìäýãëýë¿¿äýä òîäîðõîéëîí áè÷ñýíèéã ¿çâýë ººð õîîðîíäîî ÿëãàà áàãàòàé áîëîâ÷ öºì ò¿¿íèé õºäºëãººíèéã óðüä ºìíº äóóëäààã¿é àñàð õóðäàí ãýæ òýìäýãëýñýí áàéâ. Ò¿¿íèéã õàëèì õýìýýí òààìàãëàí ¿çýõ áîëîâ÷ øèíæëýõ óõààíä ìýäýãäñýí õàëèì òºðºëòíèé äîòðîîñ íýã íü ÷ èéì àñàð òîì õýìæýýíä ¿ë õ¿ðíý. Êþâúå, Ëàññåíåä Äþìåðèëü, Êàòðôàæ íàðûí õýí íü ÷ òèéì ñ¿ðõèé ãàéõàë áàéíà ãýäãèéã í¿äýýðýý ¿çýõýýñ íààø ¿ë èòãýõñýí áèëýý. Ò¿¿íèéã í¿äýýðýý ¿çñýí çàðèì õ¿í óðòààðàà àíãëèéí õî¸ð çóóí ôóò ãýõ áºãººä ýíý íü õýò áàãàñãàæ, íºãºº õýñýã íü óðòààøàà ãóðâàí ìèëü, ºðãººøºº íýã ìèëü ãýæ òîäîðõîéëñîí íü õýòýðõèé èõýñãýñýí áàéâ. Óëñûí àì õýäèéãýýð èéíõ¿¿ çºðºõ áîëîâ÷ îëîí ìýäýýí¿¿äèéã öýãíýí ¿çâýë òýð àìüòàí, õýðýâ áàéäàã íü ¿íýí ë áîëæ ãýì àìüòíû àéìàã ñóäëàãñäûí ìýäýæ áóé á¿õ àäãóóñ àìüòàíòéà ç¿éðëýìã¿é òîì þì áàéñàí ãýæ áàðäààãààð õýëæ áîëîõ þì. Ãýòýë áàéãàà áàðèìò íýãýíò ìàðãàøã¿é áîëîõîîð òèéì àìüòàí áàéãàà ýñýõ ãýæ ýðãýëçýõ ÿâäàëã¿é áàéâ. Õ¿í òºðºëõòºí åð íü íóóö á¿ðõýã þìàíä øîõîîðõäîã çàíòàé áîëîõîîð èéì þì äóóëààä äýëõèé äàõèíààðàà ã¿íýý ñýòãýë äîãäîëñîí íâ ç¿é áóéçàà. Êàëüêóòò õîòûí õºëºã îíãîöíû íèéãýìëýãò õàðúÿàëàãäàõ “Ãóáåðíàòîð Õèíãèíñîí” ãýã÷ îíãîö 1866 îíû äîëîîäóãààð ñàðûí õîðèíîî òýðõ¿¿ õºäºëãººíò áººí õàð þìòàé äàéðàëäæýý. Ò¿¿íèéã çóðàã äýýð òýìäýãëýãäýýã¿é àðàë õýìýýí õºëºã îíãîöíû êàïèòàí Áýêêýð ãàçàð ç¿éí êîîðäèíàòûã íü íàðèéí òîäîðõîéëîõîîð çàâäàæ áàéòàë, òýðõ¿¿ þìíû äîòðîîñ ãýâ ãýíýò õî¸ð ñàëàà óñ íàðèéõíààð èñãý÷èí îëãîéäîæ, çóóí òàâèí ôóò ºíäºðò õººðëºº. Ýíý íü õýðâýý ë äàëàéí ¸ðîîëûí ãðåéçåð äýýøýý îëãîéäîîã¿é áîë “Ãóáåðíàòîð Õèíãèíñîí” õîíøîîðîîðîî óñ óóð òóðãèæ ÿâàõ äàëàéí ÿìàð íýãýí ñ¿¿ãýýð áîéæèã÷èäòîé òóëãàðñíààñ çàéëñàíã¿é ýý. Áàñ, Äîðíîò-Ýíýòõýã áîëîí Íîìõîí äàëàéí õºëºã îíãîöíû íèéãýìëýãò õàðúÿàëàãäàõ “Õðèñòîôîð Êîëóìá” îíãîöîí äýýðýýñ 1866 îíû äîëîîäóãààð ñàðûí 23-íû ºäºð òýðõ¿¿ õà÷èí àìüòíûã Íîìõîí Äºëãººí äàëàéä áàéõûã íü õàðæýý. “Ãóáåðíàòîð Õèíãèíñîí”, “Õðèñòîôîð êîëóìá” õî¸ð òýð ãàéõàëòàé õàëèìûã ãóðàâõàí õîíîãèéí çºðººòýé õóãàöààíä íýã íýãíýýñýý äàëàéí á¿õýë á¿òýí äîëîîí çóóí ìèëü çàéòàé ãàçàð äýëõèéí áºìáºðöãèéí õî¸ð öýãò îëæ ¿çñýí áîëîõîîð ¿íýõýýð ñàíààíä áàãòàøã¿é àéõòàð õóðäàí õºäëºõ ÷àäâàðòàé ýä áàéæýý. Ò¿¿íýýñ àðâàí òàâ õîíîãèéí äàðàà Àìåðèê, Åâðîï õî¸ðûí õîîðîíä Àòëàíòûí ãàäààä äàëàéä

óóëçñàí ¿íäýñíèé êîìïàíèéí “Ãåëüâåö”, Ðîÿë Ìåéë êîìïàíèéí “Õàíàí” ãýäýã õî¸ð õºëºã óìàðò ºðãºðºãèéí 45 õîíîã 15 õóâü, óìàðò óðòðàãèéí ( ãðåíâè÷ýýñ ) 60 õîíîã 31 õóâüä òýð ãàéõëûã áàñ ¿çæýý. Òýäãýýð îíãîöíû õî¸ð êàïèòàí óóë ñ¿¿ãýýð áîéæèã÷èéí óðòûã àäàãëààä àíãëèéí 350 ôóò ãýæ ãàðãàñàí áàéâ. Ãýòýë “Ãåëüâåö”, “Õàíàí” õî¸ð õºëºã îíãîö ¿ç¿¿ðýýñýý ñ¿¿ëýý õ¿ðòýë äºíãºæ 325 ôóò áîëîõîîð ò¿¿íýýñ áîãèíî àæýý. Òýõýä Àëåóò àðëóóäûí îð÷èíä òîõèîëäîõ õàìãèéí òîì õàëèì 150 ôóòýýñ õýòýðñýí ò¿¿õã¿é. Ýäãýýð ìýäýý áîëîí öààøäàà Àòëàíòûí òýýâðèéí “Ïåðåéðà” ãýõ ãàëò îíãîö, òýð ãàéõëûã ìºí îëæ õàðñàí, “Ýòíà” ãýã÷ îíãîö ò¿¿íòýé ìºðãºëäñºí çýðýã óäàà äàðààëàí ãàðñàí ñóðàã ÷èìýý, ýöýñòýý ôðàíöûí “Íîðìàíäè” õýìýýõ õºëºã îíãîöíû îôèöåðóóäûí áàòàëãàà áè÷èã, “Ëîðä Êëàéä” îíãîöíû äàðãà Ôèòóäæåìñýýñ Àíãëèéí òýíãèñèéí õýðýã ýðõëýõ ãàçàð èð¿¿ëñýí òàéëàí-ýíý á¿õýí îëîí ò¿ìíèé ñàíàà ñýòãýëèéã õÿçãààðã¿é èõ ¿éìð¿¿ëñýí áèëýý. òýðõ¿¿ åð áóñûí õà÷èí ÿâäëûã çðàèì îðîíä ýëýã äîîã áîëãîñîí àâ÷ Àíãëè, Àìåðèê, Ãåðìàí ìýòèéí áóóðüòàé îðíóóä èõýä ñîíèðõîí ¿çýâ. Íèéñëýë õîò á¿õýíä òýð ãàéõëûí òóõàé ÿðèëöàõ áîëîâ. Ò¿¿íèé òóõàé òàéçàí äýýðýýñ øîîëîí äóóëàõ, ñýòã¿¿ë¿¿äýä øîã÷ëîí çóðàõ, òåàòðóóä ä¿ðñëýí ¿ç¿¿ëýõ áîëæýý. Áàñ óìàðò äàëàéí îð÷íû óñíàà îðøèõ àéìøèãò öàãààí õàëèìààñ ýõëýýä, 500 òîíí õ¿íä õºëºã îíãîöûã òýâýð÷ àâààä äàëàéí ¸ðîîëä îð÷õîæ ÷àäàõ çºí áîëñîí íàéìààëæ õ¿ðòýë, õ¿ì¿¿ñ ñàíààíààñàà áîäîæ ãàðãàñàí áóþó ¿íýõýýð àìüäàð÷ áàéãàà ìüòäûã ä¿ðñýëñýí ä¿ðèéã á¿õ ñîíèí õýâëýæ áàéâ. ãýòýë àðõèâóóäààñ ýðòíèé áàðèìò áè÷ã¿¿äèéã óõàæ ýõýëñýí áºãººä äàëàéí ÿìàð íýãýí àâàðãà àìüòàí áàéæ áîëîõ òóõàé Àðèñòîòåëü, Ïëèíèé íàðûí ãýð÷èëãýý, Íîðâåãèéí äàëàé÷äûí ºã¿¿ëëýã, Ïàóëü Ãåããåäèéí ìýäýãäýë, õàìãèéí ýöýñò äàëàéí àñàð òîì ìîãîéã 1857 îíä í¿äýýðýý õàðñàí Õàððèíãòîíû áîäèò áàòàëãàà çýðã¿¿äèéã ¿çýâ. Ãýòýë áàñ ýðäýì øèíæèëãýýíèé ñýòã¿¿ë¿¿ä áîëîí ýðäýìòýí ìýðãýäèéí äóíä, èòãýãñýä áà ¿ë èòãýãñäèéí õîîðîíä ýöýñ õÿçãààðã¿é ìàðãààí äýãäæýý. Ãàéõëûí òóõàé àñóóäàë óõààíòàí á¿ðèéí òàðõè òîëãîéã ýçëýâ. Òýðõ¿¿ ìàðãààíû ¿åä ìºí ÷ èõ áýõ öààñ ¿ðñýí áàéõ. Á¿òýí 6 ñàðûí òóðø à÷ òà÷ ìàðãàëäëàà. “Áðàçèëèéí ãàçàð ç¿éí èíñòèòóò”-èéí ìýäýýëýë, “Áåðëèíãèéí øèíæëýõ óõààíû õ¿ðýýëýí”-ãèéí ñýòã¿¿ë, Âàøèíãòîíû Ñìèòòèéí èíñòèòóòèéí ñýòã¿¿ë çýðýãò íèéòëýãäñýí ºã¿¿ëëèéã íèéòèéí ºìíº ýëýã äîîã áîëãîñíîîð áàðàõã¿é, “Ýíýòõýãèéí îëüòðèã”, ïåòåðìàííû “Ìýäýýëýë” çýðýã áóóðüòàé ñýòã¿¿ë¿¿äýä ãàðñàí ºðãºí ø¿¿ìæëýë áîëîí åâðîäûí ñîíãîäîã ñýòã¿¿ë¿¿äèéí ýðäýì øèíæèëãýýíèé ñîíñãîë ñýëòèéã ýðýý öýýðã¿é õýâëýëèéí ç¿ãýýñ äàéðàí äîðîìæèëæýý. Ò¿¿í÷ëýí ãàéõëûí ýñðýã çîãñîã÷ õýí íýãýí õ¿í “Áàéãàëü, òýíýã¿¿äèéã òºð¿¿ëääýãã¿é” ãýæ Êàðë Ëèíåéí õýëñýí ¿ãýýð áàìáàé áàðèí “Ãàãöõ¿¿ ñîãòóó äàëàé÷äûí óõààí ñàíààíä îðæ áîëîõ, õýíä ÷ õýðýãã¿é òèéì ãàéõëûã áèé áîëãîëîî ãýæ áàéãàëèéã á¿¿ äîðîìæèë” õýìýýí ýðäýìòäèéã ñýòã¿¿ë÷èä ÿòãàæ áèëýý. òýã òýãñýýð õàìãèéí ñ¿¿ëä äîëîî õîíîã òóòàì ãàðäàã øîã ñýòã¿¿ë òîìîîñ òîì çîõèîë÷äûí íýðýýð ãàéõëûí ýñðýã õààæ õààöàéëàõûí àðãàã¿é øèð¿¿í äàéðàëò õèéñíèé äàðàà ò¿¿íèéã õàìãààëàã÷èä íèéòèéí õ¿÷ýýñ èíýýä òîõóó õèéõèéí ýðõýíä àðàã áóþó óõðàõàä õ¿ð÷ýý. Òèéíõ¿¿ øèíæëýõ óõààíûã õóðö îþóí ÿëæ áèëýý. Ãàéõëûí òóõàé ÿðèà 1867 îíû ýõíèé ñàðóóäàä ñýõýæ ñýðãýõ íàéäâàðã¿é áîëæ áóëøëàãäñàí ìýò áàéâ. Ãýòýë øèíý øèíý áàðèìòàò ç¿éë ýíý óäàà óíøèã÷äûí ñîíîðò äóóëäàâ. Ýíý óäàà øèíæëýõ óõààíû åðºíõèé íýãýí àñóóäàë øèéäâýðëýõ ÿðèà äýãäñýíã¿é, õàðèí ¸ñòîé æèíõýíý ¿íýí áîäèò àþóë õºíººëòýé òýìöýõ òóõàé ÿðèãäàæ ýõýëëýý. òýð àñóóäàë øèíý áàðèìòóóäààð

áàÿæèâ. Ãàéõàë ìààíü îäîî àðàë, õàä áîëîí õóâèð÷ “àðàë àðàëäàà á¿ð õºäºëãººíò, áàðèãäàøã¿é, òàíèãäàøã¿é, æèãòýé õà÷èí àðàë” áîëæýý. Ìîíðåàëèéí òýíãèñèéí êîìïàíèéí “Ìîðàâè” ãýäýã õºëºã îíãîö 1867 îíû 3-ð ñàðûí 25-íû øºíº ºðãºðãèéí 27 õîíîã 30 õóâü áà óðòðàãèéí 72 õîíîã 15 õóâüä óðüä ºìíº ÿìàð÷ ãàçðûí çóðàãò òýìäýãëýãäýýã¿é õàä ìºðãºæýý.”Ìîðàâè” îíãîö 400 ìîðèíû õ¿÷òýé ìîòîð áà àÿñûí ñàëõèíû õ¿÷ýýð öàãò 13 çàíãèëààãèéí õóðäàé ÿâæýý. õýðâýý îíãîöíû á¿õ áèå òèéì áàò áýõ áàéãààã¿éñýí áîë èéì èõ õóðäòàé ÿâæ áàéõàä ýíýõ¿¿ ìºðãºëäººí òóí õàðàìñàëòàéãààð òºãñãºë áîëæ, óóë îíãîöíû áàã áîëîí ñóóæ ÿâñàí 237 õ¿íèé àìü íàñàíä àþóë ó÷ðàõñàí áèëýý. Ìºðãºëäººí ºãëººíèé òàâàí öàãò áîëæýý. Ýíý õýð äºíãºæ ãýãýý îðæ áàéæýý. Èíãýæ ìºðãºëäºõ ¿åä ýýëæèéí îôèöåð¿¿ä îíãîöíû õ¿ðýý õàøëàãà ðóó ã¿éëäýí î÷èâ. Òýä äàëàéí óñûã èõýä àíõààðàí øèðòñýí áîëîâ÷ õýðâýý îíãîöíîîñ ãóðâàí êàáåëüò çàéòàé ÿìàð íýã õ¿÷èðõýã ñýíñíèé äàëáààãààð äýëñýãäýõ ìýò îâîëçîí õººñºð÷ áàéãàà äàâàëãààã ýñ òîîöâîë ººð ñýæèãòýé þì îãò ¿çýãäñýíã¿é. Òýð ÿâäàë áîëñîí ãàçðûí êîîðäèíàòûã ÿã ãàðãàæ àâààä “Ìîðàâè” îíãîö àÿí çàìàà ¿ðãýëæë¿¿ëýâ. “Ìîðàâè” îíãîöîíä ñ¿éäñýí ç¿éë ãàäíààñàà ë ìýäýãäñýíã¿é, îíãîöíû äàðãà íàð òàðõèà ýðãýòýë áîäñîí áîëîâ÷ óñàí äîîðõè àðàë áóþó ýñõ¿ë æèâñýí îíãîöíû ñýã, ÷óõàì þó ìºðãºñíºº îëñîíã¿é. Òýãýýä, áîîìò õîòíîî õ¿ðýëöýí èðæ “õóóðàé” çîãñîîëäîî îðæ ¿çâýë “Ìîðàâè”-èéí êèëèéí õàãàñ íü çàä öîõèãäñîí áàéæýý. Õýðâýý ýíý õà÷èí ÿâäàë 3 äîëîî õîíîãèéí äàðààãààð ìºí òèéìýðõ¿¿ íºõöºë áàéäàëä äàâòàãäààã¿éñýí áîë äýýðõ ÿâäëûí íýã àäèë äàðóéõàí ìàðòàãäàõñàí áèëýý. Ýíý óäàà ãàéòñàí òýð õºëºã îíãîö íü äýëõèé äàõèíàà öóóòàé óñàí çàìûí íèéãýìëýãò õàðúÿàëàãäàæ áàéñàí ó÷èð òýð ÿâäàë äýëõèéã èõýä øóóãèóëàâ. Áîäâîë Àíãëèéí óñàí çàìûí õºëºã îíãîöíû ýçýí Êüþíàðäûã á¿ãä ñàéí ìýäýõ áàéëòàé. Õàìãèéí àíõ ò¿¿íèé õºëã¿¿ä Àìåðèê, Åâðîï õî¸ðûí õîîðîíä òîãòìîë õàðèëöàà áàðüñàí áèëýý. Êüþíàðäûí õºëºã îíãîöíû áàéãóóëëàãûí îðøèí òîãòíîæ èðñýí õîðèí äîëîîí æèëèéí äîòîð ò¿¿íèé õºëã¿¿ä Àòëàíòûí ãàäààä äàëàéã õî÷ð ìÿíãà èë¿¿ óäàà ãàòëàí àÿëàõäàà òîãòîîñîí öàãààñàà íýã ÷ óäàà õîæèìäîæ, ÿâàõ öàãàà íýã ÷ óäàà õîéøëóóëæ, ò¿¿íä èòãýìæèëñýí øóóäàíãààñ íýã ÷ çàõèäàë áè÷èã ãýýãä¿¿ëæ áàéñàíã¿é. Êüþíàðäûí õºëºã îíãîöíû áàéãóóëëàãûí íýð õ¿íä ìàø ºíäºð áàéñàí ó÷èð ÿìàð íýãýí ºðñºëäººíººñ àéäàãã¿é áàéâ. Òèéì ÷ ó÷ðààñ ò¿¿íèé øèëäýã õºëã¿¿äèéí íýãýíä òîõèîëäñîí òýð ÿâäàë òº÷íººí èõ øóóãèàí äýãäýýæýý. 1867 îíû 4-ð ñàðûí 13-íä º÷¿¿õýí ÷ ñàëõèã¿é, äàëàéí óñ òîëü øèã ìýëòèéí áàéõàä “Øîòëàíä” îíãîö óðòðàãèéí 15 õîíîã 12 õóâü, ºðãºðãèéí 45 õîíîã 37 õóâüä ÿâæ áàéëàà. Ìÿíãàí ìîðèíû õ¿÷òýé àâàðãà ìàøèí á¿õèé õºëºã îíãîö öàãò àðâàí ãóðàâ, çóóíû äº÷èí ãóðâàí çàíãèëàà õóðäòàé ÿâæ áàéæýý. “Øîòëàíä”-ûí ñýëýõ õóðä äàëàéí óñûã öàãèéí ñàíæëóóðûí æèãä õºäºëãººíººð ç¿ñ÷ ÿâëàà. Ò¿¿íä ñóóæ ÿâàãñàä, îíãîöíû èõ òàíõèìä öàé óóöãààæ áàéãàà ¿å ºäðèéí 4 öàã 7 ìèíóòàä “Øîòëàíä” áàðóóí áººðºíäºº, ñýëýõ õ¿ðäíýýñýý àðàé õîéõîí ¸âðîãäîõ ìýò áîëæ ¿ë ìýäýã äîðãèæýý.

¨âðîëò òóí ÿëüã¿é áàéñàí òóë õýðâýý ë îíãîöíû çîîðèí äîòðîîñ : - Çîîðèíä óñ îðëîî! Õ¿¿å, áèä æèâæ áàéíà ! ãýæ õàøãèðàëäààã¿éñýí áîë ãàäàà òàâöàí äýýðõ óëñ ìýäýõã¿é ºíãºðºõ áàéñàí áèçýý. Çîð÷èã÷èä ñàíäðàõ íü ìýäýýæ õýðýã. Ãýñýí ÷ îíãîöíû êàïèòàí Àíäåðñîí òýäíèéã òàéòãàðóóëæ áàéâ. ¯íýíäýý ÷ óñ ¿ë íýâòðýõ äîëîîí äàâõàð õàìãààëàëò õºíäèéòýé “Øîòëàíä” îíãîöîíä ãàíöûí çýðýã öîîðõîé òºäèé ë àþóë ó÷ðóóëæ ÷àäàõã¿é àæýý. Êàïèòàí Àíäåðñîí çîîðèíä ÿàðàâ÷ëàí îðæ òàâ äàõü õàìãààëàëò ºíäèéä óñ ä¿¿ð÷ óëìààð óñ íýìýãäýæ áàéãààã íü ¿çâýë áººðèéí öîîðõîé àñàð èõ áîëîòîé ãýäãèéã ìýäýâ. Çàÿà äàéðàõàä òýðõ¿¿ õºíäèéä óóðûí òîãîîíóóä áàéñàíã¿é. Êàïèòàí Àíäåðñîí îíãîöíû îíüñò ìàøèíûã äàðóé çîãñîîæ íýãýí óñàí öýðýãò óñ ä¿¿ðñýí õºíëèé ð¿¿ øóìáàí îðîõ òóøààë ºã÷ýý. Òýð óñàí öýðýã ãàð÷ èðýýä õºëºã îíãîöíû áººð õî¸ð ìåòð ºðãºí öºì öîõèãäñîí áàéíà ãýæ èëòãýâ. Òèéì òîì öîîðõîéã äàëàé äýýð áºãëºõ ãýæ ÿðèõûí ÷ õýðýãã¿é òóë “Øîòëàíä” ñýëýõ õ¿ðäíèéõýý òýí õàãàñò õ¿ðòýë óñàíä äîîø ñóóæ àðàé ÿäàí àÿí çàìàà ¿ðãýëæë¿¿ëýâ. “Øîòëàíä” òýð ¿åä Êïèðèéí õîøóóíààñ 300 ìèëü çàéòàé áàéñàí áà Ëèâåðïóëü áîîìòîä õóãàöààíààñ ãóðàâ õîíîã õîæèìäîæ èðñíèé íü Àíãëè äàÿàð òóí èõ ñýòãýë ò¿ãøèí õ¿ëýýñýí áèëýý. Ò¿¿íèéã äàðóé óñíààñ òàòàæ ãàðãààä èíæåíåð¿¿ä ¿çýæ øàëãõäàà ººðñäèéí í¿äýýð îëæ ¿çñýíäýý ¿ë èòãýæýý. Ó÷èð íü “Øîòëàíä”-ûí èõ áèåèéí ãîë á¿ñë¿¿ð øóãàìààñ äîîø õî¸ð ìåòð õàãàñ çàéòàé, àäèë òàëò ãóðâàëæèí ìýò õýëáýðòýé, àñàð òîì í¿õ îíãîéí ¿çýãäæýý. Ò¿¿íèéã çîðèóä í¿õýëñýí øèã öºìºðõèéíèé èðìýã òýâ òýãøõýí áàéñàí íü èõ áèåèéã ¸âîðñîí áàãàæ ãàí ñàéòàé áàéñíààñ çàéëñàíã¿é. Ò¿¿íýýñ ãàäíà èõ áèåèéí äºðâºí õóðóó çóçààí òºìðèéã öºì öîõèñîí òýð áàãàæ òýðõ¿¿ í¿õýíäýý çóóð÷èõñàíã¿é ÿàõèí àíãèæèð÷ ñàëñàí àñóóäàë òóí ãàéõàëòàé ¿ëäýâ. ò¿¿íèéã òàéëáàðëàõ ÿìàð ÷ àðãà àëãàà. “Øîòëàíä”-òàé ó÷èðñàí òýð òîõèîëäîë õ¿ì¿¿ñèéí ñýòãýëä óíòàð÷ àãñàí åð áóñûí ãàéõàìøèãòàé ÿâäëûã äàõèí ñýðãýýëýý. Ýíý ìèíóòààñ ýõëýí ÿìàð íýãýí ¿ë îéëãîãäîõ øàëòãààíààñ ¿¿ñâýðëýñýí äàëàéí ñ¿éðëèéã ºíººõ ãàéõàëòàé øóóä õîëáîõ áîëæýý. Òèéì ó÷ðààñ ãàäààä äàëàéä æèë á¿ð ãàðàõ 3000 îð÷èì ñ¿éðëèéí 200-ãààñ äîîøã¿é õýñãèéã “ñóðàãã¿é àëãà áîëîã÷” âàíãèéí äàíñàíä á¿ðòãýõ áîëñîí òóë äîìîã áîëñîí ºíºº ãàéõëûí õèéñýí í¿ãýë õèëýíö ºäðººñ ºäºðò óëàì õ¿íä áîëæ áàéñàí íü ç¿éí õýðýã áóéçàà. Ýäãýýð ãàé òîòãîðûí õàðèóöëàãûã òýðõ¿¿ ãàéõàëä ¿¿ð¿¿ëýõ íü øóäàðãà ÷ áàéñàí, øóäàðàã áóñ ÷ áàéñàí, òèâ õîîðîíäûí çàì õàðèëöàà àþóëòàé áîëñíû óëìààñ àéæ ñàíäàðñàí îðîí á¿õíèé àðä îëíû ñàíàë äàëàé òýíãèñèéí òýðõ¿¿ ãàéõëààñ ÿìàð áîëîâ÷ ÷ºëººëºõ õýðýãòýé õýìýýí øààðäñàí á¿ëãýý.

“ÇÀ”, “ÝÑÕ¯Ë”, “¯Ã¯É” Òýðõ¿¿ øóóãèàí äýãäýæ àõóé öàãò áè õîéò Àìåðèêèéí Íåáðàñê ìóæèéí çýðëýã õÿçãààðààð æóóë÷èëæ ÿâëàà. Ìèíèé áèåèéã áàéãàëèéí ò¿¿õèéí ñóäëàëûí Ïàðèæèéí ìóçåéí ýðäýì øèíæèëãýýíèé àæèëòàí áà ò¿ìýí áîäèñûã øèíæëýí ñóäëàã÷èéí õóâüä ýðäýì øèíæèëãýýíèé ýêñïåäèöèä Ôðàíöûí çàñãèéí ãàçðààñ òîìèëîí ÿâóóëñàí áèëýý. Áè Íåáðàñêò 6 ñàð áàéæ ¿íýò ÷óõàã öóãëóóëãà õèéãýýä 1867 îíû 3-ð ñàðûí ñ¿¿ë÷ýýð ÍüþÉîðê õîòíîî èðñýí þì. Ìèíèé áèå 5-ð ñàðûí øèíýäýýð Ôðàíöäàà áóöàõ õýðýãòýé áàéñàí òóë ¿ëäñýí õóãàöààãàà áè ººðèéí ýðäýñ óðãàìëûí áîëîí àìüòíûõàà öóãëóóëãèéã ýìõýëæ öýãöëýõ àæèëä çàðöóóëàõààð øèéäëýý. Îëîí íèéòèéí ñýòãýë ñàíààã äîíñîëãîñîí òýð èõ øóóãèàíûã áè ìýäýæ áàéëàà. Òèéìýý åðäºº õàìàã ñýòã¿¿ë ñîíèí äàëàéí ãàéõëûí òóõàé ìýäýýëëýýð ä¿¿ðñýí áàéñàí öàãò ò¿¿íèé òóõàé ìýäýõã¿é áàéæ áîëîõ óó äàà? Òýð íýãýí õà÷èí ÿâäàë ìèíèé ñîíèðõëûã èõýä õºäºëãºæ áèëýý. Áè òýðõ¿¿ ¿éë ÿâäàëä ÷óõàì ÿìàð òàéëáàð ºõºº ìýäýõã¿é íýã òààâðààñ íºãºº òààâàð ðóó ãóéâæ áàéëàà. òýðýíä ÷ ÿìàð íýã íóóö áàéãàà íü ìýäýýæèéí õýðýã, ýí¿¿íä ¿ë èòãýãñýä “Øîòëàíä”ûí öºì öîõèãäñîí áººðèéã ¿çâýë ë ¿íýìøèõ áàéõ. Íüþ-Éîðêèéíõàí õîò äàÿàðàà ãàéõàí ñîíèðõîöãîîâ. Ó÷ðûã áàãà ìýäýõ õ¿ì¿¿ñèéí ãàðãàñàí áàðèãäàøã¿é äàëàí, õºâºã÷ àðàë ãýõ ìýò òààìàãëàëóóä àëü õýäèéí õîë õàÿãäñàí áàéëàà. ¯íýíäýý ÷ òýðõ¿¿ õºâºã÷ àðàë ººðòºº ë õ¿÷èðõýã õºäºëã¿¿ðã¿û þì áîë ÿàõèí òèéì àñàð èõõóðäòàéãààð äàâõèæ ÷àäàõûã òàéëáàðëàõ àðãàã¿é àæýý. Ìíº ÿìàð íýãýí æèâæ ñºíºñºí àñàð òîì õºëºã îíãîöíû ñýã õºâæ ÿâíà ãýñýí òààìàãëàë òýð ãàéõëûí ìàø õóðëàí õºäºëãººíèéã õàðèóöàæ ÷àäàõã¿é òóë áàñ äýýðõèéí íýãýí àäèë îðõèãäñîí áàéëàà. Èéìýýñ òýðõ¿¿ ãàéõàë ýñõ¿ë àñàð òîì áèåòýé àâàðãà àìüòàí, ýñõ¿ë ìàø õ¿÷èðõýã õºäºëã¿¿ðòýé óñàí äîîãóóð ÿâäàã õºëºã îíãîö áàéõ ¸ñòîé ãýñýí ¿íýíèéí õóâüòàé õî¸ð àñóóäëûã øèéäâýðëýõ õýðýãòýé áîëëîî. Áºìáºðöãèéí õî¸ð òàëä ýðæ øèíæèëæ ìºðäñºíèé äàðàà ¿íýí áàéäàëäíèëýýä ä¿éöýõ ñ¿¿ë÷èéí òààâàð íóðæ çàìõðàâ. Ýíý óñàí äîîãóóð ÿâäàã õºëºã îíãîö ãàíö õ¿íä ºì÷ëºãäºí õàðúÿàëàãäàæ áîëíî ãýæ áîäîæ áîëîõã¿é áàéëàà. Ò¿¿íèéã õàà íýãýí ãàçàð áàðèõ õýðýãòýé, òýõäýý èéì àâàðãà òîì ýäèéã õ¿íä ìýäýãäýõã¿é áàðüæ áîñãîæ ÷àäàõã¿é áàéõ ¸ñòîé. Èéì àéìøèãòàéãààð ýâäëýí ñ¿éòãýõ õ¿÷òýé ìåõàíèçìûã ãàãöõ¿¿ á¿õýë á¿òýí óëñ ë õèéæ ÷àäíà. Õ¿í òºðºëõòºí áèå áèåèéã àëàí õÿäàõ øèíý øèíý àéìøèãò çýâñãèéã íýã íýãíýýñýý ºðñºëäºí õèéæ áàéãàà ìàíàé ýíýõ¿¿ ýìãýíýëò ¿åä ÿìàð íýãýí óëñ áóñäààñ íóóöãàéãààð öýðýã äàéíû õºëºã îíãîöûã ¿éëäâýðëýí ãàðãàæ õýðýã äýýð íü øàëãàæ áàéæ áîëîõ áîëîâ÷ îðîí á¿õíèé çàñãèéí ãàçàð, ýíý õýðýãò õîëáîãäîëã¿é áîëîõîî äýñ ïàðààëàí èëýðõèéëñýí ó÷ðààñ öýðãèéí õºëºã îíãîöãýäýã òààìàãëàë áóñäûí íýãýí àäèë íóðæ óíàëàà. Òýð ãàéõàë îëîí óëñûí äàëàéí òýýâýð õàðèëöààíä çàíàëõèéëæ áàéãàà òóë òýäãýýð óëñûí çàñãèéí ãàçðûí èëýðõèéëýëòèéí ¿íýí õóäàë áîëõûã ñýæèãëýõ ÿâäàëã¿é áàéëàà. Ò¿¿íýýñ ãàäíà õýðâýý õóâèéí ºì÷òºí, ãàíö íýãýí ýòãýýä èéìýðõ¿¿ àâàðãà òîì õºëºã îíãîö ¿éëäâýðëýí

áàéãààã íóóõàä áýðõ áîë àëü íýãýí óëñ, àòààðõàí äàëäóóð èéì îíãîö á¿òýýíý ãýäýã òýð òóñìàà áîëøã¿é õýðýã áàéâ. Òèéìýýñ Àíãëè, Ôðàíö, Îðîñ, Ãåðìàí, Àìåðèê ò¿¿ãýýð ÷ áàðàõã¿é Òóðê óëñûã õ¿ðòýë áàéöààí øàëãàæ ìóõàðäñàíû ýöýñò óñàí äîîãóóð øóìáàã÷ õºëºã îíãîö áàéíà ãýäýã ñýæèã á¿ðìºñºí îðõèãäëîî. Ýðýý öýýðã¿é õýâëýë ýëýã äîîã áîëîõûã õàðãàëçàõã¿éãýýð äàëàéí óñíàà ºíººõ ãàéõàë äàõèí õºâæ ýõýëñýí áºãººä õ¿ì¿¿ñèéí õººðñºí ñýòãýë õàìãèéí õèé õîîñîí òààìàãëàëóóäûã äàðàà äàðààãààð íü òºð¿¿ëýõ áîëëîî. Íüþ-Éîðêò áàéõàä ýíýõ¿¿ á¿õíèéã äîíñîëãîæ áàéãàà àñóóäëûí òàëààð ººðèéí áîäëûã õýëýõèéã õ¿ì¿¿ñ íàäààñ ãóéñàí þì. Áè Ôðàíöààñ ãàðàõûíõàà ºìíºõºí “Äàëàéí ¸ðîîëûí íóóö” ãýäýã ººðèéí áè÷ñýí õî¸ð áîòü íîìûã íèéòë¿¿ëñýí áèëýý. Ýðäýìòýí ìýðãýäèéí äóíä ñàéíààð õ¿ëýýí àâàãäñàí ýíý íîì íàìàéã ò¿ìýí áîäèñûí óõààíû ýíýõ¿¿ ìàø áàãà ñóäëàãäñàí ñàëáàðûí ìýðãýæèëòýí ãýäýã íýð àâàõ ýðõòýé áîëãîæ ºãñºí þì. Íàìàéã áîäîæ áàéãààãàà õýëýõèéã õîðãîîí øàëãààãààä áàéâ. Áè ýëäýâ øàëòàã çààæ ýíý ÿâäëààñ çàéëñõèéæ áàéñàí áîëîâ÷ “Íüþ-Éîðêèéí ìýäýýëýë”-èéí ñóðâàëæëàã÷èä öºõðºëòã¿é äàãàëäàí øàëàõ ó÷èð óóë ñîíèíûã óíøèã÷èäòàé, äàëàéä áîëæ áóé òýðõ¿¿ õà÷èí ÿâäëûí òàëààð ººðèéí áîäëûã õóâààëöàõààð àìëàõààñ ººð àðãàã¿é áîëëîî. Èíãýòýë, ãàéõëûí òóõàé àñóóäëûã á¿õèéëýí òàëààñ íü ãýðýëò¿¿ëýí íèéòýä ìýäýãäýæ áóé áàðèìò ìýäýýí¿¿äýä øèíæëýõ óõààíû ä¿ãíýëòèéã ºãñºí ïðîôåññîð Àðîíàêñûí äýëãýðýíã¿é ºã¿¿ëýë 4-ð ñàðûí 30-íä õýâëýãäýí ãàðàâ. Óóë ºã¿¿ëëýýñ õýñãèéã ñèéð¿¿ëüå : Ïðîôåññîð Àðîíàêñ óðüä ºìíèéí òààìàãëàëóóäûã òóíãààí ä¿ãíýæ áè÷ñýí íü : “Èíãýõýä áèä àëü íýãýí òàëûí ø¿¿ìæëýëèéã òýñâýðëýí äàâàõ ººð íýã òºñººëºë, òààìàãëàëã¿é áîëñîí ó÷èð àðãà áóþó ãàéõëûã çàÿàíààñàà àñàð èõ õ¿÷èí ÷àäàëòàé äàëàéí àâàðãà àìüòàí ãýæ ¿çýõýýñ ººð çàìã¿é áàéíà.” Äàëàéí ã¿íèé àìüäðàë áèäýíä åðººñºº ìýäýãäýýã¿é áºãººä ÿìàð ÷ çîíä òýäãýýðèéí ¸ðîîëä õ¿ðýýã¿é áàéãàà þì. Ýäãýýð ¸ðîîëã¿é ö¿íõýë¿¿äýä þó áîëæ áàéíà âý? Äàëàéí ò¿âøíýýñ àðâàí õî¸ð, àðâàí òàâàí ìÿíãàí ìåòðèéí ã¿íä ÿìàð àìüòàí áàéäàã áà ÿìàð àìüòàí àìüäàð÷ áîëîõ âý ? Òýäãýýð àìüòäûí áèåèéí á¿òýö ÿìàð áàéâàë çîõèõ âý ? ¯¿íèéã òààìàãëàí õýëýõýä ÷ õýö¿¿. Áèäíèé ºìíº çîãñîæ áàéãàà òààâðûã õî¸ð òàëòàéãààð òààæ áîëíî. ¯¿íä : Ãàçàð äýëõèé äýýðàìüäðàí áàéãàà á¿õ àìüòàä á¿ãäýýðýý áèäýíä ìýäýãäýæ áàéãàà þó, ýñâýë òýäãýýðèéí õàãàñ íü ìýäýãäýæ áàéíà óó? ãýäãýýñ øàëòãààëíà. Õýðýâ ìàíàé åðòºíö äýýð àìâäàð÷ áàéãàà àìüòäûã áèä á¿ãäèé íü ýñ ìýäýæ áàéãàà áîë, õýðýâ áàéãàëü áîäèñ áèäýíä íóóöàà ã¿éöýä çàäëààã¿é áîë äàëàéí ã¿íä áèäýíä ¿ë ìýäýãäñýí, ººðòºº òóñãàé õóóëü á¿õèé íºõöºëä îðøèã÷ õºõºòºí áóþó çàãàñíû ä¿ðñ áóþó ò¿¿ãýð ÷ áàðàõã¿é òºðºë

áàéæ áîëîõã¿é ãýõ ¿íäýñ ¿ã¿é þìàà. Òèéì àìüòàí ÿìàð ÷ øèíæèëãýýíä ¿ë àâòàõ äàëàéí ¸ðîîëûí äàâõàðãà îð÷èìä îðøèæ áîëîõ áºãººä ÿìàð íýãýí ¿ë ìýäýãäýõ ãýíýòèéí ººð÷ëºëò áóþó øàëòãààíû óëìààñ ¿å ¿å äýýø õºâºí ãàð÷ èðäýã áàéæ ìàãàäã¿é. Ãýâ÷ õýðâýý áèä á¿õèé ë ä¿ðñèéíàìüä àìüòäûã ìýääýã þì áîë òýðõ¿¿ ãàéõëûã óðüä ºìíº àíãèëàãäñàí äàëàéí àìüòäûí äîòîð ýðýõ ¸ñòîé. Õýðýã èéì áîëáîë ìèíèé áèå àâàðãà òîì íàðâàë áàéæ áîëîõ òàëûã áàðèìòëàõ ñàíààòàé áàéíà. Åðäèéí íàðâàë óðòààðàà ãó÷èí ôóò õ¿ðýõ íü îëîíòîé òîõèîëäîíî. Òýãüýë ýíýõ¿¿ óðòûã òàâààð ¿ðæ¿¿ë, àðâààð ¿ðæ¿¿ë, ãàðñàí õýð õýìæýýíä íü òîõèðñîí õ¿÷èí ÷àäëûã ò¿¿íä õ¿ðòýýæ ìºí ¿¿íòýéãýý õàðüöàíãóéãààð ò¿¿íèé ñî¸îã õ¿÷èðõýã áîëãîæ ¿çâýë òà á¿ãä ººðñäèéíõº ñýòãýëèéã õºäºëãºí áàéãàà íóóöûã òààâàðëàæ ÷àäàõ áîëíî. Èéìýðõ¿¿ àìüòàí “Õàíàí” îíãîöíû îôèöåðóóäûí òîäîðõîéëñîí õýìæýýòýé òýíöýõ áºãººä ò¿¿íèé ñî¸î “Øîòëàíä”-ûí èõ áèåíä òèéìýðõ¿ õýëáýðèéí öºìºðõèé ãàðàãàõ ÷àäàëòàé, äàëàéí òîì ãàëò îíãîöûã æèâ¿¿ëýõ õ¿÷òýé áîëíî. ¯íýíäýý íàðâàë áîë ºâºðìºö ÿñàí ñî¸îãîîð áóþó çàðèìäàà áàéãàëü÷äûí õýëýýð ñ¿õýí æàäààð çýâñýãëýñýí àìüòàí áàéäàã. Òýðõ¿¿ ñ¿õýí æàä õýìýýãäýõ íü ãàí ìýò õàòóó áàéíà. Òèéìýðõ¿¿ ñ¿õýí æàäûã õàëèìûí áèåýñ îëîí óäàà îëñîí, íýã òàëààñ íºãººòàë õ¿ðòýë íýâò ñ¿ëáýãäñýí õºëºã îíãîöíóóäûí ìîäîí áèåýñ àðàé ÿäàí ñàëãàí àâ÷ áàéñàí óäàà íýã áóñ áèëýý. Ïàðèæèéí ìóçåéí àíàãààõ óõààíû àíãèä óãààðàà äº÷èí íàéìàí ñàíòèìåòð á¿ä¿¿í, óðòààðàà õî¸ð ìåòð õîðèí òàâàí ñàíòèìåòð òèéìýðõ¿¿ ñ¿õýí æàä õàäãàëàãääàã þì. Èíãýýä áèä åðäèéí íàðâàëààñ àðàâ äàõèí òîì íàðâàëûã àñàð á¿ä¿¿í ñ¿õýí æàä áóþó ñî¸îòîé íü ñàíààíäàà ä¿ðñëýí áîäîæ öàãò äàëàéí õîðèí ìèëü õóðäòàéãààð äàâõèæ ÷àäàõ ÷àäëûã îëîîä ò¿¿íèé æèíã õóðäààð íü ¿ðæ¿¿ëæ ¿çâýë òèéì àìüòàíòàé äàëàéí ÿìàð ÷ õºëºã îíãîö ìºðãºëäºõ àâààñ, ò¿¿íèé óëìààñ ãàðñàí àþóë ñ¿éðýëä òà á¿õýí ýðõáèø ãàéõàõã¿é áóéçàà. Ä¿ãíýæ õýëýõýä ýíý òàëààð äýëãýðýíã¿é áàðèìò äàõèí ñîíñäîõ õ¿ðòýë ýíýõ¿¿ ãàéõëûã áè çºâõºí ýíãèéí ñî¸îãîîð áóñ æèíõýíý ãàí ñî¸îãîîð çýâñýãëýñýí, ¸ñòîé æèíõýíý õºëºã îíãîöíû æèí õ¿íä, ÷àäàë õ¿÷èí á¿õèé àâàðãà íàðâàë õýìýýí òîîîöîõ áîëíî. “Õýðâýý ë ýíý åð áóñûí ãàéõàìøèãò àìüòàí ¿íýí õýðýã äýýðýý áàéãàà þì áîë çºâõºí èíãýæ ë òàéëáàðëàæ áîëíî. Ãýâ÷ òýäãýýðèéã äàõèí ìàãàäëàí øàëãàõ õýðýãòýé áàéíà.” ãýæýý. Ýíý ñ¿¿ëèéí ºã¿¿ëáýð íü àéìõàé õóë÷èãàð ñýòãýëýýñ íü ¿¿ñâýðëýí áè÷èãäæýý. Õàðèí áè ñàâ ë õèéâýë øîîëîí èíýýëäýõ äóðòàé îýãæ ÷ èíýýëäýí äîîãëîæ ÷àääàã àìåðèêóóäàä èäýø áîëæ èíýýäèéã íü õ¿ðãýõã¿é, ýðäýìòíèéõýý íýð òºðèéã õàäãàëàõ þìñàí ãýæ áîäëîî. Áè èéìýðõ¿¿ ÿíçààð õàÿàãàà ìàíàæ àâñàí áîëîâ÷ ¿íýíäýý òýðõ¿¿ ãàéõëûí áàéãààä äîòðîî ýñ ýðãýëçýæ áàéëàà. Ìèíèé ºã¿¿ëýë íèéòèéí ç¿ãýýñ õàðèó öóóðàé îëæ, èõýýõýí íýðä ãàðàâ. Ò¿¿ãýýð ÷ áàðàõã¿é íèëýýä õýäýí õ¿ì¿¿ñèéã ººðèéí òàëä òàòàæ ÷àäëàà. Ìèíèé ºã¿¿ëëèéí äîòîð äóðüäñàí òààâðóóä íóóöûã òàéëàõàä õ¿ì¿¿ñèéí ñýòãýëä èõýýõýí òýæýýë áîëëîî. Õ¿í ãýäýã åð íü áàéæ áîëøã¿é þìûã áóé áîëãîí áîäîõ äóðòàé. Òýãâýë äàëàé áîë òèéì àâàðãà àìüòàí îðøèæ áîëîõ íºõöºë á¿õèé ãàíöõàí îð÷èí ìºí áºãººä ò¿¿íèé äýðãýä õóóðàé ãàçðûí õèðñ, çààí ìýòèéí òîì

àìüòàí º÷¿¿õýí àìüòàí ìýò áàéõ àæýý. Äàëàéí óñíàà, æèøýýëáýë õàëèì ìýòèéí õàìãèéí òîì õºõòºí àìüäàðäàã áèëýý. Òýãâýë, òýíä óðòààøàà çóóí ìåòð, õ¿íäýýðýý õî¸ð çóóí òîíí àéìøèãò ñ¿ðõèé ààëç áóþó íàéìààëæ, àëü ýñõ¿ë àâàðãà òîì íÿëöãàé áèåòýí áàéæ ÿàãààä áîëîõã¿é ãýæ ? Ãàçàð äýëõèéí ýðèíèé ¿åä äºðâºí ìº÷òºí, äàëàâ÷òàé áîëîõ ìºëõºã÷èä àñàð èõ õýìæýýíä õ¿ð÷ áàéñàí áºãººä àðàâ, õîðü, çóóí ìÿíãàí æèëèéí äàðààãààð àÿíäàà îäîîãèéí õýìæýýíä õ¿ðòýë áàãàññàí þì. Òýãâýë äýëõèéí áºìáºðöãèéí ãàäàðãóó òàñðàëòã¿é õóâèðàí ººð÷ëºãäñººð ºäèéí õ¿ðãýõýä, îäîî áîëòîë íàéðëàãàà íýã ÷ óäàà ººð÷ëººã¿é äàëàéí óñ, ãåîëîãèéí ýðòíèé àëñëàãäñàí ãàëáûí àìüòíû åðòºíöèéí íýãýí òºëººëºã÷èéã õàäãàëàí ¿ëäýæ ÿàãààä ýñ áîëäîã áèëýý. Á¿õýë á¿òýí çóóí ìÿíãà ìÿíãàí æèëýýð íàñëàõ óóãàí àâàðãóóäûíõàà ñ¿¿ë÷èéí íýãýí ä¿ðèéã òýíãèñ äàëàé ººðèéíõºº íóóöàä îäîî áîëòîë õàäãàëæ ÿàãààä áîëîõã¿é ãýæ ? Áè ýíý õèé ìºðººäºëäºº äýíä¿¿ àâò÷èõ øèã áîëîëòîé. Ãýâ÷ ýíý áîäîë ººð õýí íýãíèéã çàëõààñíààñ õàðèí íàìàéã çàëõààñàí íü õîìñ. Èíãýýä äàâòàí õýëýõýä : Ýíýõ¿¿ åð áóñûí ÿâäëëûí áîäèò ä¿ð äàõèí ìàðãààí äýãäýýñýíã¿é áà õèé äîìîã áîëñîí äàëàéí àâàðãà ìîãîéòîé º÷¿¿õýí ÷ õîëáîãäîëã¿é ÿìàð íýãýí àâàðãà àìüòàí áàéíà ãýäãèéã îëîí íèéò çºâøººðºí õ¿ëýýâ. Õýðýâ ýíý àñóóäàëä çàðèì íýãýí õ¿ì¿¿ñ çºâõºí ýðäýì øèíæèëãýýíèé ñîíèðõëûí ¿¿äíýýñ õàíäàæ áàéñàí áîë óñàí çàìûí àþóëã¿é áàéäëûã ñîíèðõîã÷, ÿëàíãóÿà Àíãëè÷óóä, Àìåðèê÷óóä ìýòèéí áóñàä, àæëûí õ¿ì¿¿ñò äàëàéã ýíýõ¿¿¿ àéìøèãò ãàéõëààñ äàðóéõàí öýâýðëýõ àðãà õýìæýý àâàõ àñóóäàë ÷óõàë áîëëîî. Ñàíõ¿¿ãèéí áà õóäàëäààíû õýâëýë¿¿ä îäîî ãàéõëûí òóõàé àñóóäëûã ãàãöõ¿¿ ýíý ¿çëèéí ¿¿äíýýñ àâ÷ ¿çýõ áîëæýý. Ò¿¿í÷ëýí “Äàëàéí òîéì”, “Àëîèä ñîíèí”, “Ïàêàòïîò”, “Óñàí çàìûí õóäàëäààíû ñîíèí” çýðýã äààòãàëûí íèéãýìëýãèéí õýâëýë¿¿ä ìàø èõ õýìæýýíèé õîõèðîë ó÷ðóóëàõ ãýæ áàéãàà ãàéõàëä õàéð íàéðã¿é äàéí çàðëàõûã íýãýí äóóãààð øààðäàæ áàéâ. Îëîí íèéòèéí ñàíàë, þóíû ºìíº õîéò Àìåðèêèéíõíû ñàíàë äààòãàëûí íèéãýìëýãèéí òàëä áàéëàà. Íüþ-Éîðê õîòíîî íàðâàë àãíàõ òóõàé òóñãàé ýêñïåäèö áýëäýæ ýõëýâ. ¯¿íèé òóë “Àâðààì Ëèíêîëüí” ãýäýã õóðäàí õºëºã îíãîö òîíîãëîí òîºõººðºõººð øèéäâýðëýâ. Óóë õºëãèéí êàïèòàí Ôàðàãóò àëü áîëîõóéö ò¿ðãýí äàëàéä ãàðàõûã õè÷ýýõ áºãººä õýðýãöýýòýé á¿õ ç¿éë íü ò¿¿íèé ºìíº íýýëòòýé áàéëàà. Ãýòýë, èéì õýðýã ÿâäàë ãàðàõàä òîõèîëääîã øèãýýð ãàéõëûã ìºðäºõ øèéäâýð ÿã ãàðñàí òýð ¿åä, ãàéõàë ìààíü ñóðàã ÷èìýýã¿é áîë÷èõëîî. Á¿òýí õî¸ð ñàð ºíãºðºõºä ò¿¿íèé òóõàé õýí ÷, þó ÷ îëæ ñîíññîíã¿éä íàðâàë ººðèéí ýñðýã àÿí äàéíû àðãà ñ¿âýã÷èëæ áàéíà õýìýýí ìýäñýí þì øèã àæýý. Ýíýõ¿¿ àÿíãèéí òóõàé Àòëàíòûí äàëàéí óñàí äîîãóóðõè øóãàìààð ¿ðãýëæëýí ÿðüæ áàéñàí áèëýý!. . . Øîî÷ õ¿ì¿¿ñ, íàðâàë òýðõ¿¿ ó÷èð òîéìã¿é îëîí öàõèëãààí ìýäýýíèé àëü íýãèéã íü îëæ àâààä àðèëæ ºãºº áèç õýìýýí äààïààëæ áàéëàà. Èíãýýä, õºëºã îíãîö àÿí çàìä á¿ðýí òîìèëîãäîæ åð áóñûí àíãóó÷ëàëä õýðýãòýé á¿õíýýðýý òºõººðºìæëºãäñºí òýð ¿åä îíãîöíû ìààíü àõìàä ÷óõàì àëü ç¿ãò õºäëºõºº ìýäýõã¿é áàéæýý.

Èíãýòýë ÷ Ñàíôðàíöèñêî áà øàíõàé õî¸ðûí õîîðîíä ÿâäàã ãàëò îíãîö, ºíºº àìüòàíòàé Íîìõîí äàëàéí óìàðò õýñýãò 3 äîëîî õîíîãèéí ºìíº ó÷èðñàí ñóðàã äóóëäàæ íèéòèéí òýâ÷ýýð òóéëäàà õ¿ðýâ. Ýíý ìýäýý îëíû ñàíààñýòãýëèéã ìàø èõ õºäºëãºëºº. Êàïèòàí Ôàðàãóòàä ÿäàæ õîðèí äºðâõºí öàã ÷ õîéøëîõ ýðõ îëãîñîíã¿é. Õîîë õ¿íñ á¿ðýí à÷èãäàæ, çîîðèíä í¿¿ðñ çàäàðòàë íü ÷èõýýä, îíãîöíû áàã á¿ðýëäýõ¿¿íýýðýý á¿ðýí áàéâ. Çºâõºí çóóõàà ãàëëàæ, óóð òàâèàä çàíãàíààñ ìóëòðàõ ë ¿ëäëýý. Õýðýâ, êàïèòàí Ôàðàãóò äºíãºæ õàãàñ ºäºð óäààøèðñàí áîë ò¿¿íèéã ç¿ãýýð ºíãºð¿¿ëýõã¿é áàéñàí áèçýý. Ãýâ÷ òýð ººðºº òýðòýý òýðã¿é àÿí çàìäàà òýì¿¿ëæ áàéëàà. “Àâðààì Ëèíêîëüí”-ûã õºäëºõººñ 3 öàãèéí ºìíº íàä äîîðõè àãóóëãàòàé áè÷èã ãàðäóóëñíûã ñèéð¿¿ëáýë : “Ýðõýì ïðîôåññîð ÀÐÎÍÀÊÑ” òàíàà Çî÷èä áóóäàë “Òàâ äàõü àâåíüþ” Íüþ-Éîðê õîò Ýíýðýëò ýðõýì ýý! Õýðýâ, òàíû áèå “Àâðààì Ëèíêîëüí” äýýð ìîðèëæ, ýíýõ¿¿ àÿíä ãàð áèå îðîëöîõûã áîëãîîí õàéðëàõ àâààñ, Ôðàíö óëñ ýíý àæèë õýðýãòýý òàíààð óëàìæëàí õóâü íýìðýý õ¿ðòýýæ áóé õýìýýí íýãäñýí õîëáîîíû óëñûí çàñãèéí ãàçàð òààëàí ¿çýõñýí áàéíàì. Êàïèòàí Ôàðàãóò òàíä òóñãàé ºðºº ãàðãàí ºõ áîëíî. “Òàíä ÷èí ç¿ðõíýýñýý ¿íýí÷, äàëàéí õýðãèéã ýðõýëñýí ñàéä Ä.Á. Ãîáñîí ¸ñëîâ” ãýæýý.

ÝÇÍÈÉ Ë ÒÀÀËÀË ÌÝÄÝÆ Äàëàéí ñàéäûí çàõèäëûã õ¿ëýýí àâàõààñ ãóðâàí ñåêóíäèéí ºìíº áè óìàðò ºðíºòèéí ìºñºí ãîäèðîëûí äóíäóóð ç¿ñýí ãàðàõ îðîëäëîãûí òóõàé õè÷íýýí áîäääîã áàéñàí÷ëàí íàðâàëûí õîéíîîñ ìºðäºí àãíàõûã òº÷íººí ë áîäîæ ñóóëàà. Çàõèàã õ¿ëýýí àâñíààñ õîéø ãóðàâõàí ñåêóíäèéí äàðàà ìèíèé õóâü çîõèîë, ìèíèé àìüäðàëûí ãàíöõàí çîðèëãî ýíýõ¿¿ àþóëò ãàéõëûã ìºðäºí õººæ õ¿í òºðºëõòíèéã ò¿¿íèé õºíººëººñ àíãèæðóóëàõàä îðøèíî ãýäãèéã áè ñàÿ îéëãîæ áèëýý. Ãýõýä, áè õ¿íä õ¿÷èð æóóë÷ëàëààñ äºíãºæ ýðãýæ èðýýä ìàø èõ ÿäàð÷ áèå àìñõèéõ ÿâäàë øààðäàãäàæ áàéâ. Áè ººðèéí íºõäèéí ç¿ã, ººðèéí áÿöõàí öýöýðëýãèéí äýðãýäýõ º÷¿¿õýí áàéøèíãèéí ç¿ã ººðèéí õîðâîîä õîñã¿é ¿íýò áàÿëãèéã öóãëóóëàõûã òýì¿¿ëýí, ýõ îðîíäîî áóöàõûã òýì¿¿ëæ áàéâ. Ãýâ÷ íàìàéã þó ÷ áàðüæ, òîãòîîæ ÷àäñàíã¿é. Áè ººðèéí ÿäàðãàà, íºõºä, öóãëóóëãà á¿ãäèéã òàã ìàðòàæ, Àìåðèêèéí çàñãèéí óðèëãûã ýðãýëçýõ þìã¿é õ¿ëýýí àâëàà. “Àç áîëîõîä íàðâàë íàìàéã Ôðàíöûí ýðýãò õºòëºí àâàà÷èæ þó ìàãàä. Åð íü á¿õ çàì Åâðîïèéí ç¿ã îäñîí þì áèø áèë¿¿. Ò¿¿ãýýð ÷ áàðàõã¿é ýíýõ¿¿ ýðõýì íýãýí àìüòàí ººðèéí áèåèéã Åâðîï îð÷íû äàëàéä äóóñâàð áîëãîõ áîëîëöîîã ºãâºë áè àäàãëàæ ò¿¿íèé òîì ñî¸îíîîñ òîõîé õèð õýð÷ìèéã Ïàðèæèéí ò¿ìýí áîäèñûí ò¿¿õèéí ìóçåéä àâàà÷èæ ºõ áîëíî” õýìýí áîäîëõèéëæ áèëýý. Ãýâ÷ îäîîõîíäîî íàðâàëûã Íîìõîí Äàëàéí óìàðò õýñýãò õàéõ õýðýãòýé áîëñîí òóë áè Ôðàíö îðîíäîî ýðãýí î÷èõîä åðòºíöèéã á¿òýí íýã òîéðíî ãýñýí õýðýã áàéëàà. - Êîíñåëü! õýìýýí áè ººðèéí çàðöûã äóóäëàà. Ýíý õ¿í áîë ìèíèé ¿íýí÷ çàðö áºãººä àÿí çàìä íàäàä ¿ðãýëæ áàðàà áîëîí ÿâäàã áàéâ. Áè ýíýõ¿¿ òóí áýðõ ôëàìàíä õ¿íä ÷èí ç¿ðõíýýñýý õàéðòàé áîëñîí áà òýð ÷ ìºí à÷èéã à÷ààð õàðèóëäàã õ¿í áèëýý. Ýíý áîë òºðºëõèéí í¿ñýð, ààø çàíãààð òîãòóóí òîìîîòîé, àæèë÷ õè÷ýýíã¿é, òóëãàìäñàí öàãò òàéâóóí, þì þìàíä ä¿éòýé õºäºëìºðò øóíàõàé, õàðèí ººðèéíõºº õî÷èíä åð òààðààã¿é õýçýý ÷, õýíä ÷, ãóéñàí çºâëºëãººí ºã÷ ÿâààã¿é õ¿í þì. Ìèíèé º÷¿¿õýí ãýðò ¿ðãýëæ öóãëàðàí áàéäàã ýðäýìòäèéí äóíä, Êîíñåëü èõ þìàíä ñóð÷ àìüòíû áà óðãàìëûí àéìãèéí àíãèëàëòûí õ¿ðýý, àíãè, á¿ëýã, áàã, äîîä áàã, ÿçãóóð òºðºë, ä¿ðñ, äîîä ä¿ðñ çýðýã á¿õ ¿å øàòààð äàìæèí äýýø äîîø òîðîõã¿é ìýääýã áàéãàëèéí óõààíû àíãèëàëòûí ìýðãýæèëòýí áîëîí õóâèðñàí áèëýý. Ãýâ÷ ò¿¿íèé á¿õ ìýäëýã ¿¿ãýýð õÿçãààðëàãäàõ àæýý. Àíãèëàëòûí îíîëä àéõòàðìºðòëºº, äàäëàãà àæëààñ íèëýýä òàñàðõàé, òýð ìèíèé áîäîõîä, ø¿äýò õàëèìûã ýíãèéí õàëèìààñ ãàäààä áàéäëààð íü ÿëãàõã¿é áàéõàà. Ãýëýý ÷ ãýñýí ÿìàð áýðõ õºâ¿¿í ãýæ ñàíàíà. Êîíñåëü á¿òýí 10 æèëèéí òóðø àëñûí àÿí çàìä, ýðäýì øèíæèëãýýíèé æóóë÷ëàë á¿ðä íàìàéã äàãàëäñàí áèëýý. Áè õýçýý ÷ ò¿¿íèéã ÿìàð íýãýí áýðõøýýëèéí ºìíº ÿíãóó÷ëàí ãóíøèãíàæ áàéõûã ñîíñîîã¿é þì. Êîíñåäü, Õÿòàä ãàçàð ÷ þìóó, Êîíãî íóòàãò ÷ þìóó, åð íü ÿìàð ÷ îðîíä, ÿìàð ÷ ýðãýëçýýã¿é, þó ÷ àñóóõã¿é, õýçýý ÷ õàìààã¿é ÿâàõàä ¿ðãýëæ áýëýí áàéäàã õ¿í. Òýðíèé áàñ ìýäðýë áóë÷èí ÷àíãà, åð íü ÿìàðâàà ºâ÷èíä ñààäã¿é ýð¿¿ë ÷èéðýã áèåòýé áèëýý.

Êîíñåëü îäîî ãó÷èí íàñòàé áîëîâ÷ ìèíèé äýðãýä àðâàí òàâ õîðüòîé õàðüöàõûí æèøýýòýé àæýý. Æè÷ áè ººðèéí áèåèéã äº÷òýé õýìýí õ¿ëýýõèéí îðîíä ýíý íýãýí áóäëèàíòàé õàõðüöààã ãàðãàæ èðñýíèéã ìèíü óó÷ëàõûã õ¿ñíý. Êîíñåëüä åðäºº öîð ãàíöõàí ºº áèé. Ýíý íü : Òýð ¸ñòîé çàñàðøã¿é ¸ñ áàðèìòëàã÷ áºãººä íàäòàé õàðüöàõäàà ººðèéí áèåèéã ¿ðãýëæ ãóðàâäóãààð áèåä õàìààòóóëàí ÿðüäàã íü íàìàéã ¿ðãýëæ öóõàëäóóëäàã áàéâ. - Õººå, Êîíñåëü ! ãýæ áè àÿí çàìä øóóðõàéëàí áýëòãýõèéí ññàöóó äàâòàí äóóäëàà. Êîíñåëü íàäàä õÿçãààðã¿é ¿íýí÷èéã áè ìýäíý ë äýý. Åð íü áè ò¿¿íèéã àÿí çàìä íàìàéã äàãàëäàõ ýñýõèé íü àñóóäàãã¿é áîëîâ÷ ýíýí óäààãèéí æóóë÷ëàë õýä õè÷íýýýí õóãàöààãààð óäààøðàõ íü ìýäýãäýõã¿éí äýýð àìü íàñàíä ÷ àþóëòàé õýðýã áàéñàí òóë ò¿¿íèé ñàíàëûã àñóóõààð øèéäëýý. Äàëàéí òîì õºëºã îíãöûã ñàìðûí ÿñ øèã íÿöëàí ÷àäàõ àìüòíûã ìºðäºíº ãýäýã òîãëîîì áèøýý ! Åðòºíö äýýðõ õàìãèéí àìàð òàéâàí õ¿í ÷ ãýñýí þì áîäîõîîð õýðýã áàéëàà. Êîíñåëü ìààíü þó ãýäýã áîë ? -Ýý, Êîíñåëü ãýæ ãóðàâ äàõü óäààãàà äóóäëàà. Êîíñåëü ÷ èðýâ. Òýð îðæ èðýõ çóóðàà : -Ýçýí òà íàìàéã äóóäàâ óó ? ãýæ àñóóõàä íü áè -Äóóäñàí, õîíãîð ìèíü. Çàìä õýðýãòýé á¿õíèéã áýëä. Õî¸ð öàãèéí äàðàà áèä õºäºëíº. -Ýçíèé ë òààëàë ìýäýæ õýìýýí òýð ñàíààíä ÷ ¿ã¿é õàðèóëàâ. -Íýã ÷ ìèíóò õèé ºíãºðººæ áîëîõã¿é. Äýýë öàìö îéìñ þó ë õýðýãòýé á¿õíèéã àëü áàãòàõààð íü ãàíçàãàíä õèé. Áîëáîë ò¿ðãýõýí øèã! -Àà ýçíèé öóãëóóëãèéã ÿàõ âý ãýæ Êîíñåëèéí àñóóõàä : -Òýäãýýðèéã äàðàà áîëú¸. Çî÷èä áóóäàëä õàäãàëóóëæ ¿ëäýýíý. -Òýãâýë, -Õîðèí õàëèóí ãàõàéãàà ÿàõ âý ? -¯¿íèéã áèä õî¸ð òýæýýæ áàéõ áîëíî. Áè àìüòäóóäûã Ôðàíö ÿâóóëàõ òàëààð ÿðü÷èõíà. -Òýãâýë áèä Ïàðèæ ðóó ÿâàõã¿é íü ýý ! ãýæ Êîíñåëü àñóóõàä áè : -Þó ÷ ãýìýýð þì áý äýý ãýæ ãóéâñõèéæ õàðèóëààä, -Þó ÷ ãýñýí áèä æààõàí òîéðóó çàìààð ÿâàõ íü øèã áàéíà ãýëýý. -Ýçíèé ë òààëàëä íèéöñýí áîë õè÷íýýí ÷ òîéðóó õàìààã¿é.

-ßëèõã¿é ýý, ÿëèõã¿é ! ãýõäýý çàì íèëýýä óðòñàõ áàéõ ... Áèä “Àâðààì Ëèíêîëüí”-îîð ÿâàõ áîëíî ãýõýä, -Ýçíèé ë òààëàë ìýäýæ õýìýýí õýëýýä Êîíñåëü àæèã ÷ ¿ã¿é áàéâ. -ªâãºí ìèíü, ÷è þó áîäîæ áàéíà, ãàéõëûí òóõàé ... ºíºº öóóóòàé íàðâàëûí òóõàé ÿðèà áîëæ áàéíà ø¿¿ ... áèä äàëàéã ò¿¿íýýñ ÷ºëººëºõ õýðýãòýé ... “Äàëàéí ¸ðîîëûí íóóö” ãýäýã õî¸ð áîòü íîì áè÷ñýí êàïèòàí Ôàðàãóòòàé õàìò àÿëàõààñ òàòàãàëçàæ ÿàæ áîëîõ âý .. Íýð õ¿íäòýé àæèë, òýõäýý àþóëòàé àæèë ! Íàðâàë áèäíèéã õàà õ¿ðòýë òýí¿¿÷ë¿¿ëýõ þì áý, á¿¿ ìýä ... ýíý àìüòàí òóí îëîí ààøòàé áàéæ áîëíî. Ãýëýý ÷ ãýñýí áèä ÿâíà ! Ìàíàé êàïèòàí ÷ ¸ñòîé ë ýð õ¿í äýý -Ýçýí íü ë õààøàà áîë áè òèéøýý ãýæ Êîíñåëü º÷ëºº. -Ñàéí áîäîîðîé ! Áè ÷àìààñ þó ÷ íóóõã¿é. Ýíý áîë òýð áîëãîí áóöàæ èðäýãã¿é æóóë÷ëàëóóäûí íýã ãýæ ìýäýýðýé. -Ýçíèé ë òààëàë ìýäýæ ... Íýãýí ìº÷èéí äàðàà þìàà òºõººð÷ ã¿éöýâ. Êîíñåëü þó ÷ ìàðòñàíã¿é. Ýíý õ¿í ºìä öàìö õóâöàñ õóíàðûã ÿã ë ºíººõ ñ¿¿ãýýð áîéæèã÷èä áà øóâóóäûãàà àíãèëàí õóâààðèëäàã øèãýý íÿáàéëàí öýãöýëñýí áàéâ. Áèäíèé à÷ààã ¿éë÷ëýã÷ ¿¿äíèé ºðººíä àâàà÷èæ òàâèâ. Ýíý çàâñàð áè äîîä äàâõàðò áóóæ ¿ðãýëæ õ¿í ä¿¿ðýí áàéäàã àëáàí òàñàëãààíä îðæ, ººðèéí õàòààìàë óðãàìàë, ÷èõìýë àìüòàí ýëäýâ ñýëòèéã Ïàðèæ ÿâóóëàõ òóõàé øèéäýí ÿðèëöààä õàëèóí ãàõàéãàà òýæýýõýä õ¿ðýëöýõ¿éö ìºíãº òºëæ òîîöîîãîî õèéãýýä ã¿éí ãàð÷ õ¿ëýýæ áóé æóóçàíä ¿ñðýí ñóóõàä, Êîíñåëü ìààíü òýíä ñóóæ áàéëàà. Ñ¿éõ òýðýã Áðîäâåéãýýð óðóóäàí Þíèîí öýöýðëýã õ¿ðýýä äºðºâ äýõ àâåíüþ ð¿¿ ýðãýæ ò¿¿ãýýð äàâõèñààð Êàòðèí ãóäàìæ òóóëààä õàìãèéí ýöýñò ýðãèéí ãó÷èí äºðºâä¿ãýýð çîãñîîë äýýð î÷ëîî. Òýíäýýñ áèäíèéã ãàòàëãà îíãîö õ¿í, ìàë, ñ¿éõíèé õàìò Ãóäçîíû ç¿¿í ýðýã, Íüþ-Éîðê õîòûí ä¿¿ðýãò áàéãàà Áðóêëèíä àâàà÷ëàà. Õýäõýí ìèíóòûí äàðàà ºòãºí õàð óòàà áààãèí áàéãàà “Àâðààì Ëèíêîëüí”-íû ãèøã¿¿ð øàòíû äýðãýä äàâõèæ õ¿ðýâ. Áèäíèé à÷ààã ýãøèí çóóð õºëãèéí òàâöàí äýýð ãàðãàâ. Áè øàòààð ÿàðàâ÷ëàí äàìæèæ êàïèòàí Ôàðàãóòòàé õýðõýí óóëçàæ áîëîõûã ëàâëàâàë, óñàí öýðã¿¿äèéí íýã íü íàìàéã äàãóóëàí ÿâæ áÿöõàí ãèøã¿¿ð äýýð çîãñîæ áàéãàà ºðãºí öàðàéòàé ºíäºð äàëàé÷íûã çààæ ºãºâ. Òýð ìèíèé ç¿ã ãàðàà ñóíãàí : -Ýðõýì Ïüåð Àðîíàêñ ãýäýã òà þó ? ãýæ àñóóâ. -ßã ìºí ãýæ áè õàðèóëààä òà Êàïèòàí Ôàðãóò óó? Ãýõýä -ßã áèåýðýý áàéæ áàéíà. Ýðõýì ïðîôåññîð òàâòàé ìîðèëíî óó ?Òàñàëãàà òàíûã õ¿ëýýæ áàéíà ãýâ. Àÿíä ãàðàõûí ºìíºõ ÷óõàë ìèíóòàíä áè ò¿¿íä ñààä áîëîõã¿éã õè÷ýýí ìýõèéí ¸ñëîîîä, íàä çîðèóëñàí ºðºº çààæ ºõèéã íºãºº óñàí öýðãýýñ ãóéëàà. “Àâðààì Ëèíêîëüí” óóë æóóë÷ëàëä àðãàã¿é ë çîõèöñîí õºëºã áàéâ.

Ýíý íü öàãò àðâàí íàéì, àðàâíû ãóðâàí ìèëü õóðäàëæ ÷àäàõ áîëîëöîî á¿õèé õàìãèéí ñîíãîìîë ìàøèíààð òîíîãëîãäñîí õóðäàí õºëºã áàéëàà. Ãýâ÷ ýíýõ¿¿ àñàð èõ õóðä íü àâàðãà íàðâàëûã õººí ã¿éöýõýä äóòàãäàëòàé àæýý. Õºëºãíèé äîòîîä òºõººðºìæ, ò¿¿íèé äàëàé òóóëàí ÿâàõ ÷àíàðààñ äóòàõã¿é áàéâ. Îíãîöíû õèòãý òàëä îôèöåðóóäûí õýñýã äýõ íàä íîîãäñîí ºðºº ìèíèé ñàíààíä èõ ë òîõèðëîî. -Ýíä áèä ãîéä ñàéí èäýýøèõ áîëíî ãýæ áè Êîíñåëüä õýëýõýä -Ýçýí õýðýâ çºâøººðâºë áèä ýíä äàÿàí÷ õàâ÷, ýìãýí õóìñûí ãýðýíä èäýýøèõ ìýò òàâòàé áàéðëàõ áîëíî õýìýí ìèíèé ýðäýìò çàðö õàðèóëàâ. Áè Êîíñåëèéã áàéðàà àÿëóóëàõààð ºðººíäºº ¿ëäýýæ, õºäëºõèéí ºìíºõ áýëòãýë àæëûã õàðàõààð òàâöàí äýýð ãàðàâ. ßã ýíý ¿åä “Àâðààì Ëèíêîëüí”-ûã Áðóêëèíèé ýðãèéí çîãñîîëä ñààòóóëæ áàéñàí á¿õ àæëûí øóâòàðãûã äóóñãàõ òóøààë êàïèòàí Ôðàãóò ºã÷ áàéâ. Õýðýâ ë áè äºíãºæ àðâàí òàâàí ìèíóò ñààòñàí áîë “Àâðààì Ëèíêîëüí” íàäã¿éãýýð ÿâ÷èõ áàéñàí áà ìèíèé áèå ýíýõ¿¿ åð áóñûí æóóë÷ëàëä îðîëöîæ ÷àäàõã¿é áàéñàí áºãººä ò¿¿íèé òóõàé òàâèõ ìèíèé õàìãèéí áîäèò òàéëàíã, çàðèì íýãýí ¿ë èòãýã÷èä ýðãýëçýýòýéãýýð óñòãàõ ÷ áàéñàí áàéæ ìàãàäã¿é. Íàðâàëûí ýñðýã àÿíã êàïèòàí Ôàðàãóò ºäðººð áàéòóãàé öàãààð, ìèíóòààð ÷ õîéøëóóëàõ äóðã¿é áàéâ. Êàïèòàí õºëºã îíãîöíû èíæåíåðèéã äóóäàí èð¿¿ëæ : -Óóðûí äàðàëò õ¿ðýëöýõ¿éö áàéíà óó ? ãýæ àñóóâ. -Õ¿ðýëöýõ¿éö ýý, íºõºð êàïèòàí. -Òýãâýë àëãóóð õºäºë ãýæ êàïèòàí çàõèðàâ. Ìåõàíèê÷, ýíýõ¿¿ òóøààëûã øàõìàë õèéãýýð àæèëëàäàã öàõèëãààí ìýäýýãýýð õ¿ëýýí àâìàãö óóð ã¿éëãýõ áàðèóëûã ýðã¿¿ëýâ. Öèëèíäð¿¿äýä óóð øóóãèí îðæ á¿ë¿¿ð¿¿ä ö¿ë öàë í¿äýæ ýõëýõýä ñýëýõ ãîë ýðãýëäëýý. Ñýíñíèé äàëáààíóóä óëàì õóðäëàí ýð÷ëýõýä “Àâðààì Ëèíêîëüí” ¿äýí ãàðãàæ áóé ¿é îëîí õ¿ì¿¿ñýýð ïèã ä¿¿ðýí õýäýí çóóí æèæèã õºëºã, ÷èðã¿¿ë îíãîöíóóäûí õàìò àãóó ñ¿ðëýã õºäºëëºº. Ýðãèéí Áðóêëèíèé çîãñîîë ñîíèðõîã÷äîîð ä¿¿ð÷ýý. Õýäýí ìÿíãàí õîîëîéíîîñ ãóðâàíòàà öóóðèàòñàí “Óðà” òýíãýðèéí äóó ìýò íèæèãíýëýý. “Àâðààì Ëèíêîëüí” Íüþ-Éîðê õîò òºâëºðñºí õàãàñ àðëûí øóâòàðãà õýðä Ãóäçîí ãîëûí öààãóóð îðîí îðîõûã õ¿ðòýë ìÿíãà ìàíãàí àë÷óóð ò¿¿íèéã äàëëàí ¿äñýýð àãààð ñàëõèíä íàìèðàí áàéëàà. Íüþ-Äæåðèéí ¿ðãýëæëýí öóâàðñàí òàíñàã áàðèëãûí äàãóó, Ãóäçîí ãîëûã óðóóäàí, óñàí

áóóäëóóäûí äýðãýä¿¿ð ºíãºðºõäºº “Àâðààì Ëèíêîëüí” ãó÷èí åñºí îä øèãòãýñýí õèòãèéíõýý òóãèéã ãóðâàíòàà ºðãºæ, ãóðâàíòàà áóóëãàí, èõ áóóãààðàà ãóðâàíòàà áóó òàâèí õàðèó ¸ñîëëîî. Äàðàà íü ÿâäëàà óäààøðóóëàí õºâ¿¿ð òýìäã¿¿äýýð õÿçãààðëàñàí ñóâãèéí ãîëäðèë äóíäóóð ÿâñààð Ñýíäè Ãóêèéí ýëñýí òîõîé õ¿ðýõýä, ìºí îëîí ìÿíãàí õ¿í áàÿð õ¿ðãýí ¿äñýíèé ñ¿¿ëä èõ äàëàéä õºâæ ãàðëàà. Ò¿¿íèéã æèæèã õºëã¿¿ä áà òýäãýýðèéí ÷èðã¿¿ëèéí öóâàà Íüþ-Éîðêèéí áîîìòûí îðöûã îíãîöíóóäàä çààã÷ ãýðýëò öàìõãóóä õ¿ðòýë ¿äëýý. ªäðèéí ãóðâàí öàãèéí ¿å áàéâ. Äàëàéí áîîìòûí çàì÷èí ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýñíèé äàðàà, ò¿¿íèéã îíãîöîíä íü õ¿ðãýæ ºãººä “Àâðààì Ëèíêîëüí” õóðäàà íýìñýýð Ëîíã-Àéëåíäûí ýðãèéí äàãóó õºâëºº. Îðîéí íàéìàí öàãèéí ¿åä Ôàéð-Àéëåíäûí öàìõãèéí ãýðýë äàëä îðæ, Àâðààì Ëèíêîëüí Àòëàíèûí ãàäààä äàëàéí ã¿í õàð óñàí äóíäóóð áóé áàéõààðàà õóðäëàí îäñîí á¿ëãýý.

ÍÅÄ ËÅÍÄ Êàïèòàí Ôàðàãóò áîë “Àâðààì Ëèíêîëüí” ìýòèéí ìóíäàã õºëãèéí çàõèðàõ íýð òºðòýé ñàéí äàëàé÷èí áèëýý. Õºëºã òýð õî¸ð íýãýí á¿òýí áèå ãýæ áîäîõîä, ò¿¿íèé òàðõè íü êàïèòàí ìºí àæýý. Òèéì íàðâàë áàéãàà ãýäýãò, ò¿¿íä ÿìàð ÷ ýðãýëçýõ ç¿éë áàéñàíãé òóë ººðèé íü äýðãýä ýíý òóõàé ìàðãààí ¿¿ñýõýä òýñâýðëýæ ¿ë ÷àäàõ àæýý. Òèéì ãàéõàë áèé, ò¿¿íýýñ òýð äàëàéã ÷ºëººëíº ãýäýãò àíäãàé òàíãàðàã ºãñºí áàéâ. Ýñõ¿ë íàðâàëûã êàïèòàí Ôàðàãóò àëíà, ýñõ¿ë íàðâàë êàïèòàí Ôàðàãóòûã àëíà àëíà. Òèéìýýñ ãóðàâ äàõü çàì áàéñàíã¿é. Íàðâàëòàé óäàõã¿é ó÷èðíà, òýãýýä äàðóéõàí òºãñãºíº õýìýýí ìàðãàëäàõàä òýäíèé ÿðèàã ñîíñîõîä àÿòàéõàí. Ò¿¿ãýð ÷ áàðàõã¿é ýýëæíèéõýý ¿¿ðýãò àæëûã ãàðöààã¿é ã¿éöýòãýõ óéòãàðò ¿å ãýæ òîîöäîã çàðèì îôèöåðóóä õ¿ðòýë ýíý óäàà èë¿¿ æèæ¿¿ðëýõ ÷ õ¿ñýëòýé áàéâ. Ãýðýëò íàðàí, òýíãýðèéíõýý ìàíäàëä àÿëàí ÿâàõ öàãò îíãîöíû øóðãóóä äýýð óñàí öýðã¿¿ä øàâàëäàí ñóóæ ãàéõëûã õàðóóëäàí áàéâ. Ãýâ÷ “Àâðààì Ëèíêîëüí” Íîìõîí äàëàéãààñ õîë áàéëàà. Îíãîöíûõîí íàðâàëòàé äàéðàëäàæ îîñîðò æàäààðàà õàðâàí àëæ, îíãîöîí äýýðýý òàòàæ ãàðãààä òàñ÷èæ õýð÷èõ õîðõîé íü õ¿ðöãýýæ áàéëàà. Îíãîöíû áàãèéí àæëààñ ÷ºëººòýé õýñýã íü äàëàéí òîëèãîð ãàäàðãóóãààñ í¿ä ¿ë ñàëãàí øèðòýíý. ¯¿íèé òàøðàìä õýëýõýä àõìàä Ôàðàãóò õî¸ð ìÿíãàí äîëëàðûí øàãíàë àìàëñàí þì. Õàìãèéí àíõàí ºíºº ãàéõëûã îëæ õàðàõ äàãàëäàí ñóðàã÷ óñàí öýðýã, áîöìàí áóþó îôèöåð õýí íýãíèéã ýíýõ¿¿ øàãíàë õ¿ëýýæ áàéâ. Èéìýýñ õºëãèéí áàã ÿìàð èõ èäýâõòýéãýýð äàëàéí ìàíäëûã øèðòýæ áàéñíûã ä¿ðñëýí áîäîõîä õýö¿¿ áèøýý ! Ìèíèé õóâüä ãýâýë, áè áóñäààñ ìºí õîæèìäñîíã¿é ºäºðæèíãºº îíãîöíû õàøëàãûí äýðãýä ñàéí äóðààðàà çîãñäîã áàéâ. Ãàíöõàí Êîíñåëü ë íèéòèéí ñàíàë ñýòýëèéã ¿éìð¿¿ëýí áóé àñóóäàëä àìèðëàíãóé õàíäàæ áóñäûí ñîíèðõëûã ¿ë õóâààëöàæ áèëýý. Êàïòèàí Ôàðàãóò àâàðãà õàëèìûã àãíàõàä øààðäàãäàõ á¿õèé ë òºðëèéí òîíîãëîëîîð ººðèéí õºëãèéã á¿ðýí òîíîãëîñîí ãýæ áè äýýð õýëñýí. Òýãâýë õàëèì àãíàã÷ íýã ÷ îíãîö ¿¿íýýñ èë¿ òîíîãëîãäîí ÿâæ áàéãààã¿é áóéçàà. Áèäýíä, ãàð æàäíààñ ýõëýýä òóñãàé áóóãààð áóóääàã ºðãºñòýé ñóì õ¿ðòýë õàëèì àãíàõ îäîî ¿åèéí á¿õ çýâñýã áàéâ. Õºëãèéí óðä õîøóóí äýýð ººðèéí äºðâºí êèëîãðàìì õ¿íä ñóìûã àðâàí çóðãààí êèëîìåòðò øèäýæ ÷àäàõ õóðäàí áóó çîîñîí áàéâ. Òýõýýð “Àâðààì Ëèíêîëüí”-íû áàã ¿õëèéã ò¿ãýýõ çýâñãýýð äóòàãäàëòàé ãýõ ãàçàðã¿é áàéëàà. Ãýâ÷ îíãîöîí äýýð æàä øèäýã÷èéí ýçýí õààí Íåä Ëåíä ººðèéí áèåýð ìîðèëæ ÿâààã¿éñýí áîë òýð á¿õýí áàñ ë ÷àìëàãäàõ áàéëàà.

Íåä Ëåíä áîë Êàíàä íóòãèéí õ¿í áºãººä äýëõèé äýýð õàëèìûí õàìãèéí ãàéõìàøèãò àíãóó÷èí òóë ýíýõ¿¿ àéìøèãò ìýãýæèëäýý ººðòýéãýý òýíöýõ õ¿íèéã ¿ë ìýäýõ íýãýí áèëýý. Òýð, òýâäýõ ñàíäðàõûã õýçýý ÷ ìýäýõã¿é ìàø òàéâàí õ¿í áºãººä òóí îíöãîé çîðèã, àâõààëæ ñàìáààòàé àæýý. Ò¿¿íèé æàäíààñ ìýíä ìóëòðàõûí òóëä ìàø çàëüòàé àâàðãà õàëèì áóþó òóí ìóó ñàíààòàé øèäýò õàëèì áàéõ õýðýãòýé. Íåä Ëåíä äº÷ººä íàñòàé, çóðãààí ôóò îð÷èì ºíäºð, ÷èéðýã äîãøèí àâðòàé õ¿í. Òýð ¿ã öººíòýé, ò¿ðãýí óóðòàé, ¿ã º÷¿¿õýí ñºðºõºä àìàðõàí øàòäàã õ¿í. Ò¿¿íèé ãàäààä òºðõ ÿëàíãóÿà ò¿¿íèé öàðàéíä ºâºðìºö òóñãàëûã ºõ àëñûí õàðààò õóðö í¿ä àðãà áóþó áóñäûí àíõààðëûã ººðòºº òàòíà. Êàïèòàí Ôàðàãóò õàëèìûí àëäàðò àíãóó÷èéã óóë æóóë÷ëàëä îðóóëñíûã áè çºâ ãýæ ¿çíýý. Ó÷èð íü ò¿¿íèé õ¿÷èðõýã ãàð, ìýðãýí õàðö ãàíöààðàà, áóñàä á¿õ áàãèéí õèéõ àæëûã ã¿éöýòãýæ ÷àäàõ áàéâ. Íåä Ëåíäèéã õ¿÷èðõýã ÿíäàí äóðàí, öýíýãëýñýí ¿õýð áóó õî¸ðûã ººðòºº íýãòãýñýí õ¿í ãýæ ç¿éðë¿¿ëæ áîëîõ àæýý. Ýíý êàíàä õ¿í ãýãäýõ ôðàíö õ¿í áóþó Íåä Ëåíä õýäèéãýýð ¿ã öººíòýé áîëîâ÷ íàäòàé àìàðõàí äàññàíû íü çîðèóä òýìäýãëýõ ¸ñòîé áºãººä ìèíèé áîäîõîä, òýð ôðàíöààð ¿ã õýëýëöýõ ýíýõ¿¿ çàâøààíòàé òîõèîëäîëä áàéÿðëàñíûõ áóéçàà. Åð íü Êàíàäûí çàðèì ìóæóóäàä, îäîî õ¿ðòýë Ðàáëåãèéí ¿åýñ õàäãàëàãäàí èðñýí Ôðàíöûí õóó÷èí àÿëãóóã äóóëæ ñóóõàä íàäàä òààòàé áàéëàà. Íåä Ëåíä öººí áóñ çîðèãò äàëàé÷äûã òºð¿¿ëñýí Êâåáåêèéí ýðòíèé îìãèéí õ¿í áºãººä Êâåáåê ò¿¿õèéí òýðõ¿¿ àëñëàãäñàí ¿åä ôðàíöûí õîò áàéæýý. Íåä áèä õî¸ðûí ÿðèà áàãà áàãààð õºãæººíòýé áîëëîî. Áè ò¿¿íèé óìàðò äàëàéíóóäàä ó÷èðñàí àäàë ÿâäëûã äóðòàé ñîíñäîãñîîí. Àí ãºðºº òóëàëäààíóóäûí òóõàé ò¿¿íèé ÿðèà ìàø ÿðóóõàí áºãººä ¿íýíòýé ó÷èð, çàðèìäàà áè óìàðò îðíóóäûí “Èëëàä”-ûã, õóóðäàæ áàéãàà êàíàòû÷ Ãîìùðûã ñîíñîõ ìýò ñàíàãääàãñàí. Áèä õóó÷íû íàéç íºõºä áºãººä ñîðèëòûí õ¿íä ºäð¿¿äýä ¿¿ñâýðëýñýí áèäíèé íºõºðëºë ýâäýðøã¿é áàò ó÷ðààñ áè ýðýëõýã õ¿íèé ä¿ðèéã ÿã ë îäîî ìýäýæ áàéãààãààðàà ä¿ðñýëæ áàéíà. Äàëàéí ãàéõëûí òóõàé Íåä Ëåíä þó ãýæ ¿çýæ áàéâ àà ? ¯íýíèéã õýëýõýä, îëíû ñýòãýëèéã õºäºëãºñºí òýðõ¿¿ íàðâàë áàéãàà ãýäýãò èòãýõã¿é õ¿í îíãîöîí äýýð ãàíöõàí Íåä Ëåíä ë áàéëàà. Íýã ºäºð áè ò¿¿íèé áîäëûã ìýäýõ ãýæ îðîëäîõîä òýð ýíý ñýäâýýð ÿðèëöàõààñ çàéëñõèéæ áàéëàà. Áèäíèé ãàðñàí ºäðººñ ãóðâàí äîëîî õîíîãèéí äàðàà ìàíàé õºëºã îíãîö Ïàòàíãîíèîñ ãó÷èí ìèëèéí çàéòàé áàéãàà – Áëîêîîñ õîëã¿é ÿâæ áàéëàà. Áèä, ìàòðûí õàëóóí á¿ñèéã îãòîëæ, Ìàãåëàíû õîîëîéãîîñ õîéø äîëîîí çóóí ìèëü õ¿ðýõã¿é çàéòàé ÿâæ áàéëàà. Äàõèàä íàéìõàí õîíîâîë “Àâðààì Ëèíêîëüí” Íîìõîí Äàëàéí óñûã ç¿ñýí ÿâàõ áîëíîî.

Íåä áèä õî¸ð õºëãèéí óðä õîøóóí äýýð ñóóæ, ã¿í ¸ðîîëä íü îäîî õ¿ðòýë õ¿íèé í¿ä õ¿ðýýã¿é áàéãàà íóóöàò ìàíäëûã øèðòýí ýëäâèéã ÿðüæ áàéâ. ßðèàíû äàëèìààð áè àâàðãà íàðâàëûí òóõàé ÿðèà ¿¿ñãýæ ìàíàé æóóë÷ëàëûí àìæèëò áà íóðàëò øóóä øàëòãààëàõ á¿õ íºõöºëèéã äýëãýð¿¿ëýí ÿðüæ ýõýëñýí áîëîâ÷ Íåä Ëåíä õàðèó äóóãàðàõã¿é ñóóõûã áè àæèãëàñàí þì. - Áèäíèé ìºðäºæ áàéãàà àñàð òîì íàðâàë áèé ãýäýãò òà ÿàãààä ýðãýëçýýä áàéíàà ? Èíãýæ èòãýõã¿é áàéõ ÿìàð íýãýí ¿íäýñ òàíä áàéíà óó? õýìýýí øóóä òóëãàí àñóóëàà. Àíãóó÷èí õýñýã çóóð íàìàéã äóóã¿é øèðòýæ áàéñíàà, õàðèóëàõûíõàà ºìíº õàìàã áóé ñàíààãàà òºâëºð¿¿ëýõ ìýò í¿äýý àíüæ, ñóðñàí çàíøëààðàà äóõàà àëãàäàí áîäîëõèéëñíèé äàðàà äºíãºæ ñàÿ : -Ìàãàä ÷ ¿ã¿é, áàéæ ÷, ýðõýì Àðîíàêñ õýìýýí õàðèóëëàà. -Òà áîë æàä øèäýã÷ ìýðãýæèëòýí õ¿í, òà ýíý íàñàíäàà ñ¿¿ãýýð áîéæèã÷ àâàðãóóäûã õýäýí çóóãààð íü ¿çñýí, òýõýýð àñàð òîì õýìæýýíèé õàëèì õýëáýðòýí áàéæ áîëíî ãýäãèéã òà ººð ÿìàð ÷ õ¿íýýñ èë¿¿ àìàðõàí ¿íýìøìýýð þì. - Ýðõýì ïðîôåññîð òà ÿã ë ¿¿íä ýíä¿¿ð÷ áàéíà äàà. Þì ìýäýõã¿é, õ¿íä áºìáºðöãèéí äîòîîä õºíäèéä àñàð òîì àìüòàí àìüäàð÷ áàéíàãýâýë àìàðõàí ¿íýìøèíý. Òýãâýë, ãåîëîãè÷ õ¿í ýíý ¿ëãýðò õýçýý ÷ ¿íýìøèõã¿é. Òýð÷ëýí õàëèìûí àíãóó÷ààñ ÿëãààã¿é áè öººí áóñ õàëèì, íàðâàë ìºðäºæ àãíàñàí. Ãýòýë òýäíèé õýð õýìæýý, õ¿÷èí ÷àäàë, ñ¿¿ë ñî¸î þó íü ÷ òýð õºëºã îíãîöíû òºìðºâ÷ öºì öîõèõ ÷àäàë áàéõã¿é ! ãýæ Íåä õàðèóëàâ. - Ãýâ÷ íàðâàëûí ø¿ä õºëºã îíãîöíû áººðèéã íýâò ñ¿ëáýñýí óäàà áèé ø¿¿ äýý, Íåä ýý. - Ìîäîí áººð, ïðîôåññîð ìèíü, ìîäîí áººð! Ãýâ÷ ¿¿íä ÷ áè îíö èõ èòãýäýãã¿é: Áè ë õóâüäàà òèéìýðõ¿¿ þì ¿çýýã¿é. Òýãýõýýð áè õàëèì íàðâàë, ø¿äýò õàëèì çýðýã àâðàãóóä “Øîòëàíä”ûí áººðèéã öºì öîõèñîí øèã öîîðõîéã ººðèéí í¿äýýð îëæ ¿çýõýýñ íààø õýçýý ÷ ¿íýìøèõã¿é ë õ¿í ãýæ ìýä. - Íåä ìèíü, áàéçààðàé. - ¯ã¿é ýý, ¿ã¿é ïðîôåññîð ìèíü. Þó ë áîë þó, áè çºâøººðíº, çºâõºí ýíýíýýñ ë ººð þì áàéã. Ìàãàäã¿é, àñàð òîì íàéìàëæ... - Òýð õýðõýâ÷ áàéæ áîëîõã¿é Íåä ìèíü! Íàéìàëæ ãýäýã ÷èíü íÿëöãàé áýëöãýñýí àâàðãà òîì õýìæýýíèé áèåòýé àìüòàí. Õàìààã¿é òýð òàâàí çóóí ôóò óðò ÷ áàéã. Íàéìàëæ ãýäýã ñýýð íóðóóòàé àìüòàí áîëîõîîð “Øîòëàíä”, “Àâðààì Ëèíêîëüí” ìýòèéí õºëã¿¿äýä ÿìàð ÷ àþóë áàéõã¿é! - Òýãâýë, ýðõýì áàéãàëü÷ õýìýýí ¸æëîõ ÿíçòàé òà àñàð òîì íàðâàë áàéíà ãýäýãò áàò èòãýæ áàéíà óó? ãýæ Íåä àñóóëàà. - Òèéìýý Íåä, áè ¿¿íä èòãýæ áàéíà. Ìèíèé èòãýë õýä õýäýí íÿöààøã¿é áàðèìòààð íîòëîãäîæ áàéãàà þì. Õàëèì, ø¿äýò õàëèì äàëàéí ãàõàéí íýãýí àäèë ñýýð íóðóóòíû õ¿ðýýíä áàãòàõ, àãóó áºõ ñî¸î þì óó, ýâýð, ø¿ä çýðýã çàÿàãäñàí õàëèì õýëáýðèéí àñàð òîì àìüòàí áàéãààä áè ýðãýëçýõã¿é áàéíà.

- Èí! ... ãýæ æàäëàã÷ ìààíü õàìðààðàà õ¿íãýíýí ýðãýëçýõ áàéäëààð òîëãîéãîî ñýãñðýâ. - ªâãºí ìèíü, áîä ë äîî ãýýä áè, ¿ðãýëæë¿¿ëýí, õýðýâ èéì àìüòàí äàëàéí ãàäàðãóóãààñ äîîø õýä õýäýí ìèëèéí ã¿íä àìüäàðäàã áîë òýð ìàø ÷èéðýã áèå ìàõáîäèòîé áàéõ ¸ñòîé. - ßàãààä? - ßàãààä ãýâýë òèéì èõ ã¿íä óñíû òýð èõ äàðàëòûã äààõ äóóëäàæ ñîíñäîîã¿é àãóó õ¿÷ õýðýãòýé þì. - Íýýðýý þ¿? ãýæ Íåä èòãýõã¿é ìàÿãòàé í¿äýý æàðòàéëãàâ. - Íýýðýý, ÿã òèéì! ¯¿íèéã áàòëàõûí òóëä áè òàíä õýäõýí òîî õýëýõ áîëíî. - Àà, òîî þó? õýìýýí Íåä, òîîìñîðã¿é äóóãàð÷ òîîãîîð ÷ þó äóðòàéãàà áàòàëæ áîëíî ãýâ. - Äàíäàà ë òýð á¿õíèéã áàòëààä áàéõã¿é ø¿¿, Íåä ìèíü. Çà òà ìèíèé ¿ãèéã ñîíñ. Áèä ãó÷èí õî¸ð ôóò ºíäºð óñàí áàãàíûí äàðàëòûã íýã àòìîñôåðûí õýìýýí ñàíàÿ. Åð íü ¿íýí õýðýã äýýðýý åðäèéí öýíãýã óñíû áàãàíûí äàðàëò áîë äàëàéí óñíû áàãàíûí äàðàëòààñ íýëýýä áàãà þì. Ó÷èð íü äàëàéí äàâñòàé óñ åðäèéí öýíãýã óñíààñ íÿãò, õ¿íä ÷àíàðòàé. Òèéìýýñ Íåä òàíû áèå, õýðýâ äàëàéí óñàíä øóìáàí îðâîë, äàëàéí óñíû òºâøíººñ ãó÷èí õî¸ð ôóòèéí äîîð, õè÷íýýí òîîíû óñàí áàãàíûí äàðàëò òàíû áèåèéí á¿õ ãàäàðãóóä ¿éë÷èëæ áàéõ÷ëàí òàíû áèåèéí êâàäðàò ñàíòèìåòð òóñ á¿ðä òº÷íººí êèëîãðàìì äàðàëò áóþó òº÷íººí àòìîñôåð äàðàõ áîëíî. ¯¿íýýñ àâ÷ ¿çýõýä ãóðâàí çóóí õîðèí ôóòèéí ã¿íä ýíý äàðàëò àðâàí àòìîñôåð õ¿ðòýë íýìýãäýõ áà ãóðâàí ìÿíãà õî¸ð çóóí ôóòèéí ã¿íä çóóí àòìîñôåð õ¿ð÷ ºñººä ãó÷èí õî¸ð ìÿíãàí ôóòèéí ã¿íä áóþó áàðàãöààëáàë õî¸ð õàãàñ ìèëèéí ã¿íä ìÿíãàí àòìîñôåð áîëíî. ªºðººð õýëáýë, õýðâýý òàíä ýíýõ¿¿ ã¿íä õ¿ðòýë íýâòðýí îðîõ áîëîìæ îëääîã þì ãýõýä, òàíû áèåèéí êâàäðàò ñàíòèìåòð òóñ á¿ð ìÿíãàí àòìîñôåð áóþó á¿òýí òîííûí äàðàëòûã ¿çýõñýí áèëýý. Òýãýõýä, ºâãºí ìèíü òàíû áèåèéí ãàäàðãóó õè÷íýýí êâàäðàò ñàíòèìåòð áîëîõûã òà ººðºº ìýääýã ¿¿? - Ýíý òóõàé ìýäýõ þì õóìñûí ÷èíýý ÷ àëãà. - Àðâàí äîëîîí ìÿíãà îð÷èì. - Òèéì èõ ¿¿?! - Àà, òýõýä áàñ ìèíèé äýýð õýëñíýýð íýã ñàíòèìåòð êâàäðàòàä ¿éë÷ëýõ íü êèëîãðàìì àòìîñôåð æààõàí èõñýõ ¸ñòîé òóë òàíû áèåèéí àðâàí äîëîîí ìÿíãàí ñàíòèìåòð êâàäðàò ãàäàðãóó äýýð àòìîñôåðèéí àðâàí ìÿíãà òàâàí çóóí æàðàí íàéìàí êèëîãðàìì äàðàëò ¿éë÷ëýõ þì. - Íàäàä ë ìýäýãäýõ þì àëãà. - Ç¿éòýé, òà ¿¿íèéã ¿íýëýõã¿é áàéäàã ÷èíü àðãàã¿é. Ýíý àñàð èõ äàðàëòòàé òàíû áèåèéí äîòîðõè àãààðûí äàðàëò òýíöýæ áàéãàà ó÷ðààñ òàíûã ýíý èõ äàðàëò øàë÷èéëãà÷èõã¿é áàéãàà

þì. Òèéìýýñ òàíä þó ÷ ìýäýãäýõã¿é áàéäàã íü òýð. Ãýâ÷ õýðâýý òà óñàíä øóìáàæ îðâîë ýíý òýíöâýð àëäàãäàíà... - Àà õà, îéëãîëîî, õýìýýí ìèíèé ÿðèàíä íýã ë ñîíèðõñîí áîëîëòîé Íåä ÿðèàã ìèíü òàñëàí àâ÷, òýãâýë óñ íàìàéã õ¿ðýýëýõýýñ áèø ìèíèé äîòîð íýâòðýí îðîõã¿é ø¿¿ äýý ãýâ. - ×óõàì ¿íýí, Íåä ìèíü. Òýãýýä ë òàíû áèåèéã äàëàéí òºâøíººñ ãó÷èí õî¸ð ôóòèéí ã¿íä àðâàí äîëîîí ìÿíãà òàâàí çóóí æàðàí íàéìàí êèëîãðàìì àòìîñôåðýýð äàðæ, ãóðâàí çóóí ãóðâàí çóóí õîðèí ôóòèéí ã¿íä ýíýõ¿¿ äàðàëò àðàâ äàõèí ºñ÷ çóóí äàëàí òàâàí ìÿíãà çóðãààí çóóí íàÿí êèëîãðàìì áîëæ, ãóðâàí ìÿíãà õî¸ð çóóí ôóòèéí ã¿íä çóó äàõèí íýìýãäýýä ñàÿ äîëîîí çóóí òàâèí çóðãààí ìÿíãà íàéìàí çóóí êèëîãðàìì õ¿ð÷, õàìãèéí ñ¿¿ëä ãó÷èí õî¸ð ìÿíãàí ôóòèéí ã¿íä ºíººõ ìààíü ìÿíãà äàõèí èõñýýä òàíû áèåèéã àðâàí äîëîîí ñàÿ òàâàí çóóí æàðàí íàéìàí ìÿíãàí êèëîãðàììààð äàðàõ áîëíî. ªºðººð õýëáýë òàíû áèåèéã àâðàãà òîì àëõ äºø õî¸ðûí õîîðîíäîîñ ãàðãàæ àâñàí ìýò òà í¿ä èðìýõèéí çóóð íèìãýíýýñ íèìãýí õàëüñ áèí áîëîí õóâèðàõ áîëíî. - À, ÷ºòãºð ãýæ! õýìýýí Íåä äóó àëäàâ. - Èíãýõëýýð, ºâãºí ìèíü, õýðâýý èéìýðõ¿¿ ã¿íçãèéä õýä õýäýí çóóí ìåòð óðò ñýýð íóðóóòàí àìüòàí àìüäàð÷ áîëîõ þì áîë ò¿¿íèé áèåèéí ñàÿ ñàÿ êâàäðàò ñàíòèìåòð ãàäàðãóó îëîí ìèëëèàðä êèëîãðàììûí äàðàëòûã òýñâýðëýõ ¸ñòîé. Òýãâýë, îäîî áîä ë äîî, ýíý àìüòàí òýð èõ äàðàëòûã òýñâýðëýí ÷àäàõ áèå ìàõáîäûí ÿìàð èõ ýñýðã¿¿öýëòýé, ÿìàð ìóéõàð ìóíäàã áóë÷èí øºðìºñòýé àìüòàí áàéõ âý! - Òýãâýë òýä ÷ çóóõíû íàéìàí ÿìõûí çóçààí òºìðººð ºâ÷ëºãäñºí áîëîâ óó ãýìýýð ãàí õóÿãò àìüòàí áàéõààñ çàéëàõã¿é ãýæ êàíàä íóòãèéí ýð ìààíü ¿ã¿¿ëýâ. - Ç¿éòýé, Íåä! Òèéì þì áîë, õýðâýý óñàí äîòîð ìàíàé õàìãèéí õóðäàí áóóõèà ãàëò òýðýãíýýñ õóðäàí, òýð ñ¿ðõèé àìüòàí äàëàéí ÿìàð íýãýí õºëºã îíãîöòîé ìºðãºëäâºë ÿìàð àéìøèãòàé ñ¿éðýë ãàðàõ áàéíà, áîä ë äîî. - Òèéì ... íýýðýý äýý ... õýìýýí ýíýõ¿¿ òîî áàðèìòóóäààð ÿãäñàí áîëîâ÷ áàñ ë áóóæ ºõèéã õ¿ñýõã¿é áàéãàà òýð õ¿í èòãýìæã¿éõýí áóâòíàâ. - Çà òýãýýä áè, òàíûã èòã¿¿ëýõ áèç? - Õýðýâ èéì àìüòàí ¿íýíäýý äàëàéí ã¿íä îðøäîã ë þì áîë ìàø èõ õ¿÷òýé àìüòàí áàéõ ¸ñòîé ãýäýãò ë íàìàéã èòã¿¿ëëýý ø¿¿ äýý, ýðõýì ïðîôåññîð. - ¨îõ, ¿ã¿é ýý, òà ÿìàð çºð¿¿ä õ¿í áý! Õýðâýý äàëàéí ã¿íä òèéì àìüòàí áàéõã¿é þì áîë òà “Øîòëàíä”-òàé áîëñîí ÿâäëûã þó ãýæ òàéëáàðëàõ âý? - Ìàãàäã¿é ... ãýýä Íåä ýðñ õýë÷èõýæ àðàé ë ÷àäàõã¿é áàéõàä íü - Òýãýýä, õýë õýë ãýâ. - Ìàãàäã¿é ... òèéì ÿâäàë áîëîîã¿é áàéæ? ãýæ ìàíü õ¿í òóóæ îðõèâ.

Ýíý õàðèóëò ÷ çºâõºí ò¿¿íèé çºð¿¿äèéã ë õàðóóëæ áàéâ. Òýð ºäºðòºº áè, ò¿¿íèéã äàõèí èòã¿¿ëýõèéã îðîëäñîíã¿é. Òýõýä “Øîòëàíä”-òàé òîõèîëäñîí ÿâäàë ìàðãààíã¿é õýðýã áèëýý. Ò¿¿íèé öîîðõîé ÿàõ ÷ àðãàã¿é áîäèòîé þì áîëîõîîð, áºãëºõººñ ººð çàì áàéãààã¿é þì. Òýðõ¿¿ ãàéõàë áàéãààã áàòëàõ, ¿¿íýýñ èë¿¿ áàðèìò îëîõîä áýðõ õýìýýí áè ñàíàíà. Ò¿¿íýýñ ãàäíà íýã òàëààð òýð öîîðõîéä, õàð àÿíäàà ãàðñàí ãýæ ¿çýõ ÿìàð ÷ òàë àëãà. Íºãºº òàëààð óñàí äîîðõè õàä þì óó, àðàëòàé ìºðãºëäñºí ãýõ ñàíàà á¿ðìºñºí ¿ã¿éñãýãäñýí òóë äàëàéí àâðàãà àìüòíû àñàð òîì ø¿äýýð ¿éëäýãäñýí ãýäýãò ¿íýìøèõýýñ ººð çàìã¿é àæýý. Áè ë õóâüäàà, äýýð òîäîðõîéëñîí ñýòãýìæèéí ¿íäñýí äýýð ýíýõ¿¿ àìüòíûã ñýýð íóðóóòíû õ¿ðýý, ñ¿¿ãýýð áîéæèã÷äûí àíãè õàëèì õýëáýðòíèé áàãò õàìààðóóëñàí þìäàã. Õàðèí õàëèì, ø¿äýò õàëèì, äàëàéí ãàõàéã õàìðóóëäàã ÿçãóóð, äîîä ÿçãóóð ä¿ðñýä ò¿¿íèéã õýðõýí àíãèëàõ àñóóäëûã çºâõºí èðýýä¿é ë õàðèóëæ ÷àäàõ áèçýý. Ýíýõ¿¿ àñóóäëûã øèéäâýðëýõèéí òóë ¿ë òàíèãäàõ òýðõ¿¿ àìüòíûã óðüäààð èëð¿¿ëýõ õýðýãòýé. Ò¿¿íèéã èëð¿¿ëýõèéí òóë ýõëýýä áàðèõ, áàðèõûí òóë àëàõ, àëàõ ÿâäàë Íåä Ëåíäýä õàìààðàãäàõ áîë àëàõûí òóë ò¿¿íèéã îëæ ¿çýõ ÿâäàë îíãîöíû á¿õ áàãèéíõíû ¿¿ðýã þì. Òýãâýë ¿çýõèéí òóë ¿¿íòýé ó÷ðàõ õýðýãòýé áºãººä ýíý íü ç¿é òîõèîëûí õýðýã áàéëàà.

ÕÀÐ ÒÀÀÌÃÀÀÐ ÝËÄÑÝÍ ÍÜ “Àâðààì Ëèíêîëüí”-íû àÿëëûí àíõíû ºäð¿¿äýä îíöûí ãîéä òîõèîëäëóóä ãàðñàíã¿é. Ãàãöõ¿¿ íýãýí ºäºð Íåä Ëåíäèéí ãàéõàìøèã ýðäìèéã õàìãèéí ýõðýì ºíäºðò ºðãºìæèëñºí îíöãîé ñîíèí íýãýí ÿâäàë áîëñîí íü æàä øèäýã÷ ººðèéí áèåä ä¿¿ðýí èòãýìæèëæ áîëîõûã íèéòèéí ºìíº áèåýðýý íîòîëñîí áèëýý. Ôàëüêëåíäûí àðëóóä ¿çýãäýõèéí õýðä “Àâðààì Ëèíêîëüí” õàëèì àãíàõ “Ìîíðîý” ãýäýã Àìåðèêèéí õºëºãòýé äàéðàëäëàà. Òýð îíãîöíû áàã íàðâàëûí òóõàé ó ÷ ñîíñîîã¿é àæýý. Ãýòýë “Ìîíðîý” îíãîöíû êàïèòàí “Àâðààì Ëèíêîëüí” äýýð æàä øèäýã÷ àëäàðò Íåä Ëåíä ÿâààã ìýäìýãö, ò¿¿íèé áèåèéã ìºðäºæ ÿâàà ø¿äýò õàëèìûã àãíàõ àæèëä òóñëàëöàíà óó õýìýýí ãóéñàí áèëýý. Íåä Ëåíäèéí õýðõýí õºäºëäãèéã õàðàõûã õ¿ñýìæëýí àãñàí êàïèòàí Ôàðàãó, æàä øèäýã÷èä “Ìîíðîý” îíãîöîí äýýð ãàðàõ çºâøººðºë îëãîâ. Êàíàäûí õàðúÿàòûí àç áîëîõîä, ø¿äýò õàëèì ãàíûã øîðëîõûí îðîíä õàðèí õî¸ðûã øîðëîæýý. Àíõíûõû íü ÿã ç¿ðõýíä æàäàà øààæ, äîîð íü àëñàí áºãººä äàðààãèéíõû íâ õýñýã çóóð ìºðäñºíèé ñ¿¿ëä àëæýý. Àé äàà, õýðýâ ë ãàéõàë õýçýý íýã öàãò Íåä Ëåíäèéí æàäòàé ó÷ðàõ ãàé òîõèîëäâîë òýð àìüä ãàðäàãã¿é ýý ! Õºëºã îíãîö, ç¿¿í ºìíºò Àìåðèêèéí ýðãèéí äàãóó õóðäàëæ ãàðëàà. Áèä, 7-ð ñàðûí òóðøèä Ìàãåëëàíû õîîëîéí àìàíä Äåâ õîøóó õ¿ð÷ î÷ëîî. Ãýâ÷, êàïèòàí Ôàðàãóò ýíýõ¿¿ ìàõèðàëäñàí õîîëîéí õàæóóãààð ãàð÷ Ãîðíûí õîøóóã ÷èãëýâ. Îíãîöíû áàã, ýíýõ¿¿ øèéäâýðèéã íýã äóóãààð òààëàí ¿çëýý.

¯íýíäýý ÷ ýíýõ¿¿ íàðèõàí õîîëîéä, òýð òîì àìüòàíòàé çîëãîíî ãýäýã íàéäâàð áàãàòàé õýðýã áèçýý. Òýðõ¿¿ ãàéõàë Ìàãåëëàíû õîîëîéãîîð áàãòàæ ãàðàõã¿é, äýíä¿¿ á¿ä¿¿í õýìýýí îëîíõè óñàí öýðýã ¿çýæ áàéâ. “Àâðààì Ëèíêîëüí” 7-ð ñàðûí 6-íû ºäðèéí 3 öàãèéí õýðä Ãîëëëàíäûí äàëàé÷èä ººðèéí òºðºëõ õîòûí íýðýýð íýðëýñýí Àìåðèê òèâèéí õàìãèéí ºìíºò ¿ç¿¿ðò õàÿãäàæ, Ãîðíûí õîøóó õýìýýãäýõ òýðõ¿¿ õàä, òýðõ¿¿ àëñëàãäñàí àðëûã òîéð÷ áèëýý. Õºëºã îíãîö áàðóóí õîéò ç¿ãò ÷èãëýë àâ÷, ò¿¿íèé ñýë¿¿ð ñýíñ Íîìõîí äàëàéí ó¸ûã õººñð¿¿ëýí ýõëýâ. - Ñàéí õàð ! í¿ä á¿¿ ÷àâ÷ ! õýìýýí “Àâðààì Ëèíêîëüí”-íû óñàí öýðã¿¿ä ñýðýìæëýí ÿâíà. Íýýðýý ÷ òýä í¿ä ÷àü÷èõã¿é áàéâ. Õî¸ð ìÿíãàí äîëëàðûí øàãíàëä õîðõîéòñîí õ¿ì¿¿ñ äàäëàéí ãàäàðãààñ í¿ä ñàëãàõã¿é ÿâëàà. Í¿ä, äóðàí õî¸ð ºäºð øºíº àìàð çàÿàãàà ¿ë ¿çýõ àæýý. Íèêòàïîëóóä áóþó ìóóæãàéí õàðààòàé õ¿ì¿¿ñ ºäºð øºíº ÿëãàëã¿é ñàéí õàðàõ òóë æèðèéí õàðààòàé õ¿ì¿¿ñèéã áîäâîë øàãíàë àâàõ èë¿¿ áîëîìæòîé áàéâ. Õýäèéãýýð ìºíãºí øàãíàë ìèíèé ñýòãýëèéã òàòàõã¿é áîëîâ÷ áè, ìºí ë á¿õýë ºäðººð äàëàé øèðòýí çîãñîã áàéëàà. Áè óíòàõ íîéðîî õîíîãò ãóðàâ, äºðâºí öàãààð õîðîãäóóëæ, óóæ èäýõäýý òîîòîé õýäýí ìèíóò çàðöóóëàí, áóñàä á¿õ öàãò îíãîöíû òàâöàíãààñ õàãàöàëã¿é ÿã çîãñäîã áàéâ. Ýñõ¿ë áè, óðüä õàìðûí õàøëàãà ìîäîí äýýð òîõîéëäîí òàë á¿ð òèéøýý í¿äíèé õàðàà ìýäýí ¿ðãýëæèëñýí èõ äàëàéí ¿åëñýí äàâàëãààíû õººñºðñºí ñýðâýíã øóíàõàéãààð øèðòýí áàéæ áèëýý. Õààÿà äàëàéí ìàíäàë äýýð õàëèìûí ã¿äãýð ñýðâýý á¿ðòèéí èë ãàðàõàä áè, áàãèéí áóñàä õ¿ì¿¿ñèéí õàìò ñàíäàðäàã áàéâ. Ýíý ¿åä îíãîöíû á¿õ áàã í¿ä èðìýõèéí çóóð äýýøýý ã¿éëääýã áèëýý. Õàëèìûí õºäºëãººíèéã í¿äýý ýíòýë àæèãëàæ õ¿í á¿õýí àìüñãààä÷èõñàí áàéäàãñàí. Áè ÷ ãýñýí í¿äýý á¿ðýëçýí ÷èëòýë øèðòäýã áàéëàà. Èéì öàãò ìèíèé àìãàëàí òàéâàí çàíòàé çàðö Êîíñåëü : - Ýçýí ìèíü í¿äýý õýò á¿ëòèéëãýõã¿é áàéâàë èë¿¿ ñàéí õàðàõñàí äàà õýìýýí íàäàä òàéâóóõàí õýëäýãñýí. Ãýòýë îíãîöíûõîí äàíäàà ë äýìèé ñàíäàðöãààäàã áàéâ. “Àâðààì Ëèíêîëüí” ñýæèãëýñýí äàéñàíäàà ààæóóõàí îéðòîí î÷èâ÷ íºãººõ íü æèðèéí íýãýí õàëèì áóþó ýñõ¿ë ø¿äýò õàëèì áàéõàä äàõí ò¿ð¿¿÷èéí ÷èãëýëèéã áàðèõ áºãººä îíãîöíû áàã ÿìàð ÷ ãýìã¿é õººðõèé òýð àìüòíûã õàðàæ ç¿õñýýð öààøèëäàã áàéâ. Áºìáºðöãèéí ºìíºò õàãàñûí 7-ð ñàð, óìàðò õàãàñûí 1-ð ñàðòàé ÿã õàðãàëçàõ áºãººä ýíý ¿åýð áîðîî èä äóíäàà öóòãàæ áàéäàã áîëîâ÷ áèäíèé àÿëàë õàìãèéí òààòàé íºõöºëä ¿ðãýëæèëæ, öàã àãààð ¿ðãýëæ ñàéõàí áàéëàà. Ò¿¿ãýð ÷ çîãñîõã¿é äàëàé àìãàëàí, àëñûí áàðàà òîä àæýý. Íåä Ëåíä óðüäûí íýãýí àäèë ¿íýìøèõã¿é ãýæ ãýäèéñíýýðýý ãýäèéæ áàéâ. Òýð, õýðýâ ë õàëèì õàðàãäàõã¿é áîë çàâ ÷ºëººòýé öàãòàà äàëàé ðóó åðäºº ÷ õàðäàãã¿éñýí.

Ò¿¿íèé îíöãîé õóðö í¿ä àÿëàã÷äàä òóí èõ òóñ õ¿ðãýæ áîëîõ áàéñàí ó÷èð ýíý íü ýãë¿ õºäºëìººð áàéäàã áàéëàà. Ãýòýë êàíàä íóòãèéí çºð¿¿ä õ¿í õîíîãèéí õîðèí äºðâºí öàãèéí àðâàí çóðãààã íü ºðººíäºº ºíãºðººõèéã èë¿¿ä ¿çäýã áàéâ. Áè, ò¿¿íèé àìàðëèíãóé çàíã áóðóóøààí õýäèé îëîí óäàà ýìëýõ áîëîâ÷, òýð : -Ïðîôåññîð ãóàé äýìèé ÷èëýõèéí õýðýã ó áàéõàâ ? õýìýýí õàðèóëæ : þóíû ºìíº åðººñºº íàðâàë ãýäýã ÿìàð ÷ þì áàéõã¿é ÿìàð íýã àìüòàí áàéäàã þì ãýëýý ãýõýä áèä ò¿¿íòýé äàéðàëäàõ º÷¿¿õýí ÷ íéàäâàð àëãà, ò¿¿íèé ÷èíü õîéíîîñ áèä øàë ñîõðîîð, òààìãààð ýëäýæ ÿâíà ø¿¿ äýý. Çà ÿàõàâ, ò¿¿íòýé ÷èíü ÿìàð íýã õºëºã îíãîö Íîìõîí äàëàéä äàéðàëäñàí ë þì áàéæ. òýãâýë, òýð íàðâàëûí ÷èíü ààøèéã àæâàë íýã ë áàéðàíä õîëõèîä áàéõ òºäèé ë äóðã¿é àìüòàí áîëîëòîé. Ò¿¿í÷ëýí òà ººðºº ò¿¿íèéã òóí õóðäàí ãýäãèéã çºâøººð÷ ø¿¿ äýý. Òýõýýð áàéãàëü ÿìàð÷ õýðýãã¿é þó ÷ áóé áîëãîäîãã¿é òóë çàÿàíû áîëõè óäààí õºäºëãººíòýé òèéì àìüòäàä õóéíààñ õóðäàí ã¿éõ õóâü õ¿ðòýýõã¿éñýí áèø ¿¿. Èéì ÷ ó÷ðààñ òèéì àìüòàí ¿íýíýýñýý áàéäàã ë þì áîë ýíäýýñ ÷ àñàð õîë ÿâàà ãýæ ìèíèé áîäîæ áàéãàààé òàíû ñàíàë ýðõáèø íèéöýõñýí áèçýý! ãýâ. Ýíýõ¿¿ ñýòãýìæèéí ýñðýã þó ÷ õýëýõèéí àðãéã¿é áàéëàà. ¯íýíäýý ÷ áèä õàð òààìãààð ÿâàõààñ ººð ÿàõ áèëýý ? Ãàéõàëòàé çîëãîõ áèäíèé íàéäâàð ìàø áàãà òóë Íåä Ëåíäèéí çºâ áèçýý. Õýäèé òèéì áîëîâ÷ æóóë÷ëàëûí òºãñãºëèéí àìæèëòàíä õýí ÷ ýðãýëçýõã¿é áàéâ. Áèä 7-ð ñàðûí 20-íä óðòðàãèéí 105 õîíîãò ìàòðûí õàëóóí á¿ñèéã õî¸ð äàõèí ãàð÷, ìºí ñàðûí õîðèí äîëîíû ºäºð óðòðàãèéí 110 õîíîãò ýêâàòîðûã ãýòýëëýý. Òýð ºäºðòºº ìàíàé õºëºã Íîìõîí Äàëàéí òºâ ñàíã ÷èãëýí ºðíºò ç¿ãèéã áàðèâ. Ìàíàé áîöìàíû õýëñýí “ò¿¿íä äàëàé ÷ ã¿åõýí” ãýã÷ýýð àõìàä ôàðàãóò àðàë, õîéã, òèâ¿¿äýýñ àëñ õîë ãàçàð, äàëàéí õºëã¿é ã¿íä òýð ãàéõàëòàé ó÷èð÷ áîëíî õýìýýí ¿çýæ áàéñàí íü ç¿éòýé áàéâ. Èéìýýñ ìàíàé õºëºã Ïàóìîò, Ìàðêèç, Ñàíäâè÷èéí äýðãýä¿¿ð ºíãºð÷, óðòðàãèéí 132 õîíîãò ìýëõèéí õàëóóí á¿ñèéã õºíäëºí îãòëîîä, Õÿòàäûí äàëàéã ÷èãëýëýý. Èíãýæ ÿâñààð áèë, ãàéõàëòàé õàìãèéí ñ¿¿ëä ó÷èðñàí òýð ãàçàð õ¿ð÷ èðýâ. Ç¿ðõ äýëñýõ ãýäýã ó÷ðàà àëäñàí áºãººä ¿¿íèé óëìààñ õºëºã îíãîöíûõîí á¿ãýýðýý ç¿ðõíèé ñýâòýé áîëæ áîëîõ áàéëàà. Îíãîöíû áàã òýð ÷èãýýðýý ýíýõ¿¿ ñàëøã¿é ¿çýëä àâòàãäàí ñîëèîðñîí ìýò àæýý. Õ¿ì¿¿ñ óíòàõ, èäýõýý ÷ áîëèëîî. Áèä õèé þì õàð÷èõààä óõààí æîëîîã¿é õºõèí áàÿðëàõ áîëîâ÷ õóóðòàãäñàíäàà á¿ãäýýð ãîíñîéí ãîìäîõ òóë òèéíõ¿¿ öàã ¿ðãýëæ ñýòãýë ìýäðýëèéí õ¿íä áàéäàëä îðøèõ íü ñàéíàà ¿çýõã¿éí ¸ð áèçýý. Íýýðýý ÷ ýíý áàéäàë óäààøèðñàíã¿é, õÿìðàëäààí ãàðàõàä õ¿ðãýâ. “Àâðààì ëèíêîëüí” á¿òýí ãóðâàí ñàðûí òóðø Íîìõîí äàëàéã õºíäëºí ãóëäã¿é õýðýí õýñýõýä, ºäºð á¿õýí æèë øèã óäààí

ºíãºðäºã áàéâ. Õºëºã îíãîö àëü íýãýí õàðàãäñàí õàëèìûí àðààñ àíäóóðàí õººöºëäºæ íýã áîë õóðäëàí, íýã áîë óäààøðàí, çîã òóñ÷, óõàñõèéæ, õàæóóëäàæ õàâèðãàëàí ýðãýëäýõ íü ìàøèíàà ýâäýõèéí òýìäýã áàéëàà. Ìàíàé îíãîö ßïîíû ýðãýýñ Àìåðèê òèâ õ¿ðòýë íýã ÷ õàâòãàé äºðâºëæèí õýñãèéã îðõèãäóóëñàíã¿é íýãæèæ áèëýý. Ãýòýë ýíýõ¿¿ àñà óóäàì îð÷èíä þó ÷ îëæ àâñàíã¿é ýý. Àñàð òîìíàðâàëòàé àäèëõàí, ÿäàõäàà ÿìàð íýã õàä, àðàë, îíãîöíû ñýã, òýíýìýë ø¿ð àðàë ýñõ¿ë ººð íýãýí ÷ºòãºð ø¿¿ þì, þó ÷ áàéñàíã¿é! Èíãý èíãýñýýð äýìèé þìàíä èòãýñýíäýý è÷èíã¿éðýõèéí ýðõýíä, îðîõ ãàçðàà îëîõã¿é áàéñàí áîë è÷ã¿¿ðýýñýý õîðñîë íü óëàì èë¿¿ õýìëýæ áàéëàà. Á¿òýí æèëèéí òóðø õóðèìòëàãäñàí óóë õàä ìýò èõ íîòîëãîî ìààíü ãàíöõàí ºäºð ë èéíõ¿¿ íóðæ óíàñàí òóë îäîî õ¿í á¿ð äîð äîðîî èíãýæ òýíýãëýí ¿ðýãä¿¿ëñýí öàã õóãàöààíààñàà õýðõýí íºàºà òàëààð áîäîëõèéëýõ áîëëîî. Õ¿í ãýäýã õýçýýíèé îëîí ààøòàé àìüòàí òóë îäîî÷ íýñýí òýä íýã ¿çëýýñ íºãººä óðâàæ áàéâ. Àÿëëûí õàìãèéí èäýâõòýé ãèø¿¿ä ìààíü õàðèí õàìãèéí àþóëòàé äàéñàí áîëæýý. ¿ë èòãýõ ¿çýë, õºëãèéí äîîä çîîðèíîîñ àâààä äàðãà íàðûí äýýä òàñàëãàà õ¿ðòýë óñ ìýò þ¿ëñýí áºãººä õýðâýýë êàïèòàí Ôàðàãóòûí ó÷èð íü îëäîõã¿é íýãýíàðìàéëòã¿éñýí áîë “Àâðààì Ëèíêîëüí” àëü õýäèéíýý ãýäðýã ýðãýõñýí áèëýý. Ãýâ÷ ýíýõ¿¿ ¿ð ä¿íã¿é õàéãóóë ýöýñ òºãñãºëã¿é ¿ðãýëæèëæ ÿàõèí áîëîõ áèëýý. Ãàéõëûã ýæ îëîõ ¿¿ðãèéã àìæèëòòàé áèåë¿¿ëýõ àæèëä ººðººñºº øàëòãààëàõ á¿õíèéã á¿ãäéèã îíöãîé ã¿éöýòãýñýí òóë “Àâðààì Ëèíêîëüí”-ûã óóëàõ áóþó ººëºõ ÿìàð ÷ òàë áàéñàíã¿é ýý. Åð íü Àìåðèêèéí àëü íýãýí õºëãèéí áàã ¿¿íýýñ óðüä, õýçýý ÷ èéìýðõ¿¿ òýñâýð õàòóóæèë, èäýâõèéã ¿ç¿¿ëæ áàéãààã¿é þì. Òèéìýýñ àÿëëûí á¿òýëã¿éí ãýìèéã òýð ÷èãýýð íü òýäýíä õ¿ëýýëãýõã¿é àãñàí áèëýý. Áîäâîë áóöàõààñ ººð àðãà¿é ìýò... Êàïèòàí Ôàðàãóòàä ãýäðýã ýðãýõ òóõàé ýðýëò îðñîí áîëîâ÷ òýð ýðñ òàòãàëçàâ. Óñàí öýðã¿¿ä ººðñäèéí äóðã¿éöëèéã íóóñàí ÷¿ã¿é, ò¿¿íèé ëìààñ îíîöîí äýýðõ äýãëýì íóðàëòûí áàéäàëä îðëîî. Áè îíãîöîí äýýð ¿éìýýíãàðñàí ãýõ ãýæ áàãéàà þì áèø, ãýâ÷ êàïèòàí Ôàðàãóò ìààíü õýñýã çóóð òýäíèé ýñðýã òýìöýæ áàéñíû äàðàà, ººðèéí õºëãèéí áàãààñ, ýðòíèé Êîëóìáûí íýãýí àäèë, ãóðàâõàí õîíîã òýñâýðëýõèéã ãóéõààñ ººð çàìã¿é áîëëîî. Õýðýâ ë ýíýõ¿¿ ãóðàâ õîíîãò ãàéõëûí áàðà ýñ õàðàãäâàë “Àâðààì Ëèíêîëüí” çàëóóðàà ãýäðýã ýðã¿¿ëýõ ¸ñòîé áîëîâ. 11-ð ñàðûí 2-íîî èéíõ¿¿ àìàëñàí áèëýý. Ýíý íü õ¿ì¿¿ñèéí ñàíàà ñýòãýëèéã øóóä ñýðãýýâ. Õ¿ì¿¿ñ äàëàéí óñûã äàõèí àíõààðàëòàéãààð øèðòýæ, ëóðàí àâàé ¿¿ðýãò àæèëäàà äàõèí îðëîî. Ýíý áîë àâàðãà íàðâàëûã òóëàëäààíä äóóäñàí ýöñèéí äóóäëàãà áàéâ. Èéìýðõ¿¿ãýýð õî¸ð õîíëîî. “Àâðààì Ëèíêîëüí” çººëºí ã¿éäëýýðýý óðàãøëàõàä, îíãîöíû áàã íàðâàëûí àíõààðëûã òàòàõûí òóë õýðâýý ë òýð ¿íýõýýð áàéäàã þì áîë ìÿíãà ìÿíãàí àðãà ñ¿âýã÷èëæ áèëýý. Õºëºã îíãîöíûã á¿ëýã á¿ëãýýðýý äàãàëäàí ÿâàõ àâàðãà çàãàñíû áàõûã õàíãàí îíãîöíû õàøëàãà äàâóóëæ àñàð òîì ººõ áººí áººíººð íü õºíòºð÷ áàéâ. Õºëºãíèé æèæèãçàâèàð äàëàéí êâàäðàò òóñ á¿ðèéã íýãæèí øèíæèæ ç¿ã á¿ð òèéøýý õàéäàã áàéâ.

Ãýòýë 11-ð ñàðûí 4-íèé îðîé áîëñîí àâ÷ íóóö íóóöààðàà ¿ëäæýý. Äàðààãèéí ºäºð 11-ð ñàðûí 5-íû ¿ä õýðä òîãòîîñîí õóãàöàà ã¿éöýõ áàéâ. Öàãèéí õàðàíãàíû ýöñèéí öîõèëòîîð õýëñýí ¿ãýíäýý ýçýí áîëäîã êàïèòàí Ôàðàãóò ºìíº äîðíî ç¿ã õºëºã îíãîöîî ýðã¿¿ëýõ ¸ñòîé áºãººä áèä òèéíõ¿¿ Íîìõîí Äàëàéí óìàðò õýñãèéã ¿¿ðä îðõèõ ó÷èðòàéñàí áèëýý. Ýíý ¿åä îíãîö ìààíü óìàðò ºðãºðãèéí 31 õîíîã 15 õóâü, äîðíîò óðòðàãèéí 136 õîíîã 42 õóâüä ÿâæ áàéëàà. ßïîíû àðëóóä áèäíýýñ 200 õ¿ðýõã¿é ìèëü çàéòàé àæýý. Øºíº áîëëîî. Îðîéí íàéìàí öàãèéí õàðàíãà öîõèëîî. Õàäóóð ìýò íàðèéõàí õàâèðãàí ñàðûã ºòãí ¿¿ë¸ á¿ðõýæ, õºëºã îíãîöûã äàëàé ¿ë ìýäýã õàëèâàëçóóëæ áàéâ. Ýíý ¿åä áè, òàâöàíãèéí õàøëàãà òîõîéëäîí õºëãèéí áàðóóí õàææä çîãñîæ áèëýý. Êîíñåëü ìºí ìèíèé äýðãýä çîãñîí àëñûã àìàðëèíãóé øèðòýíý. Óñàí öýðã¿¿ä øóðàã ìîäíû õºíäºë äýýã¿¿ð ìàöàæ, óëàì á¿ð á¿ðýíõèéëýí áàéãàà îð÷èíã àæèãëàí àâàé. Îôèöåðóóä ÷ ìºí øºíèéí äóðàíãàà äàëàéí ãàäàðãà òèéø ÷èãë¿¿ëæýý. Çàðèìäàà, ¿¿ëýí öîîðõîéãîîð öàöàðñàí ñàðíû ãýðýë äàëàéí óñûã ìºíãºëºí ºíãºëºõ áîëîâ÷ ¿¿ëñ, äàõèí àíüæ áèò¿¿ðýõýä îð÷èí òîéðîí äàõèí õàðàíõóéí äóíä ñ¿¿äèéíý. Êîíñåëèéã ýíý óäàà áè õàðààä ýíý àìãàëàí õ¿í áóñäûí íýãýí àäèë õàìãèéí àíõàí ñýòãýë õºäºëñºí áîëîõûã íü àæèãëàëàà. - ÿàãàà âý, ÷è Êîíñåë? Õî¸ð ìÿíãàíÿí÷ààí îëæ ºâºðòëºõ ýöñèéí áîëîëöîî òîõèîâ óó? õýìýýí áè àñóóëàà. - Ýçýí õýðâýý çºâøººðºõñºí áîë ýíýõ¿¿ øàãíàë ìºíãèéã ºâºðòëºõ õ¿ñýë õýçýý ÷ íàäàä òºðººã¿é õýìýýí º÷èõñºí áàéíàì ãýæ õàðèóëààä Íýãäñýí Õîëáîîí ûóëñûí çàñãèéí ãàçàð ÿã ë èéìýðõ¿¿ ÿíçààð çóóí ìÿíãàí òºãðºãèéí øàãíàë àìàëñàí ÷ òýðíèéõýý óëìààñ òºäèé ë èõ õîõèðîîã¿éñýí áèëýý ãýâ. - ×èíèé çºâ, Êîíñåëü ìèíü. ßâ ÿâñààð ýíýìóíäàã àÿëàëä áè îðîëöîæ øàë äýìèé þì áîëëîî. Õýä õè÷íýýí ÷ öàã õóãàöàà ¿ðýãäýæ, õè÷íýýí èõ ñýòãýë ìýäðýëèéí ÷èðýãäýë áîëîâäîî. Áèä á¿ð çóðãààí ñàðûí ºìíº Ôðàíöàä áó÷èõ áàéõã¿é þó... - Åðºº åð. Ýçíèé º÷¿¿õýí ºðºº, ìóçåéä àëü ýðò î÷èõ áàéñàí ãýæ Êîíñåëü ìààíâ äýìæèæ àâààä - Áè ýçíèé öóãëóóëãûã àíãè òºðºëä íü õóâààðèëàí, ýçíèé àâàà÷ñàí àìüòíû öýöýðëýãò ñàðààëæèí òîðîí äîòîð áàéðààîëîîä ñîíèó÷ á¿õíèé äóðûã Ïàðèæèéí ºíöºã á¿ðýýñ òàòàæ áàéõñàí áèø ¿¿ ãýëýý. - ßã ë òèéì áàéõñàí, Êîíñåëü ìèíü. Áàñ òýãòýë ýíý á¿õíèé ýöýñò áèäíèéã ýëýã äîîã áîëãîí ÿàæ äàéî÷ äîðîìæëîõ áîëäîî. - Ãàðöààã¿é. Ýçíèéã ýëýã äîîã áîëãîí ãýäýãò áè ä¿¿ðýí èòãýæ áàéíà. Àé á¿¿ ìýä öààø íü ÿðèõûí ÷ õýðýã áàéíà óó äàà... -ßðü, ÿðü Êîíñåëü! -Ìèíèé áîäîõîä ÷ ýëýã äîîã áîëîõîî ýçýí òà ººðºº ë ºäººñºí ë äºº.

-Íýýðýý þ¿? -Èéì èõ ýðäýìòýí áîëîõ õóâòàé òàí øèã õ¿í, òýãæ ýðñäýõèéí õýðýãã¿é ë áàéñàí ... õýìýýí Êîíñåëü ìààíü íàäàä öààñàí ìàëãàé ºìñãºæ äóóñãààã¿é àòàë, îð÷èí òîéðîíä íàëàéæ áàéãàà ÷èìýýã¿éí äóíäààñ : - Õ¿¿ø ! Íºãººòºõ ÷èíü, áèäíèé ýñðýã, ñàëõèí äîîð áàéíà! õýìýýõ äóó öóóðàéòëàà. Ýíý áîë Íåä Ëåíäèéí äóó àæýý.

ÕÀÐ ÕÓÐÄÀÀÐÀÀ Òýð äóóã ñîíñìîãö îíãîöíû áàã êàïèòàíààñàà ýõëýýä äàðãà íàð, óñàí öýðýã, äàãàëäàí ñóðàã÷, èíæåíåð, ìåõàíèê÷, ò¿¿ãýýð ÷ áàðàõã¿é çóóõ ãàëëàã÷èä õ¿ðòýë çóóõ ìàøèíàà õàÿ÷èõààä æàä øèäýã÷ ð¿¿ ã¿éæ î÷èâ. Êàïèòàí õºëºã îíãîöîî çîãñîîõ òóøààë ºãëºº. Òýõýä ïàä õàðàíõóé øºíº áàéñàí ó÷èð áè õýäèéãýýð êàíàä íóòãèéí õ¿íèéã õàðàà ñàéòàé õýìýýí ìýäýõ áîëîâ÷ èéì ïàä õàðàíõóéä ò¿¿íèéã õýðõýí ÿàæ þó îëæ õàðñíûã ãàéõàõ áèëýý. Ìèíèé ç¿ðõ òýð ¿åýð äýëáýð÷èõìýýð öîõèëæ áàéâ. Ãýâ÷ Íåä Ëåíä àíäóóðñàíã¿é ýý. Áè óäñàí ÷ ¿ã¿é ò¿¿íèé çààæ áàéãàà þìûã îëæ õàðëàà. “Àâðààì Ëèíêîëüí”-íû áàðóóí òàëä, îíãîöíîîñ õî¸ð êàáåëüò õèð ãàçàð äàëàé äîòðîîñîî ãýðýëòýõ ìýò áàéëàà. Ýíý íü æèðèéí íýãýí ôîñôîðûí öàöðàã áèø àæýý. Óñíû ãàäàðãóóãààñ õýäõýí ôóòèéí ã¿íä ãàéõàë, íèëýýä îëîí êàïèòàíû òàéëàíä äóðüäñàí÷ëàí, õóðö ãýðýë öàöàðãàí õà÷èí æèãòýé òóÿàð÷ áàéëàà. Ýíýõ¿¿ òóÿàðàë ÿìàð íýãýí õ¿÷òýé ãýðýë ¿¿ñãýã÷ýýñ öàöàðñàí áàéõààñ çàéëøã¿é, äàëàéí ãýðýëò¿¿ëýãäñýí ãàäàðãóó óðò ãîíçãîé õýëáýðòýé áàéâ. Òýðõ¿¿ ãîíçãîé ãýðëèéí ãîë õýñýã îíö õóðö áîëæ èðýýä ãàäàãøëàõ òóòàì á¿äãýð÷ õàðàãäàíà. Ýíý ÷ åðäºº ë çºâõºí, ãýðýë öàöàðãàã÷ àìüòäûí áººãíºðºë áàéíà ãýæ îôèöåðóóäûí íýã íü õýëýõýä áè: ¯ã¿é ýý, òà ýíä¿¿ð÷ áàéíà õýìýýí õàðèóëààä-Øºíº ãýðýëòýã÷ ÿìàð ÷ àìüòàí èéì òîä ãýðýë öàöàðãàõã¿é. Ýíý ãýðýë áîäâîë öààíàà öàõèëãààí òýæýýëòýé áèç... Ãýâ÷, õ¿¿å õàðàà÷... õàðàà÷! õºäºëæ áàéíà!... íààøàà èðëýý!... ãýõýä. Òàâöàí äýýð ÷èõýëäýãñäèéí àìíààñ õàøãèðàëäàõ äóóí ãàðâàë: - Äóóãàà òàò! õýìýýí êàïèòàí Ôàðàãóò çàíäðààä çàëóóðàà ç¿¿í òèéø! Ãýäðýãýý! ãýæ êîìàíäàëëàà. Á¿ãä áàéð áàéð ðóóãàà ã¿éëäýæ í¿ä èðìýõèéí çóóð òóøààë áèåë¿¿ëýõýä “Àâðààì Ëèíêîëüí” õàãàñ äóãóé ýðãýëýý. - Çàëóóð áàðóóí òèéø! Óðàãøàà! õýìýýí êàïèòàí òóøààñíû äàðàà ñýë¿¿ð ñýíñ äàõèí ýð÷èæ õºëºã ãýðýë ¿¿ñãýã÷ýýñ ò¿ðãýí çóóð õîëäîæ ýõýëëýý. Õ¿¿å áèø, áè õóäàë õýëæ áàéíà: Ìàíàé õºëºã õýäèé çàéëàõûã îðîëäñîí áîëîâ÷ íºãºº àìüòàí áèäíèé õîëäîõîîñ õî¸ð äàõèí õóðäàí îéðòîæ áàéëàà. Áèä, çºâõºí àéñàíäàà ÷ áèø ìºí ãàéõñàíäàà àìüñãààãàà òàã õóðààí, íýã ÷ ¿ã äóóãàð÷ ÷àäñàíã¿é õºø÷èõñºí áèëýý. Íºãººõ ìààíü õàðèí áèäíèéã ýëýã áàðüñàí ìýò àðààã ãýçýã äàðàí ýëäýæ, áóòàð÷ áàéãàà ãàëò òîîñ ìýò öàõèëãààí öàöàðëààð áèäíèéã øèëá¿¿ðäýí, àðâàí äºðâºí

çàíãèëàà õóðäàëæ ìàíàé õºëãèéã á¿òýí íýã òîéðëîî. Äàðàà óõðàí õóðäàëæ áóé áóóõèà òýðýã áàãøèðñàí óòàà áààãèóëæ ¿ëýýõ ìýò î÷ ãýðýë öàöàðãàñàí ìàð ãàðãàñààð õî¸ð ãóðâàí ìèëèéí çàéòàé äàâõèæ õîëäîâ. Òýãòëýý ºíººõ ìààíü õ¿÷ àâàõ ìýò óõàð÷ áàéñíàà õàðàíõóé äóíäààñ áèäíèé ç¿ã ãýâ ãýíýò àéìøèãòàé õóðäëàí äàéð÷ èðñíýý “Àâðààì Ëèíêîëüí”-íû äýðãýä õîðèí ôóò ãàçàð çîã òóñààä óíòàðëàà. Òýæýýë íü ãýíýò äóóñàõ ìýò ò¿¿íèé ãýðýë òèéíõ¿¿ ò¿ðãýí çóóð óíòàðñàí íü óñàí äýýð õàâæ ãàðñíû ãýð÷ëýõ áºãººä, õýðâýý ë òýð óñàí äîîð áàéãàà áîë ààæèìäàà óíòàðõñàí áèëýý. Ò¿¿íèé äàðàà õºëºãíèé íºãºº òàëààñ ãàéõàë äàõèí áèé áîëæ “Àâðààì Ëèíêîëüí”-ûã òîéðîõ øèã ÷ äîîãóóð íü øóìáàõ øèã ÷ áîëëîî. Ýíý ¿åä ñåêóíä á¿ðä ìºðãºëäºõèéí àþóë çàíàëõèéëýõ áºãººä õýðýâ ë òèéì ÿâäàë òîõèîëäñîí áîë ìàíàé îíãîö ÷ ñàéíàà ¿çýõã¿é àãñàí áèëýý. Ãýòýë áè ººðèéí õºëºã îíãîöíû ìàÿãëàõûã àæèæ ãàâ ãàéõëàà. Ìàíàé îíãîö ãàéõàëòàé òóëàëäàõûí îðîíä õàðèí àìü çóëáàí çóãòàæ áàéâ. Ãàéõëûã ìºðäºõººð èëãýýãäñýí ìààíü ººðºº ìºðäºãäºí ýëäýãäýæ áàéâ. Áè ýíý òóõàé êàïèòàíä ¿ã öóõóéëãàñàí áîëîâ÷ òýðíèé õýçýýä àìãàëàí öàðàéä åð áà÷èìäñàí øèíæã¿é õàðèí ãàéõàæ ýðãýëçýõ áàéäàëòàé àæýý. Ïðîôåññîð ìèíü èíãýõýä áè åð íü ÿìàð ãýý÷ àâðàãà àðààòàíòàé àëàëäàõ ãýæ áàéãàà þì áý á¿¿ ìýä, ò¿¿í÷ëýí ýíý ïàä õàðàíõóéä õºëºã îíãîöîî ãàðçàíä íü äýìèé ãàðãàõûã õ¿ëýýõã¿é áàéíà, ýíý ¿ë ìýäýãäìýðèé ÷èíü õààíààñ íü ÿàæ äîâòëîõ, ¿¿íýýñ ÷èíü ÿàæ áèåý õàìãààëàõûã á¿¿ ìýä. - ßàõàâ, ¿¿ð öàéã. Òýõýä ë õàðæ áàéãààðàé õýìýýí òýð íàä õýëëýý. - Êàïèòàí, òàíä îäîî ýíý àìüòíû òàëààð ýðãýëçýõ þì áàéíà óó? - Àëãà àà, ïðîôåññîð ìèíü àëãà, áîäâîë ýíý àñàð òîì áèåò íàðâàë áîëîëòîé, òýõäýý áàñ áèåäýý öàõèëãààíòàé ãýý÷. - Ìàãàäã¿é õýìýýí áè çàëãóóëàí àâ÷ ¿¿íä ÷èíü õºâºã÷ ãàëò áºìáºãºíä áóþó ýñõ¿ë öàõèëãààí ìîãîé çàãàñàíä îéðòîõ÷ëîí õàâüòàæ ÷ áîëîõã¿é þì áèø ¿¿ ãýëýý. - ¯íýí ÷ áèç ãýæ êàïèòàí ìààíü íàäòàé ñàíàà íèéëæ, õýðâýý ë òýð òóñìàà öàõèëãààí öýíýãòýé áîëîâ óó òýãâýë ÷ äýëõèé äýýð õàìãèéí àþóëòàé àìüòàí ñàíæ. Òýãýýä ë áè áîëãîîìæèëñîí þì ë äàà ãýæ õàðèóëàâ. Õºëãèéí áàã øºíºæèíãºº í¿ä õàìõèñàíã¿é. Õýí ÷ îíãîöíû òàâöàíã îðõèñîíã¿é. “Àâðààì Ëèíêîëüí” íàðâàëòàé õóðäàà ¿çýæ áàðàõã¿éã ñàÿ ìýäìýãöýý ã¿éäëýý óäààøðóóëàâ. Íàðâàë ÷ ãýñýí ìàíàé îíãîöûã äóóðàéí äîëãèîí äýýð äàëáàëçàí áàéõ íü òóëàëäààíû òàëáàðûã îðõèõã¿é ãýñýí ìýò áàéëàà. Ãàãöõ¿¿ øºíº äºë õýð, òýð àìüòàí ãýðýëò öîõ ìýò ïàã óíòàðñàí íü äàõèí äîâòëîõîä

áîëîìæòîé áàéð ýçýëæ áàéãàà áîë óó ãýìýýð àëãà áîëëîî. Àëü ýñâýë çóãàò÷èõàâ óó? Ãýâ÷ ò¿¿íèé çóãàòàõûã õ¿ñýõèéí îðîíä õàðèí ñýðýìæëýõ ¸ñòîé áàéâ. Ãýòýë öàãèéí äàðààãààð ÿìàð íýã äàâ÷óó í¿õíýýñ øàõàãäàí îéãäîæ áàéãàà óñ øààãèõ ìýò ÷èõ ä¿ëèéðýì øóóãèñàí èõ ÷èìýý ñîíñîäëîî. Ýíý ¿åä êàïèòàí Ôàðàãóò, Íåä Ëåíä áèä ãóðàâ õºëãèéí òàâöàí äýýð çîãñîæ áàéñàí áèëýý. Áèä ýðãýí òîéðîí áàéãàà í¿õ ìýò õàðàíõóé ðóó øóíàëòàé øèðòýæ áàéâ. - Íåä Ëåíä ýý õýìýýí êàïèòàí õàëèìûí òóðãèæ áàéãàà óñíû äóóã òà îëîí óäàà ñîíññîí óó? ãýæ àñóóëàà. - Îëîîí îëîí êàïèòàí ìèíü ãýõäýý õàðèí ãàíöõàí áàðààã íü õàðñàí òºäèéä íàä õî¸ð ìÿíãàí äîëëàð çàÿàæ ºã¿¿ëäýã òèéì õàëèìòàé íýã ÷ óäàà äàéðàëäàæ ÿâààã¿é äýý. - Íýýðýýí òà øàí õ¿ðòýõ ¸ñòîé áîëñîí, ãýâ÷ ýíý øóóãèæ áàéãàà óñíû äóó õàëèìíû õàìðààñ îëãîéäîí ãàðäàã óñíû äóóòàé àäèë áàéíà óó? - Äóó íü ÷ ñóëõàí þì õàðèí òýõäýý õàâüã¿é ººð þì. Áèäíèé ºìíº õàëèì õýëáýðòýé ÿìàð íýãýí àìüòàí áàéãààä ýðãýëçýõ þì àëãà. Õýðýâ êàïèòàí òà çºâøººðºõ þì áîë áè ìàðãààø ¿¿ðýýð ¿¿íòýé ÷èíü õî¸ð ¿ã ñîëü÷èõú¸ ãýæ æàä øèäýã÷ íýìýí õýëýâ. - Õýðâýý òýð òàíû õýëýõèéã ñîíñîõûã õ¿ñýõ áîë áîëîõ þì ãýæ áè õàæóóãààñ íü õýëýýä, ãýâ÷ áè ¿¿íä òºäèéëºí èòãýõã¿é áàéíà äàà ãýâ. - Õýðâýý ë áè ò¿¿íä, æàäíûõàà óðò èø äºðâèéí ÷èíýý ãàçàð îéðòîæ ÷àäâàë òýð íàäòàé òàíèëöàõ ë õýðýã áîëíî äîî ãýæ êàíàä íóòãèéí õ¿í òàòãàëçàí õýëýâ. - Òýãâýë áàñ òàíä çàâü ºõ áîëîõ íü ýý? ãýæ êàïèòàí àñóóâ. - Ìýäýýæ õýðýã. - Áàñ ñýë¿¿ð÷äèéí àìèéã ¿ðýõýä õ¿ðýõ íü ýý? - Ìèíèé ë ¿ðýãäýõòýé ÿã àäèë õýìýýí æàä øèäýã÷ æèðèéí ¿ãýýð õàðèóëàâ. Øºíèéí õî¸ð öàãèéí ¿åä “Àâðààì Ëèíêîëüí”-îîñ òàâõàí ìèëü çàéòàé, ñàëõèí òàëààñ öàõèëãààí öàöðàë äàõèí ãýðýëòëýý. Ñàëõè äàëàé õî¸ðûí øóóãèàí áà õîë çàéã õàðãàëçàõã¿éãýýð íºãºº àìüòíû õýðæèãíýñýí àìüñãàà áîëîí ñ¿¿ëýýðýý óñ äýëäýõ ÷èìýý òîä ñîíñäîæ áàéëàà. Òýðõ¿¿ íàðâàë àìüñãàëàõààð óñàí äýýð èë ãàðàõàä ò¿¿íèé óóøãèíä ä¿¿ð÷ áàéãàà àãààð õî¸ð ìÿíãàí ìîðèíû õ¿÷òýé àâðàãà ìàøèíû öèëèíäðò óóð õèé îðæ áàéãàà ìýò òèéì ýð÷òýé øèã ñàíàãäàíà. “Á¿õýë á¿òýí ìîðèí õîðîîíû õ¿÷òýé” õàëèì ãýäýã ÿìàð áóëàé í¿ñýð àìüòàí áàéõ âý? ×ºòãºð àâ ãýæ! õýìýýí áèä áîäîëõèéëæ áàéâ. Øºíº òóëàëäààíä áýëòãýí ñýðýìæëýõ áàéäëààð ºíãºðëºº. Õàëèì àãíóóðûí á¿õ çýâñãèéã çýõýæ, æàäààð öýíýãëýæ á¿õýë á¿òýí ìèëü ãàçàð áóóäàæ ÷àäàõ ¿õýð áóó áîëîí çàäðàõ

áºìáºãººð õàìãèéí òîì àìüòàí áîëîâ÷ ¿õëèéí øàðõ îëãîí õºíººæ ÷àäàõ êàðáèí áóó çýðãèéã áàéëäààíä áýëõýí áîëãîõ òóøààë êàïèòàíû õî¸ðäóãààð òóñëàã÷ áóóëãàñàí áàéëàà. Õàðèí Íåä Ëåíä ººðèéí æàäûã èðëýõ òºäèéãººð ñýòãýëýý õàíãàñàí àæýý. ªãëººíèé 6 öàãò ãýãýý îðæ íàðâàëûí öàõèëãààí öàöðàë ò¿ð¿¿÷èéí ãýãýýãýýð àëãà áîëëîî. ªãëºº 7 öàãò ºäºð áîëñîí àâ÷ ÿìàð ÷ äóðàí ¿ë íýâòðýõ ºòãºí ìàíàí îð÷èí òîéðíûã õºøèãëºñºí áèëýý. Èéì ¿éëñã¿é ÿâäàëä íèéòèéí õèëýãíýñýí, áà÷èìäñàí ñýòãýë ÿìàð áàéñíûã ä¿ðñëýí áîäîõîä õÿëáàð áèçýý. Áè õàìãèéí õîéò òàëûí øóðàã ìîäíû äîîä õºíäºë äýýð àâèðàí ãàðëàà. ªºð õýäýí äàðãà íàð íèëýýä äýýøýý àâèð÷ýý. ªãëºº 8 öàãò ìàíàí, äîëãèîí äýýã¿¿ð àëãóóð õºâæ áººí áººíººðºº äýýø äýãäýæ ýõýëëýý. Ãýòýë, ãýâ ãýíýòõýí º÷èãäðèéí íýãýí àäèë: - ªíººõ ÷èíü, ñàëõèíû äýýä òàëä, õèòãèéí òýðòýý áàéíà õýìýýí Íåä Ëåíäèéí äóóí ãàðëàà. Á¿ãä õèòãèéí ç¿ã óõàñ õèéëýý. Íýýðýý ÷ ìàíàé õºëãººñ ìèëü õîë çàéòàé, ãîíçãîé õàð þì óñíààñ, ìåòð õýðòýé öóõóéæ õàðàãäëàà. Áîäâîë ò¿¿íèé ìàø ò¿ðãýí ñàâëàí ãóÿäàæ áóé ñ¿¿ëíèé öààíààñ áîëîëòîé äàëàéí óñ äîëãèëîí áîðãèëæ áàéâ. Õ¿í òºðºëõòºíèé ë ìýäýõ íýã ÷ àìüòàí ñ¿¿ëýýðýý èéìýðõ¿¿ õ¿÷òýé öîõèëæ áàéãààã¿é áèëýý. Òýð ãÿëáàì õóðö öàãààí õººñºí çàì òàòóóëæ áàéëàà. Õºëºã, ãàéõàë ðóó ÷èãëýí î÷èâ. Áè, àìüñãààãàà äàðàí, ò¿¿íýýñ í¿ä ñàëãàëã¿é øèðòýæ áàéâ. Ìèíèé õàðñíààð áîë “Õàíàí” áà “Ãåëüâåö” õî¸ð îíãîö, ò¿¿íèé õýìæýýã íèëýýä õýòð¿¿ëñýí àæýý. Òýãâýë áè ò¿¿íèé óðòûã õî¸ð çóóí òàâèí ôóò õýìýýí òîäîðõîéëîâ. Ò¿¿íèé á¿ä¿¿íèéã ãàðãàõàä õýö¿¿ áàéñàí áîëîâ÷ òýðõ¿¿ àìüòàí á¿õ ãóðâàí ÷èãëýëäýý ÿã ñàéõàí õàðüöàíãóé õýìæýýòýé ãýäýã ñýòãýãäýë íàäàä òºðñºí þì. Ìèíèé àæèãëàæ áàéõ òýð ¿åä, ò¿¿íèé õîíøîîðîîñ õî¸ð íàðèéõàí óñàí áàãàíà äº÷èí ìåòðèéí ºíäºðò îðãèëæ áàéñíààð áè ò¿¿íèé õýðõýí àìüñãàëäàã òóõàé òààâàðëàí ÷àäñàí áèëýý. Èíãýýä ìèíèé ä¿ãíýëòýýð áîë òýðõ¿¿ õà÷èí àìüòàí ñýýð íóðóóòíû õ¿ðýý, ñ¿¿ãýýð áîéæèã÷äûí àíãè, äàí õýâýëòíèé äîîä àíãè, õàëèì õýëáýðòíèé áàãò áàãòàõ ¸ñòîé áºãººä, õàðèí ÿçãóóð… ÿìàð ÿçãóóðò õàìààðàõûã íü áè ìýäýõã¿é áàéâ. Õàëèì õýëáýðòíèé áàãò õàëèì, ø¿äýò õàëèì, äàëàéí ãàõàé ãóðàâ áàãòäàã áèëýý. Ýíýõ¿¿ ñ¿¿ë÷èéí äàëàéí ãàõàéí ÿçãóóðò íàðâàë õàìààðàãäàíà. Ãýòýë ýäãýýð ÿçãóóð òóñ á¿ð äîòðîî òºðºëä, òºðºë íü ä¿ðñýä òóñ òóñ àíãèëàãääàã þì. Îäîîõîíäîî áè, ä¿ðñ, òºðºë, äîîä ÿçãóóð, ÿçãóóððûí òàëààð þì ÷ õýëæ ÷àäàõã¿é áîëîâ÷, êàïèòàí Ôàðàãóòûí àâõààëæ, äàäëàãà áà Íåä Ëåíäèéí ãàéõàìøèãò ÷àäëûí ¿ðýýð, òýäãýýð àñóóäàëä óäàõã¿é õàðèóëæ ÷àäíà ãýäýãòýý áè ýðãýëçýõã¿é áàéñàí áèëýý. Îíãîöíû áàãèéíõàí ÷ äàðãûíõàà òóøààëûã õ¿ëýýæ, áàéæ ÿäàí àãñàí á¿ëãýý. Àõìàä, ºíººõ àìüòíûã àíõààðàëòàé àæèãëàí áàéñíàà îíãîöíû èíæåíåðèéã äóóäàõ òóøààë ºõºä òýð ÷ äîðîî

õ¿ðýëöýí èðëýý. Óóð òàâüñàí óó? õýìýýí êàïèòàí àñóóâ. Òàâüñààí, íºõºð êàïèòàí ãýæ èíæåíåð õàðèóëàâ. Òýãâýë ñàéí. Çóóõàíä ãàë íýì! Ýíýõ¿¿ òóøààëûã ãóðàâ äàðààëñàí “óðà” óãòàí òàëàðõëàà. Òóëàëäàõ öàã áîëæýý. Õýäõýí ìèíóòûí äàðàà õºëºã îíãîöíû á¿õ áèå ¿ë ìýäýã ÷è÷èãíýí äîðãèõ, ò¿¿íèé ºíäºð õî¸ð ÿíäàíãààñ ºòãºí õàð óòàà áààãèëàà. “Àâðààì Ëèíêîëüí”-íû õ¿÷èðõýã ñýíñ õºëãèéã íºãºº àìüòíû ç¿ã àâ÷ îäîâ. Òýð ººðºº áèåä õàãàñ êàáåëüò õýð îéðòóóëæ àìàðëèíãóé áàéñíàà õºëºã îíãîöíîîñ õîëäñîíã¿é ò¿ð¿¿÷èéí çàéã õàäãàëàí àÿàðõàí õºâæ çàéëëàà. Ò¿¿íèéã á¿òýí äºðºâíèé ãóðâàí öàã ìºðäºí õººñºí áîëîâ÷ “Àâðààì Ëèíêîëüí” ãàíö ÷ ôóò îéðòîæ ÷àäñàíã¿é. Èéìýðõ¿¿ õóðäëààä ÷ òýð àìüòíûã ÿàâ÷ ã¿éöýõã¿é áîëîõ íü èëò áàéíà. Êàïèòàí Ôàðàãóò ºòãºí ñàõëàà óóðòàé èðìàí çîãñîíî. - Íåä Ëåíä! ãýæ òýð õàøãèðëàà. Êàíàäûí õàðüÿàòûã î÷èõîä: - Çà õàëèìûí ýðõýì àíãóó÷èí! Òàíä çàâü õýðýã áàéíà óó? ãýæ ò¿¿íä õýëýõýä: - ¯ã¿é ýý, õýðýãã¿é! Ýíý ãàéõëûã ÷èíü ººðºº ãàðò îðæ ºõººñ íààø áàðüøã¿é íü õýìýýí æàä øèäýã÷ ìààíü õàðèóëàâ. - Òýãâýë ÿàõ âý? - Àëü áîëîõîîð óóðûí õ¿÷èéã íýì÷èõýýä õýðýâ òà áîëãîîõñîí áîë æàäòàéãàà îíãîöíû óðä õóøóóí äýýð çîãñîæ àëü ë áîëîëöîîòîé öàãò øèäüå. - Òýã, Íåä ìèíü õýìýýí êàïèòàí õýëýýä õàðèëöàõ õîîëîéãîîð: - Óóð íýì! ãýæ òóøààë ºãëºº. Íåä Ëåíä áàéðàíä îäîâ. Çóóõàíä í¿¿ðñ äàõèí íýìýõýä, ñýíñ ìèíóòàíä äº÷èí ãóðàâ õ¿ð÷ ýðãýëýý. Óñàíä õàÿñàí õóðäíû õýìæ¿¿ð “Àâðààì Ëèíêîëüí” öàãò àðâàí íàéì àðàâíû òàâàí ìèëèéí õóðäòàé äàâõèæ áàéãààã çààæ áàéâ. Ãýòýë, íºãºº çîëèãèéí àìüòàí ìºí ë öàãò àðâàí íàéì àðâàíû òàâàí ìèëü õóðäàëëàà. Õºëºã îíãîö á¿òýí öàãèéí òóðø èéì õóðäòàé ÿâàâ÷ íýã ÷ ñàíòèìåòð îéðòîæ ÷àäñàíã¿é. Ýíý íü Àìåðèêèéí òýíãèñèéí àëáàíû õàìãèéí õóðäàí õºëºãíèé íýðýíä äààí ÷ ãóòàìøèã àæýý.

Îíãîöíû áàã á¿ãäýýðýý ãàëçóóðàõ äºõëºº. Óñàí öýðã¿¿ä ãàéõëûã õè÷íýýí õàðààâ÷ òýð æèãøèõ ìàÿãòàé äóó ýñ ãàð÷ áèëýý. Êàïèòàí Ôàðàãóò ñàõëàà èìðýõýý áîëüæ, õàðèí á¿ð çàæèëæ áàéëàà. Èíæåíåðèéã äàõèí äóóäóóëæ - Óóðàà õýìæýýíä íü òóëãàñàí óó? õýìýýí êàïèòàí àñóóõàä - Òóëãàñàí. - Õè÷íýýí àòìîñôåð õ¿ðòýë? - Çóðãàà àðàâíû òàâ. - Àðàâ õ¿ðýã! Ýíý áîë ¿íýíäýý ¸ñòîé Àìåðèê ìàÿãèéí òóøààë áàéëàà. Ìèññèñèï ìºðíèé ãàëò îíãîöíû êàïèòàí ººðèéíõºº ºðñºëäºã÷èéã õîë õàÿõûí òóë ¿¿íýýñ èë¿¿ þó ÷ õýëýõ àðãàã¿é áèëýý. - Êîíñåëü! ×è ìýäýæ áàéíà óó? Áèä ÷ åð íü äàðóéõàí îíãîöòîéãîî çàä ¿ñýð÷ àãààðò äýãäýõ äýã ýý? õýìýýí áè äýðãýäýý çîãñîæ áàéñàí ººðèéí ñàéí çàðöàä ºã¿¿ëýõýä òýð: - Ýçíèé ë òààëàë ìýäýæ õýìýýí º÷èâ. ¯íýíäýý ÷ êàïèòàíû ãàëçóóðñàí çîðèã ìèíèé ñýòãýëä íèéëñýí þì. Ãàë÷ íàð çóóõàíäàà äàõèí í¿¿ðñ õàëòàë íü ÷èõýõýä ñàëõèí ñýíñ¿¿ä çóóõàíä àãààð ýëäýí îðóóëæ óóðûí äàðàëò ºñëºº. “Àâðààì Ëèíêîëüí” óðàãøàà óõàñõèéâ. Ò¿¿íèé øóðãóóä óãààðàà ñàëãàëæ óòàà íü ÿíäàíãààðàà õàõàæ öàöàí, áàãòàæ ÿäàí áàãøèð÷ ýõýëëýý. Õóðäíû õýìæ¿¿ðèéã óñàíä äàõèí áóóëãàõàä êàïèòàí: - Õýä âý? õýìýýí àñóóâ. - Àðâàí åñ àðàâíû ãóðâàí ìèëü. - Äàðàëòàà äàõèàä íýì! ãýæ òóøààæýý. Èíæåíåð¿¿ä òóøààëûã äàãàâ. Ìàíîìåòðèéí ç¿¿ àðâàí àòìîñôåð çààëàà. Ãýâ÷ ãàéõàë ÷ áàñ ë “óóðàà òàâüñàí” áîëîëòîé, òýð ìºðòºº íýã ë ÿäàðñàí ÿíçã¿é ìºí ë öàãò àðâàí åñ àðàâíû ãóðâàí ìèëü õóðäëàâ. ¨õ äîî… ÿìàð õººöºëäººí áàéñàí ãýæ ñàíàíà! ¯ã¿é ýý, áè ººðèéí õºäºëñºí ñýòãýëèéí óëìààñ õ¿íèé òóõàé áè÷èæ ÷àäàõã¿é íü. Áè á¿ð áàéæ ÿäñàíäàà ñàëãàëæ ë áàéëàà. Íåä Ëåíä ãàðòàà æàä áàðüñààð îíãîöíû õóøóóí äýýð çîãñîæ áàéâ.

Íºãºº àìüòàí àøã¿é, õýä õýä äàõèí ººðòºº îéðòîõ áîëîëöîî ºãëºº. - Ã¿éöýæ áàéíà! Ã¿éöýæ áàéíà õýìýýí êàíàä ãàçðûí õ¿í ìààíü õàøãà÷èæ áàéëàà. Òýð æàäàà øèäýõýýð äàëàéõûí ñàöóó, ºíºº àìüòàí áàãàäàõäàà ë öàãèéí ãó÷èí ìèëü õóðäòàéãààð çàéëæ îäëîî. Ãýòýë áèä õýð ÷èíýýãýýðýý ýð÷èëæ áàéñàí ìààíü áàñ áàãàäàæ, õàðèí òýð äîîãëîõ ìýò áèäíèéã òîéðîí äàâõèâ. Îíãîöíû áàã ¿¿íèé õàðèóä çºâõºí ë ãàëçóóðàõ àäèë áàðõèðàõààñ ººð þó ÷ õèéæ ÷àäàõã¿é àæýý. ¯ä äóíä õýðä, áèä íàðâàëààñ ìºí ë ºãëºº 8 öàãò áàéäàã øèãýý çàéòàé áàéâ. Ãýòýë êàïèòàí Ôàðàãóò, ººð õýðýãñýë àæèëëàãààíä îðóóëàõààð øèéäâýðëýâ. - Àà, òèéì ¿¿! õýìýýí òýð óóðñàæ, ýíý àìüòàí “Àâðààì Ëèíêîëüí”-îîñ ÷ õóðäàí ë þì áàéæ. Çà ÿàõàâ, òýãâýë áóóí ñóìíààñ õóðäàí ýñýõèé íü ¿çüå äýý. Õººå, Áîöìàí! Áóó÷èéã óðä áóó ðóó ÿâóóë! ãýëýý. Èõ áóóã ýãøèí çóóð öýíýãëýí îíèëæýý. Íèð áóóõ ÷èìýý ãàð÷, ñóì õàãàñ ìèëü çàéòàé áàéñàí íàðâàë äýýã¿¿ð õýäýí ôóò õýðòýé äàâæ òóñëàà. - ªºð áóó÷èéã, ãàâøãàéõàí øèãýýñ íü! Ýíý íîâøèéã îíîñîí õ¿íä òàâàí çóóí äîëëàð øàãíàíà ãýæ êàïèòàí õàøãèðëàà. Áóóðàë ñàõàëòàé ºâãºí áóó÷, îäîî ÷ ãýñýí áè ò¿¿íèé àìãàëàí õàðö, õ¿éòýí öàðàéã òîä ñàíàæ áàéíà, áóó ðóó îéðòîæ î÷èæ ìàø õÿíàìãàé îíèëëîî. Áóóí äóó ãàðàõûã çàâäàëã¿é, îíãîöíûõíû “óðà” õýìýýí õàøãèðàõ ñ¿ðò ÷èìýý öóóðèàòàâ. Ñóì ÿã áàðüñàíäàà òóñ÷ýý. Ãýòýë, õàðèí ñóì ìààíü íàðâàëûí àðüñíààñ õàëüò ¿ñðýí òýýð òèéøýý äàëàéí óñíàà øèäýãäñýí áèëýý. - Ý, ÷ºòãºð ãýæ! õýìýýí õèëýãíýæ áà÷èìäñàí ºâãºí áóó÷ ºã¿¿ëýýä – Àðàé ýíý õîã ÷èíü çóðãààí ÿìõûí ãàí õóÿãã¿é áàéëòàé äàà? Ãýëýý. - Õàð ãàé – õýìýýí êàïèòàí Ôàðàãóò áàðõèðàâ. Õººöºëäººí ¿ðãýëæëýâ. Êàïèòàí íàäàä îéðòîæ èðýýä: - Íàðâàëààñ áè, îíãîöíûõîî òîãîîã äýëáý ¿ñðýõýýñ íààø ñàëàõã¿é ãýõýä íü áè - Ç¿éòýé! Òýãýõ ë õýðýãòýé! Ãýëýý. Ýöýæ öóöàøã¿é óóðûí ìàøèíòàé óðàëäñààð ýðò îðîé õýäèéä áîëîâ÷ òýð àìüòíûã ÿäàðíà ãýæ áîäîæ áîëîõ áàéâ. Ãýòýë öàã ìº÷ ºíãºðºõ òóòàì ºíºº àìüòàíä öóöàõ øèíæ åð ¿ã¿é àæýý. “Àâðààì Ëèíêîëüí” íýðèéã áîäîæ òýìäýãëýõýä, òýð ìàø øóðãóó ìºðäºæ áèëýý. Ìèíèé áîäîæ ãàðãàñíààð ë áîë ýíýõ¿¿ àðâàí íýãä¿ãýýð ñàðûí çóðãààíû í¿ãýëò ºäºð ìàíàé õºëºã òàâàí çóóí ìèëèýñ áàãàã¿é ãàçàð äàâõèñàí þì. Òýãòýë ÷ äàõèí øºíº áîëæ äîãøèí äàëàéã áèò¿¿ õàðàíõóé íºìºðëºº.

Ýíý ¿åä áè, áèäíèé æóóë÷ëàë èíãýýä ë äóóñâàð áîëæ, áèä ãàéõàìøèãò àìüòàíã äàõèàä õýçýý ÷ îëæ ¿çýõã¿é íü ýý ãýæ áîäîæ áèëýý. Ãýâ÷, áè ýíä¿¿ð÷ýý. Îðîéí àðâàí öàãò òàâèí ìèíóòàä õºëºãíºº ãóðâàí ìèëèéí õýðòýé öàõèëãààí öàöðàë äàõèí áèé áîëëîî. Íàðâàë, õºäëºõã¿é áàéãàà áîëîëòîé. Òýð îäîî, ºäºð ÿäàðñàíäàà áîëæ äîëãèîí äýýð õàëèáàëçàí óíòàæ áàéëàà. Èéìä, ¿¿íèé íü ë àøèãëàõ õýðýãòýé áîëñîí òóë êàïèòàí ìààíü ÷ àç çàÿàãàà ñîðèîä ¿çýõýýð øèéäýâ. Òýð çîõèõ òóøààë ºã÷ “Àâðààì Ëèíêîëüí” íºãººõ àìüòíûã àëü áîëîõîîð ñýðýýõã¿éã õè÷ýýíã¿éëýí àÿàðõàí óðàãøèëëàà. Äàëàéä, åð íü íàì óíò÷èõñàí õàëèìòàé îëîí óäàà òîõèîëäîæ áîëîõ áºãººä Íåä Ëåíä ÷ òýäíèéã íîéðîí äóíä íü íýã áóñ óäàà øîðëîæ àëñàí àæýý. Êàíàä íóòãèéí õ¿í óðä õîíøîîð äýýð ìºí ë áàéðàà ýçëýí çîãñîâ. Õºëºã óóë àìüòàíä õî¸ð êàáåëüò õýð ãàçàð ñýìõýí îéðòîæ, äàðàà íü ìàøèíàà óíòðààãààä, öààøàà ýð÷èíäýý õºâëºº. Îíãîöíû òàâöàí äýýðõ õ¿ì¿¿ñ á¿ãä àìüñãààãàà äàðàõàä, îð÷èíä ÷èâ ÷èìýýã¿é àæýý. Áèä, òýðõ¿¿ òóÿàð÷ áóé ãîíçãîðîîñ äºíãºæ çóóí àëõàì õýð çàéòàé áàéãàà òýð ìèíóòàä áè, Íåä Ëåíä ººðèéí õ¿÷èðõýã ãàðò àéìøèãò çýâñãýý äàëàéñàí áàéõûã õàðàâ. Õºëºã, ¿ë õºäëºã÷ àìüòàíä á¿ð ÷ îéðòîí î÷èõîä áèäíèé õîîðîíä õîðüõîí àëõàì çàé ¿ëäæýý. Èíãýòýë ÷ Íåä Ëåíäèéí ãàð àãààðò íýã á¿òýí ýðãýëäýõýä ä¿¿ã¿¿ðäýãäñýí æàä ÷ íèñýæ îäëîî. Òýðíèé äàðàà áè, òºìºð õàíãèíàõ ìýò äóó ñîíñîæ áèëýý. Ýíý ¿åä öàõèëãààí öàöðàë ÷ òàã óíòàð÷, õî¸ð àâàðãà óñàí îðãèë õºëãèéí òàâöàí äýýð áóóæ õ¿ì¿¿ñèéã öîõèëîí óíàãàæ, çàìäàà òîõèîëäñîí á¿õíèéã àð÷ëàà. Òýãòýë ÷ àéìøèãò ÷èìýý “íÿð” õèéõ ìýò áîëæ áè óðüäàõ õàøëàãààñàà áàðüæ àâ÷ àìæñàíã¿é, äàëàé óðóó ãîäðîéòîí óíàñàí áèëýý.

¯Ë ÒÀÍÈÃÄÀÕ Ä¯ÐÑÈÉÍ ÕÀËÈÌ Áè õýäèéãýýð ñàíàìñàðã¿é ãýíýò óíàñàí áîëîâ÷ ººðò òîõèîëäñîí á¿õíèéã ñàéí ìýäýæ áàéâ. Ýõëýýä áè óñàíä æèâñýí, ãýâ÷ áè ñàéí ñàìàðäàã òóë ¿¿íäýý áàðäàæ, ýõëýýä øèíãýæ îðñîíäîî ñàíäàðñàíã¿é. Óñàí äýýð õºâæ ãàðìàãö áè þóíû ºìíº ë îíãîöîî ýðãýæ õàðëàà. Ìèíèé îíõîëäîõûã òýä õàðñàí áîë óó! Êàïèòàí Ôàðàãóò ìèíèé àìèéã âðàõ ãýæ çàâü áóóëãàñàí áîë óó! Áè åð íü àâðàãäàíà ãýäýãò èòãýõ ãàçàð áàéíà óó? Õýäèé íàä õàðàíõóé áàéñàí áîëîâ÷, áè òýýð ç¿¿í ç¿ãò ÿìàð íýãýí áººí õàð òîì þì á¿ðòýëçýõèéã òàíèõ òýìäýã, ãàëààð íü áàðèìòàëæ, õîëîæ áàéõûã îëæ õàðëàà. Ýíý íü ìàíàé îíãîö ìºí àæýý. Áè ÷ ººðèéãºº íãºðëºº ë ãýæ áîäîâ. - Íààøàà, íààøàà! Õýìýýí áè îíãîöîî ã¿éöýõèéã îðîëäîí õàøãèð÷ áàéëàà. Øàë íîðñîí õóâöàñ áèå áàðüæ íààëäààä, ñàìðàõàä ñàäàà áîëîõ àæýý. Áè àèüñãààä÷èõëàà. Òýãýýä ë æèâæ ýõýëëýý… -Òóñëààðàé!.. Ýíý ìèíèé ýöñèéí öºõºðñºí äóó áàéñàí þì. Áè æèâæ áàéãààãàà ìýäðýõ òóòàì àìü òàâèí ñàðâàëçàæ áèëýý. Ãýòýë, ìèíèé àð øèëíýýñ áóëàé ã¿æèðìýã ãàð ø¿ðýí àâ÷, íýãýí äóãòðàëòààð óñàí äýýð òàòàæ ãàðãàëàà. Òýãòýë ÷ ÿã ìèíèé ÷èõýíä : -Õýðâýý ýçýí ìèíèé ìºðºí äýýð òóëàõûã òààëàí ñî¸ðõîõñîí áîë ñàìðàõàä òàíü õÿëáàð áîëîõñîí! Ãýõèéã ñîíñëîî. Òýãýýä áè ººðèéí ¿íýí÷ Êîíñåëèéí ãàðààñ òàòàí àâñàí þì. -Ýíý ÷èíü ÷è þó ? ×è ãýæ ¿¿? õýìýýí áè àñóóõàä : -Òèéìýý, áè áàéíà. ýçíèé òóñûí òóë õýçýýä áýëýí ãýæ Êîíñåëü õàðèóëëàà. -Òýãâýë äîðãèîíä íü ÷àìàéã ÿã ë íàä øèã àâààä øèä÷èõæýý? -¯ã¿é ýý. Ãýëýý ÷ ãýñýí áè, ýçíèé äýðãýä çîãñîæ áàéãààä ýçíèé îé÷èõîîð òàíûã äàãàëäàõ íü, òàíûã äàãàëäàõ íü ìèíèé ¿¿ðýã ãýæ áîäñîí þì. Ýíý ÿâäàë òýðõ¿¿ áýðõ õºâã¿¿íä åðäèéí ë íýã àëáàí ¿¿ðýã ìýò ñàíàãäæýý. -Õºëºã ÿàñàí áý? õýìýýí áè àñóóâ.

-Õºëºã ¿¿? ãýæ Êîíñåëü äàâòàí àñóóõ çóóðàà àðààðàà ýðãýëäýí, ìèíèé áîäîõîä ýçýí ìèíü, ò¿¿íèé òóñëàìæèíä ãîðüäñîíû ÷ õýðýãã¿é áèç äýý ãýæ õàðèóëëàà. -ßàãààä? -Ìèíèé óñàíä ¿ñðýõ ¿åä ýýëæèéí óñàí öýðýã “Ñýíñ, çàëóóð õî¸ð ýâäýð÷ýý” ãýæ ÷àðëàæ áàéñàí. -Ýâäýð÷ýý? -Òèéìýý. Ãàéõàë õàäàð÷èõñàí. Áîäâîë, “Àâðààì Ëèíêîëüí” ýíý íýã ë ãýìòëýýñ ººð þìã¿é õî¸ð ÿñ ãàõàöñàí áàéõ. Ãýñýí ÷ áèäíèé çàÿà äóòàõàä òýð çàëóó æîëîîã¿é ¿ëäæýý. -Òýãâýë áèä ºíãºð÷ýý? -Ìàãàäã¿é õýìýýí Êîíñåëü òàéâóóõàí õýëýýä, ãýâ÷áèäíèé ýðõýíä äàõèàä õýäýí öàãèéí çàé áàéíà, òýãâýë õýäýí öàãèéí äîòîð íèëýýä þì õèéäýã ø¿¿ äýý ãýëýý. Êîíñåëèéí ýíýõ¿¿ ìîõîøã¿é àìãàëàí àâèð íàäàä çîðèã îðóóëëàà. Áè íèëýýä øóóðõàé ñýëæ ýõýëëýý. Ãýâ÷ õóâöàñ ìààíü ìºí ë áèå áàðüæ óñàí äýýð õºâºõºä õ¿íä áàéëàà. Êîíñåëü ¿¿íèéã ìýäñýí áîëîëòîé. -Ýçíèé õóâöñûã îãò÷èí õàÿõûã çºâøººðºõñºí áîë óó? ãýëýý. Èéíõ¿¿ òýð, ìèéíèé õóâöñûã äýðýýñ íü äîîø íü õ¿ðòýë õóòãààð õ¿¿ òàòàæ õàÿõàä áè ò¿¿íèéã óñàí äýýð òîãòîîí áàðüæ áàéëàà. Ìºí áè Êîíñåëüä èéìýðõ¿¿ òóñëàìæ ¿ç¿¿ëýâ. ¯¿íèé äàðàà õî¸óëàà çýðýãöýí ñàìàð÷ ãàðëàà. Ãýâ÷ áèäíèé áàéäàë ¿¿íèé óëìààñ ñàéæèð÷ ãàâüñàí þì þó ÷ áàéõàã¿é. Áèäíèéã õýí ÷ ¿ã¿éëýýã¿é áàéæ áîëíî. Çà ìýäëýý ÷ ãýýä ñýíñ, çàëóóðã¿é áîëñîíõºëºã îíãîö ñàëõèíû ýñðýã áèäíèé õîéíîîñ òýðòýý, òýðã¿é ÿâæ ÷àäàõã¿é áàéâ. Òèéì ó÷ðààñ áèä ºâõºí êàïèòàí Ôàðàãóòûí èëãýýõ çàâèíä ë ãîðüäîõîîñ ººð çàìã¿é àæýý. Ýíý ä¿ãíýëòèéí ýöýñò áèä óñàí äýýð àëü áîëîõîîð ë óäààí òîãòîõûã ìýðèéëýý. ¯¿íèé òóëä áèä õî¸óëàà çýðýã öóöàõã¿éí òóë, íýã íü ãàðàöýýæèíäýý çºð¿¿ëýí àðààðàà õýâòýæ ÿâàõàä íºãºº íü ò¿¿íèéãýý ò¿ëõýí óðàãøèëæ áàéëàà. Àðâàí ìèíóò òóòàìä áèä áèå áèåèéã õàëàõ ¸ñòîé áàéâ. Èéìýðõ¿¿ãýýð áèä ìàãàäã¿é íàð ãàðòàë ÷ óñàí äýýð óäààí òîãòîæ áîëîõ àæýý. Àâðàãäàõûí ÿìàð ÷ áîëõè àðãà õîìñ íàéäâàð áàãà áàéâ äàà. Ãýâ÷ õ¿í ãýäýã ÿìàð ÷ íàéäâàã¿é öàãò ë íàéäàõ çàíòàé þì ãàçàð.

Õºëºã îíãîö íàðâàëòàé øºíèéí àðâàí íýãýí öàãò ìºðãºëäñºí þì. Èéìýýñ áèä ºäºð áîëòîë óñàí äýýã¿¿¿ð á¿òýí íàéìàí öàã òýñâýðëýõ ¸ñòîé áèëýý. Ýíý ÷ á¿ðýí áîëîëöîîòîé ë õýðýã. Äàëàé äîëãèîã¿é àìãàëàí àæýý. Ìº÷ òóòàì ë áè í¿äã¿é õàðàíõóéí äóíä ÿìàð íýãýí þì îëæ õàðàõûã õè÷ýýõ àâ÷ ýðãýí òîéðîí õîâ õîîñîí áàéõ áºãººä çºâõºí ë áèäíèé õºäºëãºñºí äîëãèî ãÿëàëçàí ìýëòýëçýæ áàéâ. Ãýâ÷, áè øºíèéí íýã öàãèéí õýðä ¿õòëýý ÿäàðñíàà ìýäëýý. Ìèíèé ãàð õºëèéí øºðìºñ ñ¿ðõèé òàòàæ áàéâ. Áèäíèé àâðàãäàõ ýñýõ ãàíöõàí Êîíñåëèéí òîëãîéä íîîãäæýý. Óäñàí÷ã¿é õººðõèé õºâã¿¿íàìüñãààäàæ áàéõûã áè ìýäýæ, òýð èéíõ¿¿ óäààí òýñýõã¿é ãýäãèéã áè îéëãîëîî. -Íàìàéã îðõè! Îðõè íàìàéã ãýæ áè ò¿¿íä õýëëýý. -Ýçíèéãýý þó? Õýðõýâ÷ ¿ã¿é! õýìýýí ìèíèé ìóó ¿íýí÷ çàðöºã¿¿ëýýä áè òàíààñ ò¿ð¿¿ëæ ººðºº æèâæ ¿õýõèéã äýýðä ¿çíý ãýëýý. Ýíý ¿åä ñàëõèíä ç¿¿í ç¿ã òóóãäàæ áóé áººí ¿¿ëíèé öîîðõîéãîîð ñàð öóõóéâ. Äàëàéí ãàäàðãóó ò¿¿íèé òóÿàíä ìÿðàëçàí õàðàãäàâ. Ýíýõ¿¿ èâýýëò öàöðàë íàäàä õ¿÷ ºã÷ áèëýý. Áè òîëãîéãîî ºðãºí äàëàéí ò¿âøíèéã àæèãëàâ. Õºëºã îíãîöîî îëæ õàðàõàä òýð áèäíýýñ òàâàí ìèëèéí çàéòàé õàðàãäàâ. Èéì çàéíä îíãîö ìààíü áÿöõàí öýã ìýò äºíãºæ á¿ðòèéí áàéâ. Íýã ÷ çàâü õàðàãäñàíã¿é. Áè õýäèé òóñëàõûã ýðæ, õàøãèðàõûã áîäñîí àâ÷ ìèíèé õàâäàæ õººñºí óðóóë áÿöõàí ÷ äóó ãàðãàõ áîëîëöîîã¿é àæýý. -Òóñëàà÷ ýý! Òóñëàà÷! õýìýýí Êîíñåëü îðèëîâ. Ñåêóíä õýð áèä çîãñîñõèéæ ÷èìýý ÷àãíàëàà... ýíý ÷èíü þó áèëýý? Ýñõ¿ë òîëãîéä öóñ õàðâàñíààñ ÷èõ øóóãèæ äóóëäàâ óó, ýñõ¿ë ¿íýõýýð áèäýíä õàðèó õàøãèðàâ óó? -Äóóëàâ óó? ÷è õýìýýí áè Êîíñåëèàñ øèâíýí àñóóõàä : -Äóóëëàà ãýëýý. Êîíñåëü äàõèí öºõºðñºí äóóãààð õàøãèðàâ. Îäîî÷ ýðãýëçýõ þì àëãà äàà! ßàõ àðãàã¿é ÿìàð íýãýí õ¿í Êîíñåëüä õàðèó õàøãèðëàà. Ýíý áèäíèé íýãýí àäèë ýõ àäàãã¿é èõ äàëàéí äóíä òººðºëäºí õºëºã îíãîöäîðãèõ ¿åä ¿ñýð÷ óíàñàí íýãýíçàÿà ìóóòûí äóó áîëîâ óó? Ýñõ¿ë áèäíèéã õàðàíõóéí äóíäààñ õàðàõã¿é áàéãàà çàâèí äýýðýýñ õàøãèðàí äóóäàâ óó? Êîíñåëü, ìèíèé ìºðºí äýýð òóëæ àëü áàéõààðàà öîðîéí á¿ñëýõýý õ¿ðòýë óñíààñ øîìáîéí îð÷èíã àæèãëàõ ãýýä õàâòãàéãààðàà ïàë õèéí óíàëàà.

-Þó ¿çýâ? -Áè … áè õýìýýí òýð øèâíýæ áàéñíàà ãýâ÷, õýëýýä õýðýãã¿é áèç, õ¿÷ýý õýìíýå … ãýæ õýëëýý. Òýð þóãàà ¿çñýí þì áîë? Á¿¿ ìýä ýý, ÿàãààä ÷ þì ýíý ¿åä ìèíèé òîëãîéä ãàéõëûí òóõàé áîäîë ãýíýò îðæ èðëýý… Òýõýä Êîíñåëü íàìàéã óðàãø ò¿ëõñýýð ÿâëàà. Òýõäýý òýð, áàéñõèéãýýä ë òîëãîéãîî ºíäèéëãºæ õýí íýãýíòýé äóóãàðàëöàõ ìýò áàéâ. Ãýòýë õýíã íýãýí õ¿í ò¿¿íä äàðóéõàí, õàðèó õýëæ ÷ áàéõ øèã. Áè, þì äóóëàõòàé ¿ã¿éòýé áàéâ. Ìèíèé òýíõýý òàñàð÷ýý. Ìèíèé õýäýí õóðóó ñàðâàéæ, ãàðûí àëãà òóëãóóð áîëîõîîîñîî ºíãºð÷ýý. òàòàëäàí àíãàéñàí àìàíä ìèíü äàëàéí øîðâîã óñ îðæ, ÿñàíä òóëòàë õ¿éò îðãèæ áàéëàà. Áè, àìüäðàëäòàéãàà ñàëàõûí ¸ñ õèéõýýð ýöñèéí óäàà òîëãîéãîî ºðãºõºä ìèíü … Ýíý ñåêóíäýä áè ÿìàð íýã õàòóó þìàíä òóëàâ. Áè òýð þìíààñ çóóðàëäàæ àâëàà. Òýãòýë íàìàéã óñíààñ äýýø íü òàòàæ ãàðãàõ ÷ øèã, òýãòýë áè, öýýæ ä¿¿ðýí àìüñãàëàõ ÷ øèã, ãýâ÷ áè óõààí àëäæýý. Áîäâîë áè, íàìàéã øóóðõàéëàí èëáýñíèé à÷ààð áîëîòîé äàðóéõàí óõààí îðæ, í¿äýý õàãàñ íýýëýý. -Êîíñåëü õýìýýí áè øèâíýâ. -Ýçýí íàìàéã äóóäàâ óó? ãýæ ìèíèé øóäàðãà çàðö õàðèó äóóãàð÷ áèëýý. Ñàðíû ýöñèéí òóÿà äàëä îðæ áàéñàí ýíýõýí àãøèíä áè, ººðèéí ñàéí òàíèõ ººð íýã õ¿íèé öàðàéã îëæ õàðàâ. -Íåä Ëåíä ¿¿? ãýæ áè äóó àëäëàà. -ßã ìºí ýðõýì ïðîôåññîð ìèíü. Íåä Ëåíä áàñ ë ººðèéíõºº øàãíàë ìºíãºòýé õººöºëäñººð ÿâàõûã õàðàõã¿é áàéíà óó õýìýýí êàíàä õ¿í õàðèóëàâ. -Òàíûã áàñ äîðãèîíîîð äàëàéä øèä÷èõýý þó? -Òèéìýý, íî¸í ïðîôåññîð, çºâõºí íàìàéã øóóä ë õºâºã÷ àðàë äýýð øèä÷èõñýí áîëîõîîð òà íàðààñ àðàé ë èë¿¿ ¿éëñòýé ñàíæ. -Àðàë èé. -Òèéìýý, ýñõ¿ë á¿ð ÿã ¿íýíýýð íü õýëáýë òàíû ºíººõ àâàðãà íàðâàëûí

òàíü íóðóóí äýýð. -Òà, æààõàí òîäîðõîéëîí ÿðü, Íåä! -Òýãýýä ë áè ÷óõàì ÿàõààðàà ìèíèé æàä ò¿¿íèé àðüñûã öºì øîðëîæ ÷àäàëã¿é, õàëüòàð÷ îäñîíûã äºíãºæ òýõýä ë îéëãîëîî ë äîî ãýæ êàíàä õ¿í çàëãóóëàí ÿðèëàà. -ßàãààä Íåä ìèíü, ÿàãààä? -ßàãààä ãýâýë, íî¸í ïðîôåññîð ìèíü, ýíý àìüòàí ÷èíü ãàí õóÿãààð ºâ÷èëñºí àìüòàí ñàíæýý. Êàíàäûí õàðúÿàòûí õýëñýí ¿ã ìèíèé áîäîëä ãýíýòèéí øèíý ýðãýëò ºãëºº. Áèä äýýð íü àìü ãàðàñí, òýðõ¿¿ óñíààñ äºíãºæ öóõóéæ áàéãàà àìüòàí áóþó þìíû íóðóóí äýýð áè áóøóóõàí áîñ÷ çîãñîâ. Áè õºëººðºº äýâñýëæ ¿çýõýä ýíý íýãýí íóðóó õ¿íä ÷ äààãäàøã¿é õàòóó áºãººä ýíãèéí òîì áèåòýé ñ¿¿ãýýð áîéæèã÷ àìüòíû íóðóóòàé àäèë áýëöãýíýñýí çººëºí áèø áàéâ. Áè ýõëýýä ººðñäèéãºº ýðò áàëðûí ñºíºñºí àìüòíû ãàâàëòàé àäèë ÿìàð íýãýí ÿñàí ãàâàëäýýð ãàð÷ýý õýìýýí áîäîõûã äºõëºº. Òýãâýë, áè ãàéõëûã ÿñò ìýëõèé áà àëëèãàòîðûí íýãýí àäèë ìºëõºã÷äèéí àíãèä àíãèëàõ ¸ñòîé áàéâ. ¯ã¿é ýý, òýõã¿é. ìèíèé çîãñîæ áàéñàí ã¿äãýð õàð íóðóó õàéðñëàã áóñ ºíãºëºãäñºí ãºëãºð àæýý. Ò¿¿í÷ëýí äýëñýõýä òºìºð ìýò õàíãèíàõ ÷èìýýãàðàõ áºãººä çóçààí ãàíãààð õóÿãëàñàí øèã ñàíàãäàæ áàéâ. Òýãâýë ºíºº àìüòàí ãàéõàë, åð áóñûí àìüä ãàéõàìøèãò ýðäýì øèíæèëãýýíèé á¿õ åðòºíöèéã äîíñîëãîæ áºìáºðöãèéí õî¸ð õàãàñûí äàëàé÷äûí ñàíàà ñýòãýëèéã ¿éìð¿¿ëýí àãñàí ºíºº íóóö ìààíü, õàðèí îäîî àðãàã¿é ë àëãààðàà ¿çýæ, àðâààðàà áàðüæ áàéãàà þì áîëîõîîð õ¿íèé ãàðààð á¿òýýãäñýí á¿ð ÷ ãàéõàìøèãòàé èä øèäòýé ç¿éë áîëñîíä ýðãýëçýõ ÿâäàë áàéõã¿é áîëëîî. Õýðýâ áè, õàìãèéí ìàðçàí èíýýäýìòýé àìüòàí øèíýýð íýýæ îëñîíñîí áîë òýãæ èõ ãàéõàæ ñàíäðàõã¿éñýí. Áàéãàëü ãàéõàìøèãèéã áóé áîëãîäîã, ãàéõàõ þì åð àëãà. Ãýòýë õ¿íèé ãàðààð á¿òýýãäñýí òèéì ýòãýýä, àãóó ãàéõàìøãèéã îëæ ¿çñýí õ¿í ë õàðèí óõààí àëäàæ áîëîõ áàéëàà. Ãýëýý ÷ ãýñýí ýðãýëçýõèéí àðãà àëãà áîëæýý. Áèä, ìèíèé ë òºñººëæ áàéãààãààð áîë àñàð òîì ãàí çàãàñ ìýò õýëáýðòýé óñàí äîîãóóð ÿâäàã ºâºðìºö õºëºã îíãîöíû íóðóóí äýýð áàéâ. Ýíý òàëààð Íåä Ëåíä àëü õýäèéíýý ñýäýâëýñýí áèëýý. Èéìýýñ Êîíñåëü áèä õî¸ð çºâõºí ë ò¿¿íèé ñýòãýìæèéã õ¿ëýýí àâàõ ë ¿ëäëýý. -Õýðýâ ë ýíý ÿìàð íýãýí õºëºã îíãîö ë þì áîë õºäºëã¿¿ð, îëîí òºðëèéí îíüñîí ìåõàíèçì, òýäãýýðèéã æîëîîääîã õ¿ì¿¿ñ çààâàë áàéõ ¸ñòîé áèç? ãýëýý.

-Òýãýëã¿é äýý, áè ýíýõ¿¿ õºâºã÷ àðàë äýýð àâèðàí ãàðñíààñ õîéø á¿òýí ãóðâàí öàã áîëîõä àìüä àìüòàí áàéõûí øèíæ åð àëãà ãýæ êàíàä õ¿í õàðèóëàâ. -Îíãîö áàéðíààñàà åð õºäºëñºíã¿é þ¿? -¯ã¿é, ïðîôåññîð ìèíü. Ýíý çºâõºí ë äîëãèîí äýýð äàëáèëçàí áàéñíààñ áèø óðàãøèëñàíã¿é. -Òýãâýë áèä ¿¿íèé ÷èíü èõ õóðäàí ãýäãèéã ñàéí ìýäíý ø¿¿ äýý. Òèéì ó÷ðààñ ¿¿íèéã òýãæõóðäàí ã¿éëãýõýä ìàøèíû íü æîëîîäîõ õ¿í õýðýãòýé òóë áèä àâðàãäæýý ãýæ áè áîäîæ áàéíà. -Íí!.. õýìýýí Íåä Ëåíä èòãýìæã¿éõýí ø¿¿ õàìðààðàà õ¿íãýíýâ. ßã ýíý ¿åä ìèíèé íîòëîõ ãýñýí þì øèã ýòãýýä õºëºãíèé õèòãýíèé öààíà ÿìàð íýãýí ïîð ïîð õèéõ àâèà ãàð÷, îíãîö áàéðíààñàà õºäºëëºº. Áîäâîë òýð äàëáààò ñýë¿¿ð ñýíñýýð õºäºëäºã áîëîòîé. Áèä ºìíº áàéãàà áàãàõàí áóëöãàð þìíààñ ñàíä ìýíä çóóð÷ àâàâ. Àç áîëîõîä õºëºã àÿàðõàí õºâæ áàéëàà. Îäîîõîíäîî ¿¿íèéã óñàí äýýð õºâæ áàéñàí öàãò íàäàä ìýòãýëöýõ þì àëãà. Õàðèí ýíý ìóó äîîøîî øóìáàæ îðîõûã áîëãîîí ñî¸ðõîõ áîë áè ººðèéíõºº ýíý ìóó àäñàãàíä õî¸ð çîîñíû ÷ ¿íý ºõã¿é ø¿¿ äýý ãýæ Íåä Ëåíä áóâòíàæ áàéâ. Êàíàäûí õàúÿàò òýðòýý òýðã¿é ººðèéíõºº ýíý ìóó àðüñûã ò¿¿íýýñ ÷ áàãà ¿íýëæ áîëîõ àæýý. Áèä ýíýõ¿¿ õºâºã÷ àïïàðàò äîòîð ÿìàð ÷ óëñ áàéñàí äàðóéõàí óóëçà ó÷ðàõ õýðýãòýé áàéëàà. Áè óóë îíãîöíû ãàäàðãóó äýýð äîòîãø îðîõ ÿìàð íýãýí òàã, í¿õ ñ¿ ýðëýý. Ãýâ÷ ãàí õóÿãèéí ç¿éäëèéí èðìýã äàãóóëàí îéð îéðõîí çýðýãëýæ õàäñàí òàâ õàäààñíóóä á¿ãä àäèëõàí àæýý. Ñàð ÷ øèíãýëýý. Áèä ÷ ïàä õàðàíõóéä ¿ëäëýý. Ýíýõ¿¿ óñàí äîîãóóð ÿâàã÷ õºëºã îíãîöîí äîòîð íýâòðýõèéí òóëä ¿¿ð öàéõûã õ¿ëýýõ õýðýãòýé áîëæýý. Èíãýýä ë áèäíèé àìü íàñ òýð ÷èãýýðýý õºëãèéã æîëîîäîí áóé äàëä çàëóóð÷èéí îëîí ààøíèé ýðõýíä îðñîí áèëýý. Õýðâýý ë òýä óñíàà øóìáàõûã çàâäàõ àâààñ áèä ºíãºð÷ýý. Õýðýâ ë èéì ÿâäàë ýñ òîõèîëäâîë áèä óñàí äîîãóóð ÿâàã÷ îíãîöíû áàãòàé õàðüöàæ áîëíî ãýäýãò áè ýðãýëçýõã¿é áàéâ. ¯íýíäýý ÷ îíãîö äîòîðõè õ¿ì¿¿ñ ººðñíºº ë òýíäýý õ¿÷èëòºðºã÷ õéè ãàðãàí àâ÷ àìüñãàëäàãã¿é ë þì áîë, òýä õ¿÷èëòºðºã÷èéíõºº íººöèéã àðèâòãàõààð äàëàéí óñàí äýýð áàéí áàéí õºâæ ãàðäàã ë áàéõ ¸ñòîé áèëýý. ¯¿íýýñ àâ÷ ¿çýõýä îíãîö äîòîð àãààð îðîõ ÿìàð íýãýí í¿õ ñ¿â áàéõ ¸ñòîé. Õºëºã îíãîö áàðóóí ç¿ãò öàãò àðâàí õî¸ð ìèëèéí õèð òààðóó õóðäòàé äàâõèëàà. Ñýíñíèé äàëáàà æèãä ýðãýëòýýð óñ ñàìàð÷ ¿å ¿å àãààðò óñ öàöëàí ñîëîíãîðñîí òóÿà ¿¿ñãýíý. ªãëººíèé 4 öàãèéí ¿åä óëàì õóðäàëæ äîâòëîõîä áèä õºëãèéí òàâöàí äýýð òîãòîõûí àðãàã¿é áîëëîî. Àç áîëîõîä Íåä ìààíü ºâ÷ õóÿãàíä áýõëýãäñýí íýãýí òîì öàãèðàã òýìòðýí îëñîí òóë áèä á¿ãäýýðýý ò¿¿íýýñ çóóðàëäñàí áèëýý. Àøã¿é ºíººõ ýöýñ õÿçãààðã¿é øºíº ìààíü ºíãºðºõ øèã áîëîòîé. Áè òýð øºíº ¿çýæ

ºíãºðººñºí ¿éëèéã á¿ãäèé íü ñàíàõã¿é áîëîâ÷ çàðèìäàà ñàëõè íàìæèæ, äàëàéí äîëãèî íìõîðõ õýðä ìèíèé ñîíîðò ÿìàð íýãýí õºãæèì àÿ äóóíû ìº÷ëºã õýñýã ñîíñäîõ øèã ñàíàãääàã áàéñàí òýð íýãýí ÿâäàë ìèíèé îéíä ¿ëäñýí þì. Óñàí äîîãóóð ÿâàã÷ ýíý õºëºã ÿìàð íóóö õàäãàëíà âý? ßìàð àéìøèãòàé àìüòàä ¿¿í äîòîð áàéäàã áîë? ßìàð ìóéõàð õ¿÷òýé õºäºëã¿¿ð ò¿¿íä òèéì àéìøèãò õóðä ºãíº âý? Ãýãýý îðëîî. ªãëººíèé ìàíàí áèäíèéã õó÷ñàí áîëîâ÷ óäñàí÷ã¿é çàìõàðëàà. Áè ò¿¿íèé óñàí äýýð èë ãàðñàí ã¿äãýð õýñãèéã øèíæèí ñóäàëæ ýõýëòýë ºíººõ ìààíü äîîøîî ñóóæ ýõýëëýý. -Àé øóëìóóä àà, õ¿¿å! Àä ÷ºòãºð¿¿ä ýý! õýìýýí Íåä Ëåíä áóé áàéõààðàà äýâñëýí áàéæ áèäíèéã îðóóëààä îðõè!.. ãýæ õàøãèðëàà. Ãýâ÷ ò¿¿íèé äóó ñýíñíèé õ¿ð÷èãíýõ ÷èõ ä¿ëèéðýì äóóíä äàðàãäàõ àæýý.Çàÿà äàéðàõàä îíãîöäîîøîî ñóóõàà áîëèâ. Òýãòýë ãýíýòõýí òàéëäàæ áàéãàà öóóðãàíû ÷èìýý ñýâõèéí íýýãýýä õ¿íèé òîëãîé öóõóéëàà. Òýð ÿìàð íýãýí þì õàøãèðààä ýãøèí çóóð àëãà áîëæ îäîâ. Õýäõýí ìèíóòûí äàðààãààð íàéìàí ìóíäàã, ìóéõàð ýð ãàð÷ èðýýä áèäíèéã ¿ã äóóã¿é, òààâàð áîëñîí õà÷èí îíãîöîíäîî äàãóóëàí îðëîî.

ÕªÄªËÃªªÍ ÄÎÒÎÐÕÈ ÕªÄªËÃªªÍ -Ýíý ÿâäàë ÿàõ èéõèéí çóóðã¿é áîëñîí òóë áèä ãóðàâ íýã ÷ ¿ã ñîëèëöîæ ÷àäñàíã¿é. òèéíõ¿¿ õºâºã÷ øîðîíä àâàà÷èæ ÷èõýæ áàéõàä ìàíàé íºõºä ÷óõàì þó áîäîæ áàéâ, á¿¿ ìýä. Ìèíèé õóâüä ë áîë õàìàã áèå àðçàéæ õ¿éò îðãèæ áèëýý. Áèä ÿìàð óëñòàé ó÷èð÷ áàéíà? Ãàðöààã¿é äàëàéí ÿìàð íýãýí øèíý õýëáýðèéí äýýðýì÷èäòýé ë áèç. Áèäíèé õîéíîîñ äýýð öîîðõîéí õàâõàã òàã õààãäàõûí öàöóó áèä ïàä õàðàíõóé çîãñîæ áèëýý. ªäðèéí õóðö íàðàíä äàñ÷èõñàí ìèíèé í¿ä þó ÷ õàðàõã¿é áàéâ. Íåä Ëåíä, êîíñåëü õî¸ð ìºí ë õàðãàëçàã÷ààð öàãäóóëàí íàìàéã äàãàëàà. Øàòàí äîîðõ õààëãààð áèäíèéã îðóóëìàãö ë ºíºº õààëãà áäíèé àðä õàâ ÿâ õààãäñàí áèëýý. Ãýòýë òýíä áèä ãóðâóóëõíàà àæýý. Áèä õààíà áàéâ? ¿¿íèéã õýëýõ áàéòóãàé òºñººëæ ÷ ÷àäàõã¿é àæýý. Òýíä ïàä õàðàíõóé òóë õè÷íýýí óäààí áàéñàí ÷ í¿ä äàñàõã¿é ó÷èð º÷¿¿õýí ÷ çóðâàñ ãýðýë îëæ õàðñàíã¿é ýý. Ò¿¿íèé çýðýãöýý èéìýðõ¿¿ á¿ä¿¿ëýã õàðüöààíä çýâ¿¿öñýí Íåä Ëåíä ººðèéí äóðã¿éöëèéã çºíä íü òàâüæ : -Ìÿíãàí ñàâäàã! õýìýýí áàðõèð÷ þóíû ÷èíü êàëåäîí íóòãèéí çýðëýã, ò¿¿íýýñ äîëîîí äîîð çýðëýã¿¿ä! Ìàõ÷èí áàéõ íü ë ãàíöõàí äóòàæ! Ãýâ÷ íàìàéã ¿¿ãýýðýý ÿàñàí ÷ àéëãàõã¿é… ¿õñýí õîéíîî ë áè òà íàðò ñàéí äóðààðàà èäýãäýíý äýý ãýæ äîãøèð÷ áàéëàà. -Áèåý áàðü Íåä ìèíü, áèåý áàðü þó þó ÷áîëîîã¿é áàéõàä óóðëàõûí õýðýã áàéõã¿é. Îäîîõîíäîî áèä àðàé ë òàâãàí äýýð øàðàãäààã¿é áàéíà ãýæ Êîíñåëü àìãàëàí áàéâ. -Ç¿éòýé, îäîîõîíäîî ÷ áèä àðàé ë õàéðóóëûí òàâãàí äýýð áèø áàéæ, õàðèí çóóõàíä áàéãàà ìààíü ÷ ãàðöààã¿é ë äýý! Àøã¿é ýíä îâîî õàðàíõóé áàéíà. àç áîëîõîä õóòãà ìààíü áèåíä ÿâàà. Ò¿¿íèéõýý õýðãèéã áè ãàðàõàä íàä èõ ãýðëèéí ÷ õýðýã àëãà. Íàä õàìãèéí ò¿ð¿¿íä õàëæ îéðòñîí äýýðýì÷äèéã ÷ áè… -Íåä, òà á¿¿ èõ øóóãèóë, ò¿¿í÷ëýí ýíý ÿâäëààðàà áèäíèé áàéäëûã á¿¿ õ¿íäð¿¿ë…ÿàæ ìýäýõ âý áèäíèé ¿ãèéã ÷àãíàæ ÷ áàéæ. Õàðèí ò¿¿íä îðâîë áèä ÷óõàì õààíà áàéãààãàà ÿðèëöúÿ õýìýýí áè æàä øèäýã÷èä õàíäàí ºã¿¿ëýâ. Áè èõ ë öýíýæ õýä ãèøãýýä ãºëìºí òºìðººð äîòîðëîñîí õàíàíä òóëëàà. Òýãýýä õàí äàãàæ

òýìòýðñýýð õýäýí ìóõàð ñàíäàë òîéðóóëñàí ìîäîí øèðýý ìºðãºâ. Áèäíèé øîðîíãèéí øàë äýýð àëõàà çººëð¿¿ëýõèéí òóë ñèéðñ äýâñæýý. Í¿öãýí õàíàíä áè öîíõ õàëãàíû ç¿éëòýé þì îëñîíã¿é ýý. Õàíà äàãàí íºãºº òèéøýý ÿâñàí Êîíñåëü íàäòàé ìºðãºëäºæ áèä ºðãººøºº àðàâ, óðòààøàà õîðèí ôóò æèæèã ºðººíèé ãîë ðóó õ¿ð÷ èðýâ. ªðººíèé òààçíû ºíäðèéã áèä òîõîéëäîæ ÷àäñàíã¿é. ªíäºð ãîðçãîð Íåä Ëåíä õè÷íýýí ñàðâàéãààä ÷ àäàðò íü õ¿ðñýíã¿é. Ýíä îðæ èðñýýð õàãàñ öàã ºíãºðñºí áîëîâ÷ áèäíèé áàéäàë ººð÷ëºãäñºíã¿é ýý. Ãýâ÷ áèäíèé øîðîí ãýíýò ãýðýëò¿¿ëýãäýâ. Ãýðëèéí õóðö òîä ºíãººð áè óñàí äîîãóóð ÿâàã÷ òîéðîí áàéñàí ñîëîíãîðñîí ñîä òóÿà, öàõèëãààí ãýðýë ìºí ãýæ òàíèëàà. Àíõàíäàà áè ãÿëáàæ ººðèéí ýðõã¿é í¿äýý òàñ àíüñàí áèëýý. Äàðàà íü í¿äýý íýýâýë òààçàíä áýõëýãäñýí áºìáºãºð öàãààí øèëíýýñ ãýðýë öàöàð÷ áàéâ. -Àøã¿é íýã þì õàðàãäàõòàé áîëîâ øèâ äýý ãýæ Íåä Ëåíä ºã¿¿ëýâ. Òýð, ãàðòàà õóòãàà àòãàæ äàéðàëòûã íÿöààõ ãýñýí øèã çîãñîæ áàéëàà. -Áèäýíòýé ÷óõàì þó áîëîõ íü ë õàðàãäàõã¿é áàéãàà íü õàéðàí äàà õýìýýí áè õîøèãíîí õýëëýý. - Ýçýí òýñâýðëýæ ë ¿çýõèéã çºâëºõñºí áàéíà ãýæ Êîíñåëü äóóí ãàðàâ. Ãÿëáàì õóðö ãýðýëä áèä øîðîíãîî àæèæ àâàõ áîëîëöîîòîé àæýý. Ò¿¿íèé òàâèëãà ãýõýýñ íýã øèðýý, òàâàí ìóõàð ñàíäàë áàéâ. Äàëä õààëãà áèí áèò¿¿ õààãäñàí òóë çàé çàâñàð õàðàãäñàíã¿é. Áèäíèé ñîíîðò ÿìàð ÷ þì ¿ë äóóëäàõ îíãîöîí äýýðõ àìüä á¿õýí öºì ¿õñýí ìýò àæýý. Áè îíãîöûã çîãñîæ áóé, ÿâæ áóé, æèâñýí áóþó ýñõ¿ë óðüäûí àäèë õºâæ áóé àëü àëèíûã íü õýëæ ÷àäàõã¿é áàéâ. Õ¿ì¿¿ñ ÿìàð ÷ õýðýãã¿é áàéæ õàðàíõóé ãÿíäàíã ãýðýëò¿¿ëýõã¿éí òóë îíãîöíû áàãààñ õýí íýã íü óäàõã¿é îðæ èðíý ãýäýãò ¿ë ýðãýëçýõ áºãººä öàõèëãààí äýí ãýðýëò¿¿ëýãäñýí íü ÿìàð íýãýí çîðèëãîòîé ãýäýã îéëãîìæòîé áóéçàà. Áè ýíä¿¿ðñýíã¿é ýý. Óäñàí ÷ ¿ã¿é ò¿ãæýý òàð÷èãíàõ ÷èìýý ãàð÷ õààëãà íýýãäìýãö õî¸ð õ¿í îðæ èðëýý. Òýäãýýðèéí íýã íü íàâòãàð, áóëèà, ìºð ºðãºíòýé, äàíõàð òîëãîéòîé, àðçãàð ºòãºí õàð ¿ñòýé, óðò ñàõàë, õóðö õàðöòàé õ¿í áàéâ. Ò¿¿íèé òºðõ áàéäàëä ºìíºä ãàçðûí õóðäàí øàëàìãàé, öîâîî áàéäàë èëðýõ íü Ôðàíöàä ïðîâàíñ ìóæèéíõàí èéìýðõ¿¿ãýýðýý ãàéõóóëäàãòàé àäèë áèëýý. Ò¿¿íèé íºãººõ ºíäºð õ¿íèéã íèëýýä òîäîðõîé çóðâàë çîõèõ ìýò öàðàé øèíæýý÷ àãóó èõ õ¿ì¿¿ñ Ãðàñèîëå áîëîí Ýíãåëü íàðûí øàâü ýíý õ¿íèé çàí àâèðûã íîìîíä çààñàí øèã òîäîðõîéëîõñîí áèçýý. Áè º÷¿¿õýí ÷ ãóéâñàíã¿é, ò¿¿íèé õàìãèéí ãîë çàí ÷àíàðûã òîäîðõîéëëîî. ¯¿íä: Ò¿¿íèé òýðã¿¿í áàðäàì ñýõ¿¿í áîëæ èðýýä õàð í¿äíèé íü øèéäýìãèé õóðö õ¿éòýí õàðö ò¿¿íèéã ººðèéí õ¿÷èíä áàò èòãýäãèé íü õàðóóëæ, õºðñëºã öàãààí àðüñ íü ò¿¿íèé àìãàëàí áàéäëûã ãýð÷ëýõ áºãººä õºìñºãíèé íü áóë÷èí ýãøèí çóóð àãøèõûã õàðâàë, ò¿¿íèé ýðýìãèé áîëîõ íü òàíèãäàõ áà àìüäðàëûí àñàð èõ íººöèéã àãóóëñàí öýýæíèé àìüñãàëûí õ¿÷èðõýã ò¿ðýëò, ò¿¿íèé ç¿ðõ çîðèãèéã èëòãýíý. Èíãýýä íýìæ õýëýõýä ýíý õ¿í òóí

èõýìñýã áàðäàì õ¿í áºãººä ò¿¿íèé àìãàëàí áîëæ èðýýä äàëüäàðøã¿é øèð¿¿í õàðö îþóí óõààíû íü àðèóí òóíãàëàã áîëîõûã òóñãàí, ò¿¿íèé òºðõ áàéäàë á¿õýëäýý àãóó èõ ÷èí øóäàðãûí ñýòãýãäëèéã òºð¿¿ëíý. Ò¿¿íèé îðæ èðýõèéí ÷àöóó áè ººðñäèéí õóâü çàÿàíû òàëààð ñàíàà çîâîõ ÿâäàëã¿é áîëîí ò¿¿íòýé ó÷èðñàí áèäíèéã ñàéí ñàéõàí òºãñºëòýé ãýäýãò øóóä èòãýñýí áèëýý. Ýíý õ¿íèé íàñûã ãó÷èí òàâ, òàâü õî¸ðûí õîîðîíä áîë óó ãýæ áîäîãäìîîð áºãººä ò¿¿íèé íàñûã áè ÿã îë÷èõîæ ÷àäñàíã¿é. Òýð ºðãºí äóõòàé, øóëóóí õàìàð, òîä çóðâàñ àìòàé, áºõ ñàéõàí ø¿ä áîëîí öýâýðõýí íàðèéõàí ãàðàëòàé õ¿í áàéâ. Åð íü ë íàäòàé òîõèîëäîæ àãñàí ýð÷¿¿äèéí äîòðîîñ ýð õ¿íèé ãóà ñàéõíûã õàäãàëñàí õàìãèéí öýâýð ãóà ñàéõàí ýð áàéëàà. Ò¿¿í÷ëýí, ò¿¿íèé öàðàéíû áàñ íýãýí ºâºðìºö ãîö ÷àíàð áîë íýã ë òóñãàëààðàà çàìáóóëèíãèéí òýí õàãàñûí òàë õýñãèéã áóéãààð íü áàãòààí õàðæ ÷àäàõ, ººð õîîðîíäîî õàðèëöàí õîë çàéòàé îðøèã÷ õî¸ð í¿ä áàéëàà. Òýðíèé ýíý ÷àíàð õóðö õàðààòàéãàà õîñëîí Íåä Ëåíäýýñ õîë èë¿¿ ¿çìýð÷ áîëîõûã áè ñ¿¿ëä ìýäñýí áèëýý. Ýíý íýãýí ¿ë òàíèãäàã÷, õýí íýãíèé ç¿ã ººðèéí õàðöûã ÷èãë¿¿ëýõýä ò¿¿íèé õºìñºã íü ýð÷ëýí, çîâõè íü îéðòîæ, õàðàà íü íàðèéñàõ òóë ò¿¿íèé õàðö öîðãèõ ìýò àæýý. Àé á¿¿ ¿çýãä ÿìàð õàðö ãýæ ñàíàíà! Ò¿¿íèé õàðàà õîëûã îéðòóóëàí, óóðàã òàðõèíû õàìãèéí óãò äàëäëàãäñàí íóóöàä íýâòýð÷, óñíû ã¿íèéã øèë ìýò íýâòëýí, äàëàéí ¸ðîîîëûí àìüäðàëûã íîìîí äýýðõ ìýò óíøäàã àæýý. Òýð õî¸ð ¿ë òàíèãäàã÷ õî¸óëàà õàëèóí ìàëãàé, íîõîé çàãàñíû àðüñàí ºíäºð ò¿ðèéòýé ãóòàë, ìèíèé ë ìýäýõ ýäýýð õèéñýí ãî¸ìñîã áºãººä áèåäýý òîõèðñîí õóâöàñ ºìñ÷ýý. Òýäíèé òîëãîéëîã÷ íü áîë óó ãýìýýð ºíäºð áèåòýé íü áèäíèéã ìàø àíõààðàí øèðòñýíèé äàðàà äàãàëäàã÷äàà íàä ¿ë ìýäýãäýõ õýëýýð õýäýí ¿ã õýëýâ. Ýíý íèëýýä ÿðóó öýýëõýí óÿõàí àÿëàãõàí ýãøèã àâèà ýëáýãòýé, ¿å ¿å óðòàòãàí äóóäàõ ÿðèà áàéëàà. Íºãººõ íü õàðèó òîëãîé äîõèõûí õàìò ìºí ë òº÷íººí õî¸ð ãóðâàí ¿ë îéëãîãäîõ ¿ã õýëýâ. Òýãòýë ÷ òîëãîéëîã÷èéí íü õàðö ÿìàð íýãýí þì õýëýõèéã ýðñýí ìýò íàä ðóó õàíäàõàä áè, öýâýð ôðàíö õýëýýð ò¿¿íèé ýðýëòèéã îéëãîõã¿é áàéãààãàà õàðóóëëàà. Ãýâ÷ òýð ìèíèé ¿ãèéã áàñ ë îéëãîñîíã¿é ìýò òóë áèäíèé áàéäàë á¿ð ÷ òºâºãòýé áîëñîí áèëýý. - Ýçýí ººðèéíõºº íàìòðûã ýçýíä ÿðüæ ºãâºë ýðõáèø ýä ÿìàð íýãýí þì îéëãîõñîí áîë óó õýìýýí áè çºâëºõñºí áàéíàì ãýæ Êîíñåëü õýëëýý. Áè ò¿¿íèé çºâëºëãººíèéã äàãàæ ººðñäèéí ò¿¿õèéã íýã ÷ þì äóòààëã¿é ¿ã òóñ á¿ðèéã òîä äóóäàí á¿ãäèéã ÿðèëàà. Áè ººðñäèéí àëäàð íýð, àëáàí òóøààë á¿ãäèéã òîî÷ñîíû ýöýñò, ¸ñûã äàãàí ººðèéí áèå ïðîôåññîð Àðîíàêñ, çàðö Êîíñåëèéí õàìò áîëîí àëäàðò æàä÷èí Íåä Ëåíä õýìýýí òýäýíä òàíèëöóóëàâ. Íàéðñàã áîäëîãîøèðñí äóëààí õàðöòàé òýð õ¿í ìèíèé ÿðèàã àíõààðàëòàé, ýåëäãýýð õ¿ëýýí àâëàà. Ãýâ÷ ìèíèé ÿðèàíààñ ÿäàæ ãàíö ¿ã îéëãîñîí ÿíç ¿ã¿é ò¿¿íèé öàðàéä ãàíö ÷ áóë÷èí òàòàâõèéñýíã¿é ýý.

Òèéì ó÷ðààñ àíãëèàð ÿðèëöàæ áîëîõ áàñ íýã áîëîëöîî ¿ëäæýý. Áîäâîë ýíý áàðàã ÷ îëîí óëñûí äóíäûí õýë áîëîõ òóë îéëãîëöîõ ÷ ìàãàäã¿é. Áè àíãëè õýëèéã íåìö õ¿íèé íýãýí àäèë òîëü õýðýãëýõã¿éãýýð óíøèæ, áè÷èæ ñàéí ìýäýõ áîëîâ÷ õàðèëöàí ÿðèëöàõààð ÿðèàíû õýëýíä òºäèé ë ñàéí áèø áèëýý. Ò¿¿íèé çýðýãöýý, ýíý òóõàéä ÿðèõûã àëü áîëîõîîð ýðìýëçýõ õýðýãòýé áàéëàà. - Îäîî, òàíû ýýëæ õýìýýí áè æàä øèäýã÷èä õàíäàí ÿðü Íåä ìèíü! Òà ººðèéí îþóí óõààíûã øàâõàí äàé÷èëæ àíãëèéí õàìãèéí øèëäýã, ãî¸ ñàéõàí ¿ãýýð ÿðüæ, íàäààñ èë¿¿ àìæèëò îëîõûã õè÷ýýíý ¿¿ ãýæ õýëëýý. Íåä ÷ ººðèéãºº õî¸ð äàõèí ãóéëãàñàíã¿é, ìèíèé ÿðüñíûã àíãëèàð äàâòàâ. Òýð ¿íýíäýý ìèíèé ÿðèàíû ãîë óòãûã äàìæóóëñàí áîëîâ÷ õýëáýðèé íü øàë ººð áîëãîæýý. Êàíàä õ¿í èõ ë øèð¿¿í óóëçàæ áàéâ. Ìàíü õ¿í, áèäíèéã èéíõ¿¿ õ¿íèé ¸ñíîîñ ãàäóóð õ¿÷ ò¿ðýìãèéëýí áóé õýìýýí øóóä ýñýðã¿¿öýæ, áèäíèéã ÷óõàì ÿìàð õóóëèàð ýíýõ¿¿ øîðîíä áàðüæ õîðüñíûã àñóóëò áîëãîí òóëãàæ, ýðõ ÷ºëººã ìààíü èéíõ¿¿ õÿçãààðëàñàí òýð ýòãýýäòýé õóóëü ¸ñîîð çàðãàëäàíà ãýæ çàíàëõèéëýí, ãàð çàíãàí õàøãà÷èí áàéñíàà ýöñèéí á¿ëýãò, òóðæ ¿õëýý ãýñýí òýìäýã äîõèî ºã÷ õî¸ð ñàëëàà. Ýíý ÷ ÿàõ àðãàã¿é çºâ áàéñàí áºãººä ¿¿íèé òóõàé áèä áàðàã ìàðòæýý. Æàä øèäýã÷ ìààíü ººðèéí ÿðèàã, ìèíèéõèéí íýãýí àäèë ÿìàð ÷ àøèã îëñîíã¿éã ñàÿ ìýäìýãöýý ìýë ãàéõàæ, öýë õºõºð÷ýý. Áèäýí äýýð îðæ èðýãñýä ÿäàæ í¿ä ÷ èðýìñýíã¿é ýý. Áîäâîë òýä Ôàðàäåéí õýëèéã Àðàãîãèéí õýëýýñ õýò ìýäýæ ãèéã¿¿ëýõ þìã¿é áóéçàà. Èéíõ¿¿ õýë ÿðèàíûõàà õàìàã íººöèéã øàâõàæ äóóñààä àìæèëòã¿éäýý ýâã¿éðõýí öààøèä áè ÷óõàì ÿàõàà ìýäýõã¿é ãàéõàæ àòàë Êîíñåëü ìààíü íàäàä õàíäàí: - Õýðýâ ýçýí çºâøººðºõñºí áîë áè, ìºí ç¿éëèéã íåìöýýð õýëýýä ¿çüå ãýæ õýëýâ. - Þó? ÷è íåìö õýë ìýääýã ãýæ ¿¿? õýìýýí áè áàðõèð÷ áèëýý. Åðäèéí ôëàìàíä õ¿í ÿðüäàã÷ëàí áè ÷ ãýñýí íýã ìóó ÿðüäàã þìàà. Õýðýâ ë ýçýí òàòãàëçàõã¿é áîë… - ßðèëã¿é ÿàõàâ Êîíñåëü ìèíü! Áóøóóõàí ÿðü! Òýãýýä ë Êîíñåëü ìààíü ººðèéíõºº ó÷ðàë òîõèîëûã ãóðàâ äàõü óäàà óóæóóõàí ÿðüæ ºãëºº. Ãýëýý ÷ ãýñýí ÿðèã÷èéí õýë ÿðèàíû íàðèéí èòãýã÷èéí õýëëýãèéí îíöãîé áàðèë á¿õíèéã ÷ õàðãàëçàõã¿éãýýð íåìö õýë áàñ ë àøèã áîëñîíã¿é. Èíãýýä õàìãèéí ñ¿¿ëä áè àðãà ÿäàõäàà, õàà áàéñàí ñóðàã÷ áàéõûíõàà ¿åèéí õýä ãóðâàí ¿ãèéã õàìæ öóãëóóëàí ìºí ÿðèàã ëàòèíààð äàâòëàà. Õýðýâ ìèíèé ýíý ÿðèàã Öèöåðîí ººðºº ñîíññîíñîí áîë õî¸ð ÷èõýý áºãëºí, íàìàéã ãàë çóóõíû ºðºº ð¿¿ ¿ëäýí õººõ àãñàí áîëîâ÷ áè ìºí èíãýæ òýãñýýð áàéæ ÿðèàãàà äóóñãàæ áèëýý. Ãýâ÷, ¿¿íýýñ áàñ ë ¿ð ä¿í ãàðñàíã¿é ýý.

Ñ¿¿ë÷èéí ýíýõ¿¿ îðîëäñîíû äàðà òýä, ¿ë îéëãîãäîõ õýëýýð õýäýí ¿ã ñîëü÷õîîä, áèäýíä ÿäàæ äýëõèéí îðîí á¿õýíä, ¿íäýñòýí á¿õýíä ÿã ë íýã àäèë áàéäàã äîõèîãîîð ÿìàð íýãýí òàéâøðóóëàõ ìàÿã ¿ç¿¿ëñýíã¿é ãàð÷ îäëîî. Òýäíèé àðààñ õààëãà òàñ õààãäàâ. - Ýíý ÷èíü áóçàð ÿâäàë! õýìýýí Íåä Ëåíä çýâ¿¿öýí øàòàæ áàðàã õîðü äàõèí äàâòàí õàøãà÷èæ – Ýíý á¿ä¿¿ëã¿¿äòýé ÷èíü àíãëè, ôðàíö, íåìö, ëàòèí õýëýýð ÿðüæ áàéõàä íýã ÷ ¿ã õàðèóëàõã¿é áàéíà ãýíý! Àà! Þó ãýñýí ¿ã âý? ãýæ äîãøèð÷ ýõëýâ. - Òàéâøèð, Íåä ìèíü óóðëààä áèäíèé õýðýãò òóñ áîëîõã¿é ãýæ óóðñàí äîãøèðñîí æàä øèäýã÷èä ó÷èðëàí ñýíõð¿¿ëëýý. - ¯ã¿é ýý, ïðîôåññîð òà ìýäýæ áàéíà óó, èíãýõýä, ýíý òºìºð ñàâ äîòîð ÷èíü áèä òóðæ ¿õëýý ãýæ ¿íýõýýð öóõàëäñàí êàíàä õ¿í ¿ã¿¿ëýâ. - Íí… õýìýýí Êîíñåëü ã¿í óõààíòàí õ¿íèé íýí àìãàëàí öàðàé ãàðãàí áàñ ÷ áîëîîã¿é ýý ãýæ òàòãàëçëàà. - Íºõºä ìèíü äýìèé èõ òà÷üÿäàõûí õýðýã þóí áèä ¿¿íýýñ ÷ äîîð þì ¿çëýý. Ýíý êàïèòàí, ò¿¿íèé îíãîöíû áàãèéã ÿàðàí çýìëýõèéí õýðýã àëãà, áèä ýäíèé òóõàé ººðñäèéí ä¿ãíýëòèéã õèéæ àìæèíà ãýëýý. Òýõýä Íåä Ëåíä -Áè ÷ îäîî òýäíèéã ä¿ãíý÷èõýýä ë áàéíà ë äàà. Ýä áîë ¸ñòîé ¿ë á¿òýõ àìüòàä! ãýæ Íåä Ëåíä èëýðõèéëýí õýëýâ. -Çà òèéì áàéæ, ãýâ÷ ýä àëü ãàçðûí óëñ áîë? ãýæ Êîíñåëü ñàíààíä ÷ ¿ã¿é àñóóõàä, Íåä Ëåíä : -¯ë á¿òýõ÷¿¿äèéí îðîí! ãýëýý. -Íåä, õîíãîð ìèíü, òýð îðîí ÷èíü äýëõèéí ãàçðûí çóðàã äýýð òºäèé ë òîä áóñ òýìäýãëýãäñýí òóë ýäãýýðèéí ¿íäýñ óãñààã òîäîðõîéëîõîä òóí õ¿íä áîëîõ íü ýý. õàðèí ýäíèéã àíãëè, ôðàíö, ãåðìàí óëñ áèø ãýæ áàòòàé õýëæ áîëíî. Ìèíèé áîäëîîð ýäãýýðèéí òîëãîéëîã÷ áà ò¿¿íèéã äàãàæ ÿâàà õ¿í ºðãºðãèéí õîíîãóäûí äîîä õóâèàðò òºðñºí áîëîâ óó ãýìýýð òýä ãàäààä áàéäëààðàà ºìíºò îðíû õ¿ì¿¿ñòýé òóí îéðîëöîî ñàíàãäàíà. Ãýâ÷ ýäíèé àðüñíû ÿëãàâàð ìàø äàëä ó÷ðààñ øóóä ë Àðàá, Òóðê, Èñïàíè, Ýíýòõýã ÿìàð õ¿í áîëîõûã íü áàðäààãààð õýëýõèéí àðãà àëãà. Áàñ ýäíèé õýë íü íàäàä á¿ð ÷ ìýäýãäýõã¿é áàéíà. -Õýë á¿ðèéã ìýäýõã¿é áàéõ íü ÿìàð òóñã¿é âý? Õýðâýý îëîí óëñûí äóíäûí ãàíö õýë áàéäàãñàí áîë õè÷íýýí ñàéí áàéñàí áèëýý! õýìýýí Êîíñåëü ºã¿¿ëýâ. - Òýãëýý ÷ ãýñýí, ÿìàð ÷ íýìýð áîëîõã¿é áèç ãýæ Íåä Ëåíä ýðñ òàòãàëçàí, ìàíàé ãÿíäàí÷èä áèä ìýòèéí ºëñºæ áàéãàà øóäàðãà óëñûã öóõàëäóóëàõûí òóë çîðèóò çîõèîæ ãàðãàñàí òóñãàé õýëòýé áàéãààã òà ìýäýýã¿é áàéíà ãýæ ¿¿? Ò¿¿í÷ëýí àìàààíãàéëãàí ø¿äýý õàâñàð÷, ýð¿¿ãýý õºäºëãºõ ãýäýã þó áîëîõûã äýëõèéí ãàçàð á¿õýíä àíäàõã¿é. Êâåáåê, Ïàðèæ, Ïàóìîò, ¿ã¿é åð

íü ýë äýëõèéí àëü ÷ öýãò ýíý äîõèî “Áè ºëñºæ áàéíà, èäýõ þì àëü” ãýñýí íýã ë àäèë îéëãîãäîõ äîõèî ø¿¿ äýý! - Íí… ãýâ÷ þì óõàæ ºãäºãã¿é óëñ àëèéã òýð ãýõýâ äýý…ãýæ Êîíñåëü àæèã÷ã¿é õàðèóëàâ ßã ýíý ¿åä ºðººíèé ¿¿ä íýýãäýí îíãîöíû çàðö îðæ èðëýý. Òýð áèäýíä ìèíèé ¿ë ìýäýõ ýä á¿ñýýð î¸ñîí õóâöàñ ýäëýë àâ÷èð÷ ºãºâ. Áè äàðóéõàí ºìñºæ ýõýëìýãö ìèíèé íºõºä ÷ ìºí íàìàéã äóóðèàí õóâöàñëàæ ãàðàâ. Ýíý ¿åýð, õýëã¿é ìýò çàðö, ìàãàä ÷ ¿ã¿é ä¿ëèé ÷ áàéæ øèðýýí äýýð ãóðâàí õ¿íèé õîîëëîõ õýðýãñýë ºðæ òàâèâ. - Çà ýíý ÷ ¸ñòîé ë ìºí äºº. Ýíý ëàâ õýðýã á¿òýìæòýéíõ áèç ãýæ Êîíñåëü õýëýõýä, ºøººðõñºí Íåä Ëåíä: - Õàðæ ë áàéæ ìýäüå. Ýíä ÷ þóãààð öàòãàõûã íü ìýäýæ ë áàéíà! Íîõîé çàãàñíû ýëýã, àëãàíà çàãàñíû ãîë ìàõ, äàëàéí õàâíû õàð ìàõ çýðýã ë áîëîâ óó? ãýõýä íü Êîíñåëü: - Óäàõã¿é ìýäíýý ãýâ. Ìºíãºí òàãòàé äèéçí¿¿ä øèðýýí äýýð öýãöòýé ºðºãäñºí áàéâ. Òºäºëã¿é áèä øèðýýíä ñóóëàà. Áèä íèëýýä áîëîâñðîíãóé õ¿ì¿¿ñèéí äóíä áàéãàà íü çàéëøã¿é áºãººä õýðýâ ë öàõèëãààí ãýðýëò¿¿ëýãã¿éñýí áîë áèä Ëèâåðïóëèéí Àäåëüôè Ïàðèæèéí Ãðàíä áóóäàëä òîõèëîã òàíõèìä áàéíà ãýæ áîäîæ áîëîõ àæýý. Æè÷, òóñãàéëàí òýìäýãëýõýä òàëõ, äàðñ õî¸ðûí àëü íü ÷ ¿ë ¿çýãäýíý. Óñ íü ìàø öýâýð òóíãàëàã áîëîâ÷ óñ óñààðàà ë ¿ëäýõ òóë ¿¿íä Íåä Ëåíä òîéìã¿é èõ ãóòàðñàí áèëýý. Áèäýíä ºãñºí ã¿íöýã äîòîð áè îíö àìòòàé áýëòãýñýí õýä õýäýí çàãàñ ÿëãàí òàâèâ. Ãýâ÷ áóñàä òºðëèéí çîîãèéã áè ÷óõàì àìüòíû áóþó óðãàìëûí àëü åðòºíöºä õàìààðóóëàõàà ìýäñýíã¿é òóë þó ÷ õýëæ ÷àäñàíã¿é ýý. Õîîëíû õýðýãñýë ãàíãàí, ãî¸ áîëîõûí çýðýãöýý õàëáàãà ñýðýý, òàâàã àë÷óóð çýðýã á¿ãä òóñ á¿ðäýý äîîðõè ñèéëáýð òýìäýãòýé àæýý. Õºäºëãººí äîòîðõè õºäºëãººí Õºäºëãººíò îð÷èíä õºäºëãººí þì ãýñýí ¿ã áàéëàà. Ýíý ÿðèà óñàí äîîãóóð ÿâàã÷ îíãîöîíä ÿã òîõèðñîí óðèà àæýý. “Í” ¿ñýã áîäâîë òýð õà÷èí îíãîöíû êàïèòàíû íýðíèé ò¿ð¿¿íèé ¿ñýã áóéçàà. Íåä Ëåíä, Êîíñåëü õî¸ð áîäîõ ñýòãýõèéí ¿éëýýð áèåý çîâîîñîíã¿é õîìõîéðîí õîîëëîæ ýõëýõýä áè ÷ ãýñýí òýäíèéã äóóðèàæ øàìäàæ èäëýý.

Îäîî ÷ áè ººðñäèéí õóâü çîõèîëä ñýòãýë çîâîõîî áîëèëîî. Áèäíèéã òýä ºëñãºëºíãººð øàíàëãàíà ãýäýãò áè ¿íýìøèõã¿é áàéñàí ë äàà. Åð íü ýíý åðòºíö äýýð þì á¿õýí áîëæ ºíãºðºõ æàìòàé ó÷ðààñ àðâàí òàâàí öàã ºëññºí áèäíèé ºëñãºëºí ÷ áàñ ë ºíãºðºõ ¸ñòîé áèçýý. Èäýæ öàäìàãö áèä ÿàõûí ÷ àðãàã¿é íîéðîíäîî äàðàãäàí á¿õíèéã ìàðòëàà. Ýíý áîë óðò óäààí øºíèéí òóðø ¿õýëòýé òýìöñýíèé äàðààõè ÿäàðãààíû öîðûí ãàíöõàí òýìäýã áàéâ. ¯íýíèéã õýëýõýä áè äóðòàé íîéðñîõñîí ãýæ Êîíñåëü õýëýõýä: Áè ÷ ãýñýí óíòëàà ãýæ Íåä Ëåíä õàðèóëàâ. Ìèíèé õî¸ð äàãàëäàã÷ øàëàí äýýð äýâññýí ñèéðñýí äýýð ñóíàæ óíààä ýãøèí çóóð íàì óíò÷èõëàà. Áè òýäíèé àäèë àìàðõàí óíòàæ ÷àäñàíã¿é. Ìèíèé òàðõè òîëãîéä äýíä¿¿ îëîí áîäîë õóòãàëäàæ, ¿ë òàéëäñàí äýíä¿¿ îëîí àñóóäàë ìèíèé ñýòãýëèéã ¿éìð¿¿ëýí í¿äíèé ìèíü ºìí¿¿ð äýíä¿¿ îëîí ä¿ð æèðýëçýæ áàéâ. Áèä, ÷óõàì õààíà áàéíà àà? ßìàð õà÷èí òîõèîëäëîîð áèäíèéã ýíä àâ÷ èðýâ ýý? Áè õºëºã îíãîöûã ¸ðîîëã¿é ã¿í ð¿¿ æèâæ áàéãààã ìýäýðëýý, ¿ã¿é ýý, ìýäðýõ ìýò áîëëîî. Íàìàéã õàð äàðæ áàéëàà. Äàëàéí òýðõ¿¿ íóóö òààâàð áîëñîí àéìøèãò ã¿íä óóë õºëºãòýé þóãààðàà ÷ þì á¿¿ ìýä îéð òºðºë ò¿¿í øèã àâàðãà, ò¿¿í øèã õ¿÷èðõýã, ò¿¿í øèã õóðäàí ìèíèé ¿ë ìýäýõ àìüòàí áóæèãíàæ, æèðýëçýæ ýðýýëýí áàéâ. Ãýâ÷ òýãñõèéãýýä ë òýäãýýð ä¿ð á¿äãýðñýýð á¿äãýðñýýð óóðàã òàðõè àÿíäàà ìàíàð÷ ýõëýõýä áè òàã óíò÷èõñàí áèëýý.

ÍÅÄ ËÅÍÄ ÓÓÐËÀÆ ÁÀÉÍÀ Áè õè÷íýýí ÷ óäààí óíòñàí þì á¿¿ ìýä, áîäâîë èõ ë óíòñàí áîëîëòîé ñýðýõýä ìèíü òàðõè ñýðãýæ, áèå õºíãºðñºí áàéëàà. Áè áóñäààñàà ò¿ð¿¿ëæ ñýðæýý. Íºõºä ìààíü áºõ ãýã÷ íü íîéðññîîð áàéâ. Áè ººðèéíõºº òºäèé ë çººëºí áóñ õýâòðýýñ òàðõè ìèíü àìàð÷ äàõèí ñàðóóë, íàðèéí àæèëëàãààòàé áîëñíûã ìýäýðñýýð áîñ÷ èðìýãöýý, þóíû óðüä ººðñäèéí ºðººã àíõààðàëòàé øèíæèí ñóäàëæ ýõýëëýý. Áèäíèé óíòàõ çàâñàð ýíä þó ÷ ººð÷ëºãäñºíã¿é øîðîí-øîðîíãîîðîî, õîðèãäîë-õîðèãäëîîðîî áàéëàà. Ãàíöõàí ë çàðö, õîîëíû ¿ëäýãäëèéã øèðýýí äýýðýýñ öýâýðëýñýí áàéâ. Áèäíèé õóâü çàÿà öààøäàà õýðõýí ººð÷ëºãäºõèéã çºãíºñºí þì îãòõîí ÷ ¿ë ìýäýãäýõ òóë áè, ýíýõ¿¿ òîðõîíä áèä á¿õ íàñààðàà àðàé ò¿ãæèãäýõã¿é áàéãàà õýìýýí ººðºº ººðòºº ò¿ãø¿¿ðò àñóóëò òàâüæ áàéëàà. Õýäèéãýýð ìèíèé òàðõè º÷èãäðèéí õàð äàðñàí îëèãã¿é ¿çýãäëýýñ àíãèæèðñàí áîëîâ÷ ýíý àñóóäàë, ò¿¿ãýýð ÷ áàðàõã¿é ìàø ãóíèãòàé ñàíàãäàæ, öýýæèíä ÿìàð íýã þì çàíãèðàõ ìýò áîëîí àìüñãàëàõàä õ¿íä áàéâ. Áºã÷èì àãààð æèðèéí àæèëëàãààíä ñààä áîëîõ àæýý. ¯íýíäýý õ¿í çóóí ìåòð àãààðò áàéãàà õ¿÷èëòºðºã÷èéã íýã öàãò àìüñãàëäàã þì. Ãýòýë àìüñãàëàãäñàí àãààð í¿¿ðñõ¿÷ëèéí õèéãýýð áàÿæèæ äàõèí àìüñãàëàõ õýðýãöýýã¿é áîëíî. Èéì ó÷ðààñ ìàíàé øîðîíãèéí àãààðûã ìàãàäã¿é á¿õ îíãîöíû àãààðûã ÷ øèíæëýõ õýðýãòýé áàéâ. ¯¿íèé òóëä óñàí äîîðõè õºëãèéí êàïèòàí ÿàäàã áîë? Õýðýâ òýð õèìèéí àðãààð Áåðòîëåòèéí äàâñíààñ õ¿÷èëòºðºã÷ ãàðãàí àâäàã áîë, óóë äàâñûã íººöëºõèéí òóë õóóðàé ãàçàðòàé ¿ðãýëæ õîëáîî áàðüäàã áàéõ ¸ñòîé áèø ¿¿. Àëü ýñõ¿ë òýð òóñãàé òîì ñàâàíä õ¿÷èëòºðºã÷ íÿãòðóóëæ àâààä àëü õýðýãöýýòýé öàãòàà çàðöóóëäàã áîëîâ óó? Èíãýæ ÷ áàéæ áîëíî. Ýñõ¿ë çºâõºí àðâèëàí õýìíýõèéí ¿¿äíýýñ õîðèí äºðâºí öàãò íýã óäàà óñàí äýýð õºâæ ãàðààä øèíý àãààð íººöºëäºã áîëîâ óó? Ãýâ÷ òýð ýäãýýð àðãûí àëèíû íü ÷ ãýñýí àøèãëàäàã áàéñàí, íýã àðãû íü äàðóéõàí õýðýãëýõ öàã áîëñîí áàéõ ¸ñòîé. Áè óóøãèíäàà øààðäàãäàõ õýìæýýíèé àãààðûã àâàõûí òóë ààõèëàí àìüñãààäàæ ýõýëòýë, ãýíýò äàâñ õàíõàëñàí öýíãýã àãààð áèäíèé ºðºº ð¿¿ ñàä òàâèëàà. Áè òîì àíãàéæ àìüäðóóëàã÷ ñàéõàí óðñãàëûã óóøèã ä¿¿ðýí õîìõîé ãýã÷ àìüñãàëàâ. ßã òýð ìèíóòàä îíãîö õ¿÷òýé áóñ áîëîâ÷ ìýäýãäýõ¿éö òýõäýý ¿ë ìýäýã äàëáèëçëàà. Óñàí äîîðõè õºëºã ºíºº ãàéõàë ìààíü áîäâîë ñýð¿¿í àãààð àìüñãàëàõààð õàëèìûí íýãýí àäèë, óñàí äýýð õºâæ ãàðñàí áèçýý…

Õºëºã îíãîöíû àãààð ñýëãýõ àðãà èéíõ¿¿ ÿã òàã íîòëîãäñîí áèëýý. Áè öýâýð àãààð õàíàòëàà àìüñãàëìàãö àãààð îðóóëæ áóé ñàëõèëàõ öîíõ áóþó í¿õèéã ýðñýýð õààëãàí äýýð áàéãàà ñàðààëæ òºìºð îëæ õàðàâ. Òýõýä ýíýõ¿¿ ñàðààëæààð öýâýð àãààð äîòîãø íýâòýðäýã àæýý. Áè ýíýõ¿¿ àæèãëàëòóóäûã õèéæ äºíãºæ àìæòàë Íåä Ëåíä, Êîíñåëü õî¸ð áàðàã çýðýã ñýðýâ. Òýä í¿äýý íóõëàí ñóíèàñààð áîñ÷ èðýâ. - Ýçýí àìãàëàí íîéðñîâ óó? ãýæ Êîíñåëü åðºíõèéäºº ¸ñîðõóó áàéäëààð àñóóëàà. - Ãîéä ñàéõàí óíòëàà, õîíãîð ìèíü ãýæ áè õàðèóëàõûí äàëèìä Íåä òà? ãýæ àñóóëàà. - ¯õñýí þì øèã óíò÷èõæýý ïðîôåññîð ãóàé. Õ¿¿ø ýíý ÷èíü þó áèëýý? Äàëàéí àãààð ¿íýðòýæ áàéõ øèã áàéõ ÷èíü ãýæ òýð ¿ã¿¿ëýâ. Áè ò¿¿íèéã óíòàæ áàéõàä þó, áîëñîí á¿ãäèéã ÿðüæ ºãëºº. - Ìººí, ìºí, ìºí-õýìýýí òýð äóóãàðààä áèä “Àâðààì Ëèíêîëüí” äýýðýýñ íàðâàëûã õàðæ áàéõàä ë äóóëäààä áàéñàí ìººðºõ ìýò äóóí ýíý áàéæ ø¿¿ ãýæ õýëýâ. - Òàíû çºâ Íåä ýíý “àìüñãàëæ” áàéæýý. - Ýðõýì ïðîôåññîð, îäîî õýäýí öàã áîëæ áàéãààã áè íýã ë ìýäýõã¿é áàéõ ÷èíü áèä õîîë èäýõ öàã áîëñîí áèø ¿¿? - Õîîëëîõ öàã èé? Òà áîäâîë, ºãëººíèé çóóøëàõ öàã àñóóñàí áàéëã¿é äýý. Áèä ÷èíü á¿òýí ºäºð øºíº óíòààä áàéíà ø¿¿ äýý? Íåä ìèíü! - Òàíòàé ìàðãàõ þì àëãà. Õàðèí çàðö õîîë ÷ áàéñàí, çóóø ÷ áàéñàí þó ë àâ÷èðíà, áè ò¿¿íèéã ãàð ñàðâàéëãàí óãòàõñàí áàéíàì ãýæ Íåä Ëåíä õàðèóëàâ. - ßëàíãóÿà, çàðö àëü àëèíû íü íýãìºñºí àâààä èðâýë ãýý÷! ãýæ Êîíñåëü íýìýðëýâ. - Ç¿éòýé õýìýýí êàíàä õ¿í çºâøººðººä áèä àëü àëèíû íü ÷ çîîãëîõ ýðõòýéãýýñ ãàäíà, áè õóâüäàà ºãëººíèé çóóø, ºäðèéí õîîë õî¸ðò ººðèéí ç¿ãýýñ º÷¿¿õýí áîëîâ÷ òóñ õ¿ðãýõýýñ òàòãàëçàõã¿éñýí áèëýý ãýâ. - Çà ÿàõàâ, Íåä ìèíü, õ¿ëýýæ ë áàéÿ ãýæ õýëýýä, ýä, áèäíèéã ÿìàð ÷ ë ãýñýí ºëñººæ àëàõã¿é óëñ áîëîëòîé. Òèéì ë áîë òýä º÷èãäºð áèäýíä õîîë àâ÷èð÷ ºõã¿é áàéñàí ø¿¿ äýý ãýëýý. - Òýãâýë àðàé áèäíèéã òýýð÷ ¿õòýë òýæýýõ ãýæ áàéãàà þì áèø áèç? õýìýýí Íåä ºã¿¿ëýâ. - Íåä òà øóäàðãûã õè÷ýýâýë áîëíî! Òà ýðõáèø, ìàõ÷íóóäûí ãàðò ººðñäèéãºº îð÷èõëîî ãýæ áîäîîã¿é áèç? Íýã óäàà ýíä¿¿ðýõ ÷ þó ÷ áèø ãýæ Íåä Ëåíä á¿ð ¿íýíýýñýý õýëýýä õýí, ÿàæ ìýäýõ âý, ýä ÷èíü

øèíý øºë óóãààã¿é óäñàí ÷ áàéæ ìàãàäã¿é… Òýãâýë ýðõýì ïðîôåññîð òà, ìºí Êîíñåëü òàíû øóäàðãà çàðö áîëîí ìèíèé áèå ìýòèéí ãóðâàí ñàéõàí òàðãàí äàíàéñàí àìüòàä… - Áîëü òà, Íåä! õýìýýí áè æàä øèäýã÷èéí ÿðèàã øóóä òàñëàí àâ÷ ýíý áîäëîî òà îðõè! Õàìãèéí ãîë íü ìàíàé ýçýíä ýíý ¿ãýý á¿¿ äóóëãà. Ýíý ÷èíü áèäíèé áàéäëûã óëàì ë õ¿íäð¿¿ëýõýýñ áèø ñàéí áîëãîõã¿é ãýëýý. - Åð íü ÿìàð ÷ ë áàéñàí áè íîõîé øèã ºëñãºëºí áàéíà. Òýãòýë îäîî õîîë íü ÷ çóóø íü ÷ àëãà!.. ãýæ Íåä Ëåíä ºã¿¿ëýâ. - Íåä, õîíãîð ìèíü, áèä ýíäõèéí äýãëýìä çàõèðàãäàõ íü õóóëü ø¿¿ äýý. Ìèíèé áîäîõîä áèäíèé õîäîîä îíãîöíû òîãîî÷èéí öàãààñ õàìààã¿é ò¿ð¿¿ëýí äàâõèàä áàéõ øèã áàéíà. - ßàõàâ òýãâýë õîäîîäíûõîî öàãèéí ç¿¿ã áóöààãààä æààõàí ýðã¿¿ë÷èõã¿é þó òýãýýä ë ã¿éöýõ íü òýð õýìýýí Êîíñåëü ìààíü òàéâóóõàí õýëæ ñóóâ. -Ìýäëýý òàíûã ýðõýì Êîíñåëü! ãýæ òýñâýðã¿é êàíàä õ¿í õýëýýä òà äàíäàà ë àìãàëàí áàéãààðàé! Çà ìºí àòààðõàì òàéâàí çàíòàé õ¿í þì äàà! Òà ÷ çàðãàëäñàí äîðîõíîî òóðæ ¿õñýí íü äýýð ãýõ õ¿í áàéíà äàà! -Çàðãàëäàõûí õýðýã þó áàéõàâ? òýðòýý òýðã¿é òóñ áîëîõã¿é. Þó òóñ áîëîõã¿é ãýæ? Çàðãàëäàæ ãýìýý íü ë ñàÿ ñàíàà àìðàõã¿é þó? Õýðýâ ë ýíý ìóóñàéí äýýðýì÷èä ãýæ áè çºâõºí ë íî¸îí ïðîôåññîð ýäíèéã ìàõ÷èí ãýæ íýðë¿¿ëýõã¿é áàéãààãààñ ïðîôåññîðûã õ¿íäýòãýñýíäýý òýãæ áàéãàà þì, õýðýâ ýíý ìóóñàéí äýýðýì÷èä íàìàéã ººðñºääºº õýäýí ñàéõàí ìààíü óíøèæ ºãºõã¿é, ¿ã äóóã¿é ë ýíý ìóó í¿õýíä íü á¿òýæ ¿õýõ ãýýä ë ç¿ãýýð ñóóæ áàéíà ãýæ áîäîæ áàéãàà áîë äýíä¿¿ ýíä¿¿ðýë áîëíî! Íî¸í ïðîôåññîð òà ààí ãýæ áàé, ýíä áèäíèéã ýíý ñàðààëæèíäàà åð íü àëü õýð óäààí õàäãàëíà ãýæ òà áîäîæ áàéíà, òà øóóä ë õýëýýðýé. -Øóóä ë õýëýõýä Íåä ìèíü, ýíý òóàé õè÷íýýí ë ìýäýæ áàéãàà áîë áè òº÷íººí ë ìýäýæ áàéíàà. -Òýãýýä òà åð íü þó ãýæ áîäîæ áàéíà? -Ìèíèé áîäëîîð áîë áèä, îíö èõ íóóö þì ñàíàìñàðã¿é ìýä÷èõëýý. Õýðýâ óñàí äîîãóóð ÿâàã÷ îíãîöíû áàã ýíý íóóöûã ÷àíä õàäãàëàõûã ýðõýìä ¿çýæ, ýíý ñîíèðõîë íü ãóðâàí õ¿íèé àìü íàñíààñ ÷ èë¿¿ ¿íýòýé áîë áèäýíä òóí èõ àþóë çàíàëõèéëæ áàéíà. Õýðýâ òèéì áèø áîë áèäíèéã çàëãèñàí ãàéõàë àíõíû áîëîëöîî òîõèîëäìîãö ë áèäíèéã, áèäíèé íýãýí àäèë õ¿ì¿¿ñ àìüäàðäàã åðòºíöºä áóöààæ òàâèõ áîëíî. -Ýñõ¿ë áèäíèéã îíãîöíû áàãò áàãòààí àâ÷ ¿ëäýýíý…ãýæ Êîíñåëèéã íýìýðëýí õýëýõýä : -Ãýæ áîäâîë õýìýýí Íåä Ëåíä, ò¿¿íèé ÿðèàã çàëãóóëàí àâ÷ “Àâðààì

Ëèíêîëüí”-íîîñ àðàé á¿òýëòýé õóðäàí ã¿éäýëòýé ººð íýãýí õºëºã îíãîö ýíýõ¿¿ äýýðýì÷äèéí ¿¿ðãèéã áàðüæ àâààä, ò¿¿íèé áè÷ãèéã, áèäíèé õàìò õàìãèéí ºíäºð øóðãèéíõàà îðîé äýýðýýñ ä¿¿æèë÷èõ áîëíîî! ãýæ ÿðèàã äóóñãàâ. -Ç¿éòýé ñàíàë, Íåä ãýâ÷ ìèíèé ìýäýæ áàéãààãààð áîë îäîî õ¿ðòýë ýíý õºëãèéí áàãò ýëñýõèéã õýí ÷ ãýñýí áèäýíä õýëýýã¿é ø¿¿ äýý. Èéì ó÷ðààñ òýð òóõàéä õýðõýõ ÿàõàà, îäîî ÿðèõûã áîëü¸, äàâòàí ñàíóóëàõàä õºäëºõ öàã áîëîõîä öàãèéí áàéäëûã õàðãàëçàí õºäëºõ òýð áîëòîë ãàíöõàí òýñâýðëýõ ë õýðýãòýé. Îäîîõîíäîî áèä ÿàñíû ÷ õýðýããã¿é, òýðòýý òýðã¿é áèäýíä õèéõ þì ÷ áàéõ áèø äýý ãýëýý. -¯ã¿é ýý õýìýýí áóóæ ºõèéã ¿ë õ¿ññýí çºð¿¿ä õ¿í ÿìàð íýã þì õèéõ ë õýðýãòýé ãýâ. -Þó õèéõ ãýæ Íåä? -Îðãîíî! -Ãàçàð äýýðõ ãÿíäàíãààñ îðãîõ ãýäýã ÷èíü ìàø èõ õ¿íä õýðýã, òýãâýë óñàí äîîðîõ ãÿíäàíãààñ îðãîíî ãýâýë á¿ð ÷ á¿òýøã¿é õýðýã õýìýýí áè õýëýâ. -Çà Íåä, íàéç ìèíü ãýýä Êîíñåëü ýçíèé õýëñíèé õàðèóä òà þó ãýñýýð áàéíà? Àìåðèê÷óóä ¿ã ýðæ ã¿éäýãã¿é áýëýí ¿ãòýé óëñ áàéäàã ãýäãèéã áè ìýäíý ë äýý ãýâ. Æàä øèäýã÷, ñàíäðàõäàà äóó ãàðñàíã¿é. ¯íýíäýý ÷ áèäíèé áàéäëààð áîë îðãîõ ãýäýã äýìèé õýðýã áàéâ. Ãýâ÷ êàíàäûí õàúÿàò íü õàãàñ ôðàíö õ¿í áèëýý. Ò¿¿íèéãýý ÷ Íåä Ëåíä íîòîëæ, çîõèñòîé õàðèóëò ºãñºí þì. -Ýðõýì ïðîôåññîð òà, ¿ì¿¿ñ åð íü øîðîíãîîñ îðãîõ àðãàã¿é áîë ÷óõàì ÿàäãèéã íü ìýäýõ ¿¿? õýìýýí òýð õýäýí ìèíóò áîäîëõèéëñíèé äàðàà õýëýâ. -¯ã¿é ýý, õîíãîð ìèíü. -Õèéæ ÿäààä áàéõ þì áàéõã¿é! Òýãâýë òýä øîðîíäîî òààëàìæòàé ñóóõûí òóë àëü áîëîõîîð òºâõíºöãººäºã þì. -ßðèàä ÿàõàâ! Ó¸àí äîîðõ øîðîíãèéí äîð íü áóþó äýýð íü áàéõààð, äîòîð íü áàéñàí äýýð ãýý÷ ãýæ Êîíñåëü õýëëýý. -Ãýâ÷ àõìãèéí óðüäààð òýíäýýñ õóÿã õààëãà÷, õàðãàëçàã÷ íàðûã íü àâ÷ õàÿõ õýðýãòýé ãýæ Íåä Ëåíä õýëýâ.

-ßàëàà ãýíýý, Íåä? Ýíý îíãîöûã ãàðòàà àâíà ãýæ òà íýýðýýí ¿íýíýýñýý áîäîæ áàéíà óó? -ßàõ àðãàã¿é ¿íýíýýñýý ãýæ Íåä õàðèóëàâ. -Ýíý ÷ áîëøã¿é õýðýã. -ßàãààä ïðîôåññîð? Õýðýâ ë àÿòàé íºõöºë òîõèîëäâîë ýíý áîëíîî. òýð íºõöëèéã àøèãëàõã¿é áàéõûí ó÷èð þó áèëýý. Ìèíèé áîäîõîä îíãîöîí äýýð õîðèîñ èë¿¿ã¿é õ¿í áàéãàà áèç. Ýíý õýäõýí òîîíû õ¿í õî¸ð ôðàíö, íýã êàíàä õ¿íèéã ÷ àéëãàæ ÷àäàõã¿é ýý! Æàä øèäýã÷òýé ìàðãàõûí îðîíä ò¿¿íèé ¿ãèéã äóóã¿é ºíãºðººõººñ ñàéõàí þì ¿ã¿é àæýý. Òèéì ó÷ðààñ áè : -Áèä çîõèñòîé íºõöºëèéã õàðæ áàéõ áîëíî. Íåä ìèíü! Õàðèí òýã áîëòîë òýñýæ ¿çýõèéã ë òàíààñ ãóéæ áàéíà. Èéì òºëºâëºãººã çºâõºí çàëèàð ë øèéäâýðëýõ íü þó þì ãýõýýñ áèø òàíû öî÷ìîã óóð òèéì íºõöºëèéã íààøëóóëàõààñ öààøëóóëàõ íü õàëàã áèç, òýð ìèíóòûã òà÷âÿäàõ þìã¿é, òýñâýðòýé õ¿ëýýõèéã íàäàä òà àìëàõ õýðýãòýé õýìýýí õýëñíýýð ýíý ÿâäëûã äóóñãàâàð áîëãîõîä : -Áè òàíä àìëàÿ, íî¸í ïðîôåññîð ãýæ Íåä Ëåíä òºäèé ë áàðäàì áóñ öàðàéëàí áèäíèé õîîëûã öàãò íü, íÿãò íÿìáàé çººõã¿é áàéëàà ÷ ãýñýí òà ¿¿íýýñ õîéø ìèíèé àìíààñ íýã ÷ á¿ä¿¿ëýã ¿ã ãàðàõûã ñîíñîõã¿é, ìèíèé ãàð íýã ÷ óäàà øèð¿¿í çàãíàõûã ¿çýõã¿é ãýëýý. -Àìëàñíàà ë á¿¿ ìàðòààðàé, Íåä ãýæ áè êàíàä õ¿íä àíõààðóóëæ áèëýý. ¯¿ãýýðýý ÿðèà äóóñâàî áîëæ, áèä òóñ á¿ðäýý áîäëîãøðîí ãèþ¿ðýâ. Áè Íåä Ëåíäèéí èòã¿¿ëýõèéã îðîëäñîí á¿õ îðîëäëîãûã õàðãàëçàõã¿éãýýð ÿìàð íýãýí èòãýë íàéäâàðààð ñýòãýëýý õóóðàõûã áîäñîíã¿éãýý øóäàðãà õ¿ëýýõ ¸ñòîé. Íåä Ëåíäèéí õýëæ àãñàí çàâøààíòàé òîõèîëäîëä áè ¿ë èòãýæ áèëýý. Óñàí äîîãóóð ÿâàã÷ îíãîöíû áàã ìàø îëóóë ãýäýã íü ýðãýëçýýã¿é õýðýã áºãººä òèéì ó÷ðààñ òýäýíòýé òýìöýõ õýðýã ãàðâàë áèä ìàø õ¿÷èðõýã äàâñàíòàé ìºðãºëäºõ áàéâ. Ãýòýë áàñ Íåä Ëåíäèéí òºëºâëºãººã áèåë¿¿ëýõèéí òóë þóíû ºìíº áèäýíä ýðõ ÷ºëºº õýðýãòýé áàéñàí áîë áèä îëçëîãäîãñîä áàéëàà. Áèä ýíýõ¿¿ áèí áèò¿¿ òºìºð ñàâíààñ õýðõýí ÿàæ ìóëòðàõûã ë ìýäýõã¿é áàéâ. Ãýòýë ýíý óñàí äîîãóóð ÿâàã÷ õà÷èí õºëãèéí õà÷èí êàïèòàí ÿìàð íýãýí íóóöûã õàäãàëæ áóé íü õàðñààð áàéòàë ìýäýýæèéí õýðã òóë áèäíèéã õºëºã îíãîöîí äîòóóðàà çîðãîîð ìààíü ÿâóóëàõã¿é íü áàñ ë èëõýí áàéëàà. Åð íü òýð áèäýíòýé öààøäàà ÿàõûã íü óðüä÷èëàí õýëýõèéí àðãàã¿é áºãººë òýð ýñõ¿ë áèäíýýñ áóøóóõàí ñàëàõûí ò¿¿ñ áîëæ áèäíèéã ¿ã¿é õèéíý, àëü ýñâýë áèäíèéã îëîí æèë õîðüæ áàéãààä ýöýñò íü ÿìàð íýã õ¿íã¿é àðàë äýýð öºë÷èõ áîë óó, áèä ò¿¿íèé ýðõýíä òýð ÷èãýýðýý îðñîí òóë ìèíèé äýýðõ ñýòãýìæ¿¿ä áàðàã ¿íýíèé õóâüòàé áóéçàà. Áèä õýðýâ èéìýðõ¿¿

íºõöºëä îðîõ áîë ýðõ ÷ºëººã áàëäàí îëîõûí òóë Íåä Ëåíä ìýò áààòàðëàã çîðèãòîé áàéõ õýðýãòýé áèëýý. Áè Íåä Ëåíäèéí õîîëîéä õàðààë òýýãëýæ ãàð çàíãàõ íü óëàì ë ñ¿ðòýé áîëæ áàéãààã àæëàà. Òýð ñàðààëæèí äîòîð áóé çýðëýã àðààòàí øèã íààø öààøàà õàðàéëæ õºë ãàðààðàà õàíà áàëáàæ áàéâ. Òýõýä, öàã ÿâñààð ë áºãººä ãýäýñ õýäèé ºëñºõ áîëîâ÷ çàðö èðýõ íü õàðàãäàõã¿é ë áàéëàà. Èéíõ¿¿ æèâæ ¿õýõèéí àþóëä íýðâýãñäèéí ç¿ã àíõààðàë ¿ë òàâèõ íü ñàéíûã çºãíºñºíã¿é ýý. Íåä Ëåíä ºëñºõèéí ýðõýíä óëàì á¿ð äîãøèðíî. Òýð óóðàà áàðèõûã õýäèé àìàëñàí áîëîâ÷ îíãîöíû áàãèéíõíààñ õýí íýãíèéã èðýõýä òýñâýð àëäàæ àþóëòàé þì áîëîõ áèé õýìýýí áè ñàíàà çîâæ áàéâ. Äàðààãèéí õî¸ð öàãò Íåä Ëåíäèéí õèëýí á¿ð ÷ äýâðýâ. Êàíàä õ¿í õýäèé õàøãèðàõ, ãóóãàëàõ áîëîâ÷ õàíà òóóðãà ä¿ëèé ìýò àæýý. Áè ýíýõ¿¿ õºëãèéí äîòîð º÷¿¿õýí ÷ ãýñýí äóó ÷èìýý ñîíññîíã¿é íü ýíý îíãîö àìüã¿é ìýò ñàíàãäàæ áàéëàà. Òýð çîãñîæ áàéñíààñ ãàðöààã¿é. Õýðýâ ë ÿâæ àãñàí áîë ñýíñíèéèýðãýëòýíä õºëºã îíãîö äîðãèõ áàéäàë ìýäýãäýõñýí áèçýý. Óñíû ¸ðîîëã¿é ã¿íä æèâæ îðñîí òýð ãàçàð äýëõèéä äàõèí ¿ë õàìàðàãäàæ áèëýý. Ýíýõ¿¿ àâñ ìýò þìàí äîòîð ÷èâ ÷èìýýã¿é áàéäàë ìàø çýâ¿¿í àæýý. Ýíý òºìºð ñàâàíä áèä õè÷íýýí õîðèãäîõ ãýæ áè áîäîõîîñîî ë àéæ áèëýý. Óðüä íàä òºðñºí íàéäâàð îíãîöíû êàïèòàíòíé ó÷èðñíààñ õîéø óëàì á¿ð ìîõîæ èðëýý. Ò¿¿íèé ýëýãñýã õàðö, í¿äýíä äóëààí öàðàé, øóäàðãà áàéäàë íü ìèíèé ñàíààíààñ á¿ðýí àðèëàâ. Ýíý íýã ýòãýýä àìüòàí õ¿íèéã ºðºâäºõ ñýòãýëã¿é õýðöãèé õ¿í õýìýýí áîäâîë ÿã îíîæ áàéãàà áóéçàà. Áè ò¿¿íèéã õ¿í òºðºëõòíèéã ¿¿ðä ¿çýí ÿäàæ, òýäãýýðèéí ýâëýðøã¿é äàéñàí áîëñîí èíã¿¿ëñýí ¿çýõèéí ñàéõàí ñýòãýë õýçýý ÷ ¿ë òºðºõ õ¿íèé ¸ñíîîñ ãàäóóð àìüòàí ãýæ äîòðîî áîäîæ áèëýý. ¯ã¿é ýý, íýýðýí ýíý õ¿í áèäíèéã ºëñãºëºíãèéí ãàøóóí çîâëîíãîîð øàíàëãàí, ýíýõ¿¿ õàâ÷èã øîðîíãèéíõîîìóõàðò ãóóðèàòóóëæ ¿õ¿ëýõ ãýæ ¿¿? Ýíý àéìøèãò áäîë ìèíèé îé óõààíûã á¿ðýí ýçýëæýý. Íàìàéã àþóëûí õàð ñ¿¿äýð íºìºðëºº. Ýíý ¿åä Êîíñåëü óðüäûí àäèë àìãàëàí àõóéä, Íåä Ëåíä á¿ð ÷ ãàëçóóð÷ áàéâ. ßã ýíý ¿åä õàíàíû öààí ÷èìýý ãàðàâ. Òºìºð øàëàí äýýð õºëèéí ÷èìýý ñîíñäîæ öóðãà õîðæèãíîí õààëãà íýýãäìýãö çàðö îðæ èðëýý. Íàìàéã ÿàõ èéõèéí çóóðã¿é Íåä Ëåíä ¿éëèéí ¿ðòèéã øàëàí äýýð óíàãààä áàãàëçóóðäàæ àâàâ. Õººðõèé ìóó çàðö ò¿¿íèé áóëèà ãàðò àìü òýìöýí áàéëàà. Êîíñåëü òýð ìóóã, ò¿¿íèé ãàðààñ ìóëòëàõûã õè÷ýýæ, áè ÷ ãýñýí òóñëàõààð óõàñõèéòýë : Íåä òà òàéâøèð÷ ¿ç! Òà ÷ ãýñýí ìºí àäèë ýðõýì ïðîôåññîð! Ìèíèé ¿ãèéã äóóëöãàà! õýìýýí ôðàíöààð õýëñýí õýí íýãíèé ¿ã áèäíèéã çîã òóñãàâ.

¨ÐÎÎËÃ¯É Ã¯Í ÄÀËÀÉÍ Õ¯Í Ýíý áîë õºëºã îíãîöíû êàïèòàí áàéâ. Íåä Ëåíä ýãøèí çóóð áîñîí õàðàéõàä, õººðõèé ìóó çàðö ýçíèéõýý äîõèîãîîð ãîëòîé ãîëã¿é þì ºðººíººñ ãóéâñààð ãàð÷ îäëîî. Êàíàäûí õàðüÿàòûí ºä¿¿ëñýí õýðãèéí õàðèóä ¿çýí ÿäàõûí õîðñëîîð áóöàëáàë áóöëàõ òýð õ¿í, ãàðûí ãàíö ÷ õºäºëãººíººð ÿìàð íýãýí õèëýãíýëèéí òýìäýã ¿ç¿¿ëñýíã¿é íü êàïèòàíû ýðõ ìýäýë õýð õè÷íýýí áîëîõûã èëòãýñýí áèëýý. Êîíñåëü áèä õî¸ð ýíýõ¿¿ áóäëèàíû òºãñãºëèéã ìýë ãàéõàí õ¿ëýýæ àõóéä êàïèòàí õî¸ð ãàðàà öýýæèíäýý çºð¿¿ëýí, áèäíèéã ìàø àíõààðàëòàé øèðòýæ çîãñîâ. Ýñõ¿ë òýð ÿðèà ¿¿ñãýõèéã òºâäñºí áîëîâ óó? Àëü ýñõ¿ë Ôðàíöààð ¿ã äóóãàðñàíäàà õàðàìñàà þó? Ýíý ÷ ìàãàä ¿íýí òàë íü áóéçàà. Áèäíèé äóíäààñ õýí ÷ ýâäýõèéã ç¿ðõëýýã¿é õýäýí ñåêóíäûí íàì ã¿ì áàéäàë øóâòàð÷: - Ýðõì¿¿ä ýý õýìýýí êàïèòàí ñàÿ àì íýýæ, áè ôðàíö, àíãëè, íåìö, ëàòèí àëü ÷ õýëýýð ÷ºëººòýé ÿðüäàã þì. Èíãýõýýð áè òà íàðòàé ò¿ð¿¿÷èéí óóëçàëòàíäàà ÷ ÿðüæ áîëîõ áàéñàí ãýâ÷ áè òà íàðûã àæèæ ñàéí áîäîæ òóíãààõûã ÷óõàë÷èëñàí þì. Òýõýä òà íàð òóñ òóñäàà, ÿíç ÿíçûí õýëýýð ººðñäèéíõºº òóõàé íýã ë àäèë ç¿éë ÿðüñàí áîëîõîîð ÷óõàì ë õýí áîëîõîî íàäàä ä¿¿ðýí èòã¿¿ëæ ÷àäñàí. Èéìýýñ áè åð áóñûí òîõèîëäëîîð ýðäýì øèíæèëãýýíèé àæèëä õèëèéí öààíà ÿâñàí áàéãàëèéí ñóäëàëûí òóõàé ò¿¿õ, ïàðèæèéí ìóçåéí ïðîôåññîð íî¸í Ïüåð Àðîíàêñ áîëîí ò¿¿íèé çàðö Êîíñåëü òýð÷ëýí Àìåðèêèéí õîëáîîíû íýãäñýí óëñûí òýíãèñèéí öýðãèéí õºëã¿¿äèéí á¿ðýëäýõ¿¿íä áàãòàõ íü “Àâðààì Ëèíêîëüí” îíãîöíû æàä÷èí Íåä Ëåíä íàðòàé ó÷èðñàí áîëîõîî ñàÿ ìýäëýý ãýæ õýëýâ. Áè çºâøººðñíéè òýìäýã áîëãîí ìýõèéí ¸ñëîâ. Êàïèòàí íàäààñ þì àñóóñàíã¿é áîëîõîîð áè õàðèó õýëýõèéí øààðäëàãàã¿é áóéçàà. Ýíý õ¿í ôðàíöààð ÿìàð ÷ ººã¿é ìàø çºâ ÿðüæ áàéâ. Ò¿¿íèé ÿðèà òóí öýâýðõýí, ¿ã íü ÿàõûí àðãàã¿é ÿã òàã àæýý. Ãýëýý ÷ ãýñýí ò¿¿íèéã áè ÿðèàãààð íü íýã íóòãèéí õ¿í ãýæ õýëýõã¿é áèëýý. Òýð ÿðèàãàà ¿ðãýëæë¿¿ëýí: - Ìèíèé áèå õî¸ðäàõü óäààãèéíõàà óóëçàëòûã íèëýýä óäààøðóóëñàí áîëîõûã ýðõýì íî¸ä ñàéí ìýäýæ áàéãàà áèçýý. Ãýâ÷ áè, òà íàðûã õýí áîëîõûã ìýäìýãö, ýðõ áèø öààøèä õýðõýí ÿàâàë çîõèõûãîî áîäîæ áîëîâñðóóëàõ õýðýãòýé áàéñàí. Áè íèëýýä èõ ýðãýëçëýý. Òà á¿õíèéã òóí õàðàìñàëòàé ¿éë ëàé õ¿í òºðºëõòºíººñ õºíäèéðºí òàñàðñàí íàä ìýòèéí õ¿íòýé çîëãóóëñàí àæýý. Òà íàð ìèíèé àãëàã áóéä àìãàëàí áàéäëûã ýâäëýý… - ªºðèéí ýðõã¿é õýìýýí áè õýëëýý. - ªºðèéí ýðõã¿é èé? ãýæ ¿ë òàíèã÷ õ¿íèé äóó ºíäºðñºæ òýãâýë “Àâðààì Ëèíêîëüí” ìèíèé õîéíîîñ á¿õ äàëàéãààð ººðèéí ýðõã¿é ìºðäºæ ÿâñàí óó? Ò¿¿í÷ëýí òà íàðò: Ýíýõ¿¿ îíãîöîí äýýð ººðèéí ýðõã¿é àÿëàí æóóë÷ëàõ ñàíàë òºðñºí ¿¿? Áàñ òàíàé ãàëò áºìáºã ìèíèé õºëãèéí õóÿã äýýð ººðèéí ýðõã¿é óíàñàí óó? Òýð÷ëýí ýðõýì Íåä Ëåíä íàä óðóó æàä

ººðèéí ýðõã¿é øèäñýí ¿¿? Õýìýýâ. Ò¿¿íèé ýíýõ¿¿ ¿ãýíä áè àðàé ÿäàí áàðüæ áàéãàà õèëãýíýëèéã íü îëæ òàíèëàà. Ãýâ÷ ýäãýýð çýìëýëä ºõ ç¿é ¸ñíû õàðèó íàäàä áýëýí áàéâ. - Ýðõýì ýý áîäâîë òà Àìåðèê, Åâðîï õî¸ð òèâä ººðèéí äýãäýýñýí èõ ìàðãààíûã ººðºº ìýäýõã¿é áàéãàà áèç. Ò¿¿í÷ëýí òàíû õºëºãòýé ìºðãºëäñºí õýä õýäýí õºëºã îíãîöíû ñ¿éðëèéí óëìààñ á¿òýí õî¸ð òèâèéí îëîí íèéòèéí ñàíàà ñýòãýëèéã ¿éìð¿¿ëñýí õýñýã ÿâäëûã òà áàñ ìýäýõã¿é óóë íóóöûã òàéëàõ ò¿ëõ¿¿ð íü ãàíöõàí òàíä áàéãàà òýðõ¿¿ òààâðûã òàéëáàðëàõûã îðîëäñîí òîî òîìøã¿é îëîí òààìàãëàëûã òàíä áè òîî÷èõûã áîëü¸. “Àâðààì Ëèíêîëüí” Íîìõîí äàëàéí õàìãèéí çàõ õÿçãààð õ¿ðòýë òàíûã ìºðäºí, õººõäºº äàëàéí ÿìàð íýãýí õ¿÷èðõýã ãàéõàë àìüòíûã ìºðäºæ áàéãàà õýìýýí áàò èòãýæ ÿâñàí áîëîí ò¿¿íýýñ ÿìàð áîëîâ÷ ¿íýýð, òýíãèñ äàëàéã öýâýðëýõ ¸ñòîé ãýæ ýðñ øèéäýæ ÿâñàí áîëîõûã òà áàñ ìýäýõ õýðýãòýé ãýæ áè õýëýâ. Êàïèòàíû öàðàéä èíýýäýý áàðüæ ÿäñàí ÿìàð íýãýí ¿ë ìýäýã òýìäýã òîäðîâ. Ãýâ÷ òýð óðüä óðüäààñ àìãàëàí öàðàéãààð: - Íî¸í Àðîíàêñ òà, òýð îíãîö óñàí äîîãóóð ÿâàã÷ õºëãèéã äàëàéí òýð ë ãàéõàë øèãýý õººæ áóóäàõã¿éñýí ãýæ áàòëàõûã ç¿ðõëýõ ¿¿? ãýæ àñóóâ. Êàïèòàí Ôàðàãóò ÿìàð ÷ ë áàéñàí ãóéâàõ þìã¿é õººæ áóóäàõ õ¿í òóë ýíýõ¿¿ àñóóëò íàìàéã òýâä¿¿ëæ áèëýý. Òýð, óñàí äîîãóóð ÿâàã÷ õºëãèéã àâàðãà íàðâàëûí íýãýí àäèë óñòãàõûã ººðèéí ¿¿ðýã õýìýýí ¿çýõ àãñàí áèçýý. Èéìýýñ áè þó ÷ õàðèóëñàíã¿é ýý. Êàïèòàí öààø íü ¿ðãýëæë¿¿ëýí: - Èíãýõýýð áè òà íàðûã äàéñíàà ãýæ ¿çýõ á¿ðýí ýðõòýé áèç? Áè äàõèí äóóãàðñàíã¿é, ãýâ÷ ýíý óäàà òýõýýñ òýõ ãýæ õàðèó õýëñýíã¿é ýý. Òàíû õàìãèéí íîòòîé áàòàëãàà õ¿÷èíä àâòàãäàõ èéì ¿åä èéìýðõ¿¿ àñóóäëûã ìàðãàõûí õýðýãã¿é áèëýý. - Òà íàðûã õýìýýí êàïèòàí ¿ðãýëæë¿¿ëýí, íàéðñàã çî÷ëîìòãîé õ¿ëýýí àâàõàä íàìàéã þó ÷ àëáàäààã¿é òóë áè íèëýýä óäààí ýðãýëçñýí þì. Õýðýâ ë áè òà íàðààñ õàãàöàõûí ò¿¿ñ áîëñîí áîë áè ýíä äàõèí ýðãýæ èðýõèéí ÿâäàëã¿é áàéñàí. Òà íàðûã áè îíãîöíûõîî îðîé äýýð ãàðãàæ õàÿ÷ààä ë äîîøîî øóìáàæ, õýçýý íýãýí öàãò àìüä áàéñíûã òàíü òàã ìàðò÷èõñàí áîë áîëîõ ë áàéñàí. Òýõ ýðõ íàäàä áàéãààã¿é ãýæ ¿¿?ãýõýä íü - Ýíý ÷ áîëîâñîí õ¿íèé ¸ñ áóñ, çýðëýã õ¿íèé ë ä¿ð áàéõ áàéñàí äàà ãýæ áè õàðèóëàâ. - Ýðõýì ïðîôåññîð òà “áîëîâñîí õ¿íèé ¸ñ” ãýæ þóã õýëæ áàéíà? Áè õ¿í íèéãýìòýé, çºâõºí ë áè ººðºº çºâòãºõ áóðóóòãàõ ýðõòýé, ãàíöõàí ë øàëòãààíààð ò¿íø òàñàðñàí õ¿í ø¿¿ äýý. Áè òýð

íèéãìèéí ÷èíü õóóëèéã õýðõýâ÷ äàãàõã¿é, òèéìýýñ òà ìèíèé äýðãýä ¿¿íýýñ õîéø ò¿¿íèéõýý òóõàé õýçýý ÷ ¿ë äóðñàõûã òàíä ñàíóóëüÿ õýìýýí ýðñ ýñýðã¿¿öýæ áèëýý. ¯¿íèéãýý îíö øèð¿¿í õýëñýí þì. ¯ë òàíèã÷èéí í¿ä óóð õèëýí, õîðñîë æèãøëýýð áàäàð÷ áàéâ. Ýíý õ¿íèé ºíãºðñºí ¿å ÿìàð íýãýí àéìøèãò íóóöûã õàäãàëñàí áîë óó ãýñýí áîäîë ìèíèé òîëãîéä çóðñ õèéëýý. Òýð ººðèéí áèåèéã õ¿í íèéãìèéí õóóëü ¸ñíîîñ äýýð òàâüæ, õ¿í ¿ë õ¿ðýõ îð÷èíä øèíãýæ îðñîí íü äýìèé õýðýã áèø áóéçàà. ªºðòýéãýý òýìöýëäýõ º÷¿¿õýí îðîëäëîãûã óñàí äýýð òèéíõ¿¿ õÿëáàðõàí íÿöààæ áàéãàà þì ÷èíü ò¿¿íèéã äàëàéí ã¿íä ìºðäºõèéã õýí ç¿ðõëýõ áèëýý äýý? óñàí äîîãóóð ÿâàã÷ ìîòîðò çàâüòàé ºðñºëäºõ ÿìàð õºëºã áàéíà àà? Ò¿¿íèé õºëãèéí àéìøèãò çýâñãèéí õóðö ¿ç¿¿ðèéã ÿìàð áºõ ãàí õóÿã ÷ õàðèóëæ ÷àäàõã¿é. Äàëàéí ýíýõ¿¿ ýçíèéã äýëõèé äýýð õýí ÷ ãýñýí ÿìàð ÷ õàðèóöëàãàä òàòàí çýìëýõ ñà÷èéã¿é áóéçàà. Ýíý á¿õ áäîë ìèíèé òîëãîéä ýãøèí çóóð æèðñõèéí ºíãºðººä òýð õà÷èí õ¿í ººðèéí áîäîëä ìºí ë àâòàãäàí ºðººí äîòóóð àëõàëæ áàéâ. Áè ò¿¿íèéã àéõ ãàéõàõ çýðýãöýí àæèãëàæ áèëýý. Êàïèòàí íèëýýä óäààí äóóã¿é áàéñíû äàðàà : -Èéíõ¿¿ ìèíèé áèå ýðãýëçýæ áàéñàí õýäèé áîëîâ÷ ãýýä ¿ðãýëæë¿¿æ, õ¿í òºðºëõòºí ãýäýã õýçýýä ýäýëáýë çîõèõ ýðõèéí äàãóó õîëáîãäîõ ç¿é ¸ñíû íèã¿¿ñëýëòýé. Áè ººðèéí ñîíèðõëûã àìòàòãàñàíä ìèíèé ýöñèéí øèéäâýð îðøèæáîëíî. Îäîî ÿàÿ ãýõýâ, íýãýíòýý ë òà íàð ìèíèé îíãîöîí äýýð õàÿãäñàíààñ õîéø ýíäýý ë áàéõààñ áèø. Ýíä òà á¿õýí º¿ãä ýðõ ÷ºëººòýé áàéõ áîëíî. Ãýâ÷ áè òà íàðò íèëýýä õ¿ëöýíã¿é ãàíöõàí áîëçîë òàâüæ ãýìýýíý ýðõ ÷ºëººã òàíü õàíãàæ áîëíî. Òýðõ¿¿ áîëçëûã äàãàíà ãýñýí òà á¿õíèé àìëàëò ë íàä õýðýãòýé. -Õýë ë äýý êàïèòàí, ìèíèé áîäîõîä òàíû áîëçîë øóäàðãà õ¿í õ¿ëýýæ àâ÷ áîëîõóéö áèçýý ãýæ íàéäàæ áàíéà õýìýýí áè õýëëýý. -ßðèàä ÿàõàâ! Ýíý ë áàéíà. Ìèíèé áèå ñàíààíäã¿é ÿìàð íýãýí ÿâäëààñ òà íàðûã õýçýý ÷ ìàãàäã¿é, õýä õýäýí öàãààð, ò¿¿ãýýð ÷ áàðàõã¿é õýä õýäýí õîíîãîîð õîðüæ õàäãàëàõàä õ¿ð÷ áîëçîøã¿é. Òèéì áîëîõîîð èéìýðõ¿¿ ¿åä ÿìàð íýãýí õ¿÷ ò¿ðýìãèéëýõ ÿâäàëä õ¿ðýõã¿éí òóëä ìèíèé áèå òà íàðààñ óóë áîëçëûã çàéëøã¿é äàãàíà ãýñýí àìëàëòû òàíü àâàõ õýðýãòýé áàéíà. ¯¿íèéã òà á¿õíèé òààëàëä òîëèëóóëæ áàéãàà ÿâäàë áîë òà íàðûã ñàâààã¿é þìàíä ñààòãàíàæ ÿâæ ñàíàìñàðã¿é õýðýò îðîõ âèé õýìýýí ñýðãèéëæ áàéãàà þì ø¿¿. Òýãâýë ýíýõ¿¿ ìèíèé áîëçëûã õ¿ëýýí àâàõ óó? ¯¿íýýñ àâ÷ ¿çâýë ýíýõ¿¿ õºëºã îíãîöîí äýýð õ¿í òºðºëõòºíèé õóóëü äýãëýìòýé õóíäàãà õàãàðààã¿é õ¿í ìýäýæ áîëîõã¿éí íóóö ÿâäàë áîëäîã àæýý? Àëñ íü íàìàéã îòîæ áàéñàí ãýíýòèéí ÿâäëóóä äîòðîîñ, áîäâîë ýíý ÿâäàë ìàãàäã¿é õàìãèéí àÿã¿é íü ÷ áàéæ áàéñàí,

-Áèä õ¿ëýýí àâúÿ àà, õàðèí…êàïèòàí ãàíöõàí þì àñóóõûã çºâøººðíº ¿¿? ãýëýý áè, -Àñóó ë äàà. -Áèäíèéã ººðèéí õºëãºí äýýð òààâàðàà áàé ãýâ ¿¿? -Òèéì ýý. Á¿ðýí ÷ºëººòýé áàéõ áîëíî. -Ýíý ÷èíü þó ãýñýí ¿ã âý, òà îéëãóóëæ ºãíº ¿¿? -Òà íàð á¿õ õºëºã îíãîöîí äîòóóð ýðõ äóðààðàà ñýëã¿¿öýæ ýíä þó áîëæ áàéãààã çºâõºí ãàíö íýãýýñ áóñäû íü á¿ãäèéã ¿çýæ õàðæ áîëíî. Íýã ¿ãýýð õýëýõýä ìèíèé ººðèéí áîëîí ìèíèé õ¿ì¿¿ñèéí íýãýí àäèë ýðõ ýäëýõ áîëíî. Áèä õàðèëöàí áèå áèåíýý îéëãîëöñîíã¿é íü ìýäýýæèéí õýðýã áèëýý. -Óó÷ëààðàé êàïèòàí, ýíý ýðõ ÷ºëºº òàíü çºâõºí ººðèéí õîðèãäñîí ºðººí äîòóóðàà ë ººäºº ñººðãºº õîëõèõ, ÿëòàí õ¿íèé ýðõ ÷ºëºº áàéíà ø¿¿ äýý. Áèä, ¿¿íèé òàíü ýäýëæ ÷àäàøã¿é íü ýý ãýæ áè õýëëýý. -Òýãëýý ÷ ãýñýí ýäëýõ ë áîëíî äîî. -¯ã¿é ýý, ýíý ÷èíü áèä ýõ îðîíäîî, ýõíýð õ¿¿õäýäýý, íºõäºäºº ýðãýæ ¿¿ðä î÷èõã¿é ãýñýí ¿ã ¿¿? Òèéì ýý, õ¿í íèéãìèéí õóóëü äýãëýì ãýæ õ¿ì¿¿ñ ºðñäºº íýðëýýä ò¿¿íèéãýý ýðõ ÷ºëºº ýäëýæ áàéíà õýìýýí òàã ñîõðîîð äàãàäàã òýðõ¿¿ æèãø¿¿ðò ìºëæëºãººñ ñàëàõ ÿâäàë òàíû áîäîæ áàéãààãààñ òèéì ÷ ç¿äã¿¿ðòýé áèø áàéõàà. -Ìèíèé õóâüä áîë ÷ ãýýä Íåä Ëåíä áè ýíäýýñ îðãîõ îðîëäëîãî õèéõã¿é ãýý õýçýý ÷ àìëàõã¿é ãýæ õýëëýý. -Áèòãèé îðãîîðîé ãýæ áè ãóéãààã¿é ø¿¿, Íåäýý! õýìýýí êàïèòàí õ¿éòýí öàðàéëæ õàðèóëàâ. -Êàïèòàí òà äýíä¿¿ õýòýð÷ áàéãàà þì áèø áèç. Ýíý ÷èíü òóí õýðöãèé õýðýã ãýæ áè áèåý áàðüæ ÷àäñàíã¿é õàøãèðàâ. -¯ã¿é ýý, ýðõì¿¿ä ýý. Ýíý áîë òóí íèã¿¿ëñýíã¿é ñýòãýë! Òà íàð òóëàëäààíû äàðàà íàäàä îëçëîãäñîí ¿ëñ. Áè òà íàðûã õýäèéãýýð äàëàéä øèä÷èõýæ ÷àäàõ áîëîâ÷ òà íàðò àìüäàðë çàÿàæ áàéíà. Òà íàð íàä ðóó äîâòîëñîí áèç! Òà íàð íýã ÷ õ¿ ííýâòýð÷

¿ë áîëîõ ìèíèé à æàìüäðàëûí íóóöàä íýâòýðñýí. Òýãâýë ìèíèé òóõàé õýí ÷ ýñ ñýäýâëýâýë çîõèõ áàéñààð áàéòàë òà íàðûã áè ç¿ãýýð òàâü÷èõíà ãýæ ñàíàæ áàéíà óó? Õýðõýâ÷ ¿ã¿é! Òà íàðûã óñàí äîîãóóð ÿâàã÷ ººðèéí õºëºã îíãîöîí äýýð áàéëãàõ ººðèéí ñîíèðõëûã ãîë÷ëîõîîñ áèø òà íàðûíõûã ãîë÷ëîõã¿é ø¿¿ äýý! Êàïèòàíû äóó óëàì á¿ð àÿã¿é øèî¿¿ñ÷ èðñýí áîëîõîîð áè ò¿¿íèéã àõèí èòã¿¿ëýõ àðãà ýðýëõèéëñýíã¿é. -Òýãâýë êàïèòàí òà áèäíèéã ¿õýë, îëç õî¸ðûí íýãèéã ñîíãî ãýæ áàéãàà þì øèâ äýý? -ßã òèéì. -Çà íàéç ìèíü õýìýýí áè Êîíñåëü, Íåä Ëåíä õî¸ðò õàíäàí, õýðýã íýãýíò èéì áîëîõîîð ÿðèõûí ÷ õýðýã àëãà. Ãýâ÷ ýíý êàïèòàíä áè þó ÷ ãýæ àì àëäààã¿é ãýäãèéã ñàíàõ õýðýãòýé ãýæ õýëýâ. -Çà òýãâýë ñàéí áàéíà, áè íýã õýäýí þì õýëüå. Íî¸í Àðîíàêñ áè òàíûã ìýäíýý. Áè òàíàé íºõäèéã ÷ ìýäýõã¿é áàéíà, õàðèí òàíûã íàäòàé óóëçóóëñàí ýíý çàâøààíûã òà ýðõáèø õàðàìñàõã¿é áèç. Ìèíèé õýðýãëýäýã íîì ñóäðóóä äîòîð òà äàëàéí íóóöûí òóõàé ººðèéíõºº á¿òýýëèéã ÷ îëæ ¿çýõ áîëíî. Áè ò¿¿íèéã ¿ðãýëæ äàõèí äàõèí óíøäàã þì. Òà ººðèéíõºº òýð íîìä õóóðàé ãàçðûí øèíæëýõ óõààí ë çºâõºí õ¿ð÷ ÷àäàõ õÿçãààðò õ¿ðñýí þì áàéíà. ãýâ÷ òàíû ¿çñýí áàãà áîëîõîîð òýð á¿õíèéã ìýäýõã¿é. Èíãýõëýýð ýíý îíãîöî íäýýð ºíãºð¿¿ëñýí öàãàà òà õàðàìñàæ àìàà áàðèõã¿é áàéõ ãýäãèéã ìèíèé ç¿ãýýñ áàòòàé õýëýõèéã çºâøººðíº áèç. Òà èä øèäèéí îðîíä æóóë÷ëàõ áîëíî. Ãàéõàõ, ñîíèðõîõ, õºõºõ, áàÿðëàõ òýð á¿õýí òàíû îþóí óõààíû åðäèéí èëðýë áîëîõ áèç òàíû í¿äíèé ºìíº òàñðàëòã¿é ÿðàëçàí áàéõ ãàéõàìøãààñ òà òºäèé ë àìàðõàí óéäàõã¿é áàéõàà. Áè óðüä ºìíº õèéñýí àÿëëóóäûíõàà ä¿ãíýëòèéã õèéõèéí òóëä äýëõèéã òîéðîõ õàìãèéí ýöñèéí ÷ áàéæ ìàãàäã¿é àÿëëûã õèéõýýð øèéäñýí þì. Ýíý àæèëä òà òóñëàëöàæ áîëíî. ªíººäðººñ ýõëýí òà òýñ ººð åðòºíöºä îðíî ãýæ ìýäýõ õýðýãòýé. Òà íàìàéã áîëîí ìèíèé õ¿ì¿¿ñèéã òîîöîõã¿éãýýð óðüä ºìíº ìàíàé åðòºíö ñ¿¿ë÷èéíõýý íóóöûã çàäëàí äýëãýõ áîëíî! ãýæ ÿðüæ áèëýý. Êàïèòàíû ýíý ÿðèà íàä ìàø èõ ñýòãýãäýë òºð¿¿ëñýí ãýäãèéã áè õ¿ëýýõã¿é áàéæ áîëøã¿é ýý. Òýð ìèíèé ñýòãýëèéí õàìãèéí ýìçýã ñóäñûã õºíäñºí òóë ýäãýýð ãàéõàìøèã ç¿éëñèéã ä¿ðñëýí áîäñîí ìèíèé áÿñàëãàë àëäàãäñàí ýðõ ÷ºëººã ìèíü îðëîæ ÷àäàõã¿é ãýäãèéã áè õýñýã çóóð ìàðòæýý. Ãýâ÷ áè ýðõ ÷ºëººíèé òóõàé ýíý ÷óõàë àñóóäàëä ñ¿¿ëä äàõèí ýðãýæ áîëíî ãýæ ¿çýæ áàéñàí òóë : -Êàïèòàí òà õýäèé õ¿í òºðºëõòºíòýé ýâ ìóóäñàí áîëîâ÷ õ¿í ¸ñíû ñýòãýõ¿éãýýñ õîëäîæ õºíäèéðýýã¿é ñàíæýý. Áèä áîë äàëàéä ñ¿éäñýí óëñ, òà áèäíèéã ººðèéíõºº îíãîöîí äýýð ýíýðýíã¿é ñýòãýëýýð õ¿ëýýí àâëàà. ¯¿íèé òàíü ìèíèé áèåí ìèíèé íºõºä õýçýý ÷ìàðòàõã¿é, õàðèí øèíæëýõ óõààíä õ¿÷èí ç¿òãýõ ýíý áîëîëöîîàëäàãäñàí ýðõ

÷ºëººíèé ìèíü õàðèóä õýð õýìæýýíäýý òîõèðñîí øàãíàë áîëíî ãýäãèéã áè ººðèéí õóâüä õ¿ëöýíã¿é õ¿ëýýõ áàéíàì ãýñýí õàðèó ºã÷ ººðèéí ¿ãèéã áè õÿçãààðëàñàí áèëýý. Áèäíèé ýíý õýëýëöýýðèéã áàòæóóëàõûí òóë êàïèòàí ìèíèé ç¿ã ãàð ñóíãàõ áàéõ õýìýýí áè áîäîæ áàéñàí àâ÷ òýð òýãñýíã¿é ó÷ðààñ áè ãîë ç¿ðõíýýñýý ãîìäîæ áèëýý. -Áàñ íýã àñóóëò áàéíà õýìýýí áè õà÷èí õ¿íèéã ãàðàõûí äàâààí äýýð àñóóëàà. -Çà þó áàéíà, ýðõýì ïðîôåññîð? -Òàíûã áèä õýí ãýæ íýðëýõ ¸ñòîé áàéíàì? -Òà íàðò áè çºâõºí êàïèòàí Íåìî áàñ òàíû áèå áîëîîä òàíû äàãàëäàã÷èä áîë íàäàä çºâõºí “Íàóòèëóñ” îíãîöíû äýýð çîð÷èã÷èä ãýëýý. Êàïèòàí Íåìî ÿìàð íýã þì õàøãèðìàãö çàðö îðæ èðëýý. Êàïèòàí ò¿¿íä ¿ë îéëãîãäîõ ºíºº ë õýëýýðýý òóøààë ºãººä Êîíñåëü áàñ êàíàä õ¿í õî¸ðò õàíäàæ : -Òà íàð ººðñäèéíõºº ºðººíä ºãëººíèéõºº çóóø õ¿ðòýõ áîëíî. Ýíý õ¿íèéã äàãààä ÿâ äàà ãýâ. -¯ã¿é ë ãýõã¿é õýìýýí æàäà÷ ìààíü õýëëýý. -Èéíõ¿¿ áèäíèé ãó÷ øàõàì öàã õîðèãäñîí ºðººíººñ Êîíñåëü òýð õî¸ð ãàð÷ îäëîî. -Õàðèí îäîî ïðîôåññîð ìèíü áèäíèé ýýëæ ºãëººíèé çóóø áèäíèéã ë õ¿ëýýæ áàéãàà. Òàíä ãàçàð÷ëàõûã çºâøººðíº ¿¿ ? ãýëýý. -Òàíû ë ìýäýëä áàéíà, êàïèòàí ãýýä áè êàïèòàí Íåìîã äàãàëäàâ. Áèä öàõèãààíààð ãýðýëò¿¿ëñýí åðäèéí ãóäàìæ ºðºº ìýò íàðèéõàí ÷ºëººíä ãàð÷ àðâààä ìåòð ÿâààä õààëãàíä òóëæ î÷ëîî. Êàïèòàí õààëãûã íýýãýýä íàä çàì òàâèí äîòîãø îðóóëàõàä áè ìàø òîõèëîã òàâëàã ñóóäàëòàé çîîãëîõ ºðººíä îðñîí áèëýý. ªðººíèé õààëãàíû ýñðýã òàëä õàð çàíäàíãààð á¿ðñýí ºíäºð òàâèóð õàðàãäëàà. Ò¿¿íèé äýâñýíã¿¿ä äýýð ìàø èõ ¿íýòýé óðàí íàðèéí õèéö á¿õèé øààçàí áà ìºíãºí áîëîð ñàâ ñóóëãà ñîëîíãîðîí ãÿëàëçàæ áàéâ. ªíãº ÿëãàæ òóí íÿìáàé áóäñàí õàíàíû áóäàã àäðààñ áóóõ ãÿëáàì õóðö ãýðëèéã çººëð¿¿ëýõ àæýý. Òàñàëãààíû ãîëä èäýý çàññàí øèðýý áàéíà. Êàïèòàí Íåìë ìèíèé ñóóõ áàéðûã ãàðààð äîõèæ çààãààä : -Ñóó òà õîîë çîîãëî. Òà áîäâîë èõ ºëñºæ áàéãàà áèç ãýëýý.

Áè ÷ ººðèéãºº äàõèí øààðäóóëñàíã¿é. Ýíý ºãëººíèé çóóøèí äýýð õýä õýäýí òºðëèéí çàãàñ, ìèíèé ë ¿ë ìýäýõ þìààð õèéñýí ÿìàð ÷ þì áý äýý, àìòòàíû ç¿éëñ ºãëºº. Ýíý á¿õýí íèëýýä àÿòàéõàí ñàíàãäàâ÷ íýãë õà÷èí àìòòàé áàéñàí, ãýâ÷ ò¿¿íä àìàðõàí äàñ÷ áîëîõ áàéâ. Ìèíèé ë áîäñîíîîð áîë ýäãýýð õ¿íñíèé ç¿éëñ ôîñôîð èõòýé áàéñàí òóë òýäíèéã òýíãèñ äàëàéãààñ àâñíààñ çàéëñàíã¿é ýý. Êàïèòàí Íåìî íàäààñ í¿ä ñàëãàõã¿é áàéâ. Áè ò¿¿íýýñ þó ÷ àñóóñàíã¿é, ãýòýë òýð ìèíèé õýë àì òàòëàí áàéãàà ò¿ìýí àñóóäàëä õàðèóëàõûã ÿàðàâ÷ëàí áàéëàà. Ýíý çîîãóóäûí èõýíõèéã òà ìýýõã¿é áèç, ãýëýý ÷ ãýñýí òà àéõ þìã¿é èä. Ýä á¿ãäýýðýý òýæýýëòýé àìò øèìòòýé ç¿éëñ. Áè ººðºº àëü ýðò õóóðàé ãàçðûí õîîë õ¿íñíýýñ ýðñ òàòãàëç÷èõñàí õ¿í. Ãýëýý ÷ ãýñýí ¿¿íèéã õàðãàëçàõã¿éãýýð áè ýð¿¿ë ìýíä ë áàéíà. Ò¿¿ãýýð ÷ áàðàõã¿é ÿã íàä øèã ë õîîëëîäîã ìàíàé áàãèéíõàí á¿ãä ë àòààðõàì ÷èéðýã ýð¿¿ë ìýíä óëñ ãýý÷ ãýæ ÿðèâ. -Òýãâýë ýíý àìòòàí á¿õýí äàëàéíõ áîëõ íü ýý? -Òèéìýý ïðîôåññîð ìèíü. Äàëàé ìèíèé á¿õ ë õýðýãöýýã õàíãàäàã þì. Çàðèìäàà áè äàëàéä òîð õàÿäàã. Òýõýä ìèíèé òîð õîîñîí áàéñàí óäàà áàéãààã¿é ø¿¿. Áàñ çàðèìäàà õ¿í õ¿÷ õ¿ð÷ ¿ë ÷àäàõ îð÷ëîíä àí ãºðºº õèéæ óñàí äîîðõè ººðèéí îé øóãóéä îðøäîã àí àìüòàíòàé õººöºëäääºã õ¿í äýý. Ìèíèé ñ¿ðã¿¿ä ºâãºí ìàë÷èí Íåéïòóíû ìàë ñ¿ðýã ìýò ºðãºí äýëãýð òýíãèñ äàëàéíõàà óóäàì òàëä ýðõ äóðààðàà áèë÷äýã þì. Ìèíèé ýçýìøèë ýöýñ õÿçãààðã¿é óóäàì, ò¿¿íèéã áè ë ãàíöààðàà ºâëºäºã. Áè êàïèòàí Íåìî ðóó ãàéõàí øèðòýæ : -Áè îéëãîæ áàéíà, êàïèòàí ìèíü òàíû òîð òàíû òàâãàíä àìòòàé çàãàñ àâ÷èðäàã þì áàéíà. Õàðèí òàíû óñàí äîîðõ ººðèéí îé øóãóéä àí ãºðºº õèéäýã ãýäãèéã ÷èíü îéëãîõã¿é áàéíà. Òà õýäèé õè÷íýýí ÷ áàãà õýðýãëýëýý ãýñýí òàíû øèðýýí äýýð ìàõ õààíààñ áèé áîëæ áàéíà. ¯¿íèé ÷èíü ë îéëãîõã¿é áàéíà ãýëýý. Áè õóóðàé ãàçðûí àìüòíû ìàõ õýçýý ÷ èääýã¿é ø¿¿ õýìýýí êàïèòàí òàòãàëçëàà. -Òýãâýë ýíý þó âý ãýæ áè òàâàã äýýð áàéñàí õýñýã ãîë ìàõ ðóó õóðóóãàðàà çààâ. -Õóóðàé ãàçðûí àìüòíû ìàõ ãýæ ýíä¿¿ðñýí ýíý çîîã áîë äàëàéí ÿñò ìýëõèéíèé ãîë ìàõ áàéãààãààñ áèø ººð þóíûõ ÷ áèø. Ýíý íýã ñ¿ìñ: ¿¿íèéã äàëàéí ãàõàéí ýëãýýð õèéñýí þì. Òàíä áîë àìòààðàà òýæýýâýð ãàõàéí ðàãóòàé àäèëõàí ñàíàãäàõ áàéõ. Ìèíèé òîãîî÷ èõ ìýðãýæèëòýé õ¿í òóë äàëàéí çàãàñ áà àìüòäààð õîîë õ¿íñ õèéõäýý õýíèéã ÷ äàãóóëàõã¿é. Ýíý áîë õÿñààãààð õèéñýí êîíñåðâ, ¿¿íèéã ÿìàð ÷ ìàëàé óãñààòàí åðòºíöºä

õîñã¿é õýìýýí ¿çýõ áèé, áàñ ýíý áîë õàëèìûí äýëýíãýýñ ãàðñàí óóðãààð õèéñýí öºöãèé, ýíý áîë ¸îòîí, ¿¿íèéã óìàðò òýíãèéñèéí çàìãààð õèéñýí þì. Èíãýýä õàìãèéí ñ¿¿ëä ýíý áîë àíàìåíýýð õèéñýí ÷àíàñàí æèìñ. Ýíý á¿õíèéã áè õîâäîãëîñîíäîî áèø ãàíöõàí ë êàïèòàí Íåìîãèéí ÿðèàíä ãàéõàí ñîíèðõñîíäîî á¿ãäýýñ íü àìòàëëàà. -Äàëàé íàìàéã çºâõºí õîîëëîæ áàéãàà ÷ þì áèø áàñ õóâöàñëàæ áàéãàà þì. Òàíû ºìññºí ýíý õóâöñûã íýõñýí ýä áîë äàëàéí çàðèì íýã õÿñàà, øàíäàñ áàéãàà þì. Íààäàõ ÷èíü õ¿ðýí ÿãààí ºíãººð áóäàãäàæ ãàçðûí äóíäàä äàëàéí Àïëèçèí ãýäýã ýðòíèé çººëºí áèåòíèé áèåýñ ãàðãàæ àâñàí áîäèñîîð ÿãààí òóÿà ñóóëãàñàí þì. Òàíä áýëòãýñýí ºðººíä òàíû íí¿ðèéí çàñëûí øèðýýí äýýð áàéãàà ¿íýðòýé óñ áîë äàëàéí çàðèì óðãàìëûã õóóðàé íýðýõ çàìààð ãàðãàñàí þì. Òàíû îðíû æèíò¿¿ áîë äàëàéí ñàéí ÷àíàðûí ºâñººð íýõñýí. Òàíû áè÷èõ ¿çãèéã õàëèìûí ñàõëààð, áýõèéã êàðàêàòèöûí áóë÷èðõàéíû ø¿¿ñýýð õèéñýí þì. Ìèíèé õýðýãëýæ áàéãàà þì á¿õíèéã äàëàé ºã÷ áàéãàà òóë ýíý á¿õýí íýãýí öàãò äàëàéäàà ýðãýæ î÷èõ áîëíî ãýæ ÿðèëàà. -Äàëàéä òà äóðòàé þó êàïèòàí àà? -Ýø ÿðèàä ÿàõàâ, äóðòàéãààð áàðàõ óó. Äàëàé ãýäýã ÷èíü äýëõèé. Äàëàé áîë äýëõèéí áºìáºðöãèéí àðàâíû äîëîîí õóâèéã ýçýëäýã þì.ò¿¿íèé óóðøèëò õè÷íýýí ñýð¿¿í, àìüäðóóëàõ èõ ÷àäàëòàéã ÿàíà. Ò¿¿íèé àñàð óóäàì õÿçãààðò ýðãýí òîéðíû àìüäðàëûí ýíýõøø á¿ëýýí àìüñãàëûí äóíä õ¿í ãàíöààðäàõã¿é. ¯íýíäýý äàëàéä áàéãàëü áîäèñûí ãóðâàí åðòºíö áèé áóñ óó? Óðãàìàë àìüòàí, ýðäñèéí, àìüòíû àéìãèéí ò¿ã ò¿ìýí àìüòàä, ¿å õºëòíèé õî¸ð àíãè, çººëºí áèåòíèé òàâàíàíãè, ñýýð íóðóóòíû ãóðâàí àíãè, ñ¿¿ãýýð áîéæèã÷èä, ìºëõºã÷èä áà çàãàñíû ãýõ ìýò ¿é îëîí òîîíä õ¿ðíý. Àìüòäûí ýíýõ¿¿ àñàð òîì àíãè àðâàí ãóðâàí ìÿíãà ãàðóé áàãà ä¿ðñ áàéäàã áîë çºâõºí àðàâíû íýã õóâü íü öýíãýã óñíàà ìàüäàðäàã þì. Äàëàé áîë áàéãàëèéí àñàð òîì õºíºã. Äýëõèéí áºìáºðöºã äýýð àìüäðàë àíõ äàëàé äýýð áèé áîëñîí þì áîë äàëàéä ë äóóñãàâàð áîëîõûã õýí áàéã ãýäýã þì. Äàëàé òýíãèñ áîë õàìãèéí ýíõ ò¿âøèí íóòàã…äàëàé òýíãèñ äàðàíãóéëàí çàõèðàã÷äàä ¿ë õàìààðàãäàíà. Çºâõºí äàëàéí ãàäàðãóó äýýð ë òýä áèå áèåíèéãýý õ¿éñ òýìòýð÷, àëàëäàí òóëàëäàí, õóóðàé ãàçðûí àìüäðàëûí õàìãèéí áóëàé áóçðûã ¿ç¿¿ëæ áîëíî, òýãâýë òýäíèé ýçýìøèë ãó÷èí ôóòûí ã¿íä ë äóóñãàâàð áîîëäîã þì. Àé äàà, ïðîôåññîð ìèíü äàëàé òýíãèñèéí ã¿íä òà àìüäðàà÷! Çºâõºí ýíä ë á¿ðýí ä¿¿ðýí ýðõ÷ºëºº çºâõºí ýíä ë á¿ðýí ä¿¿ðýí òóñãààð òîãòíîë, çºâõºí ýíä õýí íü ÷ õýíèéãýý äàðëàõã¿é ø¿¿ äýý. àõìàä Íåìî ýíýõ¿¿ õàëóóí ¿ãèéã ãýíýò òàñëàëàà. Òýð ººðèéí åðäèéí òîãòóóí çàíãàà àëäñàíäàà ãýìøèâ ¿¿? Àëü ýñõ¿ë èë¿¿ þì õýë÷èõëýý ãýæ àéâ óó? Õýäýí ìèíóò õèð òýð ãóàíçàí äîòîð íýã ë ñýòãýë õºäºëñºí àÿñòàé àëõëàà. Äàðàà íü òýð ººðèéí åðäèéí õ¿éòýí ñ¿ðëýã öàðàé ãàðãàæ, áèå áàðèí òàéâøèðìàãö : -Çà îäîî ýðõýì ïðîôåññîð òà õýðýâ “Íàóòèëóñ” õºëãèéã ñîíèðõîõ äóðòàé àãñàí áîë áè òàíû òóñûí òóë áýëýí áàéíàì õýìýýí òýð ìèíèé ç¿ã õàíäàæ áèëýý.

“ÍÀÓÒÈËÓÑ” -Êàïèòàí Íåìî ¿¿ä ÷èãëýõýä áè äàãàëäàí îäîâ. Ãóàíçíû ãîëûí ÿøèë õààëãà íýýãäýõýä áè çýðãýëäýý ºðººíä îðñîí áàéëàà. Ýíý íü íìîûí ñàí àæýý. Õýìæýýãýýðýý ãóàíçíààñ áàãàã¿é áàéâ. Òààçàíä òóëñàí àëò øàðìàë, ¿íýò ìîäîí ºíäºð ø¿¿ãýýí¿¿ä àäèë õàâòàñòàé àñàð îëîí áîòü íîì ä¿¿ðýí õàäãàëàãäàæ áàéâ. Ø¿¿ãýýí¿ä òàñàëãààíû á¿õ õàíàíû äàãóó òàâèãäæýý. Õ¿ðýí øèðýýð øèðëýñýí ºðãºí ñàéõàí çººëºí ñàíäëóóä àìàð÷ ñóóõàûã óðèõ ìýò áàéëàà. Òýäãýýðèéí äýðãýä íîìûí õºíãºõºí çººâºð òàâèóð õàðàãäàíà. Òàñàëãààíû ãîëûã íîì îâîîëñîí òîì øèðýý ýçýëæýý. Ìºí òýíä õóó÷èí ñîíèíû õýä õýäýí äóãààð áàéâ. Ýíý ñàéõàí òàíõèì òààçàíä íü øèãòãýæ òàâüñàí äºðâºí áºìáºãºð öàõèëãààí äýíãýýð ãýðýëò¿¿ëýãäæýý. Áè ýíýõ¿¿ ºðººã áàõàðõàí õàðæ áàéâ. Ýíä àðãàã¿é ë òîõèòîé ¿çýìæòýé àæýý. -Êàïèòàí àà, òàíû ýíý íîìûí õàäãàëàìæ õóóðàé ãàçðûí ÿìàð ÷ îðä øèëòãýýíä õîâîð áàéõ ç¿éë áóñ óó? Èéì ñàéõàí íîìûí ñàí òàíûã äàëàéí ¸ðîîëä äàãàëäàí ÿâíà ãýäýã ãàíöõàí áîäîë íàìàéã á¿ð äîíñîëãî÷èõëîî ãýæ áè õýëëýý. -Àæèëëàõàä ¿¿íýýñ òààëàìæ òîõèðîìæòîé ãàçàð õààíàñ òà îëîõ âý äýý, ïðîôåññîð ìèíü! õýìýýí êàïèòàí õýëýýä, -Ïàðèæèéí ìóçåé äàõü òàíû òàñàëãàà þóíä ÷ ¿ë ¿éìðýõ òèéì òààëàìæòàé áàéäàã ãýæ ¿¿? Ãýæ òàòãàëçëàà. -¯ã¿é ë äýý, ìýäýýæ õýðýã… òàíû ýíý ºðººíèé äýðãýä ìèíèé òýð ìóó òàñàëãàà ÷ òóí õººðõèé õàðàãäàæ áàéãààã áè õ¿ëýýõ ¸ñòîé. Òàíû ýíä çóðãàà, äîëîîí ìÿíãààñ äîîøã¿é íîì áèé äýã ýý? -Õîðèí ìÿíãà, ýðõýì Àðîíàêñ. Ýíý áîë íàìàéã õóóðàé ãàçàðòàé õîëáîæ áàéãàà öîðûí ãàíö ç¿éë. “Íàóòèóëñ” õàìãèéí àíõàí óñàíä æèâæ îðñîí òýð ºäºð åðòíºö ìèíèé õóâüä áàéõã¿é áîëñîí þì. Òýð ºäºð áè õàìãèéíõàà ñ¿¿ë÷èéí íîì, õàìãèéíõàà ñ¿¿ë÷èéí ñîíèí ñýòã¿¿ëèéã õóäàëäàí àâñàí. Òýð öàãààñ õîéø õ¿í òºðºëõòºí ìèíèé õóâüä áîë áîäîæ ñýòãýõ, áè÷èæ íèéòëýõýý çîãññîí. Ýíý íîìóóä á¿ãä òàíû ýðõýíä áàéõ áîëíî, òýõýýð òà õýçýý ë õýðýãòýé öàãòàà àøèãëà. Òàíû òààëàë ë ìýäýæ, ýðõýì ïðîôåññîð ãýõýä áè êàïèòàí Íåìîä òàëàðõààä íîìûí òàâèóðò î÷ëî. Áè òýíä óòãà çîõèîë, ã¿í óõààí, øèíæëýõ óõààíû á¿õ ñàëáàð ìº÷èðò õîëáîãäîõ íîìóóäûã ÿìàð õýë äýýð áè÷èãäñýíèéã õàðãàëçàõã¿éãýýð ¿ñýãëýëèéí äàðààëëààð áàéñàí ñîíèíè çîõèîë ìèíèé í¿äýíä øóóä òóññàí á¿ëãýý. Ýíý áîë êàïèòàí Íåìî á¿õ õýë áè÷èã òýãø ìýääýãèéã õàðóóëæ áàéëàà. Ýíä áè Ðàáëåãýýñ Æîðæ çàíä, ÊñåíîôîíòîîñÌèøëå, Ãîìåðîîñ Âèêòîð Ãþãî õ¿ðòýëõ ÿðóó íàéðãèéí áà ¿ðãýëæèëñýí ¿ãèéí óðàí óòãà çîõèîë, øèíæëýõ óõààíû ýðòíèé áà îð÷èí ¿åèéí õ¿í òºðºëõòºíèé ýðäýìòýí ìýðãýäèéí øèëäýã á¿òýýë¿¿äèéã îëæ ¿çëýý. Ãýâ÷ ýíý íîîìûí

ñàíä ýðäýì øèíæèëãýýíèé áîòèóä äèéëýíõ íü áàéãààãààñ ìåõàíèê, áàëëèñòèê, óñàí ñóäëàë öàã óóðûí øèíæèëãýý, ãàçàð ç¿éí, ãàçàð ñóäëàë ãýõ ìýò÷èëýí óõààíû áîòèóä ìèíèé áîäñîíîîð Íåìîãèéí ýðäýì øèíæèëãýýíèé àæëûí ãîë áîëñîí áàéãàëèûí õºãæëèéí ò¿¿õèéí áîòèóäààñ öººíã¿é áàéëàà. Ýíä Ãóìáîëüäòûí á¿õ áîòü, Àðàãîãèéí á¿õ áîòü, Ôóêîãèéí á¿òýýë¿¿ä, Àíðè Ñåí-Êëåð-Äåâèëü Øàñëü, Ñåêêè ëàì, Ìîðè, Ìèëüí-Ýäâàðäñ, Êàòðôàæ, Òèíäàëü Ôàðàäå, Áåðòåëþ, Àãàññèö, àêàäåìèéí “Æèë òóòìûí ñýòã¿¿ë” ãàçàð ç¿éí îëîí íèéãýìëýãèéí ìýäýý ãýõ ìýò íîìóóä òàâèóð äýýõ æèðèéæ áàéëàà. Ýäãýýðèéí çýðãýëäýý, ýíýõ¿¿ íýðò íèéãýìëýãèéí äóíä êàïèòàí áîëîí õ¿íäýò çî÷èí ìèíèé õî¸ð áîòü ýíä áóé õàðàãäàâ. Ãýòýë 1865 îíû äóíäóóð íèéòëýãäýæ ãàðñàí ãýæ ìèíèé ìýäýõ “Îäîí îðíû ñóäëàëûí ¿íäýñ” ãýäýã Æîçåô Áåðòðàíûíîì íýãýí ÷óõàë ºäºð òîãòîîõîä íàäàä òóñ áîëñîí íü “Íàóòèëóñ” îíãîöûã 1865 îíîîñ àðàé õîéõíî óñíà òàâüæýý ãýäãèéã ìýäýõýä îðøèíî. Èéìýýñ êàïèòàí Íåìî óñàí äîîðõè äàÿàí÷ áîëñîîð ãóðâàí æèëýýñ õýòýðñýíã¿é ýý! Õýðýâ ¿¿íýýñ àðàé øèíý òóòàì ãàðñàí ººð íîì îëäîõ áîë ýíýõ¿¿ õºëãèéí óñíàà øóìáàæ îðñîí õóãàöààã íèëýýä îéðîëöîî îëîõñîí ãýæ áè áîäëîî. Ãýâ÷ íàäàä îäîî ¿¿íèéã ìýäýõ ºäèé òºäèé çàâ ÷ºëºº áàéñàí òóë “Íàóòèëóñ”-ûí ãàéõàìøèãòàé òàíèëöàõàà õîéøëóóëàõûã áè õ¿ññýíã¿é áèëýý. -Íîìûíõîî ñàíã àøèãëàõ çºâøººðºë ºãñºíä òàíü áàÿðëàëàà, êàïèòàí. Ýíý òàíü øèíæëýõ óõààíû ¸ñòîé ýðäýíèéí ñàíñàíæ. Áè àøèãëàíà ÷ ãýëýý. -Ýíý ºðºº çºâõºí íîìûí ñàíãààð ÷ áàðàõã¿é, òàìõèíû ÷ ºðºº þì ø¿¿. -Òàìõèíûõ àà? “Íàóòèëóñ” äýýð òàìõè òàòäàã þì ãýæ ¿¿! õýìýýí áè áè áàðàã áàðõèð÷èõëàà. -Òýãýëã¿é ÿàõàâ. -Òèéì ë áîë áè íýãýí ç¿éëèéí òààìàãëàë õýëýõ ¸ñòîé. Òà Ãàâàíüòàé õîëáîî áàðüäàã áàéõ íü ýý. -ßìàð ÷ õîëáîî áàéõã¿é õýìýýí êàïèòàí õýëýýä òà ýíý ýíã ÿíæóóð òàòààä ¿ç ë äýý. Ýíý õýäèéãýýð Ãàâàíèéõ áèø ÷ ãýñýí, õýðýâ ë òà òàìõèíû ÷àíàð ìýääýã áîë òàíû ñýòãýëä ýðõ áèø íèéöýõ ë áàéõ ãýæ õàðèóëàâ. Áè àëòëàã íàâ÷ààð îðîîñîí, õýëáýðýýðýý Ãàâàíü íóòãèéã øèëäýã ÷àíàðûí ÿíæóóðàðõóó, òýðýíä îðâîë àðàé öàéâàð ºíãèéí ÿíæóóð àâ÷ òîì õ¿ðýë òàâèóð äýýð áàéñàí çóëíààñ àñààæ á¿òýí õî¸ð õîíîã òàìõèàð òàñàð÷ çîâñîí øóíàõàé òàìõè÷èí øèã õîâäîãëîí ñîðæ áèëýý. -Ãîéä ÿíæóóð ñàíæ… ãýâ÷ ýíý ÷èíü òàìõè áèø áèç? -Òàìõè àà, äàëàéí íèêîòèí ýëáýãòýé íýãýí ä¿ðñèéí çàìàã. Òýãâýë òà

îäîî Ãàâàíèé ÿíæóóð áàéõã¿éä èõ õàðàìñàæ áàéíà óó? -Áè ýíý ìèíóòààñ õîéø æèøëýý. -Òèéì áîë òà ÷óõàì ÿìàð ãàðàëòàéã íü àñóóëã¿é õè÷íýýí ë áîë õè÷íýýí òàò äàà. Ýíý òàìõèíààñ òàìõèíû ÿìàð ÷ ìîíîïîëü ãààëü ò¿ðýýñ õóðààãààã¿é þì ø¿¿. Òýãâýë, òàòâàð õóðààãäààã¿é ãýæ òàìõèíû ÷àíàð ìóóäàõã¿é áàéãàà áèç äýý. -Áÿöõàí ÷ ìóóäñàíã¿é ýý. Ýíý ìèíóòàíä êàïèòàí Íåìî ýíä íîìûí ñàíä áèäíèé îðæ èðäýã õààëãàíû õàðàëäàà ººð íýãýí ¿¿ä íýýõýä áè öýëèéòýë ñàéõàí ãýðýëò¿¿ëñýí àñàð òîì ºðãººíä îðëîî. Ýíý áîë ºíäðººøºº òàâ, ºðãººøºº çóðãàà, óðòààøàà àðâàí ìåòð ýìæýýòýé, ìóõàðëàñàí áóëàíãóóä á¿õèé óóæèì áàéëàà. Óãàëçëàí õýýíöýðëýæ ÷èìñýí òààçàíä íü øèãòãýæ òàâüñàí ÷èéäýíãèéí ãýðýë õóðö áîëîâ÷ ýíýõ¿¿ ¿çýñãýëýíä õóðèìòëóóëñàí ãàéõàìøãóóäûã çººëíººð ãýðýëò¿¿ëæ áàéëàà. Àé äàà ¸ñòîé ë ìóçåé ãýäýã ýíý áàéâ. Ýíý áàéâ. ×àäâàðëàã áîëîîä íÿìáàé õ¿íèé ãàð, áàéãàëü áà óðëàãèéí õàìàã áàÿëãèéã ýíýõ¿¿ ¿çýñãýëýíä óðàí çóðàà÷èéí øèëòãýýíä áàéãàà ýíý àìüä áàéäëààð íü òóí öýãöòýé ºðñºí àæýý. Àãóó èõ çóðàà÷äûí ÿã èæèëõýí ãóóòàé ãó÷èí øèðõýã õºðºã òºâ ñàéõàí õýýòýé, ãî¸ìñîã ýäýýð á¿ðñýí õàíûã ÷èìýãëýí áàéâ. Õºðã¿¿äèéí õîîðîíä ýð öýðãèéí á¿ðýí çýâñýãòýé áààòðûí õºøºº áîñãîæ ýëãýâ÷ áàìáàé äýýð ñýëýì õóòãà çºð¿¿ëäýí ä¿¿æèëæýý. Áè åâðîï ãàçàð õóâèéí áîëîí íèéòèéí çóðãèéí ¿çýñãýëýíä ë ñîíèðõîæ àñàí àñàð èõ ¿íý öýíýòýé õºðã¿¿ä îëæ ¿çëýý. Çóðãèéí õóó÷íû ìàñòåðóóäûí á¿òýýëýýñ ýíä : Ðàôàýëèéí “Àâõàé”, Ëåîíàðäî Äà Âèí÷èéí “Äàãèíà”, Êîððåäæîãèéí “Õýëã¿é”, Òèöèàíû “Ýìýãòýé”, Âåðîíåçèéí çóðàã, Ìóðèëüîãèéí “Àðãàìæèëñàí íü” Ãîëüáåéí “Õºðºã, Âåëàñêåñèéí “Ëàì”, Ðèáåðàãèéí “Çîâëîí ýäëýã÷”, Òåíüðñûí “ßàðìàã”, Ðîáåíñûí Ôëàìàíä íóòãèéí õî¸ð áàéãàëü÷ Æåðàð Äîó, Ìåòñó Òîëü Ïîòòåð íàðûí ìàÿãààð ãóðâàí æèæèã õºðºã, Æåðèêî, Ïðþäîí õî¸ðûí î¸ð õºðºã, Áàêþéçåí áà Âåíå õî¸ðûí òýíãèñèéí õýä õýäýí áàéäàë çýðýã õºðºã áàéëàà. Îð÷èí ¿åèéí çóðàã óðëàëûí á¿òýýë¿¿äèéí äóíä áè Äåëàêðóà, Ýíãðî, Äåêàí, Òðóà, Ìåéññîíüå, Äîáèíüè áà áóñàä çóðàà÷èéí ãàðûí ¿ñýãòýé çóðãóóä îëæ õàðëàà. Ò¿¿í÷ëýí ýíý ìóçåéí áóëàíãóóäàä ºíäºð ºíäºð ñóóðèí äýýð ýðòíèé áàðèìëûí õýä õýäýí ãàéõàìøèã ñàéõàí ãàíòèã áà õ¿ðýë áàðèìàë áàéõ àæýý. Êàïèòàí Íåìîãèéí óðüä÷èëàí õýëñýí ¿ã õýðýã äýýðýý õàðàãäàæ “Íàóòèëóñ”-ûã ¿çýæ ýõýëñýí àíõíû àëõìààñ ýõëýýä áè ãàéõàæ ãºëðºõèéí òóéëä õ¿ð÷ áèëýý. -Ýíý òàñàëãààíä òóí ýìõ çàìáàðààã¿é áàéãàà õýäèé áîëîâ÷ òàíû áèåèéã ÿìàð ÷ ýðýý öýýðã¿é õ¿ëýýí àâñàí ÿâäàëä ýðõýì ïðîôåññîð òà ýðõáèø íàìàéã ºðøººõ áîëîâ óó õýìýýí áè íàéäàæ áàéíàì ãýæ õà÷èí õ¿í õýëýõýä áè : -Êàïèòàí òà åð íü íèëýýí ñàéí æ¿æèã÷èí þìàà! õýìýýí õýëëýý.

-¯ã¿é ýý, áè çºâõºí ë ñîíèðõîã÷ õ¿í ãýæ òýð òàòãàëçàí : -Õ¿í òºðºëõòºíèé ýäãýýð á¿òýýëèéã öóãëóóëàõ ÿâäàë íàäàä ìàø èõ áàõòàé áàéñàí þì. Áè ýäãýýðèéã ýðýõäýý öóöàøã¿é, àâàõäàà øóíàõàé áàéñíààñ ¿íýõýýð ÷ àñàð èõ ¿íýòýé õýä õýäýí õîâîð ç¿éë îëæ àâñàí þì ø¿¿. Ýíý áîë ìèíèé õóâüä ¿õýæ ¿ã¿é áîëñîí õóóðàé ãàçðûí ñ¿¿ë÷èéí äóðñãàë áîëæ ¿ëäñýí þì. Ìèíèé í¿äýíä îäîî òàíàé îð÷èí ¿åèéí çóðàà÷èä ÷ ãýñýí áàëàð ýðòíèé ìàñòåðóóä ìýò ñàíàãääàã áîëñîí èõ õ¿ì¿¿ñèéí íàñ òîîã¿é þì. -Àà ýíý õºãæèì÷èä? õýìýýí áè ¿çýñãýëýíãèéí íýã òàëûí õàíûã á¿õëýýð íü ýçýëñýí áàäðàëò áàã áèøã¿¿ðèéí òàã äýýð òàðààæ õàÿñàí Âåáåð, Ðîññèíè, Ìîöàðò, Áåòõîâåí, Ãàéäí, Ìåéåðáåð, Âàãíåð, Îáåð, Ãóíî áà áóñàä õºãæèì÷äèéí õºãæìèéí çîõèîëûã õóðóóãààðàà çààæ àñóóâ. Ýíý õºãæèì÷èä ìèíèé õóâüä áîë Îðôåéí ¿åèéíõýí. Öàã ¿åèéí ÿëãàà ¿õýãñäèéí îé óõààíä áàéäàãã¿é þì áîëîõîîð ïðîôåññîð ãóàé îää ãàçàðò íîéðñîæ áàéãàà òàíàé òýð íºõäèéí ÷èíü íýãýí àäèë áè òàëèéãàà÷ áîëñîí õ¿í þì ø¿¿… ãýëýý. Êàïèòàí Íåìî òàã äóóã¿é áîëæ áîäëîãîøèðëîî. Áè ò¿¿íèé öàðàéã ÷èìýýã¿é øèíæèí ò¿¿íèéã òóí èõ ñîíèðõîí õàðæ çîãñîâ. Òýð ¿íý öýíòýé íýãýí øèðýýí äýýð òîõîéëäîí çîãñîæ, íàä ðóó ¿ë õàðàõ íü ýíä íàìàéã áàéãàà ãýäãèéã òàã ÷èã ìàðò÷èõñàí ìýò áàéâ. Áè ò¿¿íèé áîäîëä ñààä õèéõã¿éã õè÷ýýæ ýíýõ¿¿ ¿çýñãýëýíä öóãëóóëñàí ãàéõàìøèãóóäûã ñîíèðõîí îðëîî. Ýíä óðëàãèéí á¿òýýë¿¿äòýé çýðýãöýí áàéãàëü áîäèñûí õîâîð ýðäñ¿¿ä ìýäýãäýõ¿éö ñóóðü ýçýëñýí àæýý. Ýäãýýð íü òºëºâ äàëàéí àìüòàí áà óðãàìëûí ç¿éëñ áîëîí äàëàéí áóñàä ýðäñ¿¿ä áàéñàí íü êàïèòàí Íåìîãèéí ººðèéí íü ãàðààð öóãëóóëàãäñàí áóéçàà. ªðººíèé ãîëä äîðîîñ íü öàõèëãààí ãýðýë òóñãàñàí óñàí îðãèë äýýø ãîäãîäîæ, òðèäàíà õýìýýõ àñàð òîì õÿñààíû äóí äîòîð äîðîãø ýðãýí áóóæ áàéëàà. Òðèäàíà ãýäýã ýíýõ¿¿ õÿñàà õºíäëºíãººðºº ãóðâàí ìåòð òîì þìàà. Òýãâýë ýíý õÿñàà íýãä¿ãýýð Âàí Ôðàíöèñêò Âåíåö óëñààñ áýëýãëýñýí àñàð òîì àëäàðò õÿñààíààñ òîì àæýý. Óñàí îðãèëûí ñàâ àâàðãà õÿñààã òîéðîí çýñýýð òîíîãëîñîí ãî¸ ñàéõàí øèëýí àâäðóóäàä õýçýý íýãýí öàãò áàéñàí ÷ õ¿í îëæ ¿çýõýä áýðõòýé äàëàéí õàìãèéí ¿íýòýé õîâîð ç¿éëñ òàâüñàí áàéâ. Ýäãýýðèéã ¿çìýãö ìèíèé õýð çýðýã õºõºæ áàÿðëàñíûã ä¿ðñëýí áîäîæ áîëíîî. Ýíä õºíäèé õýâýëòíèé õýñýã áîëöðóó áà ºðãºñ áèåòíýýð á¿ðýëäæýý. Õºíäèé õýâýëòíèé äîòîð äýâ¿¿ð õýëáýðò ãîðãîíèí äàëàéí îðãàíèêóóä, ñèðèéí õºâºí áèåòýí, ìîëóêêèéí ø¿ð, àëüöèîíû ãîéä íýãýí ä¿ðñ, ñýòãýë áàõäàì äýâ¿¿ð íàâ÷òàí, Ðåþíü¸í àðëûí ãëàç÷àòçà, ìàäëðîïîðûí òºðëèéí õºíäèé õýâýëòíèé á¿õýë á¿òýí öóãëóóëãà, òýäãýýðèéí äîòðîîñ ÿëàíãóÿà Àíòèëèéí àðëûí “Äàëàéí âàíãèéí òýðýã” àíõààðàë èõ òàòàæ áàéëàà. Ýíä ìºí àõìãèéí îëîí ä¿ðñèéí ø¿ð ñóâä öóãëóóëàãäñàí áºãººä ýäãýýðèéí äàëàãíàë áººãíºðºí áººãíºðñººð á¿õýë á¿òýí àðàë õîéã ÷ ¿¿ñãýõ ÿâäàë áóé áà çàðèì òèâ÷ òîãòîîæ áîëíî. õóðö õóðöºðãºñ ç¿¿ãýýð õó÷èãäñàí, õóÿãààð ºâ÷èëñºí ºðãºñ áèåòýí äàëàéí îä, äàëàéí áîðòîãî, äàëàéí çàðàà, ìîãîé ñ¿¿ëò ãýõ ìýò õýä õýäýí ä¿ðñýýñ á¿ðýëäæýý.

Ýíä õýðýâ ë ìèíèé îðîíä íàäààñ àðàé ë ìýäðýë ìóóòàé ýðäýìòýí Êîíõèîëîã áàéñàí áîë çººëºí áèåòíèé öóãëóóëãà õàäãàëàãäñàí äàðààõ õàéðöãèéã ¿çýýä ìóóð÷ óíàõ áàéñàí áóéçàà. Ýäãýýð äýýæ¿¿äèéã òºäèé ãýæ ¿íýëýõèéí àðãàã¿éãýýñ ãàäíà òýäãýýðèéã òîäîðõîéëæ áè÷èõýä á¿òýí áîòü íîì áè÷èõ õýðýãòýé áàéâ. Òèéìýýñ áè çºâõºí ë õàìãèéí ñîíèðõîëòîéãîîñ íü òîîöîîä çîãñú¸. Êàïèòàí Íåìîãèéí çºëºí áèåòíèé ýíýõ¿¿ öóãëóóëãàíä Ýíýòõýãèéí ãàäààä äàëàéä îðøèõ æèãä öàãààí òîëáî á¿õèé óëààí õ¿ðýí ºíãèéí ãî¸ìñîã çàãàëìàé àâàðãà çàãàñ, ò¿¿í÷ëýí “Ýçýí õààíû ñïîíäèëè” õýìýýí íýðëýãäýõ òîä ãÿëáàì ºíãºòýé íýãýí ä¿ðñ çººëºí áèåòýí áàéõ áºãººä ¿¿íèéã åâðîïûí ÿìàð ÷ ìóçåé, õîðèí ìÿíãàí ôðàíêààð äóóã¿é àâàõ áàéëàà. Ìºí ýðæ îëîõîä òóí áýðõ Àâñòðàëèéí çàãàëìàé àâàðãà çàãàñ, º÷¿¿õýí ¿ëýýõ òºäèé áîëîõîä áóòðàí óíàõ ¿¿ðìýã òèéì ýìçýã, öàãààí ºíãèéí, õî¸ð òàëààñàà õàâòàñ õóÿãòàé Ñèíãàëü íóòãèéí ñåðäöåâèê , ò¿¿í÷ëýí ñîíèðõîãñîä íýí èõ ¿íýëýí ¿çýõ ¿ð÷ãýð èðìýã á¿õèé øîõîéëîã ãóóðñ õýëáýðèéí ßâà ãàçðûí äàëàéí ëååê, àìåðèê îð÷íû óñíàà òîõèîëäîõ øàð íîãîîí ºíãèéí áîëîí øèíý Çåëàíä àðëûí ýðýã îð÷èì áà Ìåêñèêèéí áóëàíä îðøèõ âààðûí äýýâýð ìàÿãèéí äóíãààðàà áóñäààñ ÿëãàðàõ õàð õ¿ðýí ºíãèéí ãýäýñ áà õºëòýé ìºí áàñ õ¿õýðëýã òºðëèéí õýìýýãäýõ ãàéõàìøèãò àìüòàí öèòåð áà âåíóñûí õîâîð íýãýí ä¿ðñ, òàíà ýðäýíèéí òîëáîòîé ãàíòèã ìýò ãàíãàìñàã êóáàðíà, öààø íü Ýíýòõýã íóòàãò ìºíãºíèé îðîíä õýðýãëýõ óïñîâêèéí òºðëèéí á¿õ ä¿ðñ, áàñ äîðíîò Ýíýòõýãò õàìãèéí ¿íýòýé ãýãäýõ “Äàëàéí àëóàð” õýìýýõ äóí çýðýã õýâýë õºëòíèé á¿õýë á¿òýí àéìàã öóãëóóëàãäñàíààñ ãàäíà áàøåéê, ÿíòèí, ìèòð, êàñê, áà÷ðåö, àðô, òðèòîí, òòåðîöåð, ïàòåëëà, ãèàëåè, êëåîäàð ãýõ ìýòýýð ýðäýìòýä øèëýí ñîíãîæ ºãñºí ñàéõàí ñàéõàí íýðòýé áºõ áà õýâðýã õóÿã á¿ðõ¿¿ëò çººëºí áèåòýä áàéëàà. Òóñ òóñ øèëýí àâäàðò óðüä ºìíº ¿çýãäýæ õàðàãäààã¿é ¿çýìæ òºãºëäºð ñóâä ýðäýíèéí õýëõýý, öàõèëãààí ãýðýëä ñîëîíãîðîí áàéõûí äóíä : Óëààí äàëàéí ¸ðîîëîîñ àâñàí ÿãààí ºíãèéí ñóâä ø¿¿äýñ áîëîí áóñàä áàðàã á¿õ äàëàé òýíãèñò òîõèîëäîõ ÿíç á¿ðèéí çººëºí áèåòíèé õÿñààí äîòîð òîðæ óðãàäàã íîãîîí, øàð öýíõýð õàð ºíãèéí ýìçýã óð áóâó ñóâäóóä áàéëàà. Ýäãýýð ñóâäûí çàðèì íü òàãòààíû ºíäºãíººñ òîì àæýý. Òýäãýýð íü æóóë÷èí Òàâåðíû Áåëãèéí õààíä ãóðâàí ñàÿàð õóäàëäñàí òýð òîì ñóâäíààñ ¿íýòýé áºãººä äýëõèé äýýð õàìãèéí ãî¸ õýìýýí ìèíèé ¿çýæ áàéñàí Ìàñêàò õààíû ñóâäíààñ èë¿¿ ¿çýìæòýé áàéëàà. Òèéì áîëîõîîð ýíýõ¿¿ öóãëóóëãûí ¿íèéã òîãòîîõ àðãàã¿é àæýý. Ýäãýýðèéã õóäàëäàæ àâúÿ ãýâýë êàïèòàí Íåìî õýä õýäýí ñàÿûã çàðöóóëàõ õýðýãòýé áàéñàí áóé çàà. Ýíýõ¿¿ äóóëäàæ ñîíñîãäîîã¿é èõ áàÿëãèéí ýõ áóëàã íü õààíà áàéäàã áîë õýìýýí áè ººðºº ººðòºº àñóóëò òàâüæ çîãñòîë êàïèòàí Íåìî ãýíýò ìèíèé ç¿ã õàíäàí : -Ìèíèé öóãëóóëãûã ¿çýæ áàéíà óó? ïðîôåññîð ãóàé? Òýä ¿íýõýýð ÷ áàéãàëü÷ õ¿íèé äóð ñîíèðõëûã òàòàõ ¸ñòîé þìäàã. Ìèíèé õóâüä áîë ýäãýýðèéã ººðèéí ãàðààð ò¿¿æ öóãëóóëñàíä ë ýäãýýðèéí ¿íý íü áàéäàã þì. Åð íü ýíý ¿çâýðò áàéãàà ç¿éëñèéí àëü íýãèéã íàäàä ºãººã¿é äàëàé òýíãèñ ãýæ áºìáºðöºã äýýð áàéõã¿é ãýëýý. -Èéì èõ áàÿëãèéã í¿äýýðýý ¿çýýä òàíû áàÿðëàí õºõºã¿é áàéæ ÷àäàõã¿éã áè ñàéí îéëãîæ áàéíà. êàïèòàí ìèíü Åâðîïûí íýã ÷ ìóçåéä èéì öóãëóóëãà áàéõã¿é. Ãýâ÷ áè ººðèéíõºº õàìàã áàéäàã áàÿð õººðèéã ãàíöõàí ìóçåé ¿çâýðò ë çàðöóóë÷èõâàë õºëºã îíãîöûã ¿çýõýä íàäàä þó ¿ëäýõ áèëýý? Áè òàíû íóóöûã òàíèõûí òóëä òºäèé ë íýðýëõýõã¿éäýã ø¿¿ ãýõýýñ ãàäíà ìèíèé

ýíýõ¿¿ èõ äóð ñîíèðõëûã èéì èõ õóðäòàéãààð ÿìàð íýãýí ýòãýýä îíüñíû õ¿÷ýýð ÿâäàã “Íàóòèëóñ” õºëºã ººðºº èõ ºäººæ áàéãàà þì ø¿¿. Òàíû ýíýõ¿¿ ºðãººíèé õàíàí äýýð íàäàä ¿ë îéëãîãäîõ õýìæèõ áàãàæóóä ä¿¿æëýýñòýé áàéõûã áè õàðæ áàéíà. òýãâýë áè òàíààñ èíãýæ àñóóÿ… ãýòýë êàïèòàí ìèíèé ÿðèàã òàñàëæ : -Ýðõýì Àðîíàêñ òàíûã áè ýíýõ¿¿ îíãîöîí äýýð á¿ðýí ýðõ ÷ºëººòýé áàéõûã òàíü äýýð õýëñýí òóë “Íàóòèëóñ” îíãîöîíä òàíû îðæ íýâòýð÷ áîëîõã¿é ºíöºã áóëàí ãýæ áàéõã¿é. Õºëºã îíãîöûã õè÷íýýí ë áîë õè÷íýýí ñîíèðõîæ áîëíî. áè òàíû ãàçàð÷ààð ¿éë÷ëýõýä äóðòàéÿà áýëýí áàéíàì ãýëýý. -Ìýäýõã¿é ÷óõàì àõìàä ìèíü òàíûã ÿàæ áè òàëàðõäàã þì áàéãàà þì. Òàíû õàéð õàíäëàãûã õºñºðä¿¿ëýõã¿éã ë õè÷ýýå. Ôèçèêèéí çºâõºí ýäãýýð áàãàæèéí ¿¿ðýã þó áîëîõûã ë õýëæ ºãíº ¿¿? -ßã ë èéì áàãàæ ìèíèé ºðººíä áàéãàà. Òýíä îðîîä áè òàíä õýëæ ºãüå. Õàðèí óðâäààð òàíä çîðèóëæ áýëäñýí ºðººíä îðú¸. “Íàóòèëóñ” îíãîöîí äýýð ÿìàð íºõöºëä áàéõàà òà ìýäâýë çîõèõ áèø ¿¿. Áè êàïèòàíû õîéíîîñ äàãàëäñààð íàðèéõàí ãóäàìä ãàðëàà. Îíãîöíû õîøóó õàâüä õ¿ðýëöýí î÷îîä êàïèòàí Íåìî íàìàéã íýãýí ºðººíä, ¿ã¿é ýý çººëºí ñàíäàë øèðýý îð çýðãèéã òàâüæ ñàéõàí òºõººðñíèé íü ÿàíà, íýãýí ñàðóóë òàñàëãààíä îðóóëëàà. Áè ãýäýã áàÿð òàëàðõàë áîëæ àõóéä : -Òàíû òàñàëãàà ìèíèéõòýé õàðüöàæ ìèíèéõ ñàÿûí áèäíèé áàéñàí òàíõèìòàé íèéëäýã þì õýìýýí êàïèòàí Íåìî ¿¿ä íýýõ çóóðàà ºã¿¿ëýâ. Äàðàà íü áèä êàïèòàíû òàñàëãààíä îðæ î÷ëîî. Ýíä òºìºð îð, àæëûí øèðýý, õýäýí ñàíäàë, í¿¿ð ãàðûí òîñãóóð, åðäºº ýíýõýí áàéâ. Çºâõºí ë ãàðöààã¿é øààðäàãäàõ ç¿éëñ ë áàéõààñ áèø ººð ÿìàð ÷ òîõèëîã õýðýãëýë ¿ã¿é àæýý. ªðººíä á¿äýã ãýðýëòýé áàéâ. Êàïèòàí Íåìî : -Ñóóíà óó òà õýìýýí íàäàä ñàíäàë çààëàà. Áè ÷ ñóóëàà. Òýð æààõàí äóóã¿é áàéñíàà äàðàà íü ÿðèàãàà ýõëýâ.

“Á¯ÃÄ ÖÀÕÈËÃÀÀÍ Õ¯×ÝÝÐ” -Ïðîôåññîð òà õàð! õýìýýí êàïèòàí Íåìî õàíàí äýýð ä¿¿æëýýñòýé áàãàæóóäûã çààí ÿðèàãàà ýõëýæ “Íàóòèëóñ” îíãîöûã õºòºëäºã á¿õ áàãàæ ýíý äýý. Ýíä ýäãýýð áàãàæ ÿã ë òýð ¿çýñãýëýíä áàéãàà÷ëàí ¿ðãýëæ ìèíèé í¿äíèé ºìíº áàéæ “Íàóòèëóñ” äàëàéä ÷óõàì õààíà áàéãàà áà õààøàà ÿâæ áàéãààã çààæ áàéäàã þì. Ýäãýýð áàãàæèéí çàðèìû íü ÷ òà ìýäíý. Ýíý áîë õàëóóí õ¿éòíèé õýìæ¿¿ð : “Íàóòèëóñ” äýýðõ àãààðûí äóëààíûã õýìæäýã þì. Ýíý áîë áðîìåòð, ¿¿ãýýð àãààðûí äàðàëòûã õýìæèæ, öàã àãààðûí ººð÷ëºëòèéã óðüä÷èëàí òîäîðõîéëäîã, ýíý áîë àãààð ÷èéã õýìæèã÷, ¿¿ãýýð àãààðûí ÷èéãèéí èõ áàãûã òîäîðõîéëíî. Ýíý áîë ëóóæèí, ¿¿ãýýð õºëºã îíãîö ÷èãëýëýý àâíà. Ýíý áîë ºðãºäºã õýìæ¿¿ð ãýäýã áàãàæ, ¿¿ãýýð íàðíû õººðºëòººð îðøèæ áàéãàà îð÷íûõîî ºðãºðãèéã ãàðãàíà. Ýíý áîë íàðèéí öàã ãýã÷. ¯¿íèé òóñëàìæòàéãààð áèä áºìáºðöãèéí óðòðàãèéã îëíî. Èíãýýä õàìãèéí ñ¿¿ëä ºäðèéí áà øºíèéí äóðàí. ¯¿ãýýð áè “Íàóòèëóñ” óñàí äýýð õºâæ ãàðàõàä äàëàéí îð÷íûã õàðäàã þì äàà ãýëýý. -Ýäãýýð áàãàæ ÷ èõýâ÷ëýí äàëàéí äàäìàã àæèëä ë õýðýãëýãääýã áàãàæ äàà. Áè ýäãýýðèéã ñàéí ìýäíý. Õàðèí ýíä ë íýã íàäàä ¿ë ìýäýãäýõ áàãàæ áàéíà. áîäâîë ýíý ë Íàóòèëóñûã õºäºëãº÷èõäºã îíöëîãòîé áîëîâ óó. Ýíý íýã ç¿¿òýé òîîòîé òîì öàãèðàã ÷èíü äàðàëò õýìæèã÷ ¿¿ äýý? -Òèéìýý íààäàõ ÷èíü îíãîöíû õàæóó õàíààð äàìæèæ óñòàé õàðüöñàíû óëìààñ “Íàóòèëóñ” æèâæ îðîõîä óñíû äàðàëòûã çààäàã þì. -Ýíý? Õàëóóí õ¿éòíèé õýìæ¿¿ð ¿¿? -Òèéìýý çºâõºí ë øèíý õèéöòýé. Ýíý áîë óñíû ÿíç á¿ðèéí äàâõàðãûí òåìïåðàòóð çààã÷ õàëóóí õ¿éòíèé õýìæ¿¿ð. -Òýãâýë ýíý ÿìàð áàãàæóóä âý? ßìàð þìàíä õýðýãëýæ áîëîõû íü áè ìýäýõã¿é áàéíà. -Ýíä òàíä, ýðõýì ïðîôåññîð æààõàí òàéëáàð ¿ã õýëýõã¿é áîë ãîðüã¿é íü õýìýýí êàïèòàí Íåìî õàðèóëëàà. -Òýð õýñýã çóóð äóóã¿é áàéñíû äàðàà íü : -Áàéãàëü äýýð ýäëýõýä õÿëáàð õºíãºí, õóðäàí, äóóëãàâàðòàé íýãýí õ¿÷ áàéäàã þì. Òýð õ¿÷ ìèíèé îíãîöûã ãýðýëò¿¿æ, äóëààöóóëæ, õºäºëãºæ þì á¿õíèéã õèéæ ÿâäàã. Ýíý õ¿÷ áîë öàõèëãààí ãýëýý.

-Öàõèëãààí ãýíý ýý? õýìýýí áè äóó àëäàâ. -Òèéìýý. -Òýãâýë êàïèòàí ìèíü òàíû õºëºã åð áóñûí õóðäòàé ø¿¿ äýý. Ýíý íü öàõèëãààíû òóõàé áèäýíä ìýäýãäñýíòýé òºäèé ë íýã óÿëäàõã¿é áàéõ ÷èíü þó áèëýý. Ò¿¿íèé ìåõàíèê õ¿÷ îäîî õ¿ðòýë òóí õÿãààðëàëòàé áèø áèë¿¿! -Õàðæ áàéíà óó, ýðõýì ïðîôåññîð! õýìýýí êàïèòàí Íåìî õýëýýä öàõèëãààí ýíåðãèéã àøèãëàõ ìèíèé àðãà íèéòèéí òîãòñîí àðãààñ àðàé ººð þì ø¿¿. Çºâõºí ë ýíýõ¿¿ òàéëáàðààð äóóñâàð áîëãîõûã ýðõáèø çºâøººðºõ áèç ãýâ. -Õýäèéãýýð áè òàíû ýíýõ¿¿ ìýäýãäýëä òóí èõ ñýòãýë õºäºëñºí áîëîâ÷ øàëãààõûã áàéÿ êàïèòàí ìèíü. õýðýâ ë òàòóí ýâã¿é ãýæ ¿çýõã¿é áîë ãàíöõàí àñóóëòàíä ìèíü õàðèóëæ ºãíº ¿¿. Ýíý ãàéõàìøèãò õ¿÷èéã ãàðãàí àâäàã ýõ áóëãèéí á¿õ ýëåìåíò, ÿëàíãóÿàöàéð ìàø õÿëáàðõàí áàðàãääàã áèøñýí áèë¿¿. Õýðýâ ë òà ãàçàðòàé õàðüöäàãã¿é þì áîë ÿìàð àðãààð ò¿¿íèé íººöèéã íºõäºã õ¿í áý? -Äóðòàé õàðèóëúÿ õýìýýí êàïèòàí Íåìî õýëýýä þóíû ºìíº äàëàéí ¸ðîîëä öàéð, òºìºð, àëò ìºíãºíèé áà áóñàä ìåòàëëûí õ¿äð¿¿ä áèøã¿é áàéäàã áºãººä òýäãýýðèéã áîëîâñðóóëàí àâàõàä òºâºã èõ îðäîãã¿é ãýäãèéã ìýäýõ õýðýãòýé. Ãýâ÷ áè ãàçðûí áàÿëãèéã àøèãëàäàã¿é. Áè õè÷íýýí ýíåðãè õýðýãòýé áîë òº÷íººíèéã ë äàëàéãààñ ãàðãàí àâäàã õ¿í äýý ãýæ õýëëýý. -Äàëàéãààñ èé? -Òèéìýý ïðîôåññîð ìèíü äàëàéãààñ. Äàëàéí óñíààñ öàõèëãààí ã¿éäýë ãàðãàí àâàõ àðãà îëîí áèé. Æèøýýëáýë áè õàðèëöàí àäèëã¿é ã¿íçãèéä îðóóëñàí äàìæóóëàã÷äûã òîéð÷ áàéãàà äàëàéí óñíû äàâõàðãûí òåìïåðàòóðûí ÿëãàâðààñ öàõèëãààí ã¿éäýë ãàðãàí àâ÷ ÷àäàõñàí áèëýý. Ãýâ÷ áè àðàé ººð äàäëàãæñàí àðãà õýðýãëýõèéã áîäñîí þì. -ßìàð? -Òà äàëàéí óñíû íàéðëàãûã ìýäíý áèç? Äàëàéí óñíû åðýí çóðãààí õóâèéã öýâýð óñ ýçýëäýã áºøººä áàðàãöààëáàë ò¿¿íèé õî¸ð áà ãóðàâíû õî¸ð õóâüä íàòðèéí õëîðëîã äàâñ áóþó õîîëíû åðäèéí äàâñ óóññàí áàéäàã áîëîí õëîðëîã ìàãíè, õëîðëîã êàëüöè, áðîìîò ìàãíè, õ¿õýðëýã íåëèéí ìàãíèé õ¿õðèéí õ¿÷èë, í¿¿ðñ êàëüöûí äàüñ çýðýã áàãà áàãààð õîëèëäîñí áàéäàã, õëîðëîã íàòðè äàëàéí óñàíä èõ õýìæýýãýýð õîëèëäñîíûã òà ¿çýý áèç äýý. çà òýãâýë ÿã ë ýíý õëîðëîã íàòðààð ÷èíü áè òýæýýëýý õèéäýã þì äàà. -Õëîðëîã íàòðààð èé?

-Òèéìýý, õëîðëîã íàòðè ÷èíü ìºíãºí óñòàé íýãäýæ áóíçåíèé òýæýýëä öàéðûã îðëîí àìàëüãàìûã ¿¿ñãýäýã þì äàà. Òýãâýë òýæýýëèéí ìºíãºí óñ óðâàëä çàäàðäàãã¿é, çàäàðäàãààñ çºâõºí íàòðè áàéãàà þì. Íàòðèéã äàëàé íàäàä ºãäºã ø¿¿ äýý. ò¿¿í÷ëýí íàòðèéí òýæýýë áîë öàéðûí òýæýýëýýñ õî¸ð äàõèí õ¿÷òýé ãýäãèéã òàíä õýëáýë çîõèíî. -Òàíû îðøèæ áàéãàà îð÷èíä íàòðèéã õýäèé àøèãòàé áîëîõûã êàïèòàí ìèíü áè îéëãîæ áàéíà. äàëàéä òýð õè÷íýýí ë áîë õè÷íýýí, çà òýð ÷ ñàéí. Ãýâ÷ íàòðèéã ÷èíü ò¿¿íèé õëîðëîã êàëüöèàñ öýâýðëýõ õýðýãòýé ø¿¿ äýý. òà ¿¿íèé òóë ÿàäàã âý? æè÷ òàíû áàòðåéãààð õëîðëîã íàòèéã øóóä çàäëàõ øèíãýí òýæýýë õèéæ áîëîõ áîëîâ÷ õýðýâ áè ýíä¿¿ðýýã¿é áîë øèíãýí òýæýýë áóé áîëãîõûí òóë çàðöóóëæ áàéãàà íàòðèéíõýìæýý øèíýýð ãàðãàí àâàõ ãýæ áàéãàà íàòðèàñ õàìààã¿é èõ øààðäàãäàíà ø¿¿ äýý. òèéìýýñ òà áàéõã¿é íàòðèéã ãàðãàí àâàõààñàà ºìíº áàéãàà íàòðèéãàà çàðöóóëæ ã¿éöýõ þì áèø ¿¿! -Òèéì ë áîëîõîîð ýðõýì ïðîôåññîð ìèíü áè íàòðèéã öàõèëãààíû àðãààð ãàðãàæ àâäàãã¿é, ¿¿íèé òóë õàðèí ÷óëóóí í¿¿ðñíèé øàòàëòûí ýíåðãèéã àøèãëàäàã þì ø¿¿ äýý. -×óëóóí í¿¿ðñèé? Òýõýýðýý òà ÿàæ èéñõèéãýýä ë ãàçàðòàé õàðüöààòàé õ¿í áàéõ íü ýý? -¯ã¿é ýý, õàðüöàà áàéõã¿é. Õýðýâ òà õ¿ñâýë äàëàéí ÷óëóóí í¿¿ðñ ãýýä íýðëý÷èõüå ë äýý. -Òýãâýë òà äàëàéí ¸ðîîëûí äàâõàðãûí ÷óëóóí í¿¿ðñ ãàðãàí àâàõ àðãà îëñîí õ¿í ¿¿? -Òà ¿¿íèéã ãàéã¿é í¿äýýðýý ¿çýõ áîëíî ïðîôåññîð ìèíü. áè òàíààñ æààõàí òýñâýðòýé áàéõûã õ¿ñýæ áàéíà, ò¿¿ãýýð ÷ áàðàõã¿é öàã õóãàöàà òàíû òýñâýðòýéõýí áàéõû òàíü ä¿¿ðýí õàíãàæáàéãààø¿¿ äýý. áè þì á¿õíýý ãàíöõàí ë äàëàéãààñ àâäàã ãýäãèéã á¿¿ ìàðò òà, Äàëàé íàäàä öàõèëãààí ºãäºã áîë öàõèëãààí “Íàóòèëóñ”-ûã äóëààöóóëäàã, ãýðýëò¿¿ëäýã, õºäºëãºäºã. Ãàíö ¿ãýýð õýëýõýä àìüäðóóëäàã þì äàà. -Ãýâ÷ àìüñãàëàõ àãààð òàíä ºãääºãã¿é áàéõ àà? -Àé õýðýâ íàä õýðýãòýéñýí áîë øààðäàãäàõ õýìæýýíèéõýý àãààðûã ººðºº ãàðãàí àâàõñàí áèëýý. Ãýâ÷ áè õýçýý ë äóðòàé öàãòàà äàëàé äýýð õºâæ ãàðäàã áîëîõîîð òýãýõèéí õýðýã àëãà. Æè÷ áè öàõèëãààíû õ¿÷ýýð àãààðûí õ¿÷èðõýã øàõóóðóóäûã àæèëëóóëæ îíãîöíûõîî òóñãàé áàãòàìæóóäàä õèé ä¿¿ðãýýä õýðýãòýé öàãòàà óäààí õóãàöààãààð æèâæ îðäîã þì.

-Êàïèòàí òàíû ºìíº áè çºâõºí ë ìýõèéí ¸ñëîõîîñ ººð þì àëãà. Áîäâîë öàõèëãààí ìåõàíèêèéí àâàðãà õ¿÷èéã òà áóñàä õ¿ì¿¿ñ íýýõýýñ õàìààã¿é ýðò íýýæ ÷àäñàí áîëîëòîé ãýæ õýëëýý. -Òýä ò¿¿íèéã õýçýý íýãýí öàãò íýýõ ÷ þì óó, ¿ã¿é ÷ þì óó, á¿¿ ìýä ãýæ êàïèòàí õ¿éòýí öàðàéëæ òýä íýýæ ÷àäëàà ÷ ãýñýí ÷àäààã¿é ÷ ãýñýí ýíýõ¿¿ ãàéõàìøèãò õ¿÷èéã áè þóíä õýðýãëýñíèéã òà ººðºº ìýäëýý ø¿¿ äýý. Ýíý õ¿÷ íü õºëºã îíãîöûã òàñðàëòã¿é áºãººä òîãòìîë ãýðýëò¿¿ëæ ÷àäàæ áàéíà, òýõýä òèéì ÷àäàë íàðàíä áàéõã¿é ø¿¿ äýý. Òýãâýë ýäãýýð öàãèéã õàð! Ýä á¿ãä öàõèëãààíààð àæèëëàæ ÿâöààðàà ÿìàð ÷ íàðèéí öàãààñ äóòàõã¿é. Áè öàãèéíõàà í¿¿ðèéã èòàëè öàã øèã õîðèí äºðºâ õóâààñàí þì. Ó÷èð íü ìèíèé õóâüä áîë íàð ñàð ºäºð øºíº ãýæ áàéäàãã¿é õàðèí áè ººðºº äàëàéí õºëã¿é ã¿íä àâ÷ îðäîã òýð õèéìýë ãýðýë íàä áèé. Îäîî õàð ë äàà, ºãëººíèé àðâàí öàã áîëæ áàéíà ãýëýý. -ßã òèéì. -Áàñ ýíý íýã áàãàæ áîë öàõèëãààíûã ººðººð àøèãëàñíû íýã áàòàëãàà. Òàíû í¿äèé ºìíº ºãëººòýé áàéãàà òîîòîé ýíý íýã äýâñãýð áîë “Íàóòèëóñ”-ûí õóðäûã çààäàã þì. Ëàã õýìýýõ õîë îéð õóðä õýìæèõ áàãàæèéí ñýíñèéã ýíý äýâñãýðòýé õîëáîñîí óòñààð äàìæóóëæ ¿¿íèé ç¿¿ ìèíèé îíãîö õè÷íýýí õóðäòàé ÿâààã íàä õýëäýã þì. Çà õàðæ áàéíà óó, ýíýí ìèíóòàíä áèä æèãäýðñýí õóðäòàé, öàãò àðâàí òàâàí ìèëëü ÿâæ áàéíà. -Òóí ãàéõàëòàé!Êàïèòàí òà áàéãàëèéí ýíý íýãýí õ¿÷èéã àøèãëàæ òàíû îíãîö óóðûí õ¿÷èéã öàõèëãààíààð ñîëüñîí íü òóí èõ õîæîîòîé áîëæ òàíûã íýí èõ çºâ þì õèéñíèéã òàíü áè îäîî õàðæ áàéíà ãýæ áè ºã¿¿ëëýý. -Áèä îíãîöîî ¿çýæ áàñ ë äóóñààã¿é ø¿¿, ïðîôåññîð ãóàé! Õýìýýí êàïèòàí ñàíäëààñ áîñîõ çóóðàà ºã¿¿ëýýä : Õýðýâ òà ÿäðààã¿é áîë îíãîöíû õèòýã ð¿¿ î÷ú¸ ë äîî ãýëýý. ¯íýíäýý ÷ áè óñàí äîîãóóð ÿâàã÷ îíãîöíû õîøóóíû á¿õ õýñýãòýé òàíèëöñàí áèëýý. Îíãîöíû òýí ãîëîîñõîíøîîðûí ìºðã¿¿ë õ¿ðòýë áàéõ ç¿éëèéã äàðààëàí òîî÷âîë : Óðòààøàà òàâàí ìåòð òàñàëãààòàé ãóàíçàí, íîìûí ñàíãààñ óñ ¿ë íýâòðýõ õàíààð òóñãààðëàãäæýý. Ìºí óðòààøàà òàâàí ìåòð òàñàëãààòàé íîìûí ñàí, àðâàí ìåòð òîì ¿çýñãýëýí, êàïèòàíû ºðººíººñ óñ ¿ë íýâòðýõ õî¸ð äàõü õàíààð òóñãààðëàãäæýý. Ìºí êàïèòàíû óðòààøàà òàâàí ìåòð ºðºº, ìèíèé õî¸ð ìåòð õàãàñ ºðºº õàìãèéí ñ¿¿ëä æèíõýíý ôîðøòåâåí õ¿ðòýë ¿ðãýëæèëñýí óðòààøàà äîëîîí ìåòð õàãàñ õèéí áàãòààìæ ñàâ òóñ òóñ áàéëàà. Åðºíõèéäºº îíãîöíû ýíý õýñãèéí óðò íü ãó÷èí òàâàí ìåòð àæýý. Óñ ¿ë íýâòðýõ õàíàíóóäûí áèí áèò¿¿ õààãääàã õààëãóóäààð õàíãàãäñàí íü îíãîöíû ÿìàð íýãýí õýñýãò óñ îðæ ýõýëáýë “Íàóòèëóñ”-ûã æèâýõ àþóëààñ õàìãààëàõ ¸ñòîé áàéëàà. Áè êàïèòàí Íåìîã äàãàëäàí ãóäàì ºðººãººð ÿâñààð îíãîöíû òýã äóíä õ¿ðëýý. Òýíä óñ ¿ë íýâòðýõ õàëõàâ÷ õî¸ð õàíàíû õîîðîíä íàðèéõàí õóäàã áàéõ áºãººä õàíàíä íü ýðãýäýæ

áýõýëñýí òºìºð øàò òààç ººä îäñîí áàéâ. Ýíýõ¿¿ õóäàã ÷óõàì ÿìàð õýðýãòýé áîëîõûã áè êàïèòàíààñ àñóóâàë : -Äýýøýý çàâèíä õ¿ðäýã þì ãýëýý. -Þó? òà áàñ çàâüòàé ãýæ ¿¿? õýìýýí ãàéõàæ õîöîðñîí áè ìàãàäëàí àñóóõàä : -Òýãýëã¿é ÿàõàâ. Õºíãºí áîëæ èðýýä æèâäýãã¿é ñàéõàí çàâü áèé. Çàãàñ áàðèõàä õýðýãëýäýã þì. -Òýãâýë çàâèà óñàí äýýð òàâèõûí òóë òàíû îíãîö õºâæ ãàðàõ ¸ñòîé áèç? -ßàñàí ÷ ¿ã¿é. Ìèíèé çàâü “Íàóòèëóñ”-ûí èõ áèåíä áàéäàã òóñãàé õºíºãò äàëä áàéäàã þì. Òýð ººðòºº áèí áèò¿¿ õààãääàã óñ ¿ë íýâòðýõ òóñãàéáºìáºãºð õàâõàãòàéãààñ ãàäíà ººðèéíõºº õºíºãò áîîëòîîð áýõëýãääýã þì. Ýíý øàò “Íàóòèëóñ”-ûí äýýä òàâöàíä áàéäàã æèæèã òàãàíä õ¿ðãýäýã áîë òýð çàâèíû ¸ðîîëä ìºí òàãòàé æèæèã í¿õ õîîðîíäîî õàðüöäàã ó÷èð áè ò¿¿ãýýð äàìæèæ çàâèíäààîðîõî ìèíèé õîéíîîñ “Íàóòèëóñ”-ûí í¿õíèé òàãèéã õààæ áè ººðºº çàâèíû ¸ðîîëûí òàãèéã õààäàã þì. Òýãýýä áè çàâèíûõàà áýõýëãýý ýðãèéã ìóëòàëìàãöìèíèé çàâü äýýøýý õàð õóðäààðàà îéæ äàëàí äýýð ãàðäàã äàà. Äàðàà íü áè çàâèíûõàà õóðààäàã òàãèé íü ýâõýæ àâààä øóðàã áîñãîæ äàëáàà òàâèõ áóþó ñýë¿¿ð áàðèõã¿é þó. -Òýãýýä òà ÿàæ îíãîöîíäîî ýðãýæ èðäýã þì áý? -Áè áóöàæ èðäýãã¿é. “Íàóòèëóñ” ìèíèé õîéíîîñ èðäýã. -Òàíû òóøààëààð óó? -Òèéìýý ìèíèé òóøààëààð, áè îíãîöòîéãîî öàõèëãààí óòñààð õîëáîîòîé ÿâäàã, áè îíãîöîíäîî áóöàõ ãýâýë öàõèëãààí óòàñ öîõè÷èõäîã þì. -Íýýðýí ¿¿íýýñ õÿëáàð þì ãýæ þó áàéõàâ ãýæ ýíý á¿õ ãàéõàìøèãò ìàíãóóð÷èõñàí áè äóó àëäàâ. Áèä öààøàà îíãîöíû òàâöàí äýýð ãàðàõ øàòíû îð÷èíã ºíãºðººä ºãëººíèéõºº àìòàò çóóøàà õî¸ð çàâæèíäàà áóâàéòàë ÷èõýæ áàéñàí Íåä Ëåíä, Êîíñåëü õî¸ðûí õî¸ð ìåòð óðòºðººíèé äýðãýä¿¿ð ãàðëàà. Òýäíèé ºðººíèé çýðãýëäýý ãóðâàí ìåòð óðò ãàë çóóõíû ºðºº áàéëàà. Ìºí òýíä õ¿íñ àãóóëàõ íèëýýä çàéòàé òàñàëãàà áàéâ. Ãàë çóóõ íü öàõèëãààíààð àæèëëàäàã àæýý. Öàãàí àëòàí õàâòãàíä öàõèëãààí óòàñ ãàãíàí çàëãàæ öàâ öàéòàë óëàéòãààä ë çóóõàíä øàðàõ, ÷àíàõ, æèãíýõ, õàëóóí õ¿éòíèéã òààðóóëäàã áàéâ. Íýðëýãíèé öàõèëãààí àïïàðàò äàëàéí óñûã íýðæ öýâýð ñàéõàí óñààð õºëºã îíãîöûã õè÷íýýí ë áîë õè÷íýýí õàíãàäàã àæýý.

Ãàë çóóõíû äýðãýä õàëóóí óñòàé áàéëàà. Ò¿¿íýýñ öààø îíãîöíû áàã ñóóäàã òàâàí ìåòð óðò ºðºº ¿ðãýëæèëíý. Ò¿¿íèé õààëãà ò¿ãæýýòýé áàéñàí òóë áè òàâèëãààð íü “Íàóòèëóñ”-ûã ¿éë÷ëýã÷ õ¿ì¿¿ñèéí òîîã ìýäíý ãýæ íàéäàæ áàéñàí áîëîâ÷ ìýäýæ ÷àäñàíã¿é. Ýíä áàãèéíõàí ñóóäàã ºðººã ìàøèíû òàñãààñ òóñãààðëàñàí óñ îðîõã¿é äºðºâ äýõ õàíà áàéâ. Òýðõ¿¿ õàëõàâ÷ õàíàíä áóé õààëãààð öààø îðìîãö áèä “Íàóòèëóñ”-ûã õºäºëãºã÷ ìàøèíóóäûã òýðã¿¿í çýðãèéí èíæåíåð êàïèòàí Íåìîãèéí ãàðààð ñóóðèëóóëñàí èõ òàíõèìä îðîâ. Öýëèéòýë ãýðýëò¿¿ëñýí ýíýõ¿¿ èõ òàñàëãàà óðòààøàà õîðèîñ äîîøã¿é ìåòð áàéâ. Òýð òàñàëãàà õî¸ð õýñýãò õóâààãäàæ íýãä íü öàõèëãààí ýíåðãè ãàðãàã÷ òýæýýë, íºãººä íü îíãîöíû ñýë¿¿ð ñýíñèéã ýðã¿¿ëýã÷ ìàøèí òàâüæýý. Ýíý òàñàëãààíä õàíõàëæàãñàí íýãýí õà÷èí ¿íýð íàä ãàéõàãäñàí á¿ëãýý. Êàïèòàí Íåìî ÷ ìèíèé ýâã¿éðõñýí áàéäëûã àææýý. Ýíý áîë íàòèéã ãàðãàí àâàõàä ÿëãàðàã÷ õèéí ¿íýð. Ãýâ÷ ýíý åðäºº ë íýã ýâã¿é ¿íýð ø¿¿ äýý. Òýãýýä ÷ áèä ºãëºº á¿ð á¿õ îíãîöîíäîî ñàéòàð ñàëõè îðóóëäàã þì ãýæ òýð ÿðèëàà. Áè “Íàóòèëóñ”-ûí ìàøèíóóäûã òóí èõ ñîíèðõîí ¿çëýý. Áè Ðóìêîðôûí òýæýýëèéã áóñ áóíçåéíèé òýæýýëèéã àøèãëàæ áóéã òà õàðæ áàéãàà áèç äýý õýìýýí êàïèòàí Íåìî Ðóìêîðôûí òýæýýë íàä õýðýãòýé õ¿÷ ºã÷ ÷àäàõã¿é áàéõñàí áèë¿¿. Áóíçåéíèé áàòàðåé ÷ íàäàä öººí ë äºº. Ãýâ÷ òóñ á¿ðäýý èõ õ¿÷òýé þì ø¿¿. Áàòàðåéãýýñ ãàð÷ áàéãàà öàõèëãààí ã¿éäýë ýíý òàíõèìûí íºãººòàëä áóé àâàðãà öàõèëãààí ìîòîðóóäàä íºëººëæ òýð ìîòîðóóä äàíäààäàìæëàãûí òºâºãòýé ñèñòåìýýð ñýë¿¿ð ñýíñèéí ãîëä ýðãýëäýõ õºäºëãººí îëãîäîã þì. Òýð ãîëûí á¿ä¿¿í íü æàðàí ñàíòèìåòð óðò íü äîëîîí ìåòð õàãàñ. Ãîë ýíýõ¿¿ í¿ñýð áàéäëûã õàðãàëçàõã¿éãýýð ñåêóíäýä çóóí õî¸ð ýðãýäýã þì. Òýãâýë òàíû õóðä …õýìýýí áè õýëýõ ãýòýë : Öàãò òàâèí ìèëü õ¿ðäýã þì ãýëýý. Ýíä ÿìàð íýãýí îíöãîé íóóö áàéñàí áîëîâ÷ áè ò¿¿íèéã òàéëáàðëàæ àëü ãýæ õýëæ ç¿ðõýëñýíã¿é. ßàõààðàà öàõèëãààí èéì àñàð èõ ýíåðãè ºã÷÷àäàõ âý? Ýíýõ¿¿ óðüä ºìíº ñîíñîãäîîã¿é áàðàã õýìæýý õÿçãààðã¿é èõ õ¿÷ ÷àäëûí ýõ áóëàã íü õààíà áàéíà? ýíý ºíäºð õ¿÷äýë áóé áîëãîäîã øèíý õýëáýðèéí îðîîìîãòîî áóþó ýñõ¿ë äàìæëàãà ñèñòåìä íü ýíýõ¿¿ íóóö áàéíà óó? ¯¿íèéã áè ìýäýæ ÷àäñàíã¿é. Êàïèòàí Íåìî òàíû ¿ð á¿òýýëò àæëûí ºìíº áè ñºãäºæ, ÷óõàì ¿¿íä òà ÿàæ õ¿ðñýí áîëîõûã òàíü îéëãîõûã ÷ îðîëäîõîî áîëü¸ õýìýýí áè õýëýýä “Íàóòèëóñ”, “Àâðààì Ëèíêîëüí”-ûã òîéðîí ÿâæ áàéõûã áè í¿äýýðýý¿çñýí áîëîõîîð ÿìàð èõ ãàéõàìøèãòàé õóðäàëæ ÷àäàõûã íü ÷ ìýäíý. Ãýâ÷ åðäºº ãàíöõàí õóðäàí ÿâààä ÷ ãàçàð àâàõã¿é ø¿¿ äýý. òýõýýðýý ÷óõàì õààøàà ÿâæ áàéãààãàà õàðàõ õýðýãòýé áèç. Ò¿¿í÷ëýí îíãîöîî äýýø äîîø, áàðóóí ç¿¿í òèéø íü çàëàõ õýðýãòýé. Ýíý á¿õíèéã òà äàëàéí ã¿íä õýä õýäýí çóóí àòìîñôåðûí èõ äàðàëòàíä ÿàæ ¿éëääýã

âý? Áàñ äàëàé äýýð ÿàæ õºâæ ãàðäàã âý? Èíãýýä õàìãèéí ýöýñò íü ººðèéí ñîíãîñîí äàâõàðãàä òà ÿìàð àðãààð øóëóóí øóãàìûí õºäºëãººíèéã áàðèìòàëäàã âý? Òàíä áè ºäèé îëîí àñóóëò òàâüñàí ìèíü ýâã¿é þì áîëñîí áèø áèç ãýæ àñóóëàà. -Þóíû ýâã¿é áàéõàâ ïðîôåññîð ìèíâ õýìýýí òýð õñýã çóóð ýðãýëçýí áàéñíàà : Òà ýíýõ¿¿ óñàí äîîðõõºëºãíººñ õýçýý ÷ çàéëæ îäîõã¿é ø¿¿ äýý. õî¸óëàà ìèíèé ºðººíä îðú¸. Òýíä ë òà “Íàóòèëóñ”-ûí òóõàé þó ë ìýäýõèéã õ¿ññýíýý ìýäýõ áîëíî.

ÕÝÄÝÍ ÒÎÎ ÁÀÐÈÌÒ Õýäõýí ìèíóòûí äàðàà áèä ¿çýñãýëýíãèéí ºðãººíèé ñàíäàë äýýð àìàíäàà ÿíæóóð çóó÷èõñàí ñóóöãààæ áèëýý. Êàïèòàí Íåìî íàä íýãýí çóðàã ºãñºí íü “Íàóòèëóñ”-ûã óðòààø íü áà õºíäëººø íü ç¿ñýæ ¿ç¿¿ëñýí áàéëàà. Äàðàà íü òýð òàéëáàðëàæ ýõýëëýý. - Ýíý äýý íî¸í Àðîíàêñ îäîî òàíû ìîðèëæ ÿâàà õºëãèéí çóðàã. Ýíý õºëºã áîë õî¸ð òèéøýý øóâòàí ÿíçààðàà ÿíæóóðòàé àäèëõàí öèëèíäð õýëáýðèéí îíãîö áàéãàà þì. Æè÷, ÿíæóóð õýëáýðèéí õèéöèé ÷èíü Ëîíäîíä ýíý òàëûí õºëºã ¿éëäâýðëýãýýíèé øèëäýã ìàÿãèéí õèéö ãýæ ¿çäýã þì ø¿¿. Ýíýõ¿¿ öèëèíäðèéí óðò íü íýã ¿ç¿¿ðýýñýý íºãºº ¿ç¿¿ðýý õ¿ðòýë äàëàí ìåòð, á¿ä¿¿í íü òýí ãîëäîî õàìãèéí èõ ãàçðàà íàéìàí ìåòð. Áè õóðä èõòýé õºëºã îíãîö õèéõýä íýãèéã àðàâòàé õàðüöóóëàõûí æèøýýòýé, ºðãºíèé íü õèéõýä óðòòàé íü õàðüöóóëäàã åðäèéí çàíøëûã áàðèìòëààã¿é áîëîâ÷ ýíýõ¿¿ ºãºãäñºí õàðüöààíä ÷ ìàãíàé òàëûí ýñýðã¿¿öýë òèéìèõ áèø ãýõýýñ ãàäíà õºëºã îíãîö ººðèéí ýçýëõ¿¿íèé õýìæýýãýýð ò¿ðæ ãàðãàæ áóé óñ ÿâöàíä ñààä áîëäîãã¿é þì. Òýãâýë ýíýõ¿¿ ò¿ðýãäñýí óñíû õýìæýý “Íàóòèëóñ”-ûí ãàäàðãóóíû òàëáàé áàãòààìæ õî¸ðûã áîäîõîä äºõºì áîëíî áèç. Òýãâýë ò¿¿íèé ãàäàðãóó ìÿíãà àðâàí íýãýí ìåòð øîî äºðâºëæèí çàé ýçýëäýã þì. Òýõýýðýý óñíû òýð ã¿íä æèâæ îðñîí öàãòàà ìÿíãà òàâàí çóóí ìåòð øîî äºðâºëæèí óñ áóþó íýã òîíí óñ ò¿ðæ ãàðãàäàã þì. Óñàí äîîãóóð ÿâàõàä çàðöóóëàãäñàí ýíýõ¿¿ õºëãèéí òºëºâëºãººã áè õèéõäýý ò¿¿íèéã óñàíä îðóóëæ òàâèõàä ò¿¿íèé áàãòààìæèéí àðàâíû åñºí õóâü íü äàëàéä äàëä îðæ, àðàâíûíýã õóâü íü èë ãàð÷ áàéõ çîðèëãî óðäàà òàâüñàí. Èéìýðõ¿¿ íºõöºëä õºëºã îíãîö ººðèéíõºº áàãòààìæèéí àðàâíû åñºí õóâèéã áóâó ìÿíãà ãóðâàí çóóí òàâèí ìåòð øîî äºðâºëæèí óñ ò¿ðæ ãàðãààä ìºí òºäèé÷èíýý òîíí æèíòýé áîëîõ ¸ñòîé áàéñààí. Òèéì áîëîõîîðáè ýíý æèíãýýñ õýòð¿¿ëæ õ¿íäð¿¿ëýõèéí õýðãã¿é áàéâ. “Íàóòèëóñ” ãàäóóð áà äîòóóð ãýæ õî¸ð äàâõàð òîðõòîé íü õîîðîíäîî äîîãóóðàà çàëãàãäñàí äàðìàë “ò” ¿ñãèéí õýëáýðòýé õºíäëºí îãòëîë á¿õèé òºìºð õºíäëººð õîëáîãäñîí òóë ò¿¿íèé óëìààñ åð áóñûí áºõ ÷àíàðûã îëñîí þì. ¯íýíäýý ÷”Íàóòèëóñ” èéìýðõ¿¿ äàâõàð òîðõòîé õèéãäñýí íü íýí èõ áýõæèæ öóë öóòãàìàë áàéõààñ ÷ äóòñàíã¿é. Ò¿¿íèé ºâ÷ õóÿã ¿ë õîòîéõîîñ ãàäíàõèéñýí ìàòåðèàë íýã òºðºë áýõýëãýýáàò ó÷ðààñ äàëàéí ÿìàð ÷ øóóðãàíä çàä ¿ñýðíý ãýæ àéõ ÿâäàëã¿é. Ýíýõ¿¿ äàâõàð òîðõûã íèìãýí òºìðººð õèéñýí þì. Äîòîîä òîðõíû çóçààí íü òàâàí ñàíòèìåòð îð÷èì ãóðâàí çóóí åðýí òîíí õ¿íä þì. Ò¿¿í÷ëýí ºíäðººøºº òàâü, ºðãººøºº õîðèí òàâàí ñàíòèìåòð ãàäààä òîðõ êèëèéí õàìò æàðàí òîíí, ìàøèíóóä, áóñàä òîíîãëîë äîòîîä õàëõàâ÷ õàíà òàâèëãà, òóëãóóð ýíý á¿õýí á¿ãä åñºí çóóã òîíí èíãýýä äîòîîä òîðõíû ãóðâàí çóóí åðýí òîííòîé õàìò íèéò áèäýíä õýðýãòýé ìÿíãà ãóðâàí çóóí òàâèí òîíí áîëäîã þì. Òà îéëãîâ óó? -Îéëãîëîî. -Çà òýãâýë “Íàóòèëóñ” äàëàéí óñíû ãàäàðãóó äýýð õºâæ áàéõäàà àðàâíû íýã õóâü íü èë ãàð÷ áàéäàã ãýñýí áèç. Òýãâýë ýíý õºëãºí äýýð òýðõ¿¿ àðàâíû íýã õóâüòàé òýíö¿¿ áàãòààìæ ñàâ áàéãààä ò¿¿íèéã óñààð ä¿¿ðãýâýë ìÿíãà òàâàí çóóí ìåòð øîî äºðâºëæèí ýçýëõ¿¿íèéã áóþó ýñõ¿ë ÿìàð ÿëãàà áàéõ âý, ìÿíãà òàâàí çóóí òîíí óñ ò¿ðæ ãàðãàäàã “Íàóòèëóñ” îíãîö ìààíü óñàíä á¿õëýýðýý æèâæ, îð÷èõ ¸ñòîé áîëîõ íü ýý. çà òýãâýë ÿã ýíý ÷èíü ë õýðýã äýýðýý áèåëæ

áàéãàà þì àà. Òýãâýë “Íàóòèëóñ” äýýð ò¿¿íèé äîîä õýñýãò òóñãàé áàãòààìæ ñàâ áèé. Ãàíöõàí êðàí ýðã¿¿ë÷èõëýýð ë òýð ñàâ óñààð ä¿¿ð÷ “Íàóòèëóñ” äàëàéí óñíàà äàëä æèâæ îðäîã þì. -Àðãàã¿é ë àãóó áàéíà, êàïèòàí ìèíü. ãýëýý ÷ ãýñýí ìèíèéõýýð áîë ÿã ýíä ë õàìãèéí ãîë ñààä ó÷èð÷ áàéãàà ìþ áèø ¿¿. -”Íàóòèëóñ” íýã ÷ ñàíòèìåòð öóõóéõã¿é ãýýä óñàíä æèâæ îðîõûã áè îéëãîëîî. Ãýòýë ã¿íçãèéðýõ òóòàì òàíû õºëºãò õýòýðõèé èõ äàðàëò ó÷èðäàãã¿é ãýæ ¿¿? Ýíýõ¿¿ äàðàëò òàíû îíãîöûã äîîðîîñ íü äýýø íü óñíû ãó÷èí õî¸ð ôóò äàâõàðãà òóñ á¿ðä áàðàãöààëáàë íýã ñàíòèìåòð àòìîñôåðòýé òýíöýõ õ¿÷ýýð áóþó ººðººð õýëáýë íýã ñàíòèìåòð øîî äºðâºëæèí õàâòãàé äýýð ýíã êèëîãðàììûí õ¿÷ýýð ò¿ëõäýãã¿é ãýæ ¿¿. -Òóí ç¿éòýé ýðõýì ïðîôåññîð õýìýýí êàïèòàí Íåìî õýëýýä ñòàòèñòèêèéã äèíàìèêòýé õóòãàæ áîëîõã¿é, òýãâýë ¿¿íèé óëìààñ íîöòîé àëäàà ãàðàõ áîëíî. äàëàéí èõ ã¿íçãèéä õ¿ðýõèéí òóë èõ õ¿÷ ãàðãàõûí õýðýã åð áàéõã¿é. Òýãâýë òà ìèíèé ÿðèàã àíõààðàëòàé áîäîæ ÷àãíà ë äàà? ãýëýý. -Òàíû ÿðüæ áàéãààã áè õè÷ýýíã¿éëýí ñîíñîæ áàéíà. -”Íàóòèëóñ”-ûã äàëàéí ã¿íä æèâ¿¿ëýõýä òýðíèé æèíã õýä õè÷íýýí õýìæýýãýýð èõýñãýõ õýðýãòýé âý ãýäãèéã îëîõûí òóë áè äàëàéí ÿíç á¿ðèéí ã¿íä äýýðõ äàâõàðãóóäûí õ¿íäèéí æèí, äàðàëòûí äîîð äàëàéí óñ, ýçýëõ¿¿íýý õýä õè÷íýýí áàãàñãàäãèéã áîäîæ ãàðãàõ õýðýãòýé áîëñîí. -Òýð ìýäýýæèéí õýðýã. -Ãýâ÷ óñ íÿãòàðäàã ÷àäâàðòàéã íÿãòðàõäàà ìàø áàãà õýìæýýãýýð íÿãòàð÷ ýçýëõ¿¿íýý áàãàñãàäãèéã ¿ã¿éñãýæ áîëîõã¿é ýý. ¯íýíäýý ÷ õàìãèéí ñ¿¿ëèéí ìýäýýãýýð àâ÷ ¿çâýë äàëàéí óñ ãó÷èí ôóòûí ã¿íä äàðàëòûí õýìæýý íýã àòìî¸ôåðýýð ºñºõºä ºðâºí ñàÿíû äºðâºí çóóí ãó÷èí çóðãààí õóâèàð íÿãòàðäàã áàéíà. òýãâýë ìÿíãàí ìåòðèéí ã¿íä æèâæ îðîõîä ìÿíãàí ìåòð ºíºäð óñàí áàãàíûí äàðàëòààñ áóþó çóóí àòìîñôåðèéí äàðàëòààñ äàëàéí óñíû ýçýëõ¿¿í õýä õè÷íýýí áàãàñàõ íü âý ãýäãèéã àâ÷ ¿çýõ õýðýãòýé. Òýãâýë òýðõ¿¿ ýçýëõ¿¿íèé áàãàñàëò íü òýã á¿õýë çóóí ìÿíãàíû äºðâºí çóóí ãó÷èí çóðãàà áîëíî. ¯¿íèé óëìààñ õºëºã îíãîöíû æèí ìÿíãà òàâàí çóóí òîíí áàéõààñ òàâàí çóóí çóðãààí á¿õýë çóóíû òàâèí äºðâºí òîíí áîëæ ºñºõ ¸ñòîé. ¯¿íýýñ àâ÷ ¿çâýë øààðäàãäàõ æèíãèéí ºñºëò çºâõºí çóðãààí á¿õýë çóóíû òàâèí äºðâºí òîíí áîëæýý. -Åðäººí ¿¿? -Åðäºº ë òýð ýðõýì Àðîíàêñ, ¿¿íèéã øàëãàõàä ÷ õÿëáàðõàí. Ò¿¿íèé çýðýãöýý íàäàä çóóí òîííûí áàãòààìæ ñàâóóä áàéäàã þì. Ò¿¿íèé à÷ààð èõ õýìæýýíèé ã¿íä îðæ ÷àääàã þì. Óñàí äýýð õºâæ ãàðàõûí òóë áè ýíýõ¿¿ íýãäýë áàãòààìæóóäûã ë õîîñîë÷èõâîë

ã¿éöýõ íü òýð. Õýðýâ “Íàóòèëóñ” ººðèéí ýçýëõ¿¿íèé àðàâíû íýãýí õóâèéã óñàí äýýð èë ãàðãàí ºõ õýðýãòýé áîë áè á¿õ ë óñíû áàãòààìæ ñàâûã õîîñëîõ õýðýãòýé áîëíî. Ýäãýýð òîî áàðèìòóóä äýýð òóëãóóðëàñàí ýíýõ¿¿ ÿðèàíû ýñðýã ìàðãàõ ÿìàð ÷ òàë íàäàä àëãà áàéíà. Êàïèòàí òàíû ýäãýýð òîî áàðèìòûã áè õ¿ëýýí àâàõ áàéíàì. Íýýðýý ÷ òýäíèé ýðãýëçýýã¿é çºâ áîëîõ íü ºäºð á¿ð õýðýã äýýðýý íîòëîãäîæ áàéãàà þì ÷èíü ìàðãàõ ãýõýä èíýýäòýé õýðýã áîëîõ áóéçàà. Ãýëýý ÷ ãýñýí íàäàä áàñ íýã ýðãýëçýõ òàë áàéíà ãýæ áè õýëáýë : -ßìàð ãýæ àñóóëàà. -Òà ìÿíãàí ìåòðèéí ã¿íä îðîõîä “Íàóòèëóñ”-ûí èõ áèå çóóí àòìîñôåðèéí äàðàëòûã ¿çäýã áèç. Òèéìýý, õýðýâ òà èéìýðõ¿¿ ã¿íçãèéä áàãòààìæ ñàâàà ñóëëàæ îíãîöîî õºíãºòãººä äýýøýý õºâæ ãàðàõûã áîäâîë áàãòààìæ ñàâíóóäààñ ó¸ þ¿ëýõ øàõóóðãààð ýíã ñàíòèìåòð øîî äºðâºëæèí õàâòãàé òóñ á¿ð äýýð çóóí êèëîãðàìì íýìýãäýë ýñýðã¿¿öëèéã äàâæ ãýìýý íü ñàâàà ñóëëàõ õýðýãòýé áîëî áèé. Òýãâýë ýíý ÷èíü øàõóóðãààñ èõ ÷àäëûã … -Òýð èõ ÷àäëûã çºâõºí ë öàõèëãààí ºã÷ ÷àäíà õýìýýí êàïèòàí Íåìî ìèíèé ¿ãèéã òàñëàí õýëëýý. Ìèíèé ìàøèíû ÷àäàë áàðàã õÿçãàðã¿é ãýäãèéã äàâòàæ õýëâå, ýðõýì ïðîôåññîð. “Íàóòèëóñ”ûí øàõóóðãóóä åð áóñ ÷àäàëòàé “Àâðààì Ëèíêîëüí”-íû òàâöàí äýýð ò¿¿íèé øàõñàí óñàí îðãèë õ¿ðõðýý ìýò íýâñèéí áóóæ áàéñíûã òà ìýäýõ ë ¸ñòîé. Æè÷, áè öàõèëãààí òýæýýëýý õýò àæèëëóóëàõã¿éí òóë ìÿíãà òàâàí çóóãààñ õî¸ð ìÿíãàí ìåòð õ¿ðòýë ã¿íçãèéä æèâýõ ¿åäýý õèéííýìýãäýë áàãàæóóä õýðýãëýäýã. Õýðâýý ìèíèé òîëãîéä äàëàéí õàìãèéí ã¿í õýñýãò ò¿¿íèé ãàäàðãóóãààñ íàéìààñ àðâàí ìÿíãàí ìåòðò æóóë÷ëàõ äîí ø¿ãýëáýë áè äýýðõýýñ àðàé ººð áîëîâ÷ ìºí ë àäèë íàéäâàðòàé ººð àðãà õýðýãëýäýã þì. -ßìàð àðãà áàéõ áèëýý, êàïèòàí? -Ò¿¿íèéã òàíä ñàéí îéëãóóëàõûí òóë áè ýõëýýä “Íàóòèëóñ”-ûã õýðõýí æîëîîääîã òóõàé ÿðüæ ºõ õýðýãòýé. - Áè äóóëàõ þìñàí ãýæ õîðõîé õ¿ðýýä áàéíà. -Ýíýõ¿¿ õºëãèéã áàðóóí áóþó ýñõ¿ë ç¿¿í òèéø íü ººðººð õýëáýë õýâòýý õàâòãàéä ýðã¿¿ëýõèéí òóë áè õèòãýí äîîð áýõëýãäñýí åðäèéí çàëóóð õýðýãëýäýã þì. Ýíý çàëóóðûã òóñãàé æîëîî áà æîëîî òàòóóðãààð õºäºëãºäºã. Ò¿¿í÷ëýí áàñ “Íàóòèëóñ”-ûã áîñîî õàâòãàéä äýýðýýñ íü äîîø äîîðîîñ íü äýýø íü çàëæ áîëîõ áà ¿¿íèéã îë øóãàì äýýð õºëºãíèé õî¸ð áººðºíä ñóë áýõýëñýí õî¸ð õàâòãàéí òóñëàìæòàé ã¿éöýòãýíý. Ýíý õî¸ð õàâòãàé õºëãèéí ºðöòýé çýðýãöýý øóãàìàíä áàéãàà öàãò “Íàóòèëóñ” ò¿âøèí øóãàìààð õºäºëíº. Õýðýâ òýäãýýðèéã õàçàéëãàâàë ñýíñíèé ýðãýëòýíä õººãäºæ áóé “Íàóòèëóñ” õàçàéëòûí ºíöãººñ

øàëòãààëæ äèàãíîëîîð ýñõ¿ë ºãñºíº, ýñõ¿ë óðóóäàíà. Òýõäýý ýíýõ¿¿ äèàãíîëèéí óðò õè÷íýýí áàéõ íü ìèíèé ýðõ. Õýðýâ áè ýãö ººäºº ãàðúÿ ãýâýë ñýíñíèéõýý ýðãýëòèéã çîãñîîõîä óñíû äîîðîîñ ò¿ëõýõ ò¿ëõýëò “Íàóòèëóñ”-ûã áîñîîøóãàìààð óñòºðºã÷ººð öýíýãëýñýí áºìáºã øèã õººæ ãàðãàäàã þì. -Äîãü õýðýãýý, êàïèòàí õýìýýí áè äóóí àëäàæ îðõèîä óñàí äîîð ÿâàà “Íàóòèëóñ”-ûã ñîõðîîð æîëîîääîã áàéõ íü ýý? ãýæ àñóóëàà. -Åðäºº ÷ òèéì áèø. “Íàóòèëóñ”-ûí óðä õýñýãò áàéãàà áºìáºãºðò æîëîî áàéäàã þì. Òýð áºìáºãºðèéí ãýããâ÷ õàâòãàé çóçààí øèë áàéäàã. -Øèë òýãýýä èéì èõ äàðàëòûã äààíà ãýæ ¿¿? -Äààíà àà. Óíàãàõàä áóþó äîðãèõäîî ¿éð÷èõìýýð ìºðòºº áîëîð ãýäýã ÷èíü íýí èõ áºõ ÷àíàðòàé áàéäàã. 1864 îíä óìàðò äàëàéä öàõèëãààíààð ãýðýëò¿¿ëýí çàãàñ áàðèõ àæèë çîõèîæ áàéõ ¿åä äîëîîí ìèëëèìåòð çóçààí õàâòãàé áîëîð àðâàí çóðãààí àòìîñôåð äàðàëò äààæ áàéñàí þì ø¿¿. Òýãâýë ìèíèé õýðýãëýæ áóé øèë ãîëäîî õîðèí íýãýí ñàíòèìåòð áóþó ìèíèé ñàûí ÿðüñàí õàâòãàé áîëðîîñ ãó÷ äàõèí çóçààí þìäàã. -Áè îéëãîëîî. Ãýâ÷ çàìàà õàðàõûí òóë í¿äã¿é õàðàíõóéã ÷èíü ãýðýëò¿¿ëýõ õýðýãòýé áîë áè áîäîõäîî ÿàæ ýíýõ¿¿ ã¿íçãèé õàðàíõóé äòîð ÷èíü… ãýõýä êàïèòàí ìèíèé ¿ãèéã òàñàëæ -Çàëóóðûí áºìáºëáãíèé àðä íýí èõ ãàéõàëòàé öàõèëãààí äýí áèé õýìýýí õýëýýä ò¿¿íèé öàöðàã óðàãøàà õàãàñ ìèëü ãàçàð óñ íýâò ãèéã¿¿ëäýã þì. -Ãàéõàëòàé þì êàïèòàí ìèíâ, òóí ãàéõàëòàé áàéíà. ýðýäìòäèéã òýãæ èõ òººðºãä¿¿ëñýí, òýðõ¿¿ ãàéõàë íàðâàëûí öàöàðãàñàí ãýðýë öàõèëãàí íàðàí ÷óõàì ÿìàð ó÷èðòàé íü îäîî ë íàäàä îéëãîãäëîî. Ãýâ÷ äýëõèé äàõèíûã òýãæ èõ øóóãèóëñàí “Íàóòèëóñ”, “Øîòëàíä” õî¸ðûí ìºðãºëäººí åðäèéííýã òîõèîëäîë óó, ¿¿íèéã ìýäýõèéã õ¿ñâýë áîëîõñîí áîëîâ óó? -¨ñòîé ñàíàìñàðã¿é òîõèîëäîë áîëñîí þì ø¿¿, ïðîôåññîð ãóàé! Ìºðãºëäºõººñ ºìíº áè õî¸ð ìåòðèéí ã¿íä ÿâñàí þì, ãýâ÷ ÿìàð ÷ ãàé áîëîîã¿é áè òýð äàðóéõàí õàðñàí ë äàà. Òèéì ýý òèéì ÿìàð ÷ ãàé áîëîîã¿é. “Øîòëàíä” îíãîö ÷ çîãñîîëäîî ìýíä õ¿ðñýí ë äýý. òýãâýë “Àâðààì Ëèíêîëüí” –òîé äàéðàëäñàíûã òàíü þóã ýæ òàéëáàðëàõ âý? -Ýðõýì ïðîôåññîð, òýð áîë àìåðèêèéí äàëàéí ýðýëõýã öýðãèéí øèëäýã õºëºã ãýäãèéã áè

àðãàã¿é õ¿ëýýõ áîëîâ÷ íàä ðóó äîâòîëñîí ø¿¿ äýý. Òèéìýýñ áè áèåý õàìãààëàõ õýðýãòýé áàéñàí. ¯¿íèé äàøðàìä õýëýõýä áè çºâõºí ë ò¿¿íèé íàä ðóó äàéðàõ áîëîëöîîã íü ¿ã¿éñãýñíýýð ë õÿçãààðëàñàí ø¿¿ äýý.Òýõýýð òýð õàìãèéí îéðîëöîî áóé çîãñîîëä õ¿ð÷ ãýìòëýý çàñâàðëàõàä òºäèé ë èõ áýðõòýé áèø ýý. -Àé êàïèòàí “Íàóòèëóñ” ãýäýã ¿íýõýýð ãàéõàìøèã õºëºã ñàíæ õýìýýí ìèíèé áàõàðõàë: -Òèéìýý ïðîôåññîð ãýæ òýð ìýäýãäýõ¿éö ñýòãýë õºäºëñºí áàéäàëòàéãààð õýëýýä : -Áè ò¿¿íäýý òºðñºí ¿ð øèãýý õàéðòàé, õýðýâ äàëàé äýýã¿¿ð õºâäºã õºëºã îíãîöîíä ìÿíãà ìÿíãàí àþóë çàíàëõèéëæ ÿìàð íýãýí ñàíàìñàðã¿é ãýíýòèéí òîõèîëäîë ãàé áîëäîã þì áîë ýíä, äàëàéíýíýõ¿¿ ã¿íä õ¿í þóíààñ ÷ àéõ þì àëãà. Äàëàéí óñ áÿö äàð÷èõíà ãýæ àéõ þì àëãà, òýãâýë ýíý õºëãèéí èõ áèå òºìðººñ ÷ áºõ, ¿¿íä äàëàéí ñýãñðýëòýýñ áîëæ ñóëàð÷èõ, ãàíõ÷èõ, òºõººðºìæ àëãà, ñàëõè õóó òàòààä ÿâ÷èõ äàëáàà àëãà, òýñýð÷èíý ãýæ àéõ óóðûí òîãîî àëãà, îíãîöîí äýýð ìîäîí õýñýã áàéõã¿é òóë ò¿éìýð ãàðàõã¿é, ò¿¿í÷ëýí äàëàéí ã¿íä ãàíöààð òýí¿¿÷ëýõ ó÷ðààñ ìºðãºëäºõèéí àþóë áàéõã¿é ýíõ àìãàëàí íàëàéæ áàéäàã òóë äàëàéí øóóðãà ÷ àþóëòàé áóñ. Òýõýýð àðãàã¿é ë ãîéä õºëºã áàéãàà áèç äýý, ïðîôåññîð ãóàé! Õýðâýýë õºëºã îíãîö ñýäýâëýã÷ õ¿í óóë îíãîöûã õèéã÷ õ¿íýýñ ººðèéíõºº á¿òýýëä õîë èë¿¿ èòãýäýã ãýäýã ¿íýí áîë ò¿¿í÷ëýí òýðõ¿¿ õºëãºíäºº ìºí èë¿¿ èòãýäýã áîëáè ýíýõ¿¿ õºëãèéã ñýäýâëýã÷ íü ÷, õèéã÷ íü ÷ æîëîîäîã÷ íü ÷ áîëîõ ó÷ðààñ îíãîöîíäîî “Íàóòèëóñ”-äàà õè÷íýýí õàéðòàé õè÷íýýí ã¿í èòãýäýã áîëîõ íü òàíä àÿíäàà îéëãîãäîõ áóéçàà ãýæ ÿðèëàà. Ýíý á¿õíèéã êàïèòàí Íåìî ñýòãýë èõ ëõºäºëñºí áàéðòàé ÿðüæ áàéâ. Ò¿¿íèé í¿äýíä áàäàð÷ áàéñàí ãàë, ò¿¿íèé áèåèéí ýðñ õºäºëãººí ò¿¿íèéãøàë ººð áîëãîæýý. Òýãýýä ÷ áè òýñ÷ ÷àäñàíã¿é. Ò¿¿íä : -Òýõýýðýý òà èíæåíåðèéí ìýðãýæèë îëñîí õ¿í þìàà? ãýñýí àðàé ýâã¿éä¿¿õýí áîëîâ óó ãýìýýð íýã àñóóëò òàâü÷èõàä : -Òèéìýý. Áè õóóðàé ãàçðûí îðøèí ñóóã÷ áàéõäàà Ëîíäîí, Ïàðèæ, Íüþ Éîðêò ñóðàëöàæ áàéñàí ãýæ õàðèóëàâ. -Òýãâýë òà ýíý óñàí äîîãóóð ÿâäàã ãàéõàìøèã õºëºã îíãîö áàðèõ àæëûã ÿàæ íóóö áàéëãàñàí þì áý? -Ò¿¿íèé õýñýã òóñ á¿ð íü ýðõýì ïðîôåññîð áºìáºðöãèéí ÿíç á¿ðèéí

ºíöºã áóëàíä, òýõäýý õóóðàì÷ çîõèîë ¿¿ðýã çîðèëãîòîé õèéãäñýí þì. “Íàóòèëóñ”-ûí êèëèéã Ôðàíöàä Êðåçîãèéí çàâîäîä, ñýë¿¿ð ãîëûã Ëîíäîíãèéí Áýí áà Ê-ãèéí ¿éëäâýðò, ñýíñèé íü Ãëàçãîä Ñåîòûí çàâîäîä, áàãòààìæ ñàâóóäûã Ïàðèæèä, Êàéë áà Ê-ãèéíä, õºäºëã¿¿ðèéã Ãåðìàíû Êðóïïûí çàâîäîä, ìºðã¿¿ëèéã Øâ?éöýä Ìîòàíû ôàáðèêò, øàëãàí õýìæèõ áàãàæóóäûã Íüþ-Éîðêò àõ ä¿¿ Ãàðò íàðûí ¿éëäâýðò ãýõ ìýò÷èëýí õèéëãýñýí þì äàà. Ýäãýýðèéã ¿éëäâýðëýã÷èä ººð íýðýýð íýðëýñýí ìèíèé çóðãóóäûã àâ÷ õèéñýí. -Ãýëýý ÷ ãýñýí õýñýã õýñãýýð íü õèéëãýõ ÷ áàãà õýðýã ø¿¿ äýý. òýäãýýðèé ÷èíü íèéë¿¿ýõ óãñðàõ õýðýãòýé áèç ãýæ áè õýëýâ. -Áè äàëàéí äóíä îðõèãäñîí íýãýí çýë¿¿ä àðàë äýýð ººðòºº õºëºã îíãîöíû ¿éëäâýð áîñãîñîí þì. Òýíä ìèíèé ñóðãàñàí àæèë÷èä, ¿íýí÷ íºõºä, ìèíèé õÿíàëòûí äîîð “Íàóòèëóñ”-ûã óãñàðñàí þì. Õºëºã îíãîöíû óãñðàëò äóóññàíû äàðàà àðàë äýýð áàéñàí áèäíèé ìºðèéã ò¿éìýð àâàà÷ñàí þì. Ìèíèé õ¿÷ õ¿ðäýãñýí áîë àðëû íü ÷ òýð ÷èãýýð íü äýëáýë÷èõ áàéñàí. -Åðäèéí òºìðººð õèéñýí õºëºã îíãîöíû òîíí òóñ á¿ð ìÿíãà íýã çóóí õîðèí òàâàí ôðàíêèéí ¿íýòýé. Òýãâýë ìèíèé “Íàóòèëóñ” ìÿíãà òàâàí çóóí òîíí æèíòýé. ¯¿íýýñ ¿çâýë õýðýâ ë ¿¿íèé á¿õ äîòîîä òàâèëãà òºõººðºìæèéí ¿íèéã îðîëöóóëáàë õî¸ð ñàÿ ôðàíêààñ äîîøã¿é áîëîõîîñ ãàäíà ýíä õàäãàëàãäàæ áàéãàà óðëàãèéí ¿íýò á¿òýýë¿¿ä, öóãëóóëãóóäûã áîäîæ ¿çâýë äºðºâ òàâàí ñàÿàñ íààøã¿é äýý. -Òàíä õàìãèéí ñ¿¿ë÷èéí ãàíö àñóóëò òàâüæ áîëîõ óó? -Òýã ë äýý ïðîôåññîð -Òà èõ áàÿí õ¿í ¿¿? -Áè õýìæýýã¿é áàÿí, ôðàíöûí àðâàí ìèëëèàðäûí óëñûí ºðèéã õîîñðîë ç¿äðýëã¿é òºë÷èõ ÷àäàë áàéíà. Áè òýð ýòãýýä õà÷èí õ¿íèéã í¿ä ñàëãàëã¿é øèðòýæ áèëýý. Òýð ìèíèé èòãýìæëýëýýð ýëýã áàðüæ áàéâ óó? Àëü ÿàõ âý? -Ãýâ÷ ýíý á¿õíèéã èðýýä¿é ë õàðóóëàõ áîëíî äîî.

“ÕÀÐ ÌªÐªÍ” Äýëõèéí áºìáºðöãèéí ãóðâàí çóóí æàðàí íýãýí ñàÿ õàâòãàé äºðâºëæèí ìåòð òàëáàéã óñ ýçýëíý. Ýíý èõ óñíû íèéò ýçýëõ¿¿í íü íýã ìÿíãà ãóðâàí çóóí äàëàí ñàÿ øîî äºðâºëæèí ìåòðòýé òýíöýíý. ¯¿íýýñ ¿çâýë äýëõèéí áºìáºðöºã äýýð áàéãàà óñíû õ¿íäèéí æèí ìÿíãà ãóðâàí çóóí äàëàí êâèíòèëëèîí òîíí õ¿ðäýã áàéíà. Ýíý òîîã îéëãîõ ãýâýë íýãæòýé íýã ìèëëèàðä õýðõýí õàðüöäàã÷ëàí ìèëëèàðäòàé íýã êâèòèëëèîí ìºí àäèë õàðüöäàã ãýäãèéã ìýäýõ õýðýãòýé. ªºðººð õýëáýë íýã ìèëëèàðäàä õè÷íýýí íýãæ áàéäàã÷ëàí íýã êâèòèëëèîíä òº÷íººí ìèëëèàðä áàéäàã. Ãàçàð äýëõèéí èäýð çàëóó ¿åä ãàë õàëóóí ãàëàâ þ¿ëæ óñàí ãàëàâ çàëãàæýý. Òýíãèñ äàëàé ýõëýýä áºìáºðöãèéã áóéãààð íü õó÷èæ áàéãààä Ñèëóðèéí ¿åä óóë ¿¿ñýõ õºäºëãººí ýõýëæ áàãà áàãààð äàëàé òàòàðñààð òýíãèñ äàëàéãààð óóëñûí îðîé øîâîéí ãàð÷ àðàë õîéãóóä íýã èë ãàðàí çàðèì ¿å äàëä îðîí, ñ¿¿ëäýý á¿õëýýðýý òèâ áîëîí áýõæýýä îäîîãèéí áèäíèé õàðæ áàéãàà õóóðàé ãàçðûí õýëáýðèéã îëæýý. Èíãýýä õóóðàé ãàçàð äàëàéãààñ çóóí äº÷èí ñàÿ çóðãààí çóóí ìÿíãà äîëîîí õàâòãàé äºðâºëæèí ìåòð ãàçàð áóëààí àâ÷ýý. Òèâ¿¿äèéí õýëáýð äýëõèéí áºìáºðöãèéã òàâàí òîì õýñýãò õóâààõ áîëîìæèéã ºãäºã. ¯¿íä : Óìàðò ìºñºí äàëàé ªìíºò ìºñºí äàëàé Ýíýòõýãèéí ãàäààä äàëàé Àòëàíòûí ãàäààä äàëàé Íîìõîí äºëãººí ãàäààä äàëàé ýäãýýð áîëíî. Íîìõîí äºëãººí ãàäààä äàëàé óìðààñ ºìíº ç¿ãò òóéëûí õî¸ð á¿ñë¿¿ð ºðíººñ äîðíî ç¿ãò Àçè, Àìåðèê õî¸ð òèâèéí õîîðîíä áºìáºðöãèéí çóóí äº÷èí òàâàí õóâààðèéã òóóø ýçëýí îðøèíî. Ýíý áîë á¿õ äàëàéíóóäûí äóíäààñ õàìãèéí äºëãººí òîãòóóõàí ºðãºí óðñãàëòàé òàòàëò ò¿ëõýëò áàãàòàé, áîðîî õóð èõòýé òýíãèñ áèëýý. Ìèíèé åð áóñûí æóóë÷ëàëàà ýõýëñýí òýíãèñ èéìýðõ¿¿ñýí áèëýý. -Õýðýâ òà õ¿ñýõñýí áîë ýðõýì ïðîôåññîð õýìýýí êàïèòàí Íåìî íàäàä õýëýýä ìàíàé øèíý æóóë÷ëàëûí ýõëýõ öýãèéã îäîî áèäíèé áàéãàà îð÷èí ÿã îë÷èõú¸. Îäîî àðâàí õî¸ðò àðâàí òàâàí ìèíóò äóòóó áàéíà. Áè “Íàóòèëóñ”-ä äýýø ãàðàõ òóøààë ºãººäºõüå ãýæ õýëëýý. ¯¿íèéã õýëýõèéí õàìò êàïèòàí öàõèëãààí õîíõíû òîâðóóã ãóðâàí óäàà äàðëàà. Óñíû øàõóóðãóóä áàãòààìæ ñàâóóäààñ óñ þ¿ëýí ýõýëæ, òýäãýýð ñàâûí äàðàëòûã õýìæèõ áàãàæèéí ç¿¿ äàðàëò óëàì á¿ð áàãàñàæ áóéã çààí äýýøèë äýýøèëñýýð òýã äýýð î÷ìîãöîî ÿã çîãñîâ. -Áèä õºâæ ãàð àà ãýæ êàïèòàí Íåìë õýëýõýä áè ãîë øàò ðóó îäîæ,

òºìºð ãèøã¿¿ðýýð íü äàìæñààð òàã á¿õèé îíãîðõîéãîîð äýýø ãàð÷ èðâýë “Íàóòèëóñ”-ûí òàâöàí äýýð ãàðñàí áàéëàà. “Íàóòèëóñ”-ûí òàâöàí óñíààñ íàÿí ñàíòèìåòðýýñ èë¿¿ã¿é öóõóéæýý. Ò¿¿íèé ýýð¿¿ë õýëáýðèéí èõ áèå ÿàõ àðãàã¿é ÿíæóóð ìàÿãòàé àæýý. Ò¿¿íèé òºìºð ºâ÷ õóóðàé ãàçðûí ìºëõºã÷ àâàðãà àìüòíû àðüñ ìýò áîëîõûã áè àæèãëàëàà. Îäîî ë íàäàä ÿàãààä áóñàä îíãîö “Íàóòèëóñ”-ûã àìüòàí ãýæ îéëãîæ ýíä¿¿ð÷ áàéñàí íü îéëãîãäîâ. “Íàóòèëóñ”-ûí èõ áèåä õàãàñ äàëäëàãäñàí õºíãºí çàâü õºëãèéí òàâöàíãèéí äóíä õýð èõ áóñ îâãîð ¿¿ñãýñýí àæýý. Ò¿¿íèé õîíøîîð áà õèòãý õî¸ðò çóçààí áîëðîîð øèëëýñýí ãýãýýâ÷ á¿õèé íàëóó á¿õýýã íèæãýýä áàéâ. Óðä òàëûí á¿õýýãò æîëîî÷ áàéðëàõ áºãººä àð òàëûíõàä íü çàìàà ãýðýëò¿¿ëýã÷ í¿ä ãÿëáàì õóðö öàöðàëòàé öàõèëãààí äýí áàéõ àæýý. Äàëàé àìãàëàí, òýíãýð öýëìýã áàéõûí çýðýãöýý òýãèñèéí õàâòãàéðñàí äîëãèîí äóíä õºëºã îíãîö ¿ë ìýäýã õàëáèëçàí, äîðíî ç¿ãèéí çººëºí ñàëõè óñíû ºíãèéã áýðæèëç¿¿ëýí áàéëàà. Þóíä ÷ ¿ë á¿äãýðýõ òîä ÿëãàðàí õàðàãäàã÷ äàëàéí ò¿âøíèé çóðâàñ øóãàì àæèãëàëò õèéõ ä¿¿ðýí áîëîëöîîã õàíãàæ ºãëºº. Äàëàéä àðàë, õàä, ýíý òýð þì þó ÷ õàðàãäàõã¿í çýðýãöýý “Àâðààì Ëèíêîëüí” ÷ ¿çýãäýõã¿é àæýý. Áèäíèéã ýðýã õàøëàãàã¿é àãóó ñ¿ðëýã çýë¿¿ä öºë á¿ñýëñýí áàéâ. Êàïèòàí Íåìî æèí ¿ä áîëîõûã õ¿ëýýæ áàéãààä ñåêñòàíò õýìýýõ áàãàæ í¿äýíäýý àâàí äóðàíäñààð íàðíû õººðºëòèéí ºíäðèéã òîäîðõîéëñîí íü ò¿¿íä ýíýõ¿¿ îð÷íû ºðãºðãèéã áîäîæ ãàðãàõàä õýðýãòýé àæýý. - ¯ä áîëæýý. Ïðîôåññîð òà äîîøîî áóóæ îðîõã¿é þó? ãýæ õýëëýý. Áè ßïîíû ýðýã ãàçàð îéðòñîí áîëîõûí áàòàëãàà, øàðàâòàð ºíãº îðñîí äàëàéí óñ ðóó ñ¿¿ë÷èéíõýý óäàà õàðààä êàïèòàíû àðààñ äàãàëäàí ¿çýñãýëýíò òàíõèìä îðæ î÷ëîî. Êàïèòàí Íåìî òýíä íàðèéí öàãèéí òóñëàìæààð òýðõ¿¿ îð÷íû óðòðàãèéã áîäîæ îëîîä, ä¿íãèé íü óðüä ºìíèéí ºíöºã õýìæèëòèéí àæèãëàëòòàé òóëãàí øàëãàæ “Íàóòèëóñ”-ûí áàéãàà öýãèéã çóðàã äýýð òýìäýãëýâ. -Ýðõýì Àðîíàêñ áèä îäîî óðòðàãèéí 1370 15’-òàëä áàéíà ãýæ òýð õýëýõýä áè, -ßìàð óðòðàãààñ òîîëîîä òýð áèëýý? õýìýýí ò¿¿íèé õàðèóëòààð íü ÷óõàì ÿìàð ¿íäýñíèé õ¿í áîëîõû íü ìýäýõ ãîðüäëîãîòîé àñóó÷èõëàà. -Íàäàä Ïàðèæ, Ãðèíâè÷, Âàøèíãòîí àëü àëèíû íü öàãààð òàâüñàí ÿíç ÿíçûí íàðèéí öàã áèé. Ãýâ÷ áè òàíû ýíä ìîðèëîí áàéãààä çîðèóëàí ºíººäºðòºº Ïàðèæèéí óðòðàãèéã àøèãëàëàà ãýæ õàðèóëàâ.

Ýíý õàðèóëòààñ áè þó ÷ îëæ àâñàíã¿é. Áè áàÿðëàñíû òýìäýã áîëãîæ çºâõºí ë ìýõèéí ¸ñëîâ. -Áèä Ïàðèæèéí ìåðèäèàíààñ ºðíºò óðòðàãèéí 1370 15’ óìàðò ºðãºðãèéí 300 7’-íä ÿâæ áàéíà. ªºðººð õýëáýë áèä ßïîíû ýðãýýñ ãóðâàí çóóí ìèëü çàéòàé áàéíà. Èíãýõëýýð ÷èíü ºíººäºð, àðâàí íýãä¿ãýýð ñàðûí íàéìàí, îäîî ÿã ¿ä äóíä óñàí äîîãóóð äýëõèé òîéðîõ ýðäýì øèíæèëãýýíèé æóóë÷ëàëàà ýõýëëýý. Çà òýãýýä ýðõýì ïðîôåññîð, îäîî òàíä áè àæèëëàõàä òàíü ñààä õèéõèéã áîëü¸. Áè äîðíîò óìàðò äîðíîò ç¿ãò ÷èãëýë àâ÷ òàâèí ìåòðèéí ã¿íä æèâæ îðîõ òóøààë ºãñºí. Ãàçðûí ýíý òîì çóðàã äýýð ºäºð òóòìûí àÿëñàí çàì òýìäýãëýãäýæ áàéõ áîëíî. ¯çýñãýëýíãèéí òàíõèì òàíû òààëàëä á¿ðìºñºí ¿ëäëýý ãýæ êàïèòàí íåìî õýëýýä ìýõèéí ¸ñîëñíû äàðàà ãàð÷ îäîâ. ¯çýñãýëýíãèéí òàíõèìä áè ººðèéí áîäîëä “Íàóòèëóñ”-ûí êàïèòàí áàéñõèéãýýä ë îðæ èðýõ àæýý. ªºðòºº ýõ îðîí áàéõã¿é ãýæ áàðäàì çàãíàæ áàéãàà ýíý õ¿íèé ¿íäñýí óãñààã ìýäýõ öàã íàäàä áàéäàã áîëîâ ó? Þóíààñ áîëæ, õýíýýñ áîëæ ýíý õ¿í òºðºëõòºíèéã ¿çýí ÿäàõ áîëîâ îî? Ýñâýë òýð Êîíñåëèéí õýëäãýýð îð÷èí ¿åèéí Ãàëèëåé áóþó ýñâýë ýõ îðíîîñîî õººãäñºí õóâüñãàë÷ ýðäýìòýí áàéãààä ýðäýìòýí ãýæ ¿çýãäýýã¿é “Ýíý åðòºíö ãîìäîî÷èõñîí” òýäãýýð ýðäýìòäèéí íýã áàéâ óó? ¯¿íèéã áè òàéëáàðëàæ ìýäýõã¿é áàéâ. Õºëºã îíãîöíûõîî òàâöàí äýýð ñàíàìñàðã¿é øèãä÷èõñýí íàìàéã íàéðñãààð õ¿ëýýí àâñàí áîëîâ÷ ò¿¿íèé õ¿éòýí öàðàéëàõ òýð áàéäàë ìèíèé àìüäðàë ò¿¿íèé ãàðò ãýäãèéã ìàðòàãäóóëàõã¿é áàéâ. Òýð óðäààñ íü ñóíãàñàí ìèíèé ãàðûã íýã ÷ óäàà àòãààã¿é áºãººä ãàðàà íàä ðóó íýã ÷ óäàà ñóíãààã¿é áèëýý. Ýíý õ¿íèé ñýòãýë äîãäëóóëàí áóé íóóöàä íýâòðýí îðîõûã îðîëäîæ á¿òýí öàãèéí òóðø áè áîäîëä íýðâýãäýæ ñóóëàà. Äàðàà íü ìèíèé õàðàà øèðýýí äýýð áàéãàà ãàçðûí çóðàã ðóó õàíäàæ êàïèòàí Íåìîãèéí ãàðãàñàí óðòðàã ºðãºðºã õî¸ðûí îãòëîëöîë äýýð áè õóðóóãààð äàðàâ. Òýíãèñ äàëàé, òèâ¿¿äèéí íýãýí àäèë ººðºº óðñãàë ãîëóóäòàé áàéäàã áèëýý. ýíýõ¿¿ óðñãàë áóñàä óðñãàëààñ ºíãº áîëîîä õàëóóí õ¿éòíýýðýý ÿëãàâàðëàãäàíà. Òýíãèñèéí õàìãèéí íýðòýé òîì óðñãàë áîë Ãîëüôñòðèìûí äóëààí óðñãàë þì. Ãàçðûí çóðàã äýýð øèíæëýõ óõààí ãîë òàâàí óðñãàë ÷èãëýëèéã òýìäýãëýñýí þì. ¯¿íä : Íýãèéã íü Àòëàíèûí äàëàéí óìàðò õýñýãò, íºãººã íü ºìíºò õýñýãò íü, ãóðàâäàõèé íü Íîìõîí äàëàéí ºìíºò õýñýãò, äºðºâ äýõèé íü óìàðò õýñýãò, òàâäàõèé íü Ýíýòõýãèéí äàëàéí ºìíºò õýñýãò òóñ òóñ òýìäýãëýæýý. Ýðò äýýð ¿åä Àðàë, Êàñïèéí òýíãèñ, Àçèéí òîì õóóðóóä õàìòäàà óñíû íýãýí òîì ñàâ áîëæ Ýíýòõýãèéí òýíãèñèéí óìàðò õýñýãò çóðãàà äàõü òîì óðñãàë áàéñàí ÷ þì áèë¿¿ ÿàæ ìýäýõýâ. Ãàçðûí çóðàã äýýð öýãýýð òýìäýãëýñýí “Íàóòèëóñ”-ûí çîãñîæ áàéñàí òýð îð÷èíä òýäãýýð óðñãàëûí íýãýí Êóðî Ñèâî áóþó ßïîí õýëíýýñ îð÷óóëáàë “õàð ìºðºí” õýìýýõ óðñãàë äàéð÷ ºíãºðñºí áàéâ. Ýíýõ¿¿ óðñãàë õàëóóí îðíû øàòààì õàëóóí íàðíû ýãö òóñãàëä õàëæ Áåíãàëèéí áóëàíãààñ ãàð÷, Ìàëàêêèéí õîîëîéãîîð ºíãºðººä, Àçè òèâèéí ýðãèéã äàãàæ ÿâñààð Àëåóòèéí àðëóóäûã õ¿ðòýë Íîìõîí äàëàéí óìàðò õýñýãò äóãóéð÷ óðãàíà.

Ýíý óðñãàë ãàâðûí ìîä áà õàëóóí îðíû áóñàä ìîäíû ãîë, ¿å ãèø¿¿ óðñãàí àâàà÷èõààñ ãàäíà òîä öýíõýð ºíãº, ºíäºð òåìïåðàòóðààðàà äàëàéí õ¿éòýí õàð íîãîîí óñíààñ ÿëãàãäàíà. “Íàóòèëóñ”-ûí çàì ýíý óðñãàëûã äàãàõ áàéâ. Áè óðñãàëûí õîéíîîñ çóðàã äýýð õººí õàðæ çàõ õÿçãààðã¿é òýðõ¿¿ îð÷èíä õýðõýí çàìõðàí îäîõûã íü ñàíààíäàà ä¿ðñëýí áîäîæ, ¿íýí áîäèò áàéäëààñ õýòýðõèé õîëäîí îäñîí òóë, Íåä Ëåíä, Êîíñåëü õî¸ð ºðººíä îðæ èðýõèéã ìýäñýíã¿é ýý. Íàìàéã äàãàí ÿâàà õî¸ð õ¿í ººðñäèéí í¿äíèé ºìíº áóé ýðäýíèéí ñàíã õàðààä áàðàã õºøèëä÷èõñºí áèëýý. -Ýíý ÷èíü áèä õààíà îð÷èõ íü ýíý âý? Àðàé Êâåáåêèéí ìóçåéä áèø áàéãàà? Õýìýýí êàíàäûí õàðúÿàò äóó àëäëàà. -Ýçýí õýðâýý çºâøººðºõñºí áîë áè Ñîìåðàð áóóäàëä áàéíà õýìýýí áîäîõñîí áàéíàì ãýæ Êîíñåëü õýëëýý. -Ìèíèé íàéç íàðàà! Òà íàð Êàíàäàä ÷ áèø, Ôðàíöàä ÷ áèø õàðèí “Íàóòèëóñ” îíãîöîí äîòîð äàëàéí ò¿âøíýýñ äîîø òàâèí ìåòðèéí ã¿íä áàéíà ãýæ ìèíèé õýëýõýä : -Ýçýí õýëæ áàéãààãààñ õîéø ¿íýìøèõýýñ áèø ÿàõàâ, ãýâ÷ ¿íýíèéã õýëýõýä, ýíý ìóçåé íàä ìýòèéí ôëàìàíä õ¿íèéã ÷ ãàéõóóëæ ÷àäàõ àæýý ãýæ Êîíñåëü õàðèó º÷èâ. -Ìèíèé íàéç áàõàà õàíàòàë ãàéõàæ áîëíî. ò¿¿íèéõýý çýðýãöýý øèëýí ã¿íãýðâýýòàé ç¿éëèéã ÷ ¿ç. Òýíä ÷àì øèã àíãèëàí õóâààðèëàã÷ õ¿íä õèéõ àæèë ìóíäàõã¿é ãýâ. Àìüòäûí õ¿ðýýëýíã àíãèëàí õóâààðèëàõàä Êîíñåëèéã äàõèí øààðäàõ ÷ ÿâäàëã¿é áèëýý. øèëýí ã¿íãýðâààíóóä äýýðýýñ òýð òîíãîéæ áàéãàëü÷ õ¿íèé õýëýýð àíãè, îòðÿä, äîîä îòðÿä, áàã, òºðºë, ä¿ðñ … ãýýä øóëãàíàæ ñîíñëîî. Òýð çàâøààíààð êîíõèîëîãèéí óõààíààð òºäèé ë èõ îðîëääîãã¿é Íåä Ëåíä êàïèòàí Íåìîòîé ìèíèé ó÷èðñàí òóõàé øàëãààæ ò¿¿íèéã õààíàõûí õýí áîëîõ, õààøàà ÿâæ áàéãàà, áèä á¿õíèéã àëü õýð ã¿íçãèé ð¿¿ àâàà÷èæ áóé çýðãèéã àñóóæ îðõèëîî. Êàíàä õ¿í íàìàéã º÷íººí òº÷íººí àñóóëòààð áóëæ ãàíöàä íü õàðèóëàõ áîëîëöîî ºãñíã¿é ýý. Ò¿¿íèé äóóã¿é áîëñíû äàðàà áè ººðºº þó ë ìýäýæ áàéñàí á¿õíýý ò¿¿íä óëàìæëààä, ìºí ýíý õóãàöààíä òýð þó ¿çýæ þó äóóëñíûã íü àñóóâ. -Þó ÷ ¿çýæ, þó ÷ äóóëñàíã¿é. Ò¿¿ãýýð ÷ áàðàõã¿é áè ýíý õºëãèéí áàãèéíõíààñ íýã ÷ õ¿í îëæ õàðñàíã¿é. Áàãèéíõàí íü ÷ áàñ öàõèëãààí õ¿ì¿¿ñ áàéäàã áàéõ àà ãýæ êàíàä ýð õýëëýý. -Öàõèëãààí? -Á¿ð ¿íýí ¿ã, ¿¿íä èòãýæ áàðàã áîëíî ø¿¿… çà òýð ÷ ÿàõàâ, ýðõýì ïðîôåññîðìèíü õýë, òà, ýíý îíãîöíû áàã á¿ãä õýäýí õ¿í áàéãàà âý? àðàâ óó, õîðü óó, òàâü óó, çóó þó? õýìýýí ìºí ë ºíºº ¿çýëäýý àâòàãäñàí Íåä Ëåíä ìààíü àñóóæ áèëýý.

-Òàíä áè þó ÷ õýëæ ÷àäàõã¿é íü Íåäýý “Íàóòèëóñ”-ûã ãàðòàà îðóóëàõ áóþó ýíäýýñ îðãîõ ãýñýí áîäëîî òà íààä òîëãîéíîîñîî õàÿ. Ýíý õºëºã áîë îäîî ¿åèéí òåõíèêèéí õàìãèéí ãàéõàìøèã. Õýðýâ áè ¿¿íòýé àëü áîëîõîîð ñàéí òàíèëöàæ ÷àäààã¿éñýí áîë á¿õ íàñàíäàà ãýìøèõñýí áèëýý. òà áèäíèé ýíý áàéäàëä, ÿäàæ ýíýõ¿¿ ãàéõàìøèãóóäûí äóíä æóóë÷ëàõûí òóë îëîí õ¿í áèäýíä àòààðõàõñàí áóéçàà. Èíãýõýä òà íîìõîð÷ ¿ç, òýãýýä áèäíèé ýðãýí òîéðîí áîëæ áóé ýíý á¿õíèéãàæèãëàÿ. -Àæèãëàÿ àà? õýìýýí æàä÷èí ìààíü õýëýýä, ¿ã¿é ýý, ýíý òºìºð ãÿíäàíä ÷èíü þóãàà ¿çýõ þì áý? Áèä ÷èíü òàã ñîõîð ÿâæ áàéõàä ãýæ áàðõèðàâ. Íåä Ëåíä ¿ãýý äóóñààã¿é áàéòàë ¿çýñãýëýí òàíõèì ïèä õàðàíõóéí äóíä øèíãýëýý. Ãýðýëòýæ áàéñàí òààç ãýâ ãýíýò óíòðàõàä ìèíèé í¿ä ºâäñºí áºãººä õýðýâ áè õàðàíõóéä áàéãààä õóðö ãýðýë ãýíýò õàðñàí áîë ìèíèé í¿ä ìºí ë ºâäºõ áàéñàí áèç. Áèä àéõ ãàéõàõ çýðýãöýí, õºäºëæ ÷ ÷àäàõã¿é õºøèëäºí çîãñîöãîîæ, ñàéí ìóó àëèí áîëîõûã ìýäýõã¿é áàéòàë “Íàóòèëóñ”-ûí òºìºð õóÿã ãóëñàõ ìýò ÷èìýý ãàð÷, ñ¿ð÷èãíýõ õºäºëãººí ìýäýãäëýý. Íåä Ëåíä : -ªíãºðºõ íü òýð ýý ãýëýý. Ãýâ÷ ¿çýñãýëýí ãýâ ãýíýò ãýðýëòýâ. Ãýðýë îíãîöíû õî¸ð òàëûí õàíàíä áóé çóéâàí öîíõîîð ãàäíààñ íýâòýð÷ áàéëàà. Óñíû ã¿í öàõèëãààí ÷èéäýíãýýð òîä ãýðýëò¿¿ëýãäñýí àæýý. Ýõëýýä áè ýíýõ¿¿ õýâðýã õàëõàâ÷ áÿö ¿ñýðíý ãýñýí áîäîëäîî äàâ õèéæ àñàí áîëîâ÷ ãýãýýâ÷íèé çóçààí çýñ æààçûã õàðààä ñàíàà àìàðëàà. Òýð æààç ãýãýýâ÷èíä åð áóñûí ¿çýãäýë ãýæ ñàíàíà. Óñíû òóíãàëàã äàâõàðãûã íýâò òóññàí öàõèëãààí öàöðàëûí ãàéõàìøèã ºíãº ãýðëýýñ ñ¿¿äýð ð¿¿ á¿äãýðñýí çººëºí õóâèðàëò, áè÷èæ áîëøã¿é áàÿëàã ñîëîíãîîðîë çýðãèéã õýí çóðæ ÷àäàõ áèëýý. Äàëàéí óñ áóëãèéí õàìãèéí öýâýð óñíààñ òóíãàëàã ÷àíàðòàéã á¿ãä ìýäíý. Äàëàéí óñàíä õºâñºí áà óóññàí äàâñóóä ò¿¿íèé òóíãàëàã ÷àíàðûã óëàì ºñãºäºã þì. Äàëàéí çàðèì õýñýãò æèøýýëáýë Àíòèëèéí àðëóóäûí äýðãýä äàëàéí õýä õýäýí àðâàí ìåòð çóçààí óñûã íýâò ¸ðîîëûí ýëñíèé øèðõýã òóñ á¿ð òîä õàðàãääàã áèø ¿¿. Äàëàéí ã¿íä áàäàðñàí öàõèëãààí ãýðýë “Íàóòèëóñ” òîéðîí áóé øèíãýí îð÷èíã ãàëûí øèíãýí äºëèéí óðñãàë áîëãîí õóâèðãàñàí ìýò áàéâ. Õýðýâ óñíû ã¿íçãèé äàâõàðãóóä ººðºº ãýðýëòäýã ãýñýí Ýðýìáåðèéí òààìàãëàëûã çºâ ãýæ ¿çýõ þì áîë áàéãàëü ã¿í óñíàà îðøèí ñóóã÷äàä ¿çýãäýæ õàðàãäààã¿é ãî¸ ñàéõàí ¿çýãäëèéã õ¿ðòýýñýí àæýý.Áè “Íàóòèëóñ”-ûí ãýãýýâ÷ýýð õàðæ óñàí äîòîð á¿æèãëýõ ãýðëèéí íààäìûã ¿çýýä ¿¿íä ¿íýìøèæ áîëîõ áàéâ. ¯çýñãýëýíãèéí õî¸ð òàë ðóó ¿ë ìýäýãäýæ, ¿ë øèíæëýãäñýí Åðòåíöèéí ç¿ã íèæãýýä öîíõ íýýãäñýí àæýý. ¯çýñãýëýíä õ¿ãëèéæ áóé õàðàíõóé ãàäààõèéã ãýðýëä òîäîñãîõ òóë áèä àâðàãà

òîì (àêâàðèóìûí) øèë ñàâ íýâò õàðæ áóé ìýò áàéâ. Ýíý õýð “Íàóòèëóñ” õýäèé õóðäàëæ àãñàí áîëîâ÷ çîãñîæ áàéãàà þì øèã ñàíàãäàíà. ¯¿íèé ó÷èð íü þó ãýâýë áèäíèé öîíõíû õàðàëäàà îíãîöíû ÿâæ áóéã èëòãýõ ¿ë õºäëºõ, þì áàéñàíãóé òóë áèëýý. Ãýâ÷ óñàí äîîãóóð ÿâàã÷èéí õóøóóãààð ÿðàãäñàí óñíû õºâðºë áèäíèé í¿äíèé óðäóóð àñàð èõ õóðäòàé æèðýëçýí ºíãºð÷ áàéâ. Ãàéõàæ ãºëºð÷èõñºí áèä ãýãýýâ÷íèé øèëýíä íààëäàí øèðòýæ ººðñäèéí ñýòãýãäëèéã èëýðõèéëýõ ¿ã ýñ îëñîí á¿ëãýý. Ãýòýë Êîíñåëü àøã¿é íýã: -Çà íàéç. Íåä Ëåíä òà þì õàðàõ ãýë¿¿? Çà õàðààä áàéãààðàé! ãýæ äóóí ãàðëàà. -Ñîíèí ë þì. Ñàéõàí ë þì. Ýíýõ¿¿ ãàéõàìøèã îð÷ëîíã ñîíèðõîõ ãýæ àëñ õîëîîñ èðýõýä ÷ àðãàã¿é ë áîëîõ áàéíà! õýìýýí Êàíàä õ¿í ìààíü ýíýõ¿¿ ãîéä ¿çýñãýëýíò ¿çýãäýëä àâòàí îðãîõ áîäîë, óóð õèëýíãýý òàã ìàðòàæ õàðèó ºã¿¿ëýâ. -Êàïèòàí Íåìîãèéí àìüäðàë îäîî ë íàäàä îéëãîìæòîé áîëëîî. Òýð ººðòºº òýñ ººð åðòºíöèéã áèé áîëãîîä ò¿¿íèéõýý ãóà æàâõëàíãààð ñýòãýëýý òýæýýæ ÿâàà õ¿í ñàíæ. -¯ã¿é ýý, òýãýýä çàãàñ õààíàà áàéíàà. Áèä çàãàñ îëæ õàðàõã¿é áàéíà ãýæ êàíàäûí õàðúÿàò àñóóëò òàâèëàà. -Òýðòýé òýðã¿é òà òýäíèéã ìýäýõ áèø äýý,áàéñàí áàéãààãóé ÿìàð ÿëãàà áàéñàí þì? õýìýýí Êîíñåëü õàðèóëàõàä, Íåä Ëåíä áà÷èìäàí: - ßàëàà ãýíýý? Íºõºð ìèíü áè çàãàñ÷èí õ¿í ø¿¿ ãýæ õàøãàðëàà. Õî¸ð íºõðèéí õîîðîíä ìàðãààí äýãäñýí áºãººä çàãàñûã òýð õî¸ð äîð äîðîî ººðèéíõººðºº ë ìýääýã áèëýý. Åð çàãàñíû àéìàã ñýýð íóðóóòíû õ¿ðýýíèé ò¿ð¿¿÷èéí àíãè ¿¿ñãýäãèéã õýí á¿õýí ìýäíýý. Òýäýíä øèíæëýõ óõààí “óñàíä çîõèöñîí çàëàìãàéãààð àìüñãàëäàã, õ¿éòýí öóñòàé,ñýýð íóðóóòàí” õýìýýí ÿã òîõèðñîí òîäîðõîéëîëò ºãñºí àæýý. Çàãàñ, õî¸ð äîîä àíãè áîëîí õóâààãääàãèéí íýã íü ÿñëàã ýäýçñ òîãòîõ áà íºãºº íü ìºãººðñëºã çàãàñ áîëîõ áºãººä ýäãýýðèéí ñýýð íóðóó ìºãººðñëºã ýäýýñ á¿ðýëäýíý. Çàãàñûã èéìýðõ¿¿ õóâèàðëàäàã òóõàé Êàíàä õ¿í ñîíññîí ÷ áàéæ ìàãàä, õàðèí Êîíñåëü ÷ ýíý òóõàé ò¿¿íýýñ ààìààã¿é èë¿¿ ìýäýæ áàéñàí íü ìàðãààíã¿é.ýý. Íåäòýé íºõºðëººä ò¿¿íèéã ãýãýýð¿¿ëýõèéã Êîíñåëü ñàéí ñàíààíààñàà õ¿ñýæ áàéñàí òóë: - Íåä, íàéç ìèíü, òà áîë àðãàã¿é ë çàãàñíû àÿíãà, öàõèëãààí,àâõààëæ, çîðèãòîé çàãàñ÷èí. ªºðèéíõºº íàñàíä òà, äàëàéí èõ áàãà àìüòàí áèøã¿é ë áàðüñàí õ¿í. Ãýëýý ÷ ãýñýí òýäíèéã õýðõýí àíãèëàí õóâèàðëàäàã òóõàé òàíûã þó ÷ òºñººëºõã¿é ãýäýã òàëààð áè òàíòàé àíà ìàíà ¿çýëöñýí ÷ áýëýí áàéíàì õýìýýí õýëýõýä: -Åðäºº ÷ òèéì áèø ãýæ Íåä Ëåíä åð àæðàõ øèíæã¿é çàãàñûã èääýã áà èääýãã¿é ãýæ õî¸ð õóâààäàã þì ãýâ. - Ýíý áîë õýíõã¿¿äèéí àíãèëàëò õýìýýí Êîíñåëü èíýýä àëäàæ - Çà òýãâýë ÿñò áà ìºãººðñò çàãàñ õî¸ðûí õîîðîíä ÿìàð ÿëãààòàéã ìýäýõ ¿¿ òà, õýëäýý? - Ìýäýæ áîëíî.

- Òýãâýë ýäãýýð àíãèéã õýðõýí õóâèàðëàäàã âý? -¯ã¿é ýý, ¿¿íèéã ÷ ãàäàðëàõã¿é -Çà òýãâýë ààí ãýæ áàé Íåä ìèíü, õàðèí òîãòîîãîîðîé. ßñò çàãàñ çóðãààí áàã áîëîí õóâèàðëàãääàã þì.Íýãä¿ãýýð áàãò ºðãºñ ñýë¿¿ðòýí, ýíä ñàì õýëáýðèéí çàëàìãàé á¿õèé, õºäºëãººíò, ¿ðãýëæ äýýä ýð¿¿òýé çàãàñíóóä áàãòäàã þì. Ýíý áàã àðâàí òàâàí ÿçãóóð áàãòààäàã áóþó áèäýíä ìýäýãäñýí á¿õ çàãàñíû ãóðàâíû õî¸ð õóâèéã õàìààðäàã þì. Áàãèéí òºëººëºã÷ íü åðäèéí àëãàíà. - Îâîî àìòòàé çàãàñ äàà ãýæ Íåä Ëåíä íýìýðëýâ. - Õî¸ðäóãààð áàãò ñ¿â öóóõòàí ýäãýýðèéí ýëãýí äîîðõ ñýë¿¿ð ÿñòàéãàà ¿ðãýëæ áèø, ýãýì öýýæíèéõýý ñýë¿¿ðèéí àðä ãýäñýí äîîðîî áàéíà. Ýíý áàãò òàâàí ÿçãóóð áàãòàõààñ èõýíõ íü öýíãýã óñíû çàãàñ õàìààðàãäàíà.Òºëººëºã÷ íü ìºðºã öóðõàé õî¸ð. Ò¿é! õýìýýí Êàíàä õ¿í òîîìñîðëîõã¿é ÿíçòàé öýíãýã óñíû çàãàñàíä ìèíèé äóðã¿é ãýäýã íü ãýâ. Ãóðàâäóãààð áàãò çººëºí ñýë¿¿ðòýé, ýëãýí äîîðõè ñýë¿¿ð íü ýãýì ÿñòàéãàà øóóä ¿ðãýëæèëæ öýýæíèé ñýë¿¿ð äîîðîî áàéíà. Ýíý áàãò äºðâºí ÿçãóóð áàãòàíà.Òºëººëºã÷ íü õàëüïèé çàãàñ. - Àéäàà, ýíý ÷ ñàéõàí çàãàñ äàà! õýìýýí æàä÷èí ìààíü çàãàñûã óóøèíä áýëòãýõ îíîëûí ¿¿äíýýñ ä¿ãíýõ ¿çëýý áàðèìòëàí ºã¿¿ëýâ. - Äºðºâä¿ãýýð áàãò õýìýýí Êîíñåëü ò¿¿íèé ¿ãèéã àíçààðàëã¿é, ìîãîé çàãàñíû ãàíöõàí ÿçãóóð áàéäàã þì. Íÿëöãàð íÿãò õàéðñòàé, ãýäýñíèé ñýë¿¿ðã¿é, óðò øóâòàí áèå á¿õèé àìüòàí, -Àìòã¿é äýý ãýæ æàä÷èí íýìýðëýâ. -Òàâ äóãààð áàãò áàãö çàëàìãàéòàí; ýíä çàëàìãàéíû íóìûí äàãóó õîñ õîñîîðîî áàéðëàñàí áàãö çàëàìãàé á¿õèé õºäºëãººíò, ¿ðãýëæ ýð¿¿òýé çàãàñ áàãòàíà. Ýíý áàãò ºðãºñ àìòíû ãàíöõàí ÿçãóóð õàìààðàãäàíà. Òºëººëºã÷ íü äàëàéí ìîðü ãýõýä, Íåä : -Ò¿é! Îéãîðã¿é àìüòàí ãýëýý. -Ñ¿¿ë÷èéí çóðãààäóãààð áàãò ¿ðãýëæ ýð¿¿òýí, ýíä õàìààðàãäàõ çàãàñíû ýðóóíèé ÿñ, ýð¿¿ õîîðîíäûí ÿñòàé áàò õîëáîëäîæ òàãíàéí äîîä õîíõîð ÿñíû ãàâàë ÿñòàéãàà àâöàëäàí áàéäàã .Ýíý áàãò õàòóó àðüñòàí áà ñàëàà ø¿äòýíèé õî¸ð ÿçãóóð áàãòàíà.Òºëºëºã÷ íü ñàðàí çàãàñ. Ýíý öàãààí ñàâ ë áàëèàðòóóëæ ÷àäíà äàà ãýæ Íåä ºã¿¿ëýâ. -Çà,íàéç òýãýýä ìèíèé õýëñíèéã îéëãîâ óó? õýìýýí ýðäýìòýí Êîíñåëü àñóóõàä: -Þó ÷ îéëãîñîíã¿é ãýæ æàä÷èí õàðèóëààä, ãýâ÷ òà öààø íü ÿðü ë äàà, òàíû ÿðèà ìàø ñîíèí áàéíà ãýâ.

-Çà òýãâýë ìºãºðñò çàãàñíû äîîä àíãè ººðòºº äºíãºæ ãóðâàí áàã áàãòààäàã þì ãýæ Êîíñåëü àæèã ÷ ¿ã¿é ¿ðãýëæë¿¿ëýí ÿðèõàä : -Õè÷íýýí ë öººí áîë òº÷íººí ñàéí ãýâ. -Íýãä¿ãýýðõ íü äóãóé àìòàí; ýäãýýðèéí ýð¿¿ íü íýãýí öàãèðàã áîëîí íèéëæ, çàëàìãàé íü, ñàìàëäàã ìýò áàéíà. Ýíý áàã áîë äºíãºæ íýã ÿçãóóðòàé. Òºëººëºã÷ íü Ìèíîãî. - Ìóó ÷ çàãàñ áèøýý ãýæ Íåä Ëåíä õýëýâ. - Õî¸ðäóãààð áàãò àâðàãà çàãàñ áà ñêàò áàãòàíà.Ýäãýýðèéí çàëàìãàé íü äóãóé àìòíóóäûíõ øèã ìºðòëºº äîîä ýð¿¿ íü õºäºëãººíòýé þì ãýõýä : -Þó? Àâðàãà çàãàñ áà ñêàò õî¸ð íýã áàãò áàãòàíà ãýæ ¿¿ ? ¯ã¿é ýý, íºõºð ìèíü, Êîíñåëü òà õýðâýý ë õººðõèé ñêàòóóäûã õºíººæ äóóñãàõ ãýýã¿é þì áîë àâðàãà çàãàñòàé íýã áàãò áàãòààñíû õýðýãã¿é áàéõ àà õýìýýí Íåä Ëåíä áàðõèðàâ. Ãóðàâäóãààð áàã ãýæ Êîíñåëü àæèã ÷ ¿ã¿é ¿ðãýëæë¿¿ëæ õèëýì çàãàñíû áàã. Ýäãýýðééí çàëàìãàé íýãýí íàðèéõàí çàâñàð áîëîí íýýãäýæ òóñãàé òàãëààãààð õààãäàíà. Ýíý áàã äºðâºí ÿçãóóðòàé. Òºëººëºã÷ íü õèëýì. -Êîíñåëü òà, õàìãèéí ñàéí çàãàñûã íü ñ¿¿ëä íü õýëýõ ãýýä ë õàäãàëààä áàéæýý. Òà ã¿éöýâ ¿¿? -Ã¿éöëýý, Íåä. Ãýëýý ÷ ãýñýí ýíý á¿õíèéã äóóëñíààðàà òà òºäèé ë èõ äóóëñàí áîëîõã¿é. Ó÷èð íü áàã ÷èíü öààøàà äîîä áàã ÿçãóóð äîîä ÿçãóóð, òºðºë, ä¿ðñ, áàãà ä¿ðñ...ãýõ ìýò÷èëýí æèæèãëýí õóâààãäàíà ãýý÷. -Çà òýð, Êîíñåëü ¸ñòîé ë íýã õýäýí òºðºë õºâæ ÿâíà äàà õýìýýí Íåä Ëåíä öîíõ ðóó õàíäàí ºã¿¿ëýõýä Êîíñåëü : -Àé äàà, àðãàã¿é ë íýã çàãàñ áàéíà äàà. Áèä ¸ñòîé çàãàñ ¿ðæ¿¿ëäýã øèëýí ñàâàí äîòîð áàéãàà ìýò þì áèø ¿¿ ãýëýý. -¯ã¿é ýý, õýìýýí áè òàòãàëçàæ øèëýí ñàâ ãýäýã ÷èíü ìºí ë òîð ø¿¿ äýý. Òýãâýë ýíý çàãàñ ãýäýã àìüòàä øóâóó àãààðò ÿìàðøóó ë çîðãîîðîî áàéäàã âý, ÿã òýð¿¿í øèã ë ÷ºëººòýé àìüòàí ãýâ. -Àëèâ õº Êîíñåëü ýíý ÿìàð ãýã÷ çàãàñíóóä âý? õýëýýä îðõèî÷ íàä ãýæ Íåä Ëåíä ãóéâ. -Ýíý ÷ ìèíèé ìýääýã äàíãèéí æàà áèø äýã ýý, Ýçíýýñ àñóó ãýëýý. ¯íýíäýý ÷ ýíý àíãèëàõûí ºâ÷èí áîëñîí õ¿í, áàéãàëü÷ áèø áàéñàí áîëîõîîð åðäèéí íýã òóíöààã ïóçàíêààñ ÿëãàæ ÷àäàâ ãýæ ¿¿, á¿¿ ìýäýý? Òýð ýíý òàëààð, ÿìàð íýãýí çàãàñûã íýã õàðààä ë íýðëýäýã, äàäëàãà àæèèëëàãààí äýýð ìýðãýæñýí êàíàä õ¿íýýñ øàë ººð áàéëàà. -Ýíý áîë ýâýð íóðóóò ãýæ áè õýëýâ.

-Õÿòàäûí ýâýð íóðóóò ãýã÷ ãýæ Íåä Ëåíä íýìýðëýëýý. -Ýâýð íóðóóòíû òºðºë,õàòóó àðüñòíû ÿçãóóð, ¿ðãýëæ ýð¿¿òíèé áàã õýìýýí Êîíñåëü øèâíýâ. Íýýðýý÷ Íåä Ëåíä, Êîíñåëü õî¸ðûã íýãòãý÷èõâýë íýã ñàéí áàéãàëü÷ áîëîõñîí áèëýý. Êàíàä õ¿í ñàÿ ýíä¿¿ðñýíã¿é ýý. Ó÷èð íü ñ¿¿ëýíäýý áàéãàà äºðâºí ýãíýý ºðãºñºº àðâàãàíóóëàí, íóðóóí äýýðýý õóðö õóðö ýâýð øèâ¿¿ð á¿õèé ñýë¿¿ð,øèð¿¿í áàðçãàð õàéðñòàé õàâ÷èã çóóâàí áèåëñýí îëîí òîîíû ýâýð íóðóóò “Íàóòèëóñ”-ûã òîéðîí á¿æèãëýæ áàéëàà. Ýëýã öýýæ íü öàãààí ìºðòëºº, íóðóó íü áîð, ¿¿íýýñ ãóà ñàéõàí õîñîëñîí æèãä ºíãº áîäîæ îëîõîä ÷ õýö¿¿ áèçýý. Ýâýð íóðóóòíû äýðãýä¿¿ð öàõèëãààí ñêàòóóä ñàëõèíä õèéñ÷ ÿâàà ýä ìýò äàëáàéñàí, äàëáàéñàí þìñ õºâæ ÿâàâ. Òýäãýýðèéí äóíä áè í¿äíèéõýý äýýõíý ãóðâàí ñýâýëç¿¿ðòýé çººëºí ÿãààí ãýäýñ, øàðàâòàð íóðóó á¿õèé õÿòàä ñêàò áàéõûã õàðëàà. Ýíý áîë ìàø õîâîð òîõèîëääîã íýãýí áàãà ä¿ðñ áèëýý. Õÿòàä ñêàò áàéãààä Ëàñåïåä åðººñºº ¿íýìøýýã¿é áºãººä ò¿¿íèéã ÿïîíû íýãýí çóðàã äýýð ë îëæ ¿çñýí áèëýý. Õî¸ð öàãèéí òóðø “Íàóòèëóñ”-ûã óñàí äîîð îðøèã÷äûí á¿õýë á¿òýí àðìè äàãàëäëàà. Ýíýõ¿¿ ººð õîîðîíäîî ºíãº ç¿ñ, õóðäàí øàëàìãàéãààðàà ºðñºëäºæ áóé çàãàñàí äóíä áè àð ãîëîîðîî õî¸ð õàð ñóäàëòàé ñîíèâòîð çàãàñ, õºõ áèå, ìºíãºí òîëãîéòîé ÿïîíû ìàêðåëü, ãàíö çºâõºí íýð íü ë çºíäºº èõ íàìòàð áîëîõ öýíõýð íîãîîí õî¸ð òóÿà õîñëîí ñîëîíãîðñîí ñýë¿¿ð á¿õèé ñóäàëò ñïàð,ñ¿¿ëýý òîéðñîí õàð öàãèðàãòàé ñïàð, ìºí çóðãààí á¿ñë¿¿ðò ñïàð çàðèì íýã íü óðòààðàà ìåòð õ¿ðýõ áåêàñ çàãàñ, íýã àì ñýðãýëýí í¿äòýé, çóðãààí ôóò óðò Ìóðåé çýðãèéã ÿëãàæ òàíèëàà. Áèä áàõäàí áàÿñ÷ õàíàõã¿é ë áàéëàà.Çàãàñíóóäûã Íåä Ëåíä íýðëýýä ë, Êîíñåëü òýð äàðóéõàí àíãèëààä ë, áè òýäãýýðèéí ãîë õýëáýð, õóðäàí õºäºëãººíèéã õàðæ õººð÷ áàéâ. Áè àìüä çàãàñûã áàéãàëü îð÷èíä íü õýçýý ÷ îëæ ¿çýýã¿é áèëýý. Õÿòàä, ßïîíû äàëàéí ýíýõ¿¿ àìüä öóãëóóëãà áèäíèé í¿äíèé ºìí¿¿ð æèðýëçýí ºíãºð÷ áàéñàí á¿õ ä¿ðñèéã á¿ãäèéã òîî÷èõûã áîëü¸. Òýä áîäâîë öàõèëãààí äýíãèéí ãýðýëä òàòàãäàæ “Íàóòëóñ” ðóó ñ¿ðýã ñ¿ðãýýðýý öóâæ áàéñàí áóéçàà. Ãýòýë ¿çýñãýëýí òàíõèì ãýâ ãýíýò ãýðýëòëýý. Ãýãýýâ÷èéí òºìºð õàëõàâ÷óóä õààãäàæ, äóð áóëààñàí òýð á¿õ ¿çýãäýë àëãà áîëñîí áîëîâ÷ áè ººðèéí áîäîëä áàñ ë èõ óäààí àâòàãäàí ñóóëàà. ¯çýñãýëýíãèéí õàíàíä ä¿¿æëýýñòýé áàãàæóóäûã áè õàðàõàä ëóóæèíãèéí ç¿¿ ìºí ë äîðíî óìàð äîðíî ç¿ãèéã çààñààð áºãººä äàðàëò õýìæ¿¿ð òàâàí ìåòðèéí ã¿íä õàðãàëçàõ òàâàí àòìîñôåð, õóðäíû öàõèëãààí õýìæ¿¿ð öàãò àðâàí òàâàí ìèëèéí õóðäûã çààæ áàéâ. Áè êàïèòàí Íåìîã õ¿ëýýæ àâñàí áîëîâ÷ òýð îðæ èðñýíã¿é. Õàíàíû öàãààð ºäðèéí òàâ áîëæ áàéâ. Íåä Ëåíä, Êîíñåëü õî¸ð ººðñäèéíõºº ºðººíä ÿâæ îäëîî. Áè ÷ ãýñýí áàñ ë òàñàëãàà ðóóãàà

ÿâàâ. Ìèíèé ºäðèéí õîîë øèðýýí äýýð ìèíü õ¿ëýýæ àõóéã ¿çâýë ÿñò ìýëõèéí øºë, ñîíîâòîð çàãàñíû òóñãàéëàí áýëäñýí õàëóóõàí ýëýã áàéñàí íü òóí ÷ õîñã¿é àìòòàé áºãººä ÿðãàé çàãàñíû çººëºí ìàõòàé áîíäãîð òîëãîéò çàãàñíû ãîë ìàõ áàéâ. ¯äøèéí öàãèéã áè íîì óíøèæ ºíãºðººâ. Íàìàéã íîéð äèéëæ îðîíäîî îðæ íàì óíòàæ ºãñºí ¿åä “Íàóòèëóñ” îíãîö *Õàð ìºðíèé” óðñãàëûã äàãàí õºâæ áàéëàà.

ÓÐÈËÃÀ ÁÈ×ÈÃ Áè äàðààãèéí íü ºäºð,àðâàí íýã ä¿ãýýð ñàðûí åñºíä á¿òýí àðâàí õî¸ð öàã óíòààä ñýðëýý. Êîíñåëü åðäèéíõºº çàíøëààð “Ýçýí õýðõýí íîéðññîí” òóõàé ëàâëàæ ººðèéíõºº ç¿òãýëèéã ¿ç¿¿ëýõýýð õ¿ð÷ èðëýý. Òýð á¿õ íàñààðàà óíòàõààñ ººð þó ÷ õèéäýãã¿é þì øèã ë õóõèð÷èõñàí ººðèéí Êàíàä íàéçûã óíòààãààð íü îðõè÷îîä èðæýý. Áè, ººðèéíõºº ñàéí çàðöàä õè÷íýýí ë áîë òº÷íººí äîíãîñîõ á¿ðýí ýðõèé íü îëãîæ, àñóóëòàíä íü õàéø ÿàéø, çàðèìäàà ÷ áóðóó çºðóó õàðèóëæ áàéâ. ª÷èãäðèéí òýð ñîíèí þì áîëîõîä êàïèòàíÍåìî áàéãààã¿é ÿâäàë íàìàéã ýâã¿éð õ¿¿ëæ áàéñàí áºãººä ò¿¿íòýé áè ºíººäºð óóëçàíà áàéõ ãýæ ãîðüäîæ áàéëàà. Áè øàíäàñëàã ýäýýð õèéñýí ººðèéíõºº øèíý õóâöñûã ºìñºâ. Ýíý õóâöàñíû ÿíçûã Êîíñåëü õýä õýäýí òàëààð íü ººëºâ. Çàðèì íýãýí äóí õîðõîé õàä ÷óëóóíä áèåý áàðüæ áýõýëäýã òîðãîìñîã ìÿíäàñ ýäýýñ ýíýõ¿¿ ýäèéã íýõñýí þì ãýæ áè ò¿¿íä õýëýâ. Ýíýõóó øàíäñààð ìàø äóëààí çººëºí ñàéõàí ýä õèéæ áîëíî. Èéìýýñ “Íàóòèëóñ” õºëãèéí áàãèéã äàëàé ººðºº õóâöàñëàäàã ó÷ðààñ òýðõ¿¿ îíãîö ÿìàð íýãýí õºâºí ýä õîíèíû íîîñ, òîðãîíû õîðõîé çýðãèéã õýðýãëýäýãã¿é àæýý. Áè õóâöàñëààä ¿çýñãýëýíò òàíõèìä îðæ î÷âîë òýíä õýí ÷ àëãàà. Áè øèëýí ñàâíóóäàä öóãëóóëñàí ¿íýò ç¿éëèéã ¿çýæ ýõýëëýý. Áè õàòààæ õàâ÷óóëñàí õýäèé áîëîâ÷ åð áóñûí ºíãº ¿çýìæýý àëäààã¿é õàäãàëàãäàæ áàéãàà äàëàéí õàìãèéí îëîí òºðëèéí óðãàìëààð ä¿¿ðýí óðãàìëûí öóãëóóëãà îëæ ¿çëýý. Èéìýðõ¿¿ãýýð á¿òýí ºäºð ºíãºðëºº. Êàïèòàí Íåìî áàéäàãã¿é ýý. Ãýãýýâ÷íèé òºìºð õàëõàâ÷ íýýãäñýí ÷ ¿ã¿é. Òýðõ¿¿ ãàéõàìøèã ç¿éëèéã ¿çýæ õàíà÷èõíà ãýæ áèäíýýñ õÿìãàäñàí ÷ áàéæ áîëíî. “Íàóòèëóñ” ìºí ë ò¿ð¿¿÷èéíõýýðýý äîðíî óìàð äîðíî ÷èãèéã áàðüæ, òàâü æàðàí ìåòðèéí ã¿íä öàãò àðâàí õî¸ð ìèëèéí õóðäòàé ÿâæ áàéâ. Äàðààãèéí ºäºð, àðâàí íýãä¿ãýýð ñàðûí àðâàí, ìºí ë èéìýðõ¿¿ ãàíöààðäìàë áàéäëààð ºíãºðëºº. Áè “Íàóòèëóñ”-ûí áàãààñ íýã ÷ õ¿í îëæ õàðñàíã¿é. Íåä Ëåíä, Êîíñåëü ;õî¸ð ºäðèéí èõýíõèéã íàäòàé õàìò ºíãºðººëºº. Êàïèòàí ¿ã¿é áàéãàà ÿâäëûã ýä íàäààñ ÷ èë¿¿ ãàéõàæ áàéâ. Òýð õà÷èí õ¿í ºâä÷èõºº þó? Ýñâýë áèäýíòýé õàðüöàõ øèéäâýðýý ººð÷èë÷èõºº þó? Ýöñèéí ýöýñò Êîíñåëèéí õýëñíýýð, áèä ÿìàð ÷ òàëààð ãîìäîë ãàðãàõ õýðýãã¿é áàéâ. Áèäíèéã ñàéí õîîëëîæ áàéñàí áîëîõîîð ãýäýñ öàòãàëàí, áàñ ýðõ ÷ºëºº ä¿¿ðýí. Ìàíàé ýçýí ãýðýýíèéõýý áîëçëóóäûã õàòóó áàðèìòàëæ áàéâ. Ò¿¿í÷ëýí áèäíèé òýðõ¿¿ åð áóñûí áàéäàë áèäýíä èéìýðõ¿¿ ñýòãýë õàíãàìæòàé ÿâäàëä õ¿ðãýñýí áîëîõîîð áèä õóâü çàÿàíäàà ãîìäîõ òàëã¿é á¿ëãýý. Ýíý ºäðººñ ýõëýí áè áîëæ ºíãºðñºí ÿâäëóóäûí òóõàé òóñãàé òýìäýãëýë õºòëºõ áîëñîí ìèíü òýð á¿õíèéã îäîî ÿã ¿íýíýýð íü íàðèéâ÷ëàí òîî÷èõ áîëîìæ ºã÷ áàéãàà áèëýý. Ñîíèðõîëòîé ç¿éë ãýâýë áè ºäðèéíõºº òýìäýãëýëèéã äàëàéí çàìãààð õèéñýí öààñàí äýýð ýõýëæ áè÷ëýý...

Àðâàí íýãä¿ãýýð ñàðûí àðâàí íýãýíä ºãëºº ýðò,öýâýð àãààð ñýíãýíýí îðæ èðñýí íü áèä õ¿÷èëòºðºã÷èéíõºº íººöèéã íºõºõººð äàëàéí ìàíäàë äýýð õºâæ ãàð÷ýý. Áè øàò ðóó î÷èæ “Íàóòèëóñ”-ûí òàâöàí äýýð ãàðëàà. ªãëººíèé çóðãààí öàã áîëæ, öàã àãààð á¿¿äãýð. Äàëàé á¿ðçèéõ áîëîâ÷ àìãàëàí. Ò¿¿íèé ºíãºí äýýã¿¿ð õºíãºí àòðèà áýðæèéæ áàéâ. Êàïèòàí Íåìî äýýøýý ãàð÷ èðýõ íü ¿¿, ¿ã¿é þó? ãýäýã àñóóäàë íàäààñ ñàëàõãóé áàéëàà. Îäîîõîíäîî òàâöàí äýýð, æîëîîäëîãûíõîî áºìáºãºð äîòîð õàðàãäàæ áóé çàëóóð÷ààñ ººð õýí ÷ ¿ë ¿çýãäýíý. Îíãîöíû èõ áèåíä íóóñàí çàâèéí ¸ðîîëä îâîéñîí òîâãîð äýýð ñóóæ áè äàâñ íýâøèðñýí äàëàéí àãààð ñàëõè õîìõîé àìüñãàëæ áàéâ. Íàðíû ãýðýëä äàëàé äýýðõ ìàíàí áàãà áàãààð çàìõàð÷ ýõëýâ. Áàäðàëò íàðàí àëñ äîðíî ç¿ãýýñ àëãóóð ìàíäàæ.äà- ëàéí óóäàì õÿçãààð ò¿¿íèé òóÿàíä äàðü òýñðýõ ìýò öàöðàí ãýðýëòëýý.Ñàëõèò ºäðèéí øèíæèéã èëòãýñýí ñàëáàãàð óóëñ ýòãýýä ãî¸ìñîã çººëºí ºíãººð òóÿàðàí õàðàãäàâ. ßìàð ÷ äîãøèí øóóðãàíààñ àéäàãã¿é “Íàóòèëóñ”-ò ñàëõèòàé ºäºð åð þó áîëîõ âý äýý? Ìèíèé àðä õºëèéí ÷èìýý ãàðàõ õ¿ðòýë íàðíû ýíýõ¿¿ áàÿñãàëàíò ìàíäàëòûã áè ñîíèðõîí çîãñëîî. Õýí íýãýí, îíãîöíû òàâöàí ººä ãàð÷ áàéõ øèã ñàíàãäàâ. Áè êàïèòàí Íåìîä ìýõèéí ¸ñëîõîîð çýõýæ áàéòàë õàðèí ò¿¿íèé òóñëàã÷ ãàð÷ èðëýý. Ò¿¿íèéã áè êàïèòàíòàé àíõ óóëçñàí òýð ¿åä õàðñàí áèëýý. Òýð íàìàéã õàðààã¿é þì øèã ãàð÷ èðýýä, í¿äýíäýý õ¿÷èò äóðàí àâàé îéðòóóëæ îð÷èí òîéðíûã àñàð àíõààðàëòàé äóðàíäàæ áàéâ. Äóðàíäàæ ã¿éöñýíèéõýý äàðàà íýýëòòýé Ëþêýíä îéðòîæ î÷îîä... Nautron respoc orui virch! ãýæ õýëëýý. Ñ¿¿ëä èéìýðõ¿¿ þì áîëîõîä òýãæ õýëæ áàéõûã íü îëîí óäàà äóóëñàí ó÷èð áè ýíý ¿ãèéã ÿã òîãòîîæ àâñàí þì. Ãýâ÷, ýíý íü þó ãýñýí ¿ã áîëîõûã á¿¿ ìýä. Ýíý ¿ãèéã õýë÷èõýýä òóñëàã÷, øàòààð áóóæ îäëîî. Áè “Íàóòèëóñ”-ûã îäîî äîîøîî æèâæ îðîõ ãýæ áàéãàà þì áàéõ ãýæ áîäîîä ÿàðàí áóóëàà. Èéìýðõ¿¿ãýýð, ÿìàð ÷ ººð÷ëºëò ãàðñàíã¿é, òàâàí õîíîã ºíãºðëºº. ªãëºº á¿õýí áè, òàâöàí äýýð ãàðäàãñàí. Òýõýä, ºíºº õ¿í ºíºº ë ¿ãýý äàâòàæ õýëäýã áàéâ. Ãýâ÷ êàïèòàí Íåìî ¿çýãäñýíã¿é ýý. Àðâàí íýãä¿ãýýð ñàðûí 16-íä Êîíñåëü, Íåä Ëåíä õî¸ðûì õàìò ºðººíäºº îðæ èðýýä ººðòºº õàÿãëàñàí çàõèäàë øèðýýí äýýð áàéõûã ¿çýõ õ¿ðòýë áè ò¿¿íòýé äàõèí óóëçàõã¿é íü þì áàéõ ãýæ áîäîæ áàéëàà. Áè äóãòóéã ÿàðàí çàäàëæ ¿çòýë ôðàíöààð òîä ñàéõàí áè÷ñýí áè÷èã áàéñàí áºãººä áè÷ãèéí õýëáýð íü íåìö ¿ñãèéí øîâãîð õýëáýðòýé òºñººòýé àæýý. Ýíý çàõèäëûí àãóóëãà íü... “Íàóòèëóñ” õºëãºí äýýð ìîðèëîí

áóé ýðõýì ïðîôåññîð ÀÐÎÍÀÊÑ òàíàà 1867 îíû 11-ð ñàðûí 16. Êàïèòàí Íåìî ýðõýì ïðîôåññîð Àðîíàêñ òàíû áèåèéã ìàðãààø ºãëºº Êðåñïî àðëûí îéä õèéõ àí àâä ººðèéí áèåýð îððîëöîõûã óðüæ áàéíà. Ýíýõ¿¿ æóóë÷ëàëä ýðõýì ïðîôåññîð òàíûã äàãàëäàãñàä îðîëöîõûã òààëàõñàí áîë êàïèòàí Íåìî áè íýí èõ áàÿðëàõñàí áàéíàì “Íàóòèëóñ” îíãîöíû êàïèòàí Íåìî ãýæýý. - Àí õèéõ èé! õýìýýí Íåä äóó àëäàâ. -Òýõäýý Êðåñëî àðëûí îéä ãýý÷! ãýæ Êîíñåëü ºã¿¿ëýâ. -Òýãâýë ýíý õ¿í çàðèì õóóðàé ãàçðààð ãàðäàã áàéõ íü ýý? õýìýýí Íåä àñóóëàà. -Áîäâîë, çàõèäëààñ îéëãîìæòîé áèø ¿¿ ãýæ áè çàõèäëûã äàõèí óíøààä õàðèóëàâ. -Çà ÿàõàâ, õýðýã òèéì áîëñîí áîë ýíý óðèëãûã õ¿ëýýí àâàõ õýðýãòýé õýìýýí Êàíàä õ¿í ºã¿¿ëýýä õóóðàé ãàçàð ãàðààä áèä, öàã ¿åèéí áàéäëûã õàðãàëçàæ, öààøèä õºäëºõ òºëºâëºãºº áîëîâñðóóëúÿ. Ò¿¿íýýñ ãàäíà áè ¿ìõ øèíý ìàõ èä÷èõýýñýý áóöàõã¿éñýí áàéíàì ãýëýý. Êàïèòàí Íåìî àðàë áóþó òèâ äýýð ãàðàõààñ æèãøäýã òóõàé ¿ã áîëîí îéä àí õèéõ ýíýõ¿¿ óðèëãà õî¸ðûí õîîðîíäîõ ýòãýýä çºð÷ëèéã áè ýâëýð¿¿ëýõèéã îðîëäîëã¿éãýýð: - Àëü âý, ýõëýýä Êðåñëî àðàë ãýäýã þó áîëîõûã çóðàã äýýð ¿ç÷èõüå ãýñýí õàðèóëòààð ººðñäèéí ìàðãààíûã òºãñãºë áîëãîâ. Áè çóðàã äýýð ýðæ áàéãààä ýíýõ¿¿ó àðëûã óìàðò ºðãºðãèéí 32 õîíîã 40õóâü, ºðíºò óðòðàãèéí 167 õîíîã 50õóâü äýýð îëëîî. Òýð àðëûã 1801 îíä êàïèòàí Êðåñïî íýýñýí þì. Èñïàíû õóó÷èí çóðàã äýýð òóóíèéã Ðåêêà äå ëà Ïèàò ãýæ íýðëýäýã íü îð÷óóëáàë: “Ìºíãºí õàä” ãýñýí óã. Ýíý àðàë áèäíèé àíõ õºäºëñºí ãàçðààñ áàðàãöààëáàë ìÿíãà íàéìàí çóóí ìèëü çàéòàé 6àéëàà. ¯¿ãýýð áîë “Íàóòèëóñ» àíõíûõàà ÷èãëýëèéã ººð÷èëæ, îäîî ºìíº äîðíî ç¿ãèéã áàðüæ ÿâàâ. Áè Íîìõîí äàëàéí óìàðò õýñãèéí óóäàì õÿçãààðò òººðºëäñºí òýðõ¿¿ áÿöõàí öýãèéã çóðàã äýýð ººðèéí íºõäºä çààæ ºãëºº. - Õýðýâ êàïèòàí Íåìî çàðèìäàà, õóóðàé ãàçàð ãàðàõ áîë õ¿í àìüòàíãóé ýë õóëü àðàë Ñàéãîí àâäàã íü îéëãîìæòîé áîëëîî. Íåä Ëåíä õàðèó äóóãàðñàíãóé òîëãîé ñýãñðýýä, Êîíñåëü òýð õî¸ð ãàð÷ îäîâ. Õýëã¿é ìýò ñàíàãäàõ, îíãîöíû õýíýãã¿é çàðöûí àâ÷èðñàí îðîéí çîîãèéã èäýýä áè, íèëýýä

ñýòãýë õºäëºíã¿é õýâòýðòýý îðëîî. Ìàðãààø ºãëºº íü àðâàí íýãä¿ãýýð ñàðûí 17-íä áè íîéðíîîñ ñýðâýë “Íàóòèëóñ” õºäëºõã¿é çîãñîæ áàéõûã ìýäëýý. Áè ÿàðàëã¿é õóâöàñëààä ¿çýñãýëýíò òàíõèìä îðæ î÷òîë òýíä êàïèòàí Íåìî áàéëàà. Òýð íàìàéã óãòàí áîñ÷ èðýýä ìýõèéí ¸ñîëæ ìýíäëýëöñýíèé äàðàà áè ò¿¿íèéã äàãàëäàõ ýñýõèéã ëàâëàí àñóóâ. Òýð ººðèéíõºº íàéì õîíîãèéí ýçã¿éäëèéã òàéëáàðëàõ ÿìàð íýãýí ñýäýâ ìýäýãäýýã¿é áîëîõîîð áè òýðòóõàé íü ÷ àñóóõûã ç¿ðõýëñýíã¿é çºâõºí ë ìèíèé áèå áîëîí ìèíèé íºõºä ò¿¿íèéã äàãàëäàõàä áýëýí áàéãààã óëàìæëààä: - Êàïèòàí òàíààñ þì àñóóæ áîëîõ óó? õýìýýí íýìæ ºã¿¿ëáýë : - Àñóó ë äàà òà, õàðèóëæ ë ÷àäàõ áîë áè õàðèóëúÿ ãýæ òýð õýëëýý. - Õóóðàé ãàçàðòàé òà ÿìàð íýãýí òàëûí õàðüöààãàà òàñàë÷èõñàí õýð íü Êðåñïî àðàë äýýð ººðèéí ýäëýí ãàçàð, îé ìîäòîé áàéäàã òàíü ÿàæ òààð÷ áàéíà äàà, èíãýõýä? ãýæ áè àñóóæ îðõèëîî. - Ýðõýì ïðîôåññîð òà õýìýýí êàïèòàí íàäàä õýëýýä, ìýäýæ áàéíà óó, ¿ã¿é þó. Ìèíèé ìýäýëä áàéäàã òýð îé ìîä íàðíààñ èë÷, ãýðýë àâàõ ÿâäàë áàéäàãã¿é þì. Òýíä àðñëàí, áàð, èðâýñ, åð íü äºðâºí õºëò àìüòàí áàéõã¿é. Òèéì îé òýíä áàéäãèéã ãàíöõàí áè ë ìýäíý. Òýäãýýð ìîä ãàíöõàí ìèíèé òóëä ë óðãàæ áàéäàã þì. Ýíý áîë ãàçàð äýýðõ îé áèø óñàí äîîðõè îé ãýæ õàðèóëëàà. - Óñàí äîîðõè èé!? õýìýýí áè õàøãàð÷èõàä ; - Òèéìýý, ïðîôåññîð ãóàé ãýëýý. - Òà òýãýýä íàìàéã òèéøýý ÿâúÿ ãýæ áàéãàà þì óó? - ßã, ç¿éòýé. - ßâãàí óó? - Ãóòëàà÷ íîðãîõã¿é ãýý÷. Òýãýýä áàñ àí õèéíý ãýíý ýý? - Òèéìýý, àí õèéíý. - Áóóòàé þó? - Áóóòàé ãýâ. Áè êàïèòàí ðóó áàõàðõñàí í¿äýýð õàðñàí áîëîâ÷ ìèíèé õàðö çóñàðäñàí øèíæ áàéãààã¿é áèëýý.

“Ýíý õ¿í åð íü õèéòýé áàéõ àà. Ìàíü õ¿íèé òýð ºâ÷èí ñàÿ íàéì õîíîã ¿ðãýëæèëñýí äýã ýý; ìàãàäã¿é åð íü îäîî ÷ ãýñýí ¿ðãýëæèëñýýð áàéæ. Xàéðàí õ¿í äýý! Ýíý õ¿íèéã áè, ñîëèîòîé áàéõààñàà ýòãýýä õà÷èí õ¿í áàéñàí áîë äýýðñýí ãýæ ¿çýõñýí” õýìýýí äîòðîî áîäëîî. Ìèíèé ýíýõ¿¿ áîäëûã öàðàéí äýýðýýñ ìèíü ìàãàä àìàðõàí ìýäýæ áîëîõ áàéñàí äàã. Êàïèòàí Íåìî íàäàä þó ÷ õýëñýíãóé, çºâõºí ººðèéí õîéíîîñ äàãàëäàõ äîõèî ºãºõºä áè, ò¿¿íèé õîéíîîñ åð íü ÿìàð íýãýí àÿã¿é þì áîëîõîä õ¿ëöýí õ¿ëýýõ õ¿íèé áàéðòàé äàãàæ ÿâàâ. Áè ãóàíçàíä îðæ î÷âîë ºãëººíèé õîîë áýëýí áîëñîí áàéëàà. - Ýðõýì Àðîíàêñ òà ñóóæ àéëä õýìýýí êàïèòàí õýëýýä, ãàíöõàí íýðëýõýëã¿é øèã ë çîîãëîîðîé. Áè òàíä óñàí äîîðõè ðåñòîðàí àìëààã¿é áîëîâ÷ óñàí äîîðõè çóãààëàã àìëàñàí. Òèéì ó÷ðààñ, áè òàíä íèëýýä ñàéí èäýæ ÿâàõûã çºâëºõ áàéíàì. Áèä çºâõºí ¿äýø îðîé áîëñîí õîéíî õîîë èäíý ø¿¿ ãýëýý. Áè òýðõ¿¿ çºâëºëãººã íü äóóëãàâàðòàé õ¿ëýýí àâ÷ ºãëººíèé çóóø õýð ÷èíýýãýýðýý ë èäýâ. ªãëººíèé çóóøèéã äàëàéí çàìãààð àìò îðóóëæ ÿíç á¿ðèéí çàãàñààð õèéæýý. Èäñýí çóóøàà áèä, öýâýð óñààð äàðóóëñàí áºãººä áè ò¿¿í äýýð êàïèòàíûã äóóðèàæ “Õàëüñëàã ðîäîìåíèé» õýìýýõ çàìãèéí ýñãýñýí õàíä õýä õýäýí äóñàë íýìýðëýëýý. Êàïèòàí Íåìî ýõëýýä óã äóóã¿é çóóøèëæ áàéñíàà: - Áè áîäâîë, ýðõýì ïðîôåññîð. Êðåñëî àðëûí îéä àí õèéõ óðèëãà àâààä íàìàéã òà òóéëáàðã¿é àìüòàí ãýæ ¿çñýí. Äàðàà íü òàíû áèåèéã óñàí äîîðõè îéä áè óðüñàí òóõàé ìýäìýãöýý, íàìàéã óõààí ñîëèîðñîí ãýæ áîäñîí. Íî¸í ïðîôåññîð, åð èü õ¿ì¿¿ñèéã õýçýý ÷ òýãæ ãýæ ºíãºöõºí ä¿ãíýæ áîëîõãóé ø¿¿ äýý! - ¯ã¿é êàïèòàí ìèíü òà èòãýæ... - Õýðâýý õ¿í ººðòºº õ¿ðýëöýõ¿éö õýìæýýíèé àìüñãàëàõ àãààð àâààä óñàí äîîãóóð îðâîë óäààí õóãàöààãààð òýíä áàéæ ÷àääàã ãýäãèéã òà íàäààñ äóòóóã¿é ìýäýæ áàéãàà áàéõ. Óñàí äîîð àæèëëàäàã àæèë÷èä óñ ¿ë íýâòðýõ õóâöàñ, òîë- ãîé õàìãààëàã÷ òºìºð äóóëãàòàé äîîøîî îðæ òóñãàéëàí çîðèóëàãäñàí óðò õîîëîéãîîð àãààð àâ÷ àìüñãàëäàã áèç. Òèéìýý òýð õóâöñûã ñêàôàíäð ãýäýã þì. -Ç¿éòýé. Ãýâ÷ òèéì áàã ºìñ÷èõñºí àæèë÷èí õ¿í ÷ºëººòýé õºäºëæ ÷àääàãã¿é þì. Ò¿¿íèéã.òóñãàé øàõóóðãààð àìüñãàëàõ àãààð äàìæäàã óðò õîîëîé àðãàìæààòàé áàéäàã. Òýð ¸ñòîé ë ãàçàðòàé íü õàä÷èõñàí ãèíæ ìýò ÿðøèãòàé. Õýðýâ áèä “Íàóòèëóñ”-òàé òèéì õîîëîéãîîð õîëáîãäîõ þì áîë ÿâæ ãàâèõã¿éñýí áèëýý. - Òýãâýë ýíý ÿâäëûã ÿàæ ¿ã¿éñãýõ âý? ãýæ áè àñóóâ. - Ðóêâåéðîëü-Äåíåéðóçèéí áàãàæèéã õýðýãëýäýã þì. Ýíý áàãàæèéã, ýðõýì ïðîôåññîð òàíòàé íýã íóòãèéí õî¸ð õ¿í õèéñýí. Õàðèí áè öààø íü óëàì ñàéæðóóëæ àøèãëàñàí òóë òà ººðèéí

ýð¿¿ë ìýíäýä º÷¿¿õýí ÷ ãýì ó÷ðóóëàõã¿éãýýð, ôèçèîëîãèéí øàë ººð íºõöºë á¿õèé îð÷èíä, óñàí äîîãóóð õýðýãëýæ áîëíî. Ýíý áîë àãààð òàâèí àòìîñôåðèéí äàðàëòòàéãààð øàõàæ îðóóëñàí çóçààí õàâòãàé òºìºð ñàâ õýëáýðèéí àïïàðàò þì.Óóë ñàâûã óñàí äîîð îðîã÷èéí íóðóóíä ÿã ë öýðýã õ¿íèé ¿¿ðýâ÷ øèã áýõýëäýã. Äîòîðõè àãààðûí äà- ðàëòûã æèðèéí áàéäàëä õ¿ðãýæ, òóñãàé êëàïàíààð öààø íü óóøãèíä äàìæóóëäàã òºìºð÷íèé õººðºã øèã íýã òèéì õýñýã ò¿¿íèé äýýä òàëä áàéäàã. Ðóêâåéðîëü-Äåíåéðóç õî¸ðûí åðäèéí áàãàæèíä, óñàíä øóìáàã÷ õ¿íèé õàìàð àì õî¸ð äýýð òàâèãääàã õèéí ñàâòàé çàëãààòàé õî¸ð ðåçèí õîîëîé áèé, íýã íü àãààð àìüñãàëàõàä, íºãºº íü àìüñãàëñàí àãààð ãàðãàõàä çîðèóëàãäàæ áàéñàí. Ò¿¿íèéã ºìññºí õ¿í àìüñãàëàà àâàõ áóþó ãàðãàõààñ øàëòãààëæ óóë õî¸ð ãóóðñíû í¿õèéã õýëýýðýý òàãëàõ áóþó íýýäýã áàéâ. Òýãâýë áè óñíû äýýä äàâõàðãóóäûí äàðàëòûã äàëàéí òçð ã¿íä äàâàõûí òóë äýýðõ áàãàæèéí ðåçèí áàãèéã çýñ äóóëãààð ñîëüæ ò¿¿íä ñàÿ àãààð àìüñãàëàõ, ãàðàõ ãóóðñàà áýõýëñýí þì äàà. - Èõ ñàéí áàéíà, êàïèòàí. Ãýâ÷ òàíû ººðòºº àâ÷ ÿâñàí àãààð äóóñ÷, ò¿¿íèé õ¿÷èëòºðºã÷èéí íàéðëàãà àðâàí òàâàí õóâèàñ äîîø îðâîë òýð àìüñãàëàõ àðãàã¿é áîëíî ø¿¿ äýý. - Òýð ¿íýýí, ïðîôåññîð. Ãýñýí ÷ áè “ Íàóòèëóñ » îíãîíöíû øàõóóðãà òýð ñàâàíä àãààð õèé àñàð èõ äàðàëòòàé øàõäàã ãýæ õýëñýí áèç äýý. Òýãâýë ýíýõ¿¿ øàõàæ îðóóëñàí àìüñãàëàõ àãààð åñººñ àðâàí öàã ààæóó óóæóó õ¿ðýëöäýã þì. - Äàõèàä íàäàä ýðãýëçýõ þì àëãà äàà õýìýýí áè õýëýýä äàëàéí ã¿íä òà ººðèéí çàìûã õýðõýí ãýðýëò¿¿ëäãèéã êàïèòàíààñ àñóó÷èõâàë áîëîõ óó? Áîäâîë òýíä í¿äã¿é, ïàä õàðàíõóé áóéçàà ãýâ. - Ðóìêîðôûí àïïàðàòààð ãýðýëò¿¿ëäýã þì, ïðîôåññîð Øàõñàí àãààðòàé àìüñãàëàõ ñàâàà àð íóðóóíäàà ¿¿ðäýã áîë ¿¿íèéã á¿ñýíäýý ç¿¿÷èõäýã þì. Òýð àïïàðàò Áóíçåíèé ýëåìåíòýýñ á¿ðääýã. Ò¿¿íèéã áè åðäèéí àïïàðàòûí íýãýí àäèë êàëèé õëîðûí äàâõàð èñëýýð öýíýãëýýã¿é, õàðèí íàòðèàð öýíýãëýñýí. Àïïàðàòûí íºëººëºõ îðîîìîã öàõèëãààí ã¿éäýë õóðàëäóóëñàí áàéæ öààø íü òóñãàé õèéöòýé ÷èéäýíä äàìæóóëíà. Ýíý ÷èéäýí áîë í¿¿ðñ õ¿÷ëèéí õèéãýýð ä¿¿ðãýãäñýí ìîãîé õýëáýðèéí õºíäèé ãóóðñ áàéäàã þì. Àïïàðàò öàõèëãààí ã¿éäýë ãàðãàõàä óóë õèé öàéâàð ºíãººð õóðö ãýðýëòäýã þì. Èíãýæ ë áè óñàí äîîðõè çàìàà õàðæ àìüñãàëæ ÿâäàã õ¿í äýý. -Êàïèòàí òà, ìèíèé òàâüñàí àñóóëò á¿ðä èéì õàíãàëòòàé õàðèó ºãñºí ãàçàð íàäàä îäîî ýðãýëçýõ ç¿éë º÷¿¿õýí ÷ àëãà, Ðóêâåéðîëü, Ðóìêîðô õî¸ðûí àïïàðàòûí òàëààð äèéëäñýí ãýæ áè ººðèéãºº õ¿ëýýæ áàéíà. Ãýâ÷ óñàí äîîãóóð àí õèéõýä áèäíèéã òà áóóãààð çýâñýãëýíý ãýñýíä òàíü ìàðãààí ¿¿ñãýâýë º÷¿¿õýí áîëîâ÷ ç¿éë õîæíî ãýæ áè èòãýæ áàéíà. - Òýãâýë ìèíèé áóó äàðèàð öýíýãëýäýã, ãàëò çýâñýã áèø ãýæ êàïèòàí õýëëýý. - Òàíû áóó òýãâýë øàõñàí õèéãýýð àæèëëàäàã áàéõ íü ýý? - Òýãýëã¿é ÿàõàâ. ¯ã¿é òà, ººðºº áîä ë äîî, õ¿õýð, ø¿¿, í¿¿ðñ çýðãèéí àëü àëü íü ÷ áàéõã¿é, “Íàóòèëóñ” îíãîöíû äýýð áàéãàà áè ÿàæ äàðèíû òóõàé äóðñàõ âý äýý. - Òýäíèé çýðýãöýý àãààðààñ ìÿíãà íàéìàí çóóí òàâü äàõèí íÿãò îð÷èíä, óñàí äîòîð áóóäàõàä

÷èíü ñóì ãýäýã àñàð èõ ýñýðã¿¿öýë òóóëàõ õýðýãòýé áîëíî. - Ýíý ìèíèé áóóíû áóóäàëòàíä ñààä áîëîõã¿é. Æè÷ õýëýõýä Ôóëüòîíû äàðàà Ôèëèïï Êîëüñ, Áåðëåé ãýäýã õî¸ð àí÷èí õ¿í, ôóðñè ãýã÷ Ôðàíö õ¿í, Ëàíäè ãýã÷ Èòàëè õ¿íä òóñ òóñ ñàéæðóóëæ õèéñýí ìºí èéìýðõ¿¿ íºõöºëä áóóäàõ áóó áèé ø¿¿. Èíãýýä äàâòàí õýëýõýä áè õýäèéãýýð äàðüã¿é áîëîâ÷ õèéãýýð öýíýãëýñýí áóóòàé ãýäãèéã àíõààðóóëàõààñ ãàäíà ìèíèé áóóíû öýíýã øàõñàí õèéí íººö “Íàóòèëóñ”-ûí öàõèëãààí øàõóóðãûí àãààð õÿçãààðã¿é þìäàã ãýäãèéã ñîíñîõ ¸ñòîé. - Ãýâ÷ öýíýãèéíõýý íººöèéã áóóäàõ á¿ðäýý íºõºõ õýðýãòýé áèç? -Òýãýýä ÿàãàà âý. Áóóã äàõèí öýíýãëýõýä, ìèíèé àðä ¿¿ðýýñòýé áàéãàà Ðóêâåéðîëèéí ñàâ ÿìàð õýðýãòýé áèëýý? ¯¿íèé òóë ãàíöõàí êðàí ìóøãèõ ë õýðýãòýé. Ãýñýí ÷ ýðõýì ïðîôåññîð òà, óñàí äîîãóóð àí õèéõýä øàõñàí õèé, ñóì õî¸ð ÿëèõãóé øààðäàãääàãèéã ººðºº ¿çýæ áîëíî. -Òýãëýý ÷ ãýñýí äàëàéí ¸ðîîëûí òýð á¿ðýã áàðàã ãýðýëò¿¿ëýãäñýí õàðàíõóéä òèéì íÿãòðàë èõòýé øèíãýí îð÷èíä áóóäààä; áóóäààä õîë òóñàõã¿é, îíîîä îíîîä àëæ ÷àäàõã¿é ìýò ë ñàíàãäàõ þì äàà. - Òèéì áèøýý, ïðîôåññîð. Ìèíèé áóóíû áóóäàëò òóñ á¿ð çààâàë àëæ òóñäàã þì. Õýðâýý ë ìèíèé áóóíû ñóì õ¿ðñýí áàéâàë ò¿¿ãýýð ÷ áàðàõã¿é ÿäàæ äºíãºæ ø¿ðãýñýí ë áàéâàë àÿíãà íèðãýñýí ìýò óíàäàã ãýý÷. -ßàãààä? -ßàãààä ãýâýë, ìèíèé áóó æèðèéí ñóìààð áóóääàãã¿é õàðèí Àâñòðè óëñûí õèìè÷ Ë¸íèáðåê áèé áîëãîñîí òóñãàé öýíýãýýð áóóääàã þì. Ýíý áîë äîòðîî õàð òóãàëãàí öîì á¿õèé ãàí á¿ðõ¿¿ëòýé ìàø æèæèãõýí øèëýí ¿ðë¿¿ä áàéäàã þì. ¯íýí õýðýã äýýðýý ýíýõ¿¿ Ë¸íèáðåêèéí ñóì ãýã÷ áîë ººðòºº òóí ºíäºð õ¿÷äýë á¿õèé öàõèëãààí ã¿éäýë õàäãàëñàí Ëåéäåíèé º÷¿¿õýí ñàâ áàéãàà þì. Òýð ñàâ ¿ë ìýäýã õºíäºãäìºãö ë öýíýãýý çàäàëæ, õ¿ðñýí àìüòíàà ÿìàð ÷ òîì áèåòýé áàéñàí õºíººäºã þì. Èíãýýä íýìæ õýëýõýä ýíý øèëýí ¿ðë¿¿ä, äºðâºí íîìåðèéí ¿ðýë ñóìíààñ ÿëèõãóé òîì, áóóíû õ¿õýý õàéðöàãò àðâààñ äîîøã¿é ñóì îðäîã þì äàà. -- Áóóæ åãüå õýìýýí áè õýëýýä, --Òà ìèíèé á¿õ ë òàëûí ýðãýëçýýã á¿ð ìºñºí íÿöààëàà. Èéìýýñ áè çºâõºí òýð áóóãèé òàíü àâààä ë òàíû õàà õ¿ðñýí ãàçàð õ¿ðòýë äàãàëäàõààñ ººð àðãà àëãàà ãýëýý. -Êàïèòàí Íåìî íàìàéã “Íàóòèëóñ”-ûí õèòãý ð¿¿ äàãóóëàí îðæ Íåä Ëåíä, Êîíñîëü õî¸ðûí ºðººíèé äýðãýä¿¿ð ãàðàõäàà òýäíèéã ìºí äóóäàõàä òýä ÷ ìºí ýãøèí çóóð áèä õî¸ðòîé íèéëýí öààøèëëàà.

-Áèä ìàøèíû òàíõèìûí öààäòàé áàéõ íýãýí áàãàõàí ºðººíä îðâîë, ýíä óñàí äîîãóóð çóãààëàõàä ºìñäºã ºíººõ ñêàôàíäð ãýäýã ºìñãºëèé íü ºìñºõ õýðýãòýé áîëæýý.

ÒÝÍÃÈÑÈÉÍ ¨ÐÎÎËÎÎÐ ÇÓÃÀÀËÑÀÍ ÍÜ Ýíýõ¿¿ ºðºº “Íàóòèëóñ” îíãîöîíä çýâñãèéí áîëîí õóâöàñíû ºðºº àëü àëü íü áîëäîã àæýý. Àðàâ ãàðóé ºìñãºë àí÷äûã õ¿ëýýæ õàíàíä ºëãººñòýé áàéâ. Íåä Ëåíä óóë ºìñãºë¿¿äèéã ¿çìýãö äóð ãóòñàí ÿíçòàé ÿðâàéæ áàéñàí íü áîäâîë, ýíýõ¿¿ í¿ñýð õ¿íä õóâöñàíä ÷èõýëäýæ îðîõ ãýäýã òýð ýðä òºäèé ë òààëàãäñàíã¿é áóéçàà. - Ýðõýì Íåä òà õýìýýí áè êàíàäûí ýðýëõýã ýðä çîðèóä àíõààðóóëàí Êðåñïî àðëûí îé ãýäýã óñàí äîîðõè îé ø¿¿! ãýæ õýëìýãö ¿ìõ øèíý ìàõ îëæ ¿ìõýíý õýìýýí íàéäàæ áàéñàí ò¿¿íèé õ¿ñýë òàëààð áîëñîíä ãîë íü ãîðîéñîí êàíàä õ¿í : - Çà ìºíäºº! õýìýýí äóó àëäàæ òýãâýë ýðõýì ïðîôåññîð òà ýíý õóäàðãàíä ÷èõýëäýæ îðîõîîð çàâäàí áàéíà óó? ãýæ íàäààñ àñóóëàà. -ßðèàä ÿàõàâ, õîíãîð ìèíü. -Þó ñàéõàí, äóð ñàéõàí. Õýðýâ ë íàìàéã ¿¿íä õ¿÷ ò¿ðýìãèéëæ ÷èõýõã¿é áîë áè ÷ îðäîãã¿é äýý! ãýæ Íåä Ëåíä ìºðºº õàâ÷èâ. -Òàíûã õýí ÷ àëáàäàõã¿é ýðõýì ýý ãýæ êàïèòàí Íåìî, Íåä Ëåíäýä õ¿éòíýýð õàðèóëàõàä, Íåä : -Êîíñåëü ÷è ÿàõ âý? ãýâ. -Êîíñåëü ýçíèéõýý õîéíîîñ çºâõºí óñàíä áèòãèé õýë ãàëä ÷ îðíî! ãýæ Êîíñåëü õàðèó º÷èâ. Êàïèòàíû òóøààëààð õî¸ð äàëàé÷èí õ¿ðýëöýí èðæ, ýíýõ¿¿ ¿ðãýëæ ðåçèíýýð õèéñýí óñ ¿ë íýâòðýõ õ¿íä õóâöàñ ºìñºõºä áèäýíä òóñëàëöëàà.Óñíû èõ äàðàëòàíä òîõèðóóëàí õèéñýí ýíýõ¿¿ õ¿íä ºìñãºë¿¿ä ãàäààä áàéäëààðàà äóíäàò çóóíû ¿åèéí áààòðûí ºâ÷ õóÿã øèã õàðàãäàõ áîëîâ÷ ò¿¿íýýñ óÿí õàòíàà- ðàà ÿëãàãäàæ áàéâ. Óóë õóâöàñ ¿ðãýëæ õèéöòýé ºìä, öàìö, ãóòàë ãóðâààñ á¿ðýëäýõ áºãººä ãóòëû íü õàð òóãàëãààð óëëàñàí áàéëàà. Öàìöíû ýäèéã çýñ öàãèðãàíä òýëæ óãëàñàí òóë öýýæèí áèåèéã óñíû äàðàëòààñ õàìãààëæ, àìüñãàëàõàä ÷ºëººòýé áîëãîæýý. Öàìöíû õàíöóéä ãàðûí õóðóóíû õºäºëãººíä ñààä ¿ë áîëîõ ðåçèí áýýëèé çàëãàñàí áàéëàà. Êàïèòàí Íåìî áîäâîë àñàð èõ ÷àäàëòàé áîëîâóó ãýìýýð, ãàäààä áàéäëààðàà ¸ñòîé Ãåðêóëåñ ìýò ñ¿ðëýã íýãýí äàëàé÷èí Êîíñåëü áèä äºðºâ óóë ºìñãºëèéã äàðóéõàí ºìñ÷ áýëýí áîëîõîä çºâõºí òîëãîéãîî ë òºìºð äóóëãàíä øóðãóóëàõ àæèë ¿ëäñýí áàéëàà. Ãýâ÷ áè ¿¿íèéã ºìñºõººñºº ºìíº ººðòºº çîðèóëàãäñàí áóóòàé òàíèëöàõ çºâøººðºë êàïèòàíààñ àâàõàä òýíä áàéñàí äàëàé÷äûí íýã íü íàäàä åðäèéí ë íýã áóó øèã áóó àâ÷ ºãñíèéã ¿çâýë : ìºðëºã÷ íü ýíãèéí áóóíûõààñ àðàé òîì áîëóó ãýìýýð, ãàíãààð õèéñýí õºíäèé ãîëòîé áàéâ. Òýõíýý íü ìºðëºã÷ íü øàõñàí àãààð õóðàëäóóëàõ ñàâ áîëæ ºãäºã áºãººä ãîõ äàðàõààð óóë ñàâíààñ øàõñàí õèé òóñãàé êëàïàíààð äàìæèæ ãîë òºìºðòºº î÷äîã àæýý. Õ¿õýý õàéðöãàíä õîðü îð÷èì öàõèëãààí ñóì áàéñàí íü òóñãàé àâòîìàò ï¿ðøýýð ãîë ðóóãàà ã¿éäýã áàéëàà.

Áóóíû àìíààñ íýãýí ñóì ¿ñðýí ãàðìàãö ë ò¿¿íèé îðîíä äàðàà÷èéí ñóì îðæ áýëýí áîëñîí áàéäàã àæýý. - Ýíý ìºí ñàéõàí çýâñýã þìàà õýìýýí áè ìàãòààä, òýõäýý áàñ òóí õÿëáàð õèéöòýé þì áàéíà.Áè ÷ åð íü äîîøîî áóóõ õ¿ðòýë òýñýõã¿é íü øèã áàéíà. Ãýòýë áèä ÿàæ ¸ðîîë ðóó îðäîã áèëýý? ãýæ àñóóâàë : -”Íàóòèëóñ” îäîî àðâàí ìåòðèéí ã¿íä ¸ðîîëûí ýëñýí äýýð çîãñîæ áàéíà. Áèä ÿâàõàä áýëýí áîëæýý, ïðîôåññîð. - ¯ã¿é, áèä îíãîöíîîñîî ÿàæ ãàðàõ áèëýý? - Îäîî ¿çíý ýý, òà. Òýãòýë ÷ êàïèòàí Íåìî çýñ äóóëãàà ºìñëºº. Êîíñåëü áèä õî¸ð ò¿¿íèéã ìºí äóóðàéí ¿éëäñýí áºãººä Íåä Ëåíä ñàëàõûí ºìíº áèäýíä àíä ñàéí ÿâàõûí åðººë òàâüæ ¿ãýýð ¿äñýí áèëýý. Öàìöíû çàõ äîòðîî ýðýãòýé çýñ öàãèðàã á¿õèé òóë çýñ äóóëãàà ò¿¿íä ýðýãäýæ ñóóëãàäàã àæýý. Äóóëãàíû çóçààí øèë á¿õèé ãóðâàí öîíõîîð òîëãîéãîî ýðã¿¿ëýí óðàãøàà áóþó õàæóó òèéøýý õàðæ áîëîõ áàéëàà. Áè Ðóêâåéðîëèéí àïïàðàòûí êðàíûã íýýãýýä, Ðóìêîðôûí äýíã á¿ñýíäýý ä¿¿æëýýä ãàðòàà áóóãàà áàðèëàà. ªìñãåë õ¿íä õóâöàñ, ÿëàíãóÿà õàð òóãàëàãààð óëëàñàí ãóòàë íàìàéã áàðàã øàëòàé õàäàæ áàéëàà. Áè íýã ÷ àëõàæ ¿ë ÷àäàõ ìýò ñàíàæ áàéâ. Ãýâ÷ ýíý ÷ ç¿éí õýðýã áàéñàí þì áàéëã¿é. Íàìàéã õóâöàñíû ºëã¿¿ðèéí äýðãýäýõ áÿöõàí á¿õýýã äîòîð ÷èð÷ àâàà÷ëàà. Ìèíèé áóñàä íºõäèéã ÷ ìºí ë ìèíèé íýãýí àäèë àðààñ ò¿ëõëýí îðóóë÷èõäàã áàéíà ø¿¿. Áèäíèé àðààñ õààëãà õýðõýí õààãäñàí ÷èìýýã áè ¿ë ìýäýã ñîíññîí áºãººä ýíý õýð ïàä õàðàíõóé áàéëàà. Õýäýí ìèíóòûí äàðàà ìèíèé ÷èõýíä þì øóóãèõ äóóëäàõàä áè, ÿìàð íýãýí õ¿éòýí þì äîðîîñ äýýøýý, öýýæ ººä ºãñººä áàéõûã ìýäýðëýý. Áîäâîë ìàøèíû òàíõèìä íýã êðàí íýý÷èõñýí áîëîëòîé. Òýãýýä ë áèäíèé çîãñîæ áóé á¿õýýãèéã äàëàéí óñààð ä¿¿ðãýæ áàéãàà áàéëã¿é, Óñ óóë á¿õýýãèéã á¿ðìºñºí ä¿¿ðãýñíèé äàðàà “Íàóòèëóñ» îíãîöîíä õî¸ð äàõü õààëãà íýýãäýæ, áèä á¿äýã öàéâàð ãýðýë îëæ ¿çëýý. Èíãýýä ë ñåêóíäèéí äàðààõàí áèä äàëàéí ¸ðîîëîîð àëõàæ ãàðàâ. Äàëàéí ¸ðîîëîîð çóãààëñàí ñýòãýãäëýý áè îäîî åð íü ÿàñõèéãýýä áè÷èæõýå äýý? Áè ººðèéí ¿çñýí ãàéõàìøãèéã òýð áàéòóãàé óðàí çóðàà÷èéí áèéð óðëàæ ¿ë ÷àäàõ óñàí äîîðõè òýð ñàéõàí ºíãº ¿çýñãýëýíã ÿàâàë ¿ãýýð äàìæóóëæ ÷àäàõ âý? Ýíý ¿åä êàïèòàí Íåìî ò¿ð¿¿íä, áèäýíòýé ÿâñàí äàëàé÷ ñ¿¿ë áàðüæ ÿâëàà. Êîíñåëü áèä õî¸ð äóíä íü òºìºð äóóëãà íýâò ÿðüæ áîëîõ øèã áàñ çýðýãöýí àëõàæ áèëýý. Áè ºíºº õ¿íä åìñãºë øàõñàí õèé öàõèëãààí öýíýã á¿õèé ñàâ, òóãàëàãàí óëòàé ãóòàë, ñàìðûí ÿñàí äîòîðõè èäýý øèã, ñàÿûí áºíäãºð áàãàíà äîòîð áºíäºãíºæ ÿâñàí òîëãîé äýýðýý áàéãàà òºìºð äóóëãà çýðãèéí õ¿íäèéí æèíã ìýäðýõã¿é áàéâ. Ìèíèé ýíýõ¿¿ õýðýãëýæ ÿâñàí ýäëýë¿¿ä óñàí äîòîð îðîõäîî, õýä õè÷íýýí õýìæýýíèé óñ ò¿ðæ ãàðãàñàí áîë òýðõ¿¿ ò¿ðñýí óñíûõàà æèíãýýð õ¿íä

íü õîðîãäñîí á¿ëãýý. Àëü õàà áàéñàí òýð äýýð ¿åä Àðõèìåä àíõ íýýæ îëñîí ôèçèêèéí ýíýõ¿¿ õóóëü íàäàä õºäëºõ á¿ðýí áîëîëöîî ºãñºí òóë áè óóë õóóëèéã ìàãòàæ ìàíäóóëàõàä áýëýí áàéëàà. Ãó÷èí ôóò çóçààí óñûã õàðãàëçàõã¿éãýýð äàëàéí ¸ðîîëä ãÿëáàì õóðö ãýðýëòýé áàéñàí íü íàìàéã òóí èõ ãàéõóóëæ áèëýý. Óñíû ýíýõ¿¿ çóçààí äàâõàðãûã íàðíû òóÿà ñààäã¿é íýâò òóñ÷, äàëàéí ¸ðîîëûã ãýðýëò¿¿ëñýí òóë áè õýäýí çóóí ìåòðèéí öààäàõ º÷¿¿õýí æèæèã ç¿éëñèéã ÿëãàí òàíüæ áàéâ. Í¿äýíä õàðàãäàõ ãàçðààñ öààø ãýðýë á¿äýãðýí, á¿äýã íü ºòãºðºí õàðëàñààð, ÿâàà ÿâààíäàà ¿ë ìýäýãäýì ºíãººð õºõ öýíõýðòýí çàìõàð÷ õàðàãäëàà. Íàìàéã òîéðîí áóé îð÷èí ìºí ë ºíºº àãààð ìýò ñàíàãäñàí áºãººä çºâõºí õóóðàé ãàçðûí àãààðààñ íèëýýä íÿãò áàëîâ óó ãýìýýð òýõäýý ò¿¿íýýñ ÷ áàãàãóé òóíãàëàã áàéâ. Ìèíèé ÷àíõ äýýð äàëàéí òºâøèí íàëàéæ áàéõûã áè õàðëàà. Áèä äàëàéí ýðýã îð÷íû ýëñòýé àäèë ¿ð÷ëýý àòðèàã¿é òîâ òîëèãîð, íàðèéí øèðõýãòýé òîðãîí ýëñýí äýýã¿¿ð ÿâæ áàéâ. Ýíýõ¿¿ í¿ä ãÿëáàì õóðö ºíãºòýé òîðãîìñîã õèâñ ¸ñòîé ë íàðíû òóñãàë òîëü áîëñîí àæýý. Õýñýã òóñ á¿ð íü ãýðýë òóÿàãààð öàöàð÷ àãñàí óñíû äàâõàðãà ÷óõàì ÿàãààä òèéíõ¿¿ õóðö ãýðýëòýæ àãñàí ó÷èð íü ýíý áàéâ. Õýðýâ áè, óñàí äîòîð ãó÷èí ôóò ã¿íä, ÿã ë óñíû ãàäàà, íàðòàé ºäºð ìýò òèéì öýëìýã. Òóíãàëàã áàéñàí ãýæ õýëáýë õ¿ì¿¿ñ íàäàä ¿íýìøèõ áîëîâ óó? Àðâàí òàâàí ìèíóòûí òóðø áèä õýíä ÷ ìýäýãäýøãóé òèéì áÿöõàí àìüòàä áóþó õýä õýäýí ìèëëèàðä õÿñààíû òîîñîíä äàðàãäñàí ýëñýí õèâñýí äýýã¿¿ð òóó÷èí ÿâàâ. “Íàóòèëóñ”-ûí áàðàà á¿äãýð á¿äãýðñýýð àÿíäàà ¿ã¿é áîëëîî. Ò¿¿íèé àëñààñ õàðàãäàõ õ¿÷èðõýã öàõèëãààí ÷èéäýí ººðèéí õóðö ãýðëýýð øºíº áèäíèéã ýðãýæ èðýõýä òóñ áîëîõ ¸ñòîé áàéâ. Áèä õýäèé ÿâààä ë áàéâ÷, àñàð ºðãºí ýëñýí öºë çàõ õÿçãààðã¿é ìýò àæýý. Áè ººðèéí ºìíºõ øèíãýí õºøãèéã ãàðààð ÿðæ õàÿõàä, òýð ìèíèé àðä ýãøèí çóóð äàõèí õààãäàæ ýëñýí äýýð ãàðñàí áèäíèé ìºð äýýðõ óñíû äàâõàðãûí äàðàëòûí õ¿÷èíä äàõèí òýãøëýãäýæ áàéëàà. Èéíõ¿¿ ÿâòàë àøã¿é íýã àëñ òýðòýý ÿìàð íýãýí õàðëàõ áàðàà õàðàãäàæ áèëýý. Ò¿¿íä îéðòîí î÷îîä àæèãëàâàë óðãàà àìüòíààð ºòãºí õó÷èãäñàí óñàí äîîðõè õàäàí öîõèî àæýý. Òýíä ë áè øèíãýí îð÷èíä, ýòãýýä îíöãîé ãýðëèéí ãî¸ìñîã öàöðàëûã îëæ ¿çýýä í¿ä äàëüäàð÷ á¿ëãýý. Ýíý õýð ºãëººíèé àðâàí öàã áèëýý. Íàðíû ãýðýë õóðö ºíãººð òàøóó òóñ÷, ãóðâàëæèí ïðèçìèéí äóíäóóð ãàð÷ çàäðàõûí íýãýí àäèë õóãàð÷ óðãàìàë, àìüòàí, õàä, áóò çýðãèéã ãýðýëò¿¿ëýí äîëîîí ºíãººð ñîëîíãîð÷ áàéëàà. Óðàí çóðàà÷èéí áóäàã íèéëýõ ìîäîí äýýð íÿëñàí ºíãº ºíãèéí áóäàã ìýò óñàí äîòîðõè ÿãààí, öýíõýð, õºõ, íîãîîí, øàð óëáàð, óëààí ºíãºå òîä ÿëãàðàí òóÿàðàõ ãýäýã ¸ñòîé ë í¿äýíä ÷èìýãòýé àæýý. Ìèíèé ñýòãýëèéã äîíñîëãîí áàéñàí òýðõ¿¿ áàÿð õººðèéã áè Êîíñåëüòîéãîî õóâààëöàæ ÷àäàõãóé áàéñàí ìààíü þóòàé õàðàìñàëòàé áèëýý? Áàñ êàïèòàí Íåìî ººðèéíõºº óñàí öýðýãòýé ÿðèëöàæ áàéñàí òýðõ¿¿ äîõèî òýìäã¿¿äèéã ìýäýõã¿é ìèíü þóòàé õàéðàí áý! Äóóãóé áàéõûí àðãàã¿éí óëìààñ áè, ººðºº ººðòýéãºº ÿðüæ, àìüñãàëàõ ýðõýì àãààðàà ÿìàð ÷ õýðýãã¿é äýìèé ¿ðýãä¿¿ëýí, çàðèìäàà ÿìàð íýãýí þì õàøãà÷èæ ÿâëàà. Êîíñåëü ìºí ë ìèíèé íýãýí àäèë ýíýõ¿¿ ãàéõàìøèã ñàéõàí ¿çýãäýëä ñýòãýë óÿðñíû óëìààñ

çîã òóñëàà. ¯íýíèéã õýëýõýä ýíý áýðõ õºâóóí òýðõ¿¿ óðãàà àìüòàí, õºíäèé õýâýëòýí çýðãèéã õàðìàãöàà ë àíãèëàí ÿëãàæ ýõëýõ ìýò ñàíàãäàæ áèëýý. Òýäãýýð àìüòàä äàëàéí ¸ðîîîëîîð ä¿¿ðýí õºãëºð÷ áàéâ. Ýíä : Èçèä, êîðíóëÿðèé “öàãààí ø¿ð” ºíäãºí ìººã ìýò áºíäèéæ ãàíö íýãýýðýý áóþó áººíººðºº îðøèõ õºíäèé õýâýëòíóóä áàéõ áºãººä àìàà òîéðñîí òóã òýìòð¿¿ë á¿õèé àêòèíèé õýìýýõ óðãàà àìüòàä á¿õýë áàã öýöãèéí õ¿ðýýëýí ¿¿ñãýñýí áàéâ. Äàëàéí ¸ðîîëûí òýðõ¿¿ öýöýðëýãò õàìãèéí ãî¸ ÷èìýãëýë íü öàãààí öýíõýð ºíãèéí öàöàãëàñàí òýìòð¿¿ë, ñýðñãýð çàõòàé ïîðòèò õýìýýõ õºíäèé áèåòýí, ýëñýí äýýð îä ìè÷èä ìýò ¿ñýðõèéëýí ò¿ãñýí äàëàéí îäîä, ñàëààëñàí ìóøãèà öàöðàã á¿õèé äàëàéí îôèóð õýìýýõ ºðãºñ áèåòýíã¿¿ä áàéâ. Äàëàéí ¸ðîîëîîð ìÿíãà ìÿíãààð äýâñýãäñýí : Ìîëîòîê, äîíàöè äýâõðýã ñàì õîðõîé “Ãðåáåøåí” òðîõóñ, ñòðîìáóñ àïëèçèí õýìýýõ äàëàéí òóóëàé, äàëàéí áàðàãäàøãóé áàÿëàã áóñàä àìüòäûã óëàí äîðîî íÿö íÿö ãèøèãëýí ÿâàõäàà ¿íýí ãîëîîñîî áè õàðàìñàí õàéðëàæ áèëýý. Ãýâ÷ áèä óðàãøàà ÿâàõ íü çàéëøã¿é áèø ¿¿. Áèäíèé òîëãîé äýýã¿¿ð òýíãýðèéí ºíãºò òýìòð¿¿ë á¿õèé ôèçàëèéí áàã,çàõààðàà ÿãààí øàðãàë ñóäëààð õ¿ðýýëýãäñýí, çººëºí ÿãààí áóþó õ¿ðýí ÿãààí á¿ðõýâ÷òýé ìåäóçóóä àëãóóðõíàà õºâæ áàéâ. Áèä ïåëàãåé õýìýýõ ìåäóçòàé äàéðàëäñàí áºãººä õýðâýý ë øºíèéí öàã àãñàí áîë Ôîñôîðûí ãýðýë öàöàðãàí áèäíèé çàìûã ãýðýëò¿¿ëýõñýí áèëýý. Ýäãýýð á¿õ ãàéõàìøãèéã áè äºíãºæ ìèëèéí õàãàñûí õàãàñ õýð ãàçðààñ ÿâóóò õàðñàí á¿ëãýý. Ó÷èð íü íýã ÷ çîãñîæ ºõãóé, ¿ðãýëæ óðàãøàà àëõëàí áàéãàà êàïèòàí Íåìîãîîñ õîöðîõ àðãàã¿é áàéâ. Óäñàí ÷ ¿ã¿é ãàçðûí õºðñíèé áàéäàë õóâèð÷ ýëñýí õèâ- ñýí äýâñãýð, àìåðèê÷óóä “Ëàã” ãýæ íýðëýäýã íÿëöãàð øàâðààð ñîëèãäëîî. Ýíýõ¿¿ ëàã øàâàð èõýâ÷ëýí öàõèóðëàã áîëîí øîõîéëîã ø¿ð áèåòíýýñ òîãòîíî. Äàðàà íü áèä çàìàã óðãàñàí òàëáàðààð àëõàëëàà. ªòãºí óðãàñàí ºâñ óðãàìëààð õó÷èãäñàí óñàí äîîðõè, íóãà ç¿ëýã, óðàí õ¿í íýõñýí ñàõëàã ñàéõàí õèâñ ìýò õºë äîîð ñýâñèéæ áàéâ. Óðãàìàë çºâõºí áèäíèé õºë äîîð ãèøãýãäñýíýýð ÷ áàðàõãóé, ìºí áèäíèé òîëãîé äýýðýýñ ÷ ñàëìàéõ àæýý. Áèä áàðàã çàìãààð äýýâýðëýãäñýí ãóäàìæèëñàí çýðýãëýý øóãóé äóíäóóð ÿâæ áàéâ. Òýíä óðò ãýã÷ íü òóóç ìýò íàâ÷èò ôóêóñ, áººðºíõèéâòºð áîëîí ãóóðñ õýëáýðèéí ëàóðåíöè, íàðèéí íàâ÷èò êëàäîñòåôóóä, äýâ¿¿ð ìàÿãèéí êàêòóñòàé àäèëõàí ºðãºí íàâ÷èò ðîäîìåíè ãýõ çýðýã óðãàìàë áàéãàà õàðàãäëàà. Íîãîîí çàìàã äàëàéí ãàäàðãóóä íèëýýä îéð, óëààí íü äóíä õýð ã¿íçãèéä õ¿ðýí áîëîí õàð ºíãèéí çàìãóóä äàëàéí õàìãèéí ã¿í äàâõàðãóóäàä á¿õýë á¿òýí öýöýðëýã îé øóãóé ¿¿ñãýí óðãàñíûã áè àæèãëàëàâ. Çàìàã ãýäýã áàéãàëèéí ¸ñòîé ãàéõàìøèã íü àæýý.Óðãàìëûí ýíýõ¿¿ ÿçãóóðò, õàìãèéí áÿöõàíààñ íü àâààä õàìãèéí àâðàãûã íü õ¿ðòýë á¿ãä õî¸ð ìÿíãà îð÷èì ä¿ðñèéí çàìàã áàãòäàã

þì Òýãâýë òàâõàí ìèëëèìåòð øîî äºðâºëæèí òàëáàé äýýð äº÷èí ìÿíãàí øèðõýã áàãòàõ òèéì õîìñõîí çàìãààñ àâààä óðòààøàà òàâàí çóóí ìåòð òèéì òîì çàìàã áàñ áàéäàã ãýý÷. “Íàóòèëóñ”-ûã áèä îðõèæ ãàðñààð íàã õàãàñ ºíãºðëºº. ¯ä áîëîõ îéðòæýý. ¯¿íèéã áè þóãààð ìýäýâ ãýâýë íàðíû ãýðýë áàðàã ýãö äýýðýýñ òóñàæ óñàí äîòîð îðîîä õóãàðàõã¿é áàéíà. ªíãº áóäãèéí ¿çýìæèò îð÷èí ÿâàà ÿâààíäàà á¿äãýðñýýð áèäíèé òîëãîé äýýðõ óñàí õóðìàñòûí îþó íîìèí ºíãº ààæèìäàà àëãà áîëëîî. Áèä óðàãøàà æèãäõýí àëõàõàä áèäíèé õºëèéí ÷èìýý åð áóñ òîä ñîíñäîæ áàéâ. Ãàçàð äýýð äóóëæ ÿâààã¿é òèéì º÷¿¿õýí ÷èìýý ë òóí ò¿ðãýí çóóð òàðõàõ àæýý. Íýýðýý ÷ óñ ãýäýã îð÷èíä äóó ÷èìýý àãààðààñ õîë èëóó äàìæäàã òóë ÿìàð íýãýí ÷èìýý óñíû ãàäíàõààñ äºðºâ äàõèí õóðäàí äóóëäàã ó÷èðòàé. Ýíý ¿åä äàëàéí ¸ðîîë íýã òèéøýý ìýäýãäýõ¿éö õýâèéæ èðëýý. Èíãýõýä áèä çóóí ìåòðèéí ã¿íä, àðâàí àòìîñôåðèéí äàðàëò äîîð áàéãàà ñàíæýý. Áîäâîë ìèíèé ºìñãºë õóâöàñ èéìýðõ¿¿ íºõöºëä òîõèðóóëàãäñàí áàéñíààñ áè äàðàëò èõýññýíèé óëìààñ ÿìàð íýãýí ç¿äýðãýý ¿çýýã¿é áèëýý. Ãàíöõàí ë ìèíèé õóðóóíû ¿å¿äýä ÿìàð íýãýí óë îéëãîãäîõ áà äàéðàõ áàéäàë ìýäýãäñýí áîëîâ÷ ýíý ÿâäàë òºäºëã¿é ìàðòàãäñàíáàéëàà. Áè õýäèéãýýð ººðèéí òýðõ¿¿ ºìñºæ ç¿¿ñýíäýý äàñààã¿é áîëîâ÷ óðò óäààí õóãàöààãààð ÿâãàí ÿâæ ñóðààã¿é áîëîõîîð ýíý õîîðîíä á¿òýí õî¸ð öàã ÿâàõàä íàäàä ÿäðàõ øèíæ åðäºº ÷ ìýäýãäñýíã¿é ýý. Õàðèí áè óñààð äýìæèãäýæ åð áóñ õºíãºí õºäºëãººíòýé àëõàëæ á¿ëãýý. Ýíä ãóðâàí çóóí ìåòðèéí ã¿íä áè íàðíû ãýðëèéã áàñ ë õàðñààð áàéâ. Ãýâ÷ äºíãºæ á¿ðýã áàðàã õàðàãäñàí áèëýý. ªäðèéí õóðö ãýðýë ¿äøèéí óëààâòàð áîð ãýðëýýð áóþó ºäºð øºíº õî¸ðûí äóíäàæ ºíãººð ñîëèãäîâ. Ãýñýí ÷ áèä çàìàº íèëýýä ñàéí õàðæ ÿâñàí òóë Ðóìêîðôûíõîî äýíë¿¿ã àæèëëàãààíä îðóóëàõ àðàé ë áîëîîã¿é áàéëàà. Ãýòýë êàïèòàí Íåìî ãýíýò çîã òóñàæ, íàìàéã ã¿éöýæ î÷ìîãö ãàðàà óðàãø ñóíãàí á¿ðýíõèéí äóíä áèäíýýñ õîë áóñ á¿äýãõýí õàðàãäàæ áóé ÿìàð íýãýí áººí õàð þì ðóó çààëàà. “Êðåñïî àðëûí îé ýíý áàéõ íü ýý” ãýæ áè áîäñîí ìèíü ýíä¿¿ðñýíã¿é ýý.

ÄÀËÀÉ ÄÎÒÎÐÕ ÎÉ Èéíõ¿¿ áèä îéíï çàõàä àøã¿é íýã ãàð÷ èðëýý. Áîäâîë ýíý íü êàïèòàí Íåìîãèéí çàõ õÿçãààðã¿é àðâèí ýäëýíãèéí ãîö ñàéõàí ãàçðûí íýãýí áóéçàà. Ãàçàð äýëõèéã ºì÷èëæ áàéñàí àíõíû ºäð¿¿äýä õ¿ì¿¿ñ ººðòºº ýäýëäýã áàéñàí ýðõèéí íýãýí àäèë ýíýõ¿¿ îéã òýð ººðèéí ºì÷ ãýæ òîîöîæ áàéâ. Êðåñïî àðëûí îé àñàð òîì ìîäëîã óðãàìëààñ á¿ðýëäýæ àãñàí áºãººä áèä òýäãýýðèéí õàíàãàð ìº÷èð äîîð ÿâæ îðìîãöîî áè òýíäõèéí ìîääûí ìº÷èð ãèø¿¿äèéí îíöëîã íýãýí áàéäëûã ¿çýæ ìýë ãàéõëàà. Áè åð íü õ¿í áîëæ õ¿ç¿¿ òîëãîé ç¿¿ñýýð òèéì þì ¿çýýãóé áèëýý. Äîîãóóð õèâñ ìýò äýâñãýðëýí áóé ºâñ, íîãîî ìîääûí õàæóóãààñ ñàëààëæ ñàëáàðëàñàí ìº÷ðººñ á¿ãä íóãàðíà, òàõèéíà ãýæ áàéäàãã¿é, õàðèí á¿ãä äýýøýý øóãàì ìýò òýãø áîññîí áàéâ. Õàìãèéí íàðèéõàí íàõèà òºìºð ñàâàà øèã äýýøýý õºâ÷ëºí òàòàãäæýý. Ôóõóñóóä áà áóñàä çàìãóóä òîéðîõ îð÷íûõîî íÿãòààñ øàëòãààëæ, äàëàéíõàà äýýä òºâøèíä, ÿã ýãö áîñîî óðãàæýý. Õýðýâ áè ýäãýýð óðãàìëûã ãàðààðàà õàæóó òèéø íü çàéëóóëààä òàâèâàë äàõèí áîñîî áàéäàëäàà øèëæèæ áàéâ. Òºäºëã¿é áè ýíýõ¿¿ ýòãýýä õà÷èí áîñîîãèéí åðòºíöºä áèäíèéã õ¿ðýýëýí áóé õàðàíõóéä äàññàíûõàà àäèë õÿëáàðõàí äàñëàà. Îéä ãàçðûí õºðñ ÷óëóó èõòýé áàéâ. Ò¿¿íèé çýðýãöýý óñàí äîîðõè óðãàìëûí òºðºë àíãè ìàø áàÿëàã ìýò ñàíàãäëàà. Áè àìüòàí, óðãàìàë õî¸ðûã õîîðîíä íü õîëüæ õóòãàí òºäèé ë õÿëáàðõàí ÿëãàæ òàíüñàíã¿é. Áè óðãàà àìüòàíã, óñíû óðãàìàëòàé áóþó àëü ýñâýë óñíû óðãàìëûã óðãàà àìüòàíòàé ýíä¿¿ð÷ áàéâ .Õýí ÷ ãýëýý äýý, åð íü ÿàæ ýíä¿¿ðýõã¿é áàéõ âý? Ýíýõ¿¿ óñàí äîîðõè åðòåíöèéí ÷èíü óðãàìàë àìüòàí õî¸ð õîëü- öîëäñîí ãýäýã íü öàäèãã¿é! Ýíäõèéí á¿õ óðãàìàë ãàçàðòàé çºâõºí íààëäñàíààñ áèø òýíäýýñ óðãàñàí áèø ãýäãèéã áè àæèãëàëàà. ¯¿íä ãàéõàõ ÿâäàëã¿é. Òýíä ¿íäýñã¿é þì ÷èíü ãàçðààñ øèì òýæýýë àâàõ ãýæ ãàçàðò íààëëäàã þì áèø çºâõºí ë òóëãóóð îëîõ ãýæ àâöàëääàã þì ø¿¿ äýý. Òèéì ÷ ó÷ðààñ òýä ýëñýí äýýð ÷ øàâàð äýýð÷, õàà ÷ õàìààãóé í¿¿æ ñóóäàã þì. Ýäãýýð óðãàìàë òýäíèéã õ¿ðýýëæ áàéãàà óñààð àìüñãàëæ õîîëëîæ àìüäàð÷ áàéäàã þì.Òýäãýýðèéí èõýíõ íü íàâ÷íû îðîíä ýòãýýä õýëáýðòýé áÿöõàí íèìãýí õàëüñíóóä ñî¸îëóóëäàã þì. Ýíý õàëüñíóóäûí ºíãº : ßãààí, óëààí, íîãîîí, õ¿ðýí, áîð, áîð õ¿ðýí ÿíç áàéäàã. Áè ýíä “Íàóòèëóñ”-ûí óðãàìëûí öóãëóóëãûí õàâòñàíä õàòààñàí áàéäëààð áóñ õàðèí á¿ð àìüäðàë òºãñ áàéäëààð íü äýëãýìýë äýâ¿¿ð ìýò ïàäèí-ïàâëèí, òîä, óëààí ºíãº öåðàìè, íàõèàãàà ñî¸îëóóëæ áóé ëàìèíàð óòàñ ìàÿãèéí àðâàí òàâàí ìåòð ºíäºð íåðåîöåñòåé, äýýøëýõ òóñìàà ãîë íü á¿ä¿¿ðýõ àöåòàáóëÿðèéí áàãëàà áîëîí äàëèéí áóñàä îëîí òºðëèéí öýöýãëýäýãã¿é óðãàìëóóäûã îëæ õàðëàà. Àìüòàí íü öýöýãëýýä óðãàìàë íü öýöýãëýäýãã¿é ÿìàð ýòãýýä õà÷èí åðòåíö âý? õýìýýí íýãýí áàéãàëü÷ õ¿í óñàí äîîðõè åðòåíöèéã ä¿ãíýæ õýëñýí þì ãýäýã. Õóóðàé ãàçðûí ñýð¿¿í áóñ îð÷íû ìîääîîñ õýìæýýãýýðýý äóòàõã¿é îëîí ÿíçûí óðãàìëûí íºìºðò àìüä öýöãèéí áóò ìýò, óðãàà àìüòäûí á¿õýë á¿òýí ÷óóëãà õàðàãäàæ àõóéä òýäíèé äýýð ìàõèðëàñàí òóóø òóóø õîâèë á¿õèé ìåàíäðèíóóä òóíãàëàã ãàíãàí òýìòð¿¿ëòýé êàðèîôèëèì õýìýýõ îä õýëáýðèéí øàðãàë ºíãºòýé ø¿ð áèåòýí ñàãñàéæ áàãñàéòàë öýöýãëýí, ýíý á¿ãäèéí äýýã¿¿ð õóóðàé ãàçðûí. öýöýðëýãèéí ãóà ¿çýìæèéã òóéëæóóëàí àäèëòãàõ ãýñýí ìýò êàëèáð

øóâóóõàéí ¿åèéí îëîí áÿöõàí ÿëàà çàãàñ öýöýãíýýñ öýöýã äàìæèõ øèã, áèäíèé õýë äîðîîñ øàð ºíãèéí ëåïèñàêàíòóóä, íèñäýã òàõèà áîëîí ìîíîöåíòðóóä áåêàñ øóâóóäûí ñ¿ðýã ìýò äýýð õèé äýãäýæ áàéâ. ªäðèéí íýã öàãèéí ¿åä êàïèòàí Íåìî àìðàõ äîõèî ºãëºº. Áèä óðòûí óðò îðîé íü òîòü ìàÿãèéí ñ¿ìèéí ãàíæèð ìýò äýýøýý òýíãýð ñ¿ëáýñýí àëàðó ìîäíû õàæóóä òýðèéæ óíàâ. Ýíý àìðàëòûí íýí òààëàìæòàé àãñíûã ÿàíà. Ãàíöõàí ë õýðýãòýé õýðýãã¿é þì ÿðèõ áîëîìæã¿é àæýý. ªìñãýë áàãòàé òóë ÿðüæ ÷ ñîíñîæ ÷ áîëäîãã¿é ýý. Áè ººðèéí àñàð òîì çýñ òîëãîéãîî Êîíñåëèéí ìºí òèéì òîëãîéä îéðòóóëàí ººðèéí ñàéí íºõðèéí õºõºæ áàÿðëàñàíäàà öîãøèæ ãýðýëòñýí õî¸ð í¿äèéã õàðñíààð ñýòãýëýý õàíãàæ áèëýý. Òýð ÷ ãýñýí ñýòãýë õàíàìæòàéí òýìäýã áîëãîæ ÿñàí òîëãîéãîî òºìºð äóóëãàí äîòðîî èíýýäýìòýéõýí ýðãýëä¿¿ëñýí á¿ëãýý. Á¿òàí äºðâºí öàã çóãààëãà õèéæ ÿâñàí àâ÷ ãýäýñ ºëñºõã¿é áàéãààä áè ãàéõàæ áèëýý. ßàõààðàà õîäîîä òèéì ºëñºæ áàéñíûã á¿¿ ìýä. Ãýâ÷ áè óñàí äîîð îðäîã õ¿ì¿¿ñèéí íýãýí àäèë ¿õòëýý óíòìààð áàéâ. Ìèíèé í¿äíèé çîâõè çóçààí øèëíèé öààíà àÿíäàà àíèëäàæ ýõýëëýý. Áè ç¿¿ðìýãëýæ ýõýëñýí áºãººä òýð èõ íîéð ÷ ãàíöõàí ÿâãàí ÿâààãèéí ýðõýíä ë áàðèãäàæ áàéñàí áèëýý. Ãýâ÷ êàïèòàí Íåìî àâðàãà óñàý öýðýã õî¸ð àÿòàéõàí æèøýý ¿ç¿¿ëñýí òóë áè ýëñýí äýâñãýð äýýð òýð äîðîî íàì óíò÷èõëàà. Áè õè÷íýýí ÷ óíòñàí þì á¿¿ ìýä. Ìèíèé ñýðýõýä ë êàïèòàí Íåìî áîñ÷èõñîí áàéñàí. Áè òààòàé íü àðãàãóé ñóíèàæ àòëàà ãýíýòõýí åðººñºº õýäõýí àëõàì ãàçàð, ìåòð ºíäºð äàëàéí àñàð òîì ààëç îëæ õàðàâ. Òýð ººðèéíõºº õÿëàð í¿äýýð öîðãèõ ìýò øèðòýæ áàéõ íü áîäâîë äîâòëîõ ãýñýí áîëîëòîé. Ìèíèé ºìñãºë áàã ò¿¿íèé ø¿äíýýñ íàìàéã õàìãààëæ ÷àäàõààð çóçààí áîëîâ÷ áè àéõã¿é áàéæ ÷àäñàíã¿é. ßã ýíý ìèíóòàíä ºíºº äàëàé÷èí, Êîíñåëü õî¸ð ñýðëýý. Êàïèòàí Íåìî òýð äàëàé÷èíä íºãºº æèãø¿¿ðò ìóóõàé àìüòíûã çààæ ºõºä òýð áóóíûõàà ìºðëºã÷ººð äàðóéõàí öîõèæ àëàâ. Òýð àñàð òîì ¿å õºëòºíòýé ó÷èðñàí ÿâäàë äàëàéí ýíýõ¿¿ õºëã¿é õàðàíõóé õàð ö¿íõýëä ò¿¿íýýñ ÷ àþóëòàé, ººð àìüòàíòàé ó÷èð÷ áîëîõ áîëîí, ò¿¿íèé ýñðýã ìèíèé ýíý ºìñãºë õóâöàñ ÷ õàìãààëàëò áîëæ ¿ë ÷àäàõ íýãýí áîäëûã íàäàä òºð¿¿ëæ áèëýý. Áè áîëãîîìæòîéõîí ÿâàõààð øèéäëýý. Áè òýðõ¿¿ àìðàë- òûã áèäíèé ºíººäðèéí çóãààëãûí òºãñãºë ãýæ áîäñîí ìèíü ýíä¿¿ðýë áîëæ êàïèòàí Íåìî õàðèí “Íàóòèëóñ» ðóóãàà ýðãýõèéí îðîíä ìºí ë óðàãøëàí ÿâäàã áàéíà ø¿¿. Äàëàéí ¸ðîîë óëàì ë õýâãèé áîëæ áàéñàí òóë áèä óëàì ë ã¿íçãèé ðóó îðæ áàéâ. Áèäíèé çóóí òàâèí ìåòðèéí ã¿íä õî¸ð ºíäºð õàäàí öîõèîíû õîîðîíäîõ íàðèéõàí íóãàä õ¿ð÷ èðýõýä ºäðèéí ãóðâàí öàã îð÷èì áàéñàí áîëîâ óó. Áèäíèé ºìñãºë õóâöàñíû èä øèäèéí à÷ààð óñàí äîð îðîõîä õ¿íä áàéãàëèàñ çàÿàñàí õýð õýìæýýíýýñ áèä åðýí ìåòð èë¿¿ äîð îðæýý. Áèäýíä õýäèéãýýð øàëãàí õýìæèõ íàðèéí áàãàæ áàéãààã¿é áîëîâ÷ áè ººðñäèéãºº çóóí ìåòðèéí ã¿íä îðæýý ãýæ áîäîæ ãàðãàëàà.Ó÷èð íü åðººñºº ÿìàð ÷ òóíãàëàã óñàíä íàðíû ãýðýë

¿¿íýýñ ã¿íä íýâòýð÷ ÷àääàã áèëýý. Òýãâýë áèäíèé áàéñàí òýð ã¿íä ïàä õàðàíõóé ä¿íñèéæ áàéâ. Ãýòýë áèäíèé ºìíº ãýíýòõýí íèëýýä õóðö ãýðýë áàäðàâ. Ýíý íü êàïèòàí Íåìî ººðèéíõºº öàõèëãààí ÷èéäýíã àñààñíûõ àæýý. Òýõýýð íü Êîíñåëü áèä íàð ÷ ãýñýí òóñ á¿ðèéíõýý ÷èéäýíãèéí óíòðààëãà òîâ÷èéã íýãýíòýý ýðã¿¿ëáýë òóñãàé õèéãýýð ä¿¿ðãýìýë òàõèð ãóóðñ öàõèëãààí ã¿éäëèéí íºëººãººð òýðõýí çóóð ãýðýëòëýý. Áèäíèé äºðâºí äýíãèéí ãýðýë äàëàéí óñûã ýðãýí òîéðîí õîðèí òàâàí ìåòðèéí çàéòàé ãýðýëò¿¿ëýâ. Êàïèòàí Íåìî õàðàíõóé øóãóé ðóó ã¿íçãèéð÷ îðëîî. Ìîä øèíãýð÷ ýõýëëýý. Ýíä óðãàìàë íü àìüòäààñàà õóðäàí õîâîðäîæ áàéõûã áè àæèãëàâ. Áèä õýðýâ ýíä äàëàéí óðãàìëûã îëæ õàðàõàà áàðàã áîëüñîí áîë óðãàà àìüòàí, ¿å õºëòºí, çººëºí áèåòýí, ýëäýâ ÿíçûí çàãàñ ìºí ë ò¿ð¿¿÷èéí õýâýýð áèäíèéã òîéðîí áóæèãíàæ áàéâ. Ìèíèé áîäñîíîîð áîë ºíºº öàõèëãààí ÷èéäýí áîë äàëàéí àìüòäûí àíõààðëûã òàòàõ ¸ñòîé áèëýý. Ãýòýë õýðýâ ë òýä áèäýíä îéðòîæ èðâýë, àâëàõàä áîëîìæã¿é, íèëýýä õîë çàéíä ÿçàëçàæ áàéâ. Êàïèòàí Íåìî çîã òóñàæ áóóãàà îíèëæ áàéõûã áè õýä õýäýí óäàà õàðñàí áîëîâ÷ òýð áóóäàëã¿é áóóãàà áóöààæ õóðààæ áàéëàà. Ýöñèéí á¿ëýãò ºäðèéí äºðâºí öàã îð÷èìä áèä àøãóé íýã çóãààëãûíõàà öààä çàõàä õ¿ð÷, èðýõ ãýñýí ãàçðàà õ¿ð÷ èðýâ áîëîëòîé. Ãýâ ãýíýòõýí áèäíèé õàëç ºìíº, ìàíãàð òîì áîðæèí öîõèî áèé áîëñîí íü í¿õ ñ¿â àãóé áîëñîí ýãö ÷àâ÷èì ýëãýí óëààí õàä áàéâ. Ýíý íü Êðåñïî àðëûí áýë, ýõ ãàçàð àæýý. Êàïèòàí Íåìî çîãñîâ. Òýð áèäýíä ìºí çîãñîõ äîõèî ºãñºí òóë áè ýíýõ¿¿ õàäàí õàíûã ãýòëýí ãàðàõûã õè÷íýýí õ¿ñëýý ÷ ãýñýí çîãñîõîññ ººð àðãà áàéñàíãóé. Ýíä êàïèòàí Íåìîãèéí ýäëýí ãàçðûí øóâòàðãà áîëñîí áàéëàà. Òèéì ÷ ó÷ðààñ òýð õ¿íèé õèëèéã àëõàõûã õ¿ññýíã¿é ýý. Òýðõýí çóðâàñ ãàçðûí öààíà, ò¿¿íèé ¿çýí ÿääàã ººð åðòºíö áàéãàà á¿ëãýý! Èíãýýä áèä áóöàõ çàìäàà îðæ, êàïèòàí Íåìî ÷ ìºí áÿöõàí îòðÿäûíõîî ìàíëàéä ãàð÷ “Íàóòèëóñ” îíãîöíû ç¿ã áèäíèéã õºòëºí îäëîî. Áèä “Íàóòèëóñ” îíãîöîíäîî ººð çàìààð áóöàõ ìýò ñàíàãäàæ áàéâ. Ýíý øèíý çàì íýí õýö òóë òóí ÿäàðãààòàé, ãýëýý ÷ ãýñýí áèäíèéã äàëàéí ãàäàðãóóä ìàø õóðäàí îéðòóóëæ áàéâ. Õýäèé òèéì áîëîâ÷ äàðàëò ãýíýò ººð÷ëºãäºõ ÿâäàë, õ¿íèé áèåýñ àçîò èõ ÿëãàæ öóñ õººð¿¿ëäãèéí óëìààñ, áèå ìàõáîäîä ìóóãààð íºëººëºõ àÿã¿é ÿâäëààñ áîëãîîìæèëæ áèä óñíû äýýä äàâõðàãàä òºäèé ë õóðäàí ãàðàõûã õè÷ýýñýíã¿é ýý. Ýíý àþóë èõ ã¿íçãèéãýýñ äýýøýý öî÷èð ãàð÷ èðäýã áîëãîîìæã¿é óëñàä óñàí äîîð àæèëëàäàã õ¿ì¿¿ñò èõ òîõèîëääîã á¿ëãýý.

Óäñàí ÷ ¿ã¿é áèä óñíû ãýðýëòýé äàâõàðãàä äàõèí îðæ èðýâ. Ýíý õýð íàð íèëýýä äîîð îðæ òàøóó òóñàæ áàéñàí òóë ãýðýë íü óñàí äîòîð íýâòðýõäýý õóãàð÷ óðãàìàë àìüòíû áèåíä ñîëîíãîð÷ áàéâ. Áèä àðâàí ìåòðèéí ã¿íä ÿíç á¿ðèéí çàãàñ æàðààõàéãààð õ¿ðýýëýãäýí àëõàëæ áàéâ. Ãýâ÷ îäîî áîëòîë áóóíû äóó íýã ãàðãà÷èõìààð äàëàéí òîìõîí àìüòàí îëæ ¿çýýã¿é áèëýý. -Ãýòýë êàïèòàí Íåìî áóóãàà äàõèí ìºðºíäºº àâ÷ áóòàíä øóðãàí õºäºëæ áóé ÿìàð íýãýí àìüòàí ðóó øàãàéæ áàéõûã áè õàðàâ. Òýð ãîõîî äàðëàà. ×èõýíä þì èñãýðýõ ñóëõàí ÷èìýý ñîíñîãäîæ, áèäíýýñ òàâõàí àëõìûí çàéä ÿìàð íýãýí àìüòàí óíàæ îé÷èõ õàðàãäëàà. Òýð áîë äàëàéä îðøèã÷ öîð ãàíöõàí äºðâºí õºëò àìüòàí äàëàéí ìèíæ áàéâ. Ýíý àìüòàí ãýäñýýðýý ìºíãºëºã öàãààí, íóðóóãààðàà õàð õ¿ðýí ñîðòîé, óðòààðàà ìåòð õàãàñ àðüñ îðîñ, õÿòàä ãàçàð òóí èõ ¿íýä õ¿ðäýã. Óðò ãîíçãîð áèå, áîãèíî ïàãäãàð õºë, õàâòãàé òîëãîé. ìóõàð õîíøîîð, õóëãàð ÷èõ, óðò õàâòãàé ñ¿¿ëòýé õóðóóí çàâñðàà çóçààí áºõ õàëüñ á¿õèé òýð àìüòíûã áè èõ ñîíèðõëîî. Òýðõóó ¿íýò àìüòàí, ò¿¿íèé õîéíîîñ çàãàñ÷èä óëàéðàí õººöºëäñºíèé óëìààñ ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä òóí õîâîð áîëñîí þì. Òýð îäîî íîìõîí äàëàéí óìàðò õýñãýýð òîõèîëäîõ áîëîâ÷ á¿ð ìºñºí ¿ã¿é áîëîõ öàã íü áîäâîë õîëã¿é áóéçàà. ªíºº äàëàé÷èí àëàãäñàí ìèíæèéã ìºðºí äýýðýý àâ÷ õàÿõàä áèä öààøàà õºäºëëºº. Áèä ýëñýí õîòãîð äóíäóóð á¿òýí öàã ÿâëàà. Çàðèìäàà òýð äýýøýý îâîéæ óñíû ãàäàðãóóä îéðòîâ÷, õî¸ð ìåòð õýð î÷îîä ë óðóóäàæ áàéâ. Óñíû ãàäàðãóóä îéðòîõ ÿã òýð ¿åä ë áè áèäíèé äýýð ÿã ë áèäýí øèã óëñ ÿâæ, áèäíèé ë ÿàñàí á¿õíèéã äóóðàéæ áàéõûã íü õàðæ áàéñàí áºãººä òýä, çºâõºí òîëãîéãîîðîî óðóóãàà õºëººðºº ººäºº õàð÷èõñàí áàéâ. Àíõààðàë òàòñàí ººð íýãýí ¿çýãäýë ãýâýë áèäíèé òàðõèí äýýð íàðíû ãýðëèéã ¿¿ëñ õýñýãõýí çóóð õºøèãëºí ºíãºð÷ õýñýã õýñãýýðýý òàñðàëòã¿é õºâæ áàéëàà. Ýíýõ¿¿ õà÷èí ¿çýãäëèéí ó÷ðûã áè áîäîëõèéëæ áàéæ ñàÿ óõààðâàë áèäíèé äýýã¿¿ð õºâñºëçºæ áàéñàí óñíû äàâõàðãûí çóçààí íèìãýíýýñ øàëòãààëæ óñ äîëãèîíòñîíû ó÷èð òýäãýýð ¿¿ëñ õºâºëçºæ àãñàí àæýý. Áè ñàéí àæèãëàæ õàðààä òýíãèñèéí ãàäàðãóó äýýð óñ õººñðºí áóðãèëãàæ áóéã ¿çýæ áèëýý Óñ ìàø òóíãàëàã áàéñàí òóë áè á¿ð, áèäíèé äýýã¿¿ð ò¿ðãýí çóóð íèñýí ºíãºð÷ áóé øóâóóäûí ñ¿¿äýð äàéð÷ ºíãºðºõèèã ÷ àæèãëàñàí á¿ëãýý. Òýõýä ë áè, àí÷èí õ¿í åð íü õýçýý íýãýí öàãò îëæ ¿çýõýä áýðõ íýãýí ìýðãýí áóóäàëòûí ãýð÷ íü áîëñîí þì äàà. ßìàð íýãýí òîì øóâóó äàëàâ÷àà ºðãºí äýëãýí õàëüñààð óñ ðóó îéðòîæ èðñýí òýð öàãò, óóë øóâóó òîä ñàéõàí õàðàãäàæ áàéñàí òóë ò¿¿íèéã óñàíä õýäõýí ìåòð çàéòàé áÿéõàä äàëàé÷èí áóóãàà ìºðºíäºº àâ÷ áóóäñàí áèëýà. Óñ ðóó ºíºº øóâóó ÷óëóó ìýã óíàæ èðýõäýý òóí èõ ýð÷òýé óíàñíû óëìààñ óñíû ýñýðã¿¿öëèéã äàâæ, ìýðãý÷ áóó÷èéí ãàðò áàðàã ººðºº îðæ èðñýí á¿ëãýý. Ýíý áîë òýíãèñèéí øóâóóäûí íýã ñàéõàí òºëººëºã÷ àñàð òîì õýìæýýíèé àëüáÿòðîñ áàéæ áèëýý. Áèä á¿òýí õî¸ð öàãèéí òóðø òóóëàõàä áýðõ çàìàã óðãàñàí íóãà ãàçàð, ýëñýðõýã õîòãîðîîð ÿâëàà. Áèäíýýñ õàãàñ ìèëü õýðòýé ãàçàð ÿìàð íýãýí á¿äýã ãýðýë ¸ëòîéæ õàðàãäàõ ¿åä áè

ýöñèéíõàà õ¿÷èéã øàâõàí ç¿òãýæ ÿâñíàà ¿íýõýýð õ¿ëýýõ ¸ñòîé. Òýð áîë “Íàóòèëóñ”-ûí ÷èéäýí àæýý. Áèä õîðèí ìèíóòààñ õýòðýõã¿é õóãàöààíä “Íàóòèëóñ”-ä õ¿ð÷ î÷èõ ó÷èðòàé. Áè òýíë äàõèí öýýæ ä¿¿ðýí àìüñãàëíà õýìýýí ä¿¿ðýí èòãýæ ÿâñàí íü õèéí ñàâíààñ õîîëîéãîîð äàìæèæ, ìèíèé äóóëãàí äîð îðæ áóé àìüñãàëàõ àãààð äóóñ÷ áàéãàà ìýò ñàíàæ ÿâàâ. Ãýòýë áèäíèéã õýñýã çóóð ñààòóóëñàí íýãýí òîõèîëäëûã áè óðüä÷èëàí ìýäñýíã¿é. Áè êàïèòàíààñ õîðèîä àëõìûí õîéíî àëõàæ ÿâòàë òýð ãýíýò ýðãýæ íàä ðóó ÷èãëýí èðëýý. Òýð òºìºð ìýò õàòóó ãàðààðàà íàìàéã ãàçàðò íààëäóóëàí äàðæ àâàõàä, ºíºº óñàí öýðýã ÷ ìºí Êîíñåëèéã òýãæ äàðæýý. Ýõëýýä áè, èéíõ¿¿ áèäíèé ç¿ã ãýíýò äîâòîëñîí òýð ó÷ðû íü ÷óõàì þó ãýæ ¿çýõýý ìýäýõã¿é ãàéõàæ áàéòëàà, êàïèòàí ìèíèé äýðãýä ìºí àäèë õºäëºõã¿é çýðýãöýí õýâòýõýä íü ñàÿ ó÷ðûã îëæ òàéâøèð÷ áèëýý. Áè çàìãèéí áóòàí äîîð ýðãýí òîéðîí ÷óõàì þó áîëæ áóéã ìýäýõã¿é õýâòýæ àòëàà, òîëãîéãîî ºðãºí äýýø õàðâàë áèäíèé äýýã¿¿ð ãýðýë ñàöàðãàñàí ÿìàð íýãýí àñàð òîì ãîëèãîð ãîëèãîð àìüòàä õºâæ ºíãºðºõèéã õàðëàà. Ýíý àâðàãóó- äûã áè àâðàãà çàãàñ áóþó àêóë ìºí õýìýýí òàíèëàà. Ýíý àéìøèãò àìüòàí õ¿÷èðõýã ñ¿¿ë, õ¿íèéã ãàíö ¿ìõýõäýý ë õî¸ð õýñýã áîëãî÷èõ ãàí ìýò õóðö ø¿ä, øèë ìýò ãºëèéñºí í¿äòýé áèëýý. Òýð àìüòíûã Êîíñåëü àíãèëàí ÿëãàñàí ýñýõèéã ÷ á¿¿ ìýä, õàðèí ººðºº ò¿¿íèé ìºíãºëºã öàãààí ãýäýñ, àðçàéñàí îëîí õóðö ø¿ä á¿õèé àì çýðãèé íü õàð÷èõààä áàéãàëü øèíæýý÷ ýðäýìòýí áàéõààñàà áàðüö àëäñàí çîëèîäîñ àìüòàí ìýò õàðæ õýâòëýý. Áèäíèé àñàð èõ àç áîëîõîä òýäãýýð àéìøèãò àðààòíû í¿äíèé õàðàà òºäèé ë ñàéí áèø áèëýý. Òýä áèäíèé ÿã òîëãîé äýýã¿¿ð þó ÷ ¿çñýíãóé õºâæ ºíãºðºâ. Áèä áàëàð õàðàíõóé ìîäîíä áàðñòàé äàéðàëäàõààñ ÷ àþóëòàé àþóëààñ àçòàé àíãèæèð÷ á¿ëãýý. Õàãàñ öàãèéí äàðàà áèä òîä öàãààí ãýðýë íü áèäýíä çàì çààæ àãñàí “Íàóòèëóñ” îíãîöîíäîî õ¿ð÷ î÷èâ. Ãàäàà õààëãà íü áèäíèé ÿâñíû! äàðàà õààãäñàíã¿é íýýëòòýé õýâýýðýý ¿ëäæýý. Áèä ºíººõ áÿöõàí á¿õýýãò ÿâæ î÷ìîãö êàïèòàí Íåìî ãàäàà õààëãàà õàà÷èõàâ. Òýð äàðàà íü íýãýí òîâ÷ ìóøãèìàãö îíãîöîí äîòîð àæèëëàæ ýõýëñýí øàõóóðãàíû øóóãèõ äóóã áè ñîíñîæ ººðèéãºº òîéð÷ áàéñàí óñ äîîøèëæ áàéõûã ìýäýðëýý. Õýäõýí ìèíóòûí äàðàà á¿õýýã äîòðîîñ óñ á¿ð ìºñºí þ¿ëýãäëýý. Òýð ¿åä äîòîð õààëãà íýýãäýæ áèä õóâöàñíû ºðººíä îðæ î÷èâ. Íàäààñ ºìñãºë áàãèé ìèíü òàéëæ àâàõàä áè ¿õòëýý ÿäàð÷èõñàí àìüòàí, ÿäàðãàà íîéð õî¸ðòîî áàðàã ñàâæ óíàõàà äºõºæ áàéñàí áîëîâ÷ óñàí äîîãóóðõè ýíýõ¿¿ ãàéõàìøèãò ñàéõàí çóãààëãààðàà ñýòãýë õýìæýýã¿é õàíàñàí õ¿í, ººðèéíõºº ºðºº ðóó ÿâæ îäëîî.

ÍÎÌÕÎÍ ÄªËÃªªÍ ÃÀÄÀÀÄ ÄÀËÀÉ ÄÎÎÃÓÓÐ 4000 ÁÝÝÐ ÀßËÑÀÍ ÍÜ Ìàðãààø íü àðâàí íýãä¿ãýýð ñàðûí 18-íä áè áèå àìàð÷, õºë õºíãºðºí áîñ÷ èðýýä, “Íàóòèëóñ” îíãîöíû òàâöàí äýýð ãàð÷ èðýõýä êàïèòàíû òóñëàã÷ ìºí ë ºíººõ õýëäýã ¿ãýý ÿã õýëæ áàéâ. Ãýíýò ìèíèé òîëãîéä ýíý ¿ã “Þó ÷ õàðàãäàõã¿é áàéíà àà” ãýñýí ¿ã áàéõ íü ýý ãýñýí áîäîë òºðëºº. Íýýðýý ÷ òýíãèñ õîâ õîîñîí áàéâ. Äàëàé äýýð ãàíö ÷ äàëáàà ¿ë õàðàãäàíà. Êðåñïî àðëûí óóëñ áîäâîë øºíº ¿ã¿é áîëñîí áàéëã¿é. Ãýðëèéí çàäàðãààíû öýíõýð ºíãººñ áóñàä ºíãèéã øèíãýýí àâàõ òýíãèñ ãàíöõàí ë òýð öýíõýð ºíãºº öà- öàðãàæ õàðàãäàâ. Òàâöàí äýýð êàïèòàí Íåìî ººðºº ãàð÷ èðýõ õ¿ðòýë áè òýíãèñèéí ºãëººíèé ñàéõàí. åíãèéã ñîíèóðõàí çîãñîæ áèëýý. Òýð íàìàéã õàðààã¿é þì øèã ä¿ð ¿ç¿¿ëæ îäîí îðíû øèíæèëãýýíèé àæèãëàëòóóäàà õèéæ ýõýëëýý. Ò¿¿íèéãýý äóóñ- ãààä òýð æîëîîäëîãûí áºìáºãºð òèéø î÷èæ,ò¿¿íèéã òîõîéëäîí äàëàé ðóó øèðòýí çîãñîâ. Òýð ¿åä îíãîöíû òàâöàí äýýð õîðü îð÷èì äàëàé÷èí ãàð÷ èðñíèéã àæâàë á¿ãä ýð¿¿ë ÷èéðýã,áóëèà ýðñ áàéëàà. Òýä äàëàéä óðüä øºíº õàÿñàí òîðîî òàòàæ ýõëýâ. Ýä îëîí ÿíçûí ÿñòàí àæýý. Áè òýäíèé äóíä õýä õýäýí èðëàíä, ôðàíö, ñëàâÿí õ¿í íýã ãðåê, êðèñòî àðëûí íýãýí èðãýí áàéõûã ÿëãàæ òàíèëàà. Òýä á¿ãä äóó öººíòýé, ºíºº ë ìèíèé ¿¿ñýë ãàðëû íü óõàæ ìýääýãã¿é ¿ë ìýäýãäýõ õà÷èí õýë äýýð ÿðüöãààæ áàéâ. Òýä òîðîî òàâöàí äýýð òàòàæ ãàðãàëàà. Òýð òîð íü íîðìàíäè ìàÿãèéí áîëæ èðýýä äîîä ãîãöîîíä íü îðóóëñàí ìîä ãèíæíèé òóñëàìæààð í¿õ íü óñàí äîòîð îíãîðõîé ¿ëääýã, òîì øóóäàé õýëáýðòýé àæýý. Ýíý øóóäàé íü îíãîöíû õèòýãò ãàí àðãàìæààð óÿãäàæ, äàëàéí ¸ðîîëîîð ÷èðýãäýõäýý çàìäàà òîõèîëäñîí þì á¿õíèéã õàìäàã áàéâ. Ýíý ºäºð òîðîíä äàëàéí ñîíèðõîëòîé àìüòàä îðæ áàðèãäñàíààñ äóðäâàë: Åð áóñûí õîâäîã áîëîõîîñ ãàäíà, òóí ýòãýýä õà÷èí õºäºëäºã, ººðèéíõºº ìóóõàéä “äàëàéí ÷åòãåð” ãýæ õî÷ëîãäñîí íýã áàéðíààñ íºãºº áàéðàíä ººðèéí ãàð ñýë¿¿ðýýðýý òóëæ ¿ñðýí ÿâàõ çàãàñ÷èí çàãàñ, ýíãèéí öàãò ç¿ãýýð íýã ãýäýñòýí áîëîâ÷ äàéñàí îéðòîõûã ìýäìýãö ãýäñýý õèéëýí ö¿íäèéëãýæ àðüñíûõàà õóíèàñûã òýíèéëãýýä, àéìøèãò õóðö ºðãºñ, àðçàéñàí ãýäýñòýé áîëîí õóâèð÷, òýð ãýäñýýðýý äàéñíûã óãòàí àâàõ öîîõîð ºíãèéí ºðãºñ ãýäýñòýí çýðýã çàãàñ áàðèãäñàí áàéâ. Ò¿¿í÷ëýí “Íàóòèëóñ”-ûí òàâöàí äýýð ñýãñðýãäñýí òîðíîîñ õýä õýäýí øàðàâòàð ç¿ñíèé ìèíîã, óðò áèå íü ñ¿¿ëèéí ñýë¿¿ðýýð áóñ óòàñ ìàÿãèéí óðò õÿëãàñààð äóóñàõ õî¸ðûí çýðýã ìºíãºëºã ñààðàë õÿëãàñàí ñ¿¿ëò, áèåíèé íü äîîä õýñýã óðò øóëóóí ñýë¿¿ðýýð ýìæèãäñýí õýä õýäýí òîîíû õàéðñëàã øóëóóí ñýë¿¿ðò, õ¿ðýí òîëáîòîé øàðàâòàð áîð òðåñê, îëîí òåðëèéí áûãêè, õàìãèéí ýöýñò õýäèé èõ õóðäàí ÷ ãýñýí àñàð òîì òîðíîîñ çàéëæ ÷àäààã¿é õýä õýäýí øèðõýã ãîéä ñàéõàí òóíöóóä àñãàð÷ áàéâ. Òîðîíä îðñîí çàãàñ ìÿíãàí ôóíòýýñ äîîøã¿é áóéçàà. Ýíý íü àçòàé áîëîâ÷ òºäèé ë ãàéõàëòàé áóñ ø¿¿ðäýëò áàéæýý. ¯íýíäýý óóë òîð îíãîöíû àðààñ îëîí öàã ÷èðýãäýæ çàìäàà òîõèîëäñîí á¿ãäèéã ø¿¿ðäñýí áèëýý.

Áàðüñàí á¿õ çàãàñûã óñàí öýðã¿¿ä çîîðèíä îðóóëñàí áºãººä òýäãýýðèéí õàãàûã øèíý äýýð íü èäýæ äóóñãàõ, áóñäû íü ººð òàëààð ýäëýõ ¸ñòîé áàéâ. Çàãàñ ø¿¿ðäýëòèéí àæèë äóóñàæ áóé òóë áè îíãîö îäîîõîí äîîøîî æèâæ îðíî õýìýýí áîäîæ ººðèéíõºº ºðºº ðóó ÿâàõààð çàâäòàë êàïèòàí Íåìî íàäàä îéðòîí èðæ ºã¿¿ëýõ íü : - Òýíãèñ ººä õàðàà÷, ïðîôåññîð! Ýíý ÷èíü òýõýä òàíä çàðèìäàà äîãøèí, çàðèìäàà àìãàëàí àìüä àìüòàí áèø ãýæ ¿¿ó? Òýð º÷èãäºð áèäíèé íýãýí àäèë ë íîéðñîæ ºãñºí áîë ºíººäºð, ºãëºº ìºí ë íîéð ñàéí õàíàæ ñàéõàí çàíòàé íü àðãàã¿é ñýðñýí àæýý ãýëýý. “Àìàð ìýíä, áàÿðòàé ìàÿðòàé ÷ ¿ã¿é. Õàæóóãààñ íü õàðñàí õ¿í áèäíèéã äýýð ýõýëñýí ÿðèàãàà ë ¿ðãýëæë¿¿ëæ áàéãàà þì áàéëã¿é ãýæ ñàíàìààð” õýìýýí áè äîòðîî áîäëîî. - Õàð ë äàà, òà õýìýýí êàïèòàí ¿ðãýëæë¿¿ëæ : -Íàð õ¿ðòýë íàéðòàé íü àðãàã¿é äýãäýæ ºäðèéíõºº åðäèéí àìüäðàëààð àìüäàð÷ ýõëýâ áóñóó. Ýíý äàëàé òýíãèñèéí áèåìàõáîäûí àìüäðàõ èõ ÷àäëûã àæèõàä ÿìàð ñîíèí áý! ¯¿íä á¿ð ç¿ðõ ÷ áèé, ñóäàñ ÷ áèé ãýý÷. Äàëàéä àìüòíû öóñíû ýðãýëòòýé ÿã àäèëõàí õºäºëãººí áèé ãýæ òýìäýãëýñýí ýðäýìòýí Ìîîðèéí ¿ãèéã áè ä¿¿ðýí çºâøººðíº ãýëýý. Êàëèòêè Íåìî íàäààñ ýíý ¿ãýíäýý õàðèóëò àâàõûã òºäèé ë èõ õ¿ñýõã¿é áàéãàà íü õàðñààð áàéòàë îéëãîìæòîé òóë áè ò¿¿íèé ¿ãýíä ÿìàð ÷ íýìýðã¿é “ìºí òèéì” “Òàíû çºâ” (òýãýëãóé ÿàõàâ) ãýñýí õàðèóëò ºõººñ ººðèéí áèåèéã ÷ºëººëæ äóóãàðñàíã¿é. Êàïèòàí Íåìî åðäºº ë ¿ãí¿¿äèéíõýý õîîðîíä óðò óðò çîãñîëò õèéæ ººðºº ººðòýéãºº ÿðüæ áàéëàà. Ýíý áîë õî¸ð õ¿íèé ñýòãýìæ áàéâ. Òèéì ýý õýìýýí òýð ¿ðãýëæë¿¿ëýí ; Äàëàéä õàëóóí õ¿éòíèé ººð÷ëºëò, äàâñ ø¿¿íèé íàéðëàãà í¿äýíä ¿ë ¿çýãäýõ áÿöõàí àìüòäûí õîëüöîîñ øàëòãààëæ ¿ðãýëæèéí ýðãýëò áîëæ áàéäàã þì. Õàëóóí õ¿éòíèé ººð÷ëºëòººñ óñíû íÿãòðàë ÿíç á¿ð áîëæ ¿¿íèé ýöýñò óðñãàë, ýñðýã óðñãàë áèé áîëäîã áèø ¿¿. Òóéëûí á¿ñ¿¿äýä òóí º÷¿¿õýí áîëîâ÷ ýêâàòîðûí îð÷èíä íýí èõ õýìæýýíèé áàéäàã óñíû óóðøèëò õàëóóí áà ñýð¿¿í îðíû õîîðîíä óñíû ñîëèëöëûã áàñ áèé áîëãîäîã áèëýý. Ò¿¿íýýñ ãàäíà òýíãèñèéí óñ äýýðýýñýý äîîø îðæ, äîðîîñîî äýýø ãàð÷ ¿ðãýëæ õóòãàëäàæ áàéäãèéã áè áàñ àæèãëàñàí þì äàã. Äàëàéí óñíû ýíý õºäºëãººí áîë äàëàé àìüñãàëæ áóé æèíõýíý òýìäýã þì. Íàðíû èë÷èíä õàëñàí äàëàéí íýãýí äóñàë ãàäàðãóóãààñ ¸ðîîëä îðæ, òýãýýñ äýýø õî¸ð ãðàäóñûí òåìïåðàòóðò ººðèéí õ¿íäðýëèéí äýýä õýìæýýíä õ¿ð÷ õºðººä äàõèí äýýøýý äýãääýã áèëýý. Ýíý ¿çýãäëèéí ¿ð ä¿íã òà õîéò òóéëûí òýíä àæèæ ìýäýýä. óñ ÿàãààä äýýðýýñýý ºðºìòºæ õºëääºãèéí ó÷ðûã îéëãîõ áîëíî ãýæ ÿðèëàà. Êàïèòàí Íåìî ººðèéí ýíýõ¿¿ ÿðèàã äóóñãàõ õîîðîíä “Ìºñºí òóéë ãýíý ýý? Ýíý çîðèãò ýð áèäíèéã àðàé òèéø íü àâàà÷èõ ãýýã¿é áàéãàà?” ãýæ áè áîäîæ àìæèâ. Òýð õîîðîíä êàïèòàí Íåìî äóóã¿é áîëæ, ò¿¿íèé õàðàà òýíãèñ òèéø õàíäñàí áºãººä òýð óñíû ýíýõ¿¿ èõ àðâèí ñàíã ìýðèéëòòýé; äóð ñîíèðõîëòîé, òàñðàëòã¿é ñóäàëäàã àæýý. Òýð õýñýã çóóð

äóóã¿é çîãññîíîî, ¿ðãýëæë¿¿ëýí; -Äàëàé ººðòºº õè÷íýýí èõ äàâñ óóñãàäàã ãýæ ñàíàíà. Õýðýâ äàëàéí óñàíä óóññàí òýð èõ äàâñûã ø¿¿æ òóíãààæ àâàõ þì áîë õààø õààøàà äºðºâ àðàâíû òàâàí ìèëü õýìæýýíèé øîî äºðâºëæèí áîëîõñîí áèëýý. Õýðýâ òà, ýðõýì ïðîôåññîð, òýðõ¿¿ äàâñûã äýëõèéí áºìáºðöºã äýýã¿¿ð æèãä òàðààõûã õ¿ñýõñýí áîë äýëõèéã àðàâ ãàðóé ìåòð çóçààí äàâñ á¿ðõýõñýí áèçýý. Ãýâ÷, òà äàëàéí óñàíä óóññàí òýð èõ äàâñ, áàéãàëü áîäèñûí .ÿìàð íýãýí ãàæóóä çàíãààñ øàëòãààëñàí ãýæ á¿¿ áîäîîðîé. Òèéìýý! äàâñ äàëàéí óñíû óóðøèëòûã áàãàñãàñíû óëìààñ óñíû óóð ñàëõèíä òóóãäàí îäîõã¿é òóë ìàíàé åðòºíöèéí ñýð¿¿í á¿ñ¿¿äèéí õóð áîðîîíîîñ õàìãààëäàã ó÷èðòàé. Ýíý áîë äýëõèéí áºìáºðöºã äýýð áàéãàëèéí èõ õ¿÷èéã òýíöýòãýõ àãóó èõ õ¿íäýò ¿¿ðýã áèø ¿¿ ãýâ. Êàïèòàí Íåìî äàõèí äóóã¿é áîëæ, òàâöàí äýýã¿¿ð õîéø óðàãøàà õýä àëõñàíàà : Òýãâýë, íýãýí äóñàë óñàíä õýä õýäýí ñàÿàðàà áàéäàã áóþó íàÿí ìÿíãàí øèðõýã íü äºíãåæ ãàíöõàí ìèëëèãðàìì æèíòýé òýäãýýð áàêòåð õýìýýõ òýð º÷¿¿õýí áÿöõàí àìüòäûí ã¿éöýòãýõ ¿¿ðýã òèéì ÷ áàãà áèøýý. Òýä äàëàéí óñàíä áóé äàâñûã ººðòºº øèíãýýí àâ÷, äàëàéí óñàíä óóñìàë áàéäàëòàé áàéãàà õàòóó ÷àíàðûí áîäèñóóäûã áèåäýý õóðààí àâäàã áèëýý. Òýíä, óñíû ã¿íä óðãàà àìüòàä ø¿ð áèåòíèé áîëîí õºíäèé õýâýëòíèé áººãíºðë¿¿äèéã ¿¿ñãýæ á¿õýë á¿òýí àðàï õîéãóóä, òèâ¿¿äèéã òîãòîîäîã þì. Òýõýä óñ òîãòìîë íýãýí áàéäàëä áàéõã¿é äýýðýýñýý äîîøîî áîëîí äîðîîñîî äýýøýý, öààø íààøàà ¿ðãýëæäèéí õºäºëãººíä îðøèæ òýäãýýð àìüä áèåñèéã òýæýýëýýð õàíãàäàã áèëýý. Óñíû ýíýõ¿¿ äýýøëýõ äîîøëîõ öàã ¿ðãýëæäèéí óðñãàë, öàã ¿ðãýëæäèéí õºäºëãººí äàëàéä ìºíõèéí àìüäðàëûã áèé áîëãîäîã þì. Òèéì ó÷ðààñ ýõ ãàçàð, õóóðàé ãàçðààñ ¿ëýìæ èë¿¿ õ¿÷òýé; íýí èë¿¿ ¿ð øèìòýé, äàëàéí õýñýã á¿õýíä ¿ðãýëæ öýöýãëýí áàéõ, ¿õýæ ìºõºøã¿é, òºãñ àìüäðàë ýíä áóöëàí áàéõ íü èõýíõ õ¿ì¿¿ñò àìüã¿é õîîñîí ìýò áîëîâ÷ ýíä îðøèã÷ òîî òîìøã¿é àìüòàä áîëîí íàäàä àìüäðóóëàõ íýãýí îð÷èí áîëæýý. Ýäãýýð ¿¿ðãèéã êàïèòàí Íåìî ÿðüæ áàéõ ¿åä öàðàé íü àéõòàð õóâèð÷, ò¿¿íèé òýð ÿðèà íàäàä àñàð èõ ñýòãýãäýë òºð¿¿ëæ áèëýý. - Òèéìýý, àìüäðàë! õýìýýí òýð çàëãóóëàí àâ÷ æèíõýíý àìüäðàë çºâõºí ë ýíä áàéãàà þì. Èðýýä¿éä “Íàóòèëóñ” øèã ºãëºº á¿õýí öýâýð àãààðààð àìüñãàëàõ ãýæ äýýøýý ãàðäàã îðä õàðø, áàéøèí áàðèëãà áîñãîí,õýíä ¿ë ÷ õàìààðàõ, ýðõ ÷ºëººò õîòóóä óñàí äîîð ñ¿íäýðëýíý ãýäýãò áè õóâüäàà áàò èòãýæ áàéíà… Õýí ÿàæ ìýäýõ âý. õýðýâ ÿìàð íýãýí ýçýðõèé ýòãýýä…ãýæ õýëýõ ãýñíýý ÿðèàãàà äóóñãàæ ÷àäñàíã¿é àéìøèãòàéãààð íóäðàãà çàíãèäëàà. Äàðààãààð íü ÿìàð íýãýí õàðàìñàëò õàð áîäëîîñ õàãàöàõûã îðîëäîõ ìýò öàðàé ãàðãàí, øóóä íàä ðóó õàíäàí: - Äàëàéí ã¿í ÷óõàì õýä õè÷íýýí áîëîõûã ýðõýì ïðîôåññîð òà ìýäýõ ¿¿? ãýæ àñóóëàà. - Áè çºâõºí ë õàìãèéí ñ¿¿ë÷èéí õýìæèëò¿¿äýýð òîäîðõîéëîãäñîí òýð õýäýí òîîã ë ìýäíý.

- Òà òýðíèéãýý íàäàä õýë÷èõâýë áîëîõóó? õýìýýí êàïèòàí ìààíü íàäààñ àñóóõàä áè : - Äóðòàé çºâøººðíº õýìýýí ýõýëæ, - Áè òàíä þó ë ñàíàæ áóé á¿õíèéãýý ë õýëüå. Õýðýâ áè ýíä¿¿ðýýã¿é áîë òýíãèñèéí äóíäàæ ã¿í Àòëàíòûí ãàäààä äàëàéí óìàðò õýñýãò ãóðâàí ìÿíãà åñºí çóóí ìåòð, Ãàçðûí Äóíäàä äàëàéä ìÿíãà õî¸ð çóó, õàðèí Àòëàíòûí ãàäààä äà- ëàéí ºìíºò õýñýãò áàðàãöààëáàë ºðãºðãèéí ãó÷èí òàâäóãààð õîíîãò, òýíãèñèéí õàìãèéí ã¿í ãàçðûã õýìæñýí áàéñààí. Òýäãýýðèéí ýöýñò íýã ãàçàðò àðâàí õî¸ð ìÿíãàí ìåòð, íºãºº íýã ãàçàðò àðâàí äºðâºí ìÿíãà åðýí íýãýí ìåòð, áàñ íýã ãà- çàðò àðâàí òàâàí ìÿíãà íýã çóóí äº÷èí åñºí ìåòð òóñ òóñ ã¿íçãèé áàéæýý. Ýðäýìòäèéí áîäîæ áàéãààãààð áîë õýðâýý, äàëàéí ¸ðîîëûã òýãøèòãýæ õýìæèõ àâààñ ò¿¿íèé ã¿í, äýëõèéí áºìáºðöãèéí õààíà ÷ òýð, ãóðâàí ìÿíãà íàéìàí çóóí ìåòð áàéõñàí ãýæ ¿çýæ áàéãàà þì áèëýý ãýâ. Òóí ñàéí, ýðõýì ïðîôåññîð õýìýýí êàïèòàí Íåìî çàëãóóëàí àâ÷, - Áèäýíä àðàé äýýð áîë óó ãýìýýð íýãýí ìýäýý ñîíñãîõñîíäîã îî õýìýýí íàéäàæ áàéíà. Õýðýâ òà, Íîìõîí äàëàéí ýíýõýí õýñãèéí ã¿íçãèéã ñîíèðõîæ áóé áîë áè òàíä ãóðàâõàí ìÿíãààñ õýòðýõã¿éñýí ãýæ õýëýõñýí áèëýý ãýâ. Èíãýæ õýë÷èõýýä êàïèòàí Íåìî íýýëòòýé áàéãàà í¿õýýð îðæ, òºìºð øàòààð äàìæèí äîîøîî áóóõàä áè ò¿¿íèéã äàãàëäàí îäîæ ¿çýñãýëýí òàíõèìä îðæ î÷èâ. ßã òýð ìèíóòàíä ñýë¿¿ð ñýíñ ýðãýëäýí ýõýëæ, õóðäíû õýìæ¿¿ð õîðèí ìèëü çààâ. Äàðààãèéí ºäð¿¿äýä, ò¿¿ãýýð ÷ áàðàõãóé á¿òýí äîëîî õîíîã êàïèòàí Íåìî ìèíèé í¿äýíä òóí öººõºí ¿çýãäýæ áèëýý. Áè ò¿¿íòýé èõ ë óäàæ áàéæ óóëçäàã áàéâ. Êàïèòàíû òóñëàõ ºãëºº á¿ð ººðèéí àæèãëàëòûã íýí íÿìáàé ¿éëäýæ ò¿¿íèéãýý ãàçðûí çóðàã äýýð òýìäýãëýæýý. Êîíñåëü, Íåä Ëåíä õî¸ð íàäòàé ºäºð á¿ð, îëîí öàãààð õàìò áàéëöàõàä Êîíñåëü, áèäíèé ºíººõ óñàí äîîãóóðõè æóóë÷ëàëûí ãàéõàìøãèéã ÿðüæ æàä÷èí ìààíü òýð çóãààëãàä îðîëöîîã¿éãýý ¿íýíýýñýý õàðàìñàí, õàð áóóæ áàéâ. Ãýâ÷ áè äàëàé äîîðõè îéä æóóë÷ëàõ áîëîëöîî äàõèí îëäîõ áàéëã¿é õýìýýí ò¿¿íèéã òàéòãàðóóëæ áèëýý. ¯çýñãýëýí òàíõèìûí öîíõíû õàëõàâ÷ áàðàã ºäºð á¿ð óäààí öàãààð ñºõºãääºã òóë áèä óñàí äîîðõè åðòºíöèéí ãóà ñàéõíûã ¿çýæ áàõäàæ ¿ë õàíàõ áèëýý. Ýíý ¿åä “Íàóòèëóñ” ºìíº äîðíî ç¿ãèéã áàðüæ, çóóãààñ çóóí òàâèí ìåòðèéí ã¿íä ÿâæ áàéâ. Ãýâ÷ íàã óäàà êàïèòàí Íåìîãèéí èë¿¿ çàí íü õºäºëæ, îíãîö ìààíü çàëóóðûí äîîø îðîõ ìóøãèëòàíä àâòàí äàëàéí ¸ðîîë ðóó õî¸ð ìÿíãàí ìåòðèéí ã¿íä îðæ ÿâ÷èõëàà. Çóóí ãðàäóñûí õóâèàðòàé òåðìîìåòð, äàëàéí áóñàä á¿õ ºðãºðºãò íýãýí àäèë õàðãàëçàõ ìýò òýðõ¿¿ ã¿íçãèéä õàðãàëçàõ òåìïåðàòóð ( - ) òýãýýñ äýýø äºðºâ äºðºâíèé íýãýí ãðàäóñ õàëóóíûã çààæ áàéâ. Àðâàí íýãä¿ãýýð ñàðûí õîðèí çóðãààíû ºãëººíèé ãóðâàí öàãò “Íàóòèëóñ” óðòðàãèéí 172 õîíîãò ìýëõèéí õàëóóí á¿ñèéã îãòëîí, õîðèí äîëîîíîî Ñàíäâè÷èéí àðëóóäûã ºíãºðëºº. Ýäãýýð àðëûí îð÷èíä 1779 îíû 2äóãààð ñàðûí 14-íºº àëäàðò äàëàé÷èí êàïèòàí Êóê àìü ¿ðýãäñýí á¿ëãýý.

Äýëõèéã òîéðîõ ìàíàé æóóë÷ëàë ýõýëñíýýñ õîéø áèä äºðâºí ìÿíãà íàéìàí çóóí æàðàí áýýð ãàçàð ÿâæýý. Áè 29-íèé ºãëºº îíãîöíû òàâöàí äýýð ãàð÷ èðâýë, Ãàâàéí îëòðèãèéã ¿¿ñãýõ äîëîîí àðëûí õàìãèéí òîì Ãàâàéí àðëûã îíãîöíîîñ õî¸ð ìèëü îð÷èì çàéíä ñàëõèí äîîð òàëààñ íü îëæ ¿çëýý. Áè òàðèàëàíãèéí òàëáàé, óóëñûí áýë, äàëàéí ýðýãòýé çýðýãöýí îäñîí óóëñûí õÿð, ãàëò óóëñóóä áîëîí òýäãýýðèéí äóíä äàëàéí òºâøíººñ äýýø òàâàí ìÿíãàí ìåòðèéí ºíäºðò ä¿íõèéæ áóé Ìóí-Ðåàãèéí îðãèë çýðãèéã òîä ÿëãàæ õàðàâ. “Íàóòèëóñ” ºìíº äîðíî ç¿ãèéã ÷èãëýñýí õýâýýðýý ÿâàâ. Òýð àðâàí õî¸ðäóãààð ñàðûí íýãýíä, óðòðàãèéí 142 õîíîãò ýêâàòîðûã îãòîëæ, àðâàí õî¸ðäóãààð ñàðûí 4-íä îíãîöíû òýìäýãëýëò ÿâäàë áîëîîãóé ò¿ðãýí çóóðûí àÿëëûí ýöýñò áèä, Ìàðêèçûí á¿ëýã àðàëä òóëæ èðëýý. Áè, ºðíºò óðòðàãèéí 39 õîíîã 32 õóâü ºìíºò ºðãºðãèéí 8 õîíîã á7õóâüä îðøèõ Ìàðêèçûí àðëóóäûí õàìãèéí òîìóóäûí íýãýí áîëîõ Ïóêà-Õèâèéí àðàë äýýð Ìàðòèíû îðãèëûã îëæ ¿çëýý. Ãýâ÷, êàïèòàí Íåìî ãàçàðò îéðòîí î÷èõ íýí äóðã¿é òóë áè, óóëñûã õó÷ñàí ºòãºí îéãîîñ ººð, þó÷ õàðæ ÷àäñàíã¿é áèëýý. Ýíäõèéí óñíàà îðõèñîí òîð, åð áóñûí àìòòàé áºãººä çººëºí ìàõòàé, àìòëàã øàðãàë áîëæ èðýýä õºõ öýíõýð òóÿà öàöàðãàñàí õýä õýäýí øèðõýã ìàêðåëü, ìºíãºëºã ºíãººð ñîëîíãîðîõ õºõºâòºð íîãîîí ñàðãàí çàãàñ ø¿¿æ àâ÷èðñàí áàéâ. Ýäãýýð çàãàñ èäýýíèé øèðýýíä õ¿íäýò áàéð ýçýëäýã á¿ëãýý. Äýýð íü Ôðàíö óëñûí äàëáàà íàìèð÷ àãñàí òýäãýýð ñàéõàí àðàëòàé ñàëàõûí ¸ñûã ã¿éöýòãýýä, àðâàí õî¸ðäóãààð ñàðûí 4-íººñ 11-íèéã õ¿ðòýë “Íàóòèëóñ” äàõèàä õî¸ð ìÿíãà øàõàì ìèëü äàâõèëàà. Ýíýõ¿¿ æóóë÷ëàë òîëãîé õºëòíèé àíãèéí õîñ çàëàìãàéòíû äîîä àíãèä áàãòàõ êàëüìàð õýìýýõ ìàø ñîíüõîí çººëºí áèåòíèé àñàð èõ ñ¿ðýãòýé òîõèîëäñîíîîðîî îíöãîé áèëýý. Ýíý äîîä àíãèä ñåïè áîëîí àðãîíàâòóóä ìºí õàìààðàãäàíà. Ýäãýýð çººëºí áèåòýí ÿàãààä ÷ þì äýý, ýðòíèé áàéãàëü÷äûí àíõààðëûã îíöãîé òàòàæ, ýðòíèé èëòãýã÷- äèéí ñóäàð áè÷èãò ýðõýì ñóóðèéã ýçýëäýã ó÷ðààñ áàÿ÷óóäûí èäýý áóäààíû øèðýýí äýýð áàãà áóñ õ¿íäëýãääýã áàéâ. Þó ÷ ë ãýñýí àëäàð öóóò Ãàëåíèé ºìíºõºí àìüäàð÷ àãñàí ýðòíèé ãðåêèéí ýì÷ Àòåíñ èíãýæ íîòîëäîã á¿ëãýý. “Íàóòèëóñ” àðâàí õî¸ðäóãààð ñàðûí 9-íèé øºíº òýðõ¿¿ êàëüìàðûí èõ ñ¿ðýãòýé ó÷èðñàí áèëýý. Òýäãýýð îëîí ñàÿ çººëºí áèåòýí ìàé çàãàñ áà ñàðäèíû íýãýí àäèë ñýð¿¿í á¿ñë¿¿ðýýñ íèëýýä äóëààí á¿ñýíä í¿¿äýã àæýý. Áèä òýäãýýðèéã çóçààí áîëîð öîíõíû öààíààñ øèðòýæ áàéõàä õºë íü òàðõèí äýýðýý áàéõààð áàéãàëèàñ çàÿàãäñàí òýäãýýð êàëüìàð÷óóä òîëãîé äýýðõ àðâàí ìº÷ºº çîãñîî çàéã¿é àðâàëçóóëàí áºãñººðºº óðàãøàà ò¿ðýí äàâõèæ õàðàãäàâ. “Íàóòèëóñ” õýäèé àñàð èõ õóðäàí äàâõèõ áîëîâ÷ îëîí öàãèéí òóðø òýäãýýð êàëüìàðààð õ¿ðýýëýãäýí ÿâñàí áèëýý. Áèä óñàíä òîð õàÿñàí íü òýäãýýð çººëºí áèåíòýýñ íýí îëíûã áàðüñàí áèëýý. Äàëàé áèäíèéã óéòãàðëóóëñàíã¿é, áèäíèé í¿äíèé ºìíº öàã ìèíóò òóòàìä òàéç ÷èìýãëýëýý

ººð÷ëºí æ¿æèã ¿çýãäýë äýëãýí ¿ç¿¿ëæ áàéâ. Äàëàé çºâõºí áèäíèé çóãàà ãàðãààä çîãñîîã¿é ººðèéí ýðäýíèéí ñàíãèéí íóóöàä íýâòðýõ áîëîë- öîî ºã÷ áèëýý. Àðâàí íýãä¿ãýýð ñàðûí 11-íä áè ¿çýñãýëýí òàíõèìä êàïèòàí Íåìîãèéí íîìûí ñàíãààñ íîì àâ÷ óíøèí ñóóõ ¿åä Íåä Ëåíä, Êîíñåëü, õî¸ð ãÿëáàì õóðö ãýðýëò¿¿ëýãäñýí äàëàéã áîëîð öîíõíû àðààñ íýâò ñîíèðõîí áàéëàà. “Íàóòèëóñ” ýíý ¿åä õºäºëãººíã¿é ÿã çîãñîæ áèëýý. “Íàóòèëóñ” ººðèéí óñíû òóñãàé áàãòààìæóóäûã óñààð ä¿¿ðãýñýí òóë ìÿíãàí ìåòðèéí ã¿íä áàéñàí áºãººä óñíû ýíýõ¿¿ ã¿í õýñýãò ÿìàð ÷ àìüòàí îðøäîãã¿é áèëýý. Ýíä çºâõºí àñàð òîì çàãàñíóóä ë õààÿà íýã ÿâäàã àæýý. Ýíý ¿åä áè Æàê Ìàñýãèéí “Õîäîîäíû çóó÷óóä” ãýäýã ìàø ñîíèí íîì óíøèæ àãñàí òóë çîõèîã÷èéí õóðö îþóí ºã¿¿ëøã¿é ñàéõàí áè÷ëýãèéã áàõäàí áàÿñàæ ñóóæ áèëýý. Ãýòýë Êîíñåëü íàìàéã ãýíýò : -Ýçýí õýðýâ òààëàõñàí áîë öîíõîíä îéðòîí èðýõèéã õ¿ñýõñýí õýìýýí ÿìàð íýãýí õà÷èí ýòãýýä õîîëîéãîîð äóóí ãàðàõàä ; -Þó áîëîî âý, Êîíñåëü îî? ãýæ áè àñóóâ. -Ýçýí ººðºº ¿ç ë äýý! Áè íîìîî õîéø íü òàâü÷èõààä öîíõîíä íààëäàí óñ ðóó õàðàâ. Òýãâýë, öàõèëãààí äýíãýýð ãýðýëò¿¿ëýãäñýí øèíãýí îð÷èíä ÿìàð íýãýí ¿ë õºäëºõ àñàð òîì áººí õàð þì õàðàãäàâ. Áè òýðõ¿¿ àâðàãà àìüòíûã òàíèõûã õè÷ýýíã¿éëýí í¿ä ñàëãàëã¿é øèðòýí àæâàë ìèíèé òîëãîéä íýãýí áîäîë àÿíãà ìýò ãÿëñõèéí îðæ èðýõ ìýò áîëîõîä áè : - Îíãîö! õýìýýí áàðõèðàâ. - Ìººí...ýíý ÷èíü æèâñýí îíãîö áàéíà-ãýæ Êàíàä õ¿í õàðèóëàâ. Íýýðýý ÷ Íåä Ëåíä ýíä¿¿ðñýíã¿é ýý. Áèäíèé ºìíº ÿàõ ÷ àðãàã¿é æèâñýí õºëºã îíãîö áàéâ. Ò¿¿íèé èõ áèå øèíýýðýý øàõàì áàéõûã áîäâîë àþóë ó÷ðààä õýäõýí öàã áîëñîí ìýò àæýý. Òýðõ¿¿ îíãîöíû òàâöàí äýýð ãóðâàí òîîíû øîíãèéí áîãèíî óã áàéõûã õàðâàë óóë îíãîö àìü ãàðàõûí òóë øóðàã ìîäîî òàñ öàâ÷èæ ¿çñýí áîëîëòîé. Ãýâ÷ òýð íü òóñ áîëñîíã¿é ýý... Æèâñýí òýðõ¿¿ îíãîöíû ñýã þóòàé õàðàìñàëòàé ñýòãýãäýë òºð¿¿ëñýí ãýæ ñàíàíà! Ãýâ÷ ò¿¿íýýñ ÷ õýò õàðàìñàë òºð¿¿ëñýí íü õýä õýäýí õ¿íèé õ¿¿ð ãóëäàéí õýâòýæ õàðàãäàõ ò¿¿íèé òàâöàí áàéëàà. Ìèíèé òîîëñíîîð áîë çóðãààí õ¿íèé õ¿¿ð áàéñàí áºãººä äºðºâ íü ýð õ¿íèé, íýã íü îíãîöíû çàëóóð÷ààñ çóóðàëäàí çîãñîîãîîðîî ¿õñýí áàéõààñ ãàäíà íýãýí ýìýãòýé, õ¿¿õäýý òýâýðñýýð æèæèã öîíõíû èðìýã äýýð òýãíýæ ¿õñýí áàéâ. Òýðõ¿¿ ýìýãòýé íýí çàëóó àæýý. ×èéäýíãèéí õóðö ãýðýëä ãýðõ¿¿ ýìýãòçéí ãóòàæ ìóóäààãóé íóóð öàðàéã áè àæèæ àìæèâ. Áîäâîë òýð ýìýãòýé ñ¿¿ë÷èéíõýý òýíõýý øàâõàí õ¿¿õäýý äýýø íü ºðãºñºí áîëîëòîé õººðõèé áÿöõàí ¿ð íü ýõèéí- õýý õ¿ç¿¿ãýýð òýâýðñýí õýâýýðýý òýð ÷èãòýý ¿õæýý.

Áóñàä ãóðâàí óñàí öýðýã æèðèéí áóñ áàéäëààð õºøèëäñºíèéã õàðâàë òýä ººðñäèéíõºº áèåèéã îíãîöîíä áàðüæ õ¿ëñýí àðãàìæèéã òàéëàõ ãýæ îðîëäñîîð ¿õñýí áîëîëòîé. Äºðºâäºõ õ¿í, åðäèéí àìãàëàí áºãººä çîðèìîã öàðàéòàé çàëóóð÷ áîñîî ÷èãýýðýý, õî¸ð ãàðàà çàëóóð õ¿ðäýí äýýð òàâüñàí õýâýýðýý ¿õñýí áàéëàà. Õººðõèé õºãøèí çàëóóð÷ æèâæ îðñîí ãóðâàí øóðàãò õºëºã îíãîöîî äàëàéí ¸ðîîë õ¿ðòýë, ñ¿¿ë÷èéíõ íü çàìä æîëîîäñîí õýâýýðýý áàéõ ìýò ñàíàãäëàà. Þóí àéìøèãò ¿çýãäýë âý! Áèä àþóë ñ¿éðëèéí òýðõ¿¿ àéìøèãò çóðàãíààñ í¿ä ñàëãàæ ÷àäàõã¿é áàéæ áèëýý... Áè àñàð òîì àâðàãà çàãàñíû ñ¿ðýã õ¿íèé ìàõíû ¿íýðýýð àéñóé ÿâààã ìºí îëæ õàðàâ. “Íàóòèëóñ æèâñýí õºëãèéã á¿òýí íýã òîéðîõîä áè òýðõ¿¿ îíãîöíû èõ áèå äýýð: ÔËÎÐÈÄÀ, ÇÓÍÄÅÐËÀÍÄ ãýæ áè÷ñýí óóë îíãîöíû íýðèéã îëæ óíøñàí á¿ëãýý.

ÂÀÍÈÊÎÐÎ Ýíýõ¿¿ ýìãýíýëò íýãýí ó÷ðàë áîë äàðàà÷èéí èéìýðõ¿¿ îëîí òîõèîëäëûí õàìãèéí ýõíèéõ áàéëàà. ¯¿íýýñ õîéø áèä óñíû ¸ðîîëä ÿëçàð÷ ã¿éöýæ áóé æèâñýí îíãîöíû ñýãèéã “Íàóòèëóñ”-ûí öîíõîîð áàéí áàéí îëæ ¿çäýã áîëîâ. Äàëàéí ã¿íä çýâýíä èäýãäñýí èõ áóó, ñóì, ãèíæ, çàíãà áîëîí áóñàä ºäèé òºäèé òºìºð ýëëýë áàéõûã áèä îëæ ¿çäýã áàéëàà. Àðâàí õî¸ðäóãààð ñàðûí 11-íä áèä Ïàìóìîòóãèéí îëüòðèãò îéðòîí èðñýí áºãººä ýäãýýð îëüòðèãò Áóãåíâèëü (öàã ¿åäýý “Àéìøèãò á¿ëýã àðëóóä” ãýæ íýð ºãñºí) àæýý. Ýíýõ¿¿ îëüòðèãèéí àðëóóä ºìíºò ºðãºðãèéí 13 õîíîã Çõóâü 20äàõü õîíîã 50 õóâü áîëîí ºðíºä óðòðàãèéí 125 äóãààð õîíîã, ÇÎ õóâü õ¿ðòýëõ õóâèàðóóäûí õîîðîíä äîðíî-ºìíº, äîðíîîñ ºðíº, óìàð ºðíèéã ÷èãëýí õî¸ð ìÿíãà èë¿¿ êèëîìåòð ãàçàð öóâðàí òîãòñîí àæýý. Ýäãýýðèéí õàìãèéí ç¿¿í çàõûí á¿ëýã àðëûã Äþãèéí àðëóóä ãýõ áà áàðóóí çàõûí õýñýã àðëûã Ëàçàðåâèéí àðëóóä õýìýýí íýðëýäýã þì. Ýíýõ¿¿ îëüòðèã íèéò ãóðâàí çóóí äàëàí õàâòãàé äºðâºëæèí áýýð òàëáàéã ýçëýí æàðàí òîîíû á¿ëýã àðëûã áàãòààí òîãòñîíû äîòîð Ôðàíö óëñàä õàðúÿàëàãäàõ Ãàìáúåéí á¿ëýã àðàë îðíî. Ýäãýýð àðàë á¿ãä ø¿ðýí àðàë áèëýý. Õºíäèé áèåòí¿¿äèéí óäààí áîëîâ÷ öºõðºëòãóé ¿éë÷èëãèéí ýöýñò òýäãýýð àðëûã óñàí äýýð èë ãàðãàæ, ýðò îðîé õýçýý íýãýí öàãò õîîðîíä íü õîëáîõ þì. Äàðàà íü ýäãýýð øèíý àðàë çýðãýëäýý îëüòðèãòîé íèéëýõýä íýã òàëààñ øèíý Çåëàíäè, øèíý Êîëåäîíè õî¸ð íºãºº òàëààñ : Ìàðêèçûí àðëóóä íýãýí á¿òýí øèíý òèâ ¿¿ñ- ãýõ áîëíîî. Áè íýãýí ºäºð ýíýõ¿¿ îíîëûã êàïèòàí Íåìîä õýëýõýä êàïèòàí íàäàä õ¿éòíýýð õàðèó õýëñýí íü; -Õóóðàé ãàçàð øèíý òèâýýð äóòààãóé, õàðèí øèíý õ¿ì¿¿ñýýð äóòàæ áàéãàà þì ø¿¿! Ãýæ õàðèóëæ áèëýý. “Íàóòèëóñ”-ûí ÿâàõ ÷èãëýë îëüòðèãóóäûí äîòðîîñ õàìãèéí ñîíèðõîëòîé àðàë áîëîõ Êëåðìîí-Òîííåð àðëûí äýðãýä¿¿ð ñàíàìñàðã¿é ºíãºðºâ. Òýð ñàíàìñàðã¿é òîõèîëäîë Íîìõîí äàëàéí ýíýõýí õýñýãò áàéãàà àðëóóä òàñàð÷ òîãòñîí, ø¿ðèéí òºðëèéí ìàø ñîíèðõîëòîé õºíäèé áèåò àìüòíóóäûí ÷óóëãàíûã ñóäëàõ èõ çàâøààí íàä ºãëºº. Ýäãýýð ø¿ð áèåò àìüòàä øîõîéëîã á¿ðõ¿¿ë á¿õèé àìüä áèå ìàõáîä àæýý. Òýäãýýðèéí áèå öîãöñûí õýëáýðæëèéí ÿëãàà ìèíèé àëäàðò áàãø Ìèëüí-Ýäâàðäñò òýäãýýðèéã íèéò òàâàí õýñýã áîëãîí õóâààõ áîëîìæèéã ºã÷ýý. Ýäãýýð ò¿ì ò¿ìýí ìàø áÿöõàí àìüòàä íèéò íýãýí öóâàà áîëîí áººãíºð÷ øðèéí òºðëèéí õºíäèé áèåòíèé áèå ìàõáîäûã ¿¿ñãýäýã àæýý. Òýäãýýðèéí ÿëãàæ ãàðãàñàí øîõîéëîã áîäèñîîñ õàä öîõèî, àðàë õîéã òîãòäîã áàéâ. Ýíýõýí îð÷èíä áîë òýä, äàëàéòàé óñàì äîîðõè íàðèéõàí àíãàë çàâñðààð õàðèëöäàã º÷¿¿õýí íóóð áóþó ã¿åõýí òîõîéã õ¿ðýýëñýí øîõîéëîã öàãèðàã ¿¿ñãýæýý. Òýíä óñàí äîîð òýäãýýð áÿöõàí àìüòàä øèíý Êàëüäîíû ýðãèéã òîéðñîí áóþó Ïàóìîòóãèéí á¿õýë á¿òýí îëüòðèãèéã òîãòîîñîí õàä öîõèîíû íýãýí èæèë õàäàí öîõèî õàíà õýðýì áîñãîí áàéäàã àæýý. ªºð ãàçàð, æèøýýëáýë, Ìàâðèêèéí àðëóóä äýýð òýäãýýð àìüòàä õàæóó ¸ðîîë äîðîî õýð õýìæýýã¿é ã¿í ã¿íçãèé óñàí ýðã¿¿ëãèéã ¿¿ñãýí ýãö öàâ÷èì, ìàø ºíäºð àðñãàð õàíà áîëîí áîññîí áàéäàã. Áèä, Êëåðìîí-Òîííåð àðëààñ õýäõýí êàáåëüòèéí ãàçàð ÿâàõàä áè òýäãýýð õîìñõîí

áàðèëãà÷äûí õèéæ á¿òýýñýí í¿ñýð èõ àæëûã áàõäàæ áàðàõã¿é ÿâëàà. Èéì õàíà á¿òýýæ áîñãîõîä òýð àìüòàä õýä õè÷íýýí õóãàöàà õýðýãòýé áîë õýìýýí Êîíñåëü íàäààñ àñóóõàä áè ýðäýìòäèéí áîäîæ ãàðãàñíààð áîë çóóí æèë áîëîõîä ýíý õàäàí õàíà ºíäðººøºº íýã äþéìûã íàéì õóâààñíû íýãèéí õýðòýé óðãàíà ãàæ õàðèóëáàë òýð ìýë ãàéõàæ áàéíà. -Òýãâýë ýíýõ¿ õàäàí õàíà ãóðâàí çóóí ìåòð ºíäºð áîëîõ þì ãýõýä... -Çóóí åðýí õî¸ð ìÿíãàí æèë õýðýãòýé äýý, õîíãîð ìèíü! Òýãâýë øàøíû ñóäàð áè÷èã ãàçàð äýëõèéí íàñûã äýíä¿¿ áàãàñãàæýý. Ò¿¿í÷ëýí ãàëáà þ¿ëýõèéí ºìíº áàéñàí îé ìîä, ÷óëóó í¿¿ðñ áîëîí õóâèðàõ áîëòîë õè÷íýýí èõ õóãàöàà õý- ðýãòýé áàéñíûã àâ÷ ¿çâýë òýð ñóäàð áè÷ãèéí íîòîëãîî òºäèé ë áàòòàé áèø áîëîõ áèëýý. “Íàóòèëóñ” äàëàé äýýð õºâæ ãàðàõ ¿åä áè óñíààñ äºíãºæ áóëòàéí ºòãºí îéãîîð õó÷èãäñàí Êëåðìîí-Òîííåð àðëûí ãàäààä áàéäëûã íàðèéâ÷ëàí ñóäàëëàà. Ò¿¿íèé øîõîéëîã õºðñ øîðîî ¿åð øóóðãàíä äàëàéí äàâñëàã óñààð áîðäîãäñîí áóéçàà. Òýð íýãýí ñàéõàí ºäºð çýðãýëäýý õóóðàé ãàçàð äýýðýýñ ñàëõèíä õèéññýí ÿìàð íýãýí ¿ð äàëàéí çàìàã, çàãàñíû ÿëçàðìàë ¿ëäýãäëýýð òýæýýãäñýí ýíäõèéí õºðñºí äýýð óíàæ óðãàñàí áèçýý. Äàðàà íü ìÿíãà ìÿíãàí ìèëü çàéòàé ãàçàð óðãàæ àãñàí íàðãèëûí ñàìàð äàëàéãààð óðñ÷ èðýýä äîëãèîãîîð ýíäõèéí ýðýã äýýð øèäýãäñýí ÷ áàéæ ìàãàä; õèéñ÷ èðñýí æèìñ ¿ð õºâðºëèéã îëæ ìîä áîëîí óðãàõàä, ìîäîä õóð ÷èéãèéí óóðøëûã áèåäýý òàòàæ, áóëàã óíäðàí, ºâñ óðãàìàë áèò¿¿ á¿ðõñýí áèçýý. Òýð÷ëýí áàñ çýðãýëäýýõ õóóðàé ãàçàð äýýðýýñ ìîääûí õàìò õàÿãäñàí ÿìàð íýãýí ºò õîðõîé, øàâüæ òýðã¿¿òýí ýíýõ¿¿ àðëûí õàìãèéí àíõíû îðøèí ñóóã÷ áîëñîí áóéçàà. Ãýòýë áàñ ÿñò ìýëõèé ýðãèéí ýëñýíä ºíäãºº áóëæ, çàëóó ìîääûí ìº÷èð äýýð øóâóó ¿¿ðýý çàññàí áîëîâ óó. Èéíõ¿¿ àìüòäûí õ¿ðýýëýí ààæèìäàà îëøðîí ò¿ãñýí áàéõ. Èíãýýä õàìãèéí ýöýñò çàëóó óðãàìàë, áàÿëàã àìüòäûí ÷óóëãàíä òàòàãäñàí õ¿í èðæ ñóóðüøñàí áèçýý. Ýäãýýð àðàë äýýð íýí áÿöõàí àìüòäûí õ¿÷ õºäºëìºðººð àìüäðàë èéíõ¿¿ áèé áîëæýý. Îðîé òèéøýý Êëåðìîí-Òîííåð àðëûí áàðàà äàëä îðæ “Íàó òèëóñ” ÷èãýý ººð÷èëëºº. Óðòðàãèéí 135 äóãààðò õºëºã ìàòðûí õàëóóí á¿ñ õ¿ðìýãö óñàí äîîãóóð ÿâàã÷ õºëºã ºðíºóìàð-ºðíº ç¿ã ÷èã àâ÷ õàëóóí á¿ñíýýñ ãàðñàíã¿é öààøëàí ÿâëàà. Õàëóóí îðíû íàðíû èë÷ òýñýõèéí ýðõãóé òººíºõ àâ÷ áèä õàëóóíä ÿäàðñàíã¿é áºãººä ãó÷ äº÷èí ìåòðèéí ã¿íä óñíû òåìïåðàòóð àðàâ, àðâàí õî¸ð ãðàäóñààñ õýòýðñýíã¿é ýý. Àðâàí õî¸ðäóãààð ñàðûí àðâàí òàâàíä Íîìõîí äàëàéí ñóâä ýðäýíý áîëñîí Òàèòè àðëààñ áóðóóõíààð ºíãºðëºº. ªãëºº íü áè ñàëõèíû äîîä òàë ðóó îíãîöíîîñ õýä õýäýí ìèëü çàéä òýðõ¿¿ àðëûí óóëñûí ºíäºð îðãèëûã îëæ õàðñàí áèëýý. Ò¿¿íèé îð÷íû óñíààñ áèä äàëàéí ìîãîéíû íýãýí ä¿ðñ ºíãèéí ïåëàìèä, òóíåö, ìàêðåëü çýðãèéí õýä õýäýí òºðëèéí àãóó ñàéõàí çàãàñ áàðüñàí á¿ëãýý. “Íàóòèëóñ” íàéìàí ìÿíãà íýãýí çóóí ìèëü ÿâààä áàéâ. Áèä “Àðãî” “Äþê-îô-Ïîðòëåíä” õî¸ð õºëãèéí áàã ñºíºñºí Òîíãà-Òàáó õýìýýõ îëüòðèãèéí äýðãýä¿¿ð ÿâæ ºíãºðºõºä “Íàóòèëóñ”-ûí õóðäûí õýìæ¿¿ð ÿâñàí ãàçðûí åñºí ìÿíãà äîëîîí çóóí õîðü äàõü ìèëèéã çààæ áàéâ.

Äàðààõíààð íü áèä Ôèäæè àðëûã òîéðëîî. Ýíä “Þíèîí” îíãîöíû áàãèéíõíûã, “Ýðõýìñýã Æîçåôèíà” îíãîöíû àõìàä Áþðîã çýðëýã õ¿ì¿¿óñ àëñàí þì. Ýíýõ¿¿ îëüòðèã ºðíºä óðòðàãèéí 174-179, ºìíºä ºðãºðãèéí 62° äóãààð õîíîãóóäûí õîîðîíä áàðóóíààñàà ç¿¿íýý ãóðâàí çóóí æàð, õîéíîîñîî óðàãøàà äºðâºí çóóí êèëîìåòð ¿ðãýëæèëíý. Òýð õýäýí àðâàí òîì æèæèã àðàë, õàä õÿñààíóóäààñ òîãòñîíû õàìãèéí òîì íü Âèòè-Ëåâó, Áàíäà-Ëåâó, Êàíäóáîí çýðýã àðàë áîëíî. Ýäãýýð àðëûã Òîð÷åëë àíõ áîðàìåòð áèé áîëãîñîí æèë áóþó 1643 îíä Òàñìàí íýýæ îäñîí áºãººä ìºí òýð æèë XIV Ëþäîâã Ôðàíöûí õààí øèðýýíä ñóóñàí á¿ëãýý. 18 äóãààð çóóíû õî¸ðäóãààð õàãàñò òýð àðëóóä äýýð Êóê î÷èæ, äà- ðàà íü Ä. Àíòðêàñòî àéë÷ëààä, õàìãèéí ñóóëä 1827 îíä Äþ- ìîí-Äþðâèëü ãàçàð ç¿éí ýíý á¿õ ýýäðýý ãàðãàæýý. Ëàïåðóçûí õºëã¿¿äèéí ñ¿éðëèéí íóóöûã àíõ òàéëñàí êàïèòàí Äèëëîíû ç¿ðõ øèìøðýì ó÷ðàëòàé íýð óÿëäñàíààðàà äóðñãàëòàé Âàãåëåòîé òîõîéä “Íàóòèëóñ” îéðòëîî. Áèä ýíý òîõîéí ¸ðîîëä õýä õýäýí óäàà òîð õàÿæ îëîí òîîíû ýìãýí õóìñ ãàðãàæ òýäãýýðèéã øèðýýíèéõýý àðä òýð äîîð íü õîìõîéðîí èäýæ áèëýý. Âàãåëåà òîõîé ýìãýí õóìñíû õàÿëãà õýìæýýãýýðýý àñàð òîì àæýý. Ýìãýí õóìñ òóñ á¿ð õî¸ð ñàÿ îð÷èì ºíäºã ãàðãàäàã òóë õýðâýý ë òýäãýýðèéã öºëáºäºã ¿é îëîí äàéñàí áàéãààä, òýäãýýðò ¿ðæèõ áîëîëöîî ºãäºãã¿éñýí áîë ýíýõ¿¿ òîõîé òºäºëã¿é ýìãýí õóìñààð ä¿¿ðýõ áàéâ. Ìàíü Ëåíä ººðèéíõºº õîìõîéðîëä ñ¿¿ëä íü ãýìøèæ äóó òàâèàã¿é íü ýìãýí õóìñ ãýäýã àìüòíû ìàõûã õ¿íèé õîäîîä áîëîâñðóóëæ ÷àäàõãóé áàéõ ¸ñã¿é,öîð ãàíöõàí çóóø áîëîõ òóë áîëîé. ¯íýíäýý ÷ íàñàíä õ¿ðñýí õ¿íèé íýã ºäðèéí õîîëîíä áàéâàë çîõèõ ãóðâàí çóóí àðâàí òàâàí ãðàìì àçîòëîã áîäèñûã õ¿ðòýõèéí òóë ýíýõ¿¿ òîëãîéã¿é çººëºí áèåòýé ýìãýí õóìñûã çóóí åðýí õî¸ðîîñ äîîøã¿é çàëãèõ õýðýãòýé áîë óó. Àðâàí õî¸ðäóãààð ñàðûí õîðèí òàâàíä “Íàóòèëóñ” 1606 îíä Êâèðîñ íýýæ, 1768îíä Áóãåíâèë ñóäëàí øèíæëýýä, 1773 îíä Êóê îäîîãèéíõ íü íýðèéã ºãñºí Øèíý-Ãåáðèäèéí îëüòðèã äóíä õºâæ áàéâ. Ýíý õýð áèä Àððó àðàëä íèëýýä îéðõîí ÿâàâ. ¯ä äóíäûí àæèãëàëòûí ¿åä áè îíãîöíû òàâöàí äýýð ãàð÷ èðýõäýý ýíýõ¿¿ àðëûã îëæ õàðëàà. Òýð àðàë íýí ºòãºí îéãîîð áèò¿¿ õó÷èãäàæ, ºíäºð óóëûí øîâõ øîâõ îðãèëîîð ÷èìýãäæýý. Áè êàïèòàí Íåìîã íàéì äàõü ºäðºº îëæ ¿çñýíã¿é. Òýð àðâàí õî¸ðäóãààð ñàðûí 27-íû ºãëºº îíãîöíû ¿çýñãýëýí òàíõèìä îðæ èðýýä òîëãîé äîõèõ íü òàâ õ¿ðýõã¿é ìèíóòûí ºìíº ãàðààä îðæ èðñýí õ¿íèé áàéðòàé õàðàãäëàà. Òýð ¿åä áè çóðàã äýýð “Íàóòèëóñ”-ûí çàìûã ìºðäºæ ñóóâ. Êàïèòàí øèðýýíä îéðòîí èðæ çóðàã äýýð õóðóóãààðàà õàòãàõûí õàìò: - Âàíèêîðî õýìýýí äºíãºæ ãàíöõàí ¿ã õýëëýý. Òýð ¿ã íü ìèíèé ÷èõýíä áóóí äóó ìýò òîä ñîíñäîæ áèëýý. Ó÷èð íü Ëàïåðóçûí õºëã¿¿ä

ñºíºñºí òýð àðëûí íýð òèéì áàéñàí þì. -”Íàóòèëóñ” Âàíèêîðîã ÷èãëýí ÿâíà óó? ãýæ áè áîñîí õàðàéâàë : -Òèéìýý, ïðîôåññîð ìèíü ãýëýý. Áè “Áóññîëü” “Àñòðîëÿáè” õî¸ð áóò ¿ñýðñýí òýðõ¿¿ àëäàðò àðëûã í¿äýýðýý ¿çýõ íü ýý! Áèä óäàõã¿é Âàíèêîðî õ¿ðýõ ¿¿? - Áèä õ¿ð÷èõýýä áàéíà àà, ïðîôåññîð ãóàé. Áè êàïèòàíûã äàãàëäàí îíãîöíû òàâöàí äýýð ãàð÷ îð÷èí òîéðíûã øóíàõàé íü àðãàã¿é ýðýãöóóëýí õàðâàë ç¿¿í õîéò ç¿ãò äº÷èí ìèëü îð÷èì ¿ðãýëæèëñýí óðò ø¿ð äàëàíãààð õ¿ðýýëýãäñýí ÿàõ ÷ àðãàã¿é ë ãàëò óóëûí îðãèëòîîñ ãàðàë ¿¿- ñýëòýé õî¸ð àðàë á¿ðòèéí ¿çýãäëýý. “Íàóòèëóñ” ø¿ð äàëàí äîòîð íàðèéõàí çóðâàñ ñóäãààð øóðãàí îðâîë äàëàéí óñíû ò¿ðëýãèéí øóãàìûí öààäòàé òàâèàñ æàðàí ìåòð ã¿í çîãñîîëä îðñîí áàéâ. ªíäºðð ºíäºð äàë ìîääûí ñ¿¿äýð äîð, áèäíèé îéðòîæ áóéã íýí èõ àíõààðàí øèðòýæ áóé õýä õýäýí çýðëýã õ¿í áàéõûã áè îëæ õàðâàë òýä “Íàóòèëóñ”-ûí ýýð¿¿ë õýëáýðèéí õàâ õàð èõ áèåèéã àñàð òîì õàëèì õýìýýí ýíä¿¿ðñýí áóéçàà. Êàïèòàí Íåìî íàäààñ Ëàïåðóçûí ñ¿éðëèéí òóõàé ÷óõàì þó ìýäýõ âý ãýæ àñóóõàä áè ; Íèéòýä ë þó ìýäýãäñýí áîë òýðíèé íü ë áè ìýäíý ãýæ õàðèóëàâ. -Ìàø ñàéí. Ãýëýý ÷ ãýñýí òà òýð íèéòýä ìýäýãäñýí ç¿éëýý íàäàä õýë÷èõýæ áîëîõ óó? -Òóí äóðòàé ÿðü÷èõúÿ õýìýýí áè Äþìîí-Äþðâèëíéí ìýäýýëñýí á¿õíèéã ñîíñãîëîî. -Òýäãýýð áàðèìòàò ç¿éëèéí àãóóëãà íü ãýâýë : Ëàïåðóçàã, ò¿¿íèé òóñëàõ Ëàíãëèéí õàìò 1785 îíä ÕVI Ëþäâèã “Áóññîëü” , “Àñòðîëÿáè” õýìýýõ õî¸ð æèæèã õºëºãòýé äýëõèéã òîéðîõ àÿíä ÿâóóëñàí þì. Ôðàíöûí çàñãèéí ãàçàð Ëàïåðóçûí õºëã¿¿äèéã óäààí õóãàöààãààð ¿ã¿é áîë÷èõîä íü ñýòãýë ò¿ãøèí 1791 îíä àâðàõ ýêñïåäèöèéã Áðóíî Ä. Àíòðêàñòîãèéí óäèðäëàãûí äîîð òºõººðºí, “Èòãýë” “Õàéãóóë” ãýñýí íýðòýé õî¸ð òîì õºëãèéã Áðåñòýýñ åñä¿ãýýð ñàðûí 28-íä õºäºëãºñºí àæýý. Ò¿¿íýýñ õî¸ð ñàðûí äàðààãààð Ôðàíöûí çàñãèéí ãàçàð “Ýëüáåðìåëü” õýìýýõ îíãîöíû êàïèòàí Áîóýí ãýã÷ýýñ ºìíºò Ãåîðãèéí ýðýã îð÷èíä ÿìàð íýãýí ýâäðýë ñ¿éðëèéí ¿ëäýãäýë áàéíà ãýñýí ìýäýý àâñàí áîëîâ÷ ýíý ìýäýýã æè÷ õýëýõýä òºäèé ë òîäîðõîé ìýäýýã àâ÷ ÷àäààãóé. Ä. Àíòðêàñòî, êàïèòàí Ãóíòåðèéí èëòãýëä äóðüäñàíààð Ëàïåðóçûí õºëã¿¿äèéí ñ¿éðýë áîëñîí àäìèðàëòåéñòâûí àðëóóäûã ÷èãëýí ººðèéí àÿíã ¿ðãýëæë¿¿ëñýýð áàéæýý. Ä.Àíòðìàñòîãèéí ýðýë ÿìàð ÷ àìæèëò îëñîíã¿é ýý. “Èòãýë”, “Õàéãóóë” õî¸ð Âàíèêîðî àðëûí äýðãýä çîãñîëã¿é ºíãºð÷ýý. Òýðõ¿¿ àÿí íýí àçãóé òºãñ÷ Ä.Àíòðêàñòî ººðºº, õî¸ð òóñëàõ áà õýä õýäýí äàëàé÷íûõàà õàìò àìü ñ¿éäæýý. Ëàïåðóçûí õºëã¿¿äèéí ñ¿éðëèéí ìàðãààíã¿é ìºð äýýð äàëàéí õºãøèí ÷îíî êàïèòàí Äèëüîí àíõ îð÷èõñîí áàéëàà.1824 îíû 5 äóãààð ñàðûí 15-íàà “Àðèóí Ïàòðèê” õýìýýõ îíãîö øèíý

Ãåáðèäèéí àðëûí íýãýí áîëîõ Òèêîïèà àðëûí äýðãýä çîãññîí ãýíýý. Òýíä íýãýí óëààí àðüñòàí êàïèòàí Äèëüîíä áàðèóë äýýð íü ÿìàð íýãýí áè÷èã ñèéëñýí ñèéëìýëèéí èø õóäàëäñàí áàéæýý. Òýð óëààí àðüñòàí ò¿¿íýýñ çóðãààí æèëèéí ºìíº Âàíèêîðî àðëûí äýðãýäýõ óñíààñ öóõóéñàí õàä ìºðãºæ ñºíºñºí îíãîöîí äýýð ÿâñàí õî¸ð Åâðîï õ¿íèéã óóë àðàë äýýð îëæ õàðñàí ãýæýý. Òýð äàðóé ë Äèëüîí äýëõèé íèéòýýðýý ñýòãýë ò¿ãøèæ áàéñàí Ëàïåðóçûí õºëã¿¿äèéí ñ¿éðëèéí òóõàé ÿðüæ áóéã òààìàãëàæýý. Òèéìýýñ òýð óëààí àðüñòíóóäûí õýëñíýýð ñ¿éðëèéí óë ìºð ýëáýã ¿ëäñýí Âàíèêîðî àðàë õ¿ðýõýýð øèéäæýý. Ãýòýë òýð øèéäâýðýý õýðýãæ¿¿ëýõýä íü äàëàéí óðñãàë, ñàëõè õî¸ð ñààä îäñîí áàéâ. Äèëüîí òýíäýýñ Êàëüêóòò õ¿ð÷ ººðèéí íýýëòýýðýý òýíãèñèéí òýýâðèéí Àçèéí íèéãýìëýã, Îñò-Äîðíîò-Ýíýòõýãèéí êîìïàíè çýðãèéã ãàéõóóëæ ÷àäààä ìºí “Õàéãóóë” ãýñýí íýðòýé ººð íýãýí õºëºã îíãîö àâ÷ 1827 îíû íýãä¿ãýýð ñàðûí 28-íàà Ôðàíöûí çàñãèéí òºëººëºã÷èéã îíãîöîíäîî àâ÷, Êàëüêóòòààñ õºâºí îäæýý. Íîìõîí äàëàéí õýä õýäýí õýñýãò çîãñîæ, àæèæ äºõñººð ÿâæ 1827 îíû 7 äóãààð ñàðûí 7- íä “Õàéãóóë” îíãîö îäîî “Íàóòèëóñ” çîãñîæ áóé Âàíó õýìýýõ òýð çîãñîîëä çàíãàà õàÿñàí ãýíý ýý. Òýíä Äèëüîí ñ¿éðëèéí íýí îëîí ñýã îëñíû äîòîð õºëºã îíãîöíû çàíãà, ýëäýâ òºðëèéí áàãàæ, à÷àà ºðãºõ õýðýãñýë, ÷óëóó ä¿¿ã¿¿ðäýã÷ çýâñýã, àðâàí íàéìàí ôóòûí íîì, îäîí îðíû ñóäëàëûí ýâäýðõèé áàãàæóóä áàéñàí áºãººä ýäãýýðèéí õàìãèéí ýöýñò “Íàìàéã Áàçåí öóòãàâ” ãýñýí áè÷èã, “1785 îíä Áðåñòèéí çýâñãèéí ¿éëäâýð öóòãàñàí òàìãàòàé õ¿ðýë õîíõ îëæýý. Èéìä îäîî ýðãýëçýõ ÿâäàëã¿é áîëæýý. Äèëüîí èø áàðèìòòàé ç¿éë èõ öóãëóóëàõûí òóë 1827 îíû àðàâäóãààð ñàð õ¿ðòýë Âàíèêîðî àðàë äýýð áàéæýý. Äàðàà íü çàíãàà ºðãºæ Øèíý Çåëàíäààð äàéðàí Êàëüêóòò îðæ, òýíäýýñ Ôðàíöàä î÷èõîä ò¿¿íèéã íýí èõ íàéðñàã õ¿ëýýí àâ÷ýý. ßã òýð ¿åýð ñóðàãã¿é àëãà áîëñîí Ëàïåðóçûí àëäàðò çîðèóëàí íýðëýñýí “Àñòðîëÿáè” îíãîöíû êàïèòàí Äþìîí-Äþðâèëü. Äèëüîíû íýýëòèéí òóõàé þó ÷ ìýäñýíã¿é ñ¿éðëèéí óë ìºðèéã øàë ººð ç¿ãò ýðæ ÿâæýý. Íýãýí õàëèìûí àíãóó÷ààñ Ëóçèàä áà Øèíý Êàëåäîíû çýðëýã õ¿ì¿¿ñò óìàðò Ëþäîâèãèéí îäîí áà ìåäàëü áàéãàà ñóðàã äóóëæýý. Äèëüîí, Âàíèêîðî àðëûã îðõèæ îäñîíîîñ õî¸ð ñàðûí äàðàà Ëþìåí-Äþðâèëü, Ãîáàðò-Òîóíû àðëûí äýðãýä çàíãàà õàÿñàí àæýý. Çºâõºí ýíä ë òýð Äèëüîíû á¿òýìæèéã îëæ ñîíññîí áàéâ. Ãýòýë áàñ ìºí òýíäýý Êàëüêóòòààñ ÿâàà “Þíèîí” õºëºãíèé êàïèòàíû òóñëàõ Äæåìñ Ãîááñ ãýã÷ýýñ ººð íýãýí òîäîðõîé áàðèìòàò ç¿éë äóóëæýý. Ò¿¿íèé íîòîëñíîîð áîë òýð ºìíºò ºðãºðãèéí 8 äàõü õîíîã 18 äàõü õóâü, äîðíîò óðòðàãèéí 15 äàõü õîíîã 30 äàõü õóâü õî¸ðûí õîîðîíä áóé àðàë äýýð çîãñîõîä òýíäõèéí çýðëýã¿¿äýä òºìðèéí ãîíçãîé õýñýã áîëîí óëààí ýäèéí òàñàðõàé áàéõûã îëæ ¿çñýí ãýæýý. Äþìîí-Äþðâèëü òýäãýýð ýñðýã òýñðýã õî¸ð íîòîëãîîíû àëèíä íü ¿íýìøèõýý ìýäýõã¿é ãàéõàæ àòëàà þó ÷ ãýñýí êàïèòàí Äèëüîí ººðºº ÿâàõûã øèéäæýý. 1828 îíû õî¸ðäóãààð ñàðûí 10-íä “Àñòðîëÿáè” îíãîö Òèêîïèà àðàëä õ¿ðýëöýí èðæ, òýíä

áàéñàí öàãààí àðüñòàí íýãýí óñàí öýðãèéã îíãîöîíäîî áîöìàíû òóøààëä ýëñ¿¿ëýí àâààä Âàíèêîðî àðëûã ÷èãëýæýý. Òýð àðàëä õî¸ðäóãààð ñàðûí 12-íîî õ¿ðýëöýí èðýýä “Àñòðîëÿáè” õºëºã óóë àðëûí ø¿ðýí öàãèðàãèéí ãàäíà òàëä åñ õîíîã õ¿ëýýñíèé ýöýñò õî¸ðäóãààð ñàðûí 10-íä Âàíó çîãñîîëä îðñîí àæýý. “Àñòðîëÿáè” îíãîöíû öýðã¿¿ä àðëûã òîéð÷ ýðýëõèéñíèé ýöýñò, 23-íû ºäºð, ýâäðýë ñ¿éðëèéí áàðèìò áîëîõîä òýäíèé ë õýðýã áîëîõã¿é õýìõýðõèé ¿ëäýãäýë õýäõýíèéã àâ÷èð÷ýý. Íóòãèéí çýðëýã¿¿ä îíãîö ñ¿éäñýí ãàçðûã çààæ ºõººñ òàòãàë- çàæ õýë ìýäýõã¿é áóþó îéëãîõãóé áàéãàà ìàÿã ¿ç¿¿ëñíèé çýðýãöýý çýðëýã¿¿äèéí áàéäàë ñýæèãëýëòýé áîëæ ñ¿éðýëä ó÷èðñàí õ¿ì¿¿ñòýé òýä ìóó õàðüöñàí áîëîâ óó ãýñýí áîäîë òºð¿¿ëæ áèëýý. ¯íýõýýð ÷ ËþìåíÄþðâèëèéã çýðëýã¿¿ä, Ëàïå- ðóç áà ò¿¿íèéã äàãàëäñàí õººðõèéãèéí ºøººã àâàõààð èðñýí áîëîâ óó ãýæ àéñàí ÷ áàéæ ìàãàä áèëýý. Èíãýòýë õî¸ðäóãààð ñàðûí 26-íä ýëäýâ òºðëèéí áýëýã ñàíä áîëîí àìëàëò áàòàëãàà çýðýãò ñýòãýë òàòàãäñàí óëààí àðüñòíóóä ºø õîíçîíãèéí àþóë òýäýíä çàíàëõèéëæ áóé áèø ãýäãèéã îéëãîìîãö êàïèòàíû òóñëàõ Æàêèíîä îíãîö ñ¿éäñýí ãàçðûã çààæ ºã÷ýý. Òýíä äºðºâ òàâàí ìåòðèéí ã¿íä Ïàêó, Âàíó õî¸ð õàäíû õîîðîíä øîõîéëîã á¿ðõ¿¿ëýýð õîãæðóóòñàí çàíãà, èõ áóó, òºìºð áà òóãàëãàí õóëäàö çýðýã ç¿éëñ õýâòæýý. “Àñòðîëÿáè” îíãîöíîîñ òóñãàé çàâü î÷èæ òýíä áàéñàí ìàíãà íàéìàí çóóí ôóíò õ¿íä çàíãà áîëîí íàéìàí ôóíòèéí ñóìààð áóóääàã èõ áóó, õî¸ð ÷óëóó øèäýã÷ íýãýí ãîíçãîé òóãàëãàí öóë çýðãèéã àðàé ÿäàí òàòàæ ãàðãàñàí àæýý. Äþìåí-Äþðâèëü óëààí àðüñòíóóäûã ñàéòàð áàéöààí àñóóñíû ýöýñò, Ëàïåðóç òýðõ¿¿ àðëûí äýðãýä õî¸ð õºëãºº õî¸óëûã àëäñàíû ýöýñò, òýäãýýðèéí ñýãýýð ãóðàâ äàõü áÿöõàí îíãîöîî áàðüæ çàäãàé èõ äàëàéä ¿ë ìýäýãäýõ ç¿ã ãàð÷ ºã÷ýý... ×óõàì õààøàà ÿâñíûã õýí ÷ ¿ë ìýäíý. Èéìä “Àñòðîëÿáè” îíãîöíû äàðãà ìàíãèôåð ìîäíû äýðãýä çîðèãò äàëàé÷ Ëàïåðóç áà ò¿¿íèé íºõäèéí äóðñãàëò õºøºº áàðèõûã òóøààæ, ø¿ð ãàíòèã ñóóðüòàé æèæèã äºðâºëæèí ñóâðàãà áîñãîõäîî, çýðëýã¿¿ä ýâäëýí ñ¿éòãýõýýñ áîëãîîìæèëæ óóë õºøººíäºº õýñýãõýí ÷ òºìðèéí ç¿éëòýé þì îðóóëñàíã¿é ýý. Ò¿¿íèé äàðàà Äþìåí-Äþðâèëü øàëàâõàí çàíãàà ºðãºí àâ÷ îäîõûã çàâäñàí áîëîâ÷ “Àñòðîëÿáè” õºëãèéí áàã ýíý ãàçàð øèð¿¿ñ÷ áàéñàí õàëóóí õàíèàä ºâ÷èíä íýðâýãäýæ êàïèòàí ººðºº ÷ ãýñýí õ¿íä ºâ÷òýé àãñàí òóë çºâõºí ãóðàâäóãààð ñàðûí 17-íîî ýðãýõ çàìäàà îðæýý. Ò¿¿íèé çýðýãöýý Ôðàíöûí çàñãèéí ãàçàð Äþìåí-Äþðâèëü, ò¿ð¿¿÷èéí ÿðüñàí Äèëüîíû òóõàé þó ÷ ìýäýõã¿é áàéõ áèé õýìýýí áîëãîîìæèëæ Âàíèêîðî àðëûí ç¿ã Ëåãîàðíà ÄåÒðîìåëåíîîð òîëãîéëóóëàí “Áàéîíåçêó” õýìýýõ æèæèã õºëºã ÿâóóëæýý. “Áàéîíåçêó” õºëºã, “Àñòðîëÿáè” îíãîöûã Âàíèêîðîîñ ÿâñíààñ õýäýí ñàðûí äàðààãààð òýíä õ¿ðýëöýí î÷èæ ÿìàð ÷ øèíý ñîíèí ç¿éë îëñîíã¿é áîëîâ÷ çýðëýã¿¿ä Ëàïåðóçûí õºøººã õºíäººã¿é áàéãààã ¿çýæ èðæýý. Çà òýãâýë êàïèòàí Íåìîä ìèíèé óëàìæèëæ ÷àäàõ ç¿éë ýíý ë áàéëàà.

- Òýãâýë õýìýýí òýð íàäàä òýðõ¿¿ àðàë äýýð ýâäýðñýí õî¸ð õºëãèéí ñýãýýð áàðüñàí ãóðàâäàõü îíãîö ÷óõàì õààíà, õýðõýí ñºíºñíèéã îäîî õ¿ðòýë õýí ÷ ìýäýõã¿é áàéõ íü ýý? ãýâýë : - Òèéìýý, õýí ÷ ¿ë ìýäíý ãýæ áè õýëëýý. Êàïèòàí íàäàä þó ÷ õýëñýíã¿é, õàðèí ººðèéí õîéíîîñ äàãàëäàõ äîõèî ºãººä ¿çýñãýëýí òàíõèìä ÿâæ îðëîî. “Íàóòèëóñ” õýä õýäýí ìåòðèéí ã¿íä äîîøîî æèâæ îðîõîä, ò¿¿íèé õàæóóãèéí õî¸ð ãýãýýâ÷íèé òºìºð õàëõàâ÷ ñºõºãäëºº. Áè ãýãýýâ÷èíä äóõàà íààëäóóëàí õàðâàë äàëàéí ¸ðîîëûì øîõîéëîã òîãòîö, óðãàà áà ñóóãàà àìüòàä, çàìàã óðàãø õîéøîî ñ¿ëæèëäýõ ¿é ñëîí çàãàñíû äóíä Äþìîí-Äþðâèëèéí ýêñïåäèöèéíõýí ãàðãàæ àâ÷ ÷àäààã¿é ñ¿éðëèéí ¿ëäýãäýë.çàíãà, èõ áóó, øóðàã ìîä, ãèíæ, íîì çýðýã þìñ áàéëàà. Ýäãýýð ñýãèéã 6è õàðæ õàðàìñàí áàéñàí òýð öàãò êàïèòàí Íåìîãèéí õîîëîé ÷è÷èðõèéëýí áàéæ ºã¿¿ëýõ íü : - Ëàïåðóçûí ýêñïåäèöèéí ôðàíöûí ýðãýýñ 1785 îíû àðâàí õî¸ðäóãààð ñàðûí äîëîîíä “Áóññîëü” “Àñòðîëÿáè” ãýäýã õî¸ð õºëºãòýé ãàðñàí áèëýý. Òýä ýõëýýä øèíý Êàëåäîíè äýýð Áîòàíè-Áåé õ¿ð÷, òýíäýýñýý Ñàíòà-Êðóöèéã ÷èãëýýä Ãàâàéí á¿ëýã àðàëä õàìààðàãäàõ Íàìóê àðàëä èðæ çîãññîí þì. Èíãýýä Ëàïå- ðóçûí õºëã¿¿ä Âàíèêîðûí ¿ë ìýäýãäýõ õàääûí îéðîëöîî õ¿ðýëöýí èðýõýä ò¿ð¿¿ëæ ÿâñàí “Áóññîëü” ºìíºò ýðãèéí íü òýíä óñàí äîîð áàéñàí õàä ìºðãºñºí òóë ò¿¿íä òóñëàõààð ÿàðàâ÷èëñàí “Àñòðîëÿáè” ìºí õàä ðóó ìºðãº÷èõæýý. Ò¿ð¿¿÷èéí íü õºëºã áàðàã í¿ä èðìýõèéí çóóð ñºíºæ ¿ã¿é áîëñîí áîëîâ÷ ñàëõèíû íü äîîõíî õàäàí äýýð ìîðä÷èõñîí õî¸ðäàõü îíãîö õýä õîíîã òýñ÷ýý Àþóë ñó¿ðýëä ó÷ðàã÷äûã íóòãèéí óëààí àðüñòíóóä íèëýýä ñàéõàí õ¿ëýýí àâñàí òóë Ëàïåðóç óóë àðàë äýýð ñóóðüøèæ ñºíºñºí õî¸ð îíãîöíûõîî ¿ëäýãäëýýð ãóðàâ- äàõü æèæèã îíãîöîî áàðüæ ýõýëñýí þì. Õýä õýäýí óñàíöýðýã Âàíèêîðî àðàë äýýð ñàéí äóðààðàà ¿ëäýæ õ¿íä àæèë, ºâ÷èí õî¸ðò ýöýæ òóéëäñàí áóñàä õýñýã íü Ëàïåðóçûí õàìò öààøàà Ñîëîìîíû àðëóóäûí ç¿ã ÿâñàí áîëîâ÷ òýäãýýð àðëûí õàìãèéí ãîë, òîì àðëûí äýðãýä õàíàìæ, ãóòàìæ õýìýýõ õî¸ð õàäàí õóøóóíû õîîðîíä îíãîöòîéãîî á¿ãä ¿õýæ ¿ã¿é áîëñîí á¿ëãýý õýìýýâ. - Òà õààíààñ ýíý á¿õíèéã ìýäñýí þì áý?-ãýæ áè õàøãàð÷ àðõèâîë: - Òýäíèé ñºíºñºí ñ¿¿ë÷èéí ãàçðààñ ¿¿íèéã ë áè îëñîí þì äàà ãýæ êàïèòàí Íåìî òàã äýýðýý ôðàíöûí ñ¿ëäòýé òºìºð õàéðöàã íàäàä ¿ç¿¿ëëýý. Òýðõ¿¿ õàéðöàãò äàâñòàé óñàíä çýâýð÷èõñýí õóéëààñòàé, áàðèìò áè÷èã áàéõûã ¿çëýý. Ýíý íü í¿¿ðýí äýýðýý ÕVI Ëþäâèãèéí æèíõýíý ººðèéíõ íü òýìäýãòýé, òýíãèñèéí ñàéäûí çààâàð áè÷èã áàéâ. -Äàëàé÷èí õ¿íèé ¿çýë èéì ë áàéõ ¸ñòîé?-õýìýýí êàïèòàí Íåìî õýëýýä, òýð îäîî äàëàéí ¸ðîîëûí ø¿ðýí áóëøèíä àìãàëàí íîéðñ÷ áóé ìèíèé áîëîîä ìèíèé íºõäèéí áóëø èéì ë áàéâàë áè íýí èõ áàÿðëàõñàíäàà ãýëýý.

ÒÎÐÐÅÑÛÍ ÕÎÎËÎÉ Àðâàí õî¸ðäóãààð ñàðûí 27 – 28-íû øºíº “Íàóòèëóñ” Âàíèêîð àðëûã îðõèæ áàðóóí ºìíº ç¿ãèéã áàðèí ìàø èõ õóðäòàé ÿâæ îäëîî. Âàíèêîðîã øèíý Ãâèíåéí ç¿¿í ºìíºò õýñãýýñ òóñãààðëàæ áóé çàé áóþó ãóðâàí ìÿíãà èë¿¿ êèëîìåòð ãàçðûã ãóðàâõàí õîíîãò òóóëàâ. 1863 îíû íýãä¿ãýýð ñàðûí íýãíèé ºãëºº “Íàóòèëóñ” îíãîöíû òàâöàí äýýð Êîíñåëü íàäòàé äàéðàëäàæ : -Øèíý æèëèéí ìýíäèéã õ¿ðãýæ, ñàéí ñàéõíûã åðººõèéã ýçýí çºâøººðºõñºí áàëîâ óó? ãýæ ò¿¿íèé àñóóõàä áè : -Òýãýëã¿é ÿàõàâ, òýãýëã¿é ÿàõàâ Êîíñåëü ìèíü ÷èíèéõýý åðººë, ìýíä÷èëãèéã áè, áèä Ïàðèæäàà, öýöýðëýãòýý, ìèíèé àæëûí òàñàëãààíä áàéãàà øèãýý ë äóðòàé õ¿ëýýí àâàõ áàéíàì. ×èíèéõýý åðººë ìýíä÷èëãýýíä áàÿðëàëàà. Ò¿¿í÷ëýí áàñ ÷àìäàà áàÿð õ¿ðãýå. Ãàíöõàí ë ÷èíèé òýð ýíý íýãýí øèíý æèëèéí ñàéí ñàéõàí ãýäýã ¿ãèé ÷èíü þó ãýæ îéëãîæ áîëîõ âý? ×èíèé òýð ñàéí ñàéõàí ãýäýã ÷èíü áèäíèé ýíýõ¿¿ îëç- ëîãäñîí áýéäàë äóóñâàð áîëîõîä îðøèíî óó, àëü ýñõ¿ë ýíýõ¿¿ àãóó ñàéõàí æóóë÷ëàë ¿ðãýëæëýõýä îðøèíî óó ? - ¯íýíäýý áè ýçýíäýý ÷óõàì þó ãýæ õàðèóëàõûã ¿ë ìýäíýì. ßàõ àðãàã¿é ë áèä íýí ñîíèðõîëòîé þì ¿çýæ, ýíä ºíãºðººñºí õî¸ð ñàðä óéäàõ çàâ îëäñîíã¿é. Ñ¿¿ëèéí ¿åä ýíäõèéí áàéäàë íýí ãàéõàìøèãòàé áîëæ, õýðýâ ë ýíý á¿õýí á¿ð ñàéõàí áîëîõ þì áîë ÷óõàì áèä þóíäàà õ¿ðýõèéã õýëýõýä ÷ õýö¿¿ ë áàéíà äàà! Ìèíèé áîäëîîð áîë ÷ áèäýíä õýçýý ÷ èéì çàâøààí òîõèîëäîõã¿é ë äýý... - Ìºí! Õýçýý ÷ òîõèîëäîõã¿é. ×èíèé çºâ... Êîíñåëü ìèíü -Òýðíýýñ ãàäíà êàïèòàí Íåìî ººðèéí “õýí ÷ áèø” ãýñýí ëàòèí íýðíèéõýý ýçýí íü áîëæ ÷àäàæ áàéíà ø¿¿. Êàïèòàí áèäíèéã º÷¿¿õýí ÷ õàâ÷èæ õÿñàõã¿é áàéãàà íü åðººñºº òýð ýíý åðòåíö äýýð áàéõã¿é áàéãààòàé ë àäèë áàéíà! - Ç¿éòýé : -Òýõëýýð ýíä þó ë áàéíà, òýð á¿õíèéã á¿ãäèé íü ¿çýæ ã¿éöñýí òýð æèëèéã ñàéí ñàéõàí æèë ãýæ õóâüäàà ¿çýõèéã ýçýíä óëàìæëàõûã áè ººðºº ìýä÷èõüå! -Á¿ãäèé íü ¿çíý ãýâ ¿¿, Êîíñåëü ÷è? Õýòýðõèé øóíàæ áóé áèø áèç. Ãýâ÷ ýíý òàëààð Íåä þó áîäîæ áàéãàà áîë? -Íåä Ëåíä ÷ ÿã ë ýñðýã þì áîäîæ áóé. Ýíý ÷ æèðèéí õàð óõààíòàé, æèãòýéõýí çîðãîîðîî õîäîîäòîé õ¿í ë äýý. Äàíäàà çàãàñ èäýýä ë, çàãàñ õàðààä ë áàéõààñàà òýð óéäàà áèç. ªäºð á¿ð ë øàõàì õîîë èäýæ, äàðñ óóæ ñóðñàí õ¿íä àðõè ìàõ, òàëõ äóòàãäàíà ãýäýã àéõàâòàð çîâëîíòîé áàéãàà áàéõàà. - Ýíý ÷ ìèíèé õóâüä áîë áàãà õýðýã. Áè “Íàóòèëóñ”-ûí äýãëýìä æèãòýéõýí äàñ÷èæ ãýæ õýëýâ.

- Áè ÷ àäèëõàí. Òèéìýýñ Íåä Ëåíä ýíäýýñ îðãîõ õè÷íýýí ë äóðòàé áîë áè ýíäýý ¿ëäýõ òº÷íººí ë äóðòàé. Òýõëýýð èðæ áóé ýíý øèíý æèë íàä àçã¿é ìóó æèë áàéëàà ÷ ãýñýí ò¿¿íä ìààíü ñàéí ñàéõàí æèë áàéõ áóþó ýñõ¿ë ò¿¿íä ìóó, íàä ñàéí æèë áîëîõ áîëíî. Ó÷èð èéìýýñ áèä õýäèéí õýí íýãò íü õóâü çàÿà áóÿí õèøèãòýé æèë áàéõ ¸ñòîé. Ýçíèé õóâüä áîë òýð, ººðºº þó ë õóñ÷ áàéãàà áîë áè ò¿¿íä, òýðíèé íü ë õ¿ñýõñýí áàéíàì ãýâ. - Áàÿðëàëàà, Êîíñåëü! Ãàíöõàí ÷àìààñ ãóéõàä ë ÷è øèíý æèëèéíõýý áýëýã ñýëòèéã ñ¿¿ëä áîëîîðîé. Õàðèí îäîîõîíäîî çºâõºí ë ãàð áàðü÷èõ. ªºð áè ÷àìä þó ÷ ñîíãîæ ÷àäàøã¿é. - Ýçýí õýçýý ÷ ¿¿íýýñ õýò íèã¿¿ëñýíã¿é áàéñàíã¿é áèëýý ãýæ Êîíñåëü º÷èâ. Íýãä¿ãýýð ñàðûí õî¸ðîíä õóðäíû õýìæ¿¿ð ßïîí äàëàéãààñ àíõ áèä ãàðñàí öàãààñ õîéø á¿ãä àðâàí íýãýí ìÿíãà ãóðâàí çóóí äº÷èí ìèëü ÿâñíûã çààæ áàéâ. “Íàóòèëóñ”-ûí ºìíº, Àâñòðàëèéí çóóí õîéò ýðýã îð÷íûã óãààæ áàéäàã äàëàé ø¿ð àðëûí àþóëò á¿ñ .äàéðàëäàõ áàéâ. Ìàíàé õºëºã 1770 îíû çóðãààäóãààð ñàðûí 10-íä êàïèòàí Êóêèéí îíãîöûã çîëòîé ë õºíºº÷èõººã¿é óñàí äîòîð äàëä îðøèõ ìóóõàé ø¿ð àðëààñ õýäõýí ìèëèéí çàéä ÿâëàà. Êóê ººðºº ñóóæ ÿâñàí õºëºã îíãîö õàä ìºðãºñºí áîëîâ÷ îíãîöíû íü ¸ðîîëä ãàðñàí îíãîðõîé õàäíààñ õîâõîðñîí õàä áºãëº÷èõñºí ó÷- ðààñ ò¿¿íèé îíãîö æèâýýã¿é á¿ëãýý. Ãóðâàí çóóí áýýð óðò ¿ðãýëæèëñýí óñàí äîîðõè òýðõ¿¿ äàëä ñààäûã áè î÷èæ ìºðãºõäºº òýíãýðèéí äóó ìýò íèæèãíýí áàéäàã óñàí äîîðõè òýðõ¿¿ äàëä ñààäûã áè í¿äýýðýý ¿çýõèéã íýí èõ õ¿ñ÷ áèëýý. Ãýòýë ýíý ¿åä “Íàóòèëóñ” îíãîöíû çàëóóð áèäíèéã óñíû ã¿í ð¿¿ àâ÷ îðñîí òóë áè òýðõ¿¿ ø¿ðýí õàíûã ¿çýæ ÷àäñàíã¿é. Òèéìýýñ çºâõºí ë ìèíèé òîðîíä îðñîí çàãàñ òýíäõèéí àìüòíû àéìàãòàé ë òàíèëöàõààñ ººð çàì îëäñîíã¿é ýý. Çàãàñíû æèø¿¿ä îëîí ä¿ðñèéí äîòîð áè ìºíãºëºã öàéâàð áèåäýý, ¿õñýíèéõýý äàðàà óñòàæ ¿ã¿é áîë÷èõäîã ýðýýí öîîõîð öàãèðãóóäààð á¿ñëýãäñýí íèëýýä áàëìàä çàãàñ áàéõûã îëæ õàðëàà. Ýäãýýð áàëìàä õýìýýõ çàãàñ á¿õýë á¿òýí ñ¿ðãýýðýý áèäíèé áàðàà áîëæ áèäýíä õîâîð òîõèîëäîõ àìòëàã õ¿íñ áîëæ áèëýý. Ò¿¿í÷ëýí ìàíàé òîðîíä ìàø àìòëàã áîëîâ÷ óðòààðàà òàâàí ñàíòèìåòð õýòðýõã¿é ñïàð íýí îëîí îðæ, ¸ñòîé ë òýíãèñ äàëàéäàà àëòàí õàðààöàé áîëñîí òðèãë¿ áàðèãäæýý. Òîðîíä çîî ôèòóóä áà çººëºí áèåòíèé äîòîð àëüöèîíàðèéí, Ëóæàíîê æèâîðîäÿùèê, áàéäàðîê, ìîëîòîê çýðãèéí îëîí ä¿ðñ áàéõûã áè îëæ õàðàâ. Ø¿ðýí àðàëä äàëàéã îãòîëñíîîñ õî¸ð ºäðèéí äàðàà íýãä¿ãýýð ñàðûí 4-íä áèä øèíý Ãâèíåéí àðëóóäûí ýðãèéí áàðààã õàðàõ áîëîâ. Êàïèòàí Íåìî íàäòàé óóëçàõäàà íýãýí óäàà Ýíýòõýãèéí ãàäààä äàëàéä Òîððåñûí õîîëîéãîîð øóðãàæ îðíî ãýæ ìýäýãäýæ á¿ëãýý. Òýð ò¿¿íýýñ ººð þó ÷ õýëñýíã¿é áîëîâ÷ Íåä Ëåíäýä çºâõºí ýíý ë íýã òîõèîë õýðýãòýé.áàéâ. Ò¿¿íèé ñýòãýë õàíãàìæòàé áàéäëààð áîë áèä Åâðîïûí ýðýãò îéðòñîí àæýý. Òîððåñûí õîîëîé ººðèéí àéìøèãò áàðòààò øóðãàö, òýíä àìüäðàã÷ îìãóóäûí çýðëýã äîãøíîîñ áîëæ íýí á¿òýëã¿é íýð õ¿íäòýé òýð õîîëîé Àâñòðàëè òèâèéã øèíý Ãâèíåéãýýñ òóñãààðëàíà.

¯ä äóíäûí õýðä êàïèòàíû òóñëàõ ñåêñòàíò õýìýýõ áàãàæààð íàðíû õººðºëòèéí ºíäðèéã õýìæèæ áóé ¿åýð áè, øàð ìýò õóðö ºíäºð ºíäºð àðãàë, øàòíû ãèøã¿¿ð øèã ¿åëýí õàðàãäàõ õàæóó ýíãýð á¿õèé Àðôàëüêñûí óóëñûí îðîéã õàðàâ. “Íàóòèëóñ” îíãîö àþóëòàéãààðàà äýëõèé äýýð àëäàðøñàí ò¿¿íèé àìàí äýýð õàìãèéí çîðèãò äàëàé÷èä áîëîâ÷ áîäëîãîøðîí çîãñäîã, òýðõ¿¿ àþóëò õîîëîéí àìñàð äýýð èðýâ. Ýíý õîîëîéã Ëóí Áàö äå Òîððåñ ºìíºò äàëàéíóóäûí Ìåëàíåçåé ðóó áóöàõ çàìäàà àíõ íýýñýí áºãººä 1840 îíä Äþìîí Äþðâèëèéí îíãîö çîëòîé ë õàä ìºðãºæ ñºíººã¿é á¿ëãýý. Ãýâ÷ õàéðäàõ õàä ìºðãºõèéã þìàíä ýñ áîäîõ “Íàóòèëóñ” îíãîö áîëîâ÷ ýíäõèéí ø¿ð àðëààñ áîëãîîìæëîõ õýðýãòýé áàéâ. Òîððåñûí õîîëîé áàðàãöààëáàë çóóí ãó÷èí òàâ – çóóí äº÷èí êèëîìåòð ºðãºí áîëîâ÷ òîî òîìøã¿é îëîí èõ áàãà àðàë óñàí äîîðõè èë äàëä õàä öîõèî á¿õèé òóë íýâòýð÷ áàðàã áîëøã¿é áèëýý. Ýíý á¿õíèéã õàðãàëçàí êàïèòàí Íåìî àëü ë áîëîõ òàëûí àðãà õýìæýý àâ÷ýý. “Íàóòèëóñ” óñàí äýýð òýí õàãàñàà õ¿ðòýë èë ãàðàí, íýí ÿëüã¿é õóðäòàé õºâæ áàéâ. Ò¿¿íèé ñýë¿¿ðèéí äàëáàà, ÿäàðñàí õàëèìûí ñ¿¿ë àäèë óñ àëãàäàí áàéâ. ¯¿íèéã àøèãëàí áè ººðèéí õî¸ð íºõðèéí õàìò öàã ¿ðãýëæ õîâ õîîñîí áàéäàã òàâöàí äýýð àâèðàí ãàð÷ æîëîîäëîãûí á¿õýýãíèé àðä çîãñîâ. Êàïèòàí Íåìî ººðèéí ãàðààð îíãîöîî çàëæ æîëîîäîõ áàéðàíäàà áàéëàà. Ìèíèé í¿äíèé ºìíº Òîððåñûí õîîëîéí äýëãýðýíã¿é çóðàã äýëãýýñòýé áàéâ. Óñàí ñóäëàëûí èíæåíåð Âèíöåí äîí Äþìóëîí äýëõèéã òîéðîõ Äþìîí-Äþðâèëèéí ñ¿¿ë÷èéí æóóë÷ëàëä ãàð áèå îðîëöîæ ÿâñàí òýíãèñèéí àëáàíû ìè÷ìàí ñ¿¿ëäýý àäìèðàë áîëñîí Êóïâàí -Äþáóà íàð òýð çóðãèéã ãàðãàæýý. Ýíý çóðàã, ò¿¿í÷ëýí êàïèòàí Õèíãèéí ãàðãàñàí ººð íýã çóðàã õî¸ð Òîððåñûí õîîëîéí òîëãîé ýðãýì îëîí ãîäðèîã ñ¿ëæèí ºíãºð÷ áîëîõ øèëäýã çóðãóóä áàéâ. Áè òýäãýýð çóðãèéã íýí èõ àíõààðàëòàé àæèãëàí á¿ëãýý. Òýíãèñ “Íàóòèëóñ”-ûã òîéðîí óóðòàé íóðãèëæ, öàãò õî¸ð õàãàñ ìèëèéí õóðäòàéãààð ç¿¿í ºìíººñ áàðóóí õîéøîî ýð÷èëæ áóé òýíãèñ ò¿¿íèé äàâàëãàà óñíààñ áàðàã àëõàì òóòàì öóõóéæ áàéãàà ¿õýð ÷óëóóíóóä ìºðãºí áóò ¿ñýð÷ áàéâ. - Àéìøèãòàé ë ãàçàð áàéíà! õýìýýí Íåä Ëåíä ºã¿¿ëýõýä áè : Íýýðýý ÷ ¿¿íýýñ ÷ äîîð ãàçàð áóé ãýæ ñàíàõûí ÷ àðãà àëãà.Òýð áàéòóãàé õàà ñàéã¿é ÿâäàã “Íàóòèëóñ” áîëîâ÷ òýâäýõ ë ãàçàð áàéíà ãýëýý. -Ýíý ìóó õàð êàïèòàí ººðèéíõºº çàìûã ñàéí ìýääýãýýñ åð çàéëñàíã¿é. Ìèíèé õàðæ áàéãààãààð áîë ÷ öààøëàõ òóòàì ýíý ø¿ð àðëóóä á¿ð õàð áàðàãöààë÷èõëàà. Õýðýâ ë “Íàóòèëóñ” òýäíèé íýãèéã ø¿ðãýýä ë àâáàë çîìãîë áîëíî äîî. ¯íýíäýý ÷ áàéäàë òóí õóðöàäæýý. Ãýâ÷ “Íàóòèëóñ” èä øèäòýé þì øèã àéìøèãò í¿ñýð õàääûí õîîðîíäóóð ýñýí ìýíä øóðãàí øóðãàí ºíãºð÷ áàéâ. Òýð Äþìîí-Äþðâèëèéí õºëã¿¿ä çîëòîé ë ñºíºæ îäîîã¿é “Àñòðîëÿáè”, “Ç¿òãýëò” õî¸ð õºëãèéí ÿâæ ãàðñàí çàìûã äàãàñàíã¿é ýý. Ìàíàé

øóìáàã÷ õºëºã íèëýýä õîéãóóð ÷èãëýë àâ÷ Ìåððåé àðëûí õàäàí õóøóó îðîîìîãöîî, áàðóóí ºìíº òèéøýý, êóìáåðëåíäèéí øóðãàö ðóó ýãö ýðãýëýý. Êàïèòàí Íåìî “Íàóòèëóñ”-ûã øóóä ë ýíý ãàðöààð øóðãóóëíà áèé õýìýýí áè áîäîõûã çàâäòàë, ìàíü õ¿í îíãîöîî ãýíýò áàðóóí õîéò çóã çàëæ, Òàóíäà áà Àþóëò ñóâãèéí ç¿ã ýðã¿¿ëýýä îëîí èõ áàãà àðëûí õîîðîíäóóð èéø òèéøýý ñ¿ëæèí îðëîî. Äþìîí-Äþðâèëèéí õî¸ð îíãîö õî¸óëàà õàéðäñàí ýíý àþóëò ñóâàãò êàïèòàí Íåìî ÿâæ îðîõ, òèéì áîëãîîìæã¿é ãýæ ¿¿ õýìýýí áè ãàâ ãàéõñàíäàà ººðºº ººðººñºº àñóóñàí á¿ëãýý. Ãýòýë ÿã ýíý óåä “Íàóòèëóñ” äàõèí ÷èãëýëýý ýðñ ººð- ÷èëæ õàëç áàðóóí ç¿ãèéã áàðèí Ãâåáîðîàð àðëûã ÷èãëýí ÿâëàà. ªäðèéí ãóðâàí öàã îð÷èì áàéñàí áèëýý. Äàëàéí ò¿ðëýã äýýä õýìæýýíäýý õ¿ð÷ äàâàëãàà íàìäñàí áàéâ. “Íàóòèëóñ” Ãâåáîðîàð àðàëä îéðòîí î÷ëîî. Áèä äàë ìîä óðãàñàí ãóà ¿çýìæèò ýðãýýñ äºíãºæ õî¸ð ìèëèéí çàéä áàéâ. Ãýòýë, ãýâ ãýíýò õ¿÷èò äîíñîëãîî íàìàéã îíãîöíû òàâöàí äýýð áºìáºð¿¿ë÷èõýâ. Òýõíýý íü “Íàóòèëóñ” ìààíü ø¿ð àðàë ìºðãºí ìîðäîîä áàðóóí òèéøýý ÿëüã¿é õàâèðãàëàí õýâòñýí àæýý. Áè õºë äýýðýý áîñîæ èðâýë êàïèòàí Íåìî ººðèéí òóñëàõûí õàìò îíãîöíû òàâöàí äýýð ãàð÷ èðýýä íºãºº ìèíèé ìýäýõã¿é õýëýýð ÿðèëöàí õºëºã îíãîöîî øàëãàí ¿çýõýä ãóðâàí ¿ã ñîëèëöîæ áàéõûã îëæ õàðëàà. Áèäíèé áàéäàë ÿìàð áàéñàí ãýý÷. Îíãîöíû òýâøèéí öààäòàé Ãâåáîðîàð àðàë óìðààñ ºìíº ç¿ã ð¿¿ õ¿íèé àâðàãà òîì áàð ìýò õºíäºëñºæ õàðàãäàâ. Ç¿¿í ç¿ãò äàëàéí òàòëàãàíû óëìààñ óñíààñ öóõóéí èðæ áóé ø¿ð àðëóóäûí òîëãîé í¿öãýð÷ ¿çýãäýíý. Áèä ã¿åõýí ãàçàð õàéðäàæ ñóóðüòàé íü àðãàã¿é ñóóæýý. Ò¿¿ãýýð ÷ áàðàõã¿é äàëàéí ò¿ðëýã áîëëîî ãýýä ýíä óñ èõ íýìýãääýãã¿é àæýý. Ãýâ÷ õºëºã îíãîöíû áèå íýí áºõ òóë õàä ìºðãºñíèé óëìààñ º÷¿¿õýí ÷ ãýìòñýíã¿é ýý. Ãýòýë “Íàóòèëóñ” ýíäýýñ õîâõîð÷ ÷àäàõã¿é áîë ýäãýýð õàäàíä íýã íàñààðàà õàäàãäàí ¿ëäýæ, êàïèòàí Íåìîãèéí îíãîö òºãñãºë áîëîõ áóéçàà õýìýýí áè õýçýýä àìãàëàí áºãººä ¿ë àæðàõ õýâ çàíøèë á¿õèé êàïèòàí Íåìî íàä îéðòîí èðýõ ¿åä áè áîäîæ áèëýý. Ò¿¿íèé öàðàéíä áà÷èìäñàí áóþó ñýòãýë ò¿ãøñýí øèíæ îãòõîí ÷ ¿ã¿é àæýý. - Ñ¿éð÷ ã¿éöýâ ýý? ãýæ áè ò¿¿íýýñ àñóóâàë : - ¯ã¿é ýý, ÿëèìã¿é ñààä ó÷èðëàà ãýæ òýð õàðèóëàâ. - ßìàð ÷ ë ãýñýí ýíý íýãýí òîõèîäîë òàíûã, òýð çóãàòààæ ãàðñàí ýõ ãàçðûí òàíü èðãýí äàõèí áîëãîæ òàðààõ íü ýý? Êàïèòàí Íåìî íàä ðóó íýã ë àÿã¿é õà÷èí õàð÷èõààä îíäîîöîæ òîëãîéãîî ñýãñýðëýý. Áîäâîë òýð, õýí ÷, õýçýý ÷, þó ÷ ò¿¿íèéã õóóðàé ãàçàð äýýð ýðã¿¿ëýí ¿ë àâàà÷íà ãýäãèéã íàä îéëãóóëàõ ãýñýí áóéçàà. Òýãýýä äàðàà íü òýð : -ßàãàà âý òà, íî¸í ïðîôåññîð! “Íàóòèëóñ”-ûí áàéäàë òºäèé ë íàéäâàðòàé áèø áàéíà óó. Ìèíèé õºëºã òàíä òýíãèñ äàëàéí ãàéõàìøãèéã áàñ ë ¿ç¿¿ëýõ áîëíî. Áèäíèé æóóë÷ëàë çºâõºí

ýõýëæ áàéãàà áîëîõîîð áè òèéí áàðàà áîëîã÷ áîëæ ÿâàõ àç çàâøààíàà òèéì ÷ ò¿ðãýí àëäàõûã õ¿ñýýã¿é ë áàéíà ãýëýý. -Òýãâýë, êàïèòàí àà: õýìýýí áè ò¿¿íèé õýëñýí ¿ãýíä ºãºõ ìàÿãòàé àÿëãóóã ¿ë ìýäñýí öàðàé ãàðãàæ “Íàóòèëóñ” äàëàéí ò¿ðëýãèéí èä äóíä õàéðäñàí ø¿¿ äýý. Íîìõîí äàëàéí ò¿ðëýã åðººñºº èõ áèø, òýõýýð òà õýðâýý ë “Íàóòèëóñ”-ûã õºíãºòãºõ ÿìàð íýãýí àðãà îëëîî ÷ ãýñýí ººðèéíõºº îíãîöûã óñàí äýýð ÷óõàì ÿàñõèéãýýä äàõèí õºâ¿¿ëýõèé òàíü áè áîäîæ îëîõã¿é áàéíàì. - Ïðîôåññîð òàíû çºâ ãýæ êàïèòàí Íåìî õýëýýä Íîìõîí äàëàéí ò¿ðëýã õýçýýä èõ áèø, ãýâ÷ Òîððåñûí õîîëîéä óñíû ºíäºð íàì òºâøèí ìåòð õàãàñûí ÿëãààòàé áàéäàã þì. ªíººäºð íýãä¿ãýýð ñàðûí äºðâºí, òýãâýë õîíîãèéí äàðàà ñàð øèíýëíý. Òýõýýð áºìáºðöãèéí òýðõ¿¿ ¿íýí÷ äàãóóë øèíèéí ñàð õýðâýý ë íàä ýíýõ¿¿ ÿëüãóé áÿöõàí òóñ õ¿ðãýõèéí òóë òýíãèñèéí óñûã íàä õýðýãöýýò ºíäºðò ºðãºæ ºõã¿é áîë áè íýí èõ ãàéõàõ áîëíî ãýæ õàðèóëààä ººðèéíõºº òóñëàõûí õàìò “Íàóòèëóñ” äîòðîî îðæ ÿâ÷èõàâ. Õºíäèé áèåò àìüòäûí áèåýñ ÿëãàðäàã ìýò áàò áýõ áîäèñîîð õàä ÷óëóóíä ÿã ãàãíàãäñàí øèã óñàí äîîãóóð øóìáàã÷ îíãîö õàéðäñàí ãàçðàà óðãàà õàä ìýò õºäºëãººíã¿é çîãñîæ áàéâ. - Çà þó áîëîâ ýðõýì ïðîôåññîð õýìýýí êàïèòàíûã ÿ â- ìàãè íàä ðóó .îéðòîæèðñýí Íåä Ëåíä àñóóëàà. - Áèä íýãä¿ãýýð ñàðûí ¸ñòîé ºäðèéí ò¿ðëýãèéã ë õ¿ëýýõ áîëæýý. Òýãýýä áèäíèéã òýðãýë ñàðàí õàéðäñàí ãàçðààñ ìèíü õîâõîëæ õàéðëàõ áîëíî. Èéì ë áàéíà äàà íàéç ìèíü. - Åðäºº ë ¿¿? - Åðäºº ë -Òýãâýë êàïèòàí ìààíü çàíãàà õóðààæ, óðàãø óõàñõèéí õàéðäñàí ãàçðààñàà õºíäèéð÷ ÿâºõã¿é ñàíààòàé áàéõ øèâ äýý? ßàõ þì, òýðòýé òýðã¿é áèäíèéã ò¿ðëýã õîâõ òàòàõ þì ÷èíü? ãýæ Êîíñåëü ºã¿¿ëýâ. Êàíàäûí õàðúÿàò äóðã¿éöñýí ìàÿãòàé Êîíñåëü ðóó õàðñíàà ìºðºº õàâ÷èâ. Ò¿¿íèé öàðàéíä çîðèãò äàëàé÷èéí çîëáîîò ìýäðýõ¿é äîðîìæëîãäñîí áàéäàë èëýðõèé áàéëàà. - Ìèíèé ¿ãèéã òà ñàíàæ áàéíà óó, íî¸í ïðîôåññîð õýìýýí òýð ìèíèé ç¿ã õàíäàí ýíý ìóó òºìºð òýâø ¿¿íýýñ õîéø óñàí äîîð ÷ òýð, äýýð ÷ òýð, õýçýý ÷ äàõèàä õºâºõã¿é. Ýíý ìóóã îäîî çºâõºí ë õîã äýýð õàÿâàë òààðíà. Ìèíèé áîäëîîð áîë áèä îäîî êàïèòàí Íåìîã ººðñäèéí äóíäààñ òóñãààðëàâàë çîõèíî ãýæ õýëëýý. - Ààí ãýæ áàé, ýðõýì Íåä. Ýíýõ¿¿ ãàéõàìøèã îíãîöíû èðýýä¿éã òàíààñ ººð õýí ÷ èíãýæ ìóó ¿çýýã¿é áàéíà. Äºðºâõºí ºäºð òýñýæ ¿ç. Íîìõîí äàëàéí ò¿ðëýãèéí õ¿÷ ÿìàð áîëîõûã áèä íýã ¿ç÷èõüå. Æè÷ õýëýõýä ýíäýýñ îðãîõ òàíû ñàíàëûã Àíãëèéí áóþó Ïðîâàíû ýðãèéã õàðàãäñàí öàãò ë àâ÷ õýëýëöâýë ç¿éä íèéöíý. Õàðèí Øèíý Ãâèíåéí ýðýã îð÷èìä ¿¿íèéã ÿàðàõûí õýðýã îð ¿ã¿é. Õýðýâ ë “Íàóòèëóñ” õàéðäëàãààñ õîâõîð÷ ÷àäàõã¿é áîë ýíý íýãýí ìóõàðäñàí àðãûã õý-

ðýãëýõýä õýçýý ÷ õîæèìäîõã¿é ãýæ áè õàðèóëëàà. - ßäàæ òýãâýë ýíý íýãýí õýñýã õóóðàé ãàçàð äýýð øèíãýæ áîëîõã¿é ãýæ ¿¿? õýìýýí òýð íèëýýä ãóòàðñàí ÿíçòàé, ýíý àðàë áàéíà. Òýíä ìîä óðãàäàã. Ìîäîíä õóóðàé ãàçðûí àìüòàä àìüä çóóø êîòëåò, ðîñòáèð, áèôøòåêñ¿¿ä ÿâæ áàéíà ø¿¿ äýý. Áè íýãýí ¿ìõ ìàõ ÿìàð èõ äóðòàé èäýõñýí áèëýý ãýâ. -Ýíý ÷ Íåäèéí çºâ. Áè ò¿¿íèé ñàíàëûã äóðòàé õ¿ëýýí àâàõñàí áàéíàì. ßäàæ áèä õóóðàé ãàçðààð ÿâàõ, àëõàæ ãèøãýõ äàäëàà ìàðò÷èõã¿éí òóë ¿ã¿éäýý ýíýõýí ýðýã äýýð ãàð÷èõààä èðýõ çºâøººðºë ýçýíòýí ººðèéíõººòýð ò¿íøýýñ àâààä èðæ ÷àäàõã¿éñýí áîë óó? ãýæ Êîíñåëü ºã¿¿ëëýý. -Áè àñóóæ ºãüå ë äºº. Ãýâ÷ òýð òàòãàëçàíà ãýýäýãò áè ýðãýëçýõã¿é áàéíà. -ßàõàâ ýçýí ¿çýýä àëä, ÿäàõäàà áèä êàïèòàí Íåìîãèéí íàéðñàã çàíãèéí õýð õýìæýýã ìýäýýä àâàõã¿é þó ãýæ Êîíñåëü õýëëýý. Õàðèí òýõíýý êàïèòàí Íåìî, ìèíèé õ¿ñýëòýä òóí èõ äóðòàé õàðèó ºã÷, õ¿ñýëò ¸ñîîð ìèíü çºâøººðºë ºãñíººð áàðàõã¿é îíãîöîíäîî ýðãýæ èðýõ àì òàíãàðàãèé ìààíü ÷ àâñàíã¿é íü íýí ãàéõàëòàé. Òýõýä øèíý Ãâèíåéí àðëóóäààð æóóë÷ëàõ ãýäýã íýí àþóëòàé ç¿éëèéí íýã áºãººä ò¿¿ãýýð õýñ¿¿÷èë ë ãýæ áè Íåä Ëåíäýä çºâëºõã¿éñýí áèëýý. Ó÷èð íü òýíäõèéí àðüñòàí ïàïóàñóóäûí ãàðò îðñíîîñ “Íàóòèëóñ” äýýðýý îëçëîãäñîíîîðîî îëçëîãäîæ ¿ëäâýë äýýð áàéâ. Êàïèòàí Íåìî áèäíèéã äàãàëäàõ ýñýõèéã áè àñóóæ ç¿ðõýëñýíã¿é. Ò¿¿í÷ëýí áàñ áèäýíòýé íýã ÷ óñàí öýðãýý ÿâóóëàõã¿é. Íåä Ëåíä çàâèà ãàíöààðàà çàëàõ áîëíî ãýäýãò áè ä¿¿ðýí èòãýæ á¿ëãýý. Ãýâ÷ õóóðàé ãàçàð áèäíýýñ õî¸ðõîí ìèëü çàéòàé áºãººä êàíàäûí õàðúÿàò, ãàðàìãàé äàëàé÷èí òýð òîì òîì îíãîöîíä íýí àþóëòàé õàäààñ äýíä¿¿ áÿöõàí õºíãºõºí çàâèà çîâîõ þìã¿é ãàðãàæ ÷àäàõ áàéâ. Ìàðãààø íü íýãä¿ãýýð ñàðûí 5-íä áÿöõàí çàâèéã áàéðíààñ íü ãàðãàæ óñàíä òàâèâ. Ýíý àæëûã õî¸ðõîí óñàí öýðýã õÿëáàðõàí õèéæ áàéâ. Ñýë¿¿ð¿¿ä çàâèéí ¸ðîîëä áýëýí áóé òóë çºâõºí áèä ë îðæ áàéðàà ýçëýí ñóóõ ÿâäàë ¿ëäæýý. Áèä áóó ñ¿õ çýðãýýð á¿ðýí çýâñýãëýí ºãëººíèé íàéìàí öàãò “Íàóòèëóñ”- ààñ ñàëæ îäîâ. Äàëàé îâîî íàìäóó áàéâ. Ýðýã ç¿ãýýñ ñýð¿¿ òàòàí, ÿëüã¿é ñàëõèëæ áàéëàà. Êîíñåëü áèä õî¸ð ñýë¿¿ð äýýð ñóóæ õ¿÷ëýí òàòàõàä Íåä Ëåíä ø¿ð àðëóóäûí õîîðîíäîõ íàðèéõàí çàâñðààð çàâèà çàëæ ÿâàâ. Çàâü ìààíü ÷ çàëóóðòàà ñàéõàí çàõèðàãäàæ ñóì ìýò íèñ÷ áèëýý. Ýíý ¿åä Íåä Ëåíä ººðèéí ñýòãýëèéã íóóñàíãóé áºãººä îðãîæ ãàðñàí õîðèãäîë ìýò áàÿðòàé ÿâàõäàà îäîî óäàõã¿é ë ºíºº øºíºäºº ýðãýæ èðíý ãýäãýý òàã ìàðòæýý. - Óäàõãóé áèä ìàõ èäíý! õýìýýí òýð áàðàã äóóëàõ øàõàæ, ÷óõàì ÿìàð ìàõ ãýæ ñàíàíà! Õèéìýë õóóðàì÷ áóñ ¸ñòîé æèíõýíý àíãèéí ìàõ èäíý ãýý÷! Òàëõ ë áàéõã¿é äýý... Çàãàñ ìóó õîîë ãýæ áè

õýëýýã¿é áàéíà, ¿ã¿é ýý, ýíý ÷èíü äàíäàà çàãàñíû õîéíîîñ çàãàñ öîõèîä ë áàéíà ãýñýí ÷èíü þó ãýñýí ¿ã âý, ººðñíºº áîäîîä ¿ç ë äýý! Öîã äýýð øàðñàí ¿ìõ øèíý ìàõ ãýäýã óéäñàí öàãò õè÷íýýí òààòàé âý? - Ýý õàð õýíõýã? ×èíèé çºâõºí ë äàí ãàíö ÿðèàíààñ ÷èíü áîëæ ìèíèé õîðõîé õ¿ð÷èõëýý... ãýæ Êîíñåëü ºã¿¿ëýâ. - Ýíý õàâü àíòàé ýñýõèéã ìýäýõ õýðýã ¿ëäæýý. Õýðýâ àíòàé þì áîë, ÷óõàì õýð õýìæýýíèé òîì àìüòàí þì áîë? Àí÷èí ìààíü àíãèéíõàà àí áîë÷èõâîë ÿìàð ñàéí áàéõ áèëýý äýý? ãýæ áè íýìýðëýí ºã¿¿ëáýë : - Áàãà õýðýã, ýðõýì ïðîôåññîð õýìýýí õàíãèíóóð ñ¿õíèé èð øèã õóðö ø¿äýý ÿðàëçóóëàí áàéæ Íåä Ëåíä, õýðýâ ë ýíý àðàë äýýð ººð àìüòàí áàéõã¿é áîë áè øàðñàí áàðûí çýãñýí áººí ìàõ, àìüä áàð áîëîâ÷ áàðüæ èäýõýä áýëýí áàéíàì ãýëýý. - Íåä Ëåíä íàìàéã á¿ð àéëãàëàà ãýæ Êîíñåëü õýëýâ. - Áèäýíòýé çîëãîõ àìüòàí ºäã¿é äºðâºí õºëòºí áàéíà óó? ºäòýé õî¸ð õºëòºí áàéíà óó? ÿìàð ÷ àìüòàí áàéñàí áè ò¿¿íèéã íýã ë ìýðãýí áóóäàëòààð ìýíäëýõýä áýëõýí! -Óõàé? Íåä Ëåíä äàõèàä ë ãàëçóóð÷ ýõýëëýý! õýìýýí ìèíèé ºã¿¿ëýõýä -Ñàíàà á¿¿ çîâ, ïðîôåññîð ìèíü. Çîðèãòîéõîí ñýë? Õàãàñ öàã ÷ ºíãºðºõãóé áè òàíä õàìãèéí øèëäýã æîðîîð áýëäñýí äèéç çîîã áàðèìç ãýëýý. Íàéìàí öàã õàãàñò “Íàóòèëóñ”-ûí æèæèã çàâü Ãâåáîð àðëûã õ¿ðýýëñýí ø¿ðýí á¿ñë¿¿ðèéã ýñýí ìýíä ãýòëýí ýëñýðõýã õàÿëãàä õ¿ð÷ èðëýý.

ÕÓÓÐÀÉ ÃÀÇÀÐ ÕÝÄ ÕÎÍÎÑÎÍ ÍÜ Õóóðàé ãàçàð ãèøãýñýí àíõíû òýð òîõèîë íàä íèëýýä èõ ñýòãýãäýë òºð¿¿ëñíèéã áè ñàíàæ áàéíà. Íåä Ëåíä ÷óõàìäàà ãàçàð õºðñíèé áàò áýõèéã øàëãàõ ãýñýí øèã õºëººðºº óðüäààð ãàçàð äýâñýæ ¿çñýí áèëýý. Ãýòýë áèä êàïèòàí Íåìîãèéí õýëñíýýð “Íàóòèëóñ” îíãîöíîî æóóë÷ëàã÷èä áîëñîîð áóþó áèäíèéõýýð áîë îëçëîãäñîí áîäñîîð õî¸ð á¿òýí ñàð ÷ áîëîîã¿é áàéëàà. Îíãîöíîîñ ãàðñíààñ õîéø õýäýí ìèíóòûí äàðàà áèä äàëàéí ýðýãò áóóí ñóì òóñàõ ãàçàð îéðòîæ èðæýý. Ýíäõèéí õºðñ èõýâ÷ëýí õºíäèé áèåòíèé øîõîéëîã ÷óëóóëãààñ òîãòñîí áîëîâ÷ ¿õýð áîðæèí ÷óëóó õàà ñàéã¿é áóòàðñàí øèðýãñýí ãîëûí õóóðàé ñàéðû íü àâ÷ ¿çâýë óã àðëûã ãàëò óóëûí ãàðàëòàé ãýæ ä¿ãíýæ áîëîõ áàéâ. Á¿õ àðàë ãóà ¿çýìæèò îéãîîð áèò¿¿ õó÷èãäæýý. Çººëºí ñàëõè ñýâýëçýí á¿ð íàéãàëçàí áàéõ àñàð ºíäºð ìîääûí çàðèì íü õî¸ð çóóí ôóò õ¿ðýõ áºãººä ¸ñòîé ë áàéãàëèéí æèíõýíý ãàìàêóóä, ìºëõºã÷ óðãàìàë ñàõëàã ìàíû òîðëîãäîí áà- ðèëöàëäñàí àæýý. Òýíä ìèìîçóóä, ôèíöñóóä, ãèáèñâ ìîëîä, äàë ìîëîä áàéõààñ ãàäíà ìîääûí äýðãýä òýäãýýðèéí õ¿íõýð íîãîîí îðîéä ñàðàâ÷ëàãäñàí àñàð òîì öàõèðìûí öýöýã öýöýãëýí áàéâ. Ãýâ÷ ºëòýé ººäòýéãèéí áîäîëä íýðâýãäýí ÿâñàí êàíàäûí õàðúÿàò, Ãâèíåéí àðëóóäûí ãîéä óðãàìëûí ãàéõàìøèã ºíãºòýé òààòàéãèéí ç¿ã àíõààðàë ¿ë òàâüæ áèëýý. Òýð áèäíèé ñàìðûí ìîä îëîîä õýä õýäýí ñàìàð ÷óëóóãààð öîõèí óíàãàæ áèä õî¸ðò áàðèëàà. Áèä ñ¿¿ óóæ àìòëàã çººëíèé íü àìòàð- õàí çîîãëîõäîî “Íàóòèëóñ”-ûí çîîãíû åðäèéí çàð÷èìä æºòººðõºõäºº òèéíõ¿¿ õîâäîãëîñîí ãýæ ¿çýæ õýðõýí áîëîõ áèëýý. - Çà ìºí ãî¸ äîî! õýìýýí Íåä Ëåíä íàä ºã¿¿ëáýë : - ßðèàä ÿàõàâ! ãýæ Êîíñåëü äýìæèæ áàéâ. - Áèäíèé ýäãýýð ñàìðààñ æààõàí íººö “Íàóòèëóñ” äýýð àâ÷ ãàðàõûã êàïèòàí Íåìî ¿íýõýýð çºâøººðºõã¿é ãýæ ¿¿, òà íàð þó ãýæ áîäîæ áàéíà? õýìýýí Êàíàä õóí àñóóõàä áè : - Àðàé ÷ ¿ã¿é áèç. Ãýâ÷ ººðºº ãàð õ¿ðãýõã¿é íü ÷ ëàâòàé äàà ãýëýý. - Õîõü íü ë áèç! ãýæ Êîíñåëü ºã¿¿ëìýãö : - Áèäýíä ë ñàéí ãýæ Íåä Ëåíä áàòëàâ. - Æààõàí àíçààðààðàé Íåä ìèíü õýìýýí áè ¿ð æèìñíèé õî¸ð äàõü ìîä ðóó äàéðàõûã çàâäàí áóé êàíàä õ¿íä õàíäàæ , - Áèäíèé ñàìàð àãóó ñàéõàí ýä áîëîâ÷ ò¿¿ãýýð áÿöõàí çàâèà ÿçàðòàë íü ä¿¿ðãýõýýñ ºìíº ººð ÿìàð íýãýí èë¿¿ àìòòàé ¿ð æèìñ ýíý àðàë äýýð áóé ýñýõèéã ¿çâýë äýýð áèø ¿¿. “Íàóòèëóñ” îíãîöîí äýýð øèì ø¿¿ñëýã, øèíý ñýðãýã ¿ð æèìñ áèäýíä íýí èõ õýðýã áîëíî ãýæ áè áîäîæ áàéíà ø¿¿ ãýëýý.

Ýçíèé çºâ, ìèíèé áîäëîîð áîë çàâèà áèä ãóðàâ õóâààæ: íýãä¿ãýýð õýñýãò íü ¿ð æèìñ, õî¸ðäóãààðò èäýøíèé íîãîî, ãóðàâäóãààðò íü îäîîõîíäîî áèä îëæ ¿çýýã¿é ë áàéãàà àíãèéíõàà ãàíçàãà õèéâýë ç¿ãýýð áóñ óó ãýæ Êîíñåëü ºã¿¿ëëýý. Êîíñåëü òà ñýòãýë ò¿ãøñýíèé õýðýãã¿é õýìýýí êàíàäûí õàðúÿàò õýëýâ. - Çà èíãýýä áèäíèé çóãààëãûã öààøëóóëàí ¿ðãýëæë¿¿ëýõäýý çºâõºí ë ìýäýýòýé áàéõ õýðýãòýé. Ýíý àðàë ýçã¿é ìýò áîëîâ÷ þó ÷ ãýñýí èäýø òýæýýë ñîíãîõäîî áèäíýýñ òºäèé ë äýýðã¿é àìüòàí ýíä îðøäîã áàéæ þó ìàãàä... - Ýý, ýý... õàðëà ãýæ! ãýæ Íåä Ëåíä ìèíèé ñàíóóëãûã ñîíñ÷èõîîä ø¿äýý õàâèðàí áàéæ áàðõèðàõàä, Êîíñåëü : - Íåä òà ÿàæ áàéíà? õýìýýí àñóóëàà. - Àà öóñ ãýæ, ¿íýõýýð áè òýð õ¿íèé ìàõ çîîãëîõ çàð÷ìûí ÷èíü ãàéõàìøãèéã ñàÿ ë îéëãîæ ýõëýâ ãýæ êàíàä õ¿í õýëýâ. - Þó! þó? Íåä òà þó õýëýâ? Òà ÷èíü ìàõ÷èí áàéñàí ñàíæýý? Òýãâýë áè òàíòàé íýã ºðººíä áàéõäàà ¿ðãýëæ ë íàä àþóë çàíàëõèéëæ áàéæýý?. Òýãâýë áè íýã ºãëºº ñýðýõýä ìèíèé òýí õàãàñûã èä÷èõñýí áàéõ íü ýý? - Íàéç ìèíü áè ÷àìä íýí õàéðòàé áîëîõîîð îíöûí èõ øààðäëàãàã¿é áîë òàíûã èä÷èõã¿é áàéëã¿é. - Àà á¿¿ ìýä õýìýýí Êîíñåëü õýëæ àëèâ àíãàà áóøóóõàí õèéå. Ýíý íýã èäýìõèéä ÷èíü áóøóóõàí ë íýã áººí ìàõ ¿ìõ¿¿ë÷èõã¿é áîë îéðûí íýãýí ñàéõàí ºäºð ýçýíòýí ººðèéíõºº õóó÷èí çàðöûí çºâõºí º÷¿¿õýí õýñãèé íü îëæ àâ÷ ìàãàäã¿é ãýëýý. Íåä Ëåíä, Êîíñåëü òèéíõ¿¿ õîøèãíîëöîõ çóóð áèä îéí öîîðõîéä ÿâæ õ¿ðëýý. Áèä ìîääûí ºòãºí ñàãñãàð ìº÷èð äîîãóóð á¿òýí õî¸ð öàã ÿâæ ààíàé öîîðõîéí öààä òàëä òîéð÷ ãàðëàà. Àçòàé òîõèîëîîð áèä õàëóóí á¿ñíèé õàìãèéí àøèãòàé óðãàìëûí íýãýí áîëîõ íýã ìîäòîé òóëãàðñàí íü “Íàóòèëóñ” äýýð ¿ã¿éëýí óéòãàðëàæ áàéñàí õ¿íñýýð áèäíèéã öààøèä õàíãàæ áèëýý. Ãâåáîðîàð àðàë äýýð ýëáýã óðãàäàã òàëõíû ìîäíû òóõàé áè ÿðüæ áàéãàà þì. Áèä, òýð äàðóéõàíäàà ìàíàé õ¿ì¿¿ñèéí äóíä “ðèìà” õýìýýí íýðëýãäñýí, ò¿¿íèé ¿ðã¿é ä¿ðñèéã îëëîî. Òàëõíû ìîä îð÷íûõîî ìîääîîñ äº÷èí ôóòûí ºíäºð øóâ øóëóóõàí ãîëòîéãîîðîî ÿëãàãäàæ áàéâ. Áàéãàëü÷ õ¿íèé í¿äýíä ò¿¿íèé îëîí ñàëàà òîì íîãîîí íàâ÷ñààð á¿ðõñýí ãî¸ìñîã áºìáºãºð îðîé øóóä òàíèãäàõ àæýý. Ò¿¿íèé áàãñãàð áººí íàâ÷èñ äóíäààñ áàðçãàð îëîí çóðãààí ºíöºãòººð á¿ðõýãäñýí íýã äèöèìåòð õýð òîì áººðºíõèé æèìñ áºíäèéæ áàéâ. Íýí àøèãòàé ýíý ìîä ãàäíû ÿìàð ÷ àð÷èëãàà, àñðàìæã¿éãýýð æèëä íàéìàí ñàð äàðààëàí ¿ð æèìñ ºãäºã áèëýý. Òýäãýýðèéí ¿ð æèìñèéã Íåä Ëåíä ñàéí ìýäýõ àæýý. Òýð ººðèéí îëîí óäààãèéí àÿíä òýäãýýðèéã èäýæ ¿çñýí òóë ò¿¿íèéã õýðõýí ÿàæ àæèëëàõûã ìýääýã áàéâ.

-Íî¸í ïðîôåññîð, õýðýâ ë áè ýíýõ¿¿ ìîäíû äîòîðõè çººëíèéã àìòëàõã¿é áîë åð òýñýõ àðãà ¿ã¿é ìýò áàéíàì õýìýýí ò¿¿íèéã õýëýõýä áè : - Òýã! Òýã! Òýã. Òýõ ë ãýæ ÿìàð íýãýí òóðøëàãà õèéõ ë ãýæ áèä èðñýí áèø ¿¿ çîâîõ þìã¿é, òýã ãýâýë : - Óäàõ þì ¿ã¿é, îäîîõîí õýìýýí òýð ãàëò øèëýýð çýâñýãëýí áàéæ ò¿ðãýí çóóð ò¿¿äýã ãàë íîöîîâ. Çàäãàé ãàë õºãæèëòýé íü àðãàã¿é ä¿ðýëçýæ ýõýëëýý. Òýð äàëèìààð Êîíñåëü áèä õî¸ð òàëõíû àÿòàé ìîä ñîíãîí îëëîî. Ò¿¿íèé çàðèì íýãýí ¿ð ã¿éöýä áîëîâñðîîã¿é òóë ò¿¿íèé çóçààí õàëüñ öàãààíààðàà àæýý. Ãýâ÷ ººð íýã õýñýã öýâöãýð øàðãàë ¿ð íü çºâõºí ë óíàãààæ àâàõûã õ¿ëýýõ ìýò áàéâ. Èéì íýã íü íýí îëîí àæýý. Êîíñåëü àðâààä øèðõãèéã Íåäýä àâ÷èð÷ ºãâºë êàíàä õ¿í ò¿¿íèéã õàâòãàé õàâòãàéãààð íü õýñýãëýí ç¿ñ÷ öîã äýýð òàâèëàà. Òàëõíû ìîäíû ¿ð æèìñ äîòðîî ÿìàð ÷ ÿñ ¿ñ áàéäàãã¿é á¿ëãýý. Òýõ õîîðîíäîî Íåä : - Ýíý õýäèé ÷èíýýí àìòòàé òàëõ áîëîõûã ïðîôåññîð òà ýðõ áèø ¿çýõ áèé! õýìýýí ¿ðãýëæ áóâòíàæ ñóóâ. - ßëàíãóÿà á¿òýí õî¸ð ñàð òàëõíû áàðàà õàðààã¿é óëñàä óó, á¿ð ÷ àìòòàé ãýý÷ ãýæ Êîíñåëü íýìýðëýíý. - Ýíý çºâõºí òàëõààð ÷ áàðàõã¿é, á¿ð àìòëàã áîîâ ãýæ ë ìýä. Òà ¿¿íèéã õýçýý ÷ àìòàëæ ¿çýýã¿é þó ïðîôåññîð ãóàé? - ¯ã¿é ýý Íåä ìèíü. - Òýãâýë òà òýíãýðèéí îðíû òàìøààëàëä áýëä äýý. Õýðâýý ë òàíûã íýãèéã èä÷èõýýä äàõèàä íýãèéã íýõýõã¿é þì áîë áè, æàä øèäýã÷äèéí ýçýí õààí öîëíîîñîî îãöîðú¸! ãýëýý. Õýäõýí ìèíóòûí äàðàà öîã äýýð òàâüñàí òàëõ íü áîðëîæ èðëýý. Ò¿¿íèé ç¿ñýì á¿ðèéí ãîëä àìòëàã çººëºí õýñýã íü öàéðàí õàðàãäàæ àðòèøîêûí ¿íýð ìýò àÿòàé ¿íýð õàíõëàí àâàé. ¯íýõýýð ÷ òóí àìòòàé òàëõ áàéñíûã øóäðàãààð õ¿ëýýõ õýðýãòýé áºãººä áè íýí èõ äóðòàé èäýæ á¿ëãýý. - Áîäâîë ¿¿íèé àìòëàã çººëºí ãîë íü þóí ë ýíý õýâýýðýý óäàâ ãýæ äýý. Òýõýýð ¿¿íèéã îíãîöîí äýýðýý àâàà÷ñàíû õýðýãã¿é áèç äýý ãýæ áè õýëáýë, Íåä : -ßàëàà ãýæ ýðõýì ïðîôåññîð õýìýýí óóðñàõ ìàÿãòàé õýëæ òà áîë áàéãàëü÷-îíîë÷ õ¿í õàðèí áè áîë õýðýã äýýð íü òóðøñàí òàëõ áàðèã÷ õ¿í, Êîíñåëü ÷è ýäãýýð æèìñíýýñ íèëýýíèéã áàçààãààä îðõè, áóöàõ çàìäàà àâúÿ ãýëýý. - Äàðàà òà ÿàæ òºõººðºõ þì?

- Ãîë çººëíèé íü ãóðèë øèã çóóðààä, èñãý÷èõýä õóòãàõã¿é èõ óäíà ãýý÷. Òàëõ áàðèõûí òóë òýð çóóðìàãààñàà “Íàóòèëóñ”-ûí ãàë çóóõàíä àâàà÷èæ õàéðàõã¿é þó. Òýãýýä æààõàí ãàøóóâòàð áîëîõ áîëîâ÷ áýëýí áîëñîí öàãò íü òà ø¿ëñýý çàëãèõ áèé ãýëýý. -Òàíû òàëõ àðãàã¿é ë äýýä çýðýãòýý õ¿ðñýí ñàíæ. ¯¿íýýñ õýò õ¿ñýõ þì áèäýíä àëãà.. -Òèéì áèøýý, ïðîôåññîð ãóàé ãýæ êàíàä õóí ýðñ òàòãàëçàæ, áàñ ë èäýøíèé íîãîî, àìòëàã æèìñ ýðýõ õýðýãòýé ãýëýý. - Çà ÿàõàâ, ÿâúÿ, ýðüå. Òàëõíû ìîäíû æèìñ ò¿¿æ áàçààñíû äàðàà áèä ìàíàé “õóóðàé ãàçðûí” çîîãîíä ººð øèíý çóóø ýðýõýýð äàõèí öààøëàí ÿâëàà. Áèä ¿ä äóíäûí õýðä ãàäèë æèìñíèé õ¿ðýëöýõ¿éö ¿ð æèìñ öóãëóóëñàí òóë áèäíèé ýðýë òèéì ÷ óðàãøã¿é òãññºíã¿é áèëýý. Õàëóóí îðíû ýíýõ¿¿ ãàéõàìøèã àìòëàã æèìñ á¿òýí æèëèéí òóðø áîëîâñîðäîã àæýý. Òýäíèéã ò¿¿õèéãýýð èääýã þì. Ãàäèëààñ ãàäíà áèä õýä õýäýí òîì ìººã áà àíàíñ îëæ àâëàà. Ýäãýýðèéã ò¿¿õ ãýæ áèä èõ öàã ãàðçàäñàí áîëîâ÷ ò¿¿íäýý õàðàìññàí ÷ ¿ã¿é. -Êîíñåëü, Íåä Ëåíäèéã äàãàëäàí ÿâæ ò¿¿íýýñ í¿ä ¿ë ñàëãàíà. Òýð áèäíèé óðüä àëõàæ, áóò ìîäíû äýðãýä¿¿ð ºíãºðºõäºº ¿ð æèìñíèé õàìãèéí ñàéíû íü ìóëò òàòàí ÿâëàà. - Çà õýìýýí Êîíñåëü ýöýñò äóóí ãàð÷ ýðõýì Íåä òàíû ñýòãýë îäîî õàíàñàí áèç ãýæ áè íàéäíàì òà þó õ¿ññýíèéãýý îäîî áàçààãàà áèç? -×è. . .õýìýýí Íåä õ¿íãýíýâ. - Þó? òà áàñ ë õàíààã¿é áàéíà óó? - Ýäãýýð õýäýí íîãîî ÷ çºâõºí ë õîîëîíä õîëèõ õà÷èð ë ëàà. Èñãýëýí àìòëàã ë ç¿éë òýãâýë ºíºº øºë õàëóóõàí íü õàà áàéíà? -Íýýðýý, òèéì, òèéì Íåä ìèíü ºíºº áèäíèéã êîòëåòîîð õîîëëîíî ãýñíýý á¿¿ ìàðòààðàé! Òàíû òýð õàéðàí, øàðñàí, õàëóóõàí êîòëåò òàíü ë ¿çýãäýõã¿é áàéíà ø¿¿. -Ýðõýì ïðîôåññîð òà îéëãîæ áóé áèç. Áèä àíãàà çºâõºí äóóñãàõ áàéòóãàé åð íü ýõëýýãóé áàéíà ø¿¿. Òýñýæ ¿ç! Ýðò îðîé àëèí áîëîâ÷, ýíä ýñ áîë ººðòýé, áèä õî¸ð äàëàâ÷òàí áèø áàéñàí ÷ äºðâºí ìº÷òºíòýé óóëçàõ ë áàéõ. - Õýðýâ ë ºíººäºð áèø áîë õýçýý íýãýí öàãò õýìýýí êàíàä õ¿íèé ÿðèàíû ºíãèéã äàãóóëàí Êîíñåëü çàëãóóëàí àâ÷, ãýâ÷ îéí ã¿íä õýòýðõèé õîë î÷èõûí õýðýãã¿é áèç. Áè ë õóâüäàà çàâèíäàà ýðãýæ î÷èõûã çºâëºõñºí áàéíàì ãýëýý. - Þó? Îäîî þó? ãýæ Íåä õàøãàðàâ.

- Áèä õàðàíõóé áîëîõîîñ ºìíº îíãîöîíäîî ýðãýí î÷èõ ¸ñòîé ãýæ áè õýëëýý. - Îäîî òýãâýë õýäýí öàã áîëæ áàéíà âý? ãýæ ãîìäîëòîéãîîð êàíàä õ¿í àñóóâàë : - ªäðèéí õî¸ð öàã ºíãºðººä áàéíà ãýæ Êîíñåëü º÷èâ. - Õóóðàé ãàçàð äýýð öàã þóòàé õóðäàí ÿâ÷èõíà âý? õýìýýí Íåä Ëåíä ã¿í ñàíàà àëäàæ áèëýý. Áóöàõ çàìäàà áèä îéãîîð ÿâëàà. Áèä çàì çóóðàà ººðñäèéí õ¿íñíèé íººöèéã áàéöààíû äàë ìîäíû íàâ÷ñààð àðâèæóóëñàí áºãººä òýäíèéã ò¿¿õ ãýæ åíäåð ìîäíû øîâõ îðîéä ìàöàõ õýðýãòýé áîëîâ. Ò¿¿í÷ëýí áèä áàñ ìàëîò÷óóä “àáðó” ãýæ íýðëýäýã íîãîîí áóóðöàã, ñàéí ÷àíàðûí ÿìñîì çýðãèéã ò¿¿ëýý. - Áèä çàâèíäàà îéðòîí î÷èõ ¿åä ÿäàðñàíäàà á¿ð òóéëäæýý. Ãýòýë, áèä áàñ ë õ¿íñ áàçààæ ãàâüñàíã¿é ãýæ Íåä Ëåíä ¿ãëýñýýð áàéâ. Ãýâ÷ ò¿¿íèé àç ãîçîéæ àãñàí áîë óó. Áèä çàâèíäàà äºíãºæ ñóóìàãö ºíäðººøºº õîðèí òàâààñ ãó÷èí ôóò, ñààãèéí õýä õýäýí ìîä ãýíýòõýí îëæ õàð÷èõëàà. Ýäãýýð ìîäîä òàëõíû ìîääûí íýãýí àäèë íýí àøèãòàé áºãººä øóäðàãààð õàëàõàä òýäãýýð íü ìåëàíåçèéí ¿íýò òýæýýë¿¿äèéí íýã á¿ëãýý. Òýð ìîääûã õýðõýí àøèãëàõûã Íåä Ëåíä ìýääýã áàéâ. Òýð ñ¿õ áàðèí î÷èæ, õýäõýí ìèíóòûí äîòîð òýäãýýðýýñ õî¸ð ãóðâûã íü öàâ÷èæ óíàãààâ. Êàíàä õ¿íèé õºäºëìºðëºõèéã áè ºëñãºëºí õ¿íèé ñîíèðõëûí ¿¿äíýýñ áèø áàéãàëü÷ õ¿íèé ñîíèðõëûí ¿¿äíýýñ àæèãëàæ áàéâ. Òýð, ìîääûí ãîë òóñ á¿ðýýñ õóðóóí ÷èíàà çóçààí õîëòîñ õîâõëîí àâ÷ áàéõûã õàðâàë, ó÷èð íü îëäîõã¿é ýýäðýí çàíãèðñàí øºðâºñëºã ýä öóõóéæ áóéí äóíä íààëäàíãè öàãààí þì ¿çýãäýæ áàéâ. Ýíý ë ãóðèë ìýò öàãààí ç¿éë áîë ïîëåëàíåçèéíõíû ãîë õîîë áîëäîã ç¿éë á¿ëãýý. Èíãýýä ºäðèéí òàâàí öàãò õ¿íñ íººöºëæ à÷ààëñàí áèäíèé çÿöõàí çàâü óóë àðëûí ýðãèéã îðõèí îäîæ õàãàñ öàãèéí äàðààãààð “Íàóòèëóñ” îíãîöíûõîî áººðºíä òóëæ î÷ëîî. Áèäíèéã õýí ÷ ãàð÷ óãòñàíã¿é. Àñàð òîì òºìºð ñàâ ýçýíã¿é ìýò áàéâ. Áèä ¿¿ðãýý àâ÷ òàâü÷èõààä ºðººíäºº îðâîë îðîéí õîîë øèðýýí äýýð ìèíü áýëýí áàéñàí òóë áè èäýæ óóãààä óíòàõààð õýâòëýý. Äàðàà÷èéí íü ºäºð, íýãä¿ãýýð ñàðûí 6-íä îíöûí ñîíèí þì áîëñîíã¿é. Îíãîöîí äîòîð º÷¿¿õýí òºäèé ÷ äóó ÷èìýýã¿é, åð í àìüäðàëûí º÷¿¿õýí ÷ øèíæ òýìäýã ¿ã¿é àæýý. Áèäíèé áÿöõàí çàâü, ìºí ë ºíºº îðõèãäñîí ãàçàðòàà õàëáàëçàæ áàéâ. Áèä Ãâåáîðîàð àðàëäàà áóöàæ î÷èõîîð øèéäëýý. Ýíý óäàà áèäíèé àí óðüäûíõààñ íèëýýä îëç îìîãòîé áàéõ áèçýý ãýæ Íåä Ëåíä íàéäàæ áèëýý. Ò¿¿íýýñ ãàäíà áèä òýðõ¿¿ àðëûí îéí íºãºº õýñãèéã õýðæ õýñýõýýð ÿðüæ òîãòëîî. Íàð ãàðàõòàé çýðýã áèä àÿí çàìäàà îðîõîä ýðýã îð÷íû äàâàëãààíä õàìàãäñàí áÿöõàè çàâü

ìààíü àðàë ðóó íýí õóðäàí õºâæ îäëîî. Áèä ýðýã äýýð áóóìàãö Íåä Ëåíäèéíõýý òºðºëõèéíõºº ñîðãîã ÷àäàëä íü èòãýìæëýí äàãàëäàí îäîõîä óðò õºëëºñºí òýð àìüòàí áèäíýýñ õýòýðõèé õîëäîæ îäîõûã íü çºâõºí ë õÿíàí ø¿¿ìæèëæ ÿâàâ. Íåä Ëåíä áèäíèéã àðëûí áàðóóí õýñãèéí ã¿íä àâ÷ îðæýý. Áèä õýä õýäýí æèæèã ãîðõè ãàòëàí ãàð÷ íýã òàëààñàà îéãîîð çààãëàãäñàí ãî¸ìñîã õàâöãàéä èðëýý. Ãîðõèíû ýðýã îð÷èíä õýä õýäýí çèìðîäîê äàéðàëäñàí áîëîâ÷ ººðòºº áóóí ñóì õ¿ðýõ ãàçàð îéðòóóëñàíã¿é ýý. Òýäãýýð øóâóóäûí áàéäëààð áîë òýä, õî¸ð õºëò àìüòàíòàé àíõ óäàà ó÷èð÷ áàéãàà áóñ áºãººä õ¿í ãýäýã ÷óõàì ÿàæ ÷ áîëîõ àìáàí ãýäãèéã ìýääýã áàéõ íü ýý ãýñýí áîäîë íàäàä òºð¿¿ëëýý. ¯¿íýýñ ¿íäýñëýæ áè, òýð àðàë õýäèéãýýð îäîî õýð ýçã¿é áàéëàà ÷ ãýñýí òýíä õ¿í ñàÿõàí èðýýä îäæýý ãýñýí ä¿ãíýëò õèéâ. Áèä òýðõ¿¿ ºðãºí õàâöãàéã õºíäëºí ãàð÷ îëîí øóâóó äóóãàðàõ ÷èìýý ñîíñäîí áàéãàà º÷¿¿õýí òºãºëä õ¿ð÷ èðëýý. - Ýä ÷ îäîîõîíäîî øóâóóíààñ öààøëàøã¿é ýý ãýæ Êîíñåëèéã ºã¿¿ëýõýä, Íåä , - Ãýâ÷, òýäíèé äóíä èääýã íýã õýñýã áèé ø¿¿ õýìýýâ. - Äýìèé ë áàéõ àà äàà, íàéç ìèíü. Ìèíèé áîäëîîð áîë ýä ÷èíü òîòü ë áàéíà ãýæ Êîíñåëü ìºí ë ìº÷ººãºº ºãºõã¿é õýëýõýä , - Èäýõ þì þó ÷ ¿ã¿é óëñàä òîòü ãýäýã ÷èíü ìàõ ø¿¿ äýý, íàéç ìèíü õýìýýí êàíàäûí õàðúÿàò äîãèðõîí õýëáýë áè : - Àÿòàéõàí àÿëóóëñàí òîòü ãýäýã ÷èíü íèëýýä àìòòàé çîîã ãýæ ìýäýýðýé õýìýýí õóâèéí ç¿ãýýñ íîòëîõ áàéíàì ãýëýý. ¯íýõýýð ÷ ìîääûí ºòãºí íàâ÷èñ äóíä õýðýâ ë õýí íýãýí õ¿í òýäíèéã õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ àæëààð îðîëäñîí áîë õ¿íèé õýëýýð øóóä ÿðèõàä áýëõýí áóé òîòèäûí á¿òýí åðòåíö ¿¿ðëýñýí àæýý. ¯¿íèéã ë õ¿ñçí õ¿ëýýõèéí ýðõýíä òýä ººðèéí ºíãº ÿãààðàì ýì òîòèòîéãîî øóëãàíàëäàæ ìº÷ðººñ ìº÷èð, ìîäíîîì ìîä äàìæèæ äýâõðýëöýæ áàéâ. Òýíä òîòèéí áàãèéí á¿õ ä¿ðñ öóãëàðñíû äîîð, ã¿í óõààíû ÿìàð íýãýí òóëãàìäàõ àñóóäëûã øèéäâýðëýí áîäîëõèéëæ áóé ìýò èõýìñýã., çàëõóó êàêàäó íèñýëòýí äóíäàà ñàëõèíä õèéñ÷ ÿâàà ýðýýí äààâóó ìýò õàðàãäàõ òîä ýðýýí ç¿ñíèé àðàðóóä, õ¿íèé õýëèéã áóñäààñ õóðäàí ñóðäàã æàêî õýìýýõ óõààëàã òîòü áà áóñàä îëîí ä¿ðñèéí ãàíãàìñàã áîëîâ÷ õîîëîíä íýìýðã¿é æèã¿¿ðòí¿¿ä áóæèãíàæ áàéâ. Øóâóóäûí òýðõ¿¿ áàéãàëèéí öóãëóóëãàíä íýãýí òºðëèéí æèã¿¿ðòýí äóòàãäàæ áàéñàí íü Øèíý Ãâèíåéí áà Àððóáãèéí àðëóóäààñ ººð õààíà ÷ ¿ë òîõèîëäîõ, çºâõºí ë ýíý îð÷èíä äàéðàëäñàí øóâóó áºãººä ìèíèé àç áîëîõîä òýð øóâóóã îëæ ñîíèðõîõ õóâü çàÿà íàäàä òîõèîæýý.

Áèä àðìàã òàðìàã ìîääûí äóíäóóð ãàð÷ áóò áóðãàñ óðãàñàí íýãýí ñàéõàí íóãà ãàçàð õ¿ð÷ èðëýý. Áèäíèé àëõàõ ÷èìýýãýýð ÿìàð íýãýí ¿ë òàíèõ õî¸ð øóâóó ¿ðãýæ íèñýõèéã áè àæâàë òýäãýýðèéí ºä çºâõºí ñàëõè ñºðæ íèñýõýýð áàé- ãàëèàñàà çàÿàãäñàí àæýý. Òýäãýýðèéí õºâºëçñºí íèñýëò, àãààðò ýðãýëäýýí ¿¿ñãýæ áóé ìàÿãòàé õîñîëñîí õºäºëãººí òýäãýýð ºä ñºäòýé áàõäàæ áè÷èæ áîëøã¿é ¿çýìæ òýð á¿õýí íü ººðèéí ýðõã¿é í¿äíèé õàðö áóëààæ, ñýòãýë õºäºëãºæ áèëýý. Òýäíèéã áè çîâîõ þìã¿é òàíüæ : - Äèâààæèíãèéí øóâóó áàéíà õýìýýí õàøãèð÷èõàâ. -Õÿíãà öýýæòýíèé àíãè, áîëæìîð õýëáýðòíèé áàã, äèâààæèíãèéí øóâóóäûí ÿçãóóð ãýæ Êîíñåëü ìààíü øóóä àíãèëëàà. - Íîãòðóóíû ÿçãóóð àðàé áèø áèç? õýìýýí Íåä Ëåíä àñóóâàë : - Áèøýý, àíä ìèíü áèø õýìýýí áè, ýäãýýð íü õýäèéãýýð íîãòðóóíû òºðºë áèø áàéëàà ÷ ãçñýí õýðýâ òà ººðèéíõºº õóðäàí øàëàìãàé àâúÿàñàà øàâõàí äàé÷èëæ õàëóóí îðíû ýäãýýð ãàéõàìøèã øóâóóäûí íýãèéã áàðèõàä íàäàä òó- ñàëáàë, áè ìºí íýí èõ áàÿðëàõñàí áàéíàì ãýëýý. - Áè õýäèéãýýð áóó áóóäàõààñàà, æàä øèäýõýä èë¿¿ äàññàí áîëîâ÷ ¿çýýä ë àëäúÿ ë äàà.Íî¸í ïðîôåññîð ìèíü. Òýäãýýð øóâóóäûíûã íàéìààëäàã ìàíàé íóòãèéíõàí îëîí ÿíçûí àðãààð òýäíèéã áàðèõ áºãººä ãàé áîëîõîä òýð àðãóóäûíõ íü íýãèéã ÷ áèä àøèãëàõ áîëîìæã¿é áàéâ. Òýä óóë øóâóóäûí ¿¿ðëýõ äóðòàé ºíäºð ìîääûí îðîéä òîð òàâèõ áóþó ýñõ¿ë íààëäàíãè òóñãàé öàâóóðõàã áîäèñûã àøèãëàäàã, ò¿¿í÷ëýí óíäàëäàã óñûã íü õîðäóóëäàã àæýý. Áèäíèé õóâüä áè çºâõºí ë íèñýëòýí äóíä íü áóóäàõààñ ººð àðãàã¿é áàéâ. ¯¿íýýñ ÷ þó èõ àøèã ãàðíà ãýæ äýý. Íýýðýý ÷ áèä àðâèí õýìæýýíèé ñóì ãàðçàäñàí áîëîâ÷ òýäãýýðýýñ íýãèé íü ÷ àëñàíã¿é. ªãëººíèé àðâàí íýãýí öàãèéí õýðä àðëûí ã¿í äýõ àíõíû õýëõýý òîëãîäûã ºíãºð÷ýý. Ãýâ÷ áèä íýã ÷ àìüòàíòàé äàéðàëäñàíã¿é ýý. Áèä ºëñãºëºíä àâòàãäëàà. Àí îëç îìîãòîé áîëíî ãýæ íàéäñàíäàà çàìûí õ¿íñ àâ÷ ÿâààã¿éã õýëýõ ¿¿, ¿¿íäýý ìºí èõ ãýìøèæ áèëýý. Ãýâ÷, áèäíèé àç äàéðàõàä áîëîí Êîíñåëèéí ººðèéíõ íü ìýíãý ãîëëîõîä òýð äàðààëàí õî¸ð ñóìààð öàãààí òàãòàà, âÿõðü õî¸ðûã áóóäàæ óíàãààâ. Òýäãýýðèéã áèä áóøóóõàí ìóëçëààä øîðîíä õàòãàæ õóóðàé ìº÷ðèéí çàäãàé ãàë äýýð øàðæ ãàðëàà. Êîíñåëèéí õÿíàëò äîð áèäíèé çîîã øàðàãëàæ áàéõ ¿åä Íåä Ëåíä òàëõíû ìîäíû ¿ð æèìñýýð çóóø áýëòãýæ áàéâ. Òýãòýë óäñàí ÷ ¿ã¿é öàãààí òàãòàà ìààíü âÿõðèéíõàà õàìò íîìûí ¸ñîîð äàëä.îðæ ÿñ ¿ñ ëü ¿ëäýâ. Òýð øóâóóíû õîîëëîäîã çàäèéí ñàìàð òýäãýýðèéí ìàõàíä îíöãîé àìòûã îëãîæ áèäíèé øàðñàí òýð õàëóóí çîîã ¿íýõýýð òàìøààëìààð áîëñîí áèëýý.

- Ýä òðîôåëëÿð òýæýýãäñýí ïóëÿðêà ìýò àìòòàé àæýý ãýæ Êîíñåëü ºã¿¿ëýí - Çà, Íåä ãóàé òàíä áàñ îäîî ººð þó äóòàæ áàéíà? õýìýýí áè àñóóâàë : - Äºðâºí ìº÷òºíèé íü ìàõ, ýðõýì ïðîôåññîð ãóàé. Ýäãýýð øóâóó çºâõºí ë çóóø áîëñíîîñ áèø õîîë áîëæ ãàâüñàíã¿é, òèéìýýñ áè ìàõàºð íü æèíõýíý òàòàø õèéæ áîëìîîð ¸ñòîé äºðâºí õºëòºí àëàõààñ íààø åð òàéâøèðøã¿é ãýëýý. Áè áîë òýð ñàéõàí øóâóóã áàðèõààñ íààø åð òàéâøðàõã¿é ãýæ áè õýëýâ. - Çà èíãýýä àíãàà õèéå ýý. Çºâõºí ë ýðãýæ äàëàéäàà îéðòîõ, áèä á¿ð óóëûí òàãò ãàð÷ëàà. Ìèíèé áîäëîîð áîë ìîä ðóó íýâòýðõèé õîë î÷èõã¿é áàéâàë ìóó þì áîëîõã¿é áóéçàà ãýæ Êîíñåëü õýëýâ. Êîíñåëèéí õýëäýã çºâ áàéñàí òóë áèä ò¿¿íèé çºâëºëãººíººð áîëëîî. Á¿òýí íýãñ öàã ÿâñíû äàðàà áèä èõýâ÷ëýí ñààãèéí ìîä á¿õèé îéä îðæ èðëýý. Áèäíèé õºë äîðîîñ õýä äàõèí ìîãîé ãîä õèéæ ãàðñàí áîëîâ÷ õîðã¿é ìîãîéíóóä áàéâ. ªíºº äèâààæèíãèéí øóâóóä áóóí ñóì õ¿ðýõã¿é ãàçðààñ ¿ðãýæ íèñ÷ýýä áàéñàí òóë áè òýäãýýðèéã íàéäâàðàà àëä÷ààä ãàéõàæ ÿâòàë áèäíèé óðüä ÿâæ î÷ñîí Êîíñåëü ãýíýò áºõºñõèéæ íýãýí þì ø¿¿ðýí àâààä íàìàéã äóóäàæ, áàðõèð÷ áàéõûã õàðâàë òýð íºãºº øóâóóíû íýãýí ñàéõàí àìüòíûã ãàðòàà áàðüñàí àæýý. - Ñàéí õ¿¿ áîë Êîíñåëü ìèíü! ãýæ ìèíèé õàøãàðàõàä - Ýçýí õýòýðõèé ýëãýìñýã áàéíà õýìýýí Êîíñåëü õàðèóëàâ. -Òýãýëã¿é ÿàõàâ, òýãýëã¿é ÿàõàâ íàéç ìèíü. ×è ¸ñòîé ãàéõàìøãèéã ¿éëäýâ. Äèâààæèíãèéí øóâóóã àìüä òýð ìºðòºº í¿öãýí ãàðààðàà áàðèõ ãýäýã ÷èíü òóí èõ ãàéõàìøèã! Ýçýí õýðýâ îéðòîæ èðâýë, ñàéí àæèæ õàéðëàõñàí áîë ìèíèé ãàâúÿà òºäèé èõ áóñ ãýäãèéã îéëãîõ áîëíî. - ßàãààä òýð âý? - Ýíý øóâóó ÷èíü øàë ñîãòóó áàéíà! - Ñîãòóó óó? - Òèéìýý, ñîãòóó áàéíà. Ýíý ÷èíü çàäèéí ìîäíû ¸ðîîëä çàäèéí ñàìàð æàìüæ áàéãààä øàë ñîãòñîí òóë áè ò¿¿íèéã áàðèõàä, èõ òºâºã îðñîíã¿é. Íåä òà ñàéí õàð äàà! òýñâýðã¿é çºí ãýäýã ÷èíü ÿìàð õàðòàé ãýäãèéã, õàðâààñ èëýðõèé áàðèìò íü ýíý äýý! - Çà áîëü äîî, íàéç ìèíü. Ñ¿¿ë÷èéí õî¸ð ñàðä ìèíèé áàëãàñàí àðõèíû õýìæýýãýýð íàìàéã ñóðãàõ ÷ òàíä í¿ãýë ë áîëîõîîñ ººð þìã¿é ãýæ êàíàä õ¿í õàðèóëàâ. Òýð õîîðîíä áè øóâóóã ¿çëýý. Êîíñåëü íàìàéã õóóðñàíã¿é ýý, òýð øóâóó çàäèéí ñàìðûí

ìàíñóóðóóëàõ ø¿¿ñýíä ¿íýõýýð ñîãòîæ ÿìàð ÷ àð÷ààã¿é áîëæýý. Òýð çºâõºí íèñ÷ ÷àäàõã¿éãýýð ÷ áàðàõã¿é, ÿâæ ÷àäàõã¿é áàéâ. Êîíñåëèéí áàðüñàí òýð øóâóó øèíý Ãâèíåé áà ò¿¿íèé çýðãýëäýý àðëóóä äýýð áàéäàã äèâààæèíãèéí øóâóóäûí íèéò íàéìàí ä¿ðèéí äîòðîññ õàìãèéí ãî¸ íü áàéëàà. Ýíý ä¿ðñ “èçóìðóä” ãýæ íýðëýãääýã õàìãèéí õîâîð ä¿ðñ áîëîé. ¯¿íèé óðò íü ãó÷èí ñàíòèìåòð, òîëãîé íü æèæèãõýí, õóøóóòàéãàà øóóä çýðýãëýí áàéäàã õî¸ð í¿ä íü ìºí áàñ íýí áÿöõàí àæýý. Ò¿¿íèé øàð õóøóó, õàð õ¿ðýí òàâõàé, õóìñ, õ¿ðýí ÿãààíààð ýìæýýðëýãäñýí áîð õ¿ðýí äàëàâ÷, öàñàí öàãààí ñýâëýã ã¿í íîãîîí õ¿ç¿¿, ÿãààí øàðãàë öýýæ, ãýäýñ çýðýã íü ñýòãýë õºäëºì ãóà ¿çýìæ àæýý. Ò¿¿íèé ñ¿¿ëèéã åð áóñûí ãî¸ìñîã çººëºí, íóìëàñàí õî¸ð ñýâñãýð ºä ÷èìýãëýæ áàéëàà. Åðºíõèéäºº ë òýð øóâóó íýí ãóà, ¿çýìæ òºãºëäºð òóë óëààí àðüñòíóóäûí ºãñºí íàðíû “øóâóó” õýìýýñýí íýðýíäýý çîõèöîæ áàéâ. Òýäãýýð õîâîð øóâóóíààñ íýãèéí çýðãèéã àìüäààð íü Ïàðèæäàà àâàà÷èæ àìüòíû ¿çýñãýëýíä áýëýãëýõ õ¿ñýë ìèíü áàäðàí áàéñàí áºãººä òýíä íýã ÷ àìüä äèâààæèíãèéí øóâóó áàéõã¿é á¿ëãýý. Ýíý ¿íýõýýð òèéì õîâîð øóâóó ãýæ ¿¿ ãýæ Íåä Ëåíä ìàõû íü èääýãã¿é áîë ÿìàð ÷ õýðýãã¿é ãýñýí àí÷íû õýíýãã¿é öàðàé ãàðãàæ àñóóâàë: - ¯íýõýýð òèéì ýý Íåä ìèíü. Òýðíýýñ ãàäíà äèâààæèíãèéí øóâóóã àìüäààð íü áàðèõ ãýäýã òóí õ¿íä õýðýã áèëýý. Ýäãýýð øóâóóäûí àìüä íü áàéòóãàé ¿õñýí íü íýí èõ ¿íýä õ¿ðäýã á¿ëãýý. Òèéì ÷ ó÷ðààñ Åâðîï ãàçàð àëìàñ ýðäýíý, ñóâä çýðãèéã äóóðàéëãàí, õóóðàì÷ààð õèéäýã øèã ýíäõèéí óëààí àðüñòíóóä ýäãýýðèéã ìºí äóóðàéëãàí ¿éëääýã þì. - Þó! Äèâààæèíãèéí øóâóóã òýä õóóðàì÷ààð õèéäýã ãýæ ¿¿? ãýæ Êîíñåëü äóóí àëäàâ. - Òèéìýý, Êîíñåëü ìèíü. - ßàæ õèéäãèéã íü ýçýí ìýäýõ ¿¿? -Ìýäíýý. Êîíñåëü ìèíü. Ýäãýýð øóâóóä çóíû òýðñ¿¿ ñÿëõèëàëòûí ¿åä ººðèéíõºº ñ¿¿ëèéí ñàéõàí ºäºº ãýýäýã þì. Øóâóó õóóðàì÷ààð ¿éëäýãñýä òýäãýýðèéí ºä ñºäèéã ò¿¿æ àâààä ÿìàð íýãýí ãàé íü äàéðñàí òîòèíû ñ¿¿ëýíä íààõ áóþó ýñõ¿ë àÿòàéõàí î¸÷äîã þì. Äàðàà íü òýä î¸äîë çààäëû íü áóäàæ øóíõäààä õóøóó õóðóóã íü “ìààæèíä÷ààä” ººðñäèéí òýðõ¿¿ ºâºðìºö óðëàãèéã Åâðîï ðóó ìóçåéí ¿çìýðèéí ãàçàðò þì óó, äóðëàã÷äàä íü õ¿ðã¿¿ëäýã þì. - Òýãýýä ÿàãàà âý? õýìýýí Íåä Ëåíä íýìýðëýí, òýä ÿìàð þìàíäàà ãîíãèíîäîã þì, òýðòýé òýðã¿é ìàõû íü ÿìàð èäýõ þì áèø, õàìãèéí ãîë íü òýð õýðýãòýé ãîë ñàéõàí ºäºº ë àâáàë áàðæ ãýëýý. Äèâààæèíãèéí øóâóó áàðüæ àâàõ ìèíèé õ¿ñýë èéìýðõ¿¿ãýýð õàíãàãäñàí áîëîâ÷ õàëóóí êîòëåò õàéð÷ øàìèðàõ Íåä Ëåíäèéí õ¿ñýë áèåëòëýý õîë áàéëàà. Òýãëýý ÷ ãýñýí ºäðèéí õî¸ð öàãèéí ¿åä êàíàäûí õàðúÿàò óëààí àðüñòíóóä “áàðè- óòàíã” ãýæ íýðëýñýí òýíäýõ ¿¿ëäðèéí áîäîí ãàõàé íýãèéã áóóäàæ óíàãààõ àç äàéðàâ.

Áèäýíä æèíõýíý õàëóóí á¿ëýýí þì îëæ èäýõ áîëîëöîî ºãñºí Íåäèéí òýð ìýðãýí áóóäàëòûã õºãæººíòýéãýýð óãòëàà. ªºðèéí îëç îìãîíä Íåä Ëåíä ñýõ¿¿í íü àðãàã¿é áàéâ. Öàõèëãààí ñóì äºíãºæ ø¿ðãýõèéí òºäèé ÷ áîäîí ãàõàé áàéñàí ãàçðàà ¿õýäõèéí óíàæýý. Êàíàä ãàçðûí õ¿í áîäîíã ÿàõ èéõèéí çóóðãóé òºõººð÷ îðîéí õîîëîíä çîðèóëàí íèëýýä æèíòýéõýí õýñãèéã îãòëîí àâëàà. ¯¿íèé äàðàà àí ãºðºº àõèí ¿ðãýëæëýí Íåä Ëåíä, Êîíñåëü õî¸ðûí àëü àëü íü ìýðãýí öýöíýý ãàéõóóëàõ áîëîëöîî ãàð÷ á¿ëãýý. Íýýðýý ÷ íàéç íàð øèã¿¿ óðãàñàí áóòàí äóíäóóð øóðãàæ îðñîí íü íýãýí õýñýã êåíãåðóãèéí ñ¿ðãèéã ¿ðãýýâ. Òýä ººðñäèéí óðò óÿí õºë äýýðýý äýýð äýýð äýãäýí, òóí õóðäàí çóãàòñàí áîëîâ÷ áèäíèé öàõèëãààí ñóì òýäíýýñ õóðäàí àæýý. - Àéäàà íî¸í ïðîôåññîð ìèíü õýìýýí îëç îìîãòîéäîî ìàíñóóðñàí Íåä Ëåíä ÷àðëàõ øàõàì, þóòàé ñàéõàí àìüòàí áý, ÿëàíãóÿà æóóçàëñàí öàãò óó! Õ¿íñýíä ìààíü õè÷íýýí èõ íººö ãýý÷? Íýã õî¸ð, ãóðàâ, äºðâºí êåíãåðó. Ýíý óóë õÿð øèã èõ ìàõûã ÷èíü áèä ë çºâõºí èäíý ãýæ áîä ë äîî. Òýð ìóó ñàéí èëæèãí¿¿ä ¿íýðëýõ ÷ ¿ã¿é ë äýý ãýëýý. Ìèíèé áîäëîîð áîë êàíàä õ¿í õºõºæ áàÿðëàñàíäàà îëîí þì äîíãîñ÷ áàéãààã¿éñýí áîë òýð ñ¿ðãèéã ÷ õ¿éñ òýìòýð÷èõ áàéñàí ë äàà. Ãýâ÷ îäîî òýð Êîíñåëèéí àíãèëñíààð õîñ óóòíû àíãè êåíãåðóãèéí ÿçãóóðò áàãòàõ íýí ñîíèðõîëòîé ýäãýýð àðâààä òîîíû ñ¿¿ãýýð áîéæèã÷ äîîð ñýòãýëýý õàíãà- õààñ ººð þì ¿ëäñýíã¿é ýý. Àëàãäñàí êåíãåðóíóóä õýìæýýãýýð òîì áèø òóóëàé õýëáýðèéí êåíãåðóíä õàðúÿàëàãäñàí àæýý.Òýä áîë ºäºð íü óíòäàã øºíèéí àìüòàä áèëýý. Òýð ä¿ðñèéí êåíãåðó òóí õóðäíààñàà ãàäíà ìàø øàëàìãààðàà ãàéõóóëäàã á¿ëãýý. Òýä õýäèé áèå áàãàòàé áîëîâ÷ àðüñ íü èõ ¿íýòýé þì. Áèä ººðñäèéí àí îëçòîéä ñýòãýë íýí èõ õàíàìæòàé áàéâ. Ñýòãýë õººðñºí Íåä äàðàà÷èéí íü ºäºð òýðõ¿¿ ãàéõàìøèã àðàë äýýð äàõèí èðæ òýíä áàéãàà èäýæ ë áîëäîã äºðâºí õëò á¿õíèéã õ¿éñ òýìòýðíý ãýæ áîäæýý. Ãýâ÷ òýð ¿éë ÿâ- äàë ººðººð ýðãýíý ãýäãèéã óðüäààñ ìýäñýíã¿é ýý. Îðîéí çóðãààí öàãèéí õýðä áèä äàëàé òèéø ãàð÷ èðëýý. Áèäíèé çàâü òàâüñàí ãàçàðòàà áàéõ áºãººä áèäíýýñ õî¸ð ìèëü õýð çàéòàé ãàçàð “Íàóòèëóñ” óñíààñ á¿ðòèéí õàðàãäàõ äàëàè ìýò áàðàéæ áàéâ. Íåä Ëåíä òýð äàðóéõàí ë ºäðèéí çîîã áýëããýõ àæèëä îðëîî. Òýð ÷ òîãîî áàðèõäàà ýðëýã íü áàéâ. Òýðíèé øàðñàí “áàðè-óòàíãèéí ìàõ” êîòëåò òºäºëã¿é îéð õàâüä õîðõîé õ¿ðãýæ ¿íýðòñýí áèëýý... Ãýòýë õàðèí áè øàðñàí áººí ìàõíààñ õºõèæ áàÿðëàñàíäàà, ÿã ë êàíàä íóòãèéí òýð õ¿í øèã áîë÷èõñîí áàéñíàà ãýíýò ìýäýð÷ áèëýý. Òýãýýä ë õîîë ìààíü àìòòàé áîëñîí ãýäýã ÷ ÿàõ àðãàã¿é. Õîîë äýýð áàñ õî¸ð âÿõðü ñààãèéí çóóðìàã, òàëõíû áà ìàíãîãèéí ìîäíû õýä õýäýí æèìñ,òàâ çóðãààí àíàíñ áèäíèé ñàìðûí

èññýí ñ¿ìñ çýðýã íýìýðëýæ óðàì çîðèãèéã õºãæºº- ëºº. Ìèíèé ñàéí íºõäèéí áà ìèíèé ãýñýí ÷ ãýäýñ öàòãàëàí çîîãîíäîî õ¿íäýðñýí áîëîõîä , - Õýðýâ áèä “Íàóòèëóñ”òàà ºíººäºð áóöàæ î÷èõã¿é áîë åð íü ÿàäàã þì? ãýæ Êîíñåëü àñóóõàä : - ªíºº ÷, ìàðãààø ÷, åð íü õýçýý ÷ ýðãýæ î÷èõã¿é õýìýýí Íåä Ëåíä õýëòýë áèäíèé õºë äîð òîì ÷óëóó ïèäõèéí óíàëàà.

ÊÀÏÈÒÀÍ ÍÅÌÎÃÈÉÍ ÀßÍÃÀ Áèä ñóóäëààñàà áîñîëã¿é îé ðóó ýðãýí õàðöãààâ. Ìèíèé ãàð àìàíäàà õ¿ð÷ ÷àäñàíã¿é çàìäàà ÿã õºø÷èõºâ. - Òýíãýðýýñ ÷óëóó õàð àÿíäàà óíàäàãã¿é øèã áèëýý. Ýíý ÷èíü õýìýýí Êîíñåëü õýëýýä - Òýãæ óíàñàí ÷óëóóã àýðîëèò ãýæ íýðëýäýãñýí áèø áèë¿¿ ãýëýý. - Òýãòýë íèëýýä îíü÷òîé øèäñýí õî¸ðäîõ ÷óëóó øóóãèí èðæ ò¿¿íèé ñàÿûí ÿðüñíûã íü íîòëîõ ãýñýí øèã áàðüæ áàéñàí ìàõû íü öîõèîä óíà÷èõàâ. Áèä ãóðàâ òýð äàðóé õàðàéí áîñîæ áóóãàà ìºðëººä ÿìàð ÷ äîâòîëãîîã óñòãàõàä áýëýí áîëîõîä : - ¯ã¿é ýý, ýíý ÷èíü ñàðìàã÷èíãóóä øèäëýý ãýæ ¿¿? õýìýýí Íåä Ëåíä ºã¿¿ëáýë : - Áàðàã ë ýíý ÷èíü çýðëýã õ¿ì¿¿ñ øèäýæ áàéíà ãýæ Êîíñåëü õàðèóëàâ. - Çàâèíäàà! õýìýýí áè çàõèðàíãóóò, äàëàé òèéø õºäºëöãººëºº. ¯íýíäýý ÷ áèäíèéã íýã òàëààñ ìààíü õàëõàëæ áàéñàí òºãºë ìîäîí äîòîð, áèäíýýñ çóóãààä àëõàì ãàçàð òîì, òîì õàâ÷ààõàé ìóíà çýðãýýð çýâñýãëýñýí õîðèîä çýðëýã õ¿í ãàð÷ èðñýí òóë ó÷ðàõààñ ººð àðãàã¿é áîëæýý. Áèäíèé çàâü áèäíýýñ õîðèîä ìåòð çàéòàé áàéâ. Çýðëýã¿¿ä ÿàðàëã¿é îéðòîõ áîëîâ÷ õàðâààñ äàéñàãíàõ òºëºâòýé àæýý. Ñóì ÷óëóó õî¸ð ìºðºí äýýð ìºíäºð ìýò áóóæ áàéâ. Ãýòýë Íåä Ëåíä öóãëóóëñàí õ¿íñýý îðõèõûã õ¿ññýíã¿é òóë çàíàëõèéëæ áàéñàí àþóëûã õàðãàëçàõã¿éãýýð àëàãäñàí êåíãåðó áà áîäîíãèéí ãóëóóçûã çàâü ðóóãàà ÷èð÷ áàéâ. Õî¸ðõîí ìèíóòàä áèä çýâñãýý áýëòãýí õ¿íñýý çàâèíäàà àâ÷ðààä çàâèà óñ ðóó ò¿ëõýíã¿¿ò ñýë¿¿ðýý ñóóðèíä íü áýõëýí àâ÷ ñýë¿¿ðäýæ ãàðëàà. Áèäíèéã ýðãýýñ õî¸ð êàáåëüò õîëäîæ àìæààã¿é áàéòàë õàøãàð÷, öîâõ÷èñîí õýäýí àðâàí çýðëýã¿¿ä, á¿ñëýõýý õ¿ðòýë äàëàé ðóó îðæ áàõèðàëäàæ áàéâ. Òýäíèé õàøãàðàëäààí “Íàóòèëóñ”-üí áàãèéíõíû àíõààðëûã òàòàõ áèé ãýæ áîäîæ ÿâñàí ìààíü ýíä¿¿ðýë áîëæ óñàí äîîãóóð ÿâàã÷ îíãîöíû òàâöàí ýçýíã¿é õîâ õîîñîí õàðàãäñààð áàéâ. Õîðèí ìèíóòûí äàðàà áèä “Íàóòèëóñ-äàà õ¿ðýëöýí èðýâ. Îíãîöíû äýýä òàã äýëãýýñòýé òóë áèä çàâèà àðãàìæààä îíãîöîí äîòðîî ÿâæ îðëîî. Áè ¿çýñãýëýí òàíõèìä ÿâæ îðâîë òýíä áàäðàëò áàã áèøã¿¿ð õºãæìèéí äóó ãàð÷ áàéñàí íü êàïèòàí Íåìî õºãæèìäºæ áóé àÿëãóóíäàà íýâòýðõèé àâòàãäñàí òóë ìèíèé îðæ èðýõèéã ìýäñýíã¿é ýý. - Êàïèòàí! ãýæ áè äóóí ãàðâàë òýð äóóëñàíã¿é ó÷èð ò¿¿íèé ìºðºíä ãàð õ¿ð÷ :

- Êàïèòàí àà õýìýýí äàõèí äóóäëàà. Òýð äàâ õèéãýýä ò¿ðãýí çóóð ýðãýæ õàðëàà, - Àà, òà þó ýðõýì ïðîôåññîð. Çà àí îëçòîé þó? ßìàð óðãàìàë îëæ ñîíèðõîâ? - Àí òóí îëçòîé. Òàíä áàÿðëàëàà. Ãýâ÷ áèä õîéíîîñîî õî¸ð õºëò àìüòíû ñ¿ðýã äàãóóëæ èðñíýý íóóãààä ÿàõàâ. Òýäýíòýé îéðîëöîî áàéõ ÿâäàë íàäàä àþóëã¿é áèø ìýò ñàíàãäàíà. - Õî¸ð õºëòºí ãýíý ýý. - Òèéìýý, çýðëýã¿¿äèéã. - Çýðëýã¿¿ä èé?õýìýýí êàïèòàí äîîãëîõ ìàÿãòàé óíæðóóëàí õýëýýä – òà ìàíàé ýíý åðòåíöèéí õóóðàé ãàçðûí íýãýí äýýð ãèøãý÷ýýä çýðëýã¿¿äòýé òóëãàð÷èõñàíäàà þóíä íü òýãæ èõ ãàéõàà âý? Çýðëýã¿¿äã¿é ãýæ åð íü õààíà áàéíà! Ò¿¿í÷ëýí òàíû òýð çýðëýã¿¿ä ãýæ íýðëýæ áóé ýäãýýð õ¿ì¿¿ñ áóñäààñ þóãààðàà äîð þì? - Ãýâ÷ êàïèòàí ìèíü.., - Êàïèòàí ìèíü. Êàïèòàí ìèíü íàä ÿìàð õ¿ðòýýëòýé þì? ìèíèé õóâüä áîë áè çýðëýã¿¿äòýé õàà ñàéã¿é ë ó÷èðñàí. - ßìàð ÷ ãýñýí õýìýýí áè õýëýýä õýðâýý ë òà ýíý áººí á¿ëýã þìûã “Íàóòèëóñ” ðóó äîâòëóóëàõûã õ¿ñýýã¿é þì áîë óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ àðãà õýìæýý àâàõûã áè òàíä çºâëºõ áàéíàì ãýëýý. - Ñàíàà á¿¿ çîâ. Òà ýíý òàëààð íýã ë èõ ñ¿éä áîëîîä áàéõ þì áàéõã¿é. - ¯ã¿é ýý, ýä ÷èíü òóí îëîí þì áàéíà? - Õè÷íýýí? - Çóóãààñ äîîøãóé! - Àðîíàêñ òà ààí ãýæ áàé! õýìýýí õóðóóãàà äàõèí õºãæìèéíõºº äàðàëòàí äýýð òàâèíãóóòàà Øèíý Ãâèíåéí á¿õ óëààí àðüñòàí á¿ãäýýðýý äàëàéí ýíý õàÿëãà äýýð öóãëàðàõ þì ãýõýä ÷ “Íàóòèëóñ”- ò çàíàëõèéëýõ þì àëãà ãýëýý. Êàïèòàíû õóðóó çºâõºí ë õºãæìèéí äàðàëòàí äýýã¿¿ð æèðýëçëýý.Ò¿¿íèé õóðóó çºâõºí ë õºãæìèéí äàðàëòíû õàð ÿñàí äýýã¿¿ð ã¿éæ áàéãààãààð ò¿¿íèé äàðæ áóé àÿëãóó ìèíîðûí ºíãºòýéã íü ÿëãàæ òàíèâ. Òºäºëã¿é ò¿¿íèé ñýòãýõ¿é äàðæ áóé õºãæèìäºº òýð ÷èãýýðýý ýçëýãäýæ, äýðãýäýý áóé íàìàéã òàã ìàðòëàà. Äàõèí áè ò¿¿íä ñààä õèéõýýñýý àéæ ñýìõýí ãàð÷ îäîâ. Áè äýýøýý îíãîöíû òàâöàí äýýð ãàð÷ èðâýë øºíèéí òýíãýð æàì ¸ñîîð ä¿íñèéí íºìºð÷ áóé íü ýíýõ¿ äîîä ºðãºðã¿¿äýä ¿äøèéí ãýãýý òàñàð÷ ã¿éöýýã¿é áàéõàä ºåíèéí õàðàíõóé øóóä

íºìºðäºã áèëýý. Ãâåáîðîàð àðàë õàðàíõóéí äóíä äºíãºí äºíãºí á¿ðòèéæ, ýðýã äýýð çàäãàé ò¿ëñýí òîî òîìøã¿é ò¿¿äýã ÿðàëçàí áóéã õàðâàë àðëûí çýðëýã¿¿ä óóë àðëûã îðõèí îäîõûã õ¿ñýýã¿é áàéãààãèéí áàðèìò àæýý. Îíãîöíû òàâöàí äýýð áè ãàâ ãàíöààð îëîí öàã çîãññîí: íýã áîë òýäãýýð óëààí àðüñòíû òóõàé êàïèòàí Íåìî õýíýãã¿é áàéäëààðàà òýäãýýðò ñýæèãëýõ ÿâäàëã¿éã íàäàä èòã¿¿ëñýí òóë òýäíýýñ áè àéæ ñ¿ðäñýíã¿é. Òýð òºäºëã¿é äýðãýäýý áàéãàà íàìàéã òàã ìàðòàæ áîäâîë õàëóóí á¿ñèéí òýðõ¿¿ ñàéõàí øº- íèéí àìüñãàëä íýðâýãäýí á¿ëãýý. Äàðàà ìèíèé ýõ îðíû îðîé äýýðýýñ ºíãèéõ òýíãýðèéí óìàðò õýñýãò ìÿðàëçàõ òýð îääûã øèðòýí ìèíèé õàìàã ñýòãýë ç¿ðõ Ôðàíö íóòãèéí ç¿ã îäîæ áèëýý. Ñàð õººðºõ òóòìàà îääûã á¿äãýð¿¿ëíý. Äýëõèéí ýíýõ¿¿ ¿íýí÷ äàãóóë õî¸ðõîí ºäðèéí äàðàà”Íàóòèëóñ”-ûã õàéðäñàí ø¿ðýí õýâòðýýñ íü õîâõëîõ ãýæ ìºí ë ýíý çàìààðàà äýãäýíý äýý ãýæ áè áîäîëõèéëæ áàéâ. Øºíº äºë õýðä ñàãñãàð ìîäîä ñ¿¿äýðò íàì ã¿í íîéðñîæ áóé ýðãèéí íýãýí àäèë, òýíãèñèéí íàëàéí õàðëàñàí òýð òºâøèí ìºí ë àìãàëàí ãýäýãò áè ñàíàà àìàð÷ ýöýñò ººðèéí ºðººíä õ¿ðýëöýí èðìýãö õýâòýðòýý îðîîä íàì óíò÷èõàâ. Øºíº òàéâàí ºíãºðëºº. Áîäâîë, çýðëýã¿¿ä óñàí äýýð ãîëèéæ áóé ãàéõëûí áàðààã íýã õàðààä ë àéñàí áóéçàà.Ãýòýë ò¿¿íèé äçýðõ íýýëòòýé òàãààð “Íàóòèëóñ”-ûí äîòîð ÷ºëººòýé íýâòýð÷ áîëîõ áàéâ. Íýãä¿ãýýð ñàðûí 8-íû ºãëººíèé 6 öàãò áè òàâöàí äýýð äàõèí ãàðëàà. ¯¿ðèéí ãýãýý øºíèéí õàðàíõóéã äºíãºæ ë ¿ëäýí õººæ áàéâ. Óäñàí ÷ ¿ã¿é ñàëáàéñàí öàãààí ìàíàí äóíäóóð ýõëýýä ýðãèéí õàÿëãà, äàðàà ìîääûí îðîé õàðàãäàí õàðàãäñààð àðàë á¿õëýýðýý òîäîð÷ èðëýý. Ýðýã äýýð óëààí àðüñòíóóä ìºí ë õýâýýð áàéñàí áºãººä ýíý óäàà óëàì îëîí áîëæýý. Áàðàãöààëáàë òýä òàâ-çóðãààí çóóãààñ èë¿¿ áîëîëòîé. Óñíû òàòëàãûã àøèãëàí òýäíèé çàðèì õýñýã íü óñíààñ öóõóéñàí õàääûã äàìæèí “Íàóòèëóñ”-ò õî¸ð êàáåëüòààñ õîëã¿é ãàçàð îéðòîí èðæýý. Òýäíèé öàðàéã áè ýíãèéí í¿äýýð ñàéí ¿çýæ áàéâ Òýä íýí ÷èéðýã áîëæ èðýýä àñàð ºíäºð áèåòýé ãýö õîíõîð äóõòàé ºðãºí áîäîâ÷ õàâòãàé áóñ õàìàðòàé, í¿ä ãÿëáàì öàâ öàãààí ø¿äòýé, óëààí àðüñòíû ïàïóàñ õýìýýõ îìãèéíõîí áºãººä òýäíèé ÷àñ óëààíààð áóäñàí áóæãàð ¿ñ òîñ äààñàí õàð àðüñàí äýýðýý ýðñ ÿëãàð÷ á¿ëãýý. Ò¿¿í÷ëýí õî¸ð ñàëàà áîëãîæ îãòîëñîí ÷èõíèé íü îìîãò ÿñàí ýðõ ä¿¿æëýýñòýé àæýý. Èõýíõ ýð÷¿¿ä íü ÷àðìàé í¿öãýí, õýä õýäýí á¿ñã¿é÷¿¿ä á¿ñýëõèéãýýðýý ÷ºäºð ºâñººð óÿæ òîãòîîñîí, ºâñ ñóëæìýë áàíçàë ºâäãºº õ¿ðòýë óíæóóëæýý. Çàðèìû íü áîäâîë óäèðäàã÷äû íü õ¿ç¿¿íä, óëààí, öàãààí øèëýðõ¿¿ ºíãºëºã ãÿëàëçñàí þìààð õèéñýí òàë äóãóé áóþó äóãóé ÷èìýã áàéõ õàðàãäàâ.

Çýðëýã¿¿ä á¿ãäýýð íóì ñóì, áàìáàé, æàäààð ýýâñýãëýæýý. Îëîíõèéíõ íü àð íóðóóíä òîðîí ñàâòàé ä¿¿ã¿¿ðèéí áººðºíõèé ÷óëóó áºíäºãíºæ ÿâàâ. Òýä ä¿¿ã¿¿ð ýäýìøèõäýý àãóó ÷àäàëòàé àæýý. Òýäíèé óäèðäàã÷äûí íýã íü “Íàóòèëóñ”-ò áóñäààñ îéðòîí èðæ èõ ë àíõààðàëòàé øèðòýæ áàéâ. Òýð ãàäèëü ìîäíû íàâ÷ààð õèéñýí îðõèìæ íºìºðñíèé íü õàðâàë íèëýýä òîì òîëãîé áàéëã¿é. Íàäàä íýí îéðõîí çîãñîæ áóé òýð çýðëýãèéã áè, òóí õèéëãý÷èõýä õÿëáàð áàéñàí áîëîâ÷ òýðíèéã ÿìàð íýãýí äàéñàãíàõ ààø ãàðãàõààñ íààø õ¿ëýýçíýõýýð øèéäëýý. Äàëàéí òàòëàãà áîëæ áàéñàí òýð ¿åä çýðëýã¿¿ä “Íàóòèëóñ”-ûã ¿ðãýëæ òîéðîí áóæèãíàæ áàéâ. Ãýâ÷ òýä ÿìàð ÷ äàéñàãíàõ ÿíç ãàðãàñàíã¿é. Òýä áàéí áàéí “àññå” õýìýýí ãàíö ¿ã äàâòàí õàøãàðàëäàæ ãàð äàëëàí áàéñíààð íàìàéã ýðýã äýýð ãàðíà óó ãýñýí óðèëãà ìºí ãýæ îéëãîëîî. Òýãýâ÷ áè òýðõ¿¿ óðèëãûã íü íÿöààâàë äýýð ãýæ ñàíàâ. Õ¿íñíèéõýý íººöèéã àðâèæóóëàõûã õ¿ññýí Íåä Ëåíäèéí çàÿà õàðëàõàä ýíý ºäºð áèäíèé áÿöõàí çàâü “Íàóòèëóñ”-ààñ õºäºëñºíã¿é íü ìýäýýæ õýðýã áèëýý. Êàíàäûí õàðúÿàò õýçýýíèé èõ ãàðûí ýð áîëîõ òóë àëü áîëîõîîð ºäºð ºíãºðººõèéã õè÷ýýæ Ãâåáîðîàð àðëààñ àâ÷èðñàí ìàõ; òàëõàà äàðøëàõ àæèë õèéâ. ªãëººíèé àðâàí íýãèéí îð÷èì, äàëàéí ò¿ðëýã óñíààñ öóõóéñàí õàääûí îðîéã äàëäàëæ ýõýëìýãö çýðëýã¿¿ä ýðýã òèéø áóöëàà. Ýðýã äýýðõ õ¿ì¿¿ñ óëàì îëøèð÷ áóé íü “Íÿóòèëóñ” ìýíä èðñýí ìýäýý îéð õàâèéí àðëóóä äýýã¿¿ð ò¿ãæ, Ãâåáîðîàð àðëûí ºíöºã á¿ðýýñ óëààí àðüñòíóóä öóâæ áóé ãýäãèéã ãýð÷èëæ á¿ëãýý. Õàðèí ãýõýä íýãõýí ÷ çàâüõàí ¿ë ¿çýãäýõ àæýý. Áîäâîë áîãèíîõîí áàéëòàé õóãàöàà, ãýâ÷ ºíãºð÷ ºõãóé, ºäºð áàéæ ñóóæ ÿäàõäàà áè öàã ºíãºðººõèéí òóë äàëàéí ¸ðîîëûã ìààæóóðààð ìàëòàõààð øèéäýâ. Áè äàëàéí ¸ðîîëä òóíãàëàã óñíàà îëîí òºðëèéí óðãàìàë àìüòàí áàéõûã íýâò õàðæ áàéâ. Æè÷ õýëýõýä ýíý ºäºð õýðýâ ë Íåìî àíäóóðààã¿é áîë øèíý Ãâèíåéí ýðãèéí äýðãýäýõ áèäíèé çî÷ëîëòûí ýöñèéí ºäðèéí ºìíºõ ºäºð òóë òýð îð÷íû óðãàìàë àìüòàíòàé òàíèëöàõ ÿâäëûã õîéøëóóëàõ õýðýãã¿é á¿ëãýý. Êîíñåëü ýíãèéí ìóóñàéí ýìãýí õóìñ ø¿¿ðääýã ø¿¿ðèéí íýãýí àäèë õºíãºõºí ìàëòóóð íýãèéã íàäàä àâ÷èð÷ ºãºâ. Çýðëýã¿¿ä åð íü ÿìàð ø¿¿ áàéðòàé óëñ áàéíà? Õýðýâ ýçýí çºâøººðºõñºí áîë òýä íàäàä, òèéì ÷ äîãøèí áèø áîëîëòîé óëñ ìýò ñýòãýãäýë òºð¿¿ëëýý ãýæ Êîíñåëèéã ÿðèõàä áè ; - Òýãëýý÷ ãýñýí ë ìàõ÷èíãóóä ø¿¿ äýý! ãýâ. - Ìàõ÷èí ë áîë çààâàë áóëàé íîâø? áàéõ íü àëáà óó? õýìýýí Êîíñåëü ìýòãýæ òºëºâ òîìîîòîé õ¿í áàéñàí ìºðòºº áóçàð èäýìõèé ÷ áàéæ áàñ áîëîõ áèø ¿¿. Àëü àëü íü ÿìàð ÿëãàà áàéíà

ãýëýý. - Çà ÿàõàâ. Êîíñåëü ìèíü. Ýä ÷èíü îëçëîãäîãñäîî á¿õýë íîìûí íü ¸ñîîð øàðæ èääýã ìàõ÷èí áîëîâ÷ øóäðàãà óëñ ãýæ áè ÷àìä º÷¿¿õýí áóóëò õèéå. Ãýñýí ÷ øóäðàãà óëñûí õîîë áîëîõûã º÷¿¿õýí ÷ õ¿ñýõã¿é òóë “Íàóòèëóñ”-í êàïèòàí óðüä÷èëàí áîëãîîìæëîõ àðãà õýìæýý àâàõã¿é áàéõ òóòàì íü ìýäýýòýé áàéõ áîëíî. Çà îäîî àæèëäàà ãýëýý. Áèä õî¸ð öàãèéí òóðø äàëàéí ¸ðîîë ø¿¿ðäñýí áîëîâ÷ îíöûí ñîíèí þì îëîîã¿é áîëîõîîð áèäíèé òîðîíä ä¿¿ðñýí: “ìèíäàëûí ÷èõ” ãýæ íýðëýãääýã õàâ÷ààõàé, ìèíèé ë îëæ ¿çñýíä îðâîë ñîíèðõîëòîé, ãî¸ìñîã àðôóóä, ìîëîòîêóóäûã ¿çýæ ñýòãýëýý õàíãàëàà. Ò¿¿í÷ëýí áèä õàð äàëàéí õýä õý- äýí áîðòîãî, ñóâä, àãóóëàã÷ õÿñàà áàðüñíààñ ãàäíà àðàâ ãàðóé òîîíû æèæèã ÿñò ìýëõèé áàðüñíûãàà ãàë çóóõàíä øèëæ¿¿ëýõýýð øèéäëýý. Ãýòýë ÿã òýð ìèíóòàä áè ñàíààíä åð îðîîãóé íýãýí õà÷èí ãàéõàë àìüòàí îëæ ¿çýâ. ¯íýíäýý ÷ ò¿¿íèéã åð áóñ õîâîð òîõèîëäîõ çýðýìäýã àìüòàí ãýæ íýðëýæ áîëîõ áèëýý. Êîíñåëü òîðîî óñàíä äºíãºæ õàÿæ îðõèìîãö ä¿¿ðýí õÿñààòèé òàòàæ ãàðãàõàä íü òîðû íü áè ãýíýò óãç òàòàí àâàà÷èæ òýäíèé äóíäààñ íýãèé íü ø¿¿ðýí àâ÷ õàøãàðñàí íü ¸ñòîé ë äàëàéí õÿñàà õàâ÷ààõàéíû äóí õóÿã ñóäëàã÷ ýðäýìòíèé õîîëîéíîîñ áóþó õýçýý íýãýí öàãò õ¿í ãýäýã àìüòíû õîîëîéíîîñ ãàð÷ áàéñàí äóóíààñ õàìààã¿é ÷àíãà õàøãàðàõûã ¿çýæ òýð ìýë ãàéõàæ áèëýý. - Ýçýíòýí þó áîëîâ? õýìýýí òýð ãàéõàí ñóóæ ýçíèéã ÿìàð íýãýí àìüòàí õàç÷ààã¿é áèç? ãýâ. - ¯ã¿é ýý, íàéç ìèíü.. Ãýâ÷ áè ýíý îëçíû òºëºº ýðõèé õóðóóãàà ÷ äóðòàé ºã÷èõñºí áàéíàì. - ßìàð îëç? - Ýíý äóíã õýëæ áàéíà! ãýæ áè õºõ¿¿í ãýäýã íü ºã¿¿ëáýë, - ¯ã¿é ýý, ýíý ÷èíü çººëºí áèåòíèé õ¿ðýý, ãýäýñ õºëòíèé àíãè, ñàì çàëàìãàéòíû áàã, îëèâûí ä¿ðñýä õàìààðàãäàõ åðäèéí íýã äóí áàéíà ø¿¿ äýý.. - Òóí ç¿éòýé. Ãýâ÷ Êîíñåëü ìèíü ¿¿íèé ÷èíü äóíãèéí ýðã¿¿ëýã áàðóóí òèéøýý ýðãýõèéí îðîíä ç¿¿í òèéøýý ýðãýëäñýí áàéíà. - Íýýðýý þ¿? - Íýýðýý, õîíãîð ìèíü. ¯¿íèé ÷èíü ñîëãîé äóí ãýäýã þì? - Ñîëãîé äóí ãýíý ýý? õýìýýí Êîíñåèéí õîîëîé íü ÷è÷èãíýí äóóãàðàâ. - ¯ã¿é ÷è,ýðã¿¿ëãèé íü õàð ë äàà. - ¯íýõýýð ìèíèé ñýòãýë õýçýý ÷ èíãýæ õºäºëæ áàéãààã¿é ãýäýãò ýçýí á¿ðýí èòãýæ áîëíî ãýæ Êîíñåëü òýð äóíã ãàðòàà ýíõðèéëýí àâ÷ õýëýâ. ¯íýíäýý ÷ ñýòãýë õºäëºõººñ ººð çàìã¿é ñàéõàí þì îëñîí á¿ëãýý. Åð íü áàéãàëü äýýðõ õºäºëãººí èõýâ÷ëýí áàðóóíààñ ç¿¿íýý áóþó íàð çºâ áàéäãèéã õýí á¿õýí ìýäíý. Îäîä ººðñäèéí äàãóóëóóäûí õàìò áàðóóíààñ ç¿¿íýý ýðãýäýã òýãâýë õ¿íèé áàðóóí ãàð ç¿¿íýýñ

äàäàìãàé. Òèéì ó÷ðààñ ò¿¿íèé õýðýãëýäýã, áàãàæ á¿õýí áàðóóíààñ ç¿¿íýý õýðýãëýõýýð õèéãäñýí áàéäàã. Áàéãàëü ÷ ãýñýí ìºí ë ýíý õóóëèéã áàðèìòàëäàã áºãººä õýðâýý ë ¿¿íèé õóóëü ãýæ õýëæ áîëîõ þì áîë çººëºí áèåòíèé äóíãèéí ìóøãèà ìºí ë áàðóóíààñ ç¿¿íýý ýðãýäýã òóë ñîëãîé äóí ìýòèéí ýòãýýä õîâîð ç¿éë òîõèîëäîõ òýð ýãçýãòýé öàãò, ñîíèðõîãñîä õàìààã¿é èõ ¿íý ºãäºã á¿ëãýý. Êîíñåëü áèä õî¸ð ººðñäèéí òýð ¿íýãóé õîâîð ýðäýíèéã ¿çýæ ñîíèðõîí áàéâ. Áè òýð äóíãàà áàéãàëèéí õºãæëèéí ò¿¿õèéí Ïàðèæèéí ìóçåéä õýðõýí áýëòãýõýý òºëºâëºí áîäîæ áàéòàë Êîíñåëèéí ãàðò áàéñàí ºíºº ¿íýòýé äóíã ìààíü çýðëýã¿¿äèéí øèäñýí ÷óëóó õàãà öîõè÷èâ. Áè áà÷èìäñàíäàà íýã ìóóõàé áàðõèðàí õîöðîõîä Êîíñåëü ìèíèé áóó ðóó ¿ñðýí î÷èæ, áèäíýýñ àðâààä ìåòð çàéòàé çîãñîí ä¿¿ã¿¿ð äàëëàí áóé çýðëýã ð¿¿ øàãàéìàãö íü áè ò¿¿íèéã õîðèãëîõûã çàâäñàí áîëîâ÷ àìæñàíã¿é ýý. Ñóì òýð çýðëýãèéí ãàðûí øóóíä áàéñàí áóãóéâ÷èéã íü òàñ òàòàâ. - Êîíñåëü! Õ¿¿å ÷è ÿàæ áàéíà!ãýæ áè ñàíäðàí õàøãàðâàë: - ßàãàà âý? Ýíý ìóó ìàõ÷èí ýõëýýä áèäýíä õàëäñàíûã ýçýí òà õàðààã¿é ãýæ ¿¿? - Õ¿íèé àìüòàé òýíöýõ ¿íýòýé äóí ãýæ åð ¿ã¿é, Êîíñåëü ìèíü. -Ýý ìóó, ¿ë á¿òýõ àìüòàí...Ìèíèé ìàðèéã ìàëò öîõè÷èõñîí áîë äýýðñýí! õýìýýí Êîíñåëü ¿ãëýâ. ¯¿íèéã Êîíñåëü ¿íýí ãîëîîñîî õýëæ áàéñàí áîëîâ÷ áè òýðíèé íü çºâ ãýæ ¿çñýíã¿é ýý. Ãýòýë áèä ìàëãàé-äóíãèéí ãàéõàìøãèéã ñîíèðõîí áàéõ çàâñàð áàéäàë ººð áîëñîí áàéâ. Óëààí àðüñòíóóäûí õîðèîä æèæèã çàâü “Íàóòèëóñ”-ûã õ¿ðýýëæýý. Òýäãýýð çàâèéã ìîäíû ãîë óõàæ, óðò íàðèéõàí, õºíãºí õèéñýí òóë õóðäàí ÿâà- õàä òîõèðñíîîñ ãàäíà óñàí äýýð õîëáèëçóóëàõã¿éí òóë çàâèíû õàæóó õî¸ð èðìýãò õóëñàí õî¸ð õºâ¿¿ð áýõýëæýý. Õàðâààñ ÷ ïàïóàñóóä åâðîï õ¿ì¿ñèéã óðüä ºìíº ¿çýæ, òýäíèé õºëºã îíãîöòîé òóëãàð÷ áàéñàí íü èëýðõèé. Ãýâ÷ òýä óñíààñ äºíãºí öóõóéæ áóé øóðàã ìîä, ÿíäàí þó þó ÷ ¿ã¿é ÿíæóóð ìàÿãèéí ýíýõóó òºìºð ñàâûã åð íü þó ãýæ áîäñîí áîë? Áîäâîë ñàéí þì ñàíààã¿é äýý. Òýä îíãîöíîîñ íèëýýä çàéòàé óäààí çîãñîöãîîëîî.Õàðèí òýä ààæèìäàà áèäíèé ç¿ãýýñ ò¿ðýìãèéëýõ ÿíçã¿éã ìýäìýãö “Íàóòèëóñ”-òàé ÿâàà ÿâààíäàà äàñ÷ çîðèã îðñîíäîî òàíèëöàõûí òóë îéðòîõîîð øèéäæýý. Òýãâýë ýíý ë òàíèëöàõ ýðìýëçýëä íü ñààä õèéõ õýðýãòýé áàéâ. Äóóã¿é áóóäàã áèäííé áóó çºâõºí àÿíãà ìýò íèðãýäýã ãàëò çýâñãèéã õ¿íäýòãýæ ñóðñàí òýð çýðëýã¿¿äýä òºäèéë èõ àéõ ñýòãýãäýë òýð¿¿ëýõã¿é áàéëàà. Ýíý íü äóóã¿é áóóäàã àÿíãà õ¿ì¿¿ñèéã àéëãàõã¿éòýé ë ÿã àäèë àæýý. Ãýâ÷ äóó íü àþóëòàé áèø àÿíãà íü àþóëòàé á¿ëãýý. Ýíý ìèíóòûí äîòîð õýä õýäýí çàâü “Íàóòèëóñ”-ûã á¿ñëýí àâ÷ îíãîöíû òàâöàí äýýð íóìûí çýâ óóë ìýò õàðàíõóéëàí áóóâ.

- ×ºòãºð àâàà÷èã! Ìºíäºð áóóæ áàéõ÷èâ! Ñóìàà õàðóóë÷èõñàí ÷ þì áèë¿¿, ÿàæ ìýäýý âý... ãýæ Êîíñåëü ºã¿¿ëáýë, áè : - Êàïèòàì Íåìîã àíõààðóóëàõ õýðýãòýé ãýýä îíãîöíû äîòîãø íýâòðýõ í¿õ ð¿¿ ÿâàâ. Áè ¿çýñãýëýí òàíõíìä ÿâæ îðâîë òýíä õýí ÷ áàéñàíã¿é. Òýõýýð íü áè êàïèòàíû ºðººíèé ¿¿äèéã òîãøèæ ¿çâýë: - Çà ãýõ äóó ñîíñäîâ. Êàïèòàí Íåìîã áè íýã ë èõ òîî áîäîæ áàéõàä íü îðæ î÷æýý. Ò¿¿íèé ºìíº òîîíû òýìäã¿¿äýýð ýðýý÷ñýí öààñ íàâñàéëäàæ áàéâ. - Áè òàíä ñààä õèé÷èõýâ ¿¿? õýìýýí áè ¸ñîðõîí àñóóâàë, -Òýãëýý, ýðõýì ïðîôåññîð, ãýâ÷ èéíõ¿¿ ñààä õèéõ ÿìàð íýãýí ÷óõàë øàëòãààí áèé áèç ãýæ áè áîäîæ áàéíàì ãýëýý. Îíö ÷óõàë õýðýã áàéíà. Áèäíèéã óëààí àðüñòíû çàâü õ¿ðýýë÷ëýý, áîäâîë õýäõýí ìèíóòûí äàðàà îëîí çóóí çýðëýã õ¿í áèäíèéã äàéðàõ íü øèã áîëòîé. - Óõàé õýìýýí êàïèòàí åð ñàíàà çîâñîí øèíæã¿é àìàðëèíã¿é öàðàéëæ òýä çàâüòàé èðëýý ãýíýý? ãýëýý. - Òèéìýý êàïèòàí. Òýãâýë äýýä òàãàà ë õàÿ÷èõâàë áîëîõ íü òýð. ßã ë òýãìýýð þì ãýæ áè òàíä õýëýõ ãýñýí þì. - Ò¿¿íýýñ õÿëáàð þì ãýæ åð ¿ã¿é-õýìýýìýãöýý êàïèòàí Íåìî äýðãýäýõ íýã öàõèëãààí òîâðóó äàð÷ààä, îíãîöíû áàãèéíõíû ºðººíä çîõèõ çààâðûã íü ºãëºº. - Èíãýýä ë ã¿éöëýý ãýæ òýð, ìèíóò õýð äóóãóé áàéñíàà ñ¿¿ëä íàä ðóó õàíäàí-îíãîöíû çàâü áàéðàíäàà òàâèãäàæ, äýýä òàã õààãäñàí áàéõàä “Àâðààì Ëèíêîëüí”-íû áºìáºã öºì öîõèæ ÷àäààã¿é, ìèíèé îíãîöíû áººðèéã çýðëýã¿¿ä öºì öîõèîä îðæ èðýõ áèé ãýæ òà ýðõáèø àéõã¿é áèç? ãýëýý. - ¯ã¿é ýý, àéõã¿é. Ãýâ÷ ººð íýã àþóë áàéíà. Êàïèòàí àà. - ßìàð àþóë? - Ìàðãààø ºäèé ¿åä äýýä òàãàà àãààð îðóóëàõ ãýæ äàõèí íýýõ õýðýãòýé ø¿¿ äýý. - Ç¿éòýé, òóí ç¿éòýé, ýðõýì ïðîôåññîð ìèíèé õºëºã ÿã ë õàëèì øèã àìüñãàëäàã þì. - Õýðýâ ë òýð ¿åä ïàïóàñóóä îíãîöíû òàâöàí äýýð áàéñààð áàéõ þì áîë òà õýðõýí ÿàæ

ò¿¿íèéãýý íýýõ þì áý? - Òýãâýë òà, ýðõýì ïðîôåññîð,ìèíèé îíãîö ººä òýäíèéã àâèðíà ãýæ áîäîæ áàéíà óó? - Òýãýëã¿é ÿàõàâ. - Çà ÿàõàâ. Çà ÿàõàâ, àâèð÷ ë áàéã... Àâèðàõàä íü ñààä õèéãýýä áàéõûí ÷ õýðýã àëãà. Ýä ÷èíü åðäºº ë õººðõèé,çýðëýã àìüòàä ø¿¿ äýý. Òýõýýð Ãâåáàðîàð àðàë äýýð ÷ “Íàóòèëóñ” õ¿ð÷ èðñýí ÿâäàë ýäãýýð õººðõèéí¿¿äèéí íýãíèé íü áîëîâ÷ àìü íàñàíä àþóë ó÷ðóóëàõûã áè ÿàñàí ÷ õ¿ñýõã¿é ãýâ. Áè ò¿¿íä ìýõèéí ¸ñëîîä ÿâàõûã çàâäòàë êàïèòàí Íåìî íàìàéã õîðèãëîí, äýðãýäýý çýðýãöýí ñóóõûã óðèëàà. Òýð áèäíèé àÿëàë, àí ãºðººíèé òóõàé íàäààñ ñîíèðõîí àñóóæ, êàíàäûí õàðúÿàò ÿàõààðàà òýãæ èõ ìàõàññàí áîëîõûã îéë- ãîõã¿é áàéãàà ìýò öàðàé ãàðãàæ áàéëàà. Äàðàà íü ÿðèà ººð òèéøýý õàíäàõàä êàïèòàí Íåìî òºäèé ë èõ àìàí äýýð áàéãààã¿é ÷ ãýñýí íèëýýä ñîíèí ç¿éë ñîíãîæ áèëýý. Æè÷ õýëýõýä Äþìîí-Äþðâèëèéí õºëãóóä àðàé ë ñºíº÷ººã¿é òýð õîîëîéä “Íàóòèëóñ” ìààíü õàéðä÷èõñàí áîëîõîîð áèäíèé ÿðèà ò¿¿íèéã õàìàðñàí þì. Ýíý òàëààð êàïèòàí Íåìî ÿðüñàí íü: - Äþìîí Äþðâèëü áîë ôðàíöûí õàìãèéí áîëîâñðîëòîé õ¿ì¿¿ñèéí íýã íü áàéñàí áîëîí àëäàð íýðò àãóó äàëàé÷äûí ìºí íýã íü áàéëàà. Ôðàíöûí Êóê õýìýýõ õººðõèé òýð ýðäýìòýí ºìíºò òóéëûí ìºñ, ºðãºí òýíãèñèéí õàä, íîìõîí òýíãèñèéí àðëóóäûí çýðëýã¿¿äòýé òóëæ, ÿëæ äèéëñýýð èðñýí òýð áààòàðëàã õ¿í î÷èæ î÷èæ õîò îð÷íû òºìºð çàìûí ãàëò òýðýãíèé íýãýí ñ¿éðýëä àìü ¿ðýãäýõ ÷ ãýæ äýý! Ýíý áààòàðëàã õ¿í àìüäðàëûíõàà ìèíóòàíä, òýãæ ¿õíý ãýäýã òàëààðàà áîäîõ áîëîëöîî îëñîíäîî òýðíèé ñýòãýë þóòàé èõ òàð÷èëñàí ãýæ òà áîäîæ áàéíà! ¯¿íèéã ÿðèõäàà êàïèòàí Íåìî ñýòãýë íýí çîâñîí øèíæòýé áàéâ. Òýð øèíæ íü ò¿¿íèé íýð õ¿íäèéã ºðãºæ áàéñàí þì. Áèä ôðàíöûí òýð àãóó èõ äàëàé÷íû àÿëñàí çàìûû íü çóðàã äýýð ìºðäºæ, äýëõèé òîéðñîí ò¿¿íèé àÿí àìæèëòã¿é òºãññºí áîëîâ÷ Àäåëè áà Ëóèôèëèïïèéí àðëóóäûã íýýñýí, ºìíºò òóéëûã íýýõ ãýñýí õî¸ð óäààãèéí îðîëäëîãî çýðãèéã íü ìºðäëºº. Õàìãèéí ýöýñò áèä íîìõîí äàëàéí ãîë ãîë àðëûí îð÷èíä ¿éëäñýí ò¿¿íèé ãèäðîãðàôèéí øèíæèëãýýíèé òóõàé äóðñàæ ÿðèëàà. - Äàëàéí ãàäàðãóó äýýð Äþìîí-Äþðâèëü þó õèéñýí á¿õíèéã áè äàëàéí ã¿íä äàâòàæ õèéõ ñàíààòàé, ãýâ÷ ìèíèé øèíæèëãýý áîë ä¿¿ðýí õàíãàëòòàé, íÿãò íàðèéí áîëîõîîñ ãàäíà èõ õ¿÷ õºäºëìºð îðîõã¿é þì. Äàëàéí ñàëõè øóóðãàíä ¿ðãýëæ í¿ä¿¿ëæ ÿâñàí Äþðâèëèéí “Àñòðîëÿáè”, “Ýðýìãèé” õî¸ð õºëãèéã àìãàëàí òàñàëãààíä íü àæèëëàæ ñóóõàä þó ÷ ñààä áîëîõã¿é ¸ñòîé ë óñàí äîîðõè æèíõýíý áàéøèíòàé ÿëãààã¿é “Íàóòèëóñ”-òàé ç¿éðë¿¿ëæ ÿàõèí

áîëîõ. - Ãýâ÷ “Íàóòèëóñ”-ûí íýã òàëûí õóâü õ¿ðòýýë íü “Àñòðîëÿáè”, “Ýðýìãèé” õî¸ðûí õóâü õ¿ðòýýëòýé àäèë þì äàà, êàïèòàí àà-õýìýýí áè õýëæ îðõèâîë. - Þó áèëýý, ïðîôåññîð ãóàé? ãýëýý. -”Íàóòèëóñ” ÿã òýäýíòýé àâ àäèë, ÿã ë òýäíèé ñóóæ áàéñàí ãàçàð õàéðä÷èõñàí øèâ äýý. - “Íàóòèëóñ” õàéðäñàí þì áèøýý õýìýýí êàïèòàí õ¿éòýí öàðàéëÿí “Íàóòèëóñ” çºâõºí ë äàëàéí ¸ðîîëä õýâòýæ àìñõèéæ áàéãàà íü ýíý. Ò¿¿í÷ëýí ººðèéíõºº îíãîöûã õºäºëãºõ ãýæ áè Äþðâèëèéí õºäºëñºíòýé àäèë òýãæ èõ ìàõðàí ç¿òãýõ ÷ ¿ã¿é. “Àñòðîëÿáè”, “Ýðýìãèé” õî¸ð çîëòîé ë ñºíº÷ººã¿é, òýãâýë “Íàóòèëóñ-ò çàíàëõèéëýõ àþóë åðäºº ÷ àëãà. Ìàðãààø ÿã ë ìèíèé òîãòîîñîí ºäºð, ÿã ë ìèíèé òîãòîîñîí öàãò äàëàéí ò¿ðëýã ìèíèé îíãîöûã çººëõºí ºðãºìºãö ë ìèíèé îíãîö ººðèéíõºº æóóë÷ëàëûã ¿ðãýëæë¿¿ëýõ áîëíî. - Êàïèòàí àà õýìýýí áè-ýðãýëçýõ þì ÷ íàäàä... - Ìàðãààø õýìýýí ìèíèé ¿ãèéã òàñàëæ, ñàíäëààñàà áî- ñîíãóóòàà ºäðèéí õî¸ð öàãò “Íàóòèëóñ” õàéðäëàãààñàà õºíäèéð÷, ÿìàð ÷ ãýìòýëã¿éãýýð Òîððåñûí õîîëîéãîîð ãàð÷ îäíî! ãýëýý. ¯¿íèéã êàïèòàí Íåìî òàñàëäàíãà òîä ºã¿¿ëýýä, ÿëüã¿é ìýõýñõèéí ¸ñëîâ. Ýíý íü ÿðèà äóóññàí ãýñýí òýìäýã àæýý. Áè çºâõºí ë ãàð÷ îäîõîîñ ººð çàìã¿é òóë òýð ¸ñîîð áîëãîí ãàð÷ îäëîî. Áè ººðèéí ºðººíä ýðãýæ èðâýë êàïèòàíòàé ÿðüñàí ìèíèé ÿðèàã ñîíñîõûã ñîíèðõîæ àãñàí Êîíñåëü ìààíü òýíä áàéâ. - Óëààí àðüñòíóóä “Íàóòèëóñ”-ûã çàíàëõèéëæ áàéíà ãýñýí ìèíèé ¿ãèéã ñîíñîîä êàïèòàí íàäààð íààä áàðüæ áàéíà äàà, íàéç ìèíü òýãâýë êàïèòàíä ä¿¿ðýí èòãýæ áîëíî. ßâæ àìãàëàí íîéðñäîî ãýæ áè õýëáýë, Êîíñåëü: - Ýçýíä îäîî ìèíèé õýðýã ¿ã¿é þó? ãýëýý. - ¯ã¿é ýý* õîíãîð ìèíü, èõ áàÿðëàëàà. Íåä Ëåíä þó õèéæ áàéíà? - Ýçýí õýðýâ çºâøººðºõñºí áîë Íåä Ëåíä îäîî êåíãåðóãèéí ìàõààð, ¸ñòîé ë ø¿ëñ çàëãèõààñ ººð àðãàã¿é òàòàø õèéæ áàéíà ãýæ õýëýõ áàéíàì ãýâ. ªðººíäºº áè ãàíöààð ¿ëäýýä, õýâòýðòýý îðñîí áîëîâ÷ ìàø ìóó óíòàæ áèëýý. Çýðëýã¿¿ä ìèíèé òîëãîé õàâüä îíãîöíû òºìºð òàâöàí äýýã¿¿ð òýï, òàï òóó÷èæ ¿ðãýëæ õàøãàðàëäàæ áàéâ. Øºíº òàéâàí ºíãºðëºº. “Íàóòèëóñ”-ûí áàãèéíõàí áàõü áàéäãààðàà ¿çýãäýõ ÷ ¿ã¿é ñîíñäîõ ÷ ¿ã¿é áàéâ. Öýðãèéí áîîìòûí í¿õýí ãýð äýýã¿¿ð ã¿éëäñýí øîðãîîëæ öýðã¿¿äèéí ñýòãýëèéã º÷¿¿õýí ÷ ¿ë çîâîîäîãòîé íýãýí àäèë òýäíèé ñýòãýëèéã çýðëýã¿¿ä º÷¿¿õýí ÷ ¿ë çîâîîõ àæýý.

Áè ºãëºº çóðãààä áîñëîî. Îíãîöíû äýýä òàã íýýãäýýã¿é ë áàéâ. Òèéìýýñ îíãîöíû äîòîðõè àãààð º÷èãäðººñ õîéø ñîëèãäîîã¿é àæýý. Ýíý áàéäàë ¿ë ìýäýãäýõ ó÷èð íü ãýâýë óñàí äîîãóóð ÿâàã÷ õºëºãíèé õèéí áýëòãýë áàãòààìæóóä îíãîöíû áîõèðäñîí àãààðò áàéñõèéãýýä ë õýä õýäýí ìåòð øîî äºðâºëæèí öýâýð àãààð ºõ ó÷ðààñ áîëîé. Áè ººðèéíõºº ºðººíä ¿ä õ¿ðòýë àæèëëàñàí òóë êàïèòàí Íåìîãèéí áàðààã ÷ õàðñàíã¿é áèëýý. Õºëºã îíãîö õºâºëòºíä áýëòãýæ áàéõ ÿíç ÷ àëãà äàà. Áè íèëýýä õýäýí ìèíóò õ¿ëýýãýýä ¿çýñãýëýí òàíõèìä ÿâæ îðëîî Öàã õàðâàë õî¸ð õàãàñ áîëæýý. Òýãâýë àðâàí ìèíóòûí äàðàà äàëàéí ò¿ðëýã äýýä öýãòýý õ¿ðýõ ¸ñòîé áºãººä õýðâýý ë êàïèòàí Íåìî àëäàæ òîîöîîã¿é áîë “Íàóòèëóñ” óñàí äýýð õºâæ ãàðàõ ¸ñòîé áèëýý. Õýðýâ ë ýíý á¿õýí ºíãºð÷èõ þì áîë áèäíèé îíãîö ººåðèéí ø¿ðýí õýâòðýýñ õîâõðîõ õ¿ðòýë îëîí ñàð õ¿ëýýõ õýðýãòýé áàéâ. Ãýòýë óäñàí ÷ ¿ã¿é îíãîöíû èõ áèå äîðãèæ ýõëýâ. Îíãîöíû òºìºð õóÿã ø¿ðýí ¸ðîîëä ø¿ðãýæ õýðõýí õÿõòíàæ áóéã áè ñîíñîæ áàéëàà. Õî¸ð öàã ãó÷èí òàâàí ìèíóòàíä êàïèòàí Íåìî ¿çýñãýëýí òàíõèìä îðæ èðýâ. - Îäîî áèä õºäºëëº-ãýâ. - Àà-ãýæ áè äóóãàðâàë êàïèòàí Áè äýýä òàã íýý÷èõ ãýñýí, - Ïàïóàñóóä ÿàñàí áý? - Ïàïóàñóóä èé? ãýæ ìºðºº õàâ÷èâ. - Òèéìýý. ¯ã¿é ýý. Òýä ÷èíü îðîîä èðíý ø¿¿ äýý. - Õààãóóð? - Òàíû íýý ãýñýí òàãààð! -Ýðõýì íî¸í Àðîíàêñ õýìýýí êàïèòàí õýíýã ÷ ¿ã¿é “Íàóòèëóñ”-ûí äýýä òàãààð õýäèé íýýëòòýé áàéëàà÷ ãýñýí òýð áîëãîí îðæ áîëäîãã¿é þì ø¿¿ ãýâ. Áè ãàéõñàíäàà ò¿¿í ð¿¿ ãºëºð÷èõâºë; - Òà îéëãîõã¿é áàéíà óó? ãýæ àñóóâ. - Òèéìýý. - Çà òýãâýë íààø èð. Òà ººðºº ¿ç ë äýý ãýëýý ? Áèä äýýä òàã ººä ãàðäàã øàòàíä îéðòîí î÷èâ. Òýíä Êîíñåëü Íåä Ëåíä õî¸ð îíãîöíû òàâöàí äýýðýýñ ãàëçóóðñàí ìýò áàõèðàëäàæ, ÷àðëàëäàæ áóé çýðëýã¿¿äèéí îðëèëäîîí äóíä äýýä òàëûí òàãèéã íýýæ áàéãàà õýä õýäýí óñàí öýðãèéí àæëûã íýí èõ ñîíèðõîí çîãñîæ áàéâ. Äýýä òàã ï¿ðøíèé õ¿÷èíä ãýäðýã øèäìýãö ò¿¿íèé í¿õýýð õîðèîä òîîíû óëàéðñàí ìóóõàé

àìüòíû ä¿ðñ õàðàãäëàà. Òýãòýë ýäãýýð çýðëýãèéí õàìãèéí ò¿ð¿¿÷èéíõ íü øàòíû õàøëàãà äýýð ãàðàà òàâèìàãöàà ÿàãààä ÷ þì á¿¿ ìýä ÿìàð íýãýí èõ õ¿÷ýýð àð ãýäýðãýý øèäýãäýæ ¿õýð äóóí ãàðãàí äýãäñýýð çóãòàæ îäñîí áèëýý. Ò¿¿íèé íºõºð àðâàí õ¿í ò¿¿íèé æèøýýãýýð äàðààëàí îðîëäëîãî õèéæ ìºí ë òèéì ¿ð ä¿íòýé áóöàöãààëàà. Êîíñåëü íýí èõ õºõèæ áàÿðëàëàà. ªºðèéí õýçýý ÿçààíû ýðýëõýã äàé÷èí ýð çîðãèíäîî ººðèéí ýðõã¿é õºòëºãäñºí Íåä Ëåíä óõàð÷ áóé äàéñíûã ìºðäºõèéã çàâäàí óõàñõèéæ øàòàíä ìºí ºíºº õàøëàãàíààñ áàðüæ àâ÷ àìæñàí òóë áàñ ë àðàãøàà õàÿãäñàí á¿ëãýý. - Ýý õàðàë àà! õýìýýí òýð áàõèð÷, íàìàéã öàõèëãààí öîõèëîö! ãýõýä íü áè õàìàã ó÷ðûã ìýäýæ àâëàà. - Òýõíýý íü øàòíû õàøëàãà òºìðèéã ºíäºð õ¿÷äëèéí ã¿éäýë äàìæóóëàã÷ áîëãîñîí àæýý. Ò¿¿íä ãàð õ¿ðñýí õýí áîëîâ÷ àðàãøàà àéõàâòàð õ¿÷òýé öîõèãäîæ áàéâ. Õýðýâ ë êàïèòàí Íåìî ººðèéí áàéäàã á¿õ ã¿éäýë ¿¿ñãýã÷ýýñ ãàðñàí ã¿éäëèéã ò¿¿ãýýð äàìæóóëñàí ñàí áîë òýð öîõèëò àìü íàñàíä àþóëòàé áàéæ áîëîõ áàéëàà. Ãýâ÷ òýð àþóë áàãàòàé ã¿éäýë äàìæóóëàã÷ààð çºâõºí õÿçãààðëàæ äîâòîëãîîíä áà îíãîöîí äîòîðõè õ¿ì¿¿ñèéí õîîðîíä íýâòýðøã¿é ñààä áèé áîëãîæýý. Ýíý çàâñàð àéñàíäàà ñ¿íñ íü çàéëñàí Ïàïóàñóóä õóðäàâ÷ëàí óõàð÷ áàéâ. Áèä èíýýäýý íóóí ãàëçóóðñàí ìýò õàðààë òàâüæ àãñàí Íåä Ëåíäèéã àðãàäàí òàéòãàðóóëæ á¿ëãýý. Ýíý ìèíóòàíä äàëàéí ò¿ðëýãèéí äàâàëãààãààð ºðãºãäñºí “Íàóòèëóñ”-ûí õàéðäñàí ãàçðààñàà õºíäèéð÷ áàéâ. ªäðèéí ÿã õî¸ð öàã äº÷èí ìèíóò áóþó êàïèòàí Íåìîãèéí òîãòîîñîí öàã áîëæýý. Îíãîöíû ñýë¿¿ð ñýíñ óñ ààæóóõàí àëãàä àëãàäñààð ÿâààíäàà ýðãýëò íü ò¿ðãýñýæ “Íàóòèëóñ” äàëàûí ãàäðàãà äýýã¿¿ð õºâæ ýõëýýä òîðåññûí àéìøèãò õîîëîéãîîñ ÿìàð ÷ ãýìòýë õîõèðîëã¿é ãàð÷ îäîâ.

ÄÀÕÈÀÄ Ë ØÎÐÎÍÄ Äàðàà÷èéí íü ºäºð, íýãä¿ãýýð ñàðûí àðàâíàà “Íàóòèëóñ” çàäãàé òýíãèñò äàõèí ãàð÷ äîâòîëãîëîî. Ýíý óäàà öàãò ãó÷èí òàâàí ìèëü õóðäàëæ áàéñàí íü õèéñýõ ìýò àæýý Ò¿¿íèé ñýíñ ìàø ò¿ðãýí .ýðãýëäýæ áóé òóë áè ò¿¿íèéã àæèæ ìèíóòàíä õýä ýðãýæ áàéãààã íü òîîëæ ÷àäàõã¿é áàéíà. Öàõèëãààí ãýäýã òýð ãàéõàìøèã õ¿÷ “Íàóòèëóñ”-ûã çºâõºí õºäºëãºæ áàéãààãààð áàðàõã¿é ìºí ãýðýëò¿¿ëæ äóëààöóóëæ, öàõèëãààí öîõèóëæ ë àìèà àëäàõààñàà ë àéõã¿é áîë õýí ÷ ãàäíààñ íýâòýð÷ ¿ë ÷àäàõ ñààäûã áèé áîëãîæ õàìãààëæ áóé òýð èõ öàõèëãààí õ¿÷ ýíý á¿õíèéã áè ñàíàõàä õè÷íýýí áàõäàæ áèøèðñýí ãýäýã õÿçãààðã¿é áèëýý.Òýð ÷ ÿàõàâ õàðèí ýíý á¿õíèéã ººðèéí ãàðààð á¿òýýñýí òýð õ¿í ìèíèé áàÿð áàõäëûã á¿ð ÷ èëóó òºð¿¿ëæ á¿ëãýý. Áèä ýíý õýð, øóóä áàðóóí ç¿ãèéã áàðüæ ÿâàâ. Íýãä¿ãýýð ñàðûí 11-íä áèä óðòðàãèéí 135 áà óìàðò ºðãºðãèéã 10 õîíîãò Êàðáåíòàðèéí áóëàíä îðîõ àìûã öàãäàí îðøèõ âåñååëèéí õóøóóã òîéðëîî. Ýíä õýäèéãýýð óñàí äîîðõè õàä îëîí áîëîâ÷ ººð õîîðîíäîî èõ çàéòàéãààñ ãàäíà çóðàã äýýð íàðèéí òýìäýãëýãäæýý. “Íàóòèëóñ” áèäíèé ÿâàõ çàìûí äàãóó îðøèõ ìºí äýýðõ àðàâäóãààð ºðãºðºã, óðòðàãèéí 130 õîíîãò áàðóó- íààñ Âèêòîðèí ç¿¿íýýñ Ìîíå õî¸ð öîõèîíû õîîðîíäóóð õÿëáàðõàí ºíãºðëºº. Íýãä¿ãýýð ñàðûí àðâàí ãóðâàíä áèä Òèìîðûí äàëàéí óñíààñ ìºí òýð íýðýýð íýðëýãäñýí àðëûí äýðãýä¿¿ð óðòðàãèéí 122 õîíîãò ÿâæ îðëîî. Ìÿíãà çóðãààí çóóí õîðèí òàâàí øîî äºðâºëæèí áýýð äýâñãýð á¿õèé ýíý àðëûã Ýíýòõýãèéí õýä õýäýí õààí õóâààæ çàõèðäàã àæýý. Òýð àðëûã çàõèðààä ººðñäèéãºº ãóìáàðàà ìàòàðûí õºâóóä õýìýýí íýðëýäýã íü õîðâîî äýýð îðøèã÷ õàìàã ë àìüòäûí äîòðîîñ õàìãèéí õóâüòàé äýýä òºðºëòºí ãýæ ¿çäýãèéí ó÷èð òýð áàéæýý. Òýð õààäûí çýðëýã “ºâãºä” óóë àðëûí ãîëûí óñíàà ¿é îëíîîðîî áàéäàã íü òýíäõèéí îëîí ëàì íàðòàé ñàäàí ñ¿ëáýýòýéãèéí õ¿÷èíä òýð íóòãèéí õ¿í àìûí ç¿ãýýñ áèøðýí ñºãäºõèéí ã¿í ñ¿ñýãëýëýýð õ¿ðýýëýãäñýí áèëýý. Ò¿¿í÷ëýí òýäíèé õîéíîîñ ñàíàà òàâüäàã, òýäýíä çóñàðääàã, òýäèèé çîîãîíä çàëóó õ¿¿õí¿ä áàðüäàã áºãººä òýð íýãýí ñýòýðò ã¿ðâýë ººä íü ãàð äàëàéñàí õàðü ãàçðûí õ¿í ñàéíàà ¿çýõã¿é íü çàéëøã¿é á¿ëãýý. Ãýâ÷ “Íàóòèëóñ» òýäãýýð ìóóõàé àìüòàäòàé íîîëîëäîæ áàéõûí õýðýãã¿é áàéâ. Êàïèòàíû òóñëàõ ýýëæèò àæèãëàëòàà ¿éëäýæ áàéõàä áóþó ¿ä äóíäûí ¿åä Òèìîð àðëûã áèä õýäõýí ìèíóò àæèãëààä ÿâñàí áèëýý. Ìºí òýäãýýð á¿ëýã àðàëä õà- ìààðàãäàõ Ðîòòí õýìýýõ æèæèã àðëûã áè áàñ ë ò¿ðãýí çóóð õàðààä ºíãºðºâ. Ýíý àðëûí á¿ñã¿é÷¿¿ä ãóà ñàéõíààðàà öóóòàé áºãººä áîîë÷óóäûã õóäàëäààëàõ ìåëàíåçèéí çýýë äýýð ºíäºð ¿íýëýãääýã àæýý. Ýíäýýñ “Íàóòèëóñ” áàðóóí ºìíº ç¿ãèéã ÷èãëýí îãöîì ýðãýí Ýíýòõýãèéí ãàäààä äàëàéã çîðüæ îäëîî. Êàïèòàí Íåìîãèéí ºíäºð ààø áèäíèéã õààø àâàà÷èõ íü âý? Àçèéí ýðýã ººä ¿¿? àëü ýñõ¿ë Åâðîï òèâ ð¿¿ þó? Ýäãýýð òààìàãëàëûã õ¿í àìüòàíòàé õóóðàé ãàçðûã ¿çýí ÿäàõ êàïèòàíû öàã ¿ðãýëæèéí õèëýãíýëòýé õîëáîí òàéëáàðëàõàä õ¿íä áàéâ. Òýãâýë áèä àðàé óðäóóð îðîõ íü ýý? Ìàãàä ÷ ¿ã¿é “Íàóòèëóñ” ìààíü Ñàéí èòãýëòèéí áà Ãîðíûí õóøóóã òîéð÷ ºìíº òóéë ðóó îäîæ áàéæ? äàðàà íü áèä, óñàí äîîãóóð ÿâàã÷ îíãîö

äóðààð òóóëàõ óóäàì õÿçãààð á¿õèé íîìõîí òýíãèñòýý ÿàñõèéãýýä ë ÿâæ èðýõ âý? Ýíý á¿õ àñóóëãàíä çºâõºí èðýýä¿é ë õàðèóëò ºã÷ ÷àäàõ áàéâ. Äàëàéí äàéñàãíàë øóóðãàíû ýðõýíä àëñ õàÿãäñàí, õóóðàé ãàçðûí ýöñèéí õàø- ëàãà ñààä Êàðüòå-Ãèáåðíè, Ñåðèíòàòàòàì áà Ñêîòòûí äàëä ø¿ð àðëóóäûí äýðãýä¿¿ð ºíãºð÷ íýãä¿ãýýð ñàðûí14-íºº áèä õóóðàé ãàçðààñ àëñ õîë çàäãàé äàëàéä ãàð÷ èðëýý. “Íàóòèëóñ”-ûí õóðä æèãäýðëýý. Îëîí ààøòàé ÿíçûí îíãîö íýã áàë äàëàéí èõ ã¿íä î÷îîä, íýã áîë óäààí õóãàöààãààð ò¿¿ííèé ãàäàðãóóã ¿ë îðõèæ áèëýý. Ýíý àÿëëûí ¿åä êàïèòàí Íåìî äàëàéí ÿíç á¿ðèéí ã¿íä óñíû õàëóóí õ¿éòíèéã õýìæèõ ñîíèðõîëòîé àæèãëàëòóóäûã ¿éëäýç. Åðäèéí íºõöºëä òýäãýýð àæèãëàëòûã íèëýýä òºâºãòýé áàãàæóóäûí òóñëàìæòàéãààð ¿éëäýõ áºãººä ò¿¿íèéã äàëàéí ã¿íçãèéã õýìæèõ òåðìîìåòð÷èëñýí áàãàæààð áóþó ÿíç á¿ðèéí òºìºðëºã öàõèëãààí õàðèëöàí àäèëã¿é äàìæóóëàõ ÿâäàë äýýð ¿íäýñëýñýí àïïàðàòààð õýìæäýã áèëýý. Ãýâ÷ òýäãýýð áàãàæèéí çààëòàíä òýð áîëãîí èòãýæ áîëîõã¿éãýýñ ãàäíà òýäãýýðèéí øèëýí õýðýãñýë äàëàéí èõ ã¿íä óñíû ºíäºð äàðàëòûã òýñâýðëýæ ÷àääàãã¿é àæýý. Òýð÷ëýí óóë òóðøëà- ãûã äàâòàí ¿éëäýõ ÿâäàë íýí òºâºãòýé òóë íýã óäààãèéíõàà àæèãëàëòàíä òýð áîëãîí èòãýõýä áýðõ áîëíî. Òýãâýë êàïèòàí Íåìî äóðòàé ã¿íçãèéäýý ººðèéí áèåýð îðæ àæèëëàõóéö óñíû ÿíç á¿ðèéí äàâõðàãàä îðóóëñàí òåðìîìåòð ÿìàð÷ ìàðãààíãóé ÿã òàã õýìæäýã àæýý. Òèéìýðõ¿¿ãýýð íýã áîë óñ ä¿¿ðãýñýí òóñãàé áàãòààìæóóäûí òóñëàìæòàéãààð, íýã áîë “Íàóòèëóñ»-ûí çàëóóðûã äàëàéí ¸ðîîë ðóó õàçàéëãàñíû ¿ðýýð êàïèòàí Íåìî äàëàéí ãàäðàãààñ äîîø ãóðàâ, äºðºâ, òàâ, äîëîî, åñ, àðâàí ìÿíãàí ìåòðèéí ã¿íä äàðààëàí îðæ õýìæýýä, óñíû õàëóóí õ¿éòýí ìÿíãàí ìåòðýýñ äîîø áºìáºðöãèéí á¿õ ë ºðãºðã¿¿äýä, öåëüñèéí äºðºâ àðàâíû òàâàí ãðàäóñ òîãòìîë áàéäàã ãýäýã ä¿ãíýëòýä èðæýý. Áè òýäãýýð øèíæèëãýýã ìàø ñîíèðõîí àøèãëàæ ýðäýì øèíæèëãýýíèé òýäãýýð àæèãëàëò êàïèòàí Íåìîä ÿìàð õýðýãòýé þì áîë? ãýæ ººðºº ººðººñºº àñóóäàã áàéâ, ¿íýõýýð òýð õ¿í òºðºëõòíèé àøèã òóñûí òóë ãýæ ¿¿? Òýãâýë òýð ÷ íàéäâàð áàãàòàé áóéçàà. Ó÷èð íü ò¿¿íèé òýðõ¿¿ á¿õ õºäºëìºð ººðòýé íü õàìò ÿìàð íýãýí àëñàëñàí òýíãèñèéí ¸ðîîëã¿é ã¿íä áóëøëàãäàõ ¸ñòîé áàéâ. Ãýâ÷ ÿàæ ìýäýõ âý, òýð íàäààð äàìæóóëàí ººðèéí ýðäýì øèíæèëãýýíèé èõ á¿òýýëèéã åðòºíöºä áýëýãëýõ ÷ ãýæ áàéæ, òýãâýë ýðò îðîé àëèí áîëîâ÷ õýçýý íýãýí öàãò óñàí äîîãóóð ÿâàã÷ ººðèéí îíãîöíîîñ íàìàéã ñóëëàí òàâüæ, õóóðàé ãàçàð õ¿ì¿¿ñèéí äóíä ýðãýí èðýõ áîëîëöîîã íàä ºãíº ãýæ ¿¿? Òýãâýë ¿¿íä îäîîõîíäîî èòãýæ íàéäàõ ÿìàð ÷ ¿íäýñã¿é áèçýý... Ãýëýý ÷ ãýñýí êàïèòàí Íåìî íýã óäàà äýìèé áºìáºðöãèéí ãîë ãîë äàëàéíóóäàä ¿éëäñýí óñíû íÿãòðàëûã øèíæèëñýí øèíæèëãýýíèéõýý ¿ð ä¿íãèéí òóõàé íàäòàé ñýòãýãäëýý õóâààëöëàà. Æè÷ õýëýõýä ò¿¿íèé õýëñíýýð ýðäýì øèíæèëãýýíèé àñàð èõ ñîíèðõëûã òºðóóëæ áóé ãýãäýõ íýãýí ìýäýãäëýýñ àâ÷ ¿çâýë ìèíèé ç¿ãýýñ õèéñýí ä¿ãíýëòýýð òýð íü øèíæëýõ óõààíòàé ÿìàð ÷

óÿëäàà àâöàëäààã¿é áîëîâ÷ ìèíèé õóâüä ë íýí èõ ÷óõàë ç¿éë áàéëàà. Ýíý õýðýã íýãä¿ãýýð ñàðûí 15-íû ºãëºº áîëæ áèëýý. Áè êàïèòàí Íåìîãèéí õàìò “Íàóòèëóñ”ûí òàâöàí äýýã¿¿ð íààø öààø ñýë¿¿öýí ÿâòàë äàëàéí óñíû íÿãòðàë ýíä òýíä õàðèëöàí àäèëãóé ãýäãèéã òà ìýäýõ ¿¿ ãýæ íàäààñ òýð ãýíýò àñóóæ á¿ëãýý. Áè ìýäýõã¿é õýìýýí õàðèóëààä, ýíý àñóóäëûí òàëààð øèíæëýõ óõààíä õýðýã äýýð íü æèíõýíý øàëãàñàí áàðèìò íîòîëãîî áàéõã¿é ãýæ íýìýí õýëýâ. - Áè ººðºº ¿¿íèé ÷èíü øèíæèëñýí õýìýýí êàïèòàí Íåìî íàä õýëýýä áè ò¿¿íèé çºâ ãýäãèéã õààíà ÷ áàòàëíà ãýëýý. - Ìàø ñàéí áàéíà ãýæ áè õýëýýä-ãýâ÷ “Íàóòèëóñ” ÷ îíöãîéäîî òóñãààð åðòºíö ó÷ðààñ ò¿¿í äýýð ÿâàà ýðäýìòíèé èõ íýýëò ãàçðûí áºìáºðöºã äýýð îðøèã÷äûí ñîíîðò õýçýý ÷ õ¿ðýõã¿é íü õàðàìñàëòàé þì ãýâ. - Òàíû çºâ ïðîôåññîð ãýæ æààõàí áîäîëõèéëñíèé äàðàà êàïèòàí Íåìî íýýðýý ÷ “Íàóòèëóñ” áîë áèåý äàéñàí òóñãààð åðòºíö, ìèíèé ýíý îíãîö áîë ãàçàð äýëõèéãýýñ ººðòýé íü õàìò íàðûã òîéð÷ áóé áóñàä åðòºíöèéí íýãýí àäèë õîë þì. ßã ë ò¿¿í÷ëýí Àíãàðàã áà ñàí÷èð õî¸ð åðòºíöèéí ýðäýìòäèéí á¿òýýëèéã ãàçàð äýëõèé õýçýý ÷ ìýäýæ ÷àäàõã¿é øèã “Íàóòèëóñ”-ûí ýðäýìòäèéí àæèë õýçýý ÷ ìýäýãäýëã¿é ¿ëäýõ þì. Çóóðäûí òîõèîëäëîîð òàíû õóâü çàÿà “Íàóòèëóñ”-ûí õóâü çàÿàòàé õîëáîãäñîí áîëîõîîð áè òàíä ººðèéí àæèãëàëòûí òóõàé ààð ñààð ç¿éë ìýäýãäýæ áîëîõ áàéíàì ãýâ. - Áè òàíû ¿ãèéã õè÷ýýíã¿éëýí ñîíñú¸ êàïèòàí ìèíü. - Äàëàéí óñ åðäèéí öýíãýã óñíààñ õàìààãóé èõ íÿãòðàëòàé ãýäãèéã òà ýðõáèø ìýäýæ áàéãàà, ãýâ÷ òýð íÿãòðàë ãàçàð á¿ð àäèëã¿é. Íýýðýý ÷ ¿íýíäýý õýðýâ öýâýð öýíãýã óñíû íÿãòðàëûã íýãæ áîëãîí àâ÷ ¿çâýë Àòëàíòûí òýíãèñèéí óñíû íÿãòðàë-íýã á¿õýë ìÿíãàíû õîðèí íàéì, íîìõîí òýíãèñèéíõ íýã á¿õýë ìÿíãàíû õîðèí çóðãàà, ãàçðûí äóíä äàëàéíõ... “Óõàé òýõýýðýý ìàíü Ãàçðûí äóíä äàëàéä î÷äîã áàéõ íü áàéíà ø¿¿! ãýæ áè áîäîâ” -... Íýã á¿õýë ìÿíãàíû ãó÷èí íýã, Èîíèéí äàëàéí óñíûõ íýã á¿õýë ìÿíãàíû àðâàí íàéì, Àäðàòèêèéíõ-íýã á¿õýë ìÿíãàíû õîðèí íàéìòàé òóñ òóñ òýíöýíý. Ò¿¿íýýñ ¿çâýë “Íàóòèëóñ” äýëõèéí áºìáºðöãèéí õàìãèéí õºë õºäºëãººíòýé äàëàéí óñûã ÷ òîéðäîãã¿é íü òîäîðõîé áàéâ. Ò¿¿íýýñ ¿íäýñëýæ áè ò¿¿íèéã õýçýý íýãýí öàãò, ìàãàäãóé óäàõ ÷ ¿ã¿é íèëýýä õºãæñºí îðíóóäûí ýðýãò îéðòîõ òºñòýé ãýäýã ä¿ãíýëò õèéëýý. Ýíý øèíý ìýäýý Íåä Ëåíäèéã áàÿðëóóëàõ ¸ñòîé áàéâ. Äàðàà÷èéí õýäýí ºäðèéí òóðø áèä øèíæèëãýýíèé õýä õýäýí àæèë õàìòäàà õèéâ. ¯¿íä: Äàëàéí óñíû ÿíç á¿ðèéí ã¿íä óóññàí äàâñíû õýìæýý, öàõèëãààí äàìæóóëàõ ÷àíàð, ºíãº, òóíãàëàã çýðãèéã òîäîðõîéëñîí áèëýý.Ýíý á¿õ õóãàöààíä êàïèòàí Íåìîãèéí ãàðûí ãàéõàìøèãò óð, á¿òýýë÷ àâúÿàñ ÷àäâàð íàìàéã íýí èõ ãàéõóóëàí áèøð¿¿ëñýí áºãººä ò¿¿íèé òýð ÷àíàð çºâõºí ë íàìàéã óðüä÷èëàí àíõààðóóëàõ çàíòàé íü ë ºðñºëäºæ ÷àäàõ áàéâ. Ãýâ÷ òýäãýýð òóðøëàãà äóóñìàãö ë äàõèí ñóðàãã¿é àëãà áîëîõ òóë áè “Íàóòèëóñ” îíãîöíîî ààíàé ë

ãàíöààðàà ¿ëääýã á¿ëãýý. Íýãä¿ãýýð ñàðûí àðâàí çóðãààíàà “Íàóòèëóñ” îíãîö íýãýí óäàà äàëàéí òºâøíººñ õýäõýí ìåòðèéí ã¿íä íàì óíò÷èõ ìýò áîëñîí áèëýý. Îíãîöíû öàõèëãààí õºäºëã¿¿ð¿¿ä çîãñîæ, ñýë¿¿ð ñýíñ ýðãýëäýõýý áîëüñîí òóë óñàí äîîãóóð ÿâàã÷ îíãîöûã äàëàéí óðñãàëûí ýðõýíä çºíä íü òàâüñàí á¿ëãýý. Äºíãºæ ñàÿõàí àëü õîë ãàçàð íýí èõ õóðäëàí äàâõèñíààñ øàëòãààëàí æèæèã çàñâàð õèéõýýð ìàøèíóóäàà çîãñîîõ ìýò íàäàä ñàíàãäëàà. Ãýòýë ýíý ºäºð áè, ººðèéí íºõäèéí õàìò ñîíèðõîëòîé íýãýí ¿çýãäëèéí ãýð÷ áîëñîí þì. ¯çýñãýëýí òàíõèìûí ãýãýýâ÷òýé õàâòàñ ààæèì íýýãäñýí áîëîâ÷ “Íàóòèëóñ”-ûí ãàäààõ öàõèëãààí ÷èéäàí àñààã¿é áàéãàà òóë òýíãýð á¿ðõñýí ¿åðèéí õàð ¿¿ëñ óñíû ã¿íä ãýðýë ìóó îðóóëæ, áèäíèé ýðãýí òîéðîíä á¿ðýíõèé àæýý. Áè òýíãèñèéí óñíû õà÷èí ºíãèéã ñîíèðõîí áàéòàë “Íàóòèëóñ” ãýâ ãýíýò í¿ä ãÿëáàì õóðö ãýðëèéí öàöðàëä äàéðàãäàâ. Ò¿¿íèéã áè ýõëýýä ìàíàé îíãîöíû ãýðýë àñ÷ äàâõàðãûã ãýðýëò¿¿ëëýý ãýæ áîäñîí áîëîâ÷ àíäóóðàë áîëæýý. Òýãæ ýíä¿¿ðñíýý áè îð÷íûã ñàéòàð àæèãëàæ õàðñíû äàðàà ñàÿ ìýäñýí á¿ëãýý. Òýõíýý íü “Íàóòèëóñ” äàëàéí óñíû óðñãàëä õºâ õºâñººð ôîñôîðîîð ãýðýëò¿¿ëýãäñýí äàâõàðãàä îðñîí òóë ò¿¿íèé ãýðýëòýõ õ¿÷, õ¿ðýýëæ áóé õàðàíõóéòàé õàðüöóóëáàë ãÿëáàì õóðö ñàíàãäæýà. Òýðõ¿¿ ãýðýë ¿é îëîí òîîíû ìàø áÿöõàí àìüòäûí áèåýñ öàöðàõ áºãººä òýð àìüòäûí áèå îíãîöíû òºìºð ¸ðîîëòîé õàâèðñíààñ óëàì èõ ãýðýëòýæ áèëýý. Ãýòýë áè áàñ ãýðýëòýæ áóé òýðõ¿¿ äàëàéí äóíä, óëàéäñàí çóóõíààñ óðñàæ áàéãàà õàéëñàí òóãàëãà ìýò óíæèðñàí ãýðýë á¿ð ÷ èë¿¿ õóðö ä¿ðñõèéõèéã àæñàí íü ò¿¿íèé äýðãýä äàëàéí çýðãýëòýæ áóé áóñàä äàâõàðãàä õàðàíõóé áîëîõ ìýò ñýòãýãäýë òºðæ á¿ëãýý. Òýð õóðö ãýðýë ìàíàé öàõèëãààí ÷èéäýíãèéí çººëºí ñàöðàëòàé º÷¿¿õýí ÷ àäèëã¿é áàéâ. Òýð ãýðýë õºäºëãººíòýé áîëîîä áèåòýé ìýò ñàíàãäëàà. ¯¿ãýýð÷ áàðàõã¿é óóë ãýðýë àìüòàé áîëîäûã øóóä àæèæ áîëîõ áàéâ. Òýðõ¿¿ ãýðýë òóÿà áàäàðñàí óñíàà “Íàóòèëóñ” îëîí öàã àÿëëàà. Òýðõ¿¿ ãàë ãýðýë äóíä ã¿ðâýë ìýò òîíãî÷èæ áóé äàëàéí òîì àìüòäûã õàðààä áèäíèé áàõàðõàë á¿ð ÷ èõ áîëëîî. Òýðõ¿¿ ãýðëèéí õ¿éòýí ñàöðàëûí äóíä äàëàéí òàìèð÷èä äàëàéí ãàõàé, ñýëìýí õàìàðòóóä ñýëæ õàðàãäñàí áºãººä ñýëìýí õàìàðòûí ãóðâàí ìåòð óðò àâðàãà òîì ýâýð ñýëýì, ãýãýýâ÷íèé áîëîð øèëýíä õýä õýä õàâèðñàí á¿ëãýý. Äàðàà íü ýâýð íóðóóò, ìàêðåëü ìýòèéí áóñàä æèæèã çàãàñ áèé áîëëîî. Òýðõ¿¿ ãàéõàìøèã ¿çýãäýëä äóð òàòàõ ÿìàð íýãýí õà÷èí ÷àäàë áèé àæýý Òýä ºäðèéí öàã àãààðûí áàéäàë óñíû òýðõ¿¿ ãýðýëòëèéí õ¿÷èéã èõýñãýñýí ÷ áàéæ áîëîõ þì. Òýãâýë äàëàéí ãàäàðãóó äýýð ¿åð áóóæ áàéñàí áîë óó? Ãýâ÷, “Íàóòèëóñ” õºâæ ÿâñàí òýðõ¿¿ õýäõýí ìåòðèéí ã¿íä òýíãýðèéí áàéäàë ÿìàð ÷ ÷ºëººã¿é òóë áèä óñíû àìãàëàí óðñãàëä òààòàéõàí õàëáèëçàí áàéâ. Òèéìýðõ¿¿ãýýð áèä óëàì ë øèíý øèíý ãàéõàìøãèéí äóíä ¿ë ìýäýã óðàãøèëæ áàéëàà. Êîíñåëü ìààíü í¿äýý áàéäãààðàà á¿ëòèéëãçí õàðæ àëü ë òîõèîëäñîí ¿å õºëòºí, çººëºí áèåòýí çàãàñ, óðãàìàë àìüòäûã çîãñîî çàéã¿é àíãèëàí áàéâ.

ªäºð õîíîã íýí ò¿ðãýí ºíãºðºõ áîëæ, òýäãýýðèéã áè òîîëîõîî ÷ áîëèëîî. Íåä Ëåíä ìààíü òîãòñîí çàíøëàà áàðèìòëàí ººðñäèéí õîîëûã àëü áîëîõîîð îëîí òºðºë áîëãîõûã õè÷ýýæ ÿâàâ. Áèä ÿã ë ýìãýí õóìñ äóí á¿ðõ¿¿ëýý ¿ë îðõèõ ìýò àìüäðàõ áîëîâ. Áè ººðèéí òóðøëàãààñ àâ÷ ¿çâýë ýìãýí õóìñ áàéõ òºäèé òºâºãòýé áóñ áàéëàà. Ýíý õýëáýðèéí àìüäðàëä áèä á¿ð äàä÷èõààä ò¿¿íèé òààëàìæòàé, õºíãºíä àìòàðõàí áàéñààð äýëõèé äýýðõ àìüäðàë áàéäàë øàë ººð áîëæ áàéãààã òàã ìàðòæýý. Ãýòýë íýãýí óäààãèéí ñàíàìñàðã¿é òîõèîëäîë áèäýíä áîäèò áàéäëûã óõàìñàðëàí ñýõýý îðóóëàí á¿ëãýý. Íýãä¿ãýýð ñàðûí àðâàí íàéìíàà óðòðàãèéí 105, ºìíºò ºðãºðãèéí 15 õîíîãò ÿâæ áàéëàà. Öàã àãààðûí áàéäàë øèð¿¿í, äàëàé äýýã¿¿ð ºíäºð ºíäºð äàâàëãàà öàëãèëæ áèëýý. Ñàëõè äîðíî ç¿ãýýñ àñàð èõ õ¿÷òýé øóóð÷ áàéâ. Õýä õýäýí ºäðèéí òóðø ¿ðãýëæ öààøèëæ áàéñàí áàðîìåòð äîãøèí ¿åð îéðòîæ áóéã çºãíºæ á¿ëãýý. Êàïèòàíû òóñëàõ àæèãëàëòàà õèéæ áàéõ ¿åä áè îíãîöíû òàâöàí äýýð ãàð÷ èðýâ.Òýð åðäèéíõºº çàíøëààð ºíºº ë õýëäýã ¿ãýý ë õýëýõ áîëíî õýìýýí áè áîäîæ áàéòàë, ýíý ºäºð òýð óðüäûíõààñàà øàë ººð, ìºí ë ¿ë îéëãîãäîõ ¿ã õýëëýý.Òýãòýë ÷ êàïèòàí Íåìî îíãîöíû òàâöàí äýýð ãàð÷ èðýýä äóðàí àâ÷ àëñûã äóðàíäàæ ãàðëàà. Äàëàéí òºâøèí äýýð áàéãàà ÿìàð íýãýí öýãýýñ äóðàíãàà óë ñàëãàí, êàïèòàí õýäýí ìèíóò õºäºëãººíã¿é çîãññîíîî, äóðàíãàà õóðààæ ºíººõ íàäàä ¿ë îéëãîãäîõ õýëýýðýý òóñëàõòàéãàà õýäýí ¿ã ñîëèâ. Àæâàë òýð õ¿íèé ñýòãýë ÿìàð íýãýí þìàíä ¿éìýðñýí áîë óó ãýìýýð áºãººä ººðèéí õºäºëñºí ñýòãýëèéã àðàéõèéæ áàðüæ áàéõ õàðàãäëàà.Òýãæ êàïèòàí Íåìî áèåý ñàéí áàðüæ àìãàëàí áàéäëàà õàäãàëàí ÷àäàæ áàéâ. Ìííèé òààìàãëàñíààð áîë êàïèòàí Íåìî, òóñëàõäàà ÿìàð íýãýí ñàíàìæ ºã÷, òýð íü õàðèó àìëàæ áóé áóþó ººðòºº èòãýæ áîëîõûã õè÷ýýíã¿éëýí áàòàëæ áóé ìýò áàéâ. ¯ã¿é äýý ë òýäãýýðèéí äóóíû ºíãººð òèéìýðõ¿¿ ñýòãýãäýë íàäàä òºðæ áèëýý. Ñàÿõàí êàïèòàí Íåìî, ò¿¿íèé òóñëàõ õî¸ð äóðàíäàæ áàéñàí òýð ç¿ã áè íýí èõ àíõààðàí øèðòñýí áîëîâ÷ þó ÷ îëæ ¿çñýíã¿é. Òýðòýý òèéøýý òýíãýð óñ õî¸ð íýãýí øóãàìàíä çààãëàí õàðàãäàæ òýðõ¿¿ øóãàìûí òýãø øóëóóí çóðâàñ þóíä ÷ ¿ë ºðòºæ áèëýý. Òýð õîîðîíä êàïèòàí Íåìî íàìàéã õàðàõã¿éãýýð, ìàãàä ÷ ¿ã¿é ìèíèé áàéãààã ìýäýõ ÷ ¿ã¿é áàéñàí áàéæ îíãîöíû òàâöàí äýýã¿¿ð íààø öààøàà õîëõèëæ áàéâ. Ò¿¿íèé àëõàà, ìºí ë æèðèéí ÿàðàëã¿é õýâýýðýý æèãä áîëîâ÷ åðäèéíõººñºº æààõàí óäààõàí áàéñàí ÷ áàéæ ìàãàäã¿é. Õààÿà òýð çîãñîæ, õî¸ð ãàðàà ýëãýíäýý çºð¿¿ëýýä äàëàé ººä øèðòýæ áàéâ. Óñíû òýðõ¿¿ óóäàì öºëä òýð þó õàðñàí áîë? “Íàóòèëóñ” õàìãèéí îéð áàéãàà õóóðàé ãàçðààñ õýä õýäýí àðâàí ìèëü çàéòàé áàéâ.

Êàïèòàíû òóñëàõ äóðàíãàà äàõèí í¿äýíäýý àâàâ. Äàðàà íü òýð òàâöàí äýýã¿¿ð íàø öààø õàðàéæ, çàðèìäàà çîã òóñàí, äýâñëýí, òýãñíýý äàõèí ã¿éõ øàõàì áîëæ áàéâ. Òýð îäîî ººðèéíõºº ò¿ãøñýí ñýòãýëèéã íóóõûã îðîëäñîíã¿é ýý. Òýð ÿâäëûí íóóö áîäâîë óäàõã¿é ë çàäðàõ ¸ñòîé áîëñîí áºãººä ó÷èð íü êàïèòàí Íåìîãèéí òóøààëààð îíãîöíû á¿õ ìàøèí õàìàã áàéäãààðàà àæèëëàæ ýõëýâ. Ýíý ìèíóòàíä êàïèòàíû òóñëàõ ººðèéí êàïèòàíûã äàõèí äóóäëàà-Òýð òàâöàí äýýã¿¿ð õîëõèõîî áîëüæ äóðàí àâ÷ äàëàéí àëñ òºâøèí ðóó äóðàíäàæ îäîâ.Òýð äóðàíãàà í¿äíýýñýý ìºä ñàëãàñàíã¿é. Ýäãýýð åð áóñ àìãàëàí óëñûí õà÷èí çàãíàõûã õàðæ ñîíèðõñîí áè ¿çýñãýëýí òàíõèìä áóóæ î÷îîä ººðèéí ¿ðãýëæ àøèãëàí áàéäàã àãóó ñàéõàí ÿíäàí äóðàí àâ÷ òàâöàí äýýð ýðãýæ èðýýä äàëàéã äóðàíäàõààð í¿äýíäýý àâ÷ àëñûã îíîæ õàðæ àìæààã¿é áàéòàë ìèíü ìèíèé ãàðààñ õýí íýãýí õ¿í ìóëò òàòàí àâ÷ëàà. Áè ò¿ðãýí çóóð ýðãýí õàðòàë ìèíèé ºìíº êàïèòàí Íåìî çîãñîæ áàéñàí áîëîâ÷ áè ò¿¿íèéã òàíüñàíã¿é ýý. Ò¿¿íèé öàðàé íü ìóóõàé õóâèð÷ í¿äýíä íü õèëýíò ãàë áàäàð÷ áàéâ. Òýð ø¿äýý øàçàéëãàí, àì íü äóòóó àíãàéæýý. Ò¿¿íèé õóðààñàí áèå, çàíãèäñàí íóäðàãà, ìºðºíäºº øèãäñýí õ¿ç¿¿ çýðýã íü ò¿¿íèé áèå ¿çýí ÿäàõ àñàð èõ ¿çýë, óóð õèëýíãýýð íýâøèðñýí áîëîõûã èëòãýæ áàéâ. Òýð ÿäàæ º÷¿¿õýí ÷ õºäºëñºíã¿é. Ò¿¿íèé íàäààñ áóëààæ àâñàí äóðàí òàâöàí äýýð õýâòýâ. ¯íýõýýð òýð íàäààñ áîëæ èõ õèëãýíýâ ãýæ ¿¿? Ýñõ¿ë òýð ¿ë îéëãîãäîõ õ¿í “Íàóòèëóñ îíãîöîíä îëçëîãäñîí õ¿í ìýäýæ áîëîõã¿é ÿìàð íýãýí ÷óõàë íóóöûã íàìàéã ìýä÷èõëýý ãýæ ñàíàâ óó? Ãýâ÷, ò¿¿íèé òýð èõ ¿çýí ÿäàõ ¿çëèéí ýõ ¿¿ñâýð íü áè áèø àæýý. Òýð ÿäàæ íàìàéã òîîæ õàðñàí ÷ ¿ã¿é. Ò¿¿íèé í¿óä àëñàä á¿ðòèéæ áóé òýð íýãýí öýã äýýð òóëæ òîãòñîí áàéâ. Òýãòýë ÷ êàïèòàí Íåìî ñàÿ ñýõýý îðëîî. Ò¿¿íèé õóâèðñàí ç¿ñ, åðäèéíõººðºº àìãàëàí, õ¿éòýí áàéäàëòàé áîëîâ .Òýð ºíºº õýëýýðýý òóñëàõäàà õýäýí ¿ã õýë÷ýýä äàðàà íü íàä ðóó õàíäàæ : - Ýðõýì Àðîíàêñ òàíààñ õýìýýí òýð çàõèðàíãóé õîîëîéãîîð - áèäíèé õîîðîíä õèéñýí õýëýëöýýðèéí íýãýí ç¿éëèéã äàðóé äàãàõ ÿâäëûã áè øààðäàõ õýðýãòýé áîëëîî ãýâ. - ×óõàì ÿìàð ç¿éë áèëýý, êàïèòàí àà? - Òàíû áèå áîëîîä òàíûã äàãàëäàãñàä òà á¿õíèéã ñóëëàõ òóøààë íàìàéã ºõ õ¿ðòýë ò¿ãæýýòýé ñóóõ õýðýãòýé áîëæ äýý. - Òàíû òóøààëûã áè çàéëøã¿é äàãàõ ìèíü áîëæýý õýìýýí áè õýëýýä, ò¿¿íýýñ í¿ä ñàëãàëã¿é øèðòýí áàéæ ãýâ÷ òàíààñ íýã þì àñóóæ áîëîõ óó? - ¯ã¿é ýý, áîëîõã¿é! Õýðýã íýãýíòýý òèéì áîëñîí òóë ìàðãàõûí õýðýãã¿é áºãººä, ò¿¿íòýé òýìöýëäýõ õ¿÷èí ÷àäàë

íàäàä ¿ã¿é á¿ëãýý. Òèéìýýñ, ò¿¿íèéã äàãàõààñ ººð àðãàã¿é áîëæýý. Áè Íåä Ëåíä, Êîíñåëü õî¸ðûí ºðººíä îðæ î÷îîä êàïèòàíû òóøààëûã òýäýíä ñîíñãîëîî. Ìèíèé ñîíñãîñîí ìýäýý êàíàäûí õàðúÿàòàä ÷óõàì ÿìàð ñýòãýãäýë òºð¿¿ëñíèéã òààâàðëàõ áîëîìæ óíøèã÷äàä îëãî¸. Òýõýä îëîí þì ÿðèõûí çàâ áèäýíä áàéñàíã¿é. Ýíý ¿åä äºðâºí äàëàé÷èí áèäíèéã áîñãîí äýýð ìààíü õ¿ëýýí çîãñîîæ áàéãààä àíõ áèäíèéã “Íàóòèëóñ”-ò îðæ èðýõýä àâàà÷èæ ò¿ãæñýí ºíººõ òàñàëãààíä õ¿ðãýâ. Íåä Ëåíä òýìöýëäýýä ¿çýõèéã çàâäñàí áîëîâ÷ õààëãà ò¿¿íèé ÿã õàìðû íü ºìíº ÿâ õèéòýë õààãäàâ. -Ýíý ÷óõàì þó áîëæ áàéãàà íü ýíý áèëýý. Ýçýí áèäýíä õýëýýä ºõã¿éñýí áîëîâ óó? ãýæ Êîíñåëü àñóóëàà. Áè ººðèéí íºõäºä îíãîöíû òàâöàí äýýð áîëñîí á¿õíèéã ÿðüæ ºãºâ. Òýä ìºí ë ìèíèé íýãýí àäèë ãàâ ãàéõñàí áîëîâ÷ áèä á¿õíèéã õ¿ðýýëæ áàéñàí òýð íóóö òîäîðõîé áîëñîíã¿é ýý. Áè íýí èõ áîäîëä îðëîî. Êàïèòàíü öàðàéíû õà÷èí õóâèðàëò ìèíèé òîëãîéíîîñ ãàðàõã¿é áàéâ. Áè ÿäàæ õî¸ð ÿíçûí áîäëûã õîëáîí ä¿ãíýæ ÷àäàõã¿é, ÿìàð ÷ õýðýãã¿é òààâàð, ñýæèãëýë¿¿äèéí äóíä òººðºëäºí ìàíãóóð÷ áàéòàë: -Õ¿¿å øèðýýí äýýð õîîë áàéíà ãýñýí Íåä Ëåíäèéí äóó ìèíèé áîäëûã ñàðíèàëàà. ¯íýõýýð ÷ øèðýý ä¿¿ðýí àÿãà òàâàã ºðæýý. Áîäâîë òýíä èíãýæ þì áýëòãýõ òóøààëàà êàïèòàí Íåìî “Íàóòèëóñ”-ûí ã¿éäëèéã õóðäàñãàõ òóøààëòàéãàà íýãýí çýðýã ºãñºí áóéçàà. -ªºðòºº íýãýí ñàéõàí çºâëºëã ºõèéã ýçýí çºâøººðºõñºí áîëîâ óó? õýìýýí íàäààñ Êîíñåëü àñóóõàä, áè : -Çºâøººðºëã¿é ÿàõàâ, õîíãîð ìèíü ãýâ. -Çà òýãâýë ýçýí ºãëººíèéõºº çóóøèéã ñàéí èä÷èõ. ¯¿íèéã öààøäûí áîëãîîìæ, öàã ¿å øààðäàæ áàéíà. Á¿¿ ìýä ø¿¿ äýý åð íü öààøèä þó áîëîõ íü Êîíñåëü ìèíü, ÷èíèé çºâ. -Àÿà... õýìýýí Íåä Ëåíä ñàíàà àëäàæ áèäýíä çºâõºí ë çàãàñ ºã÷ ø¿¿ äýý. Áèäíèé íººöíººñ þó ÷ àëãà... -Áîä ë äîî Íåä ìèíü. ¯ã¿é ýý, ýíý ÷èíü åðººñºº áèäýíä þó ÷ ºãººã¿é áîë ÷è ÿàõ þì? Ýíý ¿ã Êàíàä íóòãèéí õ¿íèéã íîìõîòãîâ. Áèä øèðýýíèé àðä ñóóöãààæ ÷èâ ÷èìýýãóé çóóøëàâ. Áè áàãà èäëýý. Êîíñåëü ºíºº áîëãîîìæëîëäîî àâòàæ àëáààð èõ èäýâ. Õàðèí Íåä Ëåíä ë ººðèéíõºº ýõíèé äóðã¿éöëèéã õàðãàëçàõã¿éãýýð íýã ÷ ¿ìõ õ¿íñ ñóë îðõèñîíãóé ãºð÷èõëºº. ªãëººíèé çóóøíû äàðàà áèä òóñ á¿ðäýý íýã íýã áóëàí ýçëýí ñóóæ àâàâ. ßã ýíý ìèíóòàíä áèäíèé òýðõ¿¿ õàâ÷èã ºðººã ãýðýëò¿¿ëæ áàéñàí òààçíû õàãàñ áºìáºãºð ÷èéäýí óíòàðñàí òóë áèä ïàä õàðàíõóéä ¿ëäëýý. Íåä Ëåíä ÷ òà÷èãíàòàë õóðõèð÷ ýõëýâ. Õàðèí Êîíñåëü ò¿¿íèéã äóóðèàí õóðõèð÷ îðîõîä áè ãàéõàæ áàéâ. Ìèíèé íºõäèéã ÿàãààä òèéíõ¿¿

àìàðõàí ç¿¿ä íîéð àâ÷ îäîâ õýìýýí áè ººðººñºº àñóóæ ñóóòàë ìèíèé ÷ íîéð õ¿ð÷ äèéëäýõèéí àðãàã¿é áîëæ áèëýý. Áè í¿äýý íýýëòòýé áàéëãàõààð õýäèé õè÷ýýñýí áîëîâ÷ ìèíèé äóðààð áîëñîíã¿é õî¸ð í¿äíèé ìèíü çîâõè ººðºº áóóæ îðæ èðýýä áàéâ. Áè íýí èõ øàíàëãààòàé áàéäàëä îðæ óíòàõ óíòàõã¿éí õîîðîíä á¿ð çîâ÷èâ. Áîäâîë áèäýíä ºãñºí õîîëîíä íîéðíû ýì õîëüñîí áîëîëòîé. Òýõëýýðýý áèäíèéã õàðàíõóé ãÿíäàíä õîðüñîí íü êàïèòàí Íåìîä áàñ áàãàäàæ ººðèéíõºº öààøèä ¿éëäýõ àæëàà íóóõûí òóë áèäíèéã ìºí óíòóóëàõ õýðýãòýé áàéæýý? Õàãàñ äóòóó óíòàæ, ç¿¿ðìýãëýõ çóóðàà áè îíãîöíû äýýä òàã õààãäàæ áóé ÷èìýý ìóóõàí ñîíñëîî. Óñíû ãàäàðãóó äýýð õºâæ áàéñíààñ øàëòãààëæ ¿ë ìýäýã õàëáèëçàæ àãñàí îíãîö õºäëºõºº ÷ áîëü÷èâ. Áîäâîë “Íàóòèëóñ” òýíãèñèéí ìºíõèéí àìãàëàí ã¿íä æèâæ áàéñàí áóéçàà. Áè ýíý çàâñàð ìºí ë íîéðòîéãîî ¿çýëöñýýð áàéâ. Ãýâ÷ ýíý á¿òäýãã¿é õýðýã àæýý. Ìèíèé àìüñãàà ñóëàð÷, ¿å ìº÷íèé ¿ç¿¿ðýýñ ç¿ðõýíä ìèíü õ¿ðòýë ¿õëèéí õ¿éò äààâàðëàæ áàéõûã áè ìýäýð÷ áàéëàà. Òóãàëãà öóòãàñàí ìýò õ¿íä çîâõèî ºðãºõèéí àðãà àëãà. Ìóó þì ¿çýãäñýí ìóóõàé ç¿¿ä ç¿¿äëýãäýæ õ¿íäýýñ õ¿íä íîéð íàìàéã äàðæ àâëàà. Äàðàà íü ç¿¿ä ¿çýãäýõýý áîëü áîëüñîîð áè óõààí àëäñàí áèëýý.

ÕªÍÄÈÉ ÁÈÅÒÍÈÉ ÅÐÒªÍÖ Áè ìàðãààø ºãëºº íü ñýðâýë òîëãîé ìèíü àéìøèãòàé ä¿íñèéæ áàéâ. Áè õàðèí íýí èõ ãàéõàëä ººðèéíõºº ºðººíä áàéæ áàéëàà. Áîäâîë ìèíèé íºõðèéã íîéðîí äóíä íü ìºí ë òýãæ ºðººíä íü àâàà÷ñàí áàéëã¿é. Ó÷èð èéìýýñ ìèíèé íºõºä ºíãºðñºí øºíèéí ÿâäëûã íàäààñ èë¿¿ã¿é ìýäýæ áàéñàí òóë òýðõ¿¿ íóóö õýðãèéí õºøãèéã çºâõºí ë èðýýä¿é ë ÿìàð íýãýí àðãààð ñºõíº ãýäýãò íàéäàõààñ ººð àðãà íàäàä áàéñàíã¿é. Áè ºðººíººñºº ãàðìààð äóð õ¿ðëýý. Ãýâ÷ áè ñóëàðñàí þì áîë óó, àëü ýñõ¿ë ò¿ð¿¿÷èéí àäèë ò¿ãæýýòýé þó? Òýõíýý íü áè á¿ðýí ÷ºëººòýé áîë÷èõñîí àæýý. Òýãýýä õààëãàà íýýæ, ãóäàìæ ºðººãººð äàìæèí òàâöàí ººä ãàðãàõ øàò ðóó ÿâëàà. ªìíºõºí íü õàâ ÿâ õàà÷èõñàí äýýä òàãëààã öýëèéòýë íýýæýý. Áè îíãîöíû òàâöàí äýýð ãàð÷ èðýâ. Òýíä íàìàéã Íåä Ëåíä, Êîíñåëü õî¸ð õ¿ëýýæ áàéëàà, áè òýäíèéã áàéöààæ ýõýëñýí áîëîâ÷ òýä þó ÷ ìýäñýíã¿é. ª÷èãäºð òýä íàì óíò÷èõààä ºíºº ºãëºº ìºí ë ºðººíäºº ñýðöãýýñýí áàéëàà. “Íàóòèëóñ” ìºí ë óðüäûí àäèë àìãàëàí, ìºí ë óðüäûí àäèë ñýæèãëýëòýé àæýý. Òýð æèãäõýí õóðäààð äàëàé äýýð èë õºâæ ÿâëàà. Ò¿¿í äýýð þó ÷ áîëîîã¿é, ò¿¿íèé þó ÷ õóâèðààãóé ìýò ñàíàãäëàà. Íåä Ëåíä äàëàéí òºâøèíã àæèæ çîãñîõîä êàíàä ãàçðûí õàðúÿàòûí ñîðãîã í¿ä àëñàä õºëºã îíãîöíû ÿíäàíã ÷ äàëáààã ÷, ãàçàð îðíû áàðàà ÷ îëæ ¿çñýíã¿é -äàëàé öºë ìýò õîâ õîîñîí áàéâ. Áàðóóíààñ ñàëõèëàõ õ¿÷èò ñàëõè äàëàé äýýð ñ¿ðëýã äàâàëãàà ýâõð¿¿ëæ áàéâ. “Íàóòèëóñ” íèëýýä àÿã¿é ñýãñýð÷ á¿ëãýý. Àìüñãàëàõ àãààðûíõàà íººöèéã íºõºí àâìàãö “Íàóòèëóñ” äàëàéí ã¿íä àðâàí òàâ îð÷èì ìåòð æèâæ îðñîí íü áîäâîë ÿìàð íýãýí õýðýã ãàðâàë ò¿ðãýí çóóð äýýøýý õºâæ ãàðàõ ãýæ òèéìýðõ¿¿ ÿëüã¿é ã¿íä îðñîí áóéçàà. Åðäèéí çàíøëûí ýñðýã ýíý íýã ìàÿã íýãä¿ãýýð ñàðûí àðâàí åñíèé ºäºð õýä õýä äàõèí äàâòàãäñàí á¿ëãýý. Òèéíõ¿¿ õºâæ ãàðàõ òóòàì êàïèòàíû òóñëàõ îíãîöíû òàâöàí äýýð ãàð÷ èðýí òýíäýýñ ºíººõ ë õýëäýã ¿ãýý äîòîãø äàìæóóëæ áàéâ. Ãýâ÷ êàïèòàí ººðºº ¿çýãäñýíã¿é ýý. Îíãîöíû áàãèéíõíààñ áè åðäºº ë àìàðëèíã¿é çàíò çàðöûí áèåèéã îëæ ¿çñýí áºãººä òýð ìèíèé õîîë óíäûã çººæ òóí íÿìáàé ¿éë÷èëäýã áèëýý. Èíãýæ áàéòàë ºäðèéí õî¸ð öàãèéí ¿åä áè ººðèéí òýìäýãëýëèéã öýãöýëæ ñóóòàë êàïèòàí Íåìî ¿çýñãýëýí òàíõèìä íàä äýýð îðæ èðýâ. Áè ò¿¿íä ìýõèéí ¸ñëîõóé äîð òýð íàäàä ¿ë ìýäýã òîëãîé äîõèæ íýã ÷ ¿ã õàðèó äóóãàðñàíã¿é ýý. Áè îðîëäîæ áóé ç¿éëýý äàõèí ¿ðãýëæë¿¿ëæ º÷èãäðèéí ÿâäëûí òóõàé òýð ÿìàð íýãýí þì ÿðèõ áàéõ õýìýýí øèéäñýí áîëîâ÷ , òýãñýíã¿é ýý. Áè ò¿¿íèéã õóëãàé í¿äýýð ñýìõýí õàðëàà. Ò¿¿íèé íîéð õîìñäîñíîîñ áîëñîí ìýò óëàéñàí í¿ä ÿäàðñàí õ¿íèé øèíæòýé áºãººä öàðàéíä íü íýí èõ óéòãàð ò¿¿ãýýð ÷ áàðàõã¿é, óé ãàøóó òîäîð÷ áàéâ. Òýðýýð òàíõèì äîòóóð àëõëàí, çººëºí ñàíäàë äýýð íýã ñóóñíàà äàõèí áîñîæ ãàðòàà äàéðàëäñàí íîìûã íýã áàðüæ àâñíàà òýð äîð íü øèä÷èõýýä, øàëãàí õýìæèõ áàãàæóóäûí

äýðãýä î÷èæ õàðæ çîãññîíîî åðäèéí áàéäëààð òýäíèé çààëòûã òýìäýãëýñýí ÷ ¿ã¿é íýã ë õà÷èí àæýý. Òýð íýã ñåêóíä áîëîâ÷ íýã áàéðàíä ç¿ãýýð ñóóæ ÷àäàõã¿é ìýò õàðàãäëàà. Òýã òýãñýýð õàìãèéí ýöýñò íàä ðóó õ¿ð÷ èðýýä; - Òà ýì÷ áèø áèç, ýðõýì Àðîíàêñ? ãýëýý. Ãýíýò òèéíõ¿¿ øóóä òàâüñàí àñóóëòàíä íü áè òºäèé ë çîõèõ õàðèó áýëòãýýã¿é áàéñàí òóë òóëãàìäàõäàà õýñýã çóóð ò¿¿íèéã ãºëðºí óã äóóã¿é ñóóâ. - Òàíûã áè ýì÷ áèø áèç ãýæ àñóóæ áàéíà. Òàíû çèíäààíûõíû îëîíõè íü áàéãàëèéã ñóäëàã÷èä, õ¿í ýìíýëãèéí áîëîâñðîëòîéñîí áèø áèë¿¿... - Òèéìýý áè ýì÷ áàéñàí, ìóçåéä àëáà õààõààñàà ºìíº ýìíýëãèéí ãàçàð îëîí æèë îðäèíàòîð õèéñýí õýìýýí õàðèóëëàà. - Òóí ñàéí áàéíà ãýæ êàïèòàí õýëñíèé íü áîäâîë ìèíèé õàðèóëñàí õàðèóëò ò¿¿íèéã áàÿðëóóëñàí áàéõ àà. Ãýâ÷ áè òýð íàäààð ÷óõàì ÿàõ ãýæ áóéã ìýäýõã¿é áàéñàí òóë äàõèí þó àñóóõûã íü õ¿ëýýæ ò¿¿íä íü õýðãèéí ó÷èð áàéäëûã õàðãàëçàí çîõèõ õàðèóëòûã ºõºä áýëýí áàéâ. - Ýðõýì ïðîôåññîð òà ìèíèé óñàí öýðã¿¿äèéí íýãýíä ýìíýëãèéí òóñëàìæ ¿ç¿¿ëýõèéã çºâøººðºõñºí áîë óó? ãýëýý. - Õ¿í ºâäºº þó? - Òèéìýý - Áè òàíûã äàãàëäàõàä áýëýí áàéíà. - Òýãâýë ÿâúÿ. Ìèíèé ç¿ðõ èõ äýëññýí ¿íýíýý áè øóäðàãààð õ¿ëýýõ ¸ñòîé. ßàãààä ÷ þì á¿¿ ìýä, òýðõ¿¿ ºâ÷òýé óñàí öýðýã, º÷èãäºð øºíèéí ÿâäàë õî¸ðûí õîîðîíä ÿìàð íýãýí ó÷èð áèé ãýñýí áîäîë ìèíèé òîëãîéä îðñîí íü òýð íýã íóóö ìèíèé ñýòãýëèéã, íºãºº óñàí öýðãýýñ èë¿¿ äîíñîëãîæ áèëýý. Êàïèòàí Íåìî íàìàéã îíãîöíû õîéò ðóó äàãóóëàí ÿâæ áàãèéíõíû ºðººíèé äýðãýäýýñ æèæèã òàñàëãààíû ¿¿ä òàòëàà. Òàñàëãààíä æèíõýíý àíãëî ñàêñà ÿñòàí, ã¿æèðìýã öàðàéíû äº÷ îð÷èì íàñòàé õ¿í õýâòýæ áàéâ. Áè ò¿¿íèé äýýðýýñ òîíãîéí õàðâàë òýð ºâäñºí õ¿í áèø øàðõàäñàí õ¿í àæýý. Öóñàíä áóäàãäñàí öàãààí ýäýýð áîîñîí òîëãîéä íü çººëºí äýð äýðë¿¿ëñýí áàéâ. Íàìàéã áîîëòû íü àâàõàä øàðõàäñàí õ¿í íàä ðóó òîì í¿äýýð ÿã øèðòýæ, áîîëòû íü àâàõàä ñààä õèéñýíã¿éãýýð áàðàõã¿é íýã ÷ óäàà ¸îëñîíã¿é ýý. Òýðíèé øàðõ àéìààð àæýý. ßìàð íýãýí ìîõîî çýâñãýýð öîõèóëñàí ãàâëûí íü ÿñíû öààíà òàðõè íü õàðàãäàæ áàéâ. Òàðõèíû íü ýä ýñ õºíäºãäñºí áîëîõ íü õàðâààñ èëýðõèé áàéëàà. Òàðõèíû íü áîðîâòîð õºðñºì äýýð áàéãàà öóñ, øèðýýíèé á¿òýýëýã äýýð òóññàí óëààí àðõèíû òîëáîòîé àäèë õàðàãäàâ. Òèéìýýñ òýð õ¿íèé òàðõè õºäºëñíèé äýýð öóñ õàðàâñàí àæýý.

Õººðõèé òýðíèé àìüñãàà äàâõöàæ öàðàé íü áàéí áàéí òàòâàëçàæ á¿ëãýý. Ìèíèé ºìíº òàðõèíû ºâ÷ëºë õºäºëãººíò ýðõòíèé ìýäðýëèéí òºâèéí ñààãèéí ãýì õî¸ð õàâñðàõ òîõèîëäîë ÿã ä¿ðýýðýý áàéâ. Øàðõëàã÷èéí ñóäàñíû öîõèëò òàñàëäñààð, äºðâºí ìº÷ íü õºðæ ýõëýõýä ¿õýë óëàì á¿ð îéðòîí ò¿¿íèéã õýðõýâ÷ áóöààõ àðãàã¿é ãýäãèéã áè õàðæ áàéâ. Áè øàðõûã äàõèí áîîãîîä êàïèòàí Íåìî ðóó ýðãýæ: - Ýíý õ¿í ÷óõàì ÿàñõèéæ øàðõàäñàí þì ãýæ àñóóâàë: - Òýð íü ãîë ãýæ ¿¿? õýìýýí òýð áóëçààðóóëàí õàðèóëààä “Íàóòèëóñ” ¸âðîãäñîíû óëìààñ ìàøèíû àðàà ìóëòàð÷ ýíý õ¿íèéã öîõèñîí þì. Ãýâ÷ òà ¿¿íèé òóõàé þó ãýæ áîäîæ áàéíà? ãýæ àñóóâ. Áè ¿ã õýëýõýýñýý ýðãýëçëýý. - ßðü, ÿðü òà. Ýíý õóí ôðàíö õýë ìýäýõã¿é ãýâ. Øàðõàäñàí õ¿í ð¿¿ áè äàõèí íýã õàðààä: - Ýíý õ¿í õî¸ð öàãààñ õýòðýõã¿é. - ¯¿íèéã àâðàõ àðãà àëãà óó? - Þó ÷ àëãà. Êàïèòàí Íåìî àðãà ÿäñàíäàà íóäàðãàà çàíãèäàâ. Ò¿¿íèé í¿äíýýñ íóëèìñ õýëõýý òàñðàí áºíæèãíºæ èðëýý. Õýäýí ìèíóòûí òóðø áè ¿õýæ áóé òýð õ¿íýýñ í¿ä ñàëãàæ ÷àäñàíã¿é ýý. Ò¿¿íèé àìü íàñ òîíèëîí îäîæ áóé íü õàðâààñ èëýðõèé. ×èéäýíãèéí çýâ¿¿í öàéâàð ãýðýë ò¿¿íèé öîíõèãîð öàðàéã á¿ð ÷ öàéëãàæ áàéâ. Çàéëøã¿é õ¿íä õ¿÷èð àìüäðàë, ¿ã¿éðýë õîîñðîëûí óëìààñ ÿàãàà ÷ ¿ã¿é ýðò ¿ð÷ëýýòñýí, ò¿¿íèé óõààëàã öàðàéã áè àæèæ çîãñëîî. Óíòàð÷ áóé òýð àìüäðàëûí íóóöûã õºðæ áóé óðóóëûí íü ñ¿¿ë÷èéí íü ¿ãíýýñ îëæ ìýäýõèéã áè õè÷ýýëýý. Ãýòýë êàïèòèí Íåìî íàäàä: - Òàíûã áè îäîî ýíä áàðèõ ÿâäàëã¿é. ßâæ áîëíî, ýðõýì ïðîôåññîð ãýâ. Òýõýýð íü ÿâàõààñ ººð àðãà îëäñîíã¿é áèëýý. Êàïèòàíûã áè òàëèéæ áóé õ¿íèé äýâñãýðèéí äýðãýä ¿ëäýýæ, ¿çýæ õàðñàí á¿õýíäýý ñýòãýë èõýä ºâäºí ºðººíäºº ýðãýæ èðýâ. ªäðíéí òóðø ìèíèé ñàíààíä ìóó þì áîäîãäîîä àìàð çàÿà ¿ç¿¿ëñýíã¿é, øºíº íü ÷ áè ìóó óíòëàà. Ç¿¿äýí äóíä ìèíü õîëîî ãýã÷ íü ãèíøèõ äóóí ñîíñîãäîæ áàñ ãàøóóäëûí àÿëãóó óÿíãàäàõ ÷ øèã áîëëîî. Ìàðãààø ºãëºº íü áè ¿¿ðýýð îíãîöíû òàâöàí äýýð ãàðàâ. Òýð ºäºð êàïèòàí Íåìî íàäààñ óðüòñàí òóë òýð òýíä áàéëàà. Òýãýýä òýð íàä ðóó îéðòîí èðýýä:

- Ýðõýì ïðîôåññîð òà ºíººäºð óñàí äîîãóóð õèéõ æóóë÷ëàëä îðîëöîõûã õ¿ñ÷ áàéíà óó? õýìýýí àñóóõàä íü áè; - Ìèíèé íºõºä ò¿¿íä ÷èíü îðîëöîæ áîëîõ óó? ãýæ àñóóâ. - Õýðýâ ë òýä äóðòàé áîë áîëîëã¿é ÿàõàâ. - Òàíû ¿ãèéã áàÿðòàé õ¿ëýýí àâàõ áàéíàì. - Çà òèéì áîë ÿâæ áàã ºìñäºº ãýëýý. Òýð ºíºº íàñ áàðñàí õ¿íèé òóõàé íýã ÷ ¿ã äóóãàðñàíã¿é. Áè Íåä Ëåíä, Êîíñåëü õî¸ð äýýð îðæ êàïèòàíû óðèëãûã òýäýíä äàìæóóëáàë Êîíñåëü äóðòàé çºâøººð÷, õàðèí êàíàä õ¿í ýíý óäàà òàòãàëçñàíã¿é ýý. ªãëººíèé íàéìàí öàã áîëîîã¿é áàéâ. Íàéì õàãàñûí ¿åä áèä ºìñãºëäºº ÷èõýëäýí îðæ öàõèëãààí äýíë¿¿ àâ÷ Ðóêâåéðîëèéí ñàâóóä ¿¿ðëýý. Õî¸ð õààëãà äàðààãààðàà íýýãäýæ, êàïèòàí Íåìî áà àðâàí õî¸ð óñàí öýðãèéí õàìò áèä “Íàóòèëóñ” àìàð÷ õýâòñýí äàëàéí ÷óëóóëàã ¸ðîîëä àðâàí ìåòðèéí ã¿íä áóóëàà. Ýõëýýä òºäèé ë õýâãèé áóñ ¸ðîîëûí õºðñ áèäíèéã äîîøîî ãó÷ààä ìåòð óðóóäàõ íèëýýä ãýö ãàçàð õ¿ðãýëýý. Áèä íýãýí èõ õîíõîðò îðæ î÷ñîí íü íîìõîí äàëàéä áèäíèé àíõíû çóãààëãà õèéñýí ¸ðîîëîîñ ýðñ ÿëãàâàðòàé áàéâ. Ýíä äàëàéí äîîðõè îé, íóãà ãàçàð, çººëºí øàðãàë ýëñ àëü àëü íü ÷ áàéñàíã¿é ýý. Êàïèòàí Íåìî áèäíèéã äàãóóëàí ÿâàà ãàçðûí îíöëîã áàéäàë ìèíèé í¿äýíä øóóä áóóæ áàéâ. Ýíý áîë õºíäèé áèåòíèé åðòºíö àæýý. Óðãàà àìüòäûí àíãèä àëüöèîíàðèéí äîîä àíãè ãýæ áóé áºãººä ýíý àíãèä ãàðãîíèéí áàã ãýæ áàéäàã á¿ëãýý. Ýíý áàãò áàéãàëèéí íýí ñîíèðõîëòîé íýãýí á¿òýýë, ¿íýò õºíäèé áèåòí¿¿ä áàãòäàãèéã ýðäýìòýä àìüòàí, óðãàìàë ýðäñèéí ãóðâàí åðòºíöºä äàðààëàí õàìààðóóëæ ¿çñýí áèëýý. Ýíýõ¿¿ ýðò äýýð ¿åèéí ýìèéí ç¿éë, ýä¿¿ãýý ìàíàé ¿åèéí ýìýãòýé÷¿¿äèéí ¿íýò ýäëýëèéã çºâõºí1744 îíä Òðåìáëåé ãýã÷ Àíãëè õ¿í àìüòíû àéìàãò áàãòààñàí á¿ëãýý. Õºíäèé áèåòýí áóþó ø¿ð áèåòýí ãýäýã áîë ìàø æèæèã àìüòäûí áººãíºðºë áºãººä áóòðàìòãàé ÷óëóóæñàí õºíäèé áèå ¿¿ñãýí õóðàëääàã ó÷èðòàé. Ýäãýýð õºíäèé áèåòýí ¿ðæëèéí ¿¿ñâýð îð ãàíö æèæèã àìüòíààñ õóâààãäàæ ¿ðæèõ çàìààð öààøäàà îëøèð÷ áººãíºðäºã àæýý. Òýäíèé áººãíºðºë íèéò íýãýí äîîð íýãýí àìèàð àìüäðàõ áîëîâ÷, àìüòàí òóñ á¿ð õóâüäàà õóâèéí àìüäðàëòàé á¿ëãýý. Áè ýäãýýð ñîíèðõîëòîé óðãàà àìüòäûí òóõàé ñ¿¿ë÷èéí á¿òýýë¿¿äèéã óíøñàí òóë äàëàéí ã¿íä áàéãàëü ººðºº óðãóóëàí, ÷óëóóæñàí ø¿ðýí ìîääûí îéä ÿâàõ ãýäýã íàäàä íýí ñîíèí áàéæ áèëýý. Áèä ãàð ÷èéäýíãýý àñààæ, òýäãýýð ø¿ðýí áèåò àìüòäûí áîñãîæ áóé ¿å óëèðàõ òóòàì, èðýýä¿éä Ýíýòõýãèéí ãàäààä äàëàé Íîìõîí äºëãººí ãàäààä äàëàé õî¸ðûã òóñãààðëàõ õàäàí õàíàíû äýðãýä¿¿ð ÿâàâ. Çàì çóóðàà áèä áàéñõèéãýýä ë ø¿ðýí ìîääûí øóãóéã òîéðîõ õýðýãòýé áîëäîã áàéâ. Òýäãýýð ìîä ìàÿãèéí óðãàìàë õóóðàé ãàçðûí ìîääîîñ çºâõºí õàäàíä áàðèëäàí íààëäàæ îðîéãîîðîî ðóóãàà õàðñíààðàà ë ÿëãàâàðëàãäàõ àæýý.

Òýäãýýðèéí ºíãº áóëààëäàí òîäðîõ ìº÷¿¿ä äýýð òóñ÷ áóé áèäíèé ãàð ÷èéäýíãèéí ãýðýë ãàéõàìøèã ñàéõàí ñîëîíãîðîí ñàöàð÷ áàéâ. Òýäãýýð ÷óëóóæñàí àìüòàí óñíû õºäºëãººíä íàäàä çàðèìäàà ãàíõàí ñàâëàæ áóé ìýò ñàíàãäàõ áºãººä çà- ðèìäàà íàäàä òýäíèé äºíãºæ äýëáýð÷ ýõýëæ áóé áóþó ýñõ¿ë ñýâñèéòýë öýöýãëýí àëàãëàæ áóé ýìçýã íàðèéõàí äîõèóð, òýìòð¿¿ë á¿õèé øèíýõýí öýöãèéã òàñäàæ àâìààð áîäîãääîã áàéëàà. Ãýòýë áàðèãäàøã¿é õóðäàí, áÿöõàí æàðààõàé, øóâóóí ñ¿ðýã ìýò òýäíèé äýðãýä¿¿ð òýäãýýðèéã õºíäºõòýé ¿ã¿éòýé, ñóì øèã øóóãèí ºíãºðºõ àæýý. Õàðèí áè òýð àìüä öýöã¿¿äèéí ç¿ã ãàðàà äºíãºæ ñàðâàéìàãö òýä áóé á¿õ îðâîíãîîðîî õºâºëçºí õºäºëäºã á¿ëãýý. Òýäíèé öàãààí öýöãýýñ õîðîìõîí çóóð õóìõèí óëààí äýëáýíäýý íóóãäàí õàðñààð áàéòàë ºíãº íü ãàíäàæ, ñàÿõàí öýöýãëýí áàéñàí àìüä áóò ÷óëóóæèí õàòàæ õîöîðäîã áàéâ. Çàâøààíò òýð íýãýí òîõèîëäîë çîîôèòóóäèéí õàìãèéí õîâîð ä¿ðñèéí áººí äýýð îðóóë÷èõñàí á¿ëãýý. Òýíä óðãàñàí ø¿ðýí áèåòíèé øóãóé ãóà ¿çýìæýýðýý Àôðèê, Ôðàíö, Èòàëè áîëîí ãàçðûí äóíäàò äàëàéí ýðýã îð÷íîîñ àâ÷ àøèãëàäàã ø¿ðýí áèåòíýýñ õîë èë¿¿ àæýý. Õîâîð òîõèîëäîõ ¿íýò ø¿ðýí áèåòíèé ºíãº ¿çýìæ íü “ÃÀë óëààí öýöýãñ”, “Àë óëààí õååñ» ãýñýí ãî¸ìñîã íýðýíäýý çîõèöîæ áàéâ. Òºäºëã¿é ø¿ðýí áèåòíèé áóò îëøèð÷. ìîäîä íü ºíäºðñºæ ýõýëëýý. Óðàí áàðèëãûí çºí áèëýã áîëñîí ãóäàìæèëñàí íàðèéõàí çóðâàñ áèäíèé ºìíº çóðàéëàà. Êàïèòàí Íåìî ¿ë ìýäýã óðàãø òîíãîéñîí òóóðãà á¿õèé õàðàíõóé õºíäèé ð¿¿ ã¿íçãèéðýí îðîîä, áèä ò¿¿ãýýð óðàãøèëñààð ã¿í òèéøýý çóóí ìåòð ÿâàâ. Ø¿ð ìîääûí äóíä áè áóñäààñ áàãà áóñ ñîíèðõîëòîé íýãýí ä¿ðñ õºíäèé áèåòýí, áèå ìàõáîä íü ã¿éöý øîõîéæñîíûã õàðãàëçàõã¿éãýýð, ãàäààä áàéäëààðàà äàëàéí æèíõýíý çàìãèéã äóóðèàí, ø¿ð áèåòíèé íîãîîí óëààí áóò õýä õýäèéã îëæ ¿çëýý. Ãýëýý ÷ ãýñýí íýãýí ñýòãýã÷ “ø¿ð áèåòýí ãýäýã” áîë õàä ÷óëóó ìýò óíæñàí áºõ íîéðîîñîî ñàÿ ñýðæ ýõëýýä àðàé ë õºäºëãººíºº îëæ àìæààã¿é àìüäðàëûí òýð õÿçãààð íü áàéæ ìàãàäã¿é ãýæýý. Èíãýýä õî¸ð öàã èë¿¿ ÿâñíû äàðàà áèä ø¿ð áèåòíèé àìüäðàëûí ýöñèéí ã¿í áóþó áàðàãöààëáàë ãóðâàí çóóí ìåòðèéí ã¿íä îðëîî. Ýíä ø¿ð áèåòíèé áººí öººí á¿ëýã ìîä óðãàñàíã¿é, õàðèí ÷óëóóæñàí àâðàãà òîì ìîääûí á¿õýë á¿òýí áàëàð øóãóé õ¿ãëèéæ áàéõ íü á¿õ ë òºðëèéí ºíãº ñîëîíãîðóóëàí, äàëàéí îëîí ºâñ ïëþìàðèéí ãî¸ìñîã ãèíæ¿¿äýýð òîðäîãäñîí àæýý. Áèä ã¿í óñíû çóçààí õàðàíõóé ººä ñ¿íäýðëýí àëãà áîëñîí òýäãýýðèéí ºíäºð îðîîäñîí äîîãóóð òîíãîéõ çîâëîíã¿é ÿâæ àõóéä áèäíèé õºë äîîð òóáèëîð, àñòðåé, ìåàíäðèí, ôóíãèé, êàðèîôèëèéí ãî¸ìñîã çººëºí õèâñ öýöýãëýí áàéâ. ßìàð ãî¸õîí ¿çýãäýë áý! Áèä ººðñäèéí ñýòãýãäëèéã ñîëèëöîæ áîëîõã¿é íü þóòàé õàðàìñàëòàé âý? Òèéìýðõ¿¿ ìàðòàæ õýðõýâ÷ ¿ë áîëîõ ñàéõàí öàãò ÷èíèé òîëãîé øèë òºìºð, õî¸ðîîð õèéñýí òýð äóóëãàíä áàðèãäàí áàéõ íü ÿìàð ãîìäîëòîé âý! ßàõààðàà áèä, òýðõ¿¿ áèäíèé äýðãýä¿¿ð ñóì øèã øóíãèíàí ºíãºð÷ áóé çàãàñíóóäûí íýãýí àäèë óñàíä àìüäàð÷ ýñ ÷àäíà âý? Ýñõ¿ë ÿäàõäàà ãàçàð óñ õî¸ðûí àëèíä íü ÷ áîëáîé íü óðò óäààí öàãààð ÿâæ ÷àäàõ õî¸ð íóòàãòàí øèã áèø áàéíà âý? Òýãòýë êàïèòàí Íåìî çîã òóñàâ. Áè ÷ ãýñýí, ìèíèé íºõºä ÷ ãýñýí ìºí çîãñëîî.

“Íàóòèëóñ” -ûí äàëàé÷èä êàïèòàíûõàà àðä äóãóéðàí çîãñîõûã áè àæèãëàâ. Áè ñàéòàð àíõààðàí õàðâàë òýäãýýðèéí äºðºâ íü ÿìàð íýãýí óðò ãîíçãîð þì ìºðºí äýýðýý àâ÷ ÿâàõûã ñàÿ ¿çëýý. Áèä òàë á¿ðýýñýý ø¿ð ìîääûí îéãîîð õ¿ðýýëýãäñýí óóæèì õýìæýýíèé íóãà ãàçðûí ãîëä çîãñîöãîîæ áàéâ. Áèäíèé áàðüæ ÿâñàí ãàð ÷èéäýí ñóëõàí á¿äýã öàéâàð ãýðýë òóñãàõ òóë áèäíèé ñ¿¿äýð àñàð òîìðîí äî¸ëçîõ àæýý. Òýðõýí íóãà ãàçðûí çàõààð áèä õàðàíõóé áºãººä õàà íýãýí ãàçàð õààÿà õààÿà öóñ ìýò óëààí ãàë ãÿëñ ãýýä àëãà áîëîõ íü áèäíèé ÷èéäýíãèéí ãýðýë îéðîëöîî áàéãàà ø¿ð ìîäíû ãîëîîñ îéñîí íü òýð àæýý. Êîíñåëü, Íåä Ëåíä õî¸ð ìèíèé äýðãýä áàéëàà. Óñàí äîîãóóðõè áèäíèé òýðõ¿¿ æóóë÷ëàë ÿìàð íýãýí çîðèëãîòîé áîëîõ íü ñàÿ ë áèäíèé òîëãîéä îðæ áèëýý. Òýð îð÷íû ãàçðûã øèíæèí ¿çâýë äàëàéí ¸ðîîë ýíä òýíäã¿é ë îâãîð òîâãîð áîëîõûã áè îëæ ¿çýâ. Òýäãýýð îâãîð íýí öýãöòýé çºâ õýëáýðòýé çîõèöîí áàéðëàñàí íü õ¿íèé ãàðààð õèéãäñýí ãýäãèéã ãýð÷èëæ áàéâ. Òýãòýë ÷ êàïèòàí Íåìîãèéí äîõèîãîîð óñàí öýðã¿¿äèéí íýã íü óðàãøàà ãàð÷ á¿ñíýýñ æîîòóóãàà òàéëàí àâààä äàëàéí ¸ðîîëûí õºðñºíä í¿õ óõàæ ýõëýâ. Òýõýä íü áè ñàÿ á¿õíèéã óõààðàí á¿ëãýý. Òýõíýý íü òýð íýãýí íóãà áîë õ¿¿ð îðøóóëäàã ãàçàð, òýíä óõàæ áóé í¿õ íü áóëø, òýäãýýðèéí ¿¿ð÷ èðñýí ãîíçãîð þì áîë ºíãºðºã÷ øºíº íàñ áàðñàí óñàí öýðãèéí õ¿¿ð àæýý. Êàïèòàí Íåìî áè ò¿¿íèé íºõºä òýíãèñèéí òýðõ¿¿ ¸ðîîëã¿é ã¿íä, àõ ä¿¿ñèéí òýð íýãýí õ¿¿ð îðøóóëàõ ãàçàð ººðñäèéíõºº òýð íýãýí íºõðèéí àðèóí øàðèëûã íóòàãëóóëàõààð ýíä õ¿ðýëöýí èðæýý. ¯¿íààñ óðüä ºìíº áè õççýý ÷ òýãæ èõ ñýòãýë ò¿ãøèæ ¿çýýã¿é áèëýý. Ìèíèé àëàã ç¿ðõèéã õýçýý ÷, þó ÷ òýãæ èõ ýìãýí¿¿ëýýã¿é áèëýý. Ìèíèé í¿äíèé ºìíº áîëæ áóé òýð á¿õíèéã áè õàðàõûã õýäèé ¿ë õ¿ñýâ÷ ìèíèé í¿ä òýð íýãýí ýìãýíýëò ç¿éëýýñ ñåêóíä õýð ÷ ñàëæ ÷àäàõã¿é áàéëàà. Òýð çàâèàð áóëøíû í¿õ òýíãèñèéí ¸ðîîëä óëàì á¿ð ë ã¿íçãèéð÷ á¿ëãýý. Çýýò¿¿íèé äîõèëòîíä öî÷ñîí çàãàñíóóä òàë á¿ð òèéøýý áóò ¿ñðýí çàéëæ áàéâ. Çýýò¿¿íèé ãàí ¿ç¿¿ð ¸ðîîëûí õºðñºíä äàëä áóé ÷óëóóíä õàíãèíàæ áóé á¿äýã ÷èìýà íàäàä ñîíñîãäîæ áàéâ. Í¿õ óðòààøàà àõèæ, ºðãººøºº óóæèðñààð ýöñèéí ýöýñò õ¿í ýëáýã áàãòàõààð òîì áîëîâ. Òýãòýë ÷ øàðèë àâ÷ ÿâñàí óëñ îéðòîí èðëýý. Öàãààí áºñººð îðîîñîí õ¿¿ð óñ ä¿¿ðýí áàéñàí ºíºº í¿õ ð¿¿ ãóëñàí îðæ ÿâ÷èâ.

Êàïèòàí Íåìî, äàëàé÷èä óóë í¿õèéã õ¿ðýýëýí çîãñ÷ õî¸ð ãàðàà àëãàíäàà çºð¿¿ëýí òàâüæýý. Òýð íýãýí ¿éë ÿâäàëä ã¿íýý ýìãýíýí, ñýòãýë çîâñîí áèä ãóðàâ, òýäíèé ¸ñëîëä ñààä õèéõã¿éã áîäîæ íýã àëõàì õîéø óõàð÷ áèëýý. Äàðàà íü í¿õèéã ø¿ð áèåòíèé ÷óëóóæñàí õýñã¿¿äýýð äàðæ øîðîîã íü äºðâºëæèí çàñëàà. Òýð á¿õíèéã ã¿éöñýíèé ñ¿¿ëä êàïèòàí Íåìî áà ò¿¿íèé íºõºä íýã ºâäºã äýýðýý ñºõðºí ñóóæ, íýã ãàðàà ãîçîéëãîí ¸ñëîîä ñàëàõûí ¸ñûã ã¿éöýòãýâ. Èíãýýä ãàøóóäëûí öóâàà “Íàóòèëóñ”-ûí ç¿ã áóöàõ çàìäàà îðîõ íü òýðýý. Áèä ø¿ð ìîääûí øóãóé äîòóóð äàõèí àëõñààð ø¿ðýí öîõèîíû ¸ðîîëä õ¿ð÷ èðýâ. Ýíäýýñ åðäºº, ýãö ãàçàð ººä ºãññººð öàã èë¿¿ õ¿íä çàì òóóëñíû ýöýñò “Íàóòèëóñ” -ûí ãàë àëñàä ãÿëàëçàæ õàðàãäàâ. Áèä ò¿¿íèéã øóóä ÷èãëýí ÿâñààð ºäðèéí õî¸ð öàãò îíãîöîíäîî ýðãýí èðëýý. Ñàÿõàí øàíàëæ ºíãºðººñºí ýìãýíýëò ¸ñëîëûí ¿åä òºðñºí óéòãàðò áîäëûí ýðõýíä áè õóâöñàà äºíãºæ ñîëèìîãö ë îíãîöíû òàâöàí äýýð áóøóóõàí ãàðàõûã ÿàðàâ÷ëàâ. Òýãòýë ÷ êàïèòàí Íåìî íàä äýýð õ¿ð÷ èðýâ. - Òýð õ¿í õººðõèé, ìèíèé õýëñíýýð óðüä øºíº ë íàñ áàð÷èâ àà äàà? - Òýãñýýí ýðõýì ïðîôåññîð ìèíü. - Òýõýýðýý òýð îäîî óñàí äîîðõè õ¿¿ð îðøóóëàõ ãàçàð, ººðèéí îëîí íºõäèéí õàìò ñýðøã¿é áºõ íîéðîîð àìãàëàí íîéðñîæ áàéãàà íü òýð ¿¿? - Òèéìýý, òýð òýíä áèäíýýñ áóñäàä òàã ìàðòàãäàí íàì óíòæýý ãýæ êàïèòàí Íåìî õýë÷èõýýä õî¸ð ãàðààðàà í¿¿ðýý äàðàí, óéëàõã¿éã îðîëäñîí áîëîâ÷ òóñ áîëñîíã¿é ýý. Òýãýýä òýð íèëýýä äóóã¿é áàéñíàà: - Òýíä óñíû ¸ðîîëã¿é ã¿íä, áèäííé íóòàãëàõ ãàçàð áàéäàã þì äàà ãýâ. - Òýíä òàíàé òàëèéãàà÷ áîëîãñîä àâðàãà çàãàñíû àìíààñ õîë, àìãàëàí íîéðñäîã áàéõ íü ýý? - Òèéìýý, àâðàãà çàãàñ ÷ òýð, õ¿í ÷ òýð àëü àëèí íü ÷ õ¿ð÷ òýíä ¿ë ÷àäíà ãýæ êàïèòàí Íåìî á¿äýã õîîëîéãîîð õàðèóëæ á¿ëãýý.

ÕÎ¨ÐÄÓÃÀÀÐ ÕÝÑÝÃ

ÝÍÝÒÕÝÃÈÉÍ ÃÀÄÀÀÄ ÄÀËÀÉ Óñàí äîîãóóðõè ìàíàé æóóë÷ëàëûí õî¸ðäóãààð õýñýã ýíäýýñ ýõýëíý. Áèäíèé àÿëëûí ýõíèé õýñýã ìèíèé ñýòãýëèéã òýãæ èõ õºäºëãºæ íàäàä òºäèé èõ õ¿÷òýé ñýòãýãäýë òºð¿¿ëñýí òýð íýã ç¿ðõ äîãäëîì ç¿éëýýð òºãñãºë áîëñîí áèëýý. Êàïèòàí Íåìîãèéí á¿õ àìüäðàë çàõ õÿçãààðã¿é òýð óóäàì òýíãèñ äàëàéí õÿçãààðò òèéìýðõ¿¿ãýýð ë ºíãºð÷ áàéñíààð áàðàõã¿é òýðõ¿¿ èõ òýíãèñ äàëàéíóóäûíõàà õàìãèéí äàëä ýðäýíèéí ñàíä ººðºº ººðòºº áóëø çýõñýí àæýý. Òýíä, äàëàéí òýðõ¿¿ õºëã¿é ã¿íä ýòãýýä ñîíèí êàïèòàíû àìü íàñààðàà ¿¿ðä áàò óÿëäñàí íàéç íºõºä áóþó “Íàóòèëóñ” îíãîöîíäîî àìüäðàãñäûí õàìãèéí ýöñèéí àìãàëàíã äàëàéí ÿìàð ÷ ãàéõàë àìüòàí õºíäºæ ¿ë ÷àäíàà. Êàïèòàí Íåìîãèéí õýëñíýýð òýä òýíä äàëàéí ãàéõëóóä áîëîí “õ¿ì¿¿ñ” õ¿ð÷ ¿ë ÷àäàõ ã¿íä íîéðñîæ áóé àæýý. ¯ðãýëæ ë òýíä õ¿í íèéãýìä ¿ë èòãýæ, õóâèðøã¿é ãºæ¿¿ä çóðøèë íî¸ðõîíî! Ýíý õýð Êîíñåëèéí ìààíü õºãæººñºí òààìàãëàë ìèíèé ñýòãýëä íèéöýõèéã áîëüæýý. Ýíýõ¿¿ áýðõ õºâ¿¿íèé íîòîëíîîð áîë êàïèòàí Íåìî ººðèéí ç¿ã àíõààðàë õàíäëàãà îëîîã¿éí óëìààñ ¿çýí ÿäàõ ¿çëèéí õîðîîð åðòºíöèéí à÷èéã õàðèóëæ áóé ýðäýìòýí áàéëàà. “Íàóòèëóñ” îíãîöíû êàïèòàí áîë ýðäýìòäèéí ýëýã äîîã áîëñîí àãóó èõ ýðäýìòýí õ¿í áºãººä íèéãìèéí àìàðëèíãóé ìîõîî ìº÷èä áàéäàëòàé òýíöýæ ÿäààä, àðãà áàðàõäàà õ¿ì¿¿ñ õ¿ð÷ ¿ë ÷àäàõ äàëàéí òýðõ¿¿ îð÷èíä ýðõ äóðààð àìüäðàõààð ¿¿ðä øèíãýñýí õ¿í ãýæ çàðèìäàà Êîíñåëü ä¿ãíýäýã áàéâ. Ãýâ÷ ìèíèé áîäëîîð áîë Êîíñåëèéí òýð òààìàãëàë êàïèòàí Íåìîãèéãí ÷óõàì ¿íýí áàéäëûã õàðóóëæ ÷àäàõã¿é áàéëàà. ¯íýíäýý ÷ áèäíèéã øîðîíä õîðüñîí, áèäíèé õîîëîíä íîéðíû ýì õîëüñîí, áàñ êàïèòàí Íåìî íàìàéã àëñûí áàðàà õàð÷èõààñ ºìíº ìèíèé ãàðààñ äóðàíãàà ÿàðàâ÷ëàí áóëààæ àâñàí ò¿¿í÷ëýí “Íàóòèëóñ” ÿìàð íýãýí þìòàé ìºðãºëäñºíèé óëìààñ ë øàëòãààëæ ò¿¿íèé óñàí öýðãèéí íýã íü ¿õëèéí øàðõ îëñîí çýðýã òýð íýãýí øºíèéí ýòãýýä íóóö ÿâäàë ìàíü Êîíñåëèéí äýýðõ òààâðûã íÿöààæ áàéâ. ¯ã¿é ýý êàïèòàí Íåìî õ¿ì¿¿ñèéí äóíäààñ çºâõºí çóãòñàí ÿâäëààð ýíý á¿õýí òàéë- áàðëàãäàõã¿é ýý. Ò¿¿íèé àãóó á¿òýýë-óñàí äîîãóóð ÿâàã÷ õºëºã îíãîö êàïèòàí ýðõ ÷ºëººã þó ÷ ¿ë áîîãäóóëàõ äàëàéí ýíý îð÷èíä çºâõºí ò¿¿íèé òîëãîé õîðãîäîõ îðîí áîëñíîîð çîãñîîã¿é, ìàãàä ÷ ¿ã¿é àéìøèãò ºñ õîíçîíãèéí çýâñýã ÷ áîëäîã áàéæ. Ãýâ÷ áè ýíýõ¿¿ òààìàãëàëûíõàà çºâ áóðóóã áàòëàõ ÿìàð íýãýí áàðèìòã¿é áàéâ. Ýíý òààìàãëàë çºâõºí ë íàìàéã õ¿ðýýëýí áóé ó÷èð íü ¿ë îéëãîãäîõ íàä õàðàíõóéí äóíä ìèíèé áàðèìæààëàõ îä áîëîí ¸ëòîéæ áàéëàà. Òèéì ÷ ó÷ðààñ ýíý òàëààð ÿðèõûã ò¿ð çîãñîæ, ãàíöõàí ë õýðýâ ¿éë ÿâäëûí ÿâöûí äàãóó ãýæ õýëæ áîëáîë çàìûíõàà òýìäýãëýëèéã ¿ðãýëæë¿¿ëýí õºòºëüå. Æè÷ õýëýõýä êàïèòàí Íåìî áèä íàð óóëçààãóé óäëàà. Áèäíèéã “Íàóòèëóñ” äýýðýýñ îðãîæ ÷àäàõã¿éã òýð ìýäýæ áàéâ. Òèéì ÷ ó÷ðààñ òýð îíãîöîí äýýðýýñ îðãîæ áîëîõã¿é ãýñýí áèäíèé àìëàëòûã àâààã¿é áèëýý. Ãýâ÷ áèäíèéã õàâ÷èæ õÿññàí ç¿éë ¿ã¿é á¿ëãýý. Áèä àðãàã¿é ë íàéð òàâèõûí ýðõýíä çî÷èä õýìýýí íýðëýãäñýí æèðèéí íýãýí îëçëîãäîãñîä áàéâ. Íåä Ëåíä ýíý õýð

ýðõ ÷ºëººãºº îëæ àâàõ èòãýë íàéäâàðàà ìºí ë îðõèõãóé áàéëàà. Òýð ýíäýýñ õàìãèéí àíõíû çàâøààíûã àøèãëàí îðãîæ ÷àäíà ãýäýãòýý áàò èòãýæ á¿ëãýý. Áîäâîë áè ÷ ãýñýí ò¿¿íèé õîéíîîñ äàãàëäàõ äàã àà. Ãýëýý ÷ ãýñýí áè êàïèòàí Íåìîãèéí ñàéõàí ñàíààíû áóÿíãààð òàíèëöàõ áîëîìæèéã îëñîí óñàí äîîðõè åðòºíöèéí ãàéõàìøãààñ ñýòãýë ãóíèãã¿éãýýð ñàëæ ÷àäàõã¿é áóéçàà. Òýð õ¿í èíãýõýä åð íü ÿðãà÷èí óó, àëü ýñõ¿ë áóñäûí çîëèîñ áîëñîí õ¿í ¿¿, áè ò¿¿íèéã ¿çýí ÿäâàë çîõèõ óó, ýñõ¿ë ò¿¿íèé ºìíº áèøðýí ñºãäâºë òààðàõ óó, îäîî õ¿ðòýë íàäàä ýíý á¿õèé îéëãîãäîõã¿é áàéâ. ¯íýíèéã õýëýõýä áè “Íàóòèëóñ"-ààñ íýãìºñºí ñàëàõààñàà ºìíº, ãàéõàìøèãòàé ñàéõàí ýõýëñýí äýëõèé òîéðîõ ýíý àÿëëûã äóóñãàõûã õ¿ñýõñýí á¿ëãýý. Òýíãèñèéí ã¿í ¸ðîîëä íóóãäàæ áàéãàà á¿õ ãàéõàìøãèéã á¿ãäèéã áè ¿çýõ þìñàí. Íàäààñ ºìíº íýã ÷ õ¿í àìüòàí ¿çýæ õàðààã¿é òýð á¿õíèéã ¿çýõ ìèíèé õàíàøã¿é èõ õ¿ñýë àìü íàñàíä ìèíü õàìààòàé ÷ áàéëàà ãýñýí õàìààã¿é. Áè ýä¿¿ãýý õ¿ðòýë þó ãýæ ¿çýæ ìýäýýâ. Áèä Íîìõîí äàëàéãààð äºíãºæ çóðãààí ìÿíãàí áýýð ÿâñàí ó÷èð áè þó ÷ ¿çýýã¿é áóþó áàðàã þó ÷ ¿çýýã¿é áàéíà. Ò¿¿íèé çýðýãöýýãýýð “Íàóòèëóñ” ìààíü õ¿í àìüòàí îðøèí ñóóäàã ãàçàðò îéðòîí èðæ áàéëàà. Õýðâýý áèäýíä îðãîõ çàéëàõ ÿìàð íýãýí áîëîëöîî àëäàõ þì áîë áè òýð á¿õíèéã ìýäýõ ¿çýõ àìèí õóâèéíõàà õ¿ñëèéã õàíãàõûí òóë õàíü íºõðèéíõºº ñîíèðõëîîñ óðàâñàí áóçàð õýðýã áîëîõ áºãººä òýð ÿâäàëäàà áè ººðºº ººðèéãºº õýçýý ÷ ºðøººõã¿éñýí ãýäãèéã èõ ñàéí ìýäýæ áàéëàà. Áè òýäíèéã äàãàõ ¸ñòîé, ìàãàäã¿é òýäíèéã äàãóóëàõ ÷ áàéæ áîëîõ þì. ¯ã¿é åð íü õýçýý íýãýí öàãò îðãîõ áîëîëöîî ãàðàõ áîë óó? Áóñäûí õ¿÷ýýð ýðõ ÷ºëººã¿é áîëñîí ýíãèéí íýã õ¿í áîë ¿¿íèéã õ¿ñýí ìºðººäºõ áîëîâ÷, èíãýæ îðãîæ çàéëàõ áîëîëöîî îëäîõ áèé ãýõýýñ ýðäýìòýí õ¿í àéõ àæýý. Ýíý ºäºð, íýãä¿ãýýð ñàðûí 22-ò ¿ä äóíäûí õýðä êàïèòàíû òóñëàõ åðäèéíõºº çàíøëààð àæèãëàëò õèéõýýð îíãîöíû òàâöàí äýýð ãàð÷ èðýâ. Áè ÷ ãýñýí ìºí äýýøýý ãàð÷ ñèãàð óóãèóëàí çîãñîõäîî ò¿¿íèéã àæèãëàí áàéëàà. Ýíý õ¿í ôðàíöààð ÿðüäàãã¿é ãýäýãò áè ¿ë ýðãýëçýæ áèëýý. Ó÷èð íü ìèíèé ¿ãèéã îéëãîñíû ÿìàð íýãýí ãýíýí òýìäýã òýðíýýñ ãàðãóóë÷èõûã îðîëäîæ, áè ò¿¿íèéã äàíäàà ë ôðàíö ¿ãýýð ºäºæ ø¿¿ìæèëæ áàéäàãñààí. Ãýâ÷ òýð ¿ðãýëæ ë àæðàõ ÷ øèíæãóé, òàã äóóã¿é áàéõ àæýý. Ò¿¿íèéã í¿äýíäýý ñåêñòàíò áàðüæ íàðíû õàçàéëòûí ºíäðèéã îëæ áàéõ ¿åä “Íàóòèëóñ» Êðåñïî àðëûí îéä àâ õèéõýä áèäíèéã äàðãàëæ ÿâñàí ºíºº ìàíãàð äàëàé÷ îíãîöíû òàâöàí äýýð ãàð÷ èðýýä öàõèëãààí ãýðýëò¿¿ëãèéë øèë àð÷èæ ýõëýâ. Ãýðëèéí íü õ¿÷èí ñýâýã ñàðìàé ìàÿãèéí öàãèðàãëàñàí øèëíèé õ¿÷ýýð, íýãýí áàãö áîëîí öàöðàí, õýäýí çóó äàõèí ºñäºã òýðõ¿¿ ãýðýëò¿¿ëýã÷ áàãàæûã íýí ñîíèðõîí ¿çëýý. Ò¿¿íèé ãýðýëä ¿¿ñãýõ õ¿÷ õàìãèéí äýýä õýìæýýíäýý õ¿ð÷ ãèéõýýð çîõèîãäñîí àæýý. Òýð áàãàæèéí öàõèëãààí õºâ÷ àãààðã¿é õîîñîí îð÷èíä áàäðàõ òóë öàõèëãààí õºâ÷èéã áèé áîëãîæ áóé áàëûí õóðö ¿ç¿¿ðò àðâèòàéãààñ ãàäíà, æèãä óëàéñàõ ÷àíàðòàé àæýý. Òýðõ¿¿ áàãàæèéí öàõèëãààí õºâ÷ ¿¿ñãýã÷ õî¸ð òóéëûí áàë ÷óëóóã àðâèëàõ ãýäýã êàïèòàí Íåìîä íýí ÷óõàë ç¿éë áºãººä òýð ÷óëóóã øèíýýð íºõºí îëíî ãýäýã òèéì ÷ àìàð áèø õýðýã áóéçàà. Òýãòýë àãààðã¿é õîîñîí îð÷èíä òýðõ¿¿ áàë ÷óëóóíû õóðö ¿ç¿¿ð íýí óäààí øàòàæ áàðàãääàã ó÷èðòàé.

“Íàóòèëóñ” æèâæ îðîõîîð áýëäýõ ¿åä, îé ¿çýñãýëýí òàíõèìä ýðãýæ èðëýý. Îíãîöíû äîîä òàã ÷ õààãäëàà. Áèä çóóí ìåòð ã¿íä øóìáàí îðæ øóóä áàðóóí ç¿ãèéã áàðèí îäîâ. Èíãýýä áèä òàâàí çóóí òàâèí ñàÿ ãåêòàð õàâòãàé äºðâºëæèí, àñàð ºðãºí òàëáàéã ýçëýí áóé Ýíýòõýãèéí ãàäààä äàëàéä çîð÷èí îðëîî. Ýíý äàëàéí óñ íýí òóíãàëàã ó÷èð îíãîöíû òàâöàí äýýðýýñ óðóóãàà õàðàõàä äîðîé áèåòýé õ¿íèé òîëãîé ýðãýõ àæýý. “Íàóòèëóñ” õýâèéí áàéäëààð çóóãààñ õî¸ð çóóí ìåòðèéí ã¿íä ÿâæ áàéâ. Èéìýðõ¿¿ áàéäàëòàé õýä õîíîëîî. Íàäààñ ººð õýí íýãýí õ¿í èéíõ¿¿ àÿëæ àãñàí áîë ýíýõ¿¿ æóóë÷ëàëûí óéòãàðòàé áºãººä íýã ÿíçòàéä ÿíãóó÷ëàõñàí áóéçàà. Ãýâ÷ îíãîöíû òàâöàí äýýð ãàð÷ ºãëºº á¿ð äàâñ ø¿¿ àìòàãäñàí ñýð¿¿í ñàëõèíä çóãààëàõ çóãààëãà, ¿çýñãýëýíãèéí ãýãýýâ÷ýýð ¿çýõ äàëàéí ¸ðîîëûí ãàéõàìøèã, êàïèòàíû íîìûí àðâèí ñàíä íîì óíøèõ óíøëàãà ºäºð á¿ð ¿éëäýõ òýìäýãëýë ýíý á¿õýí ìèíèé õàìàã öàãèéã ýçýëæ íýã ÷ ìèíóò çàëõóó õ¿ðãýäýãã¿é, óéòãàðëóóëäàãã¿éñýí áèëýý. Íåä Ëåíä, Êîíñåëü áèä ãóðâûí áèå ýâ ýð¿¿ë áàéëàà. “Íàóòèëóñ”-ûí õîîëëîõ çàð÷èì åðºíõèéäºº áèäíèé ñýòãýëä íèéöýõ áîëîâ÷ êàíàäûí õàðúÿàòûã ãîìòãîõîîñ áè àéæ ò¿¿íèé ÿìàð íýãýí àðãààð îëæ õîîëíû õîëüöîíä íýìýðëýí áóé ýõ ãàçðûí ýëäýâ òºðëèéí õ¿íñíýýñ òàòãàëçàõ äóðã¿é àãñàí. Ò¿¿í÷ëýí áèä á¿õíèéã õ¿ðýýëýí áóé õàëóóí õ¿éòíèé òîãòìîë íýã õýâèéí áàéäàëä ÿäàæ õàìðûí õàíèàä õ¿ðýõ ó÷èðã¿é áºãººä õýðâýý õ¿ðäýã þì ãýõýä “Íàóòèëóñ”-ûí ýìèéí ñàíä õàíèàä òîìóóã òóí ñàéí àíàãààæ ÷àääàã “Ïðàâàíñý” õýìýýõ ãàçàð “äàëàéí …” ãýæ íýðëýãäñýí ìîä ìàÿãèéí ø¿ð áèåòíýýð áýëäñýí íóíòàã ýìèéí íººö áèøã¿é ë áèé á¿ëãýý. Áè õýä õýäýí ºäºð ºãëººã¿¿ð îíãîöíû òàâöàí äýýð ãàð÷ óñ÷èí øóâóóä îëíûã ¿çýæ ãàéõàæ áàõàäñàíû äîòðîîñ ÿëàíãóÿà öàõëàé, ïîìîðíèê õî¸ðîîñ îëíûã ¿çýæ õºõèâ. “Íàóòèëóñ”-ûí áàã òýäãýýðèéã àãíàæ àâ÷ðàí, çîõèõ ¸ñîîð ýäýëñíèéã ¿çâýë òýäãýýð óñ÷èí øóâóóä àìòòàé áîëîõûã ñàÿ ìýäëýý. Ýðýã ãàçðààñ àëñëàí íèñ÷, äàëàéí äàâàëãààí äýýð ñóóæ áèå àìðàõ òîì øóâóóäûí äîòðîîñ ãóóðñ õàìàðòíû áàãò õàðúÿàëàãäàõ ãóàëèã ñàéõàí àëüáàòðîñóóä àíõààðàë òàòàæ áàéâ Óñàí äýýð îéðõîí ÿâñàí ÿëàà áàðüæ èääýã õóðäàí æèã¿¿ðò ôðåãàòóóä áà òàãòààí ÷èíýý áèåòýé îëîí òîîíû ôàýòîíóóä, äàëàâ÷àà äºíãºæ ýìæñýí ÿãààí ñóäàëòàéäàà á¿ð òàñ õàð ìýò ¿çýãäýõ öàãààí ïëþìàæ çýðãýýð ýíäõèéí ñýë¿¿ð õºëºãíèé ÿçãóóð á¿ðýëäñýí àæýý. “Íàóòèëóñ”- ûí îðõèñîí òîðîíä ºäºð á¿ð ë óëàì øèíý ä¿ðñèéí ÿñò ìýëõèé îðæ èðýõèéã ¿çâýë õóäàëäàõàä ºíäºð ¿íý õ¿ðäýã, áºìáºãºð, òàë äóãóé ýâýð õóÿã á¿õèé áåññó áóþó ñ¿éõ òýðýã õýìýýí àëäàðøñàí ñîíèðõîëòîé ÿñò ìýëõèé íýãèéã òýìäýãëýæ áîëíî. Ýäãýýð ÿñò ìýëõèé õàìðûíõàà í¿õ ñ¿âãèéã ìàõëàã òàãààð áºãëºæ îðõèîä óñàí äîîð ìàø óäààí áàéæ ÷àäàõ àæýý. Ýäãýýð çººëºí áèåòíèé çàðèì íü äàëàéí àðààòíààñ áèåý õàìãààëñàí õóÿãàíäàà íóóãäàí óíòàæ áàéõ çàâñðàà áàðèãäñàí á¿ëãýý. Ýäãýýð àìüòíû ìàõ íü ãóòàìøèã áîëîâ÷ ºíäºã íü îëäîøã¿é àìòàò çóóø áîëúþó. ¯çýñãýëýíò òàíõèìûí ãýãýýâ÷ýýð áèäíèéã õàðàõàä õýçýýä áèäíèé ñýòãýëèéã õºõººí áàéäàã çàãàñíû òàëààð ÷ õýëýõ þì àëãà. Ýíä áè óðüä ºìíº õýçýý ÷ îëæ ¿çýýã¿é õýä õýäýí ä¿ðñèéí çàãàñûã îëæ ¿çëýý. Þóíû ºìíº Óëààí äàëàéä èõýâ÷ëýí áàéäàã, ÿëàíãóÿà Óëààí äàëàéä, Ýíýòõýãèéí ãàäààä

äàëàé, òºâ Àìåðèêèéí ýðýã îð÷èìä îðøèõ òýâøèí çàãàñûã äóðüä÷èõúÿ. Ýäãýýð çàãàñ äàëàéí çàðàà, õàâ÷, õàâ÷ õýëáýðòýí ÿñò ìýëõèéí¿¿ä øèã øîõîéëîã áóþó öàõèóðëàã õóÿãààð õàìãààëàãäààã¿é, õàðèí íýã íýãòýéãýý õàðèëöàí ¿ðãýëæ. ÿñëàã áºõ á¿ðõ¿¿ëòýé þì. Òýâøèí õýëáýðò çàãàñíû áèå óÿí õàòàí áóñ, õàòóó èðìýãò, ãóðàâ äºðºâ áóþó òàâàí òàëò õàéðöàã ìàÿãèéí õóÿãòàé áàéíà. Áèäýíòýé, ìàõ íü íýí àìòòàé ÿñæñàí õóÿã á¿õèé áîëîí òîì õàð í¿äýí äýýðýý ýâýð ìàÿãèéí óðò ºðãºñ ¸ðäîéëãîñîí, ¿¿íèé óëìààñ ýâýðò çàãàñ õýìýýí íýðëýãäýõ äºðâºëæèëñºí õóÿãò òýâøèí õýëáýðò çàãàñíóóä òîõèîëäîæ áàéëàà. Ò¿¿íýýñ ãàäíà õóðö ºðãºñ á¿õèé óðòààñ óðò òàøóóð ìýò ñ¿¿ëòýé ºðãºñëºã ñêàòóóäûã íýðëýæ áîëíî. Òýð ñ¿¿ëýýðýý õ¿íèé àìü íàñàíä ÷ àþóë ó÷ðóóëæ áîëîõîîð ãóÿääàã þì. Êîíñåëèéí õºòºëæ áàéñàí òýìäýãëýëä áàñ õýä õýäýí ä¿ðñèéí çàãàñ òýìäýãëýãäñýíèéã ¿çâýë: Íîìõîí äàëàéä áèä îëæ ¿çñýí ºðãºñ ãýäýñòýí, óðò õîíøîîðò ñêàòóóä, ºðãºñ õàéðñã¿é öàõèëãààí ñêàòóóä, ºðãººøºº íýã ìåòð óðòààøàà ìåòð õàãàñ, íóðóóíäàà ãàíòèãèéí ºíãºò òóíãàëàã òîëáîòîé õ¿ðýâòýð ºíãèéí öàõèëãààí ñêàòóóä çýðýã áàéâ. ªºð ä¿ðñèéí çàãàñíààñ ºíäºã ìàÿãèéí ñ¿¿ëã¿é çàãàñ, õàìàã áèå íü áóéãààðàà àðçàéñàí ºðãºñ á¿õèé õèé ä¿¿ðñýí áºìáºã ìýò ò¿íõèéäýã öàãààí õîñîëñîí á¿ðýã õ¿ðíýýñ áàðàã õàð ºíãºòýé ñóäàëòàé, ààëçòàé òºñòýé õî¸ð ø¿äýò çàãàñ, áóñàä òýíãèñ¿¿äýä áàéäãèéí íýãýí àäèë ä¿ðñèéí ìàðèí çàãàñ, öýýæèíäýý äàëàé÷ ìýò ºðãºí õàâòãàé ñýë¿¿ðòýé áîëæ èðýýä óðàãøàà øîíòîéæ óíæèðñàí íèëýàä óðò õîíøîîðòîé ïåãàñ õàìýýõ áÿöõàí çàãàñ ã¿í öýíõýð òîëáî áà ñóäàñ á¿õèé øàð ºíãèéí ëèð çàãàñ áîëîí áóñàä îëîí çàãàñûã òýìäýãëýæ áîëíî. Òýäãýýðèéí ìàõ íü öýâöãýð öàãààí, íýí àìòòàé áèëýý. Áèä áàñ õàð õºõ äàëáààò çàãàñòàé ó÷èðñàí áºãººä òýð çàãàñ ººðèéíõºº í¿ñýð òîì ñýë¿¿ðèéã ñàëõèíàà äýëãýõ õºëãèéí äàëáàà ìýò õýðýãëýæ ÷àääàã áèëýý. Ò¿¿í÷ëýí íýí óðò íàðèéõàè áèåòýé, ýð íü ìºíãºëºã öàãààí ºíãº á¿õèé åðäèéí õÿëãàñ ñ¿¿ëèéí òýð áàéòóãàé Ðåìèíãòîí áîëîí çýâñýã ¿éëäâýðëýã÷ ôàáðèêèéí áóñàä ýçýí áîäîæ îëîîã¿é, óñíû äóñëààð öýíãëýæ õîðõîé øàâüæ íýí öýöýí áóóäàæ àëäàã ýòãýýä áóóãààð çýâñýãëýñýí ÿëàà íÿäëÿã÷ õýìýàõ çàãàñ îëæ ¿çëýý. “Íàóòèëóñ” íýãä¿ãýýð ñàðûí 21-23 õ¿ðòýë õîíîãò òàâèí äºðâºí ìèëü äàâõèâ. ªºðººð õýëáýë öàãò áèä õîðèí õî¸ð õàãàñ ìèëü ÿâæ áàéæýý. Áèä çºâõºí ë ìàíàé öàõèëãààí äýíãèéí ãýðýëä àâòàãäàæ, áèäíýýñ ¿ë õîëäîõûã ýðìýëçýæ õóðäëàã÷ çàãàñûã ë õàðæ àìæèæ áàéâ. Ãýâ÷ òýäãýýðèéí èõýíõ íü òýð äàðóéõàíäàà õîë õàÿãäàõ òóë òýäíèé öººí õýñýã íü áèäýíòýé çóóçàé õîëáîõûã îðîëäîæ áàéëàà. Õîðèí äºðºâíèé ºãëºº áîë óðòðàãèéí 94 õîíîã 33 õóâü, ºìíºò ºðãºðãèéí 12 õîíîã 5 õóâüä îðøèõ êèëëèíãà àðëûí áàðàà õàðàâ. Òýð ø¿ðýí àðàë ñàìðûí äàë ìîäîîð õó÷èãäæýý. Äýýð ¿åä òýð àðàï äýýð ×àðëüç Äàðâèí, êàïèòàí Ôèö - Ðîé íàð î÷èæ áàéæýý. Òýðõ¿¿ õ¿íã¿é àðëûí ýðãèéí äýðãýäýõ íóóð “Íàóòèëóñ” ÿâæ ºíãºðëºº. Áèäíèé òîð îëîí ÿíçûí õºíäèé, áèåòýí, ìºí ò¿¿í÷ëýí õýä õýäýí áÿöõàí äàëàéí ãàõàé, ø¿ðäñýíýýñ ñîíèðõîëòîé õýä íü êàïèòàí Íåìîãèéí öóãëóóëãàíä áàéðàà îäëñîí áèëýý. Òºäºëã¿é Êèëèíãà àðàë äàëä îðæ “Íàóòèëóñ” Ýíýòõýãèéí õàãàñ àðëûí õàìãèéí óðüä ¿ç¿¿ðèéã ÷èãëýí áàðóóí õîéøîî õºâæ îäëîî.

- Áèä áîëîâñðîíãóé îðíóóäàä îéðòîæ áàéõ øèâ õýìýýí Íåä Ëåíä ýíý ºäºð íàäàä õýëýýä ýíý ÷ àí ãºðººñ áàéõààñàà çýðëýã¿¿ä áàéõ íü èõ øèíý Ãâèíåéí àðëóóäààñ àðàé äýýðñýí. Ýíýòõýãò ÷èíü Àíãëè, Ôðàíö, Ýíýòõýãèéí çàñìàë, òºìºð, ýëäýâ çàì, õîò òîñãîí áèøã¿é ë áèé áèø ¿¿ ýðõýì ïðîôåññîð ãóàé. Òýíä ÷ àëõàì á¿ðäýý ë íóòãèéíõàà õ¿íòýé ó÷èð÷ áîëíî. Êàïèòàí Íåìîòîé ñàëàõûí ¸ñûã ã¿éöýòãýõ öàã èðñýí þì áèø áèç, òà þó ãýæ áîäîæ áàéíà? ãýæ àñóóëàà. - Áîëîîã¿é ýý! Áîëîîã¿é! õýìýýí áè ýðñ òàòãàëçàí õàðèóëààä, - “Íàóòèëóñ” ÷ õ¿íòýé ãàçàð ðóó îéðòîæ ë áàéíà. Òýð áàéòóãàé Åâðîï îðæ ÿâíà áèø ¿¿. ßàõàâ áèäíèéã Åâðîï õ¿ðãýýä îðõèã. Òýð öàãò ë áèä îðãîõ òóõàéãàà áîäîæ áîëíî. Æè÷ õýëýõýä êàïèòàí Íåìî áèäíèéã Ãâåáîðîàð àðàï äýýð ÿâóóëñàí øèãýý ë ìàëàáÿðûí áóþó êîðîìàíäåëèéí ýðýãò àí õèéëãýõýýð òèéì ÷ äóðòàé çºâøººðºõã¿éäýã ýý ãýæ áè áîäîæ áàéíàì ãýâ. - Òýãâýë, ò¿¿íýýñ çºâøººðºë àâàõã¿é ÿâ÷èõ ãýæ íýã ñàéõàí þì áàéõã¿é þó ãýæ êàíàä õ¿í õýëýõýä áè ò¿¿íä õàðèó äóóãàðñàíã¿é. Òýäýíòýé áè ìàðãàëäàõ äóð õ¿ðñýíã¿é áèëýý. Ãýâ÷ íàìàéã óñàí äîîãóóð ÿâàã÷ õºëºã îíãîöîí äýýð õàÿñàí çóóðäûí òîõèîëäëûã àëü áîëîõîîð ¿ðòýé àøèãëàõ áîëîëöîîã õàíãàõ á¿õ ë áîëîìæèéã ýöýñò íü õ¿ðòýë øàâõàõààð öààíàà áè ýðñ øèéäýæ áàéæ áèëýý. Êèëèíãà àðëûã ºíãºðìºãö “Íàóòèëóñ” íýí èõ óäààøèð÷ èðëýý. Áèä áàéñõèéãýýä ë äàëàéí ìàø èõ ã¿íä øóìáàæ îðîõ áîëîâ. Áèä, õî¸ð áóþó çàðèìäàà ãóðâàí êèëîìåòðèéí ã¿íä îðîõ áîëîâ÷ Ýíýòõýãèéí äàëàéí ýöñèéí ã¿íèéã õýìæñýíã¿é áºãººä äàëàéí ã¿íèéã õýìæèõ áàãàíûã àðâàí ãóðâàí êèëîìåòð äîîð îðóóëñàí ÷ ¸ðîîëä íü õ¿ðäýãã¿é á¿ëãýý. Ýíäõèéí óñíû äîîðõè äàâõàðãóóäûí õàëóóí õ¿éòýí Íîìõîí òýíãèñèéíõòýé íýãýí àäèë òýãýýñ äýýø äºðâºí ãðàäóñ çààõ àæýý. Áè çºâõºí ë ã¿åõýí ãàçðûí óñ ã¿íçãèé ãàçðûíõààñ ¿ðãýëæ áàãà áàéõûã àæèæ àâàâ. Íýãä¿ãýýð ñàðûí 25 - íä òýíãèñèéí ãàäàðãóó ýë õóëü, õîâ õîîñîí áàéæ, “Íàóòèëóñ” ò¿¿íèé òîëü ìýò ºíãºí äýýã¿¿ð ãóëãàõ ìýò õºâæ, ººðèéí õ¿÷èðõýã ñýíñýýð óñûã õóòãà ìýò ç¿ñýí, óñàí îðãèë ñàöðóóëûí ºíäºðò õºâæ ÿâëàà. “Íàóòèëóñ”- ûã àëñààñ õàðñàí îíãîö, àñàð òîì àâðàãà õàëèì ãýæ ýíä¿¿ðäýã íü ãàéõàëòàé áèøýý. Áè ýíý ºäðèéã îíãîöíû òàâöàí äýýð àëñûã øèðòýí çîãñîæ ºíãºðëºº. Çºâõºí, ºäðèéí äºðâºí öàãèéí ¿åä ë áàðóóí òèéøýý ÿâæ áàéñàí óñàí îíãîö àëñàä õàðàãäàâ. Ò¿¿íèé øóðàã ìîä äàëàéí òºâøèí äýýð õýäýí ìèíóò õýð òîä ÿëãàðàí õàðàãäñàí áîëîâ÷ óñíààñ äºíãºæ öóõóéæ áóé “Íàóòèëóñ”-ûã òýð îíãîöîí äýýðýýñ õàðàõûí àðãàã¿é áàéâ. Áè òýð îíãîöûã ãàëò îíãîöíû õàãàñ àðëûí áà äîðíîò íèéãýìëýãò õàðúÿàëàãääàã Ìåëüáóðí áîëîí Ãåîðã õààíû õóøóóã äàéðàí Öåéëîí -Ñèäíåéí çàìä ÿâäàã òýýâðèéí îíãîö ãýæ áîäëîî. ªäðèéí òàâàí öàãèéí ¿åä, õàëóóí îðíû àõàð áîãèíî ¿äøèéí á¿ðèé áóóõààñ àðàé ºìíºõºí, Êîíñåëü áèä õî¸ð ãàéõàìøèãò íýãýí ¿çýãäëèéí ãýð÷ áîëñîí áèëýý. Èíãýõýä çººëºí áèåò, ãàéõàìøèã íýãýí àìüòàí áàéäàã á¿ëãýý. Ýðòíèé äîìîã ÿðèàãààð áîë

ò¿¿íòýé ó÷ðàõ ãýäýã ñàéí ñàéõíû áýëýã òýìäýã áèëýý. Àðèñòîòåëü, Àíòåé, Ïëèíèé íàð ò¿¿íèé àâèð çàí, òºðõ áàéäàë, àìò çýðãèéã ñóäàëæ ýðòíèé Ãðåê Ðèìèéí øèëäýã ø¿ëýã÷èä ò¿¿íèéã àÿëàí äóóëàõàä õ¿÷ õºäºëìºð õàéðëààã¿é þì. Òýä ò¿¿íèéã “Íàóòèëóñ” áóþó “Ïîìòèëóñ” õýìýýí íýðëýæýý. Îð÷èí ¿åèéí øèíæëýõ óõààíä áîë òýð íýãýí çººëºí áèåòýí “Àðãîíàâò” ãýñýí íýðýýð àëäàðøñàí á¿ëãýý. Áèä, äàëàéí óñíàà èë õºâæ áóé òýäãýýð àðãîíàâòûí á¿õýë ñ¿ðýãòýé äàéðàëäñàí áèëýý. Òýä õýäýí çóóãààðàà áàéâ. Òýäãýýð ýâëýãõýí áèåòýé çººëºí áèåò àìüòàí àìüñãàëàõäàà áèåäýý äîòîãø òàòàæ àâñàí óñàà òóñãàé ñ¿âýýð ãàäàãø òóðãèæ áºãñººðºº óðàãøàà ÿâäàã àæýý. Ò¿¿íèé á¿ãä íàéìàí – òýìòð¿¿ë óðò íàðèéõàí õºëíèé çóðãàà íü óñàí äýýð èë õºâæ, ¿ëäñýí õî¸ð “ãåêòîêîòèëè” õýìýýí íýðëýãäýõ íóìëàæ õºâ÷èëñºí, ñàðüñëàã õºë íü õºëãèéí äàëáàà ìýò ñàëõèíàà òàâèãäñàí áàéäàã þì. Äýýð ¿åä òýð íýãýí öàãò, Êþâüå áÿöõàí ãî¸ìñîã õºëºãòýé çºâ ç¿éðëýí ä¿ðñýëñýí, ò¿¿íèé ìóøãèà õýëáýðòýé õººðõºí äóíã óñàí äîòîð áè îëæ èë õàðàâ. ¯íýíäýý ÷ òýð äóí áÿöõàí çàâüòàé òóí àäèëõàí àæýý. Øîõîéí äàâñëàã òóíäñààð àðãîíàâò ººðºº “øàâæ õèéñýí” òýð íýãýí áÿöõàí çàâèíä óóë çººëºí áèåòýí óðãàæ áàðüöàëäààã¿é ÷ ãýñýí, òýð çàâü ò¿¿íèéã õàÿæ ãýýãä¿¿ëýõã¿éãýýð ¿ðãýëæ òýýäýã áàéíà. - Àðãîíàâò õýçýý áîë õýçýý, ýíý çàâèà õàÿ÷èõàæ áîëîõ áîëîâ÷ òýãäýãã¿é ãýý÷ ãýæ áè Êîíñåëüä õýëýâ: - ßã êàïèòàí Íåìî øèã ãýý÷ õýìýýí Êîíñåëü õýëýýä- Òýõëýýð êàïèòàí ººðèéíõºº õºëãèéã êàïèòàí “Àðãîíàâò” ãýæ íýðëýâýë òààðàõ áàéñàí þì ãýâ. Áàðàã á¿òýí öàãèéí òóðø òýäãýýð àðãîíàâò, “Íàóòèëóñ» áàðàà áîëæ ÿâòàë ãýâ ãýíýò õààíààñ þì á¿¿ ìýä òýä ñàíäðàëäëàà. Òýä á¿ãä íýã ë êîìàíäààð þì øèã äàëáààãàà íýãýí çýðýã õóìõèæ, óðàãø òàâüñàí òýìòð¿¿ë¿¿äýý òàòàæ àâààä, áèåý öîìòãîí, çàâèíóóäàä õ¿íäèéíõýý òºâèéã øèëæ¿¿ëìýãö í¿ä èðìýõèéí çóóð óñàí äîîãóóð á¿ãä àëãà áîëæ îäîâ. Äàëàéí öýðãèéí îëîí õºëºã îíãîö èéìýðõ¿¿ õýö¿¿ äàäëàãûã õýçýý ÷ èíãýæ æèãä íýãýí çýðýã ¿éëäýæ áàéãààã¿é áèçýý. Ýíý õýð íàð øííãýæ, áàðàã ë ÿã òýð ìèíóòàíä øºíº áîëëîî. Çººëºí ñàëõèíä ýðæèéñýí äîëãèî “Íàóòèëóñ”-ûã àÿàðõàí õàëáèëçóóëàí áàéâ. Ìàðãààø ºäºð íü íýãä¿ãýýð ñàðûí 26-íä áèä íàÿí õî¸ð äàõü óðòðàã òóøàà, ýêâàòîðûã õºíäëºí îãòîëæ äýëõèéí áºìáºðöãèéí óìàðò õàãàñûí óñíàà õºâæ îðëîî. Ýíý ºäºð áèäíèéã àâðàãà çàãàñíû èõ ñ¿ðýã äàãàëäñàí áèëýý. Ýäãýýð íü àðâàí íýãýí äàâõàð ýãíýý ø¿äòýé, öàãààí ãýäýñ, õ¿ðýí íóðóó á¿õèé áîëîí õ¿ç¿¿íäýý í¿äòýé àäèëõàí ãàäóóðàà öàãààí öàãèðàãòàé òîì õàð òîëáî á¿õèé ãºëãºð áèåò õàð öîîõîð, ìîõîî õîíøîîð á¿õèé ºðãºñ ñýë¿¿ðò àâðàãà çàãàñíóóä áàéâ. Òýäãýýð àâðàãà àðààòàí ¿çýñãýëýí òàíõèìûí ãýãýýâ÷ ð¿¿ õýäýí óäàà àéìøèãòàé óëàéðàí äàéðàâ. Òèéì ìèíóòàíä Íåä Ëåíä óóðñàí äîãøèð÷ ó÷ðàà àëäàæ áàéâ. Òýð ýäãýýð ãàéõëûã óñíû ãàäàðãóó äýýð áàéæ, ÿëàíãóÿà öîíõíû øèë ðóó ñàëàõã¿é äàéð÷ áóé òàâàí ìåòð óðò áàð õýìýýõ àâðàãà çàãàñûã àãíàÿ ãýõýýñ áàéæ ÿäàæ áèëýý.

Ãýòýë òºäºëã¿é, “Íàóòèëóñ” õóðäàà íýìýí õàìãèéí õóðäàí àâðàãà çàãàñûã áîëîâ÷ õàðàà áàðààã¿é õîë õàÿëàà. Íýãä¿ãýýð ñàðûí õîðèí äîëîîíä áèä Áåíãàëèéí áóëàíä îðîõ ¿åä óñàí äýýð õºâæ ÿâàà õýä õýäýí õ¿íèé õ¿¿ðòýé äàéðàëäàâ. Þóí áóëàé þì áý? Òýð áîë ¿õýãñäèéí õ¿¿ðèéã ¿ã¿é õèéæ èäýæ äóóñãàäàã ýëýý ñýãëýæ àðàé äóóñààã¿é, Ýíýòõýã ãàçðûí îðøèí ñóóã÷äûí õ¿¿ð áàéâ. Ãàíãà ìºðíèé óðñãàë, òýäíèéã çàäãàé äàëàéä óðñãàí àâàà÷èæ, ýëýý òîíøèæ äóóñààã¿é ¿ëäñýí ñýãèé íü àâðàãà çàãàñ èäýæ áàðäàã àæýý. Îðîéí äîëîîí öàãèéí îð÷èìä “Íàóòèëóñ» óñàí äýýð õºâºí èë ãàð÷ ñ¿¿ ìýò öàâ öàãààí äîëãèîí äýýã¿¿ð ãóëñàæ áàéâ. Ñàðíû ãýðëýýñ áîëæ, òèéíõ¿¿ öàéñàí þì áîëîâ óó? ¿ã¿é ýý, òèéì áàéõ ¸ñã¿é. Øèíýëýýä äºíãºæ õî¸ðõîí õîíîæ áóé èäýðõýí ñàð ýíý õýð àðàé ãàðààã¿é, õàðèí äºíãºæ ñàÿ æàðãàñàí íàðíû òóÿà òýíãýðèéí õàÿàíä õàðâàæ, ñ¿¿ øèã öàãààí äàëàéí äýðãýä ñ¿¿äýð øèã áàðààíòàí õàðàãäàæ áèëýý. Òýð íýãýí í¿ä áóëààì ñîíèõîí ¿çýãäëèéã ººðèéí í¿äýýð õàðñàí Êîíñåëü ãàâ ãàéõàæ ¿çñýíäýý ¿ë èòãýõ àæýý. Òýð, ÷óõàì þó áîëæ áàéãààã òàéëáàðëàõûã õ¿ñ÷ íàä ðóó õàíäàâ. Àç äàéðàõàä áè ò¿¿íèé ñîíèðõëûã òàòàõ õ¿ñëèé íü õàíãàæ ÷àäàõ áàéëàà. - Ýíý áàë ñ¿¿í äàëàé ãýý÷ áàéãàà þì õýìýýí áè ò¿¿íä ºã¿¿ëæ – èéìýðõ¿¿ àñàð òîì õýìæýýíèé öàâ öàãààí òîëáî, äàëàé äýýð òóñàõ ÿâäàë, Ýíýòõýãÿéí ýðýã õàâüä ÷ õîâîð õýðýã áèø ãýëýý. - Òýãâýë, äàëàé ÷óõàì ÿàõààðàà èéìýðõ¿¿ ñ¿¿ ìýò öàâ öàéäãèéã ýçýíòýí íàä õýë÷èõã¿é þó? Äàëàéí óñ àðàé ñ¿¿ áîë÷îîã¿é ë áàéëòàé äàà? ãýæ Êîíñåëü àñóóâ. - ¯ã¿é áàéëã¿é ÿàõàâ õîíãîð ìèíü. ×àìàéã èéíõ¿¿ ãàéõóóëæ áóé óñíû ñ¿¿ øèã öàãààí ºíãº áîë óðòààðàà ìèëèìåòðèéí òàâíû íýã õýð õýìæýýòýé. Óñ ¿ñ ìýò íàðèéí ºíãºã¿é òóíãàëàã, ãÿëàëçàæ öàéðàõ ìàø áÿöõàí á¿ä¿¿ëýã íÿëöãàé àìüòäààñ áîëñîí õýðýã. Òýäãýýð áÿöõàí á¿ä¿¿ëýã àìüòàä õîîðìîã ìýò õîëèëäîí, çàðèìäàà îëîí îëîí êèëîìåòð õîë ¿ðãýëæëýí èõ òàëáàð ýçýëäýã þì. - Îëîí îëîí êèëîìåòð èé? ãýæ Êîíñåëü äóóí àëäàâ. - Òèéìýý, íàéç ìèíü. Õè÷íýýí êèëîìåòðò áîëäãèé íü õýìæèõ ãýæ ë á¿¿ îðîëäîîðîé. Òýðòýé òýðã¿é ÷è äàâàõã¿é õýðýã. Õýðýâ áè ýíä¿¿ðýýã¿é áîë çàðèì äàëàé÷äûí ÿðèàãààð, ñ¿¿í äàëàéãààð òýä äº÷ººñ òàâü õ¿ðòýë ìèëü ãàçàð àÿëæ áàéñàí ãýäýã! Ãýâ÷, ìèíèé ¿ãèéã õàðãàëçàõã¿éãýýð Êîíñåëü òýðõ¿¿ ¿ñíýýñ á¿ä¿¿íã¿é, º÷¿¿õýí àìüòàí äº÷èí ìèëü øîî äºðâºëæèíä õýä õè÷íýýí áàãòàõûã íü ÷ýýæýýðýý áîäîõ ãýæ ìóíãèíàí îðîëäîâ. Õýä õýäýí öàãèéí òóðø “Íàóòèëóñ” ñ¿¿í äàëàéí öàéâàð óñûã õóðö õóøóóãààðàà ç¿ñýí ç¿ñçí

óðàãøëàõàä íü áè ñàâàíãèéí ºòãºí õººñºí äóíäóóð ãóëãàõ ìýò ÿìàð ÷ ÷èìýýã¿é ÿâàõûã íü àæèæ áèëýý. Øºíº äºëèéí ¿åä äàëàéí óñ æèðèéíõýý ºíãèéã îëæ áàðààíòàí õàðëàñàí áîëîâ÷ õîéíî ¿ëäñýí ñ¿¿í äàëàéí öàéâàð óñ òýíãýðèéí ìàíäàëä õàðâàæ òóÿàðàí áàéõ íü óìàðò òóéëûí òóÿà àäèë ãýðýë ñàöàðñàí áàéâ.

ÊÀÏÈÒÀÍ ÍÅÌÎÃÈÉÍ ÁÀÑ ÍÝÃ ÑÀÍÀË Íýãä¿ãýýð ñàðûí õîðèí íàéìíàà ¿ä äóíäûí õýðä “Íàóòèëóñ” óìàðò ºðãºðãèéí 9 äýõ õîíîã 4 õóâüä óñàí äýýð õºâæ ãàðâàë áèäíýýñ áàðóóíòàé íàéìàí ìèëü ãàçàð ÿìàð íýãýí õóóðàé ãàçàð õàðàãäëàà. Ìèíèé í¿äýíä þóíû ºìíº æèãòýé ñîíèõîí îâîîðîëäîí òîãòñîí õàäòàé íèëýýä ºíäºð óóë ¿çýãäñýíèé çàðèì íü äàëàéí òºâøíýýñ äýýø õî¸ð ìÿíãà èë¿¿ ôóò ºíäºð àæýý. ¯ä äóíäûí àæèãëàëò õèéãäñýíèé äàðàà áè ¿çýñãýëýí òàíõèìä áóóæ î÷îîä çóðàã äýýð òýìäýãëýñíèéã íü ¿çâýë áèä ñóâä ýðäýíèéí îðîí áîëñîí Ýíýòõýã ãàçðûí “Ñèíãààëü” àðëûí ýðýã îð÷èìä áàéãàà þì ñàíæýý. Òýð äàðóé áè òýðõ¿¿ ¿ðæèë øèìò õºðñ á¿õèé àðëûí òóõàé íîì ýðýõýýð íîìûí ñàíä îðæ X. Ê. Ñèððàãèéí á¿òýýë “Ñèíãààëü” îðîí áà “ñèíãààëü÷óóä” ãýäýã íîì îëæ àâàâ. Ýíý ¿åýð êàïèòàí Íåìî òóñëàõûí õàìò îðæ èðëýý. Êàïèòàí õýñýã çóóð çóðàã äýýð õàðæ áàéãààä äàðàà íü íàä ðóó ýðãýæ: -Ñèíãààëü àðëûíõàí ñóâä ø¿¿ðääýãýýðýý öóóòàé þì ø¿¿. Ýðõýì ïðîôåññîð òà ñóâä ò¿¿äýã òýð ãàçàð î÷èõûã õ¿ñýõ ¿¿? ãýëýý. -Äóðòàéÿà î÷èõñîí áàéíàì. Èõ ñàéí. Ò¿¿íýýñ õÿëáàðõàí þì ãýæ þó áàéõàâ. Ãàãöõ¿¿ áèä ñóâä ò¿¿äýã ãàçðû íü ¿çýõýýñ áèø, ñóâä ò¿¿äýã óëñû íü ¿çýõã¿é ø¿¿. Îäîî ñóâä ò¿¿õ óëèðàë íü àðàé áîëîîã¿é. Ãýâ÷ òýð ñîíèí áèø, îäîîõîí áè ìàíààðûí áóëàí ÷èãëýõ òóøààë ºãººä îðõè¸. Áèä òýíä çºâõºí øºíºäºº ë ÿâæ õ¿ðýõ áèé ãýâ . Êàïèòàí ºíºº ¿ë ìýäýãäýõ õýëýýðýý òóñëàõäàà õýäýí ¿ã õýëìýãö, òýð ¿çýñãýëýí òÿíõèìààñ ÿàðàâ÷ëàí ãàð÷ îäëîî. Ìºí òýðõýí äàðóé “Íàóòèëóñ”-ûí äàðàëò õýìæèõ áàãàæíû çààëòûã õàðæ áàéâàë ãó÷èí ôóòèéí ã¿íä æèâæ îðîâ. Áè ãàçðûí çóðãèéã ãàðòàà àâ÷ ìàíààðûí áóëàíã ýðæ ýõýëáýë òýð áóëàí ìºí ººðòýéãºº íýãýí àäèë íýðòýé æèæèãõýí àðëûí äýðãýä, óìàðò ºðãºðãèéí 9 äýõ õîíîã; Ñèíãààëü òèâèéí áàðóóí õîéò ýðýãò áàéâ. Êàïèòàí Íåìî äàõèí öààø ÿðüñàí íü: - Ýðõàì Àðîíàêñ ìèíü õýìýýí òýð ýõëýí õýëýýä ñóâä ýðäýíèé? Áåíãàëèéí áóëàí, Ýíýòõýã õÿòàäûí äàëàé, Àìåðèêèéí óðä ýðãèéã óãààæ áóé óñ, Ïàíàìûí áà Êàìèôîðûí áóëàíãààñ ò¿¿äàã þì. Áèäíèé àç äóòàõàä áèä ýíä àðàé ýðò èð÷èõýæ. Ñóâä ò¿¿ã÷èä ýíý ìàíààðûí áóëàíä ãóðàâäóãààð ñàðûí äóíä õýðýýñ îðîéòîõã¿é èðäýã òóë òýð ¿åýð ýíä ãóðâàí çóóãààñ äîîøãóé õºëºã îíãîö öóãëàð÷ òýðõ¿¿ íýí èõ àøèã îëç á¿õèé ç¿éëèéã ýðæ ãó÷èí õîíîãèéí òóðø àæèëëàäàã áèëýý. Òýð ¿åä îíãîö òóñ á¿ð àðàâ, àðâàí ñýë¿¿ð÷òýé, àðàâ àðâàí øóìáàã÷òàé áàéäàã. Äàëàéí ã¿íä òýð àðâàí õ¿í õî¸ð áàã áîëæ óñàíä ýýëæëýí îðäîã þì. Òýä õºëèéíõºº õîîðîíä õ¿íä ÷óëóó õàâ÷èæ äîîø îðæ õ¿ðýõ ãýñýí ã¿íäàà õ¿ðìýãö ÷óëóóãàà îðõèäîã áèëýý. Äàðàà íü ººðòºº îîñîðòîé ºíºº ÷óëóóã íü ñýë¿¿ð÷èä äýýø íü òàòàæ ãàðãàõ àæýý. - Òýãòýë òýð á¿ä¿¿ëýã àðãà íü îäîî õ¿ðòýë õýâýýðýý áàéõ íü ýý? - Õýâýýðýý. Ýíä ººð÷ëºãäñºí þì åð ¿ã¿é õýìýýí êàïèòàí Íåìî õàðèóëàõäàà-Ñóâä ýðäýíèéí ýíý èõ ñàí õýäèéãýýð àëñûí ãýãýýãýýð, àëü õàà áàéñàí 1802 îíîîñ ýõëýí äýëõèé äýýð õ¿íä ¿éëäâýðèéí õàìãèéí òýðã¿¿íèé îðîé áîëîõ Àíãëèéí ºì÷ áîëæ ýõýëñàí áîëîâ÷ ñóâä àâàõ àðãà

òóðøëàãà íü ÿã ë õóó÷èí ÿíçààðàà ãýý÷ ãýæ õýïýâ. - Ìèíèé áîäëîîð áîë ÿìàð ÷ ãýñýí, òàíû òýð ºìñãºë øèã òèéì íýã áàã, ýíý àæèëëàãààíä òóí èõ àøèã áîëîõñîí áàéíàì. - Òýãýëã¿é ÿàõàâ. ¯ã¿é ýý. Ýíý ÷èíü òýð õººðõèé øóìáàã÷äûí óñàí äîîð áàéõ õóãàöàà íýí õÿçãààðòàé ãýäýã íü ìýäýýæ õýðýã ø¿¿ äýý. Æèøýýëáýë, Ïåðñèâàëü ãýã÷ Àíãëè õ¿í, ººðèéíõºº òýìäýãëýëä áè÷èõäýý: Íýãýí Ñèíãààëü ãàçðûí õ¿í óñàí äîîð á¿õýë á¿òýí òàâàí ìèíóò ÿâæ ÷àäíà ãýñýíä íü áè ¿ðãýëæ ýðãýëçýæ èðëýý.Óñàí äîîð áàðàã á¿òýí ìèíóò- òàâèí äîëîîí ñåêóíä áàéæ ÷àääàã ñàéí óñ÷èí óëñ áóéã áè ìýäíý. Çàðèì íü á¿ð õàìãèéí ñàéí óñ÷èí õ¿í íàÿí äîëîîí ñåêóíä òèéì- á¿òýí õàãàñ ìèíóò áàéæ ÷àääàã íü ÷ áàñ áèé. Ãýâ÷ òèéì óëñ òóí öººõºí, òýð÷ëýí òýäãýýð õººðõèéñèéã óñàí äýýð ýðãýæ ãàð÷ èðýõýä ÷èõíýýñ íü öóñòàé óñ ãàðäàã ìèíèé ñàíàõàä áîë óñ÷èí õ¿í óñàí äîîð áàéõ äóíäàæ õóãàöàà ãó÷èí ñåêóíäýýñ õýòðýõã¿éäýã. Òýðõýí àõàð õóãàöààíä òýð õ¿í ñóâäòàé õÿñàà ýðæ îëîîä, ò¿¿æ öóãëóóëæ óóòëàõ õýðýãòýé. Òèéìýýñ ñóâä ò¿¿õ àõìàä, á¿ð ìýðýãæñýí óñ÷èí óëñ äóíä õýð íàñëàõ íü ÷ õîâîð, òýäãýýðèéí èõýíõ íü öýë çàëóóãààðàà ¿õ÷èõäýã þì.Òýäíèé í¿äíèé õàðàà ò¿ðãýí çóóð ìóóäàæ, äàðàà íü í¿ä íü èäýýëæ áýýðëýýä. õàìàã áèå íü îé ãóòàì ìóóõàé ÿð øàðõ áîë÷èõäîã. Èõýâ÷ëýí òýäíèé ¿íõýëöýã íü õàãàð÷ óñàí äîîð ãýíýò ¿õäýã þì. - Àé õàðëà,ýíý ÷ ìºí õ¿íä ìýðýãæèë þì äàà ãýæ ºã¿¿ëýýä ¿ã¿é ýý, åð ìóóñàéí õ¿¿õí¿¿äèéí àÿûã äàãàæ ºäèé îëîí õ¿íèé àìü íàñ ãàðçäàæ, àæèë ¿ðæ áàéõ ÷ ãýæ äýý. Òýãâýë êàïèòàí àà, íýãýí õºëºã ºäºðò õýä õè÷íýýí õÿñàà ò¿¿ëãýæ áàéãàà þì ? õýìýýí àñóóâ. -Àæëûí íýãýí ºäºðò äº÷ººñ òàâèí ìÿíãàí øèðõãèéã... Àíãëèéí çàñãèéí ãàçàð 1814 îíä óëñ òºðäºº ñóâä ò¿¿õ àæèë çîõèîõîä ñóâä ò¿¿ã÷èä õîðü õîíîãèéí äîòîð äàëàí çóðãààí ñàÿ õÿñàà ò¿¿ñýí ãýæ ÿðüäàã. . - ßäàõäàà, ñóâä ò¿¿ã÷èéí õºëñ ìºíãº èõ áàéäàã þì áàéãàà áèçäýý? - Õàðèí ÷ ¿ã¿é ãýý÷. Õóìñûí òºäèéõýí. Ïàíàìä òýä íýãýí äîëîîí õîíîãò á¿òýí äîëëàð õ¿ðýõã¿é õºëñ àâäàã þì. Èõýâ÷ëýí òýä ñóâäòàé õÿñàà òóñ á¿ðäýý, õî¸ð óëààí ìºíãºòýé òýíöýõ çýñ çîîñ íýãèéã àâäàã. Òýãâýë òýäíèé ò¿¿ñýí õÿñààíû õýä íü ñóâäã¿é, õîîñîí áàéäàã ãýæ ñàíàíà! - Ýçýí õ¿íä òýäíèé èõ îðëîãî îðóóëæ áàéãàà íýã ñóâäàä åðäºº ãàíöõàí çýñ çîîñ ºãíº ãýæ ¿¿? Äýíä¿¿ õýðöãèé õýðýã ãýæ áè õýëëýý. - Èíãýõýä íî¸í ïðîôåññîðûí áèå áîëîîä òàíûã äàãàëäàãñàä ìàíààðûí áóëàíãèéí ñóâäàò ¸ðîîëûã ¿çýõ çàâøààíã¿é ñàíæýý. Õýðýâ ýíý ¿åýð òàíû àç äàéð÷ ñóâä ò¿¿ã÷ ÿìàð íýãýí óñ÷èí õ¿í òýíä áàéõ áîë òà, òýðíèé àæëûí àðãà ìàÿãòàé ÷ òàíèëöàõ áîëíî ãýæ êàïèòàí Íåìî õýëýâ. - Òýãâýë á¿ð ÷ ñîíüõîí áàéõñàí. - Æè÷ õýëýõýä, ïðîôåññîð òà. àâðàãà çàãàñíààñ àéäàãã¿é áèç? - Àâðàãà çàãàñ èé? Ò¿¿íèé òýãæ àñóóñàí íü íàäàä ¿íýíèéã õýëýõýä äýìèé ìýò ñàíàãäëàà.

Òýãýýä àéäàã óó, ¿ã¿é þó? ãýæ êàïèòàí Íåìî øàëãààæ ýõëýõýä: - ¯íýíèéã õýëýõýä, êàïèòàí ìèíü òýäãýýð çàãàñàíä òàíü áè òºäèé ë èõ äàñààã¿é õ¿í äýý ãýâ. - Òýãâýë, áèä òýäýíòýé íýí èõ äàñàæ, çàðèìäàà ìýäýõã¿é ºíãºðºº÷èõ ÷ óäàà áàéäàã. Òà ÷ ãýñýí óäàõã¿é ë áèäíèé íýãýí àäèë äàñàõ áîëíî õýìýýí êàïèòàí õàðèóëààä - Áèä ñàéí çýâñýãëýíý. Õýðýâ áîëæ ºãâºë, ÿìàð íýãýí àâðàãà çàãàñ áóóäàæ óíàãààõûã áîäú¸ çà òýãýýä, ïðîôåññîð ìèíü áàÿðòàé, ìàðãààø óóëçúÿ. Áèä ºãëºº ýðò ÿâöãààíà ø¿¿ ãýæ õàìãèéí ãýìã¿é ÿíçòàé ºã¿¿ëýýä, ¿çýñãýëýí òàíõèìààñ ãàð÷ îäîâ. - Õýðýâ òàíûã Øâåéöàðûí óóëàíä áààâãàé àãíàÿ ãýâýë ýðõáèø òà: “Èõ ñàéí ìàðãààø ÿâæ òýð áààâãàéã ÷èíü àãíàÿ” ãýõ áèé. Õýðýâ òàíààñ “Àòëàíòûí òýãø ãàçàð àðñëàí àãíàõ óó? ýñâýë Ýíýòõýãèéí áàëàð øóãóéä áàð àãíàõ óó?” ãýæ àñóóâàë òà “¯ã¿é ýý, ÿàõàâ àðñëàí ÷ áàé, áàð ÷ áàé àãíààä ë ¿çüå. Òýð òóí ñîíèí ç¿éë áàéõ ¸ñòîé” ãýæ áîäîõ áèé. Ãýòýë òàíûã àâðàãà çàãàñ àãíàõäàà õºëºã îíãîöíû äýýðýýñ áèø ýäãýýðèéí îðøèõ îð÷èíä íü óñàí äîòîð àãíàÿ ãýâýë òà, òèéì óðèëãà õ¿ëýýæ àâàõààñàà ºìíº íèëýýä ñàéí áîäîæ áîëîõäîã îî. ¯íýíèéã õýëýõýä êàïèòàí Íåìîã ãàð÷ îäîõîä áè, äóõàíäàà áóðçàéæ ÷èéõàðñàí õºëñèéã àð÷èõààñ ººð àðãàã¿é áîëæ áèëýý. “Ñàéí áîä, ÿàðàõ õýðýãã¿é. Êðåñòî àðëûí äîîðõè øóãóéä ìèíæ àãíàõ ÷ íýã õýðýã. Òýð ÷ çºâõºí ë öàã àÿòàé ºíãºð¿¿ëýõ ë àðãà. Òýãâýë îäîî þó þóã¿é àâðàãà çàãàñòàé ó÷èðíà õýìýýí ìýäñýýð ìºðòºº äàëàéí ¸ðîîëîîð òýíýõ ãýäýã øàë ººð õýðýã. Çàðèì îðîíä æèøýýëáýë: Àíäàìàíû àðëóóäûí îð÷èíä íåãðóóä íýã ãàðòàà õóòãà, íºãºº ãàðòàà ãîãöîî áàðèàä àâðàãà çàãàñ ðóó äàéðàõààñàà àéäàãã¿éã áè ìýäíý. Ãýâ÷ òýðõ¿¿ àâðàãà àðààòàíòàé õ¿÷ ¿çýëöñýí òýäãýýð ç¿ðõ çîðèãòíóóäûí äóíäààñ àìüä áóöàæ èðýõ íü õîâîð ãýäãèéã áè áàñ ìýäíý. Ò¿¿íýýñ ãàäíà áè íåãð õ¿í áèø, ìºí ÷ áàéëàà ãýñýí ìèíèé òýð ýðãýëçýý çàðèì òàëààðàà ç¿éòýé ÷ áàéæ áîëîõ þì” ãýæ áè ººðºº ººðòºº ÿðüæ áèëýý. Ìèíèé ñýòãýõ¿éí óðäóóð àâðàãà çàãàñíû áººí ñ¿ðýã ÿâæ ºíãºðºõ ìýò áîëîõîä áè, á¿õýë á¿òýí õ¿íèéã òýã äóíäóóð íü òàñ õàç÷èõ ÷àäàë á¿õíèé, õýä õýäýí ýãíýý õóðö ø¿äòýé àâðàãà çàãàñíû àñàð òîì àìû íü õàðàõ øèã áîëîõûí çýðýãöýý, òýäãýýðèéí ø¿ä ìèíèé õàæóó õàâèðãà ðóó øèãäàõ ìýò áîëîõ á¿ëãýý. Ò¿¿íýýñ ãàäíà, êàïèòàí Íåìî òèéìýðõ¿¿ òîîìñîðã¿é ÿíçòàé ýíý òóõàé íàä ÿðüñíû íü ó÷ðûã áè îéëãîæ ÿäëàà. Òýð îé ìîäîíä ãàð÷ ÿìàð íýãýí ãýì õîðã¿é ¿íýã ýëäüå ãýæ íàìàéã óðèàëæ áàéãàà ìàò ñàíàãäàæ áàéâ. Áîäâîë Êîíñåëü òàòãàëçàõ ë áàéõ. Òýãâýë ÷ á¿ð ñàéí. Êàïèòàí Íåìîãèéí óðèëãûã õ¿ëýýæ ¿ë àâàõûí ìèíü ãîë øàëòàã áîëíî ãýæ áè áîäîâ. Íåä Ëåíäèéí õóâüä áîë ÷ á¿¿ ìýäýý. Áè ò¿¿íèéã õ¿í øèã áîäëîãîòîé, áóóðüòàé þì õèéíý ãýæ èòãýõã¿é áàéâ. Òýðõ¿¿ äàé÷èí ýðä, õºíººë õè÷íýýí ë èõ áàéâàë, òº÷íººí ë èõ íºëººëæ äóð ñýòãýëèéã íü, òàòäàã á¿ëãýý. Áè óíøèæ áàéñàí íîìîî äàõèí ¿ðãýëæë¿¿ëñýí áîëîâ÷ ò¿¿íèé õóóäñûã äýìèé ë õèé

ýðã¿¿ëýõýýñ ººð àøèã îëñîíã¿é ýý. Òýð íîìûí õóóäñàí äýýðýýñ õàëç ººäººñ ìèíü àâðàãà çàãàñíû àéìààð òîì àì àíãàéõ àæýý. Ýíý ¿åä Íåä Ëåíä, Êîíñåëü õî¸ð ¿çýñãýëýí òàíõèìä îðæ èðæýý. Òýä õî¸óë õºãæººíòýé áºãººä óðàì çîðèãòîé áàéâ. Òýä ººðñäèé íü ÷óõàì ÿìàð ç¿éë õ¿ëýýæ áóéã ìýäýõãóé áàéëàà. Íåä Ëåíä ìèíèé çóã õàíäàæ: - Òàíàé òýð êàïèòàíûã ÷èíü ÷ºòãºð àâàà÷! Íýýðýý ø¿¿. Áè á¿ð ¿íýíýýñýý õýëæ áàéíà. Ñàéõàí òýð áèäýíä îâîî àÿòàéõàí þì õýëæ áàéõ ÷èíü... õýìýýí ýõëýõýä íü áè: - Àà, òà íàð ìýä÷ýý þó? ãýâ. - Ýçýí õýðýâ çºâøººðâºë, “Íàóòèëóñ” õºëãèéí äàðãà ñàÿõàí áèäíèéã Ìàíààðûí áóëàíä, ñóâä ýðäýíý ò¿¿õ ãàçàð î÷èæ ¿çýõèéã óðüñàí òóõàé õýëýõèéã áè õ¿ñíý. Òýð áèäýíòýé òóí ýåëäýã õàðüöàæ ¸ñòîé ë ýð õ¿í øèã áàéñàí ãýæ Êîíñåëü õýëëýý. - ªºð þì òà íàðò òýð õýëýýãóé þó? - Þó ÷ õýëýýãóé õýìýýí Êàíàä õ¿í õàðèóëààä óñàí äîîãóóð çîõèîõ ýíýõ¿¿ º÷¿¿õýí æóóë÷ëàëä òàíûã ÷ áàñ óðüñàí ãýæ ë õýëñíèéã íü ýñ òîîöâîë ººð þì õýëýýã¿é ýý ãýâ. - Òýð ¿íýýí. Õàðèí òà íàðò ººð ñîíèí ç¿éë... ãýýä áè ÿðèõ ãýòýë, - ªºð þó ÷ õýëýýã¿é ýý ýðõýì ïðîôåññîð. Õàðèí òà áèäýíòýé õàìò ÿâíà áèç? ãýæ àñóóâ. - Áè þó? ßâàëã¿é ÿàõàâ. Íåä òà, óñàí äîîãóóðõè æóóë÷ëàëûí àìòàíä îðñîí áîëòîé íàä ñàíàãäàõ ÷èíü. - Òèéìýý, òóí ñîíèí þì áàéäàã. Ñîíèíîîð ÷ áàðàõã¿é ãýý÷. - Ãýâ÷, àþóëòàé þì áèø ¿¿? õýìýýí áè ñàíààíäã¿é ìýò àñóó÷âàë: - Ñóâäûí õàÿëãà äýýð æèðèéí íýã çóãààëãà õèéõýä ÿìàð þì íü àþóëòàé áàéäàã þì? ãýæ Íåä Ëåíä ýðñ òàòãàëçëàà. Êàïèòàí Íåìî àâðàãà çàãàñíû òóõàé ÿðüæ ìèíèé íºõäèéã àéëãàõûí õýðýãã¿é ãýæ áîäñîí íü íàäàä îéëãîìæòîé áîëîâ. Òýä õýäèéíýý àëü íýãýí ¿å ìº÷íººñºº àíãèæèðñàí þì øèã áè íºõäèéíõºº ç¿ã ñýòãýë ò¿ãøèí õàðæ áàéâ. Çàíàëõèéëæ áóé àþóëûí òóõàé áè íºõºääºº àíõààðóóëàõ ÿâäàë áàéíà óó? Áàéëã¿é ÿàõàâ. Ãýâ÷ áè òýäýíä ÷óõàì ÿàñõèéæ àíõààðóóëàõ àðãàà ìýäýõã¿é áàéâ. - Ñóâä ò¿¿õ òóõàé ýçýí ÿìàð íýãýí þì áèäýíä ÿðüæ ºõèéã çºâøººðºõã¿éñýí áîë óó? ãýæ Êîíñåëü àñóóâ. Æèíõýíý ñóâä ò¿¿õ òóõàé þó, ýñâýë ò¿¿íòýé óÿëäñàí àþóëûí òóõàé þó? õýìýýí áè ýíý àñóóäëûí äàëèìààð ººðèéíõºº ÿðèàíä õýðýãòýé ÷èãëýëýý îëæ áîëîõ òàëûã íü àøèãëàæ

àñóóõàä êàíàäûí õàðúÿàò: Ñóâä ò¿¿õ òóõàé ãýâ- Åð íü õýí ÷ òýð ÿâàõ ãýæ áóé çàìàà ñàéí ìýäýæ ãýìýý íü ÿâäàã áèø ¿¿. - Çà òýãâýë, ìèíèé íàéç íàð íààøàà îéðõîí øèã ñóóöãàà. Áè òà íàðò ñóâä ò¿¿õ òóõàé Ñèðûí íîìíîîñ ººðºº þó ìýäýæ àâñíàà á¿ãäèéã íü ÿðüæ ºãüå. Íåä, Êîíñåëü õî¸ð çººëºí ñàíäàë äýýð íàäòàé çýðýãöýí ñóóëàà. - ßðóó íàéðàã÷ õ¿íä áîë, ìèíèé íàéç Íåä ÷è ñîíñ, ñóâä ãýäýã ÷èíü äàëàéí íóëèìñ, àâõàé íàðò áîë õóðóó òóðóó ÷èõ ìýõíýýñýý ä¿¿æèëäýã ¿íýò áýëöãýð ÷óëóó, õèìè÷ õ¿íä áîë Ôîñôîðûí õ¿÷ëèéí äàâñ, í¿¿ðñõ¿÷ëèéí êàëüö õî¸ðûí íýãäýë, õàìãèéí ýöýñò áàéãàëü÷ õ¿íä áîë çàðèì íýãýí õî¸ð õàâòàñò õÿñààí äîòîð óðãàäàã çºâõºí ë íýã ìóó ýìçýã óð... ãýõýä. - Çººëºí áèåòíèé õ¿ðýý, õàëüñëàã çàëàìãàéòíû àíãèä áàãòàõ õÿñààíóóäàä óðãàäàã øèã áèëýý ãýæ Êîíñåëü çàëãóóëàí ºã¿¿ëýâ. Òóí çºâ, ìèíèé ýðäýìò íàéç. ªºðººñºº öýíõýð, öýíõýð õºõ, ÿãààí öàãààí áîäèñ áóþó òàíà ÿëãàí ãàðãàæ õàâòñàà äîòîðëîäîã á¿õ òºðëèéí çººëºí áèåòýí ñóâä ãàðãàäàã þì. - Òèéì õàâ÷ààõàéã õ¿í èääýã þì óó ãýæ Êàíàä ýð àñóóâ. - Òèéìýý, èääýã ÷ áàñ áèé ø¿¿. Æèøýýëáýë: Øîòëàíä, Óýëüñ, Èðëàíä, Ñàêñîíè, Áîãåìè, Ôðàíö çýðýã îðíû çàðèì èõ óñàíä áàéäàã þì. - Çà, ¿¿íèéã ÷èíü ë ìýäýæ àâúÿ. Õýçýý íýãýí öàãò õýðýã áîëîõ þó ìàãàä! ãýæ ºíººõ Êàíàä íóòãèéí õ¿í õýëæ áèëýý. - Ãýâ÷ ñóâä ºãäºã õÿñàà ìààíü ñóâäàí õÿñàà þì øóó. Ñóâä ãýäýã áîë áººðºíõèé õýëáýðò îëîí òàíàí óð áàéãàà þì. Ñóâä ýñõ¿ë õÿñààíû õàâòñàíä íààëäñàí áàéäàã, ýñõ¿ë çººëºí áèåòíèé áèåíèé õóíèàñ çàâñàð áàéäàã. Ñóâä õÿñààíûõàà õàíàíä íààëäñàí áàéíà óó, ¿ã¿é áîë õÿñààí äîòðîî ñóë áàéíàóó, ò¿¿íýýñ õàìààðàõã¿é, äîòðîî çààâàë áººì, öºìòýé áàéäàã íü ò¿¿íèéã íü òîéð÷ æèëýýñ æèëä íèìãýí õàëüñëàã òàíàí á¿ðõ¿¿ë äàâõàðëàí óðãàæ áàéäàã þì. Ñóâäûí ãîëä ÿìàð íýãýí õàòóó ã¿ò¿¿ þì, æèøýý íü ýëñíèé íýã æèæèã øèðõýã îð÷èõâîë áººì íü áîëäîã ¸ñòîé. - Íýã õÿñààí äîòîð õýä õýäýí ñóâä áàéæ áîëîõ óó? ãýæ Êîíñåëü àñóóâ. - Áàéäàã óäàà áèé çàðèì õÿñààíä õ¿ç¿¿íèé áàðàã á¿òýí õýëõýý ñóâä ÷ óðãàõ ÿâäàë áàéäàã. Òýð ÷ áàéòóãàé çàðèì õÿñààí äîòîð, ãýâ÷ áè ¿¿íä òºäèé ë ëàâ èòãýäýãã¿éë äýý, çóóí òàâèàñ äîîøãóé àâðàãà çàãàñ ÷ áàéõ ¸ñ áèé. - Çóóí òàâèí àâðàãà çàãàñ èé? õýìýýí Íåä Ëåíä áàðõèð÷èõàâ. - Áè àâðàãà çàãàñ ãý÷èõýâ óó? õýìýýí áè çîâñõèéæ àñóóãààä ñóâä ãýæ õýëýõ ãýýä ë ñîëèîð÷èõîæ. Þóíû ÷èíü àâðàãà çàãàñ áàéäàã þì, ýíý áîë øàë äýìèé ¿ã! ãýâ.

- Òýãýëã¿é äýý ãýæ Êîíñåëü ºã¿¿ëýýä - Ãýâ÷, ñóâäûã õÿñààíààñ íü ÿàæ ñàëãàí àâäãèéã ýçýí õýë÷èõã¿é þó ãýëýý. - Îëîí ÿíçûí àðãà áèé çàðèìäàà, õýðýâ ñóâä õàâòñàíäàà ç¿ãýýð íààëäñàí áîë ýíãèéí õÿìñààãààð àâäàã þì. Ãýâ÷ èõýâ÷ëýí ò¿¿ñýí õÿñààãàà ìºí òýðõýí îð÷èíä ýðýã äýýð ñèéðñýí äýâñãýð äýýã¿¿ð òàðààæ õàÿàä, àðâààä õîíîãèéí äàðàà áóþó õàòàæ ÿëçðàõ ¿åä íü äàëàéí óñòàé òîì ñàâàíä õèéæ õÿñààíóóäûíõàà õàâòñûã ñºõºæ äýëãýìýãö óñàíä òóíãààæ óãààäàã þì. Ýíý ¿åä çýðýã äóãààðààð íü ÿëãàã÷ õ¿ì¿¿ñ àæèëäàà îðæ, õàâòñàíäàà íààëäàæ óðãàñàí ñóâäûã õóäàëäààíä òóñãàéäàà ãàðäàã òàíàí õàíàíààñ íü õîâõëîí àâ÷ öóãëóóëñíû äàðàà, çººëºí áèåòíèé íÿëöãàé ìàõáîäèéã óðñàæ ¿ã¿é áîëòîë íü áóöàëãààä, òóíàæ ¿ëäñýí ñóâäûã õàìãèéí áÿöõàí íü õ¿ðòýë ò¿¿æ àâäàã þì. - Ñóâä ýðäýíèé ¿íý ò¿¿íèé çºâõºí õýìæýýíýýñ ë øàëòãààëíà óó? ãýæ Êîíñåëü àñóóâ. ¯ã¿é ýý, õýìæýýíýýñýý ÷ ãàíöõàí áîëîõã¿é ø¿¿ ãýýä õàðèó ºã¿¿ëð¿¿í: -Áàñ õýëáýðýýñýý ÷ áýëöãýðýýñýý ÷ ººðººð õýëáýë í¿äýíä õàðàãäàõ ñîëîíãîðñîí òýð ºíãº, ãÿëãàðààñàà áîëäîã þì. Õàìãèéí òîì ñóâä çººëºí áèåíèé õóíèàñàíä ¿¿ñäýã þì. Òýä öàãààí, èõýâ÷ëýí áºëáºãºð áîëîâ÷ îíö íîìèí ºíãºòýé, ìºí äèéëýíõäýý áººðºíõèé õýëáýðòýé ýñõ¿ë íèìáýã ìýò õýëáýðòýé áàéõ íü ÷ áèé. Áºâ áººðºíõèé ñóâäààð áóãóéâ÷, ãîíçãîé çóóâíààð íü ýýìýã çýýìýã õèéäýã þì. Ýäãýýðèéí àëèéã íü ÷ øèðõýã÷ëýí õóäàëääàã. Õÿñààíûõàà õàâòàñ õàíàíä íààëäàæ óðãàñàí ñóâä íü íºãººãººñºº õýëáýð ìóóòàé ó÷ðààñ õÿìä. Òèéìýýñýý òýäãýýðèéã æèãíýæ çàðäàã þì. Èíãýýä õàìãèéí ýöýñò íü ãóðàâäóãààð çýðãèéí ñóâä ãýæ áèé. Òýð áîë áóäàà øèã áóòàðõàé, æèæèã ñóâä áàéäàã þì. Òèéì ñóâäûã òóñãàé õýìæ¿¿ð ñàâààð õóòãàæ õóäàëääàã. Ýäãýýðèéã ãîë÷ëîí ãî¸ëûí ç¿éëä øèãòãýý áîëãîí õýðýãëýõ áîëîâ÷ ñ¿ì õèéäýä ÿìáàíû õóâöàñ ÷èìýõýä áàñ õýðýãëýäýã þì. - Ñóâä ÿëãàõ ãýäýã áîäâîë èõ íîâøèðñîí óäààí, õ¿íä õºäºëìºð äýã ýý? ãýæ Êàíàä õ¿í àñóóâ. ¯ã¿é ýý õîíãîð ìèíü, ýíý áîë òèéì ÷ õ¿íä àæèë áèø. Ýíý àæëûã àðâàí íýãýí äàâõàð òîð, øèãø¿¿ðèéí òóñëàìæààð ã¿éöýòãýäýã þì. Õîðèîñ íàÿí òîîíû í¿õòýé øèãø¿¿ðò ¿ëääýã ñóâäûã íýãä¿ãýýð çýðýã, çóóãààñ íàéìàí çóóí í¿õòýé øèãø¿¿ð äýýð ¿ëääýã ñóâäûã õî¸ðäóãààð çýðýã, íàéìàí çóóãààñ ìÿíãàí òîîíû í¿õòýé øèãø¿¿ðýýð øèãøèãäñýí ñóâäûã ãóðàâäóãààð çýðýã ãýæ ÿëãàäàã þì. - ¯ã¿é ýý ìºí, àéõòàð àà õýìýýí Êîíñåëü ºã¿¿ëýýä ìèíèé áîäîõîä ñóâä ÿëãàã÷äûí àæèë ÷ ìåõàíèê÷ëàãäñàí ë þì áàéíà... Ñóâä ýðäýíèéí àæ àõóé ÿìàð ø¿¿ îðëîãîòîé áîëîõûã áèäýíä ýçýíòýí õýë÷èõã¿éñýí áîë óó? ãýâ. - Õýðýâ Ñèððàãèéí ìýäýýëñýíä ¿íýìøèõ þì áîë ãýýä õàðèóä íü -Ñóâä ýðäýíèé Ñèíãààëü îðíû áàÿëàã ¸ðîîëûã æèëä ãóðâàí ñàÿ àâðàãà çàãàñààð õºëñºëäºã þì áèëýý ãýëýý. - Ôðàíêààð! ãýæ íàìàéã Êîíñåëü çàëðóóëæ ºãºâ. - Àà òèéì ôðàíêààð! Ãóðâàí ñàÿ ôðàíêààð ø¿¿ ãýæ áè äàâòàí ºã¿¿ëýýä - Ãýâ÷ ýíý îð÷èí îäîî óðüäûíõòàéãàà àäèë òèéì èõ îðëîãî ºãäºãã¿é ìýò íàäàä ñàíàãäàíà. Àìåðèêèéíõ ÷ áàñ ÿëãààã¿é. Àìåðèêèéí ñóâäíû õàÿëãà V Êàðëûí ¿åä æèëä äºðâºí ñàí Ôðàíêèéí ñóâä ºãäºã

áàéñàí áîë îäîî òýð á¿òýýãäýõ¿¿í íü ãóðàâíû õî¸ð äàõèí õîðîãäæýý. Á¿õ äýëõèéí ñóâä ýðäýíèéí ñàí æèëä åðºíõèéäºº åñºí ñàÿ ôðàíêèéí ñóâä ºã÷ áàéãàà þì. - Òýãâýë áè, çàðèì íýãýí ñóâä àñàð èõ ¿íý õ¿ðäýã ãýæ äóóëñàí þì ãýæ Êîíñåëü àñóóâ. - Òèéìýý, ìèíèé íàéç, Þëèé Öåçàðü îäîîãèéí ìàíàé õàíøààð çóóí õîðèí ìÿíãàí ôðàíêèéí ñóâäûã Ñåðâèëëèä áýëýãëýñýí ãýæ ò¿¿õ íîòîëæ áàéãàà þì. Ýðò äýýð ¿åä, õýí íü ÷ þì äýý, íýã àâõàé öóóíä ñóâä óóñãà÷õààä óó÷èõñàí þì ãýíýëýý ãýæ áè áàñ äóóëñàí õýìýýí Êàíàä õ¿í õýëëýý. - Òýð ÷èíü Êëåîïàòðà! ãýæ Êîíñåëü ºã¿¿ëýâ. - Þó ÷ àìòòàé ë áàéâ ãýæ äýý õýìýýí Íåä Ëåíäèéã õýëýõýä, Êîíñåëü: - Òóí ìóóõàé àìòòàé áàéëã¿é ÿàõàâ, Íåä ìèíü õýìýýí õàðèóëæ-¿ã¿é ýý ÷è áîäîîä ¿ç ë äýý, òýð íýãýí àÿãà öóó íü òàâèí ìÿíãàí ôðàíêèéí ¿íýòýé áàéñàí þì ÷èíü ãàøóóí áàéëã¿é ÿàõàâ ãýâ. Òýð ìóó ýõíýð ìèíèé àâãàé áàéãààã¿é íü ë áîëæ ãýæ Êàíàä õ¿í ºã¿¿ëýýä, ëàíòãàð òîì íóäàðãàà õàðæ ñóóëàà. - Íåä Ëåíä òýãýýä áàñ Êëåîïàòðûí íºõºð áàéõ! õýìýýí Êîíñåëü òà÷èãíàòëàà õºõºðëºº. - ¯íýõýýð áè ãýðëýõýýð øèéäýõ óäàà íýã áèé þì ø¿¿. Êîíñåëü ìèíü ãýæ ìàíü ýð àæèã ÷ ¿ã¿é õýëýýä - õýðýâ îäîî õýðãèéí áàéäàë ïàä õàðëàñàí áîë ìèíèé áóðóó ÷ áèø ë äýý. Áè ººðèéíõºº ãýðãèé áîëãîõ ãýæ àãñàí Êýò Òåíäåðòýý õ¿ç¿¿íèé ñóâäàí ÷èìýã àâñàí þì. Ãýòýë ÿàãààä ÷ þì òýð ìààíü ººð õ¿íòýé ñóó÷èõñàí ë äàà. Õàðèí ìèíèé òýð õóäàëäàæ àâñàí õ¿ç¿¿íèé ñóâäàí ÷èìýã äºíãºæ á¿òýí õàãàñ äîëëàðûí ¿íýòýé áàéñàí áîëîâ÷ ýðõýì ïðîôåññîð òà ìèíèé ¿ãýíä íýýðýý èòãýýðýé, òýð ÷èìýãíèé ìèíü íýãõýí ÷ øèðõýã ñóâä íü õîðèõîí òîîíû í¿õòýé øèãø¿¿ðèéí í¿õýýð áàãòàõã¿é... áèëýý. - Ýøø ìóó íàéç ìèíü, Íåä ìèíü! õýìýýí áè èíýýìñýãëýæ òýð õ¿ç¿¿íèé ÷èíü ÷èìãèéã õèéìýë ñóâäààð õèé÷ñýí þì áàéõã¿é þó - Òýð íü ñóâäûí ààã øèíãýñýí åðäèéí ë íýã áººðºíõèé øèë áàéõã¿é þó ãýâ. - ßìàð ÷ ãýñýí õýìýýí Êàíàä ýð ìàðãàëäàæ òýð ààã ãýäýã ÷èíü õÿìä ë áàéõ ¸ñã¿é ãýëýý. - Òýðýíä ÿìàð ÷ ¿íý áàéõã¿é. Òýð áîë àçîòûí õ¿÷èëä óóñãàñàí óêëåéê ãýäýã æàðààõàéíû õàéðñ áàéãàà þì. Ò¿¿íä ¸ñòîé ñîõîð çîîñíû ¿íý àëãàà. - Çà òýãâýë Êýò Òåíäåð ÿàãààä ººð õ¿íòýé ñóóñíû ó÷ðûã îäîî ë áè ìýäëýý õýìýýí Íåä Ëåíä èõ ñýòãýã÷èéí ä¿ð ¿ç¿¿ëæ àìàðëèíãóé íü àðãàã¿é õýëæ áèëýý. - Çà îäîî ºíººõ ñóâäûíõàà òóõàé ÿðèàíä äàõèí îðöãîî¸ ãýæ áè õýëýýä-ãàçàð äýýð áàéãàà íýã ÷ áàÿí ôåîäàëä êàïèòàí Íåìîä îäîî áàéãàà øèã òèéì ¿íýòýé ñóâä íýãõýí ÷ áàéõã¿é ãýäýãò áè ä¿¿ðýí èòãýæ áàéíà ãýâ.

- Ýíýíòýé àäèëõàí óó?-õýìýýí Êîíñåëü ¿çâýðèéí øèëýí ãóóí äîòîð õàð õèëýí äýâñãýð äýýð áàéãàà ñóâäûã õóðóóãààð çààæ àñóóâ. - Òèéìýý, òýðýíòýé ÷èíü àäèëõàí. Ò¿¿íä ÷èíü áè õî¸ð ñàÿ… - Ôðàíê, ôðàíêèéí õýìýýí Êàíàä Êîíñåëüä ÿàðàâ÷ëàí ñàíóóëàõàä, áè: - Àà òèéì, õî¸ð ñàÿ ôðàíêèéí ¿íý ºãâºë àðàé÷ ýíäýõã¿é áèç ãýæ áîäîæ áàéíàì. Òýð ñóâäûã ÷ îëæ àâàõàä êàïèòàí Íåìîä çºâõºí ë íýã óäàà áºõèéõ òºâºã ãàðñàí áàéõ äàà... ãýâ. - Çà õàðæ ë áàéãààðàé õýìýýí Íåä Ëåíä ãýíýò äóó òàâüæ õýí ÿàæ ìýäýõâý, ìàðãààøèéí çóãààëãààð áèä ÿã òèéì ñóâä îëîîä àâ÷ þó ìàãàä ãýëýý. - Ãè... õýìýýí Êîíñåëü äóóí ãàðàâ. ßàãààä áîëäîãã¿é þì? - “Íàóòèëóñ” îíãîöîí äýýð áàéñàí öàãò áèäýíä òýð îëîí ñàÿ ÿí÷ààíû õýðýã þó áàéíà àà? - Òèéìýý. Òýðýíòýé ÷èíü àäèëõàí. Ò¿¿íä ÷èíü áè õî¸ð ñàÿ ôðàíêèéí ¿íý ºãâºë àðàé ýíäýõã¿é áèç ãýæ áîäîæ áàéíàì... Ýíä ÷ õýðýãã¿é ë äýý... Ãýâ÷ ººð ãàçàð... ? - ªºð ãàçàð ãýíý ø¿¿! õýìýýí Êîíñåëü òîëãîéãîî ñýãñðýâ. - Íåä Ëåíäèéí çºâ ãýæ áè ºã¿¿ëýýä -õýðýâ áèä åâðîï óó, ýñõ¿ë Àìåðèêò õýä õýäýí ñàÿ ôðàíêèéí ñóâä ýðäýíý àâàà÷èõ þì áîë áèäíèé óñàí äîîãóóð õèéñýí àÿëàë, àäàë ÿâäëûí òóõàé ºã¿¿ëýëä íýí èõ òóñ íýìýð áîëæ, õ¿ì¿¿ñèéí ñýòãýëä èõýýõýí èòãýë òºð¿¿ëýõñýí áèëýý ãýâ. - ßàõ àðãàã¿é òèéì! ãýæ Êàíàä õ¿í çºâøººðºâ. - Òýãâýë òà õýë ë äýý õýìýýí àøèã ñîíèðõëûã íü õàðàõààñàà à÷ òóñûã íü øèíæëýõ óõààíû ¿¿äíýýñ õàðàõñàí ãýæ ñîíèðõîæ áàéñàí Êîíñåëü ñóâä ò¿¿õýä ó÷ðàõ ÿìàð íýãýí òàëûí àþóë õºíººë áàéíà óó ãýæ àñóóëàà. - Áàéõã¿é ýý õýìýýí áè ýðñ õàðèóëæ - ÿëàíãóÿà, õýðýâ ë íýãýí òàëûí áîëãîîìæëîëûã óðäààñ àíõààðâààñ ÿìàð ÷ àþóë áàéõã¿é ãýëýý. - ¯¿íä ÷èíü ÿìàð àþóë áàéæ áîëîõ áèëýý? õýìýýí Íåä Ëåíä àñóóãààä - Õýðýâ ë óñ çàëãèæ õàõàæ öàöàõã¿é ë áîë ãýâ. - Õàìàã ó÷èð ÷ çºâõºí òýðýíä áèø äýã ø¿¿. Íåäýý, ãýâ÷, æè÷ õýëýõýä àâðàãà çàãàñíààñ òà àéäàãã¿é áèç? ãýæ áè ÿã ë êàïèòàí Íåìî øèã àæèãã¿é áàéäàë ãàðãàõûã îðîëäîí íýìæ àñóóâ. - Áè þó? Îäîî áè þó äýý? õýìýýí Íåä Ëåíä ºã¿¿ëýýä á¿ð ÿñíû æàä÷èí, òýãýýä áàñ àâðàãà çàãàñíààñ àéõ ãýíýý! ãýëýý. Àâðàãà çàãàñûã äýãýýäýæ òàâöàí äýýð ãàðãààä, ñ¿¿ëèé íü ñ¿õýýð òàñ öàâ÷èæ ãýäñèé íü õóòãààð

õóó òàòàæ, ç¿ðõèé íü ñóãàëààä, ñýãèé íü äàëàéä øèä÷èõ òàëààð ÿðèàã¿é áàéíà ø¿¿… - Òýãâýë òà àñóóõäàà, àâðàãà çàãàñòàé … - Àé äàà ÿã ë òýðíèé ÷èíü òóõàé! - Óñàí äîòîð óó? - Óñàí äîòðîî! - Òýãâýë áèåäýý ñàéíààñ ñàéí æàä àâ÷ ÿâáàë ÿàñàí þì?... Èíãýõýä åð íü àâðàãà çàãàñ ãýäýã ÷èíü ÷ íèëýýí áóëèà àìüòàí þì ø¿¿ äýý, ïðîôåññîð ãóàé. Òàíûã òýä øàìèðàõûí òóë þóíû ºìíº óðüäààð íóðóóãààðàà ýðãýæ áàéæ ãýìýý íü ñàÿ äîâòëîõ áîëíî. Òýð çàâñàð íü òà æàäàà ò¿¿íèé ç¿ðõýíä õèéæ õýçýý ÷ àìæèíà ãýý÷. Íåä Ëåíä ÿðèõäàà äàíäàà “Øàìèðàõ” ãýäýã ¿ãèéã õýðýãëýäýã çàíøèëòàé áºãººä òýð ¿ãèé íü áè äóóëàõààñ íóðóó ðóó õ¿éò îðãèõ øèã áîëäîã áèëýý. - Èíãýõýä Êîíñåëü ÷è, àâðàãà çàãàñíû òàëààð þó áîäîæ áàéíà? ãýæ áè àñóóâ. Áè ýçýíä á¿ð èëýí äàëàíã¿é õýëýõýä ãýýä ò¿¿íèéã ÿðèàãàà ýõëýõýä íü áè “ñàíàñàí ¸ñîîð áîëëîî” ãýæ áîäîæ ñóóâ. - Õýðýâ àâðàãà çàãàñíààñ ýçýí ë àéõãóé áîë ò¿¿íèé ¿íýí÷ çàðö áè, þóíäàà òýäíýýñ àéõ áèëýý? ãýæ á¿ëãýý.

ÀÐÂÀÍ ÑÀß ÔÐÀÍÊÈÉÍ ¯ÍÝÒÝÉ ÑÓÂÄ Øºíº áîëëîî. Áè õºíæèëäºº îðñîí áîëîâ÷ ìóó óíòëàà. Äàíäàà ë àâðàãà çàãàñ ç¿¿äýíä ìèíü îðæ, íýã áóñ óäàà öî÷èæ ñýðýõýä, õ¿éòýí õºëñ öóòãà÷èõñàí áàéäàã áàéâ. Ìàðãààø íü ºãëººíèé äºðâºí öàãò êàïèòàí Íåìî íàäàä ¿éë÷ë¿¿ëýõýýð òàâüñàí çàðö îðæ èðýýä íàìàéã ñýðýýâ. Áè áóøóóõàí áîñîæ õóâöàñëààä ¿çýñãýëýí òàíõèìä îðæ î÷èâ. Êàïèòàí Íåìî íàìàéã òýíä õ¿ëýýæ áàéâ. - Ýðõýì Àðîíàêñ òà áýëýí ¿¿! ãýæ òýð àñóóâ. - Áýëíýýð áàðàõ óó, êàïèòàí. - Òèéì áîë íàìàéã äàãàëäàõûã õ¿ñüå. - Áèä áàã ºìñºõ ¿¿? - Îäîîõîíäîî ¿ã¿é ýý. “Íàóòèëóñ” ýðýãò îéð î÷èæ ÷àäàõã¿é áîëîõîîð áè ò¿¿íèéã Ìàíààðûí ñóâäàò áóëàíãààñ õîëîîñ õîë çîãñîîñîí. Òèéì áîëîõîîð áèäýíä çàâü òºõººðºõèéã áè òóøààñàí. Òýð áèäíèéã äýìèé èõ ÿäðààõã¿é ñóâäàò áóëàíä øóóä õ¿ðãýæ ºãíº. Õàðèí áàã ìààíü çàâèí äîòîð áèé áîëîõîîð áèä óñàíä ÿã îðîõîîñîî ºìíº ºìñ÷èõºìç ãýëýý. Áèä òàâöàí äýýð ÿâæ ãàðâàë Íåä Ëåíä, Êîíñåëü õî¸ð ìààíü áèäíèéã òýíä õ¿ëýýæ á¿ëãýý. Óñàíä áóóëãàæ “Íàóòèëóñà”-ààñ àðãàìæñàí çàâèíä òàâàí óñàí öýðýã ñýë¿¿ðäýõýýð ñóóæ áàéâ. Ýíý õýð ÷ îðîîã¿é òóë øºíº ãýäýã í¿äã¿é õàðàíõóé àæýý. Òýíãýð á¿ðõñýí, ºòãºí õàð ¿¿ëñèéí öîîðõîéãîîð õààÿà íýã îä àíèâàëçàæ áàéâ. Áè õóóðàé ãàçàð òèéø õàðñàí áîëîâ÷ äàëàéí òºâøíèé äºðºâíèé ãóðâàí õóâèéã õºøèãëºñºí ¿ë ìýäýãäýõ ¿ðãýëæèëñýí õàâ õàðàíõóé õ¿ãëèéí áàéõûã ¿çëýý. Ñèíãààëü àðëûí áàðóóí ýðãèéã áàðüæ øºíºäºº ÿâñàí “Íàóòèëóñ” îäîî áóëàí îðîõ õîîëîéí àìàí äýýð áóþó ýñõ¿ë, Ìàíààðûí àðëóóä áà Ñèíãààëèéí ýðýã õîîðîíä ¿¿ññýí ºðãºí òîõîéä áàéãàà áîëîëòîé äàëàéí óñíû ïàä õàðëàí áóé òºâøèí äîîð áàðàã õîðèí ìèëü ãàçàð òàñðàëòã¿é ¿ðãýëæëýõ ñóâä ýðäýíèéí äýëõèé äýýðõ õàìãèéí òîì õàÿëãûí íýãýí áóþó ýðäýíèéí óóäàëæ áàðøã¿é èõ ñàí îðøèæ á¿ëãýý. Êàïèòàí Íåìî, Êîíñåëü, Íåä Ëåíä áèä äºðºâ çàâèíû áºãñºíä áàéð ýçëýâ. Óñàí öýðã¿¿äèéí íýã íü çàëóóð äýýð ñóóõàä íü ñýë¿¿ðýýñ àâöãààæ, õàìàã àæèë øóâòðàõûí õàìò áèä àÿí çàìäàà ãàðëàà. Çàâü ºìíº ç¿ãèéã áàðèâ. Ñýë¿¿ð÷èä ÿàðàõã¿é áàéâ. Òýä ÿã ë äàëàéí öýðãèéí ñóðãóóëèéíõàí äàäëàãà õèéñýí øèã àðâàí ñåêóíä áîëîîä ë ñýë¿¿ðýý óñàíä íýã òàâüæ áàéõûã íü áè àæèâ. Çàâü õóðäàëñàí õ¿÷èíäýý ººðºº óðàãøàà ãóëãàõ ¿åä äýýø íü ºðãºñºí ñýë¿¿ð¿¿äýýñ äîîøîî óñàí äýýð ãîîæèæ áàéãàà óñàí äóñëóóä ïîë ïîë õèéõ äóóí àÿàðõàí äóóëäàæ áàéâ. Ýðãèéí

ç¿ãýýñ èðæ áóé óñíû ñóëàâòàðõàí àòðèà áèäíèé çàâèéã ¿ë ìýäýã õàëáèëçóóëàí, äîëãèîíû ìóøãèðñàí ñýðâýý õîíøîîðò øàë÷èãíàæ á¿ëãýý. Áèä äóóã¿é ÿâàâ. Òýõýä êàïèòàí Íåìî þó ãýæ áîäîæ ÿâñàí áîë? Ýíý íýãýí õóóðàé ãàçðûí òóõàé ò¿¿íä áèäíèé îéðòîæ ÿâàà òóõàé ÷ áîäîæ áàéæ þó ìàãàä áèëýý? Áîäâîë Íåä Ëåíä ÷ áàñ õóóðàé ãàçðûí òóõàé áîäîæ ÿâñàí áèç. Ãýâ÷ ò¿¿íèé áîäëîîð áîë áèä õóóðàé ãàçðààñ õýòýðõèé õîë ÿâñàí áóéçàà. Êîíñåëèéí õóâüä áîë ÷ òýð þóíû òóõàé ýñ áîäñîí áèëýý. Òýð çºâõºí êàïèòàíû àìëàñàí òýð ñàéõàí çóãààã áàéæ ÿäàæ õ¿ëýýñýí áèç. Òàâàí öàã õàãàñò ¿¿ðèéí àíõíû òóÿà äàëàéí òºâøèí äýýðõ àëñûí óóëñûí çóðâàñ áàðààã òîäîòãîí ãèéã¿¿ëæ áèëýý. Äîðíî õýñýãòýý íàì äîîð ìºðòºº ºìíº òàëààðàà óóëàðõàã òýð íýãýí àðëààñ áèä îäîî òàâõàí ìèëèéí çàéòàé ÿâàâ. Òýð àðàë áèäíèé çàâü õî¸ðûí õîîðîíä äàëàé ýçã¿é àæýý. Ãàíöõàí ÷ õºëºã ¿ë ¿çýãäýæ íýã ÷ ãýñýí øóìáàã÷ õ¿í õàðàãäàõã¿é áàéâ. Ýíä áèä äýíä¿¿ ýðò èðñýí ãýäýã íü ¿íýí òóë êàïèòàí Íåìîãèéí çºâ áàéëàà. ªãëººíèé çóðãààí öàãò ãýâ ãýíýòõýí ºäºð áîëæ èðñýí íü ¿äøèéí á¿ðèé, ¿¿ðèéí ãýãýý ãýæ åð ìýääýãã¿é òýäãýýð õàëóóí îðíû ãýì áèø çàí, ãýíýò áèø õóó÷ á¿ëãýý. Íàðíû òóÿà ãýðýëò¿¿ëæ, ºäðèéí äýíë¿¿ òýíãýðèéí ìàíäàëä òýðõýí äàðóé õººðºí ãàðàâ. Îäîî áè õóóðàé ãàçðûã èë õàðàõààð áàðàõã¿é ýðýã äýýð óðãàñàí çàðèì ìîääûã õàðàõ áîëîâ. Áèäíèé çàâü ýðãèéí íü øóãàì óðàãøàà òàõèéæ îäñîí Ìàíààð àðëûí ç¿ã ýðãýâ. Êàïèòàí Íåìî ñóóäëààñàà áîñîæ äàëàéã àæèãëàí çîãñëîî. Ò¿¿íèé äîõèîãîîð çàâü çîãñîæ, óñàíä çàíãàà îðõèâ. Ãýâ÷ ýíýõýí îð÷èíä äàëàéí ñóâäàò ¸ðîîë íýí îéðõîí àãñàí òóë çàíãàíû ãèíæèéã íýãýí ìåòðýýñ èëóóã¿é õºâºõ õýðýã ãàðñàíã¿éýý. Äàëàéí òàòëàãà áèäíèé çàâèéã çàäãàé äàëàé òèéø çàíãàíû ãèíæíèé áîëîìæîîð, ýãøèí çóóð óðñãàæ àâàà÷èâ. - Áèä õ¿ðýýä èðýõ íü ýíý äýý ýðõýì ïðîôåññîð! õýìýýí êàïèòàí Íåìî ºã¿¿ëýýä: - Òà ýíý áèò¿¿ òîõîéã õàðæ áàéíà óó? Ýíä ãàíöõàí ñàðûí äàðààãààð õýä õýäýí çóóí õºëºã öóãëàð÷, õýä õýäýí ìÿíãàí çîðèãò óñ÷èí øóìáàí îðíî ãýý÷. Ýíý òîõîé ñóâä ò¿¿õýä ìºí òîõèðîìæòîé íü ñàëõèíààñ óóëñààð õàëõëàãäàæ, óñ øèð¿¿í äàâàëãààëàõ íü õýçýý ÷ áàéäàãã¿é. Ýíý õî¸ð áîë ñóâä ò¿¿ã÷ óñ÷èí óëñûí àæèëä îíö ÷óõàë øààðäàãäàõ íºõöºë áîëäîã þì. Îäîî áèä áàãàà ºìñºöãººæ çóãààëãàíäàà îðîõ áîëíî. Áè þó ÷ õàðèó äóóãàðñàíãóé áºãººä çºâõºí ë ýíý îð÷íû àéìøèãòàé óñíààñ í¿ä ¿ë ñàëãàí øèðòýõ çóóð äàëàé÷äûí íýã íü í¿ñýð õ¿íä áàã ºìñºõºä ìèíü íàäàä òóñëàëöàâ. Êàïèòàí Íåìî, ìèíèé õî¸ð íàéç ìºí ë áàãàà ºìñºöãººæ ãàðàâ.Òýõíýý íü òýð áóëàíãèéí ¸ðîîëîîð ÿâàõ çóãààëãàíä äàëàé÷äûí íýãíü ÷ îðîëöîõã¿é þìñàíæýý.

Áèä òºäºëã¿éõýí õàéìàð ºìñãºëä õ¿ç¿¿ãýý õ¿ðòýë ÷èõýëäýæ, øàõñàí õèéòýé ñàâàà íóðóóíäàà ¿¿ðëýý. Ðóìêîðôûí àïïàðàò, öàõèëãààí ÷èéäýí çàâèí äîòîð áàéñàíã¿é ýý. Ýíý òóõàé áè, áèäíèé òîëãîéä òºìºð äóóëãà óãëàõààñ ºìíº êàïèòàí Íåìîä ñàíóóëæ õýëáýë: - ×èéäýíãèéí õýðýã áèäýíä áàéõã¿é. Áèä èõ ã¿íçãèéä îðîõûí õýðýãã¿é áîëîõîîð ã¿åõýí óñàí äîòîð íàðíû ãýðýë ë áîëëîî. Ò¿¿íýýñ ãàäíà àþóëòàé àðààòäûí àíõààðëûã òàòàæ áîëîõ òóë ýäãýýð óñàíä ÷èéäýíãèéí ãýðëèéã ¸ëòîéòîë àñààõ ÿâäàë ºðøººæ áîëøã¿é ãýíýí õýðýã áîëîõ áèø ¿¿ ãýëýý. Ýíý ¿ãèéã êàïèòàí Íåìî õýëýõ çàâñàð áè Íåä Ëåíä, Êîíñåëü õî¸ð ðóó õàðàâ. Ãýâ÷ ñàëøã¿é õî¸ð íàéç ìààíü òºìºð ìàëãàéãààð òîëãîéãîî àëü õýäèéíýý áóìáàä÷èõñàí òóë þó÷ ñîíñîõã¿é áîëëîî. Òèéìýýñ áè êàïèòàí Íåìîä çºâõºí ë ñ¿¿ë÷èéíõýý àñóóëòûã òàâèõààñ ººð çàìã¿é áîëëîî. - Òýãâýë áóó õàà áàéíà? Áèä ¿íýõýýð çýâñýãëýõã¿é ÿâíà ãýæ ¿¿? õýìýýí ìèíèé àñóóõàä: - Áóó þó? Áóóãààð ÿàõ þì? õýìýýí êàïèòàí Íåìî ¿ãíýýñ çºðæ-Óóëûíõàí áààâãàéä ÿâàõäàà áóóòàé ÿâäàã ãýæ ¿¿? Òîì õóòãà ñàéí ãàð ÿìàð ÷ ñóìíààñ õîë èë¿¿ ãýý÷. Ìàé ýíý îíöãîé ãîéä ìýñ. Á¿ñýíäýý õàâ÷óóë÷èõ. Çà òýãýýä ÿâúÿ ãýëýý. Áè ººðèéí õàíü íºõäèéí ç¿ã õàðàâ. Òýäýíä ìºí ë êàïèòàí áèä õî¸ðûíõòîé ÿã àäèë çýâñýã áàéõààñ ãàäíà Íåä Ëåíäèéí ãàðò “Íàóòèëóñ” äýýðýýñ àâ÷ ãàðñàí òîì æàä áàéõ õàðàãäëàà. Òèéìýýñ áè çºâõºí ë òîëãîé äýýðýý í¿ñýð õ¿íä òºìºð äóóëãà õºìð¿¿ëæ ýðãýëä¿¿ëýýä, øàõñàí õèéòýé ñàâíûõàà õèéí õààëòûã íýýëãýõýýñ ººð àðãàã¿é áîëæýý. Íýã ìèíóòûí äàðààãààð áèäíèéã óñàí öýðãóóä íýã íýãýýð ìààíü çàâèíû õàæóó ðóó áóóëãàæ ºõºä ìåòð õàãàñààñ õýòðýõã¿é ã¿íä õºë ãàçàðò õ¿ð÷ òóÿàð÷ äàãòàðøñàí òîðãîí øàð ýëñýí äýýð ãèøãýëýý. Áèäýíä êàïèòàí Íåìî ãàð çàíãàí äîõèî ºãìºãö áèä ò¿¿íèé õîéíîîñ äàãàëäàí õýâèéí òàøóó ãàçàð óðóóäàí óñíû ã¿í òèéø áóóæ îäëîî. Ìèíèé áîäîæ ñýòãýõ¿éã ýçëýí íàìàéã çîâîîæ àãñàí ìóó þì ãýíýò ñàðíèí îäîæ, áè óñàí äîîðõè àìüäðàëûí õàìàã ãàéõàìøèãò òýð ÷èãýýðýý òàòàãäàí îðæ ìèíèé ñýòãýë ñàíàà ã¿íýý òàéâøèð÷ á¿ëãýý. Íàðíû ãýðýë äàëàéí ¸ðîîëûã ñàéõàí ãýðýëò¿¿ëæ áàéâ. Ò¿¿ãýýð ÷ áàðàõã¿é òóí áÿöõàí þìñ ÷ òîä õàðàãäàæ áàéëàà. Áèä àðâàí ìèíóò õýð ÿâñíû äàðàà òàâàí ìåòðèéí ã¿íä îðæ î÷èõîä äàëàéí ¸ðîîë õàâòãàéðàí òýãøèð÷ èðëýý. Áèä ãàíöõàí ñ¿¿ëíýýñýý ººð ñýë¿¿ðã¿é äàí ñýë¿¿ðòíèé áàãèéí õýä õýäýí ñ¿ðýã æàðààõàé ¿ðãýý÷èõëýý. Òýäãýýðèéí äîòîð áè õÿòàäûí ìîãîé òîëãîéòîîñ õýìæýý áîëîîä íèëýýä öàéâàð ºíãººðºº ë çºâõºí ÿëãàãäàõ, øàðàâòàð áîð íóðóó áà ãýäýñòýé ìåòð øàõàì óðò, àëàã ýðýýí ç¿ñíèé ìîã îé òîëãîéòîé çàãàñ áàéõûã îëæ õàðàâ. Öààø íü áèäýíòýé ñýðâýýíäýý áîñîî çàõ ìýò ñýë¿¿ðòýé, õóðö òîä ºíãèéí äýðâ¿¿ëò çàãàñ äàéðàëäàâ. Èäøèíä îðîõ ýíý çàãàñíè

õà÷èðëàæ áîðöîëñîí ìàõ íóòãèéí õ¿ì¿¿ñèéí õàìãèéí àìòàò õ¿íñ áîëäîã àæýý. Ò¿¿í÷ëýí áàñ óðòààðàà ãó÷èí ñàíòèìåòðýýñ õýòýðäýãã¿é äýýðýýñýý öýíõýðä¿¿ áîð, äîðîîñîî ìºíãºëºã, ìàø æèæèãõýí ºíãºëºã õàéðñààð áèò¿¿ á¿ðõýãäìýë ñòàâðèä õýìýýõ õàðàíãûí ÿçãóóðò õàìààðàãäàõçàãàñ ÿâàõûã Êîíñåëüä äîõèîãîîð ìýäýãäýâ. Ýíý çàâñàð óëàìë õººð÷ áèé íàð óñíû ã¿íèéã á¿ð ë òîäîîñ òîä ãèéã¿¿ëæ á¿ëãýý. Óñíû ¸ðîîëûí áàéäàë áàãà áàãààð õóâèð÷ ýõëýâ. Íÿãòàð÷ òàãòàðøñàí òîðãîì ýëñ, çàðèì òàëààðàà, çàñàæ òýãøèëñýí çàìòàé àäèëõàí ìºëãºð õàä ÷óëóó äýâñãýðëýñýí õºðñººð ñîëèãäîæ èðñýí íü çººëºí áèåòýí õºíäèé õýâýëòíýýð õèâñ ìýò áèò¿¿ õó÷èãäñàí áàéâ. Ýíä áè çºâõºí ãàãöõ¿¿ óñòðèöûí ÿçãóóðò õàìààðàãäàõ óëààí äàëàé áà Ýíýòõýãèéí òýíãèñò ¿ðæäýã õýâ ìóóòàé íèìãýí õàâòàñ á¿õèé ïëàöûí äóâ äóóã¿é äóí á¿ðõ¿¿ëòýé óëààí ÿãààí ëþïèí, “Íàóòèëóñ»-ûã ñàéõàí áóäãààð õàíãàã÷ ïåðñèéí õýä õýäýí ïóðïóðíèö ìºí áàñ Èíäîñòàíû çýýë äýýð õóäàëäàãääàã àíàòèí ãýäýã èäøèíä îðäîã äóí áîëîí õàìãèéí ýöýñò ¿çýìæ òºãºëäºð äýâ¿¿ð íü äàëàéí á¿õ àìüòíû õàìãèéí ãî¸ìñîã àêóëèé çýðãèéã îëæ ¿çýâ. Ýíý äàëàéí ¸ðîîëîîð ä¿¿ðýí ¿å õºëòíèé àíãè ººä óðóóã¿é çîð÷èëäîí áàéõûí äîòîð áººðºíõèéâòºð áèå íü íýã òàëààñàà ýâýð õóøóó, íºãºº òàëààñàà äîëîîí õîñ õºëòýé á¿ä¿¿í ãýäýñ á¿õèé îëîí ¿åò õîðõîé, ìºí àìíû ºìíºõ ìº÷ íü àëãà áîëñîí, áàðàã ¿õýæ ìºõºæ áàéãàà ïàëåîñòðàê ãýäýã á¿ëýã àìüòàí, ×àðëüç Äàðâèí ººðèéí í¿äýýð îëæ ¿çñýí àâðàãà õàâ÷ çýðýã àìüòàí ¿é îëíîîðîî áàéâ. Àñàð èõ õ¿÷òýé çàÿàãä- ñàí àâðàãà õàâ÷ áîë áàéãàëèàñàà ýðýã îð÷íû ìîä ººä àâèðàí ãàð÷ òýäíèé ñàìðûã àâàí áÿö øèäýëæ, äàðàà íü àéìøèãò ÷àäàëòàé õóìñààðàà õàãà õàãà òàòàí èääýã á¿ëãýý. Õàäàí çàâñðààð àðàé ÿäàí ìºëõäºã ìàëàáàð îðíû õàâ÷íû äýðãýä ýíäýõ íóòãèéí õàâ÷íóóä òîä ñàéí ãýðýëò¿¿ëýãäñýí óñàíä àéõòàð õóðäàí ã¿éäýã àæýý. Äîòîð íü ñóâä óðãàäàã, ñóâä ýðäýíèéí õÿñààíû õàöàð õàâòàñ ãàäíààñàà áýðæãýðä¿¿ çóçààí íü õààíàà ë áîë õààíàà áàðàã àäèëõàí, äóãàðèã øàõàì èðìýãòýé á¿ëãýý. Òýäãýýðèéí çàðèìûã íü óðä èðìýãýýñ ç¿ã á¿ð òèéøýý ñàöàðñàí íîãîîâòîð ñóäàë òóóø òóóø òàòàãäñàí áàéâ. Òýä áîë çàëóó õÿñàà àæýý. Áóñàä àðàâ áóþó àðâààñ äýýø íàñòàé õºãøèðñºí õÿñàà ºðãºíººðºº áàðàã àðâàí òàâàí ñàíòèìåòð õ¿ð÷ õàðàâòàð áóþó áàðàã ïàä õàð ºíãºòýé áàéëàà. Òèéìýðõ¿¿ õÿñàà ò¿ã ò¿ìýýðýý îâîîðîëäñîí áàéõûã êàïèòàí Íåìî íàäàä çààñíû äàðàà ýíý èõ áàÿëàã ¿íýõýýð áàðàãäàøã¿é áºãººä áàéãàëèéí á¿òýýõ íü õ¿íèé ñ¿éòãýõýýñ ÿìàð ÷ ãýñýí õýçýýä äàâóó áàéäãèéã áè ñàÿ ë îéëãîæ áèëýý. Õ¿ì¿¿ñèéí öºëáºí ñ¿éòãýõ àâèð çàí òºðºëõ çàíøèë íü áîëñîí Íåä Ëåíä õàæóóäàà ç¿¿ëòòýé ÿâñàí óóòûã õàìãèéí øèëäýã õÿñààãààð ä¿¿ðãýæ àâàõûã ÿàðàâ÷ëàâ. Ãýâ÷ áèä çîãñîæ ñààòàæ áîëîõã¿é áàéëàà. Õýçýýíèé òàíèë çàìààðàà óðàãøèëæ ãóéâàëòã¿é àëõàëæ áèé êàïèòàí Íåìîã áàñ õîöðîõûí õýðýãã¿é áèëýý. Ãàðàà äýýø íü ºðãºâººñ óñàí äýýð èë ãàð÷ áàéñàí ã¿åõýí ãàçàð áèäýíòýé õýä õýäýí óäàà äàé- ðàëäàâ. Ãýâ÷ óñ òàðõàí äîîðîî ë ã¿íçãèéðäýã áàéâ. Áèä äàíäàà ë ºíäºð ãàçàð õàäàí õÿñàà òîéðîõ õýðýãòýé áîëäîã áèëýý. Òýäãýýðèéí àíãàë, àí

öàâóóäàä òîì òîì õàâ÷ õýëáýðòýí ¿¿ðëýñýí àæýý. Öýðýã äàéíû ÿìàð íýãýí àéìøèãò õà÷èí ìàøèí ìýò òýä ºíäºð ä¿¿æãýð õºë äýýðýý ä¿¿æèã- íýí çîãñîæ áèäýí ð¿¿ ñàëàõã¿é øèðòýæ áàéâ. Òèéíõ¿¿ áèä ÿâàí ÿâñààð äàëàéí óðãàìëûí õàìãèéí ¿çýñãýëýíò òºëººëºã÷äººð áèò¿¿ á¿ðõñýí æèãòýé õà÷èí õýëáýð á¿õèé ãóà ñàéõàí õàäàí õàíàíä îíãîéæ ¸íõîéí õàðàãäàæ áèé àãóéí àìàí äýýð õ¿ð÷ î÷èâ. Ýõëýýä íàäàä íàðíû ãýðýë òýð àãóéí àìàí äýýð ýöýñ áîëæ àãóé äîòîð íýâòýëøã¿é ïàä õàðàíõóé íî¸ëæ áèé ìýò ñàíàãäñàí áîëîâ÷ íàðíû ãýðýë øèíãýñýí, ó÷èð íü îëäîõã¿é íýã ë ñàðóóë òóÿà àãóéã ä¿¿ðãýñýí óñàí äîòîð ãýðýëòýõ ìýò õàðàãäëàà. Êàïèòàí Íåìî àãóéä ÿâæ îðîâ. Áèä ÷ ò¿¿íèé õîéíîîñ äàãàëäëàà. Òºäºëã¿éõýí ìèíèé í¿ä àãóéä á¿¿äèéæ áóé á¿ðýã áàðàã ãýðýëä äàñàæ èðýâ. Òîñêàíû óðàí áàðèëãûí òîì áàãàíóóäòàé àäèëõàí, äîîãóóðàà áîðæèí ÷óëóóí ºðãºí ñóóðü äýýð ë¿ãëèéæ áèé áàéãàëèéí õàäàí áàãàíààð çàðèì õýñýãòýý òóëãóóðëàñàí äýýâýð áàéõûã áè ÿëãàæ õàðàâ. Áèäíèé õà÷èí ãàçàð÷ òýð õ¿í óñàí äîîðõè ýíýõ¿¿ àãóéí ã¿íä áèäíèéã äàãóóëæ èðýõèéí õýðýã íü þó áèëýý? ¯¿íèé ó÷ðûã áè òºäºëãóé ìýäëýý. Áèä íèëýýä õýö òàøóó ðóó óðóóäñààð íýãýí ã¿í õîíõðûí ¸ðîîëä áóóæ èðëýý. Òýíä êàïèòàí Íåìî çîãñîæ, àíõàíäàà áèä åðººñºº àæààã¿é áàéñàí, áººí õàð þì ðóó ãàðààð çààëàà. Òýð áîë àâðàãà òîì òðèäàêíà áàéñàí íü ºðãººøºº õî¸ð ìåòðýýð ÷ áàðàõã¿é “Íàóòèëóñ”- ûí ¿çýñãýëýí òàíõèìûíõàíä áàéäãààñ ÷ õýìæýýãýýð òîì àæýý. Áè òýð ãàéõàìøèã ñàéõàí çººëºí áèåòýíä îéðòîæ î÷èâ. Òýð, ýíý íýãýí àãóéí àìãàëàí óñíàà öîð ãàíöààð àìüäàð÷, äîîðîî áàéãàà áîðæèí ÷óëóóí ñóóðèíä áºõ íààëäæýý. Áè ò¿¿íèé õ¿íäèéã ãóðâàí çóóí êèëîãðàìì ãýæ òîäîðõîéëëîî. Òèéì õàâ÷ äîð õàÿæ àðâàí òàâàí êèëîãðàìì ìàõòàé áàéõ ¸ñòîé áèëýý. Êàïèòàí Íåìî áîäâîë, òýðõ¿¿ òðèäàêíû ýíä îðøäîãèéã ýðòíýýñ ìýäýõ áèçýý. Ò¿¿íèéã òýð íýã áóñ óäàà ýðãýæ áàéãàà áºãººä áàéãàëèéí òýð íýãýí ãàéõàìøãèéã áèäýíä ¿ç¿¿ëýõ ãýæ ýíä àâ÷èð÷ýý ãàæ áè áîäëîî. Ãýâ÷ ýíý íü ìèíèé ýíä¿¿ðýë áîëæýý. Òýõíýý íü êàïèòàí Íåìî ìààíü óóë çººëºí áèåòíèé áàéäëûã ººðèéí áèåýð øàëãàõ õýðýãòýé þì ñàíæýý. Òýð õÿñààíû àñàð òîì õàâòàñ äóòóó õààëòòàé áàéâ. Êàïèòàí Íåìî õàâòñûã íü õàìõèóëàõã¿éí òóë õóòãààðàà òýâõýä÷èõëýý. Äàðàà íü òýð óóë çººëºí áèåòíèé àðñãàð ìàíòèéã ãàðààðàà ººä íü ñºõºæ èðýâ. Òýõýä íü áè óóë çººëºí áèåòíèé íÿëöãàé áèåòíèé àòðèàí çàâñàð õóøãàí ÷èíýý òîì, ñóë óðãàæ áèé ñóâä áàéõûã îëæ õàðàâ, Ò¿¿íèé ãàéõàìøèã áºâ áººðºíõèé õýëáýð, àãóó öýâýð òóíãàëàã ºíãº, ¿ãýýð õýëæ áîëøã¿é ñîëîíãîðñîí ñàéõàí òóÿà çýðýã íü ò¿¿íèéã õààíà ÷ ÿìàð ÷ ¿íý õýëöýõèéí àðãàã¿é ¿íýõýýð õîâîð ¿íýò ýðäýíý áîëãîí õóâèðãàæýý. Ñîíèóðõîæ ãàéõñàíäàà ñýòãýë õºäºëñºí áè, ò¿¿íèéã ãàðòàà àâ÷ í¿äýíäýý îéðòóóëàí, õ¿íä

õºíãºíèé íü æèãíýæ ¿çýõ õýìýýí ñàðâàéòàë êàïèòàí Íåìî ìèíèé ãàðûã õîéøëóóëæ,òýâõýäñýí õóòãàà ò¿ðãýí çóóð ñóãà òàòàí àâàõûí õàìò ò¿¿íèé õî¸ð õàâòàñ õàâ õèéòýë õàìõèãäàâ. Òýð ñóâäûã óóë õÿñààíû ìàíòè äîîð ¿ëäýýñíèé ¿ðýýð ò¿¿íèéã àÿíä íü òîìñãîí óðãóóëæ áèé êàïèòàíû ñàíààã áè îéëãîëîî. Óóë õÿñàà æèë á¿ð ººðèéí áèåýñ ÿëãàí ãàðãàæ áàéãàà íÿëöãàé áîäèñ òýð ñóâäàíä øèíý øèíý á¿ðõ¿¿ë áîëîí íýìýãäýæ áèé àæýý. Òýð ñàéõàí ýðäýíý äýëáýð÷ áàéãàà ýíý àãóéã òýð õ¿í ãàíöààðàà ìýäýæ áàéâ. Ò¿¿íèéã ýíý õ¿í íýãýí ñàéõàí ºäºð ìóçåéäýý àâàà÷èõààð ºñãºæ áàéãàà þì. Òàíàí ýðäýíýýð ÿâàà ÿâààíäàà íýãìºñºí á¿ðýãäýõ áººðºíõèé òºìºð áóþó ýñõ¿ë ø¿ð ì¿ð òýð õÿñààíû õàâòñàí äîòîð õèé÷ýýä, ýíýõ¿¿ ñóâä óðãàõ íºõöºëèéã íü ººðºº ÷ ºäººñºí áàéæ áîëîõ þì. Òýãñýí ÷ òýãýýã¿é ÷ òýðõ¿¿ ñóâäûã ººðèéíõºº ñîíññîíòîé ÷, “Íàóòèëóñ”-ûí ¿çâýðò õàäãàëàãäàæ áàéãààòàé ÷ õàðüöóóëæ ¿çñýí òó¿¿èéã äîð õàÿæ àðâàí ñàÿ ôðàíêèéí ¿íý- òýé ãýæ áè ¿íýëëýý, ò¿¿ãýýð ÷ áàðàõãóé ýíý áîë çºâõºí ¿íýò ýäëýë áàéõààñàà, þóíû ºìíº ãîéä õîâîð ýðäýíý áàéñàí áºãººä òèéì õ¿íä òîì ýýìýã äààõ ÷èõòýé ýðõýìñýã àâõàé ýíý äýëõèéä ¿ã¿é áèëýý. Ãàéõàìøèãò òðèäàêíûã ¿çýæ äóóñàâ. Êàïèòàí Íåìî àãóéãààñ ÿâæ ãàðàõàä áèä íºãºº òàøóóã äàãàí ººäºº ºãñºæ ñóâä ýðäýíèéí õàÿëãà äýýð ãàð÷ èðýâ. Áèä òýãø òàëààð çóãààöàõ ìýò òàë á¿ð òèéøýý ñàëæ ÿâöãààëàà. Õýí õàà äóðòàé ãàçðàà ñààòàí çîãñîæ íýã íýãýýñýý èõ õîöîð÷ ÿâàâ. Óðüä ºìíº íü ìèíèé ñýòãýëèéã çîâîîæ àãñàí óñàí äîîðõè ýíýõ¿¿ çóãààëãàíä òîõèîëäîæ áîëîõ àþóëûí òóõàé áè òàã ìàðò÷èõñàíàà õýëýõ õýðýãòýé. Îäîî äàëàéí ¸ðîîë óëàì ë äýýøèëñýýð ýöýñò íü íýã ìåòðýýñ õýòðýõã¿é ã¿åõýí ãàçàð õ¿ð÷ èðýõýä ìèíèé òîëãîé óñàí äýýð èë ãàðëàà. Òýð ¿åä Êîíñåëü íàìàéã ã¿éöýí èðæ ººðèéí äóóëãàíû øèëýí öîíõûã ìèíèé äóóëãàíû öîíõîíä íààëäóóëàí íàäàä íºõºð æóðìûí ìýíäèéã õ¿ðãýñýí äîõèî ºãºâ. Ãýâ÷ òýðõýí ã¿åõýí ãàçàð õýäõýí àðâàí ìåòð ÿâààä ã¿íçãèéð÷ ýõýëñýí òóë áèä ººðñäèéí òºðºëõ îð÷èíäîî äàõèí øèíãýæ îðëîî. Òýíãèñèéã òèéíõ¿¿ òºðºëõ îð÷èíäîî õýìýýí íýðëýõ íü íàäàä ç¿éí õýðýã ìýò ñàíàãäàíà. Òèéìýðõ¿¿ ÿíçòàéãààð äàõèàä àðâààä ìèíóò ºíãºðºâ. Ãýòýë êàïèòàí Íåìî ãýâ ãýíýò çîã òóñàâ. Ìèíèé áîäîõîä òýð çàìààñàà òººð÷èõ øèã ñàíàãäàâ. Ãýòýë ¿ã¿é ýý: òýð áèäíèéã îéðòîí èðýõ äîõèî ºãºõºä áèä õ¿ðýëöýí î÷âîë ãàðàà óðàãø ñóíãàí íýãýí áººí õàð þì ðóó çààâ. Áè íýí àíõààðàëòàé àæèãëàæ ýõëýâ.. Òýãòýë ÷ íàäààñ òàâàí ìåòð õýðòýé ãàçàð ÿìàð íýãýí ñ¿¿äýð ä¿ðñõèéâ. Àâðàãà çàãàñíû òóõàé ò¿ãø¿¿ðò áîäîë ìèíèé óõààíä îðæ èðýâ. Òýãòýë áè äýìèé ñýòãýë ò¿ãøñýí àæýý. Ýíý óäàà õàìàã õýðýã øàë ººð òàëààð ýðãýâ. Òýð áîë õ¿í, õ¿í õ¿íäýý Ýíýòõýã ãàçðûí çàãàñ÷èí àìüä õ¿í àæýý. Áîäâîë òýð ñóâäàò õÿñààíû õîéíîîñ øóìáàæ áàéñàí áóéçàà. Áè ò¿¿íèé òîëãîé äýýð ººðººñ íü õîëã¿é, óñàí äýýð õºâæ áàéãàà ò¿¿íèé çàâèíû ¸ðîîëûã õàðàâ. Òýð øóìáàí îðæ èðìýãöýý òºäèé ë óäàëã¿é áóöààä

ãàð÷èõàæ áàéâ. Óñàíä îðîõäîî òýð çàâèíûõàà áºãñíººñ îëñîîð îîñîðëî÷èõñîí òîì ÷óëóó ñàëòààíäàà õàâ÷èí îðæ áàéâ. Òýð ÷óëóóíû õ¿÷ýýð óñíû ¸ðîîëä ò¿ðãýí çóóð áóóæ èðæ áàéëàà. Áàðàãöààëáàë òàâàí ìåòðèéí ã¿íä îðæ èðýýä ÷óëóóãàà îðõèí äºðâºí õºëëºõèéí ñàöóó áàðüæ ÿâàà òîðîî ë ãàð äîðîî äàéðàëäñàí õÿñààãààð ä¿¿ðãýõèéã îðîëäîæ á¿ëãýý. Äàðàà íü äýýøýý ãàð÷ òîðîí äîòîðõè þìàà çàâèíäàà õîîñîëñíû ñ¿¿ëä ìºí ÷óëóóãàº äýýø íü òàòàí àâ÷, ò¿ð¿¿÷èéíõýý õèéñíèéã äàõèí äàâòàæ áàéâ. Óñàí äîîð îðæ èðýõ á¿ðäýý ãó÷èí ñåêóíäýýñ èë¿¿ã¿é óäàæ áàéëàà. Áèäíèé òýíä áàéõûã óñàíä øóìáàã÷ àæèõã¿é àæýý. Ò¿¿íýýñ áèäíèéã õàäíû ñ¿¿äýð õàëõàëæ áàéâ. Åð íü ÷ ººðòýé íü àäèëõàí õ¿í ãýäýã àìüòàí, óñàí äîîð õàæóóõàíä íü çîãñîæ ººðèéíõ íü õºäëºõ á¿ðèéã àæèæ áàéíà ãýñýí áîäîë õººðõèé çàãàñ÷íû òîëãîéä õýðõýí îðæ áîëîõ áèëýý. Òýð õ¿í îëîí óäàà øóìáàæ, îëîí óäàà áóöàæ á¿ëãýý. Øóìáàõ á¿ðäýý àðâààñ õýòðýõã¿é õÿñàà ò¿¿æ óóòëàõ áºãººä óóë õÿñààã áàñ àâöàëäààò áàò áýõëýãäñýí ñóóðèíààñ íü õîâõëîõ õýðýãòýé áàéâ. Òèéíõ¿¿ àìü íàñàà äààòãàí áàéæ àâñàí õÿ- ñààíû íü õýä íü õîîñîí áàéäàã ãýæ ñàíàíà! Áè øóìáàã÷èéí õîéíîîñ òóí èõ àíõààðàëòàé àæèæ áàéâ. Òýð òîãòìîë íýãýí õóãàöààíä øóìáàí îðæ áóöàæ ãàðàõ àæýý. Ò¿¿íèé àæèëä õàãàñ öàãèéí òóðø þó ÷ ñààä áîëñîíã¿é ýý. Àìü çóóõ ñîíèðõîëòîé àæëûí õîéíîîñ øèðòýí øèðòñýýð òýð õººðõèéä çàíàëõèéëæ áîëîõ àþóëûã áè òàã ìàðòàí, ãºëºð÷èõñºí áàéòàë òýð õººðõèé ãýâ ãýíýò àéæ õºë äýýðýý ¿ñðýí áîñ÷, õºâæ ãàðàõûí òóë óñíû ¸ðîîëîîñ îãëî, ¿ñðýí ä¿¿ëýõèéã õàðàâ. Ò¿¿íèé àéñíû ó÷ðûã áè ñàÿ ìýäâýë õººðõèé òýð ìóó óñ÷íû òîëãîé äýýð àâðàãà òîì àìüòíû ñ¿¿äýð æèðýëçñýí áàéâ. Òýð áîë ò¿¿íèé ºìíººñ í¿äýý ãÿëàëçóóëàí, àìàà àíãàéæ èðæ ÿâñàí àñàð èõ áèåò àâðàãà çàãàñ áàéëàà. Áè àéæ ñ¿ðäñýíäýý º÷¿¿õýí ÷ õºäëºõ òýíõýýã¿é, ìîä ìýò õºøèëä÷èõºâ. Õîìõîé àðààòàí õººðõèé ìóó çàãàñ÷èí ðóó øóóä äàéðàí îðëîî. Íºãººòºõ íü õàæóó òèéøýý áóëòàæ àíãàéñàí àìíààñ íü çàéëæ ÷àäñàí áîëîâ÷ öýýæèí äóíäóóðàà ãóÿäñàí á¿ä¿¿í ñ¿¿ëíèéõ íü àéìøèãò äýëñýëòýýñ çàéëæ ÷àäñàíã¿é ó÷èð ýãøèí çóóð îíõîëäîæ ÿâ÷èõëàà. Ýíý á¿õýí õýäõýí ñåêóíäèéí äîòîð áîëæ ºíãºðëºº. Àâðàãà çàãàñ àð íóðóóãààðàà ýðãýæ, èíäóñ õ¿íèéã íýã ó¿õýæ õî¸ð õóâààõààð äàéðàí èðòýë ìèíèé õàæóóä çîãñîæ àãñàí êàïèòàí Íåìî ãàðòàà õóòãà àâ÷, ãàéõëûã óãòàí ýðñ øèéäýìãèé àëõàõûã áè ãýíýò õàðàâ. Îäîî ÷ ãýñýí áè òýðõ¿¿ àéìøèãò òóëàëäààíûã íýãä íýãýíã¿é á¿ãäèé íü ñàéí ñàíàæ áàéíà. Òýõýä êàïèòàí Íåìî ãàçàð çîîãäñîí ìýò áàò çîãñîæ, àâðàãà çàãàñíû îéðòîí èðýõèéã ãàéõìààð òàéâàí ñýòãýë àìãàëàí õ¿ëýýæ áèëýý. Íºãººäºõèéãýý äîâòëîí îðæ èðìýãö òýð õàæóó òèéøýý åð áóñûí õºäºëãººíººð íýí øàëàìãàé îãëî õàðàéí çàéëæ õóòãàà èøèíä íü òóëòàë ãýäñýíä íü øààæ îðõèâ.

Òýãýâ÷ ýíý á¿õýí ¿¿ãýýð òºãñãºë áîëñîíã¿é ýý. Çºâõºí ë ¿¿ãýýð ë òóëàëäààí äºíãºæ ýõýëæ áàéñàí þìñàíæýý. Àâðàãà çàãàñ ìàíàé õýëýýð áîë ä¿ðñýëæ ÿðèõàä, ¸ñòîé ë àéìøèãòàé ò¿ðõýð÷ áèëýý. Ò¿¿íèé øàðõíààñ öóñ ñàä òàâèëàà. Óñ áèäíèé ýðãýí òîéðîíä òóíãàëàã áóñ óëààí ºíãººð ºòãºð÷ áóäàãäñàí òóë áè öààøèä þó áîëñíûã õàðàõûã áàéëàà. Çºâõºí õýäõýí ýãøèí ºíãºðñíèé äàðàà óñ æààõàí øèíãýð÷ èðýõýä çîðèãò êàïèòàí àâðàãà çàãàñ÷íû ñýë¿¿ðýýñ çóóãààä, ò¿¿íòýé à÷ òà÷ ¿çýëöýæ ãýäýñ ã¿çýýãóé õóòãàëæ áàéõûã áè ¿çñýí áºãººä òýð çºâõºí ë ñ¿¿ë÷èéíõýý øèéäâýðëýõ öîõèëòûã áóþó ç¿ðõýíä íü õóòãàë÷èõ àìæèëòûã îëîõã¿é áàéâ. Àâðàãà çàãàñ àìü òàâèí ãóëèëçàæ, óñûã òýð ÷èãýýð íü òýýðýìäýæ àãñàí òóë áè àðàé ÷óó ë ãýæ õºë äýýðýý òîãòîæ áàéâ. Áè êàïèòàíä òóñëàõààð óõàñ õèéõèéã çàâäñàí áîëîâ÷ àéñàíäàà áîëæ çîãññîí ãàçðàà õàäàãä÷èõñàí õ¿í øèã íýã ÷ àëõàì óðàãøàà õºäºëæ ÷àäñàíã¿é. Òóëàëäàã÷äûí áàéäàë ººð áîëæ áóéã áè õàðæ ñýòãýë ºâäºí õàéðëàæ çîãñîâ. Êàïèòàí ººð ð¿¿ãýý ò¿ðæ èðñýí àâðàãà çàãàñíû àñàð òîì áèåíä äàðàãäàæ ãàçàð îé÷ëîî. Àâðàãà çàãàñíû àéìøèãò òîì àì àíãàéæ èðýõýä õýðýâ ë ýíý õýðýãò Íåä Ëåíä ººðèéí áèåýð îðîëöîæ õóòãàëäààã¿éñýí áîë íýãõýí ñåêóíäèéí äàðàà êàïèòàí Íåìî àìü íàñòàéãàà áóé á¿õ òîîöîîãîî õèéæ, íýãìºñºí äóóñâàð áîëîõ áàéñàí áèëýý. Êàíàä õ¿í õ¿íèé áîäîë, ñýòãýõ¿é ìýò õóðö õóðäàí õºäºëãººíººð àâðàãà çàãàñ ðóó äàéðàí îðæ, ººðèéí æàäíû òàøóó õóðö ¿ç¿¿ðýýð ò¿¿íä àéìøèãò öîõèëò ºãëºº. Öóñíû øèíý óðñãàëä óñ äàõèí áóëèíãàðòàæ àâðàãà çàãàñíû ñ¿¿ëèéí àìü òýìöñýí äýëñýëòýíä óëààíààð ýðãýëäýæ ÿâ÷èõàâ. Ãýâ÷ Íåä Ëåíä àëäàæ æàäàëñàíã¿é ýý.Ò¿¿íèé æàä óóë àðààòíû ãîë ç¿ðõýíä òóñ÷ýý. Ýíýõýí õýñýã áîë ¿õýæ áóé àìüòíû ýöñèéí òóéëàëò áàéâ. Òýð ãàéõëûí òàòâàãàíàõ õºäºëãººíä äýãäñýí äîëãèî íýí øèð¿¿í àãñàí òóë Êîíñåëü áèä õî¸ðûã òàøèæ óíàãàñàí á¿ëãýý. Ýíý ¿åä Íåä Ëåíä êàïèòàíû áîñîõîä òóñëàëöàæ áàéâ. Òóëàëäààíä íýã ÷ øàëáàðõàé îëîîã¿é òýð õ¿í õºë äýýðýý áîñìîãö, òýíä õýâòýæ áóé èíäóñ ðóó ã¿éí î÷èæ, õºëä íü óÿàòàé àãñàí ÷óëóóíû îîñðûã òàñ îãòëîîä, ò¿¿íèé ìýäðýëã¿é áîëñîí áèåèéã òýâðýí àâ÷, ¸ðîîëûí õºðñ ð¿¿ íýãýíòýý òèéðìýãö äàëàéí äýýð õºâºí ãàð÷ ÿâ÷èõëàà. Áèä ãóðàâ ÷ ãýñýí ò¿¿íèé õîéíîîñ äàãàëäàí äýýøýý õººð÷ õýäõýí ñåêóíäèéí äàðàà á¿ãäýýð çàãàñ÷íû çàâèí äýýð àâèðàí ãàðñàí á¿ëãýý. Êàïèòàí Íåìîãèéí àíõíû ñóâèëãàà áîë õººðõèé ò¿¿íä óõààí îðóóëàõ àð÷èëãàà áàéâ. Àâðàãà çàãàñòàé òóëàëäñàí òóëàëäààí äºíãºæ õýäõýí ñåêóíä ¿ðãýëæèëñýí òóë òýð èíäóñ óñàí äîîð òºäèé ë óäààí áàéãààã¿éãýýñ ò¿¿íä ¿ç¿¿ëýõ òóñëàìæèéã îðîéòîîã¿é ãýæ ¿çýæ áîëîõ áàéâ. Ãýòýë íºãºº òàëààð àâ÷ ¿çâýë ò¿¿íèéã àâðàãà çàãàñ ñ¿¿ëýýðýý íàì öîõèñîí áàéæ áîëîõ þì. Àç áîëîõîä, òèéì õýðýã áîëñîíã¿é òóë Êîíñåëü, êàïèòàí Íåìî õî¸ð øóóðõàéëàí èëñíèé

¿ðýýð æèâñýí õ¿íèé óõààí ààæèìäàà íààøèëæ á¿ëãýý. Òýð ººðèéíõºº õàëç äýýðýýñ òîíãîéæ áóé àñàð òîì äºðâºí çýñ òîëãîé ¿ç÷èõýýä ò¿¿íèé ãàéõñàí áà ò¿¿ãýýð ÷ áàðàõã¿é àéñàí íü õýäèé õýð áàéñàí áîë! Êàïèòàí Íåìî á¿ñíýýñýý ººðèéí óóòòàé ñóâäàà òàéëàí àâ÷ àìü àâðàãäàã÷èä ñàðâàéâ. Óñíû õ¿íèé òýðõ¿¿ ñàéõàí áýëãèéã Ñèíãààëü îðíû õººðõèé òýð ìóó ÿäóó èíäóñ ÷è÷èð÷ ñàëãàíàñàí ãàðààðàà àéæ ìýãäñýýð õ¿ëýýí àâëàà. Òýíãýðýýñ ãýíýò óíàñàí òýð èõ áàÿëãèéí õàðèóä, òýõýä áàñ àìü íàñû íü àâàðñàí ÿìàð ñ¿ðõèé òýíãýð äýýäýñò, ÷óõàì õýíä õîæèì õîéíî à÷ëàõàà ìýäýõã¿é àéñàí, ãàéõñàíäàà àëü ÷ ó÷ðàà àëä÷èõñàí áàéäàë ò¿¿íèé öàðàéíä ¿ã õýëýõèéí õýðýãã¿é òàíèãäàæ áàéâ. Êàïèòàí Íåìîãèéí äîõèîãîîð áèä çàâèíààñ áóóæ äàëàéí ñóâäàò ¸ðîîëä ýðãýí èðýýä õàãàñ öàã ÿâñíû äàðàà “Íàóòèëóñ”-ûí çàâü àðãàìæààòàé áàéñàí çàíãàíä îéðòîí èðëýý. Áèä îíãîöîí äîòðîî îðìîãö äàëàé÷äûí òóñëàëöààòàéãààð õ¿íä òºìºð äóóëãàíààñàà ñóëëàãäàöãààâ. Êàïèòàí Íåìî: - Áàÿðëàëàà òàíä, Íåä ãóàé? õýìýýí õàìãèéí ò¿ð¿¿íä Íåä Ëåíäýä õàíäàæ áèëýý. - Ç¿ãýýð, êàïèòàí ìèíü-õýìýýí Êàíàä ýð õàðèó ºã¿¿ëýýä çºâõºí ë áè òàíä à÷èé òàíü õàðèóëñàí ìèíü òýð äýý ãýëýý. Òýõýä êàïèòàí Íåìîãèéí öàðàéíä ìóóõàí èíýýìñýãëýë ã¿éëýãíýñõèéæ, õàìàã õýðýã ò¿¿ãýýð äóóñëàà. - “Íàóòèëóñ” ðóó õýìýýí òýð çàõèðëàà. Çàâü ÷ äàâàëãààí äýýã¿¿ð ñóì øèã õóðäëàí îäîé. Õýäõýí ìèíóòûí äàðàà áèä àâðàãà çàãàñíû õºâæ ÿâàà õ¿¿ðèéí äýðãýä¿¿ð ºíãºðëºº. Ò¿¿íèé øîíòãîð øîâõ õîíøîîð áàðàã íóðóóíûõàà ñýë¿¿ðò õ¿ðýõýý øàõñàí öýýæíèé íü õàäóóð ìàÿãèéí óðò ñýë¿¿ð, ãýäýñíèé íü öàãààí, íóðóóíû íü ¿íñýí ñààðàë ºíãººð áè, æèíõýíý àâðàãà çàãàñíè ÿçãóóðûí õàìãèéí àþóëòàé ä¿ðñèéí íýãýí áîëîõ öýíõýð àâðàãà çàãàñ ìºí ãýæ òàíèëàà. Àëàãäñàí àðààòíûã Êîíñåëü, æèíõýíý øèíæýý÷ õ¿íèé í¿äýýð øîõîîðõîí õàðæ áàéñàí áîëîõîîð, ýíý ìèíóòàíä òýð, óóë àâðàãà çàãàñûã ìºãººðñò çàãàñíû äîîä àíãè, æèíõýíý àâðàãà çàãàñíû ÿçãóóð, öýíõýð àâðàãà çàãàñíû ä¿ðñýíä ººðºº ñàíààíäàà õàìààðóóëæ áàéãààä áè èòãýæ áàéâ. ¯íýõýýð ÷ òèéì áîëîõîîð ò¿¿íèé çºâ áóéçàà. Õºâæ ÿâàà òýð ¿õäýëèéã áè ñîíèðõîí õàðæ áàéõ çóóð ò¿¿íèé òºðëèéí çóðãààí òîîíû õîìõîé ìàõ÷èä çàâèíû äýðãýä ãýíýò áóé áîëîõûã îëæ ¿çëýý. Òýä. áèäíèéã º÷¿¿õýí ÷ þìàíä áîäñîíã¿é õàðèí ºíºº öýíõýð àâðàãûí õ¿¿ð ð¿¿ äîâòëîí îðæ, õóãà÷èí òàñ÷èæ áèå áèåýñýý áóëààöàëäàí áàéâ. Íàéìàí öàã õàãàñò áèä, “Íàóòèëóñ”-òàà ýðãýæ èðýâ. Áè ºðººíäºº îðæ èðýýä ºíººäðèéí áîëæ ºíãºðñºí á¿õ ÿâäëûã ñàíààíäàà ñýðãýýõýýð îðîëäëîî. Òýäãýýðýýñ õî¸ð ÿíçûí ä¿ãíýëò õèéæ áîëîõ áàéâ. ¯¿íä: Íýãä¿ãýýðò: Ýð çîðèãèéí òàëààð êàïèòàí Íåìîòîé ìºð çýðýãöýõ õ¿í ãýæ áàé- ñàíã¿é ýý, Õî¸ðäóãààðò: - Òýð ¿çýí ÿäàõ ººðèéí ¿çýë, õ¿í òºðºëõòíººñ çóãàòàí äàëàéí ¸ðîîëä îðîîä òýäãýýðèéí ¿çýí ÿäàõ ººðèéí ¿çëèéã õàðãàëçàõã¿éãýýð õàìãèéí ò¿ð¿¿íä äàéðàëäñàí ÿäóó ç¿ä¿¿ õ¿íèé òºëºº àìü íàñàà ºõºä ÷

áýëýí àæýý. Ýíý íýãýí õà÷èí õ¿í àìàí äýýðýý þó ÷ ãýæ ÿðüæ áàéñàí ýíýðýõ íèã¿¿ëñýíã¿é ÷àíàðàà, ººðºº ººðèéãºº íýãìºñºí ¿ã¿éñãýæ ÷àäñàíã¿é ýý. Òýð òóõàéí íü áè ò¿¿íä õýëýõýä êàïèòàí íàäàä: - Òýð áîë, ïðîôåññîð ìèíü, äàðëàãäñàí îðíû íýã ìóó èðãýí áàéëàà ø¿¿ äýý. Áè ººðèéíõºº ýöñèéí àìüñãàëàà õ¿ðòýë äàðëàãäàãñäûí òàëä áàéõ áîëíî. Äàðëàãäàæ çîâñîí õýí á¿õýí ìèíèé àõ ä¿¿ñ áàéñàí ÷ þì, áàéãàà ÷ þì, áàéõ ÷ þì ãýæ ñýòãýë íü ìýäýãäýõ¿éö õºäºëñºí áàéäàëòàé õàðèóëæ áèëýý.

ÓËÀÀÍ ÄÀËÀÉ Íýãä¿ãýýð ñàðûí õîðèí åñºíä ºäðººð Ñèíãààëü òèâ í¿äíýýñ äàëä îðæ, “Íàóòèëóñ” Ìàëüäèâèéí àðëóóäûã Ëàêêàäèâèéí àðëóóäààñ òóñãààðëàæ áóé õîîëîéíóóäûí òîëãîé ýðãýì îëîí ãîëäðèë äóíä íýí èõ õóðäòàé äàâõèí îäîâ. Áèä Êèòòàí õýìýýõ ø¿ðýí àðëûí äýðãýä¿¿ð ÿâæ ºíãºðñºí áºãººä ýíý àðëûã 1499 îíä Âàñêî äà Ãàìà íýýæýý. Ýíý àðàë óìàðò ºðãºðãèéí 10 õîíîã Î õóâü, 14 õîíîã 30 õóâü áà äîðíîò óðòðàãèéí 69 õîíîã Î õóâü, 50 õîíîã 72 õóâüä îðøèõ Ëàêêàäèâèéí îëüòðèãèéí àðâàí åñºí òîì àðëûí íýãýí íü á¿ëãýý. Ýíý õýð óñàí äîîãóóð ÿâàã÷ ìàíàé õºëºã àíõ ßïîí äàëàéãààñ õºäºëñºí öàãààñàà õîéø àðâàí çóðãààí ìÿíãà õî¸ð çóóí õîðèí ìèëü ÿâæýý. Äàðàà÷èéí íü ºäºð, íýãä¿ãýýð ñàðûí ãó÷íàà, “Íàóòèëóñ” äàëàéí äýýð õºâºí ãàðàõàä õóóðàé ãàçàð õýäèéíýý ¿çýãäýõã¿é áîëæýý. Îäîî ìàíàé õºëºã óìàð-ºðíº-óìàð ç¿ãèéã áàðüæ, Ïåðñèéí áóëàíä ÿâæ îðîõ àìàí äýýð íü áàéãàà Àðàáûí áà Ýíýòõýãèéí õàãàñ àðëûí õîîðîíä îðøèõ Îìàíû áóëàíã ÷èã- ëýæ ÿâàâ. Êàïèòàí Íåìî áèäíèéã õààø íü àâàà÷íà âý? Ýíý àñóóëòàíä áè ýíý òóõàé íàäààñ ¿ðãýëæ øàëãààãààä áàéãàà Íåä Ëåíäýä õàðèóëæ ¿ë ÷àäñàíààð ¿ë áàðàì ººðºº ººðòºº õàðèóëæ ÷ ÷àäàõã¿é áàéâ. - Íàéç ìèíü áèä, êàïèòàí Íåìî õààøàà ë õàðíà òèéøýý ë ÿâæ áàéíà ãýæ áè ò¿¿íä õàðèó ºã÷ áèëýý. - Ýíý ÷ áèäýíä òºäèé ë ñàéí þì áîëîõãó¿ áèç ãýæ áè çîâæ áàéíàì õýìýýí Êàíàä õ¿í ºã¿¿ëæÏåðñèéí áóëàí ãàíö ë îðöòîé áºãººä òýð îðö íü ìºí ãàðö áîëäîã òóë õýðýâ ë áèä òèéøýý îðæ î÷âîë ýðãýýä ë ò¿¿ãýýðýý ãàðàõààñ ººð çàìã¿é áîëíî ãýâ. - ßàõàâ òýãâýë ýðãýýä ë ò¿¿ãýýðýý ãàð÷èõíà áèç. Õýðýâ Ïåðñèéí áóëàíãèéí äàðàà íàïèòàí Íåìî Óëààí äàëàéä îðîõûã õ¿ñâýë Áàá-ýëü -Ìàíäåáèéí õîîëîé ò¿¿íèé îíãîöûã îðóóëàõàä õýçýýä áýëõýí áàéíà. - Ýðõýì ïðîôåññîð íàäààñ äîîðã¿é ìýäýæ áàéãàà. Óëààí äàëàé ãýäýã ÷èíü ÿã ë Ïåðñèéí áóëàí øèã óñíû áèò¿¿ õààëòòàé ñàâ ø¿¿ äýý õýìýýí Íåä Ëåíä òàòãàëçàæ-Òýãâýë Ñóýöêèé ñóâàã ÷èíü óõàãäàæ àðàé äóóñààã¿é áîëîõîîðîî, “Íàóòèëóñ” ìýòèéí õºëºã îíãîö,ò¿¿íèé íðýýä¿éí óñíû áîîìòûí õîîñîí òîãîîíóóäûã äàìæèæ íýâòýð÷ åð ÷àäàõãóé. ¯¿íýýñ ¿çâýë Óëààí äàëàé áèäíèéã Åâðîïò õýðõýâ÷ îéðòóóëæ ÷àäààã¿é äýã ãýâ. -Áèä Åâðîïò îéðòîæ áàéíà ãýæ áè òàíä õýëýýã¿é ø¿¿ äýý. - Òýãýýä òà þó ãýõ ãýý âý? - Ìèíèé áîäëîîð áîë “Íàóòèëóñ” Àðàá, Åãèïåòèéí ýðýã îð÷íûã óãààæ áóé óñûã òîéð÷ ¿çýýä Ýíýòõýãèéí ãàäààä äàëàéä äàõèí õºâæ îäîõ áóéçàà. Òýãýýä ýñõ¿ë Ìîçàìáèêèéí õîîëîéãîîð ýñõ¿ë, Ìàñêàðåíñêèéí àðëóóäûí äýðãýä¿¿ð ãàð÷ Ñàéí èòãýëòèéí õóøóó õ¿ðýõ áèçýý.

- Çà ÿàõàâ, òýãæ ãýæ áîäú¸ õýìýýí Íåä Ëåíä áàñ ë öààø íü ¿ðãýëæë¿¿ëýí øàëãààæ-Ñàéí èòãýëòèéã õ¿ðäýã ë áàéæ, òýãýýä öààø íü õàà÷èõ âý? ãýâ. - “Íàóòèëóñ” òýð õóøóó òîéðìîãö áèä ºäèé õ¿ðòýë î÷èæ ¿çýýã¿é Àòëàíòûí ãàäààä äàëàéä ë îðíî áèç. Íåä íàéç ìèíü ÷è èíãýõýä åð íü ¿íýíýý õýë÷èõ. ¯íýõýýð òàíûã óñàì äîîðõè åðòºíöèéí ýíýõ¿¿ ýöýñ õÿýãààðã¿é àãóó ãàéõàìøèã çàëõàà÷èõëàà ãýæ ¿¿? Ìèíèé õóâüä áîë ýíý ñàéõàí æóóë÷ëàëûí ýöñèéí öýã èðýõ þì ãýõýä ¿íýíäýý áè ã¿íýý ñýòãýë ãàæèõ áîëíî. ¯¿íèéã áóøóóõàí äóóñààñàé ãýæ íýã ÷ õ¿í õ¿ñýõã¿éäýã ø¿¿. - ¯ã¿é ýý, ýðõýì ïðîôåññîð ìèíü òà, ýíý íýãýí óñàí äîîãóóð ÿâàã÷ õºëºã îíãîöîíä áèä îëçëîãäîîä äàðóé á¿òýí ãóðâàí ñàð áîëæ áàéãààã ìàðò÷èõëàà ãýæ ¿¿? - Ò¿¿íèéã áè ñàíàõã¿é áàéíà, Íåä ìííü. Ñàíàõûã ÷ õ¿ñýõã¿é “Íàóòèëóñ” äýýð ºíãºð÷ áóé íýã õîíîãèéã ÷ áè òîîëîõã¿é áàéíà ø¿¿. - Òýãýýä ýíý ÷èíü þó áîëæ òºãñºõ þì áý? - Äóóñàõ öàã íýã ë èðíý! Òýõýä áèä äóóñàõ òýð öàãèé íü ò¿ðãýòãýæ ÷àäàõã¿é áàéæ õèé äýìèé ë ìýòãýëçýõ þì. Òýðýíä îðâîë ìííèé çîðèãò íàéç Íåä ìèíü, òà íàä äýýð õ¿ð÷ èðýýä: “Îðãîõ çàâøààí îäîî ë íýã ãàðëàà” ãýæ õýëáýë òýð çàíòàé äóðòàé çºâëºí àâðàãäàõ àðãàà ýðõñýí áèëýý. Ãýòýë òèéì àÿòàé çàâøààí îäîîõîíäîî àëãà. Íèé íóóã¿é õýëýõýä êàïèòàí Íåìî õýçýý íýãýí öàãò Åâðîï îð÷íû äàëàéä ÿâæ îðîõûã çîðèãëîíî ãýäýãò áè òºäèé ë èòãýõã¿é áàéíà. Ýäãýýð òîâ÷ ÿðèàíààñ àâ÷ ¿çâýë áè “Íàóòèëóñ” áà ò¿¿íèé õà÷èí êàïèòàí õî¸ðûã áèøðýí ø¿òýã÷, çºí áèëãèéí ýçýí áîëæýý. Íåä Ëåíäèéí õóâüä áîë òýð: - Ýíý á¿õýí ÷ ¿íýí ë äýý, ãýëýý ÷ ãýñýí ìèíèéõýýð áîë õààíà àëáàäëàãà õàâ÷èëãà áàéíà, òýíä àìàð çàÿàãàà ¿çýõã¿é íü ëàâ áóéçàà ãýæ óóë ÿðèàãàà äóóñãàëàà. Äàðàà÷èéí äºðâºí ºäðèéí òóðø, íýãä¿ãýýð ñàðûí ãóðàâíûã õ¿ðòýë “Íàóòèëóñ” Îìàíû áóëàíã õºíäëºí ãóëäã¿é õýðæ ÿíç á¿ðèéí õóðäòàéãààð, ÿíç á¿ðèéí ã¿íä îðæ ãàðàí ÿâëàà. Òýð ÿâàõ æèíõýíý çàìàà îëæ àâààã¿é õàð òààìãààð ë ÿâæ áàéõ ìýò áîëîâ÷ Ðàêàãèéí õàëóóí á¿ñèéã ýäãýýð ºäð¿¿äýä íýã óäàà ÷ õºíäëºí îãòîëñîíã¿é ýý. Ýíý äàëàéã îðõèæ îäîõûí ºìíº áèä Îìàíû ãîë õîò Ìàñêàòûí áàðààã õýäýí ìèíóò õýð õàðæ áèëýý. Áè òýð õîòûí öàâ öàãààí áàéøèíãèéí öààíà áàéãàà ïàäàí õàð äýâñãýð äýýð òîäîð÷ áóé áýõëýëò çýðýã ¿íýõýýð ÷óõàã òîõèîëäîõ ¿çýñãýëýí òºãºëäºð ç¿éë¿¿äèéã ¿çýæ ñýòãýë óÿð÷ á¿ëãýý. Áè òýíäõèéí ñ¿ì¿¿äèéí áºìáºãºð îðîé, ãîçãîð ãàíæèð íÿëõ íîãîî áèò¿¿ á¿ðõñýí äîâæîîëñîí òàøóó ýíãýð ãàçàð çýðãèéã õàðæ íýí ñîíèðõëîî. Ãýâ÷, òýð ñàéõàí ç¿éëñ óäñàí ÷ ¿ã¿é àëãà áîëñîí íü “Íàóòèëóñ” ýðãýëäñýí õàð óñíû ã¿íä æèâæ îðñîí áèëýý. Äàðàà íü ìàíàé õºëºã õóóðàé ãàçðààñ çóðãààí ìèëü çàéòàé õºâæ Àðàáûí ýðãèéí äýðãýä¿¿ð,

Ãàäðàìàóòûí õàæóóãààð ìºí ýðò äýýð ¿åèéí áàëãàñíóóä õàà íýã õàðàãäàõ íàìõàí óóëñûí õºâºëçñºí ýíãýð îð÷íû îéðîëöîî äàâõèí ºíãºðºâ. Èíãýýä áèä õî¸ðäóãààð ñàðûí òàâàíä Ýíýòõýãèéí ãàäààä äàëàéí óñ Óëààí äàëàé ðóó þ¿ëýí îðäîã, Áàá-Ýëü-Ìàíäåáèéí õîîëîéä ÿã ë öîðãî ìýò ëàâ ñóóñàí Àäåíû áóëàíä ÿâæ îðëîî. Õî¸ðäóãààð ñàðûí çóðãààíàà “Íàóòèëóñ” äàëàé äýýð õºâæ ãàðàõàä ýõ ãàçàðòàéãàà íàðèéõàí õ¿ç¿¿â÷ýýð çàëãàãäñàí Àäåíû õóøóóí äýýð áàéäàã Àäåí õîòûí áàðàà õàðàã- äàâ. Áàéãàëèéíõàà ãàäààä áàéäëààðàà ¸ñòîé ë Àðàáûí Ãèáðàëòàð áîëñîí Àäåíûã àíõ 1839 îíä àíãëè÷óóä ýçëýí àâ÷ îäîî õýðõýâ÷ íýâòýðøã¿é áàò áýõëýëò áîëãîí õóâèðãàæýý. Áè àëñ õîëîîñ òýð õîòûí ñ¿ìèéí íàéìàí òàëò îðîéã ¿çñýí áºãººä ò¿¿õ÷ Ýäðèäèéí ¿ãýýð, ýíý õîò õýçýý íýãýí öàãò òýð õàâèéíõàà ýðýã îð÷èíä õàìãèéí áàÿí, õàìãèéí èõ õºë õººðòýé áîëñîí õóäàëäààíû òîì òºâ áàéæýý. Àäåíû òýíäýýñ êàïèòàí Íåìî “Íàóòèëóñ”-ûã øóóä ãýäðýã ýðã¿¿ëíý ãýæ áè áàò èòãýñýí ìèíü ýíä¿¿ðýë áîëæýý. Òýõíýý ìàðãààø ºäºð íü õî¸ðäóãààð ñàðûí äîëîîíä áèä Áàá-Ýëü-Ìàíäåáèéí õîîëîé ðóó îðæ ÿâ÷èõàâ. Òýð õîîëîéí íýð Àðàá õýëýýð “Íóëèìñûí ¿¿ä” ãýñýí ¿ã àæýý. Õîîëîéí óðò íü äºíãºæ òàâèí õî¸ð êèëîìåòð áºãººä õàð õóðäààðàà äîâòîëæ áóé “Íàóòèëóñ” ò¿¿íèéã öàã õ¿ðýõã¿é õóãàöààíä ÿâæ ºíãºðëºº. Ãýâ÷ äàëàéí äýýðýì Àäåíû íî¸ðõëûã áàòæóóëàõ çîðèëãîîð àíãëè÷óóä ýçëýí àâñàí Ïåðìèéí àðëóóäûí ýðãèéã áè ÿäàæ ¿çýæ ÷àäñàíã¿é ýý. Ñóýöèéí õ¿ç¿¿â÷èéã áàìáàé, Êàëüêóòòà, Ìåëüáóðí, Àðèóí Ìàâðèêèéí àðëóóäòàé õîëáîäîã Àíãëè, Ôðàíöûí äýíä¿¿ îëîí îíãîö óóë õîîëîéí óñûã õýðýí õýñ¿¿÷ëýõ òóë “Íàóòèëóñ” äàëàéí äýýð èë ãàð÷ áîëîõã¿é áàéâ. Òèéìýýñ áèä öàã ¿ðãýëæ äàëàé äîîãóóð õºâæ áèëýý. Èíãýýä áèä ¿ä äóíäûí õýðä Óëààí äàëàéí óñíàà ñàÿ íýã îðæ î÷ëîî. Óëààí äàëàé! Ò¿¿íèé ãàäàðãóó äýýð óóëñ õýçýý ÷ ¿ë õóðàëäàæ, äóñàë ÷ óñ ¿ë óíàãàíà! Ò¿¿íèé ã¿í öýíõýð òýíãýð õýçýý ÷ õýðõýâ÷ ¿ë á¿ðõýíý! Íýãõýí ÷ òîìõîí ãîë ò¿¿íä ¿ë öóòãàíà! Ãàëäàì õàëóóí íàðàí, ò¿¿íèé ãàäàðãóó äýýðýýñ æèë òóòàì ìåòð õàãàñ çóçààí óñ óóðøóóëàí àâ÷ îäíî. Õýðýâ ë ýíý íýã õà÷èí òîõîé òýíãèñýçñ õîëäîí òàñàð÷ íóóð áîëîí õóâèðñàíñàí áîë õýäèéí õàò÷èõñàí áàéõñàí. Óëààí äàëàé õî¸ð çóóí äº÷èí êèëîìåòð ºðãºí õî¸ð ìÿíãà çóðãààí çóóí æàðàí êèëîìåòð óðò þìàà. Ïòîëîìåéí õààä áà Ðèìèéí ýçýíò óëñûí ¿åä Óëààí äàëàé äýëõèé äàõèíû õóäàëäààíû ãîë ñóäàñ áîëæ áàéâ. Ñóýöèéí ñóâãèéã òàâèõ ÿâäàë ýíý äàëàéä óðüäûíõ íü àëäðûã ýðã¿¿ëæ ºõ áîëíî. Êàïèòàí Íåìîãèéí ÿìàð çàí íü õºäëºõººðºº ò¿¿íèéã ýíä õºâæ èðñíèéã áè ìýäýõèéã ÷ îðîëäñîíã¿é á¿ëãýý. Ãýâ÷ “Íàóòèëóñ” ýíä õ¿ð÷ èðñýí ÿâäàëä áè õýìæýýã¿é áàÿðëàæ áàéâ. Áèä îäîî óðüäààñ èðæ ÿâàà îíãîöòîé çºðºõèéí òóë çàðèìäàà èë ãàð÷, çàðèìäàà äàëä îðîí æèãäýðñýí õóðäòàéãààð ÿâñàí áºãººä òèéì ÷ ó÷ðààñ áè ýíý óñíû ñîíèðõîëòîé ñàâòàé îéð

äîòíî òàíèëöàõ áîëîëöîîã îëñîí þì. Õî¸ðäóãààð ñàðûí íàéìíû ºãëººíèé íàðíààð áèä ºìõºð÷ ºãºðøñºí õàíà òóóðãàà çºâõºí ë áóóí äóóíààð íóðæ óíàõ áîë÷èõñîí Ìåêêà õýìýýõ õóó÷èðñàí õîòûí ýâäýðõèé áàëãàñ áàéõûã îëæ õàðàâ. Ýâäýðñýí õýìõýðõèé õàíà õýðìèéí äóíä ôèíèêèéí äàë ìîëîä ¿íäýñëýí, ñàéõàí öýöýãëýæ áàéëàà. Äýýð ¿åä òýð íýãýí öàãò Ìåêêà õîò çóðãààí òîì çàõ çýýëòýé, õîðèí çóðãààí äóãàí ñ¿ìòýé, õîòîî ãóðâàí êèëîìåòð õîëóóð òîéð÷ á¿ñýëñýí àðâàí äºðâºí óñàí áóóäàëòàé áàéæýý. “Íàóòèëóñ” Àôðèê òèâèéí ýðýãò îéðòîí èðýõýä äàëàé ýíý îð÷èíä ã¿íçãèéð÷ áàéâ. Òýíä óñíû ã¿íä øóìáàí îðæ, óñàí äîîðõè õàääûã áèò¿¿ á¿ðõñýí çàìãèéí ñàõëàã íîãîîí õèâñ, ôóêëóóä, óâ óëààí ø¿ðýí áèåòíèé ñýòãýë áóëààì ¿çýìæèò áóò çýðãèéã ¿çýæ ñîíèðõîöãîîâ. Ëèâèéí ýðýã îð÷èíä îéðîëöîî áóé óñàí äîîðõè ø¿ðýí áèåòýí áà àðëóóä ÿìàð ñàéõàí ãîéä ¿çýñãýëýíòýé âý? Ãýâ÷ óñàí äîîðõè áàéãàëèéí ¿çýìæíèé ãîéä ñàéõàí íü áîëîí îëîí òºðºë íü “Íàóòèëóñ” òºäºëã¿éõýí îéðòîæ àãñàí äîðíîò ýðýã îð÷èíä áàéæ áèëýý. Òèõàìûí äýðãýä óðãàà àìüòàä çºâõºí óñàí äîîð áàéãààä çîãññîíã¿é, õàðèí ººðñäèéí ¿çýñãýëýí òºãñ ñàéõàí ñ¿ëæèëääýã äàëàéí óñàí äýýð õýä õýëýí ìåòð ºíäºðò èë ãàðãàñàí áàéâ. ¯íýíäýý óñàí äýýð èë ãàðñàí çîîôèòóóäèéí ºíãº óñàí äîîðõèîñîî ìóóõàí áàéæ áèëýý. ¯çýñãýëýí òàíõèìûí ãýãýýâ÷íèé äýðãýä áè ñóóæ õè÷íýýí ÷ îëîí ìàðòàãäàøã¿é ñàéõàí öàã ºíãºðººñºí ãýæ ñàíàíà: Ò¿¿í÷ëýí áàñ öàõèëãààí ÷èéäýíãèéí ãýðýëä áè óñàí äîîðõè óðãàìàë àìüòíû õè÷íýýí îëîí øèíý øèíý òºðëèéã îëæ õàðñàí ãýæ ñàíàíà. ¯¿íä: Àïïåíäèêóëüÿð ñàëüï, àñïèäèéí ºíãºò àêòèíèéí á¿ëýã á¿ëãýýðýý óðãàñàí òîî òîìøã¿é îëîí õÿñàà, áàñ îäîî õ¿ðòýë áè àíãè òºðëèé íü õààíà ÷ îëæ ¿çýýã¿é ìÿíãà ìÿíãàí ä¿ðñèéí õºâºí áèåòýí çýðãèéã îëæ ¿çñýí á¿ëãýý. Õºâºí áèåòýí áîë óðãàìàë áèøýý. Òýäãýýðèéã çàðèì áàéãàëü÷èä îäîî õ¿ðòýë óðãàìàë õýìýýí ¿çýæ èðæýý. Ãýòýë ýíý áîë õºíäèé áèåòýí áóþó ººðººð õýëáýë ø¿ðýí áèåòíýýñ äîîðä øàòàíä àíãèëàãäàõ á¿ä¿¿ëýã àìüòàí á¿ëãýý. Õºâºí áèåòíèéã àìüòíû àéìàãò õàìààðóóëàí ¿çýõ íü íýí ç¿éòýé áºãººä ýðòíèé çàðèì ýðäýìòäèéí æèøýýãýýð òýäãýýðèéã óðãàìàë áà àìüòíû àéìãèéí õîîðîíäûí ÿìàð íýãýí åðòºíöºä õàìààðóóëàí ¿çäýã òàëààð ÿðèõûí ÷ õýðýãã¿é áèëýý. Áàéãàëü÷èä îäîî õ¿ðòýë õºâºí áèåòíèé áèåíèé çîõèîí áàéãóóëàëòûí òàëààð íýãäñýí íýã ñàíàà ¿ã¿é ãýäãèéã áè áàñ äóðäàõ ¸ñòîé. Çàðèìûíõ íü ñàíàëààð áîë ýäãýýð íü íýí áÿöõàí ¿é îëîí àìüòäûí íýã äîð áººãíºðñºí áººãíºðºë ãýæýý. Áè íºãºº õýñãèéí íü ñàíàë ìºí ò¿¿í÷ëýí Ìèëüí-Ýäâàðäñûí ñàíàëààð áîë õºâºí áèåòýí òóñ á¿ðèéã áèå äààñàí òóñäàà àìüòàí ãýæ ¿çíýý. Õºâºí áèåòíèé àíãè õýä õýäýí ìÿíãàí ä¿ðñèéã áàãòààíà. Õºâºí áèåòýí á¿õ òýíãèñò ìºí çàðèì íýãýí ãîë ìºðºí, íóóðóóäàä îðøäîîã. Òýä èõýâ÷ëýí Ãàçðûí äóíäàä áà Ãðåêèéí äàëàéí Ñèðèéí ýðýã îð÷èíä áîëîí Óëààí äàëàéä ýëáýã áàéíà. Ýíý îð÷èíä ãîë÷ëîí Ñèðèéí òóíãàëàã áîð ºíãèéí, ýìçýã çººëºí áîëîí íýã øèðõýã íü á¿òýí õàãàñ ôðàíê õ¿ðäýã òðèïîëèòàíû õºâºí áèåòýí òîõèîëäîíî.

Áèä á¿õíèéã Ñóýöèéí õ¿ç¿¿â÷ îéð äîðíîòîîñ òóñãààðëàæ áàéñàí òóë òýíä äàõèí î÷èæ òýíäõèéí õºâºí áèåòýíòýé òàíèëöàõ íàéäâàðã¿é áîëñîí ó÷ðààñ áè Óëààí äàëàéí õºâºí áèåòýíã ÷ ñóäëàõ àæëûã íýí øóóðõàé õèéëýý. “Íàóòèëóñ” íàéì, ìºí åñºí ìÿíãàí ìåòðèéí ã¿íä, õàä öîõèî áîëñîí äîðíîò ýðãèéí äàãóó ààæèìõàí õºâæ áàéõ ¿åä áè Êîíñåëèéã äóóäàí èð¿¿ëæ áèä õî¸ð îíãîöíû ãýãýýâ÷èéí äýðãýä çýðýãöýí ñóóëàà. Òýíä ìîäíû ãîë ìàÿãèéí, íàâ÷ ìàÿãèéí, áºìáºã õýëáýðèéí, ñàâàð ìàÿãèéí ãýõ ìýò÷èëýí á¿õ òºðëèéí õºâºí áèåòýí öýöýãëýæ áàéâ. Òýäãýýðèéí ãàäààä õýëáýð ¸ñòîé ë ººðñäèéíõºº íýð õî÷èíä ÿã çîõèöîæ ñàãñ øèã, õóíäàãà øèã, ýýð¿¿ë øèã, àðñëàíãèéí ñàâàð øèã, òîãîñíû ºä øèã, Íåïòóíû ñàâàð øèã õýëáýðòýé áàéõ íü òýäãýýðò øèíæëýõ óõààíû ¿¿äíýýñ òèéíõ¿¿ íýð ºãñºí áèø, õàðèí íèëýýä øîã ø¿ëýã÷ íýã íü äàìøèãëàñàí ìýò àæýý. Õºâºí áèåòíèé ìÿíäàñëàã íÿëöãàé áèåä ãýâøðýí óíæèðñàí øèíãýí áîäèñ àìüäðàëûã õàäãàëæ áóé ýñ òóñ á¿ðèéã äîð äîð íü íàðèéõàí çóðâàñ ø¿¿ñëýã ýäýýð òàñðàëòã¿é õîîëëîíîî. Ýñ íü òýæýýë àâìàãö ººðòºº áàéñàí èë¿¿äýë óñûã ò¿ëõýí ãàðãàäàã áàéíà. Òýðõ¿¿ óíæèðñàí áîäèñ óóë àìüòíû ¿õñýíèé äàðàà ¿ã¿é áîëæ çàäðàõäàà íàìãèéí õèé áóþó àììèàê ÿëãàí ãàðãàõ áºãººä óóë àìüòíààñ çºâõºí ë íàð ñàëõèíä øàðëàí ãàíääàã øºðâºñëºã ýä ¿ëäýæ áàò áýõ, óÿí õàòàí, óñ ¿ë íýâòð¿¿ëýõ çýðýã ÷àíàðààñàà õàìààðàãäàæ ÿíç á¿ðèéí ç¿éëä àøèãëàãäàíà. Õºâºí áèåòýí õàä ÷óëóóíä çººëºí áèåòíèé äóí á¿ðõ¿¿ëä ò¿¿ãýýð ÷ áàðàõã¿é óðãàà àìüòäûí áèåíä íààëäàí óðãàäàã þì. Òýä ÿã ë ø¿ð áèåòíèé íýãýí àäèë õàä ÷óëóóíû º÷¿¿õýí áîëîâ÷ çàâñàð çààëõàéã áºãëºæ õàäàíä áóé õîíõîð òóñ á¿ðèéã ä¿¿ðãýí ºðãººøºº õàâòàéæ, ºíäðººøºº øîâîéæ äîîøîî ä¿¿æèëæ ÿíç á¿ðýýð óðãàíà. Ýäãýýð õºâºí áèåòíèéã õ¿ì¿¿ñ ø¿¿ðäýõ áóþó ãàðààð ò¿¿õ çàìààð öóãëóóëæ àâäàã õýìýýí áè Êîíñåëüä ÿðüñàí áºãººä òýäãýýðèéã ãàðààð óðãàñàí ñóóðèíààñ íü õîâõîëæ àâàõ íü ñàéí àðãà õýìýýí ¿çýöãýýäýã ãýëýý. Óñàíä øóìáàã÷èä òýäãýýðèéí ýä ýñèéã ãýìòýýõã¿éãýýð íýí áîëãîîìæòîé íÿìáàé ò¿¿äýã àæýý. Òýãâýë òóñãàé áàãàæààð ø¿¿ðäýæ àâàõ íü àøèã ìóóòàé àæýý. Õºâºí áèåòíèéã òîéðîí áóæèãíàæ áóé áóñàä òºðëèéí çîîôèòóóäèéí äîòðñîñ ìåäóç “äàëàéí ìººã” áàéñàí íü ìàø ãî¸ìñîã ºíãº õýëáýðýýðýý îíöãîé áàéâ Ýíä çººëºí áèåòíèé äîòðîîñ êàëüìàðóóä, ìºëõºã÷äèéí äîòðîîñ ÿñò ìýëõèé áàéõ íü áèä ìºí òýð ºäºðòºº ìàõû íü àìòàðõàí èäñýí øºëíèé áóþó ÿñò íîãîîí ìýëõìé áàéæ á¿ëãýý. Ýíäõèéí çàãàñ ãýäýã òîéìã¿é îëîí àæýý. Ýäãýýð ºäð¿¿äýä “Íàóòèëóñ”-í òîðîíä. åðäèéí íýãýí ø¿¿ëòýýð, ñêàòóóä îðñîí áàéñíû äîòðîîñ æèãíýâýë àðâàí õî¸ð îð÷èì êèëîãðàìì áîëäîã ìåòð õàãàñ ºðãºí äàëáàãàð õýìæýýòýé äàëàéí á¿ðãýä áóþó á¿ðãýäýí ñêàò, í¿äýí äýýðýý ýâýð ìýò óðò ºðãºñòýé äºðâºí òàëò ÿñàí õóÿã á¿õèé ýâýðò êóçîâêà, óðäóóðàà òîä øàð. õîéãóóðàà õ¿ðýâòýð, äýýã¿¿ðýý áàðààí õàð ãàíòèã ìýò ìàø õýýíöýð ãóà ºíãºòýé áèå á¿õíèé ìîãîé çàãàñíû ÿçãóóðûí ìóðåí õýìýýõ àðààòàí çàãàñ, õàð áà õ¿ðýí öàãèðàã á¿ñë¿¿ðòýé øàð ºíãèéí êàðàò çàãàñíû ÿçãóóðò áàãòàõ ýâýðò çàíêóóä, õàð áàðààí ñóäàë á¿õèé òîä óëààí ºíãºòýé

êîëáèíåùóêèéí ÿçãóóðò õàìààðàãäàõ ïðèñîñêóóä áîëîí áóñàä îëîí òºðëèéí çàãàñ áàðèãäñàí àæýý. Ýíýõ¿¿ ñ¿¿ë÷èéí ïðèñîñêóóä óð ìàÿãèéí ìºãººðñëºã ñºðºõ àïïàðàòààð õàíãàãäñàí íü òýä õàä ÷óëóó áîëîí àìüòíû äóí á¿ðõ¿¿ëä ò¿¿íèéõýý õ¿÷ýýð ìàø áºõ áóìáàäàí òîãòîæ äàéñíààñ áèåý õàìãààëàõ áóþó áóñäûã äàéðàí äîâòëîõûí òóë áèåý õóðààäàã áàéíà. Òîðîíä îðñîí áóñàä îëîí çàãàñûã áèä ººð äàëàéíóóä äýýð ¿çñýí áèëýý. Õî¸ðäóãààð ñàðûí åñíºº “Íàóòèëóñ” áàðóóíàà Ñóàêèí, çóóíýý Éåìåí õî¸ðûí õîîðîíä, Óëààí äàëàéí õàìãèéí ºðãºí õýñýãò õºâæ ÿâëàà. ¯ä äóíäûí õýð êàïèòàíû òóñëàõ àæèãëàëòàà õèéæ ã¿éöñýíèé äàðàà êàïèòàí Íåìî îíãîöíû òàâöàí äýýð áàéñàí íàä äýýð èðæ õàìò çîãñëîî. “Íàóòèëóñ”ûã òýð ÷óõàì õààø íü àâ÷ ÿâààã õýë¿¿ëýõýýñ íààø ò¿¿íèéã áè òàâèõã¿éãýýð øèéäýâ. Ãýòýë êàïèòàí Íåìî íàìàéã õàðìàãöàà íàä ðóó øóóä õ¿ðýëöýí èðæ ÿíæóóðààð çî÷ëîîä: - Óëààí äàëàé òàíû ñýòãýëä íèéöýâ ¿¿, ïðîôåññîð ãóàé? Áîäâîë òà ò¿¿íèé çàãàñ, õºâºí áèåòýí, ø¿ð áèåòýíãèéí áèò¿¿ øóãóé çýðãèéã õàðæ õàíàà áèçýý? Áàñ ò¿¿íèé ýðãèéí äàãóó áàéõ õîòóóäûã õàðàà áèç äýý? ãýæ àñóóëàà. - Õàðëàà êàïèòàí, òóí èõ áàÿðëàëàà. Ýíý á¿õ áîëîëöîîã “Íàóòèëóñ” ë íàä îëãîëîî ø¿¿. Þóòàé íàðèéí óõààíòàé õèéñýí îíãîö âý! - Òèéìýý ïðîôåññîð ìèíü, óõààíòàé ÷, çîðèãòîé ÷, ó÷èðòàé ÷ õèéñýí ãýý÷? Ìèíèé îíãîö Óëààí äàëàéí àéìøèãò øóóðãà, õ¿÷èò óðñãàë, äàëä õàääààñ õýçýý ÷ àéõã¿é! - ¯íýíäýý ÷ ýíý äàëàé õàìãèéí àþóëòàé äàëàéíóóäûí íýã ãýãääýã þì ø¿¿. Õýðýâ áè ýíä¿¿ðýýã¿é áîë ýðò ¿åýñ àâàõóóëààä ìóó íýðòýé áàéñàíäàã àà ãýæ áè õýëýâ. - Íýýðýý ÷ ýðò äýýð ¿åýñ ýõëýýä áóçàð ìóó íýðòýé áàéñàí þì. Ãðåêèéí ò¿¿õ÷èä, òýãýýä ÷ áàñ Ðèìèéíõýí ÷ ãýñýí ¿¿íèé òóõàé ìóó þì ÿðüäàã þì. Ñòðàáîíû õýëñíýýð áîë ýíä õóð áîðîîòîé áîëîí óìàðòûí ñàëõè èõòýé öàãò òóí çî÷ëîìòãîé áóñ ãýäýã. Àðàáûí ò¿¿õ÷ Ýäðèäè, ¿¿íèéã Êîëüçóìûí áóëàí ãýæ íýðëýýä, ýíä ¿¿íèé ýëñýí õàÿëãà äýýð õºëºã ¿é îëíîîðîî ñºíºäºã øºíèéí öàãò ¿¿ãýýð õýí ÷ àÿëàõààñ àéäàã ãýæ ÿðüäàã. Ò¿¿íèé õýëñíýýð “ýíý äàëàé íýí äîãøèí àéìøèãò øóóðãàòàéãààðàà öóóòàé, ò¿¿í÷ëýí ààø ìóóòàé àðàë õîéã îëîíòîé. Óñàí äýýðýý ÷ ãýñýí äîðîî ÷ ãýñýí äóð ñîíèðõëûã òàòàõààð þì þó ÷ ¿ã¿é” ãýäýã. Ò¿¿íèé ñýòãýãäëèéã Àððèàí, Àãàòàðõèä Àðòåìèäîð áàñ çºâøººðäºã þì... - Òýäãýýð ýðäýìòýí, ò¿¿õ÷èí “Íàóòèëóñ” äýýð õºâºõ õóâüã¿é áàéãààä ë òýð áàéõã¿é þó õýìýýí áè õýë÷èõýâ. - Òàíû ò¿ìýí çºâ ãýýä êàïèòàí Íåìî èíýýìñýãëýâ. Ãýâ÷ ýíý òàëààð ÿðèâàë, îð÷èí ¿åèéí ò¿¿õ÷äèéí áàéäàë ÷ ýðòíèé ò¿¿õ÷äèéíõýýñ òºäèé ë ñàéíã¿éäýã ýý. Òýãâýë óóðàíä áàéãàà ìåõàíèêèéí õ¿÷èéã íýýæ îëîõ õ¿ðòýë îëîí çóóí æèë øààðäàãäñàí. Òèéìýýñ õàìàã åðòºíöºä îäîî äàõèàä íýã çóóí æèë áîëîõîä õî¸ðäóãààð “Íàóòèëóñ”-ûã ¿çýõ ýñýõèéã õýí ìýäýõ þì áý?

Äýâøèëò ãýäýã, ýðõýì ïðîôåññîð ìèíü õýòýðõèé óäààøèð÷ áàéãàà þì áèø¿¿ ãýâ. - Òýð ¿íýýí, òàíû õºëºã á¿òýí çóóíûã, çà á¿õýë á¿òýí çóóíûã áèø þì ãýõýä ººðèéíõºº ýðèí ¿åýñ õîë ò¿ð¿¿ëæ îäæýý. ¯¿íèé òàíü íóóö, çîõèîã÷èéíõîî õàìò ¿¿ðä ìºõºæ îäîõ ãýäýã ÿìàð àçã¿é âý! ãýæ áè õýëýâ. Êàïèòàí Íåìî íàäàä õàðèó äóóãàðñàíã¿é ýý. Õýäýí ìèíóò òàã äóóã¿é áàéñíàà òýð äàõèí ÿðèõäàà: - Óëààí äàëàéãààð õºâºõºä õýð çýðýã àþóëòàé áîëîõ òàëààð ýðòíèé ò¿¿õ÷äèéí ñýòãýãäëèéã áèä ø¿¿ìæëýí õýëýëöýæ áàéñàí áàéõ àà? - Òèéìýý, òýäíèé áîëãîîìæëîëûã õýòýðõèé äàâààäóóë÷èõàæ ãýæ òà áîäîæ áàéíà óó? ãýëýý áè. - Òèéì ÷ ¿ã¿é ÷ ýðõýì ïðîôåññîð õýìýýí Óëààí äàëàéã áîäâîë îðâîíãîîð íü ñóäàë÷èõñàí êàïèòàí Íåìî íàäàä õàðèóëààä ººðèéíõºº ÷èã çàìûã ººðèéí äóð çîðãîîð õýðýãëýí ÷àäàõ óóðûí õ¿÷ýýð ÷ºëººòýé ñîíãîí àâ÷, ñàéí òîíîãëîãäîæ áºõ áàðèãäñàí îð÷èí ¿åèéí õºëºã îíãîöîíä º÷¿¿õýí ÷ áýðõøýýëèéã ¿ë ¿ç¿¿ëýõ òýð á¿õýí ýðòíèé äàëàé÷äûí õºëºã îíãîöîíä ãýíýòèéí ñàíàìñàðã¿é àþóë õºíººë ó÷ðóóëæ áàéëàà. Äàëàéí ãàõàéí ººõ, äàâèðõàé çýðãýýð íÿëàãäñàí äàë ìîäíû îëñîîð ¿äýæ áºõºëñºí òýäãýýð áàíç ìîäîí õºëã¿¿äèéã ä¿ðñëýí áîäîõ õýðýãòýé! Òýäãýýð áàðèìæààëàõ ÿìàð ÷ áàãàæ õýðýãñýë áàéñàíã¿é òóë òýä äàëàéí ¿ë ìýäýõ óðñãàë äóíä õàð òààìãààðàà õºâæ áàéâ. Èéìýðõ¿¿ íºõöºëä îíãîöíû ñ¿éðýë ãàðàõã¿é áàéõûí ó÷èðã¿é áºãººä ýíý íü æèðèéí ÿâäàë áîëæýý. Ãýâ÷ ìàíàé ýíý ºäð¿¿äýä ºìíºò òýíãèñ¿¿ä Ñóýöèéí ñóâàã õî¸ðûí õîîðîíä ÿâæ áóé îíãîöíóóäàä Óëààí äàëàéí äîãøèí øóóðãà, ººäººñ ñºðºõ õàëóóí ñàëõè ÿìàð ÷ àþóëã¿é áîëæýý. Ýäãýýð îíãîöîîð æóóë÷ëàã÷èä áîëîí ìºí òýäíèé öýðýã äàðãà íàð àëñûí àÿíä ãàðàõûí ºìíº àìü ñ¿íñýý äààòãàí ºðãºë áàðüö ºðãºõèéí õýðýãã¿é áîëñîí áóþó ýðãýæ èðñíèéõýý äàðàà îéð õàâèéí ñ¿ìä áàðààëõàæ ºðøººë íèã¿¿ñëýëèéã õ¿ðòýýñýí áóðõàí òýíãýðò áàõäàí áèøðýõèéí õýðýãã¿é áîëñîí þì. - Àé äàà, äàëàé÷äûí ãîë ç¿ðõýí äýõ áàõäàë áèøðýë ÷ îíãîöíû óóðòàé õàìò óóðøèí îäîæ äýý õýìýýí áè õîøèãíîæ: - Òýõýä, êàïèòàí òà, ýíý äàëàéí íàìòðûã íýâòýðõèé ñóäàëñàí áîëîëòîé õ¿í òóë ÷óõàì ÿà÷èõààä ¿¿íèéã Óëààí äàëàé ãýæ íýðëýñýí òóõàé íàä õýëæ ºõãóé þó? ãýâ. - Ýðòíèé õ¿ì¿¿ñ, ¿¿íèé çàðèì õýñýãò æèãòýé óëààí ºíãºòýé òóë òèéíõ¿¿ íýðëýæýý ãýæ êàïèòàí õàðèóëàâ. Òýãâýë áèä îäîî õ¿ðòýë ÿìàð ÷ áóäìàë ºíãºã¿é çºâõºí ë òóâ òóíãàëàã óñòàéã óçýæ áàéãàà áèø áèë¿¿. - Òýð ¿íýýí. Ãýâ÷, áèä ýíý áóëàíãèéí ìóõàð õýðä î÷èõîä óñ íü óëààâòàð òóÿàòàé áîëîõûã òà ¿çýæ ¿íýìøèõ áîëíî. Áè ñàíàæ áàéíà. Áèä íýãýí óäàà Òîð ãýäýã òîõîéä óñ íü á¿õýë á¿òýí öóñàí íóóð ìýò õàðàãäàæ, ÷àñ óëàéñàí áàéõûã ¿çñýí. - ßàõààðàà òýãæ áóäàãääàã þì áîë? Ìàø áÿöõàí çàìãóóä òèéíõ¿¿ óëàéëãàäàã þì áîë óó? - Òèéìýý. Ýíý ÷àñ óëààí ºíãº áîë íýãýí ìèëëèìåòð øîî äºðâºëæèí äîòîð äº÷èí ìÿíãàí

øèðõýã íü áàãòäàã òðèõîäåñìèé õýìýýõ º÷¿¿õýí óðãàìëààñ ø¿¿ðäýã íÿëöãàð øèíãýí áîäèñ þì. Áèä, Òîðûí òîõîéä î÷èõîä, òà ýíý íýãýí ñîíèí ç¿éëèéã í¿äýýð ÷ ¿çýæ áàéæ ìàãàä. - Òýõýýðýý òà “Íàóòèëóñ”-ààðàà Óëààí äàëàéãààð àíõ óäàà ÿâæ áàéãàà íü ýíý áèø áàéõ íü ýý? - Àíõ óäàà áèøýý. Áè Ñóýöèéí ñóâãèéã óõàõ àæèë àíõ àõëàõàä ýíä èðñýí þì. - Ýíý ñóâàã “Íàóòèëóñ” ìýòèéí èéì õºëºã îíãîöîíä ÿìàð ÷ àøèãã¿é ë äàà ãýæ áè õýïýâ. - Òýãýâ÷, äýëõèé äàõèíä õýðýãòýé ë äýý õýìýýí êàïèòàí Íåìî õàðèóëààä. Ò¿¿ãýýð ÷ áàðàõã¿é Óëààí äàëàé, Ãàçðûí äóíäàò äàëàé õî¸ð õîîðîíäîî øóóä õàðèëöààòàéã õóäàëäààíû õýðýãò àñàð èõ à÷ õîëáîãäîëòîé ãýäãèéã ýðòíèéõýí ÷ ñàéí ìýäýæ áàéñàí þì ø¿¿ ãýâ. Ãýâ÷, òýä äàëàéãààñ äàëàé õ¿ðòýë çºâõºí ë íýã ñóâàã óõ÷èõâàë áîëîõ òàëààð åð áîäñîíã¿é, õàðèí Íèë ìºðíèé óðñãàëûã Óëààí äàëàéòàé õîëáîõ õîë òîéðóó çàì ñîíãîæýý. Òýðõ¿¿ Íèëèéí ñóâãèéã áàðèõ àæèë, çàðèì íýãýí ìýäýýãýýð àâ÷ ¿çâýë Ñåçîñòðèñå õààíû ¿åýñ ýõýëñýí þìäàã ø¿¿. Þó ÷ ë ãýñýí, ìàíàé òîîëëîîñ ºìíº 615 îíä Íåõî õààí, Íèë ìºðíèé óñààð äîëãèîëîõ ñóâãèéí áàðèëãûã Àðàáûí ç¿ã õàíäñàí Åãèïåòèéí íàì äîð ãàçðûã äàéðóóëàí çîõèîæ ýõýëñýí íü ìàãàäòàé þìäàã. Íèë ìºðíººñ Óëààí äàëàé õ¿ðòýë àÿëàõ ýíý çàì õºëºã îíãîöíóóäàä äºðºâ õîíîãèéí ãàçàð áàéñàí áºãººä ò¿¿íèé ºðãºí íü çºâõºí õî¸ð õºëºã çýðýãöýí ÿâàõ áîëîìæòîé áàéæýý. Óóë ñóâãèéí áàðèëãà Ãèñòàïå õààíû õ¿¿ Äàðèéí ¿åä ¿ðãýëæèëæ, áîäâîë II Ïòîëåìåéí ¿åä çºâõºí äóóññàí áîëîâ óó. Ñòðàáîí õààí óóë ñóâãèéí àøèãëàãäàæ áàéõûã í¿äýýð ¿çæýý. Ãýâ÷ ñóâãèéí óñ òºäèé ë ã¿íçãèé áóñ ó÷ðààñ Íèë ìºðíèé ã¿éõýä õàëüñàí õàâðûí ñàðóóäàä ë ò¿¿ãýýð õºëºã îíãîö ÿâàõ áîëîëöîîòîé áàéæýý. Òýð ñóâàã Àíòîòèíóóäûí ¿åä ººðèéí ¿¿ðãèéã ã¿éöýòãýæ áàéãààä, äàðààãààð íü ýëñ øàâàð äàðæ õýðýãöýýã¿é áîëñîí þì. Ãýâ÷ Õàëèô õààí Îìàðûí çàðëèãààð äàõèí ñýðãýýãäñýí áîëîâ÷ ìàíàé òîîëëîîñ ºìíº 761 áóþó ýñõ¿ë 762 îíû óðä ººðèéí ýñðýã áîñ÷ òýìöñýí Ìîõàììåä áåé Àáäóëëàõûí öýðãèéí õ¿íñ õîîëûã òàñàëäóóëàõûí òóë Õàëèô õààí Àëü-Ìàíçîð á¿ðìºñºí áóëæ óñòãàæýý. Áàñ Áîíàïàðò ãåíåðàë Åãèïåòèéí ýñðýã ¿éëäñýí àÿí äàéíûõàà ¿åä òýðõóó ñóâãèéí îð ìºðèéã Ñóýöèéí äýðãýäýõ ýëñýí öºëä ýðæ îëîîä ìºðíèé óñíû èõ ò¿ðýëòýíä àâòàãäàæ àðàé ÷àìàé àìüä ìýíä ¿ëäñýí áèëýý. - Çà ÿàõàâ êàïèòàí ìèíü. Êàäèêñààñ Ýíýòõýã õ¿ðýõ çàìûã åñºí ìÿíãàí êèëîìåòðýýð áîãèíîñãîæ, õî¸ð äàëàéã õîëáîõ àæëûã ýðòíèéõýí õèéæ ÷àäààã¿é þì áîë îäîî Ëåññåïñ õèé÷èõíýý... Òýð õàìãèéí àõàð áîãèíî õóãàöààíä Àôðèê òèâèéã Àçèàñ Ñóýöèéí ñóâãààð òóñãààðëàæ àñàð òîì àðàë áîëãîí õóâèðãàõ áèç. - Ãàíöõàí ë áè òàíä Ñóýöèéí ñóâãèéã ¿ç¿¿ëæ ÷àäàõã¿é ìèíü õàéðàí áàéíà. Ãýâ÷ áèä Ãàçðûí äóíäàò äàëàéä ÿâæ îðîõîä Ïîðò Ñàèäûí óðò ýðãèéã òà íºãººäºð ¿çýõ áîëíî ãýâ. - Ãàçðûí äóíäàò äàëàéä èé? - Òèéìýý, ýðõýì ïðîôåññîð, þóíä òà òýãòëýý èõ ãàéõàà âý? - Íºãººäºð áèä òýíä áàéíà ãýæ õýëñýí òàíû òýð ¿ã íàìàéã ãàéõóóë÷èõàâ.

- Íýýðýý þó? - Íýýðýý êàïèòàí ìèíü. “Íàóòèëóñ” äýýð áàéãàà ýíý ÿâäàë õýäèéãýýð þóíä ÷ ¿ë ãàéõàõ çàíã íàäàä ñóðãàõ ¸ñòîé ìýò áîëîâ÷ ¿íýõýýð ãàéõàæ áàéíà. - Ãýëýý ÷ ýíý ÿâäàë ÿàãààä òàíûã òýãæ èõ ãàéõóóëàâ? - Íºãººäºð áèäíèéã Ãàçðûí äóíäàò äàëàéä õ¿ðãýæ ÷àäàõ “Íàóòèëóñ” òýð, àñàð èõ õóðä! ¿ã¿é ýý, ýíý ÷èíü ìàíàé îíãîö Ñàéí èòãýëòèéí õóøóóã äàéð÷, Àôðèê òèâèéã á¿òýí íýã òîéðîõ õýðýãòýé áîëæ áàéíà ø¿¿ äýý! - “Íàóòèëóñ” Àôðèê òèâèéã á¿òýí òîéðíî ãýæ òàíä õýí õýëýýä îðõèâîî? Ò¿¿íèéã Ñàéí èòãýëòèéí õóøóóíû òýð¿¿ãýýð ãàðíà ãýæ õýí õýëýâ? --Òýãâýë... õýðýâ ë “Íàóòèëóñ” õóóðàé ãàçàð äýýã¿¿ð ë ãóëãàäàãã¿é þì áîë, ýñõ¿ë Ñóýöèéí õ¿ç¿¿â÷ äýýã¿¿ð àãààðààð äýãääýãã¿é þì áîë... - ßàãààä òýðýí äîîãóóð ÷èíü ãàð÷èæ áîëäîãã¿é þì ýðõýì ïðîôåññîð ãóàé? - Õ¿ç¿¿â÷ äîîãóóð óó? - Òýãýëã¿é ÿàõàâ õýìýýí êàïèòàí Íåìî òàéâàí õàðèóëààä – õ¿ì¿¿ñ ãàçàð äýýð òèéì èõ õ¿÷ õºäºëìºð ãàðãàæ áàéæ õèéæ ¿éëäýæ áàéãàà þìñûã, áàéãàëü ãàçàð äîîð àëü õýäèéíýý õèé÷èõýýä áàéãàà þì ãýëýý. Þó? Òýíä, òýð äîîãóóð òýãýýä í¿õòýé þì ãýæ óó? - Òèéìýý, Àðàáûí òîííåëü ãýæ ìèíèé íýðëýñýí íàðèéõàí ñ¿â áàéãàà þì. Ñóýöèéí õ¿ç¿¿â÷ äîîðîîñ òýð ýõëýýä Ïîðò Ñàèäûí äýðãýä òºãñ÷ áàéãàà þì. - Ãýâ÷ Ñóýöèéí õ¿ç¿¿â÷ ÷èíü ¿¿ðìýã ýëñíýýñ òîãòäîãñîí áèø ø¿¿? - Òýãýâ÷ õÿçãààðòàé ø¿¿. Òàâèí ìåòðèéí ã¿íä ãàíõàøã¿é áàò áîðæèí õàíà áàéäàã þì. - Òýõýýðýý ýíý òîííåëèéã òà ñàíàìñàðã¿é íýýæ îëñîí áàéõ íü ýý? - Íýã òàëààð ÷ ñàíàìñàðã¿é, íàãàà òàëààð ÷ çîðèóò íýýñýí þì. Æè÷ õýëýõýä ýíý íýýëòèéí ñàíàìñàðòàé íü ñàíàìñàðã¿éãýýñýý èë¿¿ þì ø¿¿. - Áè òàíû ÿðèàã õè÷ýýíã¿éëýí ñîíñú¸ êàïèòàí ìèíü. Ãýâ÷ ìèíèé ñýòãýõ¿é, ÷èõýíäýý íýã ë èòãýõã¿é ÷èíü þó áèëýý. - Àé ïðîôåññîð òà, þó õýëíý. ×èõòýé áàéãààä ñîíñîõ äóðã¿é áàéõ íü ÷ øèíý õóó÷èí àëü ÷ öàãò àäèëõàí ø¿¿ äýý! Òýð íýã í¿õ çºâõºí áàéãàà íü áîäèòîéãîîð áàðàõã¿é, áè ò¿¿íèéã õýä õýä àøèãëàñàí þì. Õýðýâ òýð áàéãààã¿éñýí áîë áè Óëààí äàëàéí ýíý íýã ìóõàðò îðæ èðýõã¿éñýí ø¿¿! - Õýðýâ áè òàíààñ òýð í¿õèéã õýðõýí íýýñýí òóõàé òàíü àñóó÷èõâàë ìèíèé ç¿ãýýñ òºëºâ áóñ þì áîëîõã¿é áèç?

- Ýíäýýñ õýçýý ÷ õàãàöàí ¿ë îäîõ ó÷ðààñ íóóãààä áàéõ þì ÷ þó áàéõ âý äýý ãýæ êàïèòàí Íåìîã õýëýõýä áè ýíý ¿ãýíä íü ÷óõàì ÿìàð ó÷èð áèé áîëîõû íü îéëãîîã¿é öàðàé ¿ç¿¿ëæ êàïèòàíû ÿðèàã ñîíñîõîîð ÷èõ òàâèëàà. - Ýíä òîííåëü áèé ãýäýã áîäëûã íàäàä çºâõºí áàéãàëü÷ õ¿íèé ñîíèó÷ çàí, ºðäèéíõºº íýã ç¿é ¸ñíû ñýòãýìæ ë òºð¿¿ëñýí þì. Ò¿¿í÷ëýí Óëààí áà Ãàçðûí äóíäàò äàëàé õî¸ðò íèñäýã çàãàñ, àëãàíà, ñóäàëò ùåòèíîçóáû áîëîí áóñàä òºðëèéí îëîí îëîí ÿã àäèëõàí çàãàñ îðøäîãèéã íü áè àæñàí. Òèéìýý áè ýíý á¿õýí õî¸ð äàëàé õîîðîíäîî õàðüöààòàéã ãýð÷èëæ áóé þì áèø áèç ãýæ ººðºº ººðòºº àñóóëò òàâüñàí áèëýý. Õýðýâ ë òèéì õàðüöàõ í¿õ ñ¿â ¿íýõýýð áèé þì áîë ãàçàð äîîðõè óðñãàë Óëààí äàëàéãààñ, Ãàçðûí äàëàé ðóó óðñàõ ¸ñòîé. Ó÷èð íü Óëààí äàëàéí óñíû òºâøèí, Ãàçðûí äóíäàò äàëàéíõààñ äýýð áàéäàã þì. Ýíý àñóóäëûã òàéëáàðëàõûí òóë áè Ñóýö, îð÷íîîñ õýä õýäýí çàãàñ áàðüæ ñóóëýíä íü çýñýí ãîðõè óÿàä áóöààæ òàâüñàí. Òýãòýë õýäýí ñàðûí äàðààãààð Ñèðèéí ýðýã õàâèàñ áè ººðèéí òàíèõ òýìäýã á¿õèé õýä õýäýí çàãàñ áàðüñàí þì. Òèéì áîëîõîîð õî¸ð äàëàéí õîîðîíä ãàçàð äîîãóóð õàðüöàõ í¿õ çàéëøã¿é áàéãàà íü íàäàä ýðãýëçýýã¿é áîëñîí. Áè òýð í¿õèéã íü ººðèéí “Íàóòèëóñ”-ààð ýðæ ýðñýýð îäñîí áºãººä äàðàà íü ò¿¿í ðóó îíãîöòîéãîî îðæ ÿâ÷èõûã ç¿ðõýëñýí þì äàã. Èéìä íî¸í ïðîôåññîð òà, õî¸ðõîí õîíîãèéí äàðàà Àðàáûí ìèíü òîííåëüòýé òàíèëöàõ áîëíî äîî ãýëýý.

ÀÐÀÁÛÍ ÒÎÍÍÅËÜ Ìºí òýð ºäºðòºº áè Êîíñåëü, Ëåíä õî¸ðò êàïèòàí Íåìîòîé ÿðèëöñàí ÿðèàíààñàà òýäýíä øóóä õàìààðàõ ñîíèðõîëò õýñãèéã íü ÿðüæ ºãºâ. Òýäýíä áè, õî¸ðõîí ºäðèéí äàðààãààð áèä Ãàçðûí äóíäàò äàëàéí óñûã òóóëàõ áîëíî õýìýýí õýëáýë Êîíñåëü àëãà òàøèí áàÿñàõóéä Íåä Ëåíä õàðèí çºâõºí ë äàë ìºðºº õàâ÷èæ áèëýý. - Óñàí äîîðõè òîííåëü èé? õýìýýí òýð äóó àëäàæ - õî¸ð äàëàé õîîðîíäîî õàðüöëàà ãýæ ¿¿? Èéì þì åðººñºº õýçýý ÷, õýíä ÷ äóóëäààã¿é! ãýâ. - Íåä íàéç àà? ãýæ Êîíñåëü õàðèóä íü õýëýýä - ¿¿íýýñ ºìíº õýçýý íýãýí öàãò òà “Íàóòèëóñ”ûí òóõàé åð íü äóóëñàí óó? Äóóëààã¿é ýý! Òýãñýí ÷ ãýñýí “Íàóòèëóñ” ãýäýã îíãîö áàéñàí ë þì áàéíà äàà. Òýãâýë òà äóóëààã¿é ãýäýã ¿ãýýð ò¿ðýý áàðüæ ¿íýí þìûã ¿ã¿éñãýæ äàë ìºðºº õàâ÷èõ õýðýã àëãà! ãýâ. - Õýíèé ìààíü çºâ áîëîõûã õàðæ ë áàéÿ õýìýýí Íåä Ëåíä òîëãîé ñýæëýí ºã¿¿ëýýä-Òèéì òîííåëü áàéãàà þì áîë ÿäàæ áè Ãàçðûí äóíäàò äàëàéä áóøóóõàí îðîõñîí ãýæ áàÿðëàõ áàéíàì! ãýâ. Äàëàé äýýð èë õºâæ ÿâñàí “Íàóòèëóñ” òýð îðîéäîî óìàðò ºðãºðãèéí 21 õîíîã 30 õóâüä Àðàáûí òîííåëüä îéðòîí èðëýý. Áè Ýíýòõýã, Åãèïåò, Òóðê, Ñèðèòýé íàéìààöàëääàã õóäàëäààíû ÷óõàë òºâ Äæåääó õýìýýõ õîòûã àëñààñ õàðëàà. Áèäíèé õºâæ ÿâñàí ýíý îð÷íîîñ áè òýð õîòûí áàðèëãà, äàëàéí ýðýãò çîãñîæ áóé õºëã¿¿äèéã íèëýýä ñàéí ÿëãàí õàðñàí áºãººä òýäãýýðèéí çàðèì íü à÷àà õ¿íäòýé òóë óñàíä ëàâ ñóóæ ýðýãò îéðõîí î÷èæ ÷àäàõã¿é áàéâ. Øèíãýõèéã çàâäàí áóé íàðàí õîòûí öàãààí öàãààí áàéøèíã ãýðýëò¿¿ëýí áàéõàä òýä í¿ä ãÿëáàì ºíãººð ÿðàëçàí áàéâ. Õîòîîñ çàéäóó ñóóðèí, òàðèà÷äûí õóëñàí áà ìîäîí îâîîõîéíóóä áàéõ àæýý. Ãýâ÷ óäñàí ÷ ¿ã¿é Äæåääà õîò îðîéí á¿ðèéä äàëä îðæ, “Íàóòèëóñ” ¿ë ìýäýã òóÿàðàí ãýðýëòýõ óñíàà æèâæ îðëîî. Ìàðãààø ºäºð íü õî¸ðäóãààð ñàðûí 10-íàà áèä äàëàé äýýð õºâæ èë ãàðòàë, áèäíýýñ õîë áóñ îëîí õºëºã îíãîö áàéõûã ¿çýæ “Íàóòèëóñ” ÿàðàâ÷ëàí áóöàæ æèâæ îäëîî. Ãýâ÷, ¿ä äóíäûí õýðä, åðäèéí àæèãëàëò õèéäýã öàãààð äàëàé çýë¿¿ä áàéñàí òóë “Íàóòèëóñ” óñàí äýýð äàõèí õºâæ ãàðàâ. Áè Êîíñåëü, Íåä õî¸ðûã äàãóóëàí îíãîöíû òàâöàí äýýð ãàðëàà. Àëñ ç¿¿í ç¿ãò áóäàíöàð ìàíàí äóíä íàìõàí ýðãèéí çóðâàñ áàðàà ¿çýãäýíý. Áèä îíãîöíû õîéò áýõëýýñòýé çàâèíû ¸ðîîëä õýâòýæ ýëäýâ øàëäâûã ÷àë÷èæ àòàë Íåä Ëåíä ãýíýò ºíäèéæ äàëàé äýýð á¿ðòèéæ áóé áÿöõàí þìíû ç¿ã ãàð ñóíãàí çààæ:

- Òà òýíä þì õàðàõãóé áàéíà óó, ýðõýì ïðîôåññîð ãóàé? ãýæ íàäààñ àñóóâ. - ¯ã¿é ýý õýìýýæ áè õàðèóëààä -Áè, òàíü øèã í¿ä ñàéòàé áèø ãýäãèéã òà ìýäíý ø¿¿ äýý ãýëýý. - Òà õàð ë äàà ñàéí ãýæ Íåä Ëåíä íàìàéã øàëãààí - òýíä, øòèðáîðòûí ÷èãò óðàãøàà, ÿìàð íýãýí òîì þì õºäëººä áàéõûã õàðàõã¿é áàéíà ãýæ óó? ãýâ. - Íýýðýý òèéì áàéíà õýìýýí áè ñàéòàð àæèãëàñíû äàðàà - ÿìàð íýãýí ãîíçãîð õàð þì óñàí äýýð õºäëººä áàéíà. - Áàñ íýã “Íàóòèëóñ” ãàðààä èðýõ íü òýð ¿¿? ãýæ Êîíñåëü àñóóõàä: - ¯ã¿é ýý õýìýýí Êàíàä õ¿í õàðèóëààä õýðýâ áè îäîî ¿¿íèéã äàëàéí ÿìàð íýãýí àìüòàí ãýæ õýëáýë àðàé ÷ ýíä¿¿ðýõã¿é áàéõàà ãýâ. - Óëààí äàëàé õàëèìòàé ãýæ ¿¿? õýìýýí Êîíñåëü àñóóõàä áè: - Õîâîðõîí áàéäàã þì ãýâ. ¯íýõýýð ÷ óðò, ãîíçãîð õàð þì áèäíýýñ ìèëü õ¿ðýõãóé ãàçàð áàéõ õàðàãäàâ. Òýðíèé áàéäëûã õîëîîñ õàðâàë óñíààñ áóëòàæ áóé õàä ìýò ñàíàãäàõ áàéâ. Ãýâ÷ òýð ÷óõàì þó áîëîõûã áè òýðõýí ¿åäýý òàíüæ ÷àäñàíãóé ýý. - ¯ã¿é ýý, ýíý ÷èíü õàëèì áèø õýìýýí òýð àìüòíààñ ýãøèí çóóð ÷ àòóãàé í¿ä ¿ë ñàëãàí øèðòýæ áàéñàí Íåä Ëåíä õýëýýä, - Õàëèì áîë ìèíèé õóó÷èí òàíèë áè òýäíèé ààøèéã åð àíäàõã¿é ãýâ. - Æààõàí õ¿ëýýçíýå õýìýýí Êîíñåëü õýëýýä, “Íàóòèëóñ” ÿã ë ò¿¿íèéã ÷èãëýí ÿâæ áàéíà, õýäýí ñåêóíäèéí äàðàà áè ò¿¿íèé þó áîëîõûã ìýäíý ãýëýý. - Óõàé! Õºäºëæ áàéíà.. Æèâæ áàéíà! ãýýä Íåä Ëåíä áà÷èìäàæ - Ýý õàð ÷ºòãºð! ßìàð àìüòàí áàéâàà? Ñ¿¿ë íü åðäèéí õàëèìûíõ áóþó ø¿äýò õàëèìûíõ øèã ñàëàà áèø þì áàéõ÷èâ. Õàðèí ñ¿¿ëíèé íü ñýëóóð òàñ ÷àâ÷èãäñàí þì øèã ìóõàð þì ãýý÷! ãýâ. - Ãýâ÷... ãýýä áè ÿðèõ ãýòýë, - Õàðàà÷ õººå ãýäñýý äýýø íü õàðóóëæ íóðóóãààðàà äýýøýý ýðãýëäýæ áàéíà ãýæ Êàíàä õ¿í õýëýõýä Êîíñåëü - Òèéì áàéíà. Ýíý áîäâîë ÿìàð íýãýí ñêðåêà îáîëüòèòåëüíèö áîëîëòîé! Ãýæ õýëýýä Êîíñåëü èíýýìñýãëýâ. Êîíñåëèéí õýëñýí óã íàä ñàíàà àâàõóóëæ áèëýý. Àðäûí äóíä õ¿¿õýí çàãàñ õýìýýí àëäàðøèæ äîìîã áîëñîí ñèðåíèéí áàãò õàìààðàãäàõ àìüòàí áàéãààã áè ñàÿ óõààð÷ ìýäëýý. - ¯ã¿é ýý, ýíý ñèðåí áèø, õàðèí ÿã òýð áàãò õàìààðàãäàõ ººð íýã õîâîð àìüòàí áàéíà. ¯¿íèéã

äþãîíü ãýäýã þì ãýæ Êîíñåëü õýëýâ. Òýð çàâñàð Íåä Ëåíä óóë àìüòíûã øèðòñýýð áàéâ. Ò¿¿íèé í¿ä õîìõîéðîí ãÿëàëçàæ áàéõ íü òýð àìüòàí òèéø äîâòëîõîîð óñ ðóó ¿ñðýí îðîõ ýãçýãòýé öàãèéã õ¿ëýýõ ìýò áàéëàà. - Àé ýðõýì ïðîôåññîð ìèíü, áè õýçýý ÷ èéìýðõóó àìüòàí àãíàæ ¿çýýã¿é áèëýý! ãýæ ñýòãýë ç¿ðõ íü îâîëçñîíäîî ÷è÷èðñýí õîîëîéãîîð òýð äóóí ãàðàâ. Òýäãýýð ¿ãýíä íü Íåä Ëåíäèéí áàéäàã çàí ÷àíàð èëýð÷ áàéëàà. Ãýòýë êàïèòàí Íåìî ãàð÷ èðýâ. Òýð, äàëàéä òîíãî÷èæ áóé äþãîíêèéã îëæ õàðààä, äàðàà íü Êàíàäûí õàðúÿàòûí ç¿ã øèðýâ òàòàæ ò¿¿íèé áàéæ ÿäàæ áàéõûã òààæ ìýäýýä Íåä Ëåíä ðóó õàíäàæ: - Ýðõýì Íåä òàíû ãàðò õýðýâ îäîî æàä áàéãàà ñàí áîë òàíû àëãûã õîðñãîõñîí áîë óó? ãýæ àñóóâ. - ßàõ àðãàã¿é òýãíý ø¿¿, êàïèòàí - Òýãâýë òà æàä÷èíûõàà ìýðýãæèëä íýã ºäºð áîëîâ÷ ýðãýí îðæ, ººðèéí àãíóóðûí àìæèëòíû á¿ðòãýëèéã íýã áîëîâ÷ áààòàðëàã ÿâäëààð íýìýãä¿¿ëýõèéã õ¿ñ÷ áàéíà óó? - Äóðòàé òýãýõñýí áàéíàì! - Òýãâýë ÿàÿ ãýõýâ, ¿çýýä àëä! - Áàÿðëàëàà, êàïèòàí ãýæ Íåä Ëåíä ºã¿¿ëýõýä ò¿¿íèé í¿äýíä öîã áàäðàõ ìýò àæýý. - Òàíä çºâõºí íýã ë áîëçîë òàâèõ áàéíàì. ¯¿íä òà àëäàëã¿é ë øèéäýýðýé! Ýíý áîë òàíû òóñûí òóëä õýëæ áàéãàà þì ø¿¿. - Äþãîíü òèéì àþóëòàé àìüòàí þì óó? ãýæ ìèíèé àñóóõàä Êàíàä õ¿í àíçààðàõ øèíæã¿é ìºðºº õàâ÷âàë, êàïèòàí: - Àþóëòàé àìüòàí, ýêý àìüòàí àí÷èä ðóó äàéð÷ çàâèé íü îíõîëäóóëäàã ÷ óäàà áèé. Ãýâ÷ ýðõýì Íåäýä ýíý ÿâäàë àþóëòàé áèø. Íåä ýðõìèéí í¿ä õóðö, ãàð ìýðãýí, áè ýðõýì Íåäýä ñàíàìæ ºõäºº àþóëòàéä íü áîëãîîìæëîõ ãýñýí þì áèø õàðèí äþãîíèéí ìàõ òóí àìòòàé çóóø áîëîõ òóë àëäàæ ¿ã¿é áîëãîõîîñ íü áîëãîîìæèëñîí þì. Òýãâýë Íåä ãóàé ÷, ìèíèé ìýäñýíýýð áîë ìàõàíä íèëýýä îâîî ãýæ áàéãàà áèç ãýõýä íü Íåä Ëåíä: - Àà, òèéì áèé! Ýíý àìüòàí ÷èíü áàñ ÿã ÷ ¿ã¿é àìòòàé áàéõ íü ýý ãýâ. - Àìòòàé äàà Íåä ãóàé. Ò¿¿íèé ìàõûã ¿õðèéí ìàõíààñ ÿëãàõ þì áàéõã¿é. Ìåëàíåç îðîíä õààíû çîîãîíä õ¿ðòýë òàâüäàã þì. Ñ¿¿ë÷èéí æèë¿¿äýä äþãîíèéã õàìààã¿é óëàéðàí õÿäàæ áóé áîëîõîîð áîäâîë ò¿¿íèé íýãýí òºðºë ëàìàíòèí ãýäýã àìüòíû íýãýí àäèë äàðóé óñòàæ ¿ã¿é áîëíî áèçýý.

- Òèéì áîë êàïèòàí ìèíü, ò¿¿íèéã õºíººõèéí õýðýãã¿é þì áèø áèç? õýìýýí Êîíñåëü ¿íýí ãîëîîñîî ºã¿¿ëýýä - õýðýâ ýíý õàìãèéí ñ¿¿ë÷èéí ãàíö àìüòàí áàéâàë ÿàíà? Òèéì áîë øèíæëýõ óõààíû òóñûí òóëä àìüä ¿ëäýýõ íü ç¿é þì áèø ¿¿ ãýõýä: - Òèéì ÷ áàéæ áîëîõ þì õýìýýí Íåä Ëåíä õýëýýä – ãýëýý ÷ ãýñýí ãýäýñ öàòãàõ òóñûí òóë àãíàõ ë õýðýãòýé ãýâ. - ¯çýýä àëä äàà, ýðõýì Íåä ãýæ êàïèòàí Íåìî äàâòàí õýëëýý. Ýíý ìèíóòàíä “Íàóòèëóñà”-ûí áàãèéíõíààñ äîëîîí õ¿í òàâöàí äýýð ãàð÷ èðëýý. Òýä, áàõü áàéäãààðàà ë äóó ÷èìýý ÷ ¿ã¿é ë àìãàëàí àæýý. Òýäãýýðèéí íýã íü õàëèìûí àíãóó÷èí õºëãºí äýýð õýðýãëýäýã æàä îîñðûí íü õàìò àâ÷ èðëýý. Áÿöõàí çàâü óñàíä áóóëãàí, ñýë¿¿ðèéí àðä çóðãààí õ¿í, íýã õ¿í çàëóóð äýýð òóñ òóñ ñóóëàà. Íåä Ëåíä, Êîíñåëü áèä çàâèíû õîíøîîð õýñýãò áàéðëàâ. - Áèäýíòýé êàïèòàí òà ÿâàõã¿é ãýæ ¿¿? ãýæ áè àñóóâàë: - ¯ã¿é ýý, ïðîôåññîð ìèíü ÿâàõã¿é. Õàðèí òà íàð îëç îìîãòîé ÿâààðàé ãýæ õàðèóëàâ. Áèäíèé çàâü çóðãààí ñýëóóð÷èéí õ¿÷èíä îíãîöíû õàæóó áººðíººñ òýð äàðóé õîëäîí “Íàóòèëóñ”ààñ õî¸ð ìèëü ãàçàð õàðàãäàæ áóé äþãîíü òèéø õºâæ îäëîî. Ò¿¿íä õýäõýí êàáåëüò çàéòàé îéðòîí î÷ìîãö ñýëóóð÷èä õóðäàà óäààñãàæ, ñýë¿¿ðýý óñàíä àÿàðõàí òàâèâ. - Íåä Ëåíä æàäààð çýâñýãëýí çàâèíû óðä õàìàð äýýð áîñ÷ çîãñîâ. Õàëèìûí æàä èõýâ÷ëýí àñàð óðò, áºõ îîñðîîð çàâèíä àðãàìæèãääàã áºãººä øàðõàäñàí àìüòàí çóãàòàí ç¿òãýõ ¿åä õÿëáàðõàí çàäðàõààð ýâõýãäñýí áàéäàã á¿ëãýý. Ãýòýë ýíý íýãýí óäàà áèäíèé àâ÷ ÿâàà æàäíû îîñîð õýòýðõèé áîãèíîõîí äºíãºæ õîðèí ìåòð óðò áºãººä ò¿¿íèé ¿ç¿¿ðèéã õîîñîí ìîäîí òîðõîíä áàðüæ óÿñàí áàéâ. Òýðõ¿¿ ìîäîí òîðõ øàðõàäñàí àìüòàí õààøàà äàâõèæ áóéã ìýäýãäýõ ¿¿ðýãòýé àæýý. Ýíý ¿åä áè ÷ ãýñýí áîñ÷ çîãñîîä, Êàíàä õ¿íèé àðààñ äþãîíèéã õàðóóëäàæ áàéâ. Òýð äþãîíü äàëàéí ëàìàíòèí õýìýýõ àìüòàíòàé íýí àäèë àæýý. Ò¿¿íèé ãîíçãîð øóâòàí áèå óðò ñ¿¿ë áîëîí øóâòðàõ áºãººä õàæóóãèéí íü ñýë¿¿ð¿¿ä ¸ñòîé õóðóó àäèë áàéäàã áèëýý. Äþãîíü äýýä ýð¿¿íäýý ¸ñòîé ìºðã¿¿ë ýâýð ìýò óðò áîëñîí õóðö ñî¸îòîéãîîðîî ëàìàíòèíààñ ÿëãàâàðëàãääàã þì. Íåä Ëåíäèéí ãýòýæ áàéñàí òýð äþãîíü í¿ñýð òîì àìüòàí áºãººä óñíû äýýð íàì óíòàõ ìýò ¿ë õºäºëæ á¿ëãýý. Òýð íýãýí çàâøààí Êàíàä õ¿íä ñàéí þì áîëæ ò¿¿íèé àìæèëòûã õÿëáàð÷èëæ áèëýý. Áèäíèé çàâü íýí ñýðýìæòýé ÿâæ óóë àìüòàíä òàâ çóðãààí ìåòð îéðòîâ. Ñýë¿¿ð÷èä ñýë¿¿ðýý ººä èä, õèéä ºðãºâ.

Ýíý õîîðîíä Íåä Ëåíä ãýäãýñõèéí æàäàà äàëëàíãóóò øèäýæ îðõèëîî. Àãààðò èñãýðýõ äóóí ãàð÷, äþãîíü àëãà áîëæ îäîâ. Áîäâîë ò¿¿íèé õàð òýíõýýãýýðýý øèäñýí æàä çºâõºí ë óñ äîëîîñîí áóéçàà. - Ýý õàð ÷ºòãºð? õýìýýí Êàíàä õ¿í õàøãèð÷ - Áè àëäàæ øèäëýý ãýæ ¿¿? ãýâ. - ¯ã¿é ýý, àëäààã¿é ãýæ áè õàðèóëààä, øàðõàä÷èõñàí. Ýíý õàð ë äàà, öóñàí çàì òàòóóëæ áàéíà. Ãýâ÷ æàä òàíü. óñ ðóó îé÷ëîî ãýæ õýëýâ. - Æàä ìèíü ÿàâ! Æàä ìèíü! õýìýýí Íåä Ëåíä äóó òàâèâ. Ñýë¿¿ð÷èä äàõèí ñýë¿¿ðäýæ ýõëýí çàëóóð÷ çàâèà óñàí äýýð õºâæ áóé òîðõ ðóó çàëëëà. Áèä æàäàà îëæ àâààä, øàðõàäñàí àìüòàíã õººæ ã¿éöýõýýð õóðäàëëàà. Òýð àìüòàí àãààð àìüñãàëàõààð áàéí áàéí óñàí äýýð èë ãàð÷ èðíý. Áîäâîë øàðõ íü ò¿¿íèéã òàìèðäóóëàõã¿é áàéãàà áîëîëòîé. Òýð íèëýýä èõ õóðäòàé ã¿éæ áàéâ. Àðâàí õî¸ð áàäðèóí ãàðûí õ¿÷èíä óðàãøèëæ áàéãàà çàâü ÿâàõ áèø íèñ÷ áàéëàà. Ìàíàé çàâü ò¿¿íèéã îëîí äàõèí ã¿éöýí î÷èæ, Íåä Ëåíä ÷ æàäàà õî¸ðäîõ óäààãàà øèäýõèéã çàâäñàí áîëîâ÷ ºíºº àìüòàí òýð áîëãîíä íü áóëòàí çóãàòàæ óñàíä øóìáàí îðæ òóõàé á¿ðèéí àþóëààñ çàéëàí îäîæ áàéâ. Íåä Ëåíäèéí òýð ¿åèéí áà÷èìäàë õèëýãíýë õî¸ðûã ä¿ðñëýí áîäîæ áîëíî. Øàðõàäñàí òýð ìóó àìüòíûã àíãëèéí ÿìàð ÷ ìóó ¿ã, õàðààë ìýääýã áîë á¿ãäýýð íü õàðààæ ç¿õýæ áàéâ. Ò¿¿ãýýð ÷ áàðàõã¿é òýð àìüòàí áèäíèé á¿õ òºëºâëºãººã õºñºðä¿¿ëæ áàéñàí òóë íàä õ¿ðòýë ãîìäîëòîé ñàíàãäàâ. Òèéìýðõ¿¿ãýýð áèä äþãîíèéã á¿òýí öàã ìºðäºæ àòàë, ºíºº àìüòàí ãýíýòõýí áèäýí ðóó äîâòëîí îðîõîîð çàâü ðóó ìààíü ÷èãëýí, ìºðäñºíèé ìààíü õàðèóä áèäíèéã óñòãàõààð øèéäýí ýðãýí èðýõýä áè îëç îìãèéíõîî á¿òýìæèíä ¿ë èòãýæ ñýòãýë ò¿ãøèæ ýõëýâ. Äþãîíèéí òýð ààøèéã Êàíàä õ¿í äàðóé ìýäýæ: - Àíõààð! ãýæ õàøãèðëàà. Çàëóóð÷ ººðèéí ýòãýýä õýëýí äýýð õýäýí þì õýëñýí íü, áîäâîë ñýë¿¿ð÷äèéã àíõààð ãýñýí áîëîëòîé. Äþãîíü çàâèíä õîðèíü ìåòð îéðòîæ èðýíã¿¿ò çîã òóñ÷, õîíøîîðûíõîî äîîä òàëä íü áèø õàðèí äýýä òàëä íü áàéõ õàìðûíõàà í¿õýýð àãààð ñàëõè õ¿÷òýé òàòàæ àâààä áèäýí ðóó äàéðàí îðæ èðëýý. Áèä ò¿¿íèé äàéðàëòààñ áóëòàæ àìæñàíã¿é. Ãýâ÷ çàëóóð÷èéí ÷àäìàã çàëàëòûí à÷ààð õàëç òóëãàðàõ àþóëààñ ìóëòàð÷, áèäíèé çàâü çºâõºí õàëáèñõèéãýýä íýã áóþó ýñõ¿ë õî¸ð òîíí õýð óñ õóòãàñíû íü ñ¿¿ëä íü øàâõàæ àñãàõ õýðýã ãàðàâ. Çàâèíû õîíøîîð äýýð çîãñ÷ áàéñàí Íåä àôðèê ãàçðûí àðñëàí ãºðººñ çóóõ ãýæ áàéãàà ìýò çàâèíû èðìýãýýñ ¿ìõ÷ýýä ýðãýõèéã çàâäàæ áóé äþãîíèéã æàäààð õýä äàõèí á¿ëæ îðõèâ.

Òýðõýí çóóð áèä áèå áèåñ äýýãóóð äàìíàëäàí óíàæ, äýýð äîðîî îðöãîîñîí áºãººä õýðâýý ë óóðñàæ õèëãýíýñýí Êàíàä õ¿í ñàìáàà÷èëæ òýð íýãýí àìüòíû ãîë ç¿ðõýíä æàäàà øààæ àìæààã¿é áîë ýíý õýðýã þóãààð òºãñºõ áàéñíûã á¿¿ ìýäýý. Äþãîíü çàâèíû áººðèéã ìýðýýä àâàõ ÷èìýý ãàð÷ äàðàà íü òýð àìüòàí òîðõòîé æàäòàéãàà õàìò æèâæ îäëîî. Ãýâ÷ óäñàí ÷ ¿ã¿é õîîñîí òîðõ óñàí äýýð õºâºí èë ãàð÷ èðýõýä, ò¿¿íòýé õàìò ºåõèé íü ººäºº õàðñàí äþãîíèéí õ¿¿ð ìºí õºâæ ãàðëàà. Ò¿¿íèéã áèä îîñðîîñ íü ÷èðñýýð “Íàóòèëóñ” ðóó àâ÷ îäîâ. Äþãîíèéí áèåèéã ºðãºõ áàãàæ õýðýãëýí àðàé ÷óó õèéæ “Íàóòèëóñ”-ûí òàâöàí äýýð òàòàæ ãàðãàâàë, òýð òàâàí ìÿíãàí êèëîãðàììààñ áàãàã¿é õ¿íä àæýý. Òýðõ¿¿ àìüòíûã ºâ÷èõ àæëûã Íåä Ëåíäèéí øóóä óäèðäëàãûí äîîð ã¿éöýòãýñýí áºãººä ýíý ¿¿ðãèéã òýð õýíä ÷ èòãýìæëýí øèëæ¿¿ëýõèéã ¿ë õ¿ñ÷ áèëýý. Òýð ºäðèéí îðîé îíãîöíû òîãîî÷ ãàðàà ãàðãàæ áýëäñýí àìòëàã ñàéõàí õîîë ìèíèé çàðö íàä àâ÷èð÷ ºãñºí íü ºíºº äþãîíèéí ìàõ áàéâ. Ò¿¿íèé ìàõ ìèíèé ñýòãýëä ¿õðèéí ìàõíààñ õîë èë¿¿ íèéöñýí áèëýý. Ìàðãààø ºäºð íü õî¸ðäóãààð ñàðûí 11-íä “Íàóòèëóñ”-ûí õ¿íñíèé çîîðü àíãèéí ìàõíû øèíý íººöººð áàÿæèâ. Òýð ºäºð îíãîöíû òàâöàí äýýð àëòàí õàðààöàéí ñ¿ðýã íèñ÷ áóóëàà. Òýäãýýð íü çºâõºí ë Åãèïåòýä äàéðàëääàã, íýãýí ä¿ðñ õàð õóøóóòàé øîâãîð òîëãîéòîé í¿äèé íü öàãààí òîëáî òîéðñîí, íóðóó, ñ¿¿ë, äàëàâ÷ çýðýã íü áîð öàãààí öýýæ áà ãýäýñòýé, óëààí ñàðâóó á¿õèé Íèë ìºðíèé õàðààöàé áàéâ. Òýäíýýñ ãàäíà áèä õ¿ç¿¿ áà òîëãîéãîîðîî õàð öîîõîð, Íèë ìºðíèé çýðëýã ãàëóó õýäýí àðâûã áàðèëàà. Òýäãýýð øóâóóíû ìàõ íýí àìòòàé àæýý. Òýð ºäºð “Íàóòèëóñ” æèãäõýí çººëºí õóðäòàé ÿâæ áàéâ. Ýíý áàéäëààðàà òýð õààøàà ÷ ¿ë ÿàðàõ ìýò àæýý. Ñóýöèéí áóëàíä îéðòîõ òóòàì Óëààí äàëàéí óñíû äàâñ óëàì á¿ð áàãàñ÷ áàéãààã áè àæèæ ìýäýâ. ªäðèéí òàâàí öàãèéí ¿åä áèä Àðàáûí áà Àêàáûí áóëàí õî¸ðûí õîîðîíä îðøèõ, Àðàáûí ÷óëóóðõàã ãàçðûí òºãñãºë áîëîõ Ðàñ-Ìîõàììåäèéí õóøóóã óìàð ç¿ãò îëæ õàðàâ. Èéíõ¿¿ “Íàóòèëóñ” Ñóýöèéí áóëàíä ÿâæ îðîâ. Ðàñ-Ìîõàììåäèéí õóøóóí äýýð áè íýãýí ºíäºð óóë áàéõûã ÿëãàí õàðñàí íü Îðåá õýìýýõ óóë àæýý. Îðîéí çóðãààí öàãò “Íàóòèëóñ” óñíààñ íýã èë ãàð÷ óñàíä íýã äàëä îðæ ÿâñààð äàëàéí íýãýí òîõîéä îðæ î÷ñîí íü Òîð õýìýýõ òîõîé áàéâ. Òýð òîõîéí óñ, êàïèòàíû õýëñíýýð ¿íýõýýð óëààâòàð òóÿàòàé àæýý. Çºâõºí ë ïåëèêàíóóäûí õàøãàðàëäààí, õèë ìºðãºæ áóé äàâàëãààíû øóóãèàí, äàëàéí ãàëò îíãîöíóóäûí õààÿà íýã îðëèõ ÿíäàíãèéí äóóíä ñýðäõèéí öî÷èæ áóé í¿ñýð õàðàíõóé äóíä ã¿í øºíº ãýíýò íºìºðñºí áàéâ. Îðîéí íàéì åñºí öàãèéí õîîðîíä “Íàóòèëóñ” óñíû ã¿íä õýä õýäýí ìåòðèéí äîîð æèâæ

îðëîî. Ìèíèé áîäëîîð áîë áèä Ñóýöýä íèëýýä îéðõîí áàéõ ¸ñòîé áèëýý. Ãýãýýâ÷èéí øèëíèé öààíà áè öàõèëãààí ÷èéäýíãèéí ãýðýëä õóðö ãýðýëò¿¿ëýãäñýí ýðýã îð÷íû õàääûí óã ¸ðîîëûã õàðæ áàéâ. Òýðõ¿¿ õîîëîé öààøëàõ òóòàì óëàì íàðèéñ÷ áàéõ ìýò íàä ñàíàãäàæ áèëýý. Ãýòýë 9 öàã 15 ìèíóòàíä ìàíàé îíãîö óñàí äýýð äàõèí èë ãàð÷ èðýâ. Áè êàïèòàí Íåìîãèéí íýðëýñýí Àðàáûí òîííåëèéã ¿çýõñýí ãýõýýñ áàéæ ÿäàæ áàéâ. Àðãàà áàðàõäàà áè îíãîöíû òàâöàí äýýð ñàëõèíä ãàðëàà. Óäñàí ÷ ¿ã¿é, áèäíýýñ ìèëü õàãàñûí ãàçàð îðîéí ìàíàíä òîðîëçîæ áóé á¿äýã ãýðýë ñ¿¿ìýëçýæ õàðàãäàâ. - Òýð õàðàãäàã÷, õºâºã÷ öàìõàã áàéíà ãýæ ìèíèé äýðãýä äóóí ãàðàõàä áè åð ñàíààíäã¿é çîãñîæ áàéñàí òóë äàâõèéí öî÷èæ ýðãýí õàðâàë êàïèòàí Íåìî ººðèéí áèåýð äýðãýä ìèíü èðñíèéã òàíèëàà. - Òýð áîë Ñóýöèéí õºâºã÷ öàìõàã ãýæ òýð õýëýýä - áèä îäîî óäàõã¿é òîííåëèéí àìñàðò õ¿ð÷ î÷ëîî ãýâ. - Òýðë¿¿ îðîõîä òèéì ÷ àìàðã¿é áèç? õýìýýí ìèíèé àñóóõàä êàïèòàí: Òèéìýý, ýíý îð÷èí ÷ íýí îñîëòîé ë ãàçàð. Òèéì ÷ ó÷ðààñ áè òîííåëüä îðîõûí ºìíº æîëîîäîõ á¿õýýãò ººðºº îðæ, îíãîöîî ººðèéí ãàðààð æîëîîäîõ ÿâäëûã ¸ñ áîëãîñîí þì. Çà òýãýýä ýðõýì ïðîôåññîð òà äîîøîî áóóæ äîòîãøîî îðíî áàéãàà àà. “Íàóòèëóñ” îäîî íýãýíòýý øóìáàí îðâîë, äàõèí õºâæ èë ãàðàõäàà çºâõºí ë Àðàáûí òîííåëèéã ãýòýëæ Ãàçðûí äóíäàò äàëàéä èë ãàðñàí áàéõ áîëíî ãýâ. Áè êàïèòàí Íåìîã äàãàëäàí ÿâëàà. Îíãîöíû äýýä òàã õààãäàæ, óñíû òîì áàãòààìæóóä óñààð ä¿¿ðãýãäýõýä áèäíèé õºëºã àðâàí ìåòðèéí ã¿íä äàõèí æèâæ îðîâ. Áè ººðèéíõºº ºðººíä ÿâæ îäîõûã çàâäàí áàéñàí òýð ìèíóòàä êàïèòàí Íåìî íàìàéã çîãñîîæ: - Íî¸í ïðîôåññîð òà íàäòàé õàìò æîëîîäëîãûí á¿õýýãò öóã äåæóðëýõèéã õ¿ñýõ ¿¿?ãýæ àñóóõàä íü áè: - Ýíý òóõàé áè òàíààñ ãóéõ ãýýä ç¿ðõëýýã¿é þì ãýëýý. - Çà òýãâýë ÿâúÿ. Òýõýä òà óñàí äîîãóóð áóþó ýñõ¿ë ãàçàð äîîãóóð æóóë÷ëàí ÿâàõàä ÷óõàì þó þó îëæ ¿çýæ áîëîõ áîë, òýð á¿õíèéã îëæ ¿çýõ áîëíî. Áèä òàâöàí äýýð ãàðãàäàã øàòààð äàìæèæ äóíä õýðä íü õ¿ðýâ. Òýíä êàïèòàí Íåìî íýãýí æèæèã õààëãà íýýõýä áèä íàìõàí òààçòàé íàðèéõàí ãóäàìæ ºðººíä ãàð÷ èðëýý. Òýðõ¿¿ ºðººíèé ìóõàðò õºëºã îíãîöíû óðä õàìàðò, æîëîîäëîãûí á¿õýýã áºìáèéæ áàéâ. Òýð íü Ãóäçîí áà Ìèññèïýýð õºâäºã ãàëò îíãîöíóóäûí æèðèéí ºðºº øèã ÿã òèéì õýìæýýòýé,

õààø õààøàà çóðãààí ôóò æèæèã ºðºº áàéëàà. Ò¿¿íèé òýã äóíä æîëîîäîõ õ¿ðä áàéðëàæ, îíãîöíû áºãñºíä áàéõ çàëóóð äàëáààò ãàí òàòóóðãààð õîëáîãäñîí àæýý. Ò¿¿í÷ëýí òýð ºðººíèé äºðâºí õàíàíä äºðâºí äóãàðèã øèëýí ãýãýýâ÷ áàéõ òóë æîëîî áàðèã÷ õ¿í òàë á¿ð òèéøýý õàðàõ áîëîëöîîòîé áàéâ. Òýíä õàðàíõóé áàéñàí áîëîâ÷ óäñàí ÷ ¿ã¿é ìèíèé í¿ä õàðàíõóéä äàñ÷, æîëîîäîõ õ¿ðäýýñ õî¸ð ãàðààðàà áàðèí çîãñ÷ áóé çàëóóð÷èéã îëæ õàðëàà. - Çà, îäîî òîííåëü ðóó îðîõ í¿õèéã ýðæ îëú¸ õýìýýí êàïèòàí Íåìî õýëýâ. Æîëîîäîõ áàéðûã, ìàøèíû òàñàãò öàõèëãààí ã¿éäëèéí óòàñíóóä õîëáîæ àõóé òóë êàïèòàí Íåìî çàëóóð õ¿ðäíýýñ õîëäîëã¿éãýýð òóñãàé òàíèõ òýìäýã äîõèîãîîð õºëãèéí õóðäûã õóðäàñãàõ áà óäààñãàõ òóøààë ºã÷ ÷àäàõ àæýý. Êàïèòàí Íåìî íýãýí òîâ÷ äàðìàãö ÿã ë òýð ìèíóòàíä ñýë¿¿ð ñýíñ ýðãýëòýý áàãàñãàâ. Áèäíèé îíãîö á¿òýí öàãèéí òóðø ¸ðîîëû íü äàãàí õýäõýí ìåòðèéí çàéòàé õºâæ áàéõàä ýãö öàâ÷èì áîðæèí õàíûã áè äóâ äóóã¿é øèðòýí ÿâëàà. Ýíý ¿åä êàïèòàí ëóóæèíãààñ í¿ä ¿ë ñàëãàëã¿é øèðòýõ áºãººä ò¿¿íèé çààâðààð, æîëîî áàðèã÷ õ¿í, îíþöíû ÷èãëýëèéã öàã ¿ðãýëæ ººð÷ëºí çàëóóð õ¿ðäýý ìóøãèæ áàéâ. 10 öàã 15 ìèíóòàíä êàïèòàí Íåìî ººðºº çàëóóðûí àðä çàãñîâ. Áèäíèé õàëç ºìíº ºðãºí öýëãýð áîëæ èðýýä, ã¿í õàðàíõóé ãóäàìæèëñàí õàð í¿õ îíãîéí õàðàãäëàà. Ò¿¿í ð¿¿ “Íàóòèëóñ” øóóäõàí ÿâæ îðîâ. Õºëãèéí òºìºð õóÿã åð áóñààð õ¿íãýíýí äóóãàð÷ ýõëýâ. Òýð íü Ãàçðûí äóíäàò äàëàé ðóó ýíýõ¿¿ õýâãèé ãàçðààð òàøóó áóóæ áàéãàà Óëààí äàëàéí óñíû äóó àæýý. Óñíû óðñãàë “Íàóòèëóñ”-ûã, õýäèé ò¿¿íèé ñýíñ ýñðýã çóãòýý àëü áàéõààðàà ýðãýëäýí, òîîðîìñîãëîæ áàéãàà ÷ ãýñýí çîìãîë àäèë õèéñãýí õººæ áàéâ. Òýðõ¿¿ èõ, í¿ä ýðýýëæëýì õóðäàí äàâõèëò äóíä óóë òîííåëèéí õàíàí äýýð öàõèëãààí ÷èéäýíãèéí çóðâàñ ãýðýë àðàé÷óó ÿëãàð÷ õàðàãäàõûí òºäèé ãÿëàëçàí ºíãºð÷ áèëýý. Ìèíèé ç¿ðõ ãàëçóóðñàí ìýò öîõèí, áè ò¿¿íèéãýý íàìõðóóëàõ õýìýýí ãàðààð äàðæ çîãññîí á¿ëãýý. 10 öàã 35 ìèíóòàíä êàïèòàí Íåìî çàëóóð õ¿ðäýý æîëîî áàðèã÷èä øèëæ¿¿ëýí ºã÷, äàðàà íü íàä ðóó õàíäàí: - Áèä Ãàçðûí äóíäàò äàëàéä îðæ èðëýý ãýâ. Ãàçàð äîîðõè óñíû øèðóóí óðñãàëä õººãäºæ “Íàóòèëóñ” õîðèí ìèíóò õ¿ðýõã¿é º÷¿¿õýí õóãàöààíä Ñóýöèéí õ¿ç¿¿â÷èí äîîãóóð äàâõèæ ãàðàõ íü ýíý àæýý...

ÃÐÅÊÈÉÍ ÎËÜÒÐÈÃ Äàðàà÷èéí íü ºäðèéí ºãëºº, ¿¿ðýýð õî¸ðäóãààð ñàðûí 12-íä “Íàóòèëóñ” óñàí äýýð ãàðëàà. Áè ÷ åðäèéíõººðºº òàâöàí äýýð ãàðàõûã ÿàðàâ÷ëàâ. Áèäíýýñ ºìíº ç¿ãò ãóðâàí ìèëü çàéòàé ºãëººíèé ìàíàí äóíä ýðòíèé Ïåëóçèóìèéí ýðýã á¿äýã áàäàã çóðàéí õàðàãäëàà. Äîâòëîõ ìýò øèð¿¿í óðñãàë áèäíèéã íýã äàëàéãààñ íºãºº äàëàéä í¿ä èðìýõèéí çóóð àâ÷èðæýý. Õàðèí íýí õÿëáàðõàí áóóæ îðæ èðýõ òýð òîííåëèîð Ãàçðûí äóíäàò äàëàéãààñ Óëààí äàëàéä áóöàæ íýâòýð÷ áîëîõã¿é áóéçàà. ªãëººíèé 7 öàãèéí ¿åä Íåä Ëåíä, Êîíñåëü õî¸ð íàäòàé èðæ õàìòàðëàà. Òýäãýýð ñàëøã¿é íàéç íºõºä á¿òýí øºíºæèíãºº “Íàóòèëóñ”-ûí áààòàðëàã ¿éë ÿâäëûã º÷¿¿õýí ÷ ñîíèðõñîíã¿é íàì óíò÷èõæýý. - Çý, ýðõýì ïðîôåññîð õýìýýí Íåä Ëåíä ¸æèõ áàéäàëòàé õýëýýä ºíºº àì ãàðñàí Ãàçðûí äóíäàò äàëàé òàíü õààíà áàéíà? ãýæ àñóóõàä áè: - Áèä, ò¿¿íèé ÷èíü ë ãàäàðãóó äýýã¿¿ð õºâæ ÿâíà äàà, õîíãîð ìèíü ãýâ. - Þó õýìýýí Êîíñåëü äóó àëäàæ. - Òýõýýðýý, óðä øºíº ë?...ãýæ àñóóõ ãýòýë íü: - Òèéìýý. ßã óðüä øºíº ë ºíºº íýâòýðøã¿é õ¿ç¿¿â÷èé ÷èíü õîðüõîí ìèíóòàíä íýâò öîõèîä ë ãàð÷èõñàí äàà ãýâýë Íåä Ëåíä: - Õóäëàà ãýâ. - Íýýðýí Íåä ìèíü. Ýíýõýí óðä ç¿ãò õàðàãäàæ áàéãàà íàìõàí ýðýã áîë Åãèïåòèéí ýðýã ãýæ áè õàðèóëàâ. - Íàìàéãàà ÷ àðàé òýãæ äºíãºõã¿é áàéõ àà, ýðõýì ïðîôåññîð õýìýýí ºíºº çºð¿¿ä õ¿í ìàðãàæ ýõëýâ. - Íýãýíò ë ýçýí õýëñýí õîéíî, ã¿éöýõ íü òýð: ãýæ Êîíñåëü õýëëýý. - Æè÷ õýëýõýä Íåä ìèíü-õýìýýí áè ¿ðãýëæë¿¿ëæ, êàïèòàí Íåìî ººðèéí òîííåëèéã, ººðèéí áèåýð íàäàä òàíèëöóóëñàí. Ò¿¿íèéã áè íàðèéõàí ÿâöóó í¿õýí äóíäóóð “Íàóòèëóñ”-àà çàëæ áàéõàä íü ò¿¿íòýé çýðýãöýí çîãñ÷ áàéñàí ãýý÷ ãýâ. - Äóóëàâ óó. Íåä? ãýæ Êîíñåëü õýëýâ. - Òàíû í¿ä ñàéí õàðäàã õýìýýí áè íýìýðëýæ - Òèéìýýñ òà ìèíèé õóóð÷ áàéãàà ýñýõèéã íýã õàðààä ë ìýäíý. Õàð ë äàà òà, òýíä Ïîðò Ñàèäûí îíãîíöû çîãñîîë õàðàãäàõ ¸ñòîé ãýõýä Êàíàä õ¿í çààñàí ç¿ã õè÷ýýíã¿éëýí øèðòýâ.

- Íýýðýý òèéì áàéíà, òàíû çºâ áàéõ íü ýðõýì ïðîôåññîð. Ò¿¿í÷ëýí òàíû òýð êàïèòàí ÷èã õèéñýí õýðãèéíõýý ýçýí þì áàéíà. Áèä Ãàçðûí äóíäàò äàëàéä áàéãàà àæýý, ñàéí ë áèç. Çà àëèâ ººðñäèéí àæèë õýðãèéí òàëààð ÿðüÿ. Õàðèí áèäíèé ¿ãèéã õýí íýãýí õ¿í ñýì ñîíñ÷èõ áèé. Êàíàä õ¿í ÷óõàì þó ÿðèõ ãýñíèé íü áè ñàéí ìýäýæ áàéâ. ßìàð ÷ ãýñýí, íýãýíòýý ë Íåä Ëåíä øàëãààãààä áàéãàà þì áîëîõîîð òýð òàëààð ÿðèõã¿é áîë áîëîõã¿é ãýæ áè áîäëîî. Òýãýýä ãóðâóóëàà öàõèëãààí ÷èéäýí ñóóëãàñàí áºìáºãºð á¿õýýã ðóó îéðòîí î÷èæ ñóóöãààëàà. - Çà îäîî òàíû ¿ãèéã ñîíñú¸. Òà áèäýíä þó ãýõ ãýñýí þì? ãýæ áè àñóóâàë, Êàíàä õ¿í ¿ã¿¿ëð¿¿í: - Ìèíèé õýëýõ þì òîâ÷õîí. Áèä îäîî Åâðîïò îéðòîí èðëýý. Òýõýýðýý óìàðò äàëàéí áîëîí àëü íýãýí òýíãèñèéí ¸ðîîë ðóó áèäíèéã äàõèí àâ÷ àðèëàõ áîäîë êàïèòàíû áºíäãºðò îðîõîîñ ºìíº “Íàóòèëóñ”-òàé ¿¿ðä õàãàöàõûí ¸ñ ¿éëäýõèéã áè òà íàðò òîëèëóóëàõ ãýñýí þì. Ýíý òàëààð Êàíàä õ¿íòýé ìàðãàëäàí òýìöýõ ÿâäàë òóí áýðõ áàéñàí ãýäãýý áè õ¿ëýýõ ¸ñòîé. Íýã òàëààð áè ººðèéí íºõäèéí ýðõ ÷ºëººã ÿìàð íýãýí õýìæýýãýýð áîîãäóóëàõ ÿìàð ÷ õ¿ñýë áàéãààã¿é, ãýâ÷ íºãºº òàëààð êàïèòàí Íåìîãîîñ òèéíõ¿¿ ÿàãàà ÷ ¿ã¿é ýðò ñàëæ îäîõûã áè áîäîîã¿é áèëýý. Ò¿¿íèé à÷, ãàéõàìøèãòàé îíãîöíû à÷ààð ººðèéí ìýäöèéã áè ºäºð á¿ð íýìýãä¿¿ëæ, äàëàéí ¸ðîîëûí àìüäðàëûí òóõàé íîìîî, òýðõ¿¿ àìüäðàëûí ÿã àìüä ãîëä íü áàéæ áàéãààä äàõèí øèíýýð áè÷èæ àâñàí á¿ëãýý. Äàëàé òýíãèñèéí ãàéõàìøãèéã òýãæ ä¿¿ðýí ñóäëàõ áîëîëöîî áè äàõèàä õààíààñ ÷ ÿàæ îëíî? Õààíààñ ÷ îëîõã¿é ýý! Òèéì ó÷ðààñ ÷ áè óñàí äîîãóóð ÿâàã÷ õºëãèéã îðõèí îäîõûã, äýëõèéã á¿òýí íýã òîéðñîí ýðäýì øèíæèëãýýíèé á¿òýýëò æóóë÷ëàë áîëîõîîñ íààø ¿ë õ¿ñ÷ áèëýý. - Ìèíèé íàéç Íåä ÷è ¿íýõýýð ýíý îíãîöîí äýýð óéäàæ áàéíà ãýæ ¿¿? Íóóëã¿é õýë÷èõ. ¯íýõýýð òà ººðèéí áèåèéã ýíä àâ÷èð÷ õàÿñàí õóâü çàÿàãàà õàðààí ç¿õýæ áàéíà ãýæ ¿¿? Êàíàä õ¿í øóóä õàðèó ºãñºíã¿é. Õî¸ð ãàðàà òýð öýýæèíäýý çºð¿¿ëýí òàâüæ íèëýýä çîãññîíîî: - ¯íýíèéã õýë÷õýä áè ýíý íýãýí óñàí äîîãóóðõè æóóë÷ëàïä ãàð áèå îðîëöñîíäîî õàðàìñàõ þì àëãà. ¯¿íèé òóõàé áè õýçýý íýãýí öàãò äóðòàé íü àðãàã¿é äóðñàí ÿðèõ áîëíî. Òýãâýë áèä ýíý ñàéõàí æóóë÷ëàëûíõàà òóõàé äóðñàí ñàíàæ, äóðüäàí ÿðèõûí òóë þóíû ºìíº áèäíèé ýíý ýöýñ õÿçãààðãóé çîëáèðëûã äóóñãàõ õýðýãòýé. Ýíý òàëààð ìèíèé áîäîæ áàéãàà þì ýíý äýý! ãýâ. - Íåä ìèíü ýíý àÿí äóóñàõäàà ë äóóñíà. - Õààíà? Õýçýý? - Õààíà èé? Á¿¿ ìýä. Õýçýý ãýíýý? Ýíý òóõàé òàíä ÿã òàã õàðèóë÷èõàæ ÷àäàõã¿é. Ãýâ÷ òýíãèñ äàëàé áèäíèé ºìíº ýöñèéíõýý íóóöûã çàäàëæ òàâüñíû äàðàà ë äóóñàõ áèé ãýæ áîäîæ áàéíà. Ýíý åðòºíö äýýð òîõèîëäîõ ÿìàð íýãýí þìíû ýõ ¿¿ñâýðò ýðò îðîé õýçýý áîëîâ÷ íýãýí ýöýñ õÿçãààð ãýæ áàéäàã ë ¸ñòîé.

- Áè ýçýíòýé ÿã ñàíàà íèéëíý õýìýýí Êîíñåëü õàæóóãààñ îðîëöîæ - ìèíèé áîäëîîð áîë êàïèòàí Íåìî, áèäýíòýé õàìò á¿õ äàëàé òýíãèñèéã äàìæèæ òýíý÷èõýýä, õàìãèéí ýöýñò íü áèäíèéã ç¿ãýýð ë äàëàéí ¸ðîîë ðóó õàÿ÷èõààä ÿâ÷èõàæ ìýäíý ãýâ. - Õàÿ÷èõààä ÿâ÷èõíà àà? õýìýýí Êàíàä õ¿í ãîìîðõîæ, áèäíèéã òýð ç¿ãýýð ë õàÿ÷èõààä ÿâ÷èõíà ãýæ òà õýëýâ óó? ãýâ. - ¯ãèéí ºº ýðñíèé õýðýãã¿é, Íåä Ëåíä ìèíü ãýæ áè òýäíèé ÿðèàíä îðîëöîæ, Êîíñåëüòîé ýíý òàëààð áè ñàíàë ¿ë íèéöíý. Áèä êàïèòàíààñ àéõ ÿâäàë åð áàéõã¿é. Ãýâ÷ íºãºº òàëààñ íü àâ÷ ¿çýõýä êàïèòàí áèäíèéã ñàéí äóðààðàà ë ñóëëààä òàâü÷èõã¿é íü ìàãàä. Áèä “Íàóòèëóñ”-ûí õàìàã íóóöûã ìýäýõ áîëîõîîð ò¿¿íèéãýý äýâýí äýëõèéãýýð ò¿ãýý÷èõèéã õ¿ñýâ ãýæ ¿¿ äýý ãýëýý. - Òýãâýë òà ÿìàð þìàíäàà íàéäàæ áàéãàà õ¿í áý? ãýæ Êàíàä õ¿í àñóóâàë, áè: - Áèä ýðò îðîé áîëîâ÷ ýãçýã íü òààðñàí öàã àøèãëàí ÷àäàõ òýð íýãýí çàâøààíä ë íàéäàæ áàéíà. Òýð çàâøààí ìºí îäîîãèéí íýãýí àäèë çóðãààí ñàðûí äàðàà äàõèí òîõèîëäîæ áîëîõ þì ãýâ. - Áè áàéãàëèéã ñóäëàã÷, ýðõýì íî¸í òà, çóðãààí ñàðûí äàðàà áèä ÷óõàì õààíà áàéõûã îäîî óðüä÷èëàí õýë÷èõýæ ÷àäàõ áîë àéëòãàí ñî¸ðõîíî óó? ãýæ Íåä Ëåíä õýëýâ. - Äàõèàä ýíä èðæ ÷ ìàãàäã¿é, ýñõ¿ë Õÿòàäàä ÷ áàéæ ìàãàäã¿é. “Íàóòèëóñ” ãàéõàìøèãò õóðäàí õºëºã ãýäãèéã òà ìýäíý. Ýíý õºëºã óñàí äîãóóð àãààðààð íèñäýã õàðààöàé, àëü ýñõ¿ë ãàçðààð ÿâàõ áóóõèà òýðýã øèã õóðäàí äàâõèäàã áèø áèë¿¿. Ýíý áàñ õºë õºäºëãººíòýé äàëàé òýíãèñýýñ àéäàãã¿éã áèä í¿äýýð ¿çëýý. Çóðãààí ñàðûí äàðàà ýíý õºëºã Ôðàíöè áóþó Àíãëèéí ýðýãò äàõèí õºâæ èðæ îðãîõ íºõöºë áàéäàë ºíººäðèéíõººñ èë¿¿ òîõèðîìæòîé áîëîõûã õýí áàéã ãýõ þì? - Ýðõýì ïðîôåññîð òàíû íîòîëãîîíóóä ÿìàð ÷ ¿íäýñ àëãà õýìýýí Êàíàä õ¿í ìàðãàëäàæ, - Áèä ýíä áàéíà, áèä òýíä áàéíà ãýýä ë òà ¿ðãýëæ èðýýä¿é öàã äýýð ÿðüæ áàéíà. Òýãâýë áè “Áèä ýíä áàéíà - ¿¿íèéãýý ë àøèãëàõ ¸ñòîé” ãýæ îäîî öàã äýýð ÿðü÷èõúÿ ãýëýý. Íåä Ëåíäèéí òýð ç¿é ¸ñíû ñýòãýìæèéí ýñðýã áè õýëýõ ¿ãã¿é òóë òýðõ¿¿ ìàðãààíä áè ÿëàãäñàíàà ìýäëýý. Áè ººðèéí ñîíèðõëûã äàõèí õàìãààëàõ ÿìàð ÷ áàðüöàà àëãà áîëæýý. - Íî¸í ïðîôåññîðîî! õýìýýí Íåä Ëåíä ¿ðãýëæë¿¿ëæ Çà ÿàõàâ áîëîõã¿é þìûã áîëãîîä íýã ¿çüå. Êàïèòàí Íåìî ººðºº áèäýíä ýðõ ÷ºëºº òàâüæ ºãüå ãýæ áîääîã, òýãâýë òà ÿàõ âý? ãýõýä íü áè* - Àé á¿¿ ìýä ãýâ. - Õýðâýý ¿ãýý, êàïèòàí Íåìî íýã íàñàíäàà àõèàä õýðõýâ÷ äàâòàõã¿é ãýâýë òà ÿàõ âý? Áè äóóã¿é áàéâ.

- Ýíý òóõàé Êîíñåëü íàéç þó áîäîæ áàéíà? ãýæ Êàíàä õ¿í Êîíñåëèîñ àñóóâ. - Êîíñåëü íàéç ÷èíü ýíý òóõàé õýëýõ þì ¸ñòîé þó ÷ àëãà õýìýýí ôëàìàíä ýð òàéâóóõàí õàðèóëæ: - Òýð ýíý àñóóäëûã ÷óõàì ÿìðààð øèéäýõèéã åð ñîíèðõñîíã¿é áàéíàì. Òýð ÿã ë ººðèéíõºº ýçýí øèã, áàñ ÿã ë íàéç Íåä Ëåíä øèã ýõíýð õ¿¿õýä áàéõã¿é. Òèéìýý ò¿¿íèéã àð òàëä íü õ¿ëýýñýí ñàäàí òºðºë, ¿ð õ¿¿õýä, ãýðãèé àëü àëü íü áàéõã¿é. Òýð ººðèéí ýçíèé äýðãýä õ¿÷èí ç¿òãýæ áóé òóë òýðõ¿¿ ¿¿ðýãò àæëàà îðõèí îäîõüã çàâäñàí þì åð àëãà. Ýíý àñóóëòûã øèéäâýðëýæ ñàíàë õóðààõ õýðýãò ãàð áèå îðîëöîæ, ººðèéí ñàíàëààð àëü íýãýí òàëûí íü áàéäëûã õ¿íäð¿¿ëýõèéã ¿ë õ¿ñýæ áàéãààã ãàøóóäàëòàéãààð óëàìæëàõ ë áàéíà. Äóýëä õî¸ð õ¿í ë îðîëöîæ áàéíà: Íýã òàëààñ ýçýí, íºãºº òàëààñ Íåä Ëåíä, äàðàà íü Êîíñåëü ìèíèé áèå äóóã¿é îëæ ìèíóò òîîëîõîîñ ººð ÿâäàëã¿é ãýëýý. Êîíñåëèéí òýð ÿðèàã ñîíñîîä áè èí ýäýý áàðüæ ÷àäñàíã¿é ýý. Êîíñåëèéã ººðèéí ýñðýã ¿ë õàíäàõàä Êàíàä õ¿í öààíàà ë íýã áàõ íü õàíàæ áàéñàí áèçýý. - Êîíñåëü íýãýíòýý áèäíèé ìàðãààíä îðîëöîõã¿é áîëîõîîð õýìýýí òýð íàäàä õýëýýä - ýíý àñóóëòûã òà áèä õî¸ð ë äóíäàà øèéäâýðëýõ õýðýã. Áè ÷ õýëäãèéãýý õýë÷èõñýí. Òà ÷ ãýñýí ìèíèé ¿ãèéã ñîíññîí. Òýãâýë òà íàäàä þó ãýæ õàðèóëìààð áàéíà? ãýâ. ¯íýíäýý ýíý õýðãèéã íýã òèéø áîëãîõ íü õýðýãòýé áîëîâ. Áººðºíõèéëýõ, áóëõàéëàõ ÿâäàë íàäàä æèãø¿¿ðòýé ìóóõàé ñàíàãäëàà. Òèéìýýñ áè ýðñ øèéäýæ: - Çà Íåä íàéç ìèíü, ìèíèé õýëýõ ¿ã èéì ë áàéíà õýìýýí ò¿¿íä ºã¿¿ëð¿¿í - ýíý ìàðãààíä ìàðãààä òà íàìàéã äèéëæýý. Òèéì íîòîëãîîíû ýñðýã òàâèõ ÿìàð íýãýí àéõòàð òàòãàëçàëãàà íàä ë àëãà. Êàïèòàí Íåìî áèäíèéã àÿíäàà ñóëëàí òàâèíà ãýäýãò íàéäàõûí õýðýã åðäºº ¿ã¿é. Õàìãèéí º÷¿¿õýí ñýðýìæëýë, ò¿¿íèéã òèéì ÿâäàëä õ¿ðãýõã¿é. Ãýòýë ìºí ÿã ë òèéì ñýðýìæëýë àíõíû çàâøààíûã àøèãëàí “Íàóòèëóñ”-ààñ îðãîæ îäîõûã áèäíýýñ øààðäàæ áàéíà. - Íýí ñàéí áàéíà ýðõýì ïðîôåññîð! Îäîî ë òà íýã îâîî óõààð÷ áàéõ øèã! - Ãýâ÷ íàä áàñ íýã ººëºõ òàë áàéíà ãýæ áè ìàðãàæ ýõëýâ. - Ýíý íýãýí çàâøààí íýí òîõèðîìæòîé áàéõ ¸ñòîé. Ìàíàé àíõíû îðîëäëîãî çààâàë ¿ð ä¿íòýé òºãñºõ ¸ñòîé. Õýðýâ ýíý ÿâëàë á¿òýõã¿é áîë áèäýíä õýçýý ÷ äàõèí àÿòàé çàâøààíòàé öàã òîõèîëäîõã¿é. Òýð÷ëýí êàïèòàí Íåìî áèäíèé ýíýõ¿¿ îðãîëòûã õýðõýâ÷, õýçýý ÷ óó÷ëàõã¿é ãýâ. - Òýð ç¿éòýé õýìýýí Íåä Ëåíä õýëýýä - ãýâ÷ òàíû ýíý ýðæ áóé ºíººäðèéí ýíý îðãîëòòîé ÷ òýð, õî¸ð æèëèéí äàðàà îðãîõîîð îðîëäîõ îðîëäëîãîòîé ÷ òýð àäèëõàí ë õàìààðàãäàíà. Ýíý á¿õíýýñ îðãîõîä çºâõºí ë áîëîëöîîòîé, àÿòàé çàâøààí ãàðìàãö ë ò¿¿íèéã äàðóéõàí àøèãëàõ õýðýãòýé ãýñýí íýã ë ä¿ãíýëò ãàðàõ þì ãýâ. - Çà çºâøººðüå, Íåä òà ýðõýì “Àÿòàé çàâøààí” ãýæ ÷óõàì þóãàà õýëýýä áàéíà äàà, õýë÷èõ ë

äýý, òýãâýë îäîî? - “Íàóòèëóñ” Åâðîï ãàçðûí ÿìàð íýãýí ýðýãò îéðòîõ õàðàíõóé øºíèéã ë õýëæ áàéíà. - Òà, òýãâýë ñýëýýä ãàð÷èõíà ãýæ áîäîî þó? - Òèéìýý, õýðýâ ë “Íàóòèëóñ” ÿìàð íýãýí ýðýã îð÷èíä îéðõîí, óñàí äýýð èë ÿâáàë. Õýðýâ áèäíèé õºëºã ýðýã ãàçðààñ õîë, òýãýýä óñàí äîîð ÿâáàë... - Òýãâýë ÿàõ âý? - Òýãâýë “Íàóòèëóñ”-ûí æèæèã çàâèéã ººðèéí áîëãî÷èõã¿é þó. Ò¿¿íèéã áýõëýýíýýñ íü ÿàæ ìóëòëàõûã ìýäíý. Áèä ò¿¿í äîòîð ñýìõýí îðæ î÷îîä, áýõëýý ýðãèéã íü òàéë÷èõâàë çàâü ýãøèí çóóð õºâæ äàëàé äýýð ãàðàõ áºãººä áèäíèéã òèéíõ¿¿ îðãîæ áóéã, ò¿¿ãýýð ÷ áàðàõ ¿ã¿é æîëîîäëîãûí á¿õýýãò áàéãàà çàëóóð÷ õ¿ðòýë, ìýäýõ ÷ ¿ã¿é ºíãºðºº÷èõíº. - Çà ÿàõàâ Íåä ÷è àÿòàé öàã îòîæ ë áàé. Á¿òýëã¿é þì áîëáîë áèäíèéã õººäíº ãýäãèéã ãàíöõàí á¿¿ ìàðò! - Ìàðòàõã¿é ýý, ýðõýì ïðîôåññîð! - Çà òýãýýä, áèä íýãýíòýý á¿õ òàëààð ÿðèëöàæ òîõèðñîí áîëîõîîð, ýðõýì Íåä Ëåíä òà, òàíû òýð òºëºâëºãººíèé òàëààð áè ÷óõàì þó áîäîæ áóéã ìèíü ìýäýõèéã õ¿ñ÷ áàéíàóó? - Õ¿ñýëã¿é ÿàõàâ, ýðõýì ïðîôåññîð. Ìèíèé áîäëîîð, ìèíèé áîäëîîð áîë ø¿¿, òýðíýýñ áèø áè ¿¿íä èòãýæ áàéãàà þì áèø, òýð íýã àÿòàé çàâøààí áèäýíä òèéì ÷ ò¿ðãýí òîõèîëäîõã¿é áèç. - ßàãààä? - ßàãààä ãýâýë, êàïèòàí Íåìî, áèä á¿õíèéã ýðõ ÷ºëººãºº ýðã¿¿ëýí îëîõ ãýñýí áîäëîîñîî ýñ òàòãàëçàíà ãýäãèéã, áîäâîë ñàéí ìýäýæ áàéãàà áîëîõðîð Åâðîïûí ýðýã îð÷èíä õºâºí ÿâàõ ¿åä òýð öàã ÿìàãò ñýðýìæëýí áàéõ áèç. - Õàðæ ë áàéÿ, òýãýýä ë ìýäüå õýìýýí Íåä Ëåíä ìºí ë çºð¿¿ä öàðàéëàí òîëãîé ñýãñðýâ. - Ñàéí, òóí ñàéí. Îäîî áîëü¸! ¯¿íèé òóõàé îäîî äàõèí ÿðèõûí õýðýãã¿é. Îðãîõîîð øèéäñýí ÿã òýð äîðîî ë òà áèäýíä õýë÷èõýýðýé. Áèä òàíààñ þó ÷ àñóóõã¿éãýýð òàíûã øóóä äàãàëäàõ áîëíî. Áèä ÷ òàíä ñîõîð èòãýæ áàéíà ø¿¿ äýý, Íåä ìèíü ãýæ áè õýëýâ. Îíö ÷óõàë ¿ð ä¿íòýé òºãñãºõ ¸ñòîé áèäíèé òýð ÿðèà èíãýæ äóóñëàà. Èëýí äàëàíã¿é øóóä õýëýõýä Êàíàä ýðèéí çàÿà íü õàðüñàí àçã¿é þì áîëæ, öààøèä ºðíºñºí ¿éë ÿâäàë ìèíèé òààìàãëàë çºâ áîëîõûã áàòàëæ áèëýý. Ýäãýýð õºë õºäºëãººí èõòýé äàëàéä êàïèòàí Íåìî áèäýíä èòãýýã¿é ó÷ðààñ ÷ þì óó, ýñõ¿ë Ãàçðûí äóíäàò äàëàéí óñàíä ººäºº ñººðãºº çîð÷èí áóé ÿñòàí á¿ðèéí îëîí òîîíû õºëºã îíãîöòîé ó÷ðàõààñàà çóãàòààñàí ÷ þì óó, áèä ýðýã îð÷íîîñ àëñàëñàí õîë ãàçàð áàðàã öàã ¿ðãýëæ óñàí äîîð ÿâæ á¿ëãýý. “Íàóòèëóñ”

ýñõ¿ë æîëîîäëîãûíõîî á¿õýýãèéã óñíààñ äºíãºæ öóõóéëãàí èë ãàðàõ áóþó ýñõ¿ë òýð óñíû èõ ã¿íä øóìáàí îðæ. áàéâ. Æè÷ õýëýõýä, Ãðåêèéí îëüòðèã áà áàãà Àçè õî¸ðûí õîîðîíä áèä, õî¸ð ìÿíãàí ìåòðèéí ã¿íä, äàëàéí ¸ðîîëä õ¿ð÷ ÷àäààã¿é á¿ëãýý. Äîäåêàíåçèéí á¿ëýã àðàëä õàìààðàãäàõ Êàðïàôîñ àðëûí äýðãýä¿¿ð áèä ÿâæ ºíãºðñºí òóõàé áè ò¿¿íèé îðøèõ ãàçðûã çóðàã äýýð çààæ áàéñàí êàïèòàí Íåìîãîîñ ñ¿¿ëä ñîíññîí áèëýý. Äàðàà÷èéí íü ºäºð, õî¸ðäóãààð ñàðûí 14-íä Ãðåêèéí îëüòðèã îð÷íû çàãàñûã ñóäëàõ àæèëä áè õýäýí öàã çîðèóëàõààð øèéäëýý. Ãýòýë íàäàä ¿ë ìýäýãäýõ øàëòãààíààð, ãýãýýâ÷íèé õàëõàâ÷ á¿õýë ºäºðòºº áèí áèò¿¿ õààëòòàé áàéâ. “Íàóòèëóñ”-ûí çàìûã áè çóðàã äýýð ìºðäºí õººæ Êðèò àðàë ðóó ÿâæ áóéã íü ìýäëýý. Áè õàìãèéí àíõàí “Àâðààì Ëèíêîëüí” îíãîöîí äýýð ãàð÷ áàéõ òýð ¿åä ýíý àðàë Òóðêèéí õàðãèñëàëûí ýñðýã áññ÷ òýìöýæ áàéñàí þì. Áîñ÷ òýìöñýí òàðèà÷äàä ÿìàð õóâü õ¿ðòýýë íîîãäñîí áîëîõûã áè ìýäýõã¿é áàéñàí áºãººä õóóðàé ãàçàðòàé àëü íýãýí òàëûí õàðüöààãàà òàñàëñàí êàïèòàí Íåìî î÷èæ î÷èæ íàä òýð òàëààð ÿìàð íýãýí þì ñýíõð¿¿ëýâ ãýæ ¿¿ äýý. Ýíý òàëààð áè îðîé êàïèòàí Íåìîòîé ¿çýñãýëýí òàíõèìä äàéðàëäàõäàà ÿìàð íýãýí ñýäýâ ìýäýãäýýãóé áèëýý. Òýð ¿åä êàïèòàíû áàéäàë íàäàä íýã ë õà÷èí ñàíàãäàæ, ÿìàð íýãýí þìàíä èõ ë ñýòãýë çîâñîí ÿíçòàé, áàðãàð öàðàéòàé áàéñíûã õýëýõ õýðýãòýé. Òýð åðäèéí õýâ çàíøëàà ýâäýæ õî¸ð òàëûí ãýãýýâ÷íèé õàëõàâ÷èéã íýýõ òóøààë ãýíýò ºã÷, íýã öîíõíîîñ íºãºº öîíõ ðóó øèëæèí õîëõèæ, óñ ðóó í¿ä ñàëãàõã¿é øèðòýæ áàéâ. Òýð ÿìàð þìàà õàðàõ ãýñýí þì áîë óó? Áè ò¿¿íèéã òààâàðëàæ ÿëààä í¿äíèéõýý óðüäóóð æèðýëçýí ºíãºð÷ áóé çàãàñíóóäûã øèíæèæ ýõëýâ. Îëîí òºðëèéí çàãàñíû äóíä áè æèðèéí õàð õýëýíä äàëàéí áóõàíäàé ãýæ íýðëýãääýã êîëáíèéã îëæ õàðñàí íü ýäãýýð çàãàñ Íèë ìºðíèé àäàã îð÷íû øîðâîã óñàíä ¿ðãýëæ ýëáýã òîõèîëääîã áèëýý. Öààø íü áè ñïàðóóäûí ÿçãóóðûí çàãàñ áóþó åðäºº äàëàéí êàðàñü õýìýýí íýðëýãääýã ººðºº áèåýñýý ãýðýë öàöàðãàí ÿâàõ ïàãðà ãýäýã çàãàñ îëæ ¿çýâ. Åãèïåò õ¿ì¿¿ñ ýäãýýð çàãàñûã òàõèäàã òóë Íèë ìºðíèé óñàíä òýäãýýðèéã îðæ èðñýí öàãò ãîëûí óñ ýëáýã áóóæ óðãàö èõ àâàõûí çºí õýìýýí øàøíû èõ áàÿð ¸ñëîë áîëäîã àæýý, Ò¿¿í÷ëýí áàñ áèäíèé äýðãýä¿¿ð õåèëèí õýìýýõ ÿñàðõàã çàãàñíû ñ¿ðýã í¿¿ãýëòýí ºíãºðëºº. Òýäãýýðèéí áàñ ãó÷èí ñàíòèìåòðèéí óðò, õºõºâòºð ºíãèéí òóíãàëàã õàéðñòàé, çàðèì ãàçðààðàà óëààí óëààí òîëáîòîé áèëýý. Ýäãýýð çàãàñ çºâõºí äàëàéí çàìãààð õîîëëîäîã òóë òýäãýýðèéí ìàõ íýí çººëºí àìòòàéõàí á¿ëãýý. Õåèëèí á¿ð äýýð ¿åä, ýðòíèé Ðèìä íýí íàíäèí çîîã õýìýýí òîîöîãäîæ èõýñ äýýäñèéí øèðýýíä ìóðåíû ñ¿¿, òîãîñûí òàðõè, õàðààöàéí õýë çýðãýýð õà÷èðëàí òàâüäàã áàéæýý. Ýäãýýð äàëàéä îðøèã÷ ººð áàñ íýã àìüòàí ýðòíèé Ðèìèéí áàëàð öàãèéã ìèíèé ñàíààíä îðóóëëàà. Ýíý íü ëîöìàí õýìýýõ áÿöõàí çàãàñ áºãººä òýð, öàã ¿ðãýëæ àâðàãà çàãàñ äàãàõ á¿ëãýý. Ýðò äýýð ¿åèéíõýí ñ¿ñýã áèøðýëýýð òýðõ¿¿ áÿöõàí çàãàñ õºëºã îíãîöíû õèòýãò øèãäýí ç¿¿ãäâýë ò¿¿íèéã çîãñîîæ ÷àäíà ãýäýã áàéæýý.

Áè áàñ ýðòíèé Ãðåêèéíõýí ø¿òýæ áàéñàí anthias õýìýýõ äóð áóëààì, ãóà ñàéõàí çàãàñ îëæ oçñýí íü ýíý çàãàñ ººðèéí îðøèí ñóóðüøèæ áóé ãàçàð ¿¿ðëýæ áóãøñàí àä ÷ºòãºðèéã ¿ëäýí õººæ ÷àääàã ãýæ ãðåê÷¿¿ä ñ¿æèãëýäýã áàéëàà. Òýäãýýð çàãàñûã anthias õýìýýí íýðëýñýí íü “öýöýã” ãýñýí ¿ã àæýý. ¯íýõýýð ÷ òýä, òýð íýðýíäýý òîõèð÷, öàéâàð ÿãààíààñ àâàõóóëààä õ¿ðýí óëààí õ¿ðòýë, á¿õ ë òºðëèéí ºíãººð ñîëîíãîðîí òóÿàðàõ àæýý. Äàëàéí òýðõ¿¿ ãàéõàìøãààñ áè í¿äýý ñàëãàí ÿäàæ áàéòàë ìèíü íàìàéã ãýíýò íýãýí ¿ë ñàíàñàí ñîíèí ÿâäàë öî÷îîæ áèëýý. Òýð íü á¿ñýëõèéíäýý àðüñàí ö¿íõ ç¿¿ñýí í¿öãýí õ¿í óñàí äîîð øóìáàí îðæ èðñýí õýðýã á¿ëãýý. Ýíý áîë ÿàõ àðãàã¿é àìüä õ¿í áàéâ. Òýð õýä äàõèí äýýøýý ñàìàðäàí ãàð÷, äàõèí äîîøîî øóìáàí îðæ èðæ õàðàãäàâ. Áè ñàíäðàõäàà êàïèòàí Íåìî ðóó ýðãýí õàíäàæ, ñýòãýë ò¿ãøèì ºã¿¿ëð¿¿í: - Õ¿í æèâæ áàéíà! Ò¿¿íèéã ÿìàð ÷ ãýñýí àâðàõ õýðýãòýé! Êàïèòàí Íåìî íàäàä þó ÷ õàðèó äóóãàðñàíã¿é õàðèí öîíõ ðóó ÿàðàâ÷ëàí îéðòîâ. Øóìáàã÷ õ¿í äàõèí äîîøîî ñýëæ èðýýä öîíõíû øèëýíä íààëäàí áèäýí ëóó õàðæ áàéâ. Õàðèí òýãòýë êàïèòàí Íåìî òýð õ¿íä ÿìàð íýãýí äîõèî ºõºä ìèíèé ãàéõàæ õîöîðñîí ãýäýã õýìæýýã¿é. Øóìáàã÷ õ¿í õàðèóä íü òîëãîé äîõèæ îðõèîä òýð äàðóéäàà äýýøýý ñàìàðäàí àëãà áîëëîî. Òýð äàõèàä ¿çýãäñýíãóé. - Ò¿¿íèé òºëºº ñàíàà á¿¿ çîâ õýìýýí êàïèòàí Íåìî íàäàä õýëýýä. - Òýð áîë Ìàòàïàí õóøóóíû õ¿í. “Çàãàñ” ãýäýã õî÷òîé Íèêîëàé ãýã÷. Ò¿¿íèéã Ãðåêèéí îëüòðèãèéí á¿õ àðàë äýýð àíäàõãóé. Àãóó óñ÷èí õ¿í äýý! Óñ ãýäýã ò¿¿íèé òºðºëõ íóòàã. Òýð, õóóðàé ãàçàð äýýð áàéõààñàà, óñàí äîòîð áàéõ íü èë¿¿ äýã. Òýð, àðàë äàìæèí çîãñîî çàéã¿é õýñ¿¿÷èëæ ñàìðàí ÿâäàã, çàðèìäàà Êðèò äýýð î÷äîã óäàà áèé. - Òà ò¿¿íèéã òàíèõ óó, êàïèòàí? - Òàíüæ áîëîõã¿é òàë íü þó áèëýý. Íî¸í Àðîíàêñ? Òýãæ õýë÷èõýýä êàïèòàí ¿çýñãýëýí òàíõèìûí õàíàíä äàëä õèéñýí ø¿¿ãýý ðóó îéðòîí î÷ëîî. Òýðíèé çýðãýëäýý òºìðººð òîíîãëîñîí æèæèã ìîäîí àâäàð áàéõ íü õàëèâàí äýýðýý “õºäºëãººí äîòîðõè õºäºëãººí” ãýæ ñèéëýýä êàïèòàíû íýðèéí “Í” ãýñýí ýõíèé ¿ñãèéã öîõèæ ãàðãàñàí “Íàóòèëóñ”-ûí òýìäýã õàâòãàé çýñ õàäààñòàé áàéâ. Êàïèòàí Íåìî íàä ðóó äàõèí àíõààðñàíãóé òýð ø¿¿ãýýã íýýìýãö ¿íýò ìåòàëëûí öóòãàìëààð áàðàã ä¿¿ðýí áàéâ. Òýäãýýð íü á¿ãä àëòàí åìá¿¿ àæýý. “Àñàð èõ õýìæýýíèé òýð ìåòàëë! “Íàóòèëóñ” äýýð õààíààñ òýãæ õóðèìòëàâ àà? Êàïèòàí Íåìî õààíààñ òýãæ, òýð èõ àëò àâ÷, ò¿¿íèéãýý îäîî ÿàõ ãýæ áàéãàà þì áîë îî?” Áè àìíààñàà íýã ÷ óã óíàãàñàíã¿é äóâ äóóã¿é øèðòýí çîãñëîî. Êàïèòàí Íåìî óóë ø¿¿ãýýíýýñýý àëòàí åìá¿¿í¿¿ä íýã íýãýýð íü ãàðãàí, íºãºº æèæèã àâäðàíä õèéæ ä¿¿ðãýýä îðõèâ.

Ìèíèé áîäîæ ãàðãàñíààð áîë òýð àâäàðò ìÿíãààñ äîîøã¿é êèëîãðàìì àëò õèéñýí íü áàðàã òàâàí ñàÿ ôðàíêèéí õºðºíãº áîëîâ øèã áîëòîé. Äàðàà íü êàïèòàí àâäðûí õàëèâûã õààæ äýýð íü ÿâóóëàõ õàÿãèéã íü áîäâîë øèíý Ãðåê õýë äýýð áè÷èõ øèã áîëîëòîé. Òýð á¿õíèéãýý äóóñãàñíû äàðàà òýð, îíãîöíû áàãèéíõíû ºðºº ðóó îðóóëñàí öàõèëãààí õîíõíû òîâ÷èéã äàðàâ. Òýð äàðóéõàí íàéìàí õ¿í èðæ ºíºº àâäðûã àðàé ÿäàí ¿çýñãýëýí òàíõèìààñ àâ÷ ãàðëàà. Òýð àâäðûã òàâöàí äýýð ãàðãàõûí òóë øàò ººä à÷àà ºðãºõ áàãàæèéí òóñëàìæòàéãààð õýðõýí òàòàæ áàéõûã íü áè äàðàà íü ñîíññîí þì. Òýð ìèíóòàíä êàïèòàí Íåìî íàä ðóó ýðãýæ, - Çà òýãýýä, òà þó ãýæ ÿðèëàà, íî¸í ïðîôåññîð? õýìýýí àñóóõàä íü áè: - Áè þó ÷ ãýæ ÿðèàã¿é ýý ãýâ. - Òèéì áîë òàíä àìãàëàí íîéðñîõûã õ¿ñüå ãýæ õýë÷èõýýä ¿çýñãýëýí òàíõèìààñ ãàð÷ îäîâ. Ò¿¿íèé äàðàà áè òýð á¿õíèéã íýí èõ ñîíèðõîí, ñýòãýë õºäºëæ ººðèéíõºº ºðººíä õ¿ð÷ èðýâ. Áè óíòàõûã õýäèé èõ õè÷ýýñýí áîëîâ÷ äýìèé îðîëäëîãî áîëæýý. Àëòàí åìá¿¿òýé àâäàð, óñ÷èí õ¿í õî¸ðûí õîîðîíäîõ çîõèëäîõ õîëáîîã áîäîîä áîäîîä îëæ ÷àäàõã¿é áàéãàà áîëõè ìèíèé ñýòãýõ¿é àìàð çàÿàã ìèíü ¿ç¿¿ëýõã¿é áàéâ. Óäñàí ÷ ¿ã¿é îíãîö ¿ë ìýäýã õàëáèëçàí ýõýëñíýýð “Íàóòèëóñ” óñàí äýýð èë ãàð÷ èðñíèéã áè òààìàãëàëàà. Äàðàà íü áè òàâöàí äýýã¿¿ð ÿâàõ õºëèéí ÷èìýý îëæ ñîíññîí áºãººä òýð ÷èìýýãýýð çàâèéã áàéðíààñ íü ãàðãàæ óñàí äýýð òàâüæ áàéãààãèé íü ìýäëýý. Óñàí äýýð áàéãàà çàâü “Íàóòèëóñ”ûí áººð ðóó íýã ìºðãºõ øèã áîëñíîî äàðàà íü ÷èìýý á¿ð òàñðàâ. Ò¿¿íýýñ õî¸ð öàãèéí äàðàà ÷èìýý äàõèí ãàð÷ çàâèéã áóöààí òàòàæ, áàéðàíä íü áýõýëæ áóé áîëîëòîé. Äàðàà íü “Íàóòèëóñ” äàõèí óñàíä øóìáàí îðëîî. ¯¿íýýñ àâ÷ ¿çâýë, îëîí ñàÿ òºãðºãèéí õºðºíãº õàÿã ¸ñîîð õ¿ðãýãäñýí áóéçàà. Ãýâ÷, õààíà õýíä õ¿ðãýãäýâ ýý? Êàïèòàí Íåìîãèéí õîëáîî áàðèã÷ íü õýí þì áîë? Äàðàà÷èéí íü ºäºð, øºíèéí ÿâäëûã Íåä Ëåíä, Êîíñåëü õî¸ðò áè ÿðèëàà. ªíãºðñºí á¿õíèéã ñîíññîí ìèíèé íºõºä íàäààñ õýò ãàéõàæ áèëýý. - Õààíààñ òýð, òýäãýýð õàð ìÿíãûã îëíî âý? ãýæ Íåä Ëåíä àñóóñàí þìäàã. Òýð àñóóëòàíä íü áè õàðèó ºã÷ ÷àäñàíã¿é. ªãëººíèé õîîëíû äàðàà áè ¿çýñãýëýí òàíõèìä îðæ àæèëëàõààð ñóóâ.

Òýãýýä áè ºäðèéí òàâ õ¿ðòýë ºäðèéíõºº òýìäýãëýëèéã áè÷ëýý. Ãýòýë ñàíààíäã¿é ãýâ ãýíýò èõ õàëóóí áîëîâ. Òýõýýð íü õ¿ðìýý òàéë÷èõëàà.Òýãýâ÷ òóñ áîëñîíã¿é. Àìüñãàëàõ ãýäýã ìèíóò òóòàìä á¿ð õýö¿¿ áîëîîä áàéäàã. Ò¿¿íèé ó÷ðûã òàéëáàðëàõûí àðãà àëãà. Áèä õàëóóí îðíîîñ àëñ õîë ÿâëàà, òýð òóñìàà óñàí äîòîð ÿâñàí “Íàóòèëóñ” ãàäíà àãààðûí òåìïåðàòóðûí íºëººã ¿çýõ ¸ñã¿é. Áè äàðàëò õýìæèõ áàãàæíû ç¿¿ã õàðâàë áèä æàðàí ôóòèéí ã¿íä áàéâ. Áè àæëàà ¿ðãýëæë¿¿ëýõýýð îðîëäñîí áîëîâ÷ õàëóóí óëàì äýíäýæ, ñóóæ áàéæ áîëîõûí ýöýñã¿é áîëëîî. “¯ã¿é ýý, ýíý ÷èíü îíãîöîí äýýð “ò¿éìýð ãàð÷èõàà þó?” ãýæ áè áîäëîî. Áè ñàíäðàõäàà ¿çýñãýëýí òàíõèìààñ ã¿éæ ãàðàõ ãýòýë êàïèòàí Íåìî óðüäààñ îðîîä èðëýý. Òýð øóóä òåðìîìåòðèéí ç¿ã î÷èæ ìºíãºí óñíû áàãàíû íü õººðºëòèéã õàðààä, äàðàà íü íàä ðóó ýðãýæ: - Äº÷èí õî¸ð ãðàäóñ! ãýâ. - Ò¿¿íèéã ÷ áè ìýäýð÷ áàéëàà. Êàïèòàí õýìýýãýýä áè - õýðýâ ë ò¿¿íýýñ õýòýðâýë, áèäýíä ìóó þì áîëîõäîã ø¿¿ ãýëýý. - Àé äàà, ýðõýì ïðîôåññîð õýðýâ áèä õ¿ñýõ ë þì áîë òåìïåðàòóðûã ò¿¿íýýñ ÷ äýýø áîëãîæ áîëíî. - Òà, òýõýýðýý ýíäýõ òåìïåðàòóðûã ººðèéíõºº äóðààð èõýñãýæ þì óó, ýñõ¿ë áàãàñãàæ ÷àääàã áàéõ íü ýý? - ¯ã¿é ýý, ãýâ÷ áè òåìïåðàòóðûã èõýñãýæ áàéãàà ãàë ãîëîìòîíä îéðòîõ þì óó, õîëäîæ ÷àäíà. - Òýãâýë, òýð ãîëîìò òàíü “Íàóòèëóñ”-ààñ òóñãààð, õîë áàéãàà þì áàéõ íü ýý? - Òýãýëã¿é ÿàõàâ, áèä áóöàëæ áóé óñàí äîòîð ÿâæ áàéíà. - Òà íýýðýý õýëæ áàéíà óó? ãýæ áè äóóí àëäâàë êàïèòàí: - ªºðºº áîäîîä ¿ç ë äýý ãýâ. Ýíý ¿åä öîíõíû õààëò õàëõàâ÷íóóä ñºõºãäºõºä áè “Íàóòèëóñ”-ûã òîéðîí öàâ öàãààí óñ áàéõûã ¿çýâ. Òîãîîí äîòîð áóöàëæ áóé ìýò óñàíä õ¿õýðëýã óóð õºøèëäºí õàâòãàéð÷ áàéëàà. Öîíõíû øèëýíä õóðóóãàà õ¿ðãýæ ¿çâýë, òýð ìàø èõ õàëñàí òóë áè àðãà áóþó ãàðàà óãç òàòàí àâ÷ áèëýý. - Áèä õààíà áàéãàà íü ýíý âý? õýìýýí áè àñóóâàë, êàïèòàí:

- Ñàíòîðèí àðëûí äýðãýä áàéíà, ýðõýì ïðîôåññîð ìèíü õýìýýãýýä - Õýðýâ ÿã ìýäýõèéã õ¿ñâýë Íåà-Êàììåíèéã Ïàëåà-Êàììåíèàñ òóñãààðëàñàí õîîëîéä áàéíàì. Óñàí äîîðõè ãàëò óóëûí îðãèëîëò ýíýõ¿¿ ¿çýãäëèéã áè òàíä ¿ç¿¿ëýõ ãýñýí þì ãýëýý. - Àðàë øèíýýð òîãòîõ ÿâäàë àëü õýäèéíýý çîãññîí ãýæ áè áîäîæ áàéñàí þì ø¿¿ ãýæ áè íýìýðëýí õýëýõýä, êàïèòàí Íåìî ÿðüñàí íü: - Ãàëò óóëûí îðãèëîëò çîãñîîã¿é öàãò, ãàçàð õºðñ òîãòîëòûí íýã ÷ ïðîöåññûã òóéëäàà õ¿ðñýí ãýæ ¿çýæ áîëîõã¿é. ¯ã¿é ýý, ýíý ÷èíü ãàçðûí áºìáºðöãèéí äîòîîä ãàë õàëóóí õ¿÷ õóó÷èí õýâýýðýý ë áàéíà ø¿¿ äýý. Õýðýâ ò¿¿õ÷èí Êàññèîäîð, Ïëèíèé õî¸ðò èòãýõ þì áîë ìàíàé ýíý ýðèíãèéí àðâàí åñäºõ æèë ýäãýýð àðàë äºíãºæ ñàÿõàí ¿¿ñ÷ òîãòñîí ÿã ýíý îð÷èíä, Òåèÿ àðàë øèâ øèíýýð ¿¿ñ÷ òîãòæýý. Äàðààãààð íü òýð æàðàí åñºí îíä óñàí äîðîîñ äàõèí øèíýýð öóõóéí ãàð÷, á¿ð ñ¿¿ëäýý á¿ðìºñºí àëãà áîëæ îäîõûí òóëä òýð íýãýí öàãò äàëàéí äàâàëãààí äîîãóóð øóðãàæ äàëä îðñîí þì. Òýð öàãààñ õîéø ìàíàé ýíý ºäðèéã õ¿ðòýë ãàëò óóëûí àæèëëàãàà ýíý îð÷èíä óíòàðñàí þì. Ãýòýë õàðèí 1866 ñíû õî¸ðäóãààð ñàðûí ãóðâàíä ÍåàÊàììåíû àðëûí äýðãýä óóë ìýò õºãëºð÷ àãñàí õ¿õýðëýã óóð ìàíàí äóíäààñ ãýâ ãýíýòõýí öîî øèíý àðàë óðãàí ãàð÷ èðñýí àæýý. Ò¿¿íèéã Ãåîðã àðàë ãýæ íýðëýñýí. Òýãòýë òýð ìààíü õî¸ðäóãààð ñàðûí çóðãààíä õàðèí, Íåà-Êàììåíû àðàëòàé íýã áîë÷èõñîí àæýý. Ãýòýë ò¿¿íýýñ äîëîî õîíîãèéí äàðàà õî¸ðäóãààð ñàðûí àðâàí ãóðâàíä Íåà-Êàììåíè àðëààñ àðàâõàí ìåòð ºðãºí õîîëîéãîîð òóñãààðëàãäñàí Àôðîýñ ãýäýã áàñ íýã øèíý àðàë áèé áîëæýý. Ýíýõ¿¿ íýí õîâîð ÿâäàë áîëæ áàéõ ¿åýð áè ýíý îð÷èíä ñàíàìñàðã¿é õ¿ð÷ èðñýí òóë àðàë ¿¿ñýëòèéí á¿õ ¿å øàòûã àæèãëàñàí þì. Àôðîýñ ãýã÷ áÿöõÿí àðàë õýëáýðýýðýý áàðàã äóãóé, õºíäëººøºº ãóðâàí çóó, ºíäðººøºº ãó÷èí ôóò áàéñàí þì. Àðëûí ÷óëóóëàã äîòðîî õýýðèéí æîíøíû õýëòýðõèé øèãòãýý òîëáî á¿õèé øèë ìàÿãèéí õàéëìàã õàð ëàãààñ òîãòñîí áàéñàí. Òýãòýë õàìãèéí ñ¿¿ëä, ãóðàâäóãààð ñàðûí àðâàíä Íåà-Êàììåíè àðëûí äýðãýäýýñ, áóñäààñ á¿ð áàãà Ðýê ãýäýã ãóðàâ äàõü æààõàí àðàë, äàëàéãààñ øîìáîéí ãàð÷ èðýýä, ãóðâàí àðàë ãóðâóóëàà íýãäýæ íýã áîëñîí þì. - Áèäíèé îäîî áàéãàà ýíý õîîëîé ÿìàð õîîëîé ãýý÷ âý? ãýæ áè àñóóâ. - Ýíý áàéíà õýìýýí êàïèòàí Íåìî, Ãðåêèéí îëüòðèãèéí çóðàã äýýð ò¿¿íèéã çààæ, õàðæ áàéãàà áèç äýý, øèíý àðëóóäûã áè ãàçðûí çóðàã äýýð òýìäýãëý÷èõñýí áàéõûã ãýâ. - Ýíý õîîëîéí ¸ðîîë, áàñ ë õýçýý íýãýí öàãò, ºðãºãäºõ áàéõ äàà? - ßàæ ÷ ìýäíý ýðõýì ïðîôåññîð ìèíü. ßàãààä ãýâýë 1866 îíîîñ õîéø Ïàëåà-Êàììåíè àðàë äýýð, Àðèóí Íèêîëàé ãýäýã áîîìòûí õàëç ºìíº, íàéìàí øèíý àðàë áèé áîëîîä áàéãàà þì. ¯¿íýýñ àâ÷ ¿çâýë òºäèé ë èõ óäàõã¿é Íåà-Êàììåíè, Ïàëåà-Êàììåíè õî¸ð íýãäýæ íýã àðàë áîëîõ íü òîäîðõîé õýðýã. Íîìõîí äºëãººí äàëàéä øèíý àðàë ¿¿ñýõ ÿâäàë áîë ø¿ð áèåòíèé ë õèéäýã àæèë. Õàðèí ýäãýýð óñàíä áîë øèíý àðëóóä áóé áîëæ áàéãàà áàÿí õèøãèéã ãàëò óóëûí àæèëëàãààíä ë õ¿ðòýýâýë çîõèíî. Õàðæ áàéãàà áèç äýý, ýðõýì íî¸í ïðîôåññîð òà óñàí äîîðõè àìüäðàë ãýäýã º÷¿¿õýí çóóð÷ àìñõèéõã¿éãýýð ¿ðãýëæ áóöàëæ áàéãààãèé íü! Áè öîíõîíä äàõèí îéðòîæ î÷èâ. “Íàóòèëóñ” ¿ë õºäºëæ áèëýý. Õàëóóí ãýäýã òýñýõèéí ýðõã¿é áîëëîî. Öàãààí áàéñàí óñ, òºìðèéí ÿìàð íýãýí äàâñ õîëèëäñîíîîñ ÷ þì óó óëààí áîë÷èõæýý.

Ãýãýýâ÷èéí øèë õ¿ðýýíäýý õýäèéãýýð íÿãò áºãë¿¿ ñóóëãàãäñàí ÷ ãýñýí ¿çýñãýëýí òàíõèìä õ¿õýðëýã õèéí ºìõèé ¿íýð îðæ áàéâ. Óñàí äîòîð áè óëààí ãýðëèéí óíäðàãà, í¿ä ãÿëáàì õóðö óëààí äºë îëæ õàðñàí íü ìàíàé õºëãèéí öàõèëãààí ÷èéäýíãèéí òîä ãýðýë ò¿¿íèé äýðãýä á¿äýã àæýý. Ìèíèé õºëñ öóòãàæ, áè àìüñãààäàæ ýõëýâ. Àõèàä ë õýäýí ìèíóò áîëîã, òýãâýë ÷ áè àìüäààðàà áîë÷èõ áàéñíàà ìýäýð÷ áèëýý! - Ýíýõ¿¿ áóöëàì õàëóóí óñàíä óäààí áàéõ ãýæ áîäîõûí ÷ õýðýã àëãà ãýæ áè êàïèòàíä õýëáýë òýð: - Òèéìýý, òýãâýë ÷ òóí áîëãîîìæã¿é õýðýã áîëîõñîí áèç õýìýýí àæèã ÷ ¿ã¿é õàðèóëæ áàéâ. Òýãýýä òýð ÿìàð ó÷èðòàé þì íýã òîâ÷ äàðëàà. “Íàóòèëóñ” àÿí çàìäàà àõèí õºäºëæ, óäààõàí áàéñàí áîë áèäýíä ¿õëýýð çàíàëõèéëæ àãñàí òýð òàìûí ¸ðîîëîññ õóðäàí÷ëàí õîëäîæ îäîâ. Ò¿¿íýýñ àðâàí òàâàí ìèíóòûí äàðàà áèä äàëàé äýýð èë ãàð÷ öýâýð àãààð õîìõîéðîí àìüñãàëæ áèëýý. Õýðýâ ë Íåä Ëåíä îðãîæ çàéëàõ ãàçðàà ýíä ñîíãîæ àâñàí áîë áèä àìüäààðàà áîëîõ áàéñàí ãýäýã áîäîë ìèíèé òîëãîéä îðæ á¿ëãýý. Ìàðãààø íü õî¸ðäóãààð ñàðûí 16-íàà “Íàóòèëóñ” Ìàòàïàí õóøóóã òîéð÷, Ãðåêèéí îëüòðèã îð÷íîîñ õîëäîæ îäëîî.

ÃÀÇÐÛÍ ÄÓÍÄÀÒ ÒÝÍÃÈÑÈÉÃ Äª×ÈÍ ÍÀÉÌÀÍ ÖÀÃÒ Ýðòíèé Åâðåé÷óóä áîë “Èõ òýíãèñ” ýðòíèé Ãðåê÷¿¿äýä áîë ç¿ãýýð “òýíãèñ” ýðòíèé Ðèì÷¿¿äýä áîë “Ìàíàé òýíãèñ” ãýãääýã ã¿í öýíõýð Ãàçðûí äóíäàò äàëàé áîë ºíäºð ºíäºð óóëñààð õ¿ðýýëýãäýí äàëàéí íàðñ, àëîý, êàêòóñ, ç¿ðæèéí ìîääûí ºòãºí öýöýðëýãýýð á¿ñëýãäýæ, öýâýð òóíãàëàã àãààðòàéãààðàà àëäàðøèí, ìºíõ íîãîîí öýöýðëýãèéí àíõèëàì ¿íýðèéã ò¿ãýýæ óñ ãàë õî¸ðûí óíòàðøã¿é òýìöëèéí òàëáàð áîëæ èðëýý. Íåïòóí, Ïëóòîí õî¸ð ýíä åðòºíöèéí íî¸ðõëûí òºëºº ¿¿ðä òýìöýëäëýý. “Ãàçðûí äóíäàò äàëàéí ýðýã äýýð, óóð àìüñãàëûí ýíýõ¿¿ øèëäýã åðòºíöºä õ¿í, õ¿÷èí ÷àäàë, ýð¿¿ë ìýíäèéã äàõèí øèíýýð õ¿ðòüþ¿” õýìýýí Ìèøëå áè÷æýý. Ãýâ÷ õî¸ð ñàÿ íýã çóóí ìÿíãàí êèëîìåòð öîî äºðâºëæèí òàëáàéã ýçýëñýí, ãóà æàâõëàíãààðàà îëíîî àëäàðøñàí óñíû ýíýõ¿¿ èõ ñàâûã áè çºâõºí ÿâóóò ¿çýæ ºíãºðººëºº. Òýãòýë áàñ Ãàçðûí äóíäàò äàëàéã ãàòàëñàí òýð á¿õ õóãàöààíä ãàíö áîëîâ÷ óäàà í¿äýíä ¿ë ¿çýãäñýí òýð õà÷èí õ¿í êàïèòàí Íåìîãîîñ áè ýëäýâ íýãèéã àñóóæ, ãàéõàæ áèøèðñýí º÷¿¿õýí ñýòãýëýý áàÿæóóëàõ çàâøààí íàäàä òîõèîëäñîíã¿é ýý. ¯¿íèé òàøðàìä áàñ õýëýõýä áèä ìàø èõ õóðäòàé ÿâñàí òóë “Íàóòèëóñ” îíãîö õî¸ðõîí õîíîãèéí äîòîð, óñàí äîîãóóð õî¸ð ìÿíãà äºðâºí çóóí êèëîìåòð àÿëñàí á¿ëãýý. Áèä õî¸ðäóãààð ñàðûí 16-íä Ãðåêèéí îëüòðèãîîñ ãàðààä õî¸ðäóãààð ñàðûí 18-íàà ¿¿ðýýð Ãèáðàëòàðûí õîîëîéã ºíãºð÷ ÿâëàà. Òàë á¿ðýýñýý õóóðàé ãàçðààð õ¿ðýýëýãäñýí ýíý äàëàéä êàïèòàí Íåìî äóðã¿é òóë òýðíýýñ çóãàòààæ áóé íü íàäàä îéëãîìæòîé áàéâ. Ýíý äàëàéí äàâàëãàà ÷ þì óó, ýñõ¿ë ñàëõè íü ÷ þì óó, ñàíàâààñ õàðàìñàëòàé äóðñàìæ õèéñãýí àâ÷èð÷ áàéãàà ÷ þì áèë¿¿, ¿ã¿é áîë á¿ð òýðíýýñ äîëîîí äîîð þì, áóöàëòã¿é àëäàãäñàí ç¿éëèéí òóõàé õàéðëàëòàé áîäîë òºð¿¿ëæ áàéãàà ÷ þì áèë¿¿, ÿàæ ìýäýõ âý? Ýñõ¿ë áóñàä äà- ëàéíóóäàä ÷ºëººòýé çîð÷èã÷äûí íýãýí àäèë, òèéì ÷ºëººòýéãýýð, ýíý äàëàéä çîð÷èæ ¿ë áîëîõ ÿâöóó áàéäàë ò¿¿íèé óóðûã áàäðààñíû óëìààñ Àôðèê, Åâðîï õî¸ðûí ýäãýýð îéðîëöîî ýðýã õîîðîíä “Íàóòèëóñ” åðäºº ë äàâ÷óó áàéñàí áîëîâ óó? ßìàð ÷ ë ãýñýí áèä öàãò àðâàí õî¸ð áýýð áóþó äº÷èí íàéìàí êèëîìåòðèéí õóðäòàé ÿâæ áàéâ. Îðãîæ çóãàòààõ Íåä Ëåíäèéí áîäîë ò¿¿íä õýäèé õººðõèéëýëòýé áàéëàà ÷ ãýñýí òýð òóõàé ñàíàõûí ÷ õýðýãã¿é ãýäýã íü ìýäýýæ õýðýã áèëýý. Ñåêóíäýíä àðâàí õî¸ð, ãóðâàí ìåòð ãàçàð íèñýõ ìýò äîâòîëæ áóé öàãò çàâèéã õýðõýí òýð àøèãëàæ ÷àäàõ áèëýý.Òýð áîë ìºí òèéìýðõ¿¿ õóðäòàé äàâõèæ ÿâàà ãàëò òýðýãíýýñ äýâõðýõ ãýñýíòýé àäèë ¿ã áºãººä òýãæ äýâõðýõèéã çîðèãëîñîí õ¿í ñàéíàà ¿çýõã¿é íü ëàâòàé áèçäýý. Ò¿¿íèé çýðýãöýýãýýð “Íàóòèëóñ” àãààð ñîëèõîîð, çºâõºí ã¿í øºíèéí õàðàíõóéä óñàí äýýð èë ãàð÷ èðýýä áóñàä á¿õ õóãàöààíä ëóóæèí áà õóðäíû õýìæ¿¿ð õî¸ðûí çààëòààð áàðèìæààëàí äàâõèæ áàéâ. Òèéì ó÷ðààñ áè ÷ ãýñýí áóóõèà ãàëò òýðãýíä ÿâàà õ¿í àëñ õîëûí çóðâàñ áàðàà õàðààä ë í¿äíèéõýý óðäóóð öàõèëãààí ìýò æèðýëçýæ áàéãàà çàìûí îéð îð÷íû ç¿éëñèéã õàðæ ¿ë ÷àääàã øèã Ãàçðûí äóíäàò äàëàéä þó ÷ áàçààæ îëæ õàðààã¿é áèëýý. Ãýëýý ÷ ãýñýí Êîíñåëü áèä õî¸ð ñýë¿¿ðèéíõýý ýð ÷àäàëòàéä “Íàóòèëóñ”-òàé õýñýã çóóð õóðäëàí ºðñºëäºæ ÷àäàõ Ãàçðûí äóíäàò äàëàéí õýä õýäýí çàãàñ îëæ õàðæ àìæñàí á¿ëãýý. Áèä ¿çýñãýëýí òàíõèìûí öîíõíû äýðãýä á¿õýë á¿òýí öàãààð çîãñîí áàéõàä ìèíèé òýìäãýëýæ

àâñàí º÷¿¿õýí ç¿éë ýíý õàâèéí óñíàà îðøèõ çàãàñíû àéìãèéí åðºíõèé áàéäëûã á¿ä¿¿â÷ëýí çóðàõ áîëîëöîîã íàäàä ºã÷ áàéãàà þì. Ãàçðûí äóíäàò äàëàéä îðøèõ îëîí òîîíû çàãàñíû äîòðîîñ çàðèì õýñãèé íü íèëýýä óäààí àæèãëàæ àâñàí áîëîâ÷ çàðèìû íü äºíãºæ õàðàõûí òºäèé ë ºíãºðººñºí áîëîí çàðèì õýñãèéã íü ìàø õóðäàí ÿâñíû óëìààñ åðººñºº ÷ îëæ ¿çýýã¿é á¿ëãýý. Òýäãýýðèéã áè çºâõºí çºí áèëýã÷ëýí àíãèëæ çóðàõ çºâøººðëèéã ººðèéí áèåä ºõ áºãººä ýíý íü ¿íýíäýý, ìèíèé ò¿ðãýí çóóðûí º÷¿¿õýí ñýòãýãäëèéã òà á¿õýíä óëàìæëàõ áîëíî. Öàõèëãààí ÷èéäýíãèéí ãýðýëä òîä ãýðýëòñýí óñíû çóçààí äàâõàðãàä áàðàã á¿õ äàëàéä òîõèîëäîõ ãóëçãàð íàðèéõàí áèåòýé, ìåòð õýð óðò ìèíîãóóä ìóðèëçàí òàõèëçàí ÿâæ õàðàãäëàà. Ò¿¿íýýñ ãàäíà óñíû óðñãàëä íýâñèéòýë õºâæ ÿâàà ìàéõàí øèã, áàãàâòàð íü õóðö íàðèéõàí, òîì íü õóðö á¿ä¿¿í á¿ä¿¿í ºðãºñ àðçàéëãàñàí áýðæãýð àðüñòàé, òàâàí ôóò ºðãºí õýìæýýíèé ºðãºñëºã ñêàòóóä äàëáàãàíàæ ÿâàâ Ñêà- òûí ººð ä¿ðñ¿¿ä áèäíèé í¿äíèé óðäóóð ãÿëàëçàæ ºíãºðºõ íü òóí õóðäàí òóë ýðòíèé Ãðåê÷¿¿äèéí ºãñºí “äàëàéí á¿ðãýä” ãýñýí öîë áóþó ýñõ¿ë îäîîãèéí äàëàé÷äûí ºãñºí çàðàà, õàðõ, èëáýíõ ãýõ ìýò õîãíóóä òýäýíä òààðñàí ýñýõèéã íü áè øàëãàí ä¿ãíýæ ÷àäàõã¿é áàéâ. Äàëàéí ãàõàéí òºðëèéí àâðàãà çàãàñíû ÿçãóóðò õàìààðàãäàõ ñåëüäèéí òºðëèéí ÿëàíãóÿà çàãàñ÷äàä íýí àþóëòàé àâðàãà çàãàñ áèäýíòýé óðàëäàæ áàéâ. Ò¿¿í÷ëýí áèä àâðàãà çàãàñíû õ¿ðýý, ñåëÿõèéí áàãò áàãòàõ, óðòààðàà íàéì áà íàéìààñ ÷ èë¿¿ ôóò äàëàéí ¿íýã ãýäýã çàãàñ îëæ ¿çñýí áèëýý. Äàëàéí ýíý íýã àìüòàí òóí ñ¿ðõèé ¿íýð÷ àâúÿàñòàé, íóðóó áººð íü õàð õºõ, áèåíèé äîîä òàë, õýíõäýã ÷ü òîëáîëîã öàéâàð áàéâ. Öààø íü ñïàðûí ÿçãóóðûí çàãàñàí äîòðîîñ äîðàäóóä áèäýíòýé äàéðàëäëàà. Òýäãýýðèéí çàðèì íü çóóí ãó÷ õ¿ðòýë ñàíòèìåòð óðò áàéñàí áºãººä ìºíãºëºã ÿãààí ºíãºò õàéðñ íü ñýë¿¿ð¿¿äèéíõýý òîä øàð ºíãºíººñ á¿ð ÷ òîä òóíãàëàã ãÿëàëçàæ áàéëàà. Áàñ õî¸ð ãóðâàí ìåòð òîì àãóó ñàéõàí îñåòðóóä ¿çýñãýëýí òàíõèìûí öîíõîîð øàãàéõ áîëîâ÷ áèäýíòýé çóóçàé õîëáîõ ÷àäàë ìºõºñ òóë òýð äàðóéäàà æèæèã õ¿ðýí òîëáî á¿õèé ñóíàãàð õºõ íóðóóãàà õàðóóëàí õîë õàÿãäàæ áàéâ. Îñåòðóóä áèåíèé õýëáýðýýð àâðàãà çàãàñòàé àäèë áîëîâ÷ ÷àäëààðàà òýäíèéã ã¿éöýõã¿é ýý. Òýä ººðèéí àìüäðàëûí èõýíõ õýñãèéã äàëàéä ºíãºðººæ, Èæèë, Äóíàé, Ïî, Ðåéí, Ëóàð, Îäåð çýðýã ìºðí¿¿äèéí óðñãàëûí ýñðýã òýìöýëäýí ÿâæ õàâðûí öàãò ¿ðýý öàöäàã áºãººä ñåëäü, ìàêðåëü ìýòèéí æèæèã çàãàñààð õîîëëîäîã þì. Ãàçðûí äóíäàò äàëàéä îðøèã÷äûí äîòðîîñ áè õàìãèéí ñàéí òàíèëöñàí ìèíü òóíöóóä áºãººä òýäãýýðèéí íóðóó íü õàð õºõ, öýýæíèé íü õóÿã öýíõýð, õàæóó õàâèðãà, ãýäýñ çýðýã íü ìºíãºëºã öàãààí òîëáîòîé áîðîâòîð ºíãºòýé àæýý. Òýäíèéã äàëàéä ÿâàà õºëºã îíãîöíû ñ¿¿äýðò õîðãîäîí äàãàæ õàëóóí îðíû ãàëäàì õàëóóí íàðíààñ áèå õàëõàëäàã ãýæ ÿðüäàã íü õóäëàà ÷ áèø áºãººä òýä õýçýý íýãýí öàãò Ëàïåðóçûí îíãîöíû ñ¿¿äýðò õîðãîäîí ÿâñàí øèãýý “Íàóòèëóñ”ûí ñ¿¿äýð òàëä íýã ÷ ñàíòèìåòð õîöðîõã¿éãýýð óðò óäààí õóãàöààãààð äàãàëäàí ÿâñàí áèëýý. Áàéãàëèàñ õóðäàí ã¿éäëèéí ºðñºëäººíä çîðèóò îðîëöóóëæ áàéõààð òºð¿¿ëñýí ìýò ýäãýýð çàãàñûã áè õàðàí õàðñààð ìýë ãàéõñàí áàéâ. Òýä æèæèãõýí øîâãîð òîëãîéòîé ãóðàâ áóþó á¿ð äºðâºí ÷ ìåòð óðò, ýýð¿¿ë ìàÿãèéí ãîíçãîð áèåòýé, íýí õ¿÷èðõýã öýýæíèé áà ñ¿¿ëíèé

ñýë¿¿ðòýé áèëýý. Òóíöóóä çàðèì íýãýí í¿¿äëèéí øóâóóä øèã õàæóóò ãóðâàëæèí ¿¿ñãýí õóðäàëæ áàéâ. Òýäíèé ýíýõ¿¿ æàãñààëààñ èø òàòàæ ýðòíèéõýí òóíöóóäèéã õýìæèõ óõààíû áà ñòðàòåãèéí çàðèì ìýäýã- äýõ¿¿í¿¿äèéã ìýääýã ãýæ íîòîëæ áàéæýý. Ãýëýý ÷ ãýñýí òýäíèé “Èõ ýðäýì” ººðñäèé íü õºäººãèéí íóòãèéí çàãàñ÷äûí òîðíîîñ àâàðäàãã¿é àæýý. Òóíöóóäèéã õºäººíèéõºí ýðòíèé Ïðîïîíòèä áà Èñïàíèéõíû íýãýí àäèë ºíäðººð ¿íýëæ ¿çíý. Ýäãýýð ãàéõàìøèã ñàéõàí çàãàñ ñîõîð ìýò ìºðãºæ òýìò÷èí ÿâñààð æèë á¿ð õýäýí çóóí ìÿíãààðàà Ìàðñåëü ãàçðûí óðõèíä îðæ áàðèãääàã áàéíà. Õýðýâ áè ýâýð íóðóóòûã ÷, äàëàéí ìîðèéã ÷, ñàðàí çàãàñûã ÷, òýâøèí çàãàñûã ÷, ñåëüäèéã ÷, áóõàíäàéã ÷, äàëàéí çàðààã ÷, óðóóë çàãàñûã ÷, ñýëìýí õîíøîîðòûã ÷, ôåðèíêèéã ÷, ºðãºñ çàãàñûã ÷, àí÷îóñûã ÷, òýð÷ëýí Ãàçðûí äóíäàò äàëàéä îðøèõ áóñàä îëîí òºðëèéí çàãàñûã îëæ ¿çýýãóé áîë ò¿¿íèé áóðóóã íàäàä õ¿ëýýëãýõ íü áóñ, õàðèí ýíý îð÷íîîð äàâõèñàí “Íàóòèëóñ”ûí í¿ä ýðýëæëýì õóðäûã áóðóóøààõ õýðýãòýé. Òýð îð÷íû ñ¿¿ãýýð áîéæèã÷äûí õóâüä áîë áèäíèéã Àäðèàòèêèéí äàëàé ºíãºð÷ ÿâàõ ¿åä íàäàä ø¿äýò õàëèì, õî¸ðûí çýðýã õàðàãäàõ øèã áîëñîí áºãººä áàñ äàëàéí õýä õýäýí ãàõàé, ñ¿¿ëò ëàì ãýäýã õî÷òîé íþ, ¿íýíäýý ÷ äîìèíèêàí ëàìòàé ÿã àäèëõàí àðâààä õàâ çàãàñ îëæ õàðñàí áèëýý. Òºäºëã¿é Êîíñåëü ìààíü çóðãààí ôóò ºðãºí, àâðàãà òîì ÿñò ìýëõèé ¿çñýí íü õóÿãàí äýýðýý òóóø äîëîîí ã¿âãýð ñóäàë áóþó òîâãîð áàéâ. Òýð ÿñò ìýëõèéã áè ¿çýýã¿éäýý òóí õàðàìññàí áºãººä ä¿ðñëýí ÿðüæ áàéãààãààð áîë ÿñò ìýëõèéí òºðºëòíººñ õàìãèéí õîâîð ä¿ðñàðüñò ìýëõèé áàéñàí áóéçàà. Õºíäèé õýâýëò äîòðîîñ õýäõýí ñåêóíäèéí òóðø ¿çýñãýëýí òàíõèìûí öîíõíû øèëýíä íààëäàí áàéñàí ãàëåîëÿðèéí íýãýí ãîéä ä¿ðñèéã îëæ ¿çýâ. Ýíý áîë á¿õ ôëàíäðè äàÿàð íýã ÷ óðàí íýõìýë÷èí ñ¿ëæèæ ¿ë ÷àäàõ ãàéõàëòàé íàðèéí ñ¿ëæèëäýí òîãòñîí ñàëààëñàí ñèéìõèé ìÿíäàñ áàéâ. Ìèíèé àç äóòàõàä ýíýõ¿¿ ãîéä íýãýí àìüòíûã áàðüæ àâ÷ ÷àäààã¿é á¿ë- ãýý. Õýðâýý õî¸ðäóãààð ñàðûí 16-íä îðîé òèéøýý “Íàóòèëóñ” ã¿éäëýý óäààøðóóëààã¿éñýí áîë áè Ãàçðûí äóíäàò äàëàéä äàõèàä íýãõýí ÷ øèðõýã õºíäèé õýâýëòýí îëæ ¿çýõã¿éñýí áèëýý. Ýíý ÿâäàë ÿìàðøóó áàéäàëä áîëîâ îî ãýâýë: Áèä Ñèöèëë àðàï, Òóíèñ õë¸ðûí õîîðîíäóóð ãàð÷ ÿâàâ. Ýíý íýã íàðèéõàí çóðâàñ ãàçàð äàëàéí ¸ðîîë ãýâ ãýíýò äýýøýý ýãö ºðãºãäñºí áàéäàã áèëýý. Ýíý îð÷èíä óñàí äîîðõè óóëûí õÿð õÿíãàëàí õàìàðëàæ áàéõ òóë óñíû ã¿í ýíý õýñýãò äºíãºæ àðâàí äîëîîõîí ìåòð õ¿ðäýã áºãººä òýãâýë òýðõ¿¿ õÿíãàëñàí õÿðûí õî¸ð õàæóó ðóó áàðàãöààëáàë äàëàí ìåòð õ¿ðíý. Òèéìýýñ “Íàóòèëóñ” ýíýõ¿¿ óñàí äîîðõè ñààäûã ìºðãº÷èõã¿éí òóë áîëãîîìæòîé ÿâàõ õýðýãòýé áàéæýý. Óñàí äîîðõè òýð íýã õàìàðëàñàí õàä áàéãàà ãàçðûã áè çóðàã äýýð Êîíñåëüä çààæ ºãâºë: - Ýçýí õýðýâ çºâøººðâºë áè ýíýõ¿¿ íóðóóã Åâðîï Àôðèê õî¸ðûã õîëáîñîí õ¿ç¿¿â÷ ìºí õýìýýí õýëýõ áàéíàì ãýëýý. - ×èíèé çºâ, õîíãîð ìèíü õýìýýí ºã¿¿ëýýä-Ñèöèëëèéí õîîëîéã òýð á¿õëýýðýý õààñàí þì. Ñìèòèé øèíæèëñíýýð áîë ýäãýýð õî¸ð òèâ, Àääàð áà Ìàðñàë õî¸ð õóøóóíû õîîðîíä, õýçýý

íýãýí öàãò õóóðàé ãàçðààð õîëáîãäîæ áàéñàí þì ãýâ. - ¯¿íä äóðòàé èòãýõ áàéíàì. - Áè áàñ íýìæ õýëýõýä Ãèáðàëòàð, Ñåóò õî¸ðûí õîîðîíä ìºí èéìýðõ¿¿ õ¿ç¿¿â÷ áàéäàã þì. Òýð õ¿ç¿¿â÷ ãåîëîãèéí áàëàð ýðòíèé ýðèíãèéí ¿åä Ãàçðûí äóíäàò äàëàéã òàã õààæ áàéæýý. - Õýðýâ íýã ñàéõàí ºäºð ãàëò óóëûí ò¿ðýëò òýð õ¿ç¿¿â÷èéã óñíààñ ò¿ëõýýä èë ãàðãà÷èõâàë.. - Òýð ÷ èòãýõýä áýðõ äýý ãýæ áè ò¿¿íèé ÿðèàã òàñëàí àâáàë, Êîíñåëü: - Ýçýí õýðýâ çºâøººðâºë áè ººðèéíõºº áîäëûã õýë÷èõüå. ßìàð ÷ ãýñýí õýðýâ òèéì þì áîëáîë Ñóýöèéí õ¿ç¿¿â÷èéã ñýòëýõ ãýæ òýãæ èõ õ¿÷ ãàðãàñàí õººðõèé Ëåññåïñèéí õºäºëìºð íàäàä ìºí õàéðºí áàéíà! ãýëýý. - Òýãýëã¿é -äýý, Êîíñåëü ìèíü. Ãýâ÷ ÷è ñýòãýë èõ çîâñíû õýðýãã¿é, òèéì þì áîëîõã¿é íü ëàâ! Ãàçàð äîîðõè ãàë õàëóóí õ¿÷ àÿíäàà áàãàñ÷ áàéíà. Ãàçàð äýëõèéã àíõ òîãòîæ áàéõàä áàéñàí òýð îëîí ãàëò óóëñ íýã íýãýýðýý ñºíºæ áàéíà. Ãàçàð äîîðõè òåìïåðàòóð ¿åýñ ¿åä óëàì ë áàãàñàí, àçã¿é þì áîëîõîä ìàíàé äýëõèéí àìüäðàëûí ýõ áóëàã áîëñîí òýð èë÷õàðüæ áóé... .. - Òýãýâ÷ íàð... - Ãàíö íàð þó øàëèõ âý, Êîíñåëü ìèíü. Òýð íàð ãýäýã ÷èíü ¿õñýí õ¿¿ðýíä èë÷ ºã÷ ÷àäàõ þì óó? - Ìèíèé ìýäýæ áàéãààãààð áîë ÷ ¿ã¿é äýã ýý. - Çà òýãâýë, õîíãîð ìèíü, íýã ë õàðëàñàí õàð ºäºð, äýëõèé ãýäýã ÷èíü õºð÷èõñºí õ¿¿ð áîë÷èõ þì ø¿¿ äýý. Òýõýä, ãàçàð äýëõèé ãýäýã ÿã ë ñàð øèã àìüä àìüòàíã¿é, àìüäðàëûíõàà äóëààí èë÷èéã àëü äýýð àëä÷èõñàí, òèéì íýã ñºíºñºí åðòºíö áîë÷èõ þì. - Õýäýí çóóíû äàðàà ýíý á¿õýí áîëîõ ¸ñòîé þì? ãýæ Êîíñåëü àñóóâ. - Òýä õýäýí çóóí ìÿíãàí æèëèéí äàðàà õýìýýí áè õàðèóëëàà. - Òýãâýë áèä ÷ òýð ¿åä, õýðâýý ë Íåä Ëåíä ìààíü ÷ ñààä áîë÷èõã¿é áîë, ýíýõ¿¿ óñàí äîîðõè ñàéõàí æóóë÷ëàëàà äóóñãàæ àìæèõ þì øèâ äýý. Ãàçàð äýëõèéí èðýýä¿éí òóõàé ñîíñîæ ñàÿ íýã ñàíàà íü àìàðñàí Êîíñåëü “Íàóòèëó” îäîî õýð òààðóó õóðäòàé ÿâààã àøèãëàí óñàí äîîðõè àìüäðàëûã äàõèí àæèãëàæ ýõëýâ. Òýíä ãàëò óóëûí ÷óëóóëãààñ ãàðàëòàé õàä ÷óëóóí äýýð Áóãåíáèëèéí ìåäóç, äàëàéí áîðòîãî, äàëàéí õýìõ çýðýã àìüòàä ýëäýâ ºíãººð ñîëîíãîðîí õàðàãäàæ, áèåíèé íü õ¿ðýí óëààí ºíãº îð÷íûõîî óñàíä óëààí òóÿà öàöàðãàí ÿâàà ìåòð õýð ºðãºí, àÿëàí äàÿëàã÷ êàìàòóëóóä óðò óðò ãîëòîé ãèäðîàêòèíèé, õîîëîíä îðäîã ìèäèéí îëîí îëîí ä¿ðñ, îòãîí, øàð íîãîîí áóò ìýò òýìòð¿¿ëäýý õó÷èãäñàí òàâàã á¿õèé, áîð õºëòýé íîãîîí àêòèíè çýðýã àìüòàä ìºí ¿çýãäýâ.

Äàðàà íü Êîíñåëü çººëºí áèåòíèéã øèíæèí àæèæ ýõëýõýä íýã íýãýí äýýðýý îâîîðîëäñîí ïåêòóêêóëþñ-ñïîíäèëèé õýìýýõ ñàì õýëáýðèéí õàâ÷ààõàéí îëîí ä¿ðñ, äàëàéí ýðâýýõýý õýìýýñýí íýðýíäýý ÿã çîõèöñîí òóíãàëàã ºíãèéí ñýë¿¿ð¿¿äòýé øàëü, ýìãýí õóìñ, äàëàéí òóóëàé õýìýýí àëäàðøñàí àïëèçíè, õîîëîíä îðäîã ìàõëàã ç¿ðõýí õÿñàà äóí íü äîòóóðàà ¿íýò òàíààð õó÷èãäìàë äàëàéí ÷èõ, Ëàíãåäîêò ìàõ íü óñò- ðè÷èéíõýýñ àìòòàé õýìýýí òààëàãääèã ìèäèé, ãóðâàëæèí äîíàöèéí äàëàéí ôèíèê çîëèë, ìîä òàëõèã÷èä, êàòóøåê, öèíåðàðè áà áóñàä îëîí òºðëèéí çººëºí áèåòýí áàéâ. Ãýâ÷ Êîíñåëü ìààíü ìýðèéí àæèãëàëòûã õèéæ äóóñààã¿é áàéòàë “Íàóòèëóñ” Ñèöèëëèéí õîîëîéí ñààäûã ãýòýëìýãö óðüäûíõàà õóðäààð äàâõèæ îäëîî. Çººëºí áèåòí¿¿ä, õºíäèé õýâýëòí¿¿ä, ¿å õºëòí¿¿ä ìèíü áàÿðòàé! ãýýä ¿çýñãýëýí òàíõèìûí öîíõîîð îäîî áèäíèé äýðãýä¿¿ð ñ¿¿äýð ìýò í¿¿ãýëòýí ºíãºðñºí õýäýí òîì çàãàñíààñ ººð þó ÷ ÿëãàæ òàíèõûí àðãàã¿é áîëëîî. Õî¸ðäóãààð ñàðûí 16-17-íû øºíº áèä Ãàçðûí äóíäàò äàëàéí óñíû ñàí ãàçàð õî¸ðäîõ õîíõîð äýýð õ¿ð÷ èðâýë ò¿¿íèé óñíû ã¿í ãóðâàí ìÿíãàí ìåòðýýñ õýòðýõã¿é àæýý.ßã ýíý îð÷èíä “Íàóòèëóñ” ãýâ ãýíýò äîîøîî æèâæ îðëîî. Ãýòýë áàéãàëü äýëõèéí ãàéõàìøèãò ¿çýñãýëýí áèäíèéã ýíä óãòàæ áàéñàí áóñ õàðèí ç¿ðõ ñýòãýë øèìøðýì, õàðàìñàëò íýãýí ¿çýãäýë õ¿ëýýæ áàéñàí áàéæýý. Òýõíýý íü áèä ýíý õýð Ãàçðûí äóíäàò äàëàéä õºëºã îíãîöíóóä áóñíèí ñ¿éäýæ àþóë ñ¿éðýë ãàðñàí òýð îð÷èíä èðæýý. Àëæèð, Ïðîâàíñ õî¸ðûí õîîðîíä õè÷íýýí õºëºã ñóðàã ÷èìýýã¿é àëãà áîëæ, õýäýí îíãîö ñºíºñíèéã õýí ìýäýõ áèëýý. Ãàçðûí äóíäàò äàëàé í¿ä àëäàì óóäàì Íîìõîí äàëàéí äýðãýä º÷¿¿õýí æààõàí íóóðûí òºäèé á¿ëãýý. Ãýâ÷ íóóð ãýëýý ãýýä ààø ìóóòàé, áàñ äóðàíäàà çàãíàõ äóðòàé, ò¿¿íèé óñ íü òîãòìîë áóñ õóóðàì÷, ºíººäºð òýð öýâ öýíõýð òîëü ìýò óñàí äýýã¿¿ðýý õºâæ áóé õýâðýãõýí õºëãèéã á¿¿âýéëæ ýíýðýõ ìýò áîëîâ÷, ìàðãààø áîëîõîä õàìãèéí òîì áºõ îíãîöûã áîëáîé íü ººðèéí äàâàëãààíû îãöîì öîõèëòîîð, äàðàà äàðààëàí áàëáàæ çîìãîë áîëòîë í¿äýõäýý äîãøèí ÷, õýðöãèé ÷. Ýíýõýí õóðäàí ã¿éëòèéí äóíäóóð óñíã¿ýóí äàâõðàãûí ¸ðîîëä õè÷íýýí ÷ îëîí ñºíºñºí îíãîö ìèíèé í¿äíèé ºìíº æèðýëçýí ºíãºðñºí ãýý÷. Äàëàéí ¸ðîîëä óäààí õóãàöààãààð õýâòñýí çàðèì íýã íü øîõîéëîã áîäèñîîð ºíãºðòºæ ñàéõàí ñ¿éðýýä óäààã¿é çàðèì õýñýã íü çýâýðñýí áàéâ. Áèäíèé çàìûí òóðø çàíãà, èõ áóó, ñýíñèéí ãîë, ìàøèíû ýâäýðõèé õàãàðõàé öèëèíäð, äýëáýðñýí òîãîî çýðýã ç¿éëñ äàëàéí ¸ðîîëîîð íýã õºãëºð÷, çàðèì ãàçðààð ¸ðîîëîîðîî ººäºº óðóóãàà õàðñàí õºëãèéí á¿õýë á¿òýí èõ áèå íîâøðîí áàéâ. Ýäãýýð õºëãèéí çàðèì íü õîîðîíäîî ìºðãºëäºí ñºíºæ, çàðèì íü õàä ìºðãºæ ñ¿éð÷ýý. Ò¿¿í÷ëýí äàëàéí ¸ðîîëä ÿìàð ÷ ãýìòýëã¿é øóðàã ìîä, òîíîã òºõººðºìæòýéãýý òýð ÷èãýýðýý, áîñîîãîîðîî áóó÷èõñàí õºëºã áàéõûã áè îëæ ¿çñýí áè- ëýý. Òýä ìèíèé ñàíàëä àëñûí àÿíä ìîðäîõîîð òóøààë õ¿ëýýæ äàëàéí çàäãàé òàòààëä çàíãàí äýýðýý çîãñîõ ìýò áàéâ. Òýäíèé õàæóóãààð “Íàóòèëóñ” ÿâæ ºíãºðºõ ¿åä ìàíàé õºëãèéí öàõèëãààí ÷èéäýí òýäýí äýýð

òóñàõàä óãòàí î÷èæ áóé ìàíàé îíãîöûã ìýíäëýí õ¿íäýããýæ, àÿí çàìä ñàéí ÿâàõûã áèäýíä åðººõººð òýäíèé óðò õóøóóíä äýýðõ òóãèéí íü ºíäºð øîí äýýðõ áÿöõàí äàðöàã þó þóã¿é õèéñýõ ãýæ áóé ìýò ñàíàãäàâ. Ãýãýë õèéñ÷ õººðñºí äàðöàã áàéñàíã¿é ýý. Äàëàéí òýäãýýð õºëã¿¿äèéí ñýã õºãëºðºí áóé ýíý ãàçàð õàà ñàéã¿é íàì ã¿ì àæýý. “Íàóòèëóñ” Ãèáðàëòàðûí õîîëîéä äºòëºõ òóòàì òýäãýýð õºëãèéí ãóíèãò ¿ëäýãäýë á¿ð îëøðîí, äàëàéí ¸ðîîëîîð ä¿¿ðýí õýâòýõèéã áè àæèâ. Àçè, Àôðèê õîîðîíäûí àðëóóä õîîðîíäîî õè÷íýýí ë îéðòîæ øàõöàëäàõ á¿ð õºëã¿¿ä òº÷íººí ë îëîí ìºðãºëäñºí àæýý. Õºëã¿¿äèéí òºìºð èõ áèå, ÿìàð íýãýí ýòãýýä õà÷èí àìüòàíòàé àäèëõàí çýðýìäýãëýãäñýí ¿ëäýãäýë ñýã¿¿ä ¸ðäîéæ õàæóó áººðººðºº ñàðâàéí õýâòý- õèéã ýíý îð÷èíä áè îëæ ¿çëýý. ßëàíãóÿà ýíä íýãýí ñýë¿¿ð õ¿ðäýò ãàëò îíãîö õýâòñýí íü òóí àéìààð õ¿íä ñýããýãäýë òºð¿¿ëñýí áºãººä ò¿¿íèé áººð íü õ¿¿ òàòñàí ìýò ºì ¿ñýð÷, ÿíäàíãóóä íü òàõèéãààä ñýë¿¿ð, õ¿ðäíýýñ íü çºâõºí íàðèéõàí òºìºð áèå íü ¿ëäýæ, çàëóóð õ¿ðä íü îð ñóóðèíààñàà áóëãà ¿ñðýí òºìºð ãèíæèíäýý ñàíæèãíàæ á¿õ áèå íü òýð ÷èãýýðýý çýâýíä èäèãäñýí àæýý. Ò¿¿íä ÿâñàí õýäýí õ¿í ¿õñýí áîë? Òýð àéìøèãò ñ¿éðëèéã äàðàà íü îëîãä ÿðèõ õýäýí õ¿í àìü ãàðñàí áîë? Àëü ýñõ¿ë äîãøèí äîëãèî ººðèéíõºº íóóöûã, õýí íýãýí õ¿í áóñäàä ÿðü÷èõ áèé ãýñýí øèã õàðäàæ õóâüäàà õàäãàëíà óó?.. Õîðèîä æèëèéí ºìíº æèãòýé øàëòãààíààð òàã ñóðàãã¿é àëãà áîë÷èõîîä äýëõèé äàõèíû ñýòãýëèéã ò¿ãøýýñýí “Àòëàñ» ãýäýã òýð îíãîö ýíý ìºí ãýñýí áîäîë ìèíèé òîëãîéä îðæ èðëýý.Òýð èõ áàÿëàã áóëàãäàæ, òèéì îëîí õ¿í ýöñèéíõýý òàéòãàðëûã îëñîí äàëàéí òýðõ¿¿ àñàð óóäàì áóëøíû ãàçàð, Ãàçðûí äóíäàò äàëàéí íóóöûí òóõàé ÿìàð àéìøèãò íîì áè÷èæ áîëíî ãýæ ñàíàíà? .Òýð õîîðîíä îð÷èí òîéðîíäîî íýí àìàðëèíãóé. “Íàóòèëóñ” óñàí äîîðõè ººðèéí ã¿éäëèéã ¿ðãýëæë¿¿ëñýýð á¿ëãýý. Õî¸ðäóãààð ñàðûí 18-íû øºíèéí ãóðâàí öàãèéí ¿åä ìàíàé õºëºã Ãèáðàëòàðûí õîîëîéí àìàí äýýð ãàð÷ èðýâ. Òýíä äàëàéí õî¸ð óðñãàë áàéõààñ íýã íü àëü ýðò äýýð ¿åýñ ýõëýí îëíîîðîî ìýäýõ-Àòëàíòûí ãàäààä äàëàéí óñûã Ãàçðûí äóíäàò äàëàéä þ¿ëýõ äýýä óðñãàë áºãººä íºãºº íü ò¿¿íèé óðäààñ óãòàæ óðññàí äîîðä óðñãàë á¿ëãýý. Ò¿¿íèé áàéãààã áàéãàëèéí õóóëü ç¿éí äàãóó íîòîëæýý. ¯íýõýýð ÷ Àòëàíòûí äàëàéãààñ îðæ èðæ áóé óñ áîëîîä ò¿¿íä öóòãàæ áàéãàà ãîë ìºðíèé óñààð àâ÷ ¿çâýë Ãàçðûí äóíäàò äàïàéí óñíû òºâøèí æèëýýñ æèë óëàì á¿ð äýýøëýõ ¸ñòîé áºãººä õî¸ð äàëàéí óñíû òºâøèíã òýíöýòãýõýä ãàíöõàí ºíãºí òàëûí óóðøèëò þó ÷ áîëîõã¿é ãýäãèéã áàòàëæýý. Òýãâýë òýð äàëàéí óñíû òºâøèí íýìýãääýãã¿é òóë Ãàçðûí äóíäàò äàëàéí èë¿¿äýë óñûã Àòëàíòûí äàëàéä óðñãàæ àâàà÷äàã, ÿã Ãèáðàëòàðûí õîîëîé äîîãóóð ãàðñàí õî¸ðäîã÷ óðñãàë áàéãàà ãýäãèéã çºâøººðºõ õýðýãòýé áàéâ. Íýýðýý ÷ òýð óðñãàë ¿íýí õýðýã äýýðýý áàéãàà àæýý. Òýðõ¿¿ çàìûí ÷èã äàãóó óðñãàëûã “Íàóòèëóñ” àøèãëàæ, íàðèéõàí õîîëîéãîîð íèñýõ ìýò äàâõèí ºíãºðëºº. Ãåðêóëåñûí ãàéõàìøèã ñàéõàí ñ¿ìèéí ýâäýðøãóé áàëãàñ ìèíèé í¿äíèé óðäóóð ñåêóíäèéí äîòîð æèðýëçýí ºíãºðñºí íü Ïëèíãèéí õýëñíýýð: Òýð ñ¿ì áàðèãäñàí àðàëòàéãàà õàìò äàëàéí ¸ðîîëä ñóóæ îðñîí àæýý Òýãýýä ìèíóòûí äàðàà áèä Àòëàíòûí Ãàäààä äàëàéí óñíàà õºâæ èë ãàðëàà.

ÂÈÃÎ ÕÝÌÝÝÕ ÒÎÕÎÉ Àòëàíòûí ãàäààä äàëàé! Ýíý áîë õîðèí òàâàí ñàÿ ìèëü øîî äºðâºëæèí êì àñàð óóäàì òàëáàéä õàâòãàéðàí öàëãèëàõ óñíû àãóó èõ ñàí áºãººä ºðãººøºº äóíäæààð õî¸ð ìÿíãà, äîëîîí çóó, óðòààøàà áàðàã åñºí ìÿíãà ìèëü ãàçàð ¿ðãýëæèëäýã á¿ëãýý! Ýíý àñàð óóäàì òýíãèñèéã ýðòíèéõýí áàðàã ìýääýãã¿é áàéâ. Çºâõºí êàðôàãåí÷óóä áóþó òýäãýýð ýðòíèé ãîëëàíä÷óóä ººðñäèéí àðèëæààíû õýðãýýð ë Àôðèê áà Åâðîïûí áàðóóí ýðãýýð òîéðäîã áàéñàí áàéæ áîëîõ þì; Ýíý òýíãèñèéí òàõèðëàñàí ýðýã àñàð õîë ãàçàð ìóðèëçàí îäîæ óìàðò Ëàâðåíòè, Ìèññèï, Àìàçîíêà, Ëà-Ïëàòû, Îðèíîêî, Íèãåð, Ýëüáà, Ëàóð, Ðåéí çýðýã äýëõèé äýýðõ àñàð òîì ìºðí¿¿äèéí àäàã öóòãàëàíä èõýä èäýãäýí ñ¿éäñýí àæýý. Äýëõèé äýýðõ õàìãèéí áîëîâñîí, ãýòýë áàñ õàìãèéí á¿ä¿¿ëýã ãàçàð îðíû íóòàã äýâñãýðèéã óñæóóëàí óíäëàõ òýäãýýð ãîë ìºðºí ººðñäèéí àðâèí èõ óðñãàëûã ààíàé òýíãèñò öóòãàäàã áèëýý. Òýíãèñ äàëàéã òóóëàã÷äûí ñ¿ð ñ¿ëäèéã çàéëóóëàõ Ãîðíûí áà Øóóðãûí õî¸ð õóøóóãààð òºãñãºë áîëäîã óñíû òýðõ¿¿ àðâèí èõ ñàíã îðîí á¿ãäèéí, ¿íäýñòýí á¿ãäèéí õºëã¿¿ä ç¿ã á¿ð òèéø íü õºíäëºí ãóëäã¿é õýðýí õýñýõ àæýý. “Íàóòèëóñ” á¿òýí ãóðâàí ñàð õàãàñûí äîòîð áàðàã àðâàí ìÿíãàí áýýð îð÷èì ãàçðûã áóþó ãàçðûí áºìáºðöãèéí ãîë á¿ñë¿¿ð øóãàìûí óðò õýðòýé òýíöýõ ãàçðûã òóóëñíû äàðààãààð ººðèéí ôîðøòåâíèéí õóðö ¿ç¿¿ðýýð Àòëàíòûí ãàäààä äàëàéí óñûã ç¿ñ÷ ÿâàâ. Îäîî òýð àëü ç¿ãèéã çîðèíî âý? Èðýýä¿éä áèäíèéã áàñ ÷óõàì þó õ¿ëýýæ áóé áîë? Ãèáðàëòàðûí õîîëîéãîîñ ãàðìàãö “Íàóòèëóñ» ìààíü çàäãàé òýíãèñèéã ÷èãëýí îäîæ áèëýý. Òýð óñíû ãàäàðãóó äýýð äàõèí ýðãýæ èë ãàðàõ áîëñîí òóë áèä ºãëºº á¿ð ñýð¿¿í àãààðò ñýë¿¿öýõ áîëîìæòîé áîëëîî. Óñàí äýýð òýðíèéã õàìãèéí àíõ óäàà èë ãàð÷ èðìýãö ë áè Íåä Ëåíä, Êîíñåëü õî¸ðûíõîî õàìò äýýøýý ãàðàõûã ÿàðàâ÷èëñàí áèëýý. Áèäíýýñ õîðèí ìèëü îð÷èì çàéòàé, áàðóóí óðüä òàëààðàà Èñïàíèéí õîéãòîé çàëãàõ, Àðèóí Âèííåíòèéí õóøóó õàðàãäàæ áàéâ. ªìíºòèéí íèëýýä õ¿÷òýé ñàëõè íàéðñàã áóñ äàëàéí äýýð òîì äàâàëãàà áîñãîæ áàéëàà. “Íàóòèëóñ” ñ¿ðõèé ñýãñðýãäýæ á¿ëãýý. Áàéñõèéãýýä ë äàëàéí äàâñòàé óñ íàâñàéí áóóæ áàéãàà ò¿¿íèé òàâöàí äýýð óäààí çîãñîõûí àðãàã¿é áàéâ. Áèä öýâýð àãààð æààõàí àìüñãàë÷èõààä, îíãîöîíäîî ÿàðàâ÷ëàí îðëîî. Áè ººðèéíõºº îðîíä ýðãýæ èðýõýä Êîíñåëü ÷ ìºí òàñàëãàà ðóóãàà ÿâñàí áºãººä õàðèí íýãýí þìàíä ñàíàà íü ¿éìýðñýí Íåä Ëåíä íàìàéã äàãàëäàâ. Ãàçðûí äóíäàò äàëàéãààð òèéíõ¿¿ õóðäàí ÿâæ ãàðñàí íü òºëºâëºãººãºº áèåë¿¿ëýõ áîëîëöîî ò¿¿íä ºãñºíã¿é áºãººä òýð ÷

ººðèéí ºøèæ ãîìäñîíûã íóóñàíã¿é ýý. Íàìàéã ºðººíèéõºº õààëãûã õààõòàé çýðýã òýð ñàíäàë äýýð ñóóãààä, íàä ðóó ÷èìýýã¿é õàðæ áàéâ. - Òàíû áàéäëûã îéëãîæ áàéíà, íàéç ìèíü õýìýýí áè ò¿¿íä õýëýýä, òàéâøèð òà, òàíä ººðºº ººðèéãºº çýìëýõ ÿìàð ÷ òàë áàéõã¿é. Ýíýõ¿¿ ñàÿûí æóóë÷ëàëûí ¿å äýõ íºõöºë øèã òèéì íºõöºëä îðãîíî ãýæ áîäâîë ãàëçóóðñàí õýðýã áîëíî! ãýâ. Íåä Ëåíä õàðèó äóóãàðñàíã¿é ýý. Ò¿¿íèé çàíãèäñàí õºìñºã, çóóñàí õºìõèé òýð ÿìàð íýãýí õ¿íä áîäîëä äàðàãäàí áóéã ãýð÷èëæ áàéâ. - Òà ààí ãýæ áàé, õýìýýí áè öààø íü òà ãàéã¿é ó÷èð áàéäëûã îéëãî ë äîî: Åðäºº àëäñàí þì àëãà! Áèä îäîî Ïîðòóãàëèéí ýðãèéí äàãóó óëàì õîéøëîõ, äýýøëýõ áîëíî. Áèä Àíãëè, Ôðàíöûí îéðîëöîî ãàðíà. Òýíä áàñ ë õÿëáàðõàí øèíãýæ áîëíî ø¿¿ äýý. Àà õàðèí “Íàóòèëóñ» õýðýâ ë Ãàçðûí äóíäàò äàëàéãààñ ìóëòàðìàãö ë õóóðàé ãàçàð ãýæ áàðàã áàéõã¿é ºìíº ç¿ã ð¿¿ ÷èãëýæ îäñîí áîë áè ÷ ãýñýí òàíû óé ãàøóóã õóâààëöàõ ñàí. Òýãâýë áè! îäîî êàïèòàí Íåìî õîë õºäºëãººíòýé äàëàéãààñ òîéð÷ îääîãã¿éã ìýäíý. Òýõýýð òà òèéìýðõ¿¿ íºõöºë áàéäëûí äóíä õýäõýí õîíîãèéí äàðàà º÷¿¿õýí ÷ àþóëã¿é îðãîæ ãàðàõ áýëòãýë õèéæ àìæèíà äàà ãýæ ÿðèëëàà. Íåä Ëåíä íàä ðóó á¿ð ÷ òºâëºðºí øèðòýæ áàéãààä õàìãèéí ýöýñò õàìõèñàí óðóóëàà ñàÿ íýã ñàëãàæ: - Áèä ºíºº îðîé îðãîíî! ãýæ äóóí ãàðàâ. Áè õàð ýðýýí ìîãîéä õàòãóóëñàí ìýò áîñîí õàðàéâ. ¯íýíèéã õýëýõýä áè ò¿¿íèéã èéì þì õýëíý ãýæ áîäîîã¿é áàéæ áèëýý. Áè ò¿¿íä ýðñ òàòãàëçàõûã õ¿ññýí áîëîâ÷ õýëýõ ¿ãýý îëñîíã¿é. - Áèä îðãîæ ãàðàõ àÿòàé íºõöºëèéã õ¿ëýýõýýð õýëýëöýæ òîãòñîí õýìýýí Íåä Ëåíä öààø íü ¿ðãýëæë¿¿ëæ-Òýð àÿòàé íºõöºë ìààíü á¿ðýëäæýý. ªíºº îðîé áèä, Èñïàíèéí ýðãýýñ äºíãºæ õýäõýí ìèëèéí çàéä áàéõ áîëíî. Òýãâýë îäîî øºíº ñàðã¿é õàðàíõóé, ñàëõè øóóðãà ãýâýë ìóíäàõã¿é ë èõ áàéíà. Òà íàäàä ººðºº àìëàñàí ø¿¿ äýý ïðîôåññîð ìèíü, òèéìýýñ áè òàíä ë íàéäàæ áàéíà ãýëýý. Áè òàã äóóã¿é áàéâ. - ªíºº îðîé ÿã åñºí öàãò!-õýìýýí òýð õýëýýä-Áè Êîíñåëüä ÷ àíõààðóóëñàí. ßã òýð öàãààð êàïèòàí Íåìî ºðººíäºº îðîîä ë ò¿ãæèæ àâíà áèç. Ýñâýë ìàãàä ÷ ¿ã¿é óíòààä ºã÷ áàéæ. Áèäíèéã ìåõàíèê íü ÷, óñàí öýðã¿¿ä ÷, õýí ÷ õàðàõã¿é Êîíñåëü áèä õî¸ð òàâöàí ººä ãàðäàã øàòàí äîîð íóóãä÷èõàìç. Íî¸í ïðîôåññîð òà íîìûí ñàíä ñóóæ ìèíèé ºõ äîõèîã õ¿ëýýõ áîëíî. Ñýë¿¿ð øóðàã ìîä, äàëáàà çýðýã çàâèí äîòîð áèé. Ò¿¿í÷ëýí òèéø íü æààõàí õ¿íñíèé þì ÷ àâàà÷÷èõ çàâ ãàðñàí. Áè áàñ çàâèíûõàà “Íàóòèëóñ”-ûí èõ áèåòýé áýõëýýòýé áàéãàà ýðãèéã ìóëòëàõ àíãëè ò¿ëõ¿¿ð îëæ àâñàí, òèéìýýñ þì á¿õýí áýëýí áîëæýý. Áàÿðòàé, îðîé óóëçúÿ! ãýýä áîñîõ ãýõýä íü áè: - Äàëàé äýíä¿¿ äîãøèí áàéíà ø¿¿ äýý ãýâýë:

- Òàíû ýíý ¿ãèéã çºâøººðíº. Ãýâ÷ ¿¿íèéã þìàíä áîäîõûí çàâ àëãà. Æààõàí ç¿ðõýëáýë ë ýðõ ÷ºëºº áýëýí áàéíà. Ãýõýä “Íàóòèëóñ”-ûí çàâü ÷ áºõ ë äºº. Çàìûí ñàëõèíû äàãóó õýäõýí ìèëü ÿâàõ ãýäýã ÷, öàã àãààð ìóó áàéëàà ÷ ãýñýí áàãà õýðýã. Áèä ìàðãààø õóóðàé ãàçðûí ýðýãò çóóãààäõàí ìèëü î÷îîä áàéõûã õýí ìýäýõ þì? Õýðýâ õýðãèéí áàéäàë á¿òýýìæòýé áîëáîë øºíèéí àðàâ, àðâàí íýãýí öàãèéí õîîðîíä áèä Èñïàíèéí ýðýã îð÷íû ÿìàð íýãýí õýñýãò ãàð÷èõàæ áîëíî. Õýðýâ ë òèéì áèø áîë òýð ¿åýð áèä àìüä áàéõã¿é. Èíãýýä îðîé óóëçúÿ! Áàÿðòàé! ãýýä êàíàä õ¿í ìèíèé ñýòãýëèéã á¿ðìºñºí ò¿éâýý÷èõýýä ºðººíººñ ãàð÷ îäëîî. ßàãààä ÷ þì á¿¿ ìýä, îðãîõ öàã ÿã áîëîõîîð ë õàìàã õýðãýý Íåä Ëåíäòýé ñàéòàð çºâëºæ ìàðãàæ áàéãààä ë áîë÷èõíî ãýæ áè áîäîæ á¿ëãýý. Ãýòýë òýñ çºð¿¿ä ºíºº êàíàä õ¿í õàðèí íàäààð íýã ÷ ¿ã õýë¿¿ëäýããóé áàéíà ø¿¿. Ãýñýí ÷ áè ò¿¿íòçé þó ÷ ãýæ ìàðãàõ þì áèëýý äýý? Íåä Ëåíäèéí ò¿ìýí çºâ. Ýíý ÷ àðãàã¿é ë õàðüöàíã¿é àÿòàé íºõöºë òóë òýð àøèãëàõààð øèéäëýý... Èíãýõýä åð íü áè íºõäèéíõºº õóâü çàÿàã ãàðãóóíä íü ãàðãàæ çºâõºí ë ººðèéíõºº àøèã ñîíèðõëûã ýðõýìëýæ, õýëñýí ¿ãýý íÿöààõ ýðõ íàäàä áàéâ óó? Ìàðãààø áîëîõîä êàïèòàí Íåìî áèäíèéã àëü íýãýí ãàçàð îðíîîñ àëñàëñàí õîë ç¿ãò óñàí öºëä àõèàä àâààä ÿâ÷èõã¿é ãýæ ¿¿? ßã ýíý ¿åýð õ¿÷òýé èñãýðýõ ÷èìýý ãàðëàà “Íàóòèëóñ” ººðèéí õîîñîí áàãòààìæóóäûã óñààð ä¿¿ðãýæ òýíãèñèéí ã¿íä îðæ áóéã áè ìýäýâ. Óñàí äîîãóóð äýëõèéã òîéðîõ ººðèéí æóóë÷ëàëûã äóóñãàëã¿éãýýð ýíýõ¿¿ ãàéõàìøèã õºëºãíººñ àðãà áóþó ñàëàí îäîõ áîäîë, ò¿¿í÷ëýí ýðõ ÷ºëººã ººðòºº àõèí îëæ àâàõ èõ õ¿ñýë õî¸ðûí äóíä ýðãýëçýæ ÿìàð çîâëîíòîé ºäðèéã áè ºíãºðººñºí ãýæ ñàíàíà! Ýíý òýíãèñèéã áè ººðºº ººðòºº íýðëýñíýýð “Ìèíèé Àòëàíòèê”-èéã Íîìõîí äàëàé, Ýíýòõýãèéí äàëàé õî¸ðûí íýãýí àäèëààð á¿õ íóóöû íü ìýäýëã¿éãýýð òýãæ ãýíýòõýí îðõèí îäîõ ãýäýã ÷èíü þó ãýñýí ¿ã âý! Åðòºíöºä õîâîð, äóð ñýòãýë áóëààì òýð ñàéõàí íîìûí õî¸ðõîí áîòèéã íü óíø÷èõààä, áóñäû íü óíøèõààñ ñàéí äóðààðàà òàòãàëçàõ ãýæ ¿¿? Áè ººðèéíõºº ºðººíä ÿìàð óéòãàðòàé ìèíóòóóäûã ºíãºðººñºí ãýæ ñàíàíà! Áè íºõäèéíõºº äóíä õóóðàé ãàçðûí òóíãàëàã àãààð øèã ñýë¿¿í ýðõ ÷ºëººòýé áàéíà ãýæ áîäîí ñýòãýëýý õóóðàõûã îðîëäñîí áîëîâ÷ õàðèí òýðíèéõýý ýñðýã þó þóíààñ ºìíº, ÿìàð íýãýí ¿ë ñàíàñàí ¿éë ÿâäàë, Íåä Ëåíäèéã òºëºâëºãººãºº áèåë¿¿ëýõýä íü ñààä áîëîîñîé ãýæ õ¿ñ÷ áèëýý! “Íàóòèëóñ” õóóðàé ãàçàð ººä ¿¿ ýñâýë ò¿¿íèé ýñðýã ÷èãò ¿¿, ÷óõàì õààøàà ÷èãëýæ ÿâààã íü, øàëãàõûí òóë ¿çýñãýëýí òàíõèìä áè õî¸ð äàõèí îðæ ëóóæèíãèéí çààëòûã õàðëàà. Ãýâ÷ áàéäàãã¿é ýý! “Íàóòèëóî” äàíäàà ë Ïîðòóãàëèéí ýðãèéí îéðîëöîî ÿâæ áàéâ. Ò¿¿íèé çàì òýð ýðãèéí äàãóó øóóä óìàðòûã ÷èãëýæýý. ßàõûí ÷ àðãà àëãà. Îðãîõîä ë áýëòãýõ õýðýãòýé áîëëîî. Ìèíèé àâ÷ ÿâàõ þì ÷ þóõàí áàéõàâ. Äàíäàà ë ìèíèé òýìäýãëýë áàéâ. Õýðýâ Íåä Ëåíä ººðèéíõºº ñîëèîðñîí òºëºâëºãººãºº áèåë¿¿ë÷èõýæ ÷àäâàë êàïèòàí Íåìî þó ãýæ áîäîõ áîë îî? õýìýýí áè ººðººñºº àñóóæ áèëýý. Õýðýâ áèäíèé îðãîëò á¿òýìæã¿é áîëáîë òýð õà÷èí õ¿í ÿàõ áîë?

Áè ò¿¿íä àëü íýã òàëààð ãîìäîõ ¿íäýñã¿é ãýäýã íü ÿìàð ÷ ýðãýëçýýã¿é þìàà. Õàðèí áàÿðëàâàë çîõèíî! ¯¿íýýñ õýò çî÷ëîìòãîé, íàéðñàã äîòíî, íºõºðñºã äóëààí, õ¿ëýýí àâàëò áèé ãýõýä õýö¿¿ áèçýý. Ãýòýë, íºãºº òàëààð àâ÷ ¿çýõýä, ìèíèé òèéíõ¿¿ îðãîí çàéëñàí ÿâäëûã òýð çýìëýí ø¿¿ìæëýõ ãàçàðã¿é þì. Îðãîõã¿é ãýæ áè ò¿¿íä àìëààã¿é ýý. Õºëãºí äýýð áèäíèéã ò¿ãæäýãã¿é áàéñàí áîë, òýð íü “Íàóòèëóñ”-ààñ îðãîæ ÷àäàõã¿é ãýæ êÿïèòàí Íåìî, ä¿¿ðýí èòãýñíèéõ áºãººä òèéì áîëîõîîð ë áèä àì òàíãàðãàà ºã÷ îíãîöîí äýýð ýðõ ÷ºëººòýé ¿ëäñýí îëçëîãäîãñîä áèø áàéëàà. Ò¿¿íýýñ ãàäíà áèä ò¿¿íèé õºëãèéã íýã íàñààðàà îðõèí ¿ë îäíî õýìýýí êàïèòàí Íåìî íýã áóñ óäàà õýëñýí íü áèäíèé îðãîí çàéëàõ á¿õ òàëûí îðîëäëîãûã çºâòãºæ áàéâ Áè êàïèòàí Íåìîòîé Ñàíàòîðèè àðëûí ýðãèéí îéðîëöîî ÿâàõ ¿åä óã õýëýëöñýíýýñ õîéø äàõèæ äàéðàëäààã¿é á¿ëãýý. Ç¿é òîõèîë áèäíèéã íýýðýí íàìàéã îðãîõîîñ ºìíº óóëçóóë÷èõíà ãýæ ¿¿. Áè ò¿¿íòýé óóëçàõûã õ¿ñýõèéí õàæóóãààð ò¿¿íýýñ àéæ ýâã¿éðõýæ áàéâ. Òýð ìèíèé çýðãýëäýý ºðººíä áàéõ òóë áè ò¿¿íèé àëõààã ÷àãíàæ áèëýý. Ãýâ÷, õàíàíû öààíààñ º÷¿¿õýí ÷ ÷èìýý ¿ë ñîíñäîíî. Áîäâîë òýð ºðººíä õýí ÷ áàéñàíã¿é áèçýý. Òýð õà÷èí õ¿í “Íàóòèëóñ” îíãîöîí äýýðýý åð íü áàéãàà áîë óó õýìýýí áè ººðºº ººðººñºº àñóóæ ñóóâ. “Íàóòèëóñ”-ûí çàâü ÿìàð íýãýí íóóö äààëãàâàð áèåë¿¿ëæ, îíãîöûã îðõèæ îäñîí òýð íýã øºíººñ õîéø áè êàïèòàí Íåìîã íýã ë ººðººð ¿çýõ áîëñîí á¿ëãýý. Òýðíèé ººðèéí íü îëîí òàëûí áàòàëãààã õàðãàëçàõã¿éãýýð òýðíèéã áè õóóðàé ãàçàðòàé ÿìàð íýãýí òàëûí ñ¿ëáýýòýé ãýäýã ä¿ãíýëòýíä õ¿ðñýí þì. “Íàóòèëóñ»- ûã òýð õýçýý ÷ îðõèæ îäîîã¿é ãýäýã ÿã ¿íýí ¿¿? Áè ò¿¿íèéã á¿õýë á¿òýí äîëîî õîíîãîîð îëæ ¿çäýãã¿é öàã ÷ áàéñàí ø¿¿ äýý. Òýð ¿åýð ìàíü ýð þó õèéæ ÿàñàí õ¿í þì? Ýðòõýíäýý áè ò¿¿íèéã õ¿í òºðºëõòíèéã ¿çýí ÿäàõ ãýíýòèéí ºâ÷èíä íýð âýãäñýí õ¿í þì ãýæ áîääîã áàéñàí áîë îäîî òýð õóóðàé ãàçàð äýýð ãàð÷, ÿìàð íýãýí àëáàí ¿¿ðýã ã¿éöýòãýäýã þì áàéíêà ãýñýí áîäîë ìèíèé òîëãîéä îðîõ áîëñîí áºãººä ÷óõàì ÿìàð ¿¿ðýã ã¿éöýòãýæ ÿâäãèé íü áè º÷¿¿õýí ÷ îéëãîñîíã¿é. Ýíý íýã áîäîë, áàñ ººð ìÿíãà ìÿíãàí òààìàãëàë íàìàéã çîâîîæ ìèíèé àìàð çàÿàã ¿ç¿¿ëýõýý áîëèëîî. Áèäíèé îðøèæ àãñàí òýðõ¿¿ õà÷èí áàéäëûí äóíä õàìãèéí ÿíç á¿ðèéí ÿìàð ÷ èø ¿íäýñã¿é áîäîë ñýòãýãäýë òºðæ áîëîõ áàéâ. Áè òýñ÷ áàéæ ÷àäàõûã áîëüæ òýð áàéäàë íàäàä ýöýñ õÿçãààðã¿é ìýò ñàíàãäàâ. Öàã ãýäýã áàéæ áîëøã¿é óäààí ºíãºðºõ àæýý. Ìèíèé õîîëûã, óðüäûí àäèë ºðººíä ìèíü àâ÷èð÷ áàéâ. Áîëîõûã çàâäàí áóé èõ õýðýãò ñýòãýë òîãòâîðã¿é áîëñîí òóë áè áàãà èäëýý. Áè øèðýýíèé àðààñ äîëîîí öàãò áîñëîî. Íàìàéã Íåä Ëåíäòýé óóëçàõ òýð öàã õóðòýë çóóí õîðèí ìèíóò ë “áè ìèíóò á¿ðèéã òîîëæ áàéñàí þì” ¿ëäæýý. Ìèíèé ñýòãýë óëàì á¿ð ò¿ãøèí áè íýã áàéðàíäàà ñóóæ ÷àäàõàà áàéëàà. Ò¿ãøñýí ñýòãýëýý òàéòãàðóóëàõûã ãîðèëîí ºðººí äîòóóðàà íààø öààøàà õîëõèí àëõëàâ. Îðãîõ ãýñýí ýíý íýãýí ýòãýýä îðîëäëîãîîñ áîëæ áèä ¿õíý ãýäýã áîäîë ÷ ìèíèé ñýòãýëèéã òºäèé ë èõ çîâîîñîíã¿é áºãººä õàðèí “Íàóòèëóñ”-ûã áèä îðõèí îäîõîîñ óðüä áèäíèé òºëºâëºãºº íóðæ, ýíý ÿâäàë áàðèãäâàë, ò¿¿í÷ëýí òýðõ¿¿ í¿¿ðã¿é ìóóõàé óðâàëòûíõàà óðøãààð ãàëçóóðñàí ìýò õèëýãíýñýí áóþó ýñõ¿ë ÿìàð ñàéí áàéõàâ, òýð ÿâäëûí óëìààñ áèäýíä ãîìäîæ óðàì çîðèã èü õóãàðñàí êàïèòàí Íåìîãèéí ºìíº çîãñîíî ãýäýã àþóë ë íàìàéã õýìëýí, ãîë ç¿ðõèé ìèíü ïàë ïàë

õèéëãýæ áàéâ. Ñ¿¿ë÷èéí óäàà áè ¿çýñãýëýí òàíõèìä îðæ ¿çìýýð ñàíàãäàâ. Òýãýýä áè íàðèéõàí ãóäàìæ ºðãººãººð äàìæèí òýð îëîí òàâòàé áîëîîä àøèãòàé öàã ºíãºðººñºí ãàéõàìøèã ñàéõàí ìóçåéä ÿâæ îðëîî. Òýíä öóãëóóëæ òàâüñàí ýðäýíýñèéí ç¿éëèéã áè óäàõã¿é èíãýýä ÿâæ îäîõûã ìýäýæ áàéãàà äàõèíä ýíä ýðãýæ åð èðýõã¿é õººãäìºë õ¿í øèã øèðòýí øèðòýí çîãñîâ. ¯íýí õýðýã äýýðýý ÷ ìèíèé àìüäðàëûí ñ¿¿ë÷èéí õýäýí ñàð äóíä íü ºíãºðñºí óðëàãèéí òýäãýýð àãóó á¿òýýë, áàéãàëèéí òýäãýýð ãàéõàìøèã ç¿éëèéã áè íýãìºñºí îðõèí îäîõ ¸ñòîé á¿ëãýý. Ò¿¿í÷ëýí áè áàñ Àòëàíòûí äàëàéí óñûã ¿çýñãýëýí òàíõèìûí ãýãýýâ÷íèé øèëíèé öààíààñ ñ¿¿ë÷èéí óäàà õàðààä àâàõûã áîäñîí áîëîâ÷ öîíõíû õàëõàâ÷óóä áèí áèò¿¿ õààëòòàé òóë îíãîöíû èõ áèåíèé ãàí õóÿã òýíäõèéí íóóöûã ìèíèé í¿äíýýñ õàëõàëæ áàéâ. Òàñàëãààí äîòóóð áè àëõëàí áàéòëàà êàïèòàí Íåìîãèéí ºðºº ð¿¿ îðäîã õààëãàíàà îéðòîí î÷èâ. Ãýòýë òýð õààëãà äóòóó õààëòòàé áàéõûã áè õàðæ ãàéõàæ áàðñàíã¿é áèëýý. Õýðýâ ë êàïèòàí Íåìî ºðººíäºº áàéãàà ë áîë íàìàéã õàð÷èõàæ áîëîõ áàéëàà. Òèéìýýñ áè óõàð÷ ýõýëëýý. Ãýâ÷ íýã ÷ ÷èìýý ¿ë ñîíñäîõ òóë áè äàõèí îéðòîæ î÷èâ. Òýõíýý íü òýíä õýí ÷ àëãà àæýý. Áè ¿¿äèéã òàòàæ îðæ î÷ëîî. Òýíä ººð÷ëºãäñºí þì íýãõýí ÷ ¿ã¿é. Òàâèëãà ìºí ë õóó÷èí ÿíçàíäàà íÿìáàé, öýãöòýé àæýý. Õàíàíä ºëãººòýé áàéñàí õýä õýäýí ñèéëáýð õºðºã ìèíèé àíõààðëûã òàòëàà. ªíãºðñºí óäàà ýíý òàñàëãààíä áè áàéõäàà òýäãýýðèéã àíçààðñàíã¿é àæýý. Òýäãýýð áîë á¿õ íàñàà, ÿìàð íýãýí àãóó èõ õýðýãò çîðèóëñàí ò¿¿õèéí òîì ç¿òãýëòí¿¿äèéí õºðºã áàéâ.Òýíä ; Ïîëüøíéí ýðõ ÷ºëººíèé òýìöëèéí áààòàð Êîñòþøêî, îäîîãèéí Ãðåêèéí Ëåîíèä áóþó Áîöàðèñ, Èðëàíäûí òóñãààð òîãòíîëûí òºëºº òýìöñýí Êîííåëü, óìàðò Àìåðèêèéí õîëáîîã ¿íäýñëýã÷ Ãåîðã Âàøèíãòîí, áîîë ýçýìøèõ-ºâ÷èí áîëñîí õ¿íèé ñóìàíä àìü ¿ðýãäñýí Ëèíêîëüí, íåãð¿¿äèéã áîîë÷ëîëîîñ ÷ºëººëºõ õýðýãò ç¿òãýæ ÿâààä ñ¿¿ëä íü ä¿¿æëýãäñýí Äæîí Áðàóí áîëîí õàìãèéí ýöýñò Âèêòîð Ãþãîãèéí ººðèéí ãàðààð çóðàãäñàí àéìààð ìóóõàé áîëæ èðýýä ýòãýýä õà÷èí õàðàíäààíû íîîðîã çóðàã çýðýã áàéâ. Òýäãýýð õºðãèéã êàïèòàí Íåìî óíòàëãûíõàà ºðººíä ÿàãààä ä¿¿æèëñýí þì áîë? Òýäãýýð áààòàð áà òýðíèé õîîðîíä ÿìàð õàìàà áóé þì áîä? Õºðã¿¿äèéí òýð öóãëóóëãà ò¿¿íèé àìüäðàëûí íóóöûã òààâàðëàõàä íàäàä òóñ áîëîõ þì áîë óó? Ýñõ¿ë òýð äàðëàãäñàí ò¿ìíèé óäèðäàã÷ íü áàéæ, ñ¿¿ë÷èéí ¿åèéí ÿìàð íýãýí óëñ òåðèéí áóþó ñîöèàëèñò õºäºëãººíä îðîëöñîí áàéæ ìàãàäã¿é åý? Òýð÷ëýí òýð Àìåðèêèéí óìàðò áà ºìíº õîëáîîíóóäûí õîîðîíäûí ¿¿ðò ìàðòàãäàøã¿é èðãýíèé öóñò äàéíä îðîëöîã÷ íü ÷ áàéæ ÿàæ ìýäýõ âý? Öàã ãýíýò íàéì öîõèëîî. Öàãíû õàðàíãàíû àíõíû öîõèëò ìèíèé á¿õ ë áîäîë òººðºãäëèéã ¿ëäýí õººæýý. Ìèíèé áîäîë ñýòãýõ¿éí íóóöûã ÿìàð íýãýí äàëäûí õàðàà ¿ç÷èõ øèã áîëæ áè äàâõèéí öî÷õîä, êàïèòàíû ºðººíººñ ã¿éí ãàðëàà. ¯çýñãýëýí òàíõèìä îðæ èðýíã¿¿ò áè þóíû ºìíº ëóóæèí ººä õàðàâ. Ò¿¿íèé ç¿¿, áèäíèéã

óìàðò ç¿ã ð¿¿ ãóéâìòã¿é äîâòîëãîí áóéã çààæ áàéëàà. Õóðäíû õýìæ¿¿ð ÷ õýð òààðóó õóðäûã çààõ áºãººä äàðàëò õýìæ¿¿ð áàðàãöààëáàë 60 ìåòðèéí ã¿íèéã çààæ áàéâ. Òèéì ó÷ðààñ, Íåä Ëåíäèéí òºëºâëºãºº õýðýã äýýðýý áèåëýõýä þó þóíààñ òààëàìæòàé íºõöºë òºãñ á¿ðýëäæýý. Äàðàà íü áè ººðèéí òàñàëãààíä ýðãýí èðæ äóëààõàí õóâöàñëàâ. ¯¿íä äàëàéí óðò ò¿ðèéòýé ñàâõè, àðüñàí ìàëãàé, õàâ çàãàñûí àðüñààð äîòîðëîñîí äóëààí õ¿ðýì çýðãýý ºìñëºº. Îäîî áè áýëýí áîëæýý. Ãàíöõàí õ¿ëýýõ ë ¿ëäñýí áèëýý. “Íàóòèëóñ” äýýð ä¿íñèéæ áóé íàì ã¿ì áàéäëûã çºâõºí ñýë¿¿ð ñýíñíèé íü ýðãýëò ë ýâäýæ á¿ëãýý. Íåä Ëåíäèéã ãýìò õýðãèéí òºëºâëºãººãºº áèåë¿¿ëýõèéã çàâäàí áàéõàä íü õ¿ì¿¿ñ ãàçàð äýýð íü èëð¿¿ëæ äóóí øóóãèàí áîëîõ áèé õýìýýí àéñàíäàà áè, õààëãàíû äýðãýä þì á¿õíèéã õè÷ýýíã¿éëýí ÷àãíàæ çîãñëîî. Áàðüæ áîëîõûí àðãàã¿é ò¿ãø¿¿ðòýé áàéäàëä áè îðæýý..Áè àëü áîëîõîîð àìãàëàí áàéõûã îðîëäîâ÷ áîëñîíã¿é ýý. Åñåí öàãò õýäýí ìèíóò äóòóó áàéõàä áè ìèíèé ºðººã êàïèòàíû ºðººíººñ òóñãààðëàñàí õàíàíä ÷èõýý íààëäóóëàí ÷àãíàâ. Òýíäýýñ þó ÷ äóóëäñàíã¿é. Áè ºðººíººñºº ãàð÷ ¿çýñãýëýí òàíõèìä ÿâæ îðëîî. Òýíä õýí ÷ áàéñàíã¿é á¿äýã áàðàã ãýðýëòýé áàéâ. Áè öààøàà íîìûí ñàí ðóó äàìæèæ îðîõ ¿¿äèéã íýýâ. Òýíä ìºí ë õýí ÷ ¿ã¿é, á¿äýã áàéäàã àæýý. Òýãýýä áè Íåä Ëåíäèéí ºõ äîõèîã õ¿ëýýõèéí òóë øàò ðóó ãàðàõ õààëãà ººä ÿâàâ. ßã ýíý ¿åä ñýë¿¿ð ñýíñíèé ýðãýëò íýí öººð÷, ÷èìýý íü íàìä íàìäñààð á¿ð òàã áîë÷èõîâ. “Íàóòèëóñ” ÿàãààä çîãñ÷èõîâ ñî? Ýíý ÿâäàë Íåä Ëåíäèéí òºëºâëºãººã áèåë¿¿ëýõýä ñàéí þì áîëîâ óó, ýñõ¿ë ìóó þì áîëîâ óó, á¿¿ ìýä. Îäîî îð÷èí òîéðíû íàì ã¿ìèéã çºâõºí ìèíèé ç¿ðõíèé öîõèëò äîíñîëãîæ áàéâ. Òýãòýë îíãîö ìààíü ãýíýò ÿã õèéòýë äîðãèâ. Òýõíýý íü “Íàóòèëóñ” äàëàéí ¸ðîîëä ñóóæ áàéñàí þìñàíæýý. Ìèíèé ñýòãýë á¿ð ÷ èõ äîãäîëæ ýõëýâ. Êàíàä õ¿í äîõèîãîî ºõã¿é ë áàéâ. Áè Íåä Ëåíä äýýð î÷èæ, îðãîõ õýðãýý õîéøëóóëàõûã ãóéìààð áàéâ. Ýíý íýã îðîé áèäíèé æóóë÷ëàë åð áóñûí íºõöºë áàéäàëä ºíãºðºõèéã íü áè çºãíºæ áèëýý. Ýíý ¿åýð íîìûí ñàíãèéí áîñãîí äýýð êàïèòàí Íåìî ãàð÷ èðëýý. Òýð íàìàéã õàðàíãóóò, ìýíäýëöñýíã¿é ÷ ãýñýí, íýí ýåëäýã çººëºí äóóãààð: - Çà, íî¸í ïðîôåññîð òà ýíä áàéíà óó, òàíûã áè ýðýýä òà Èñïàíèéí ò¿¿õèéã ìýäýõ ¿¿? ãýâ. Õýðýâ ë òýð íàäààñ, íàìàéã ýõ îðíûõîî ò¿¿õèéã ìýäýõ ¿¿ ãýæ àñóóñàí áîë, ýíýõ¿¿ ò¿ãø¿¿ð áîëîîä ýâã¿éðõýæ çîâñîí ýä¿¿ãýýãèéí ýíý áàéäàëä áè ò¿¿íä þó ÷ õàðèóëæ ÷àäàõã¿éñýí áèëýý. - Òà ìèíèé àñóóëòûã äóóëàâ óó? õýìýýí êàïèòàí Íåìî àñóóãààä-Èñïàíèéí ò¿¿õèéã òà ìýäýõ ¿¿? ãýæ äàâòàí àñóóëàà.

- Ìàø ìóó ìýäíý ãýæ áè õàðèóëàõ ñýõýý äºíãºæ ñàÿ ë îðñîí áèëýý. - Ýý äýý ýíý ýðäýìòýä ¿¿! õýìýýí êàïèòàí õýëýýä-ººðñäèéíõºº ìýðýãæëýýñ ººð þó ÷ ìýäýõãóé óëñ! Ñóó òà, ýíý ò¿¿õýýñ áè òàíä íýã ñîíèõîí ç¿éë ÿðüæ ºãüå ãýëýý. Òýãýýä êàïèòàí çººëºí ñàíäàë äýýð òàâòàéõàí ñóóæ àâëàà. Áè àðàé ãýðýë ìóóòàéõàí ãàçàð ñîíãîí àâ÷ ò¿¿íèé íýã àäèë ñóóâ. - Íî¸í ïðîôåññîð òà ìèíèé ¿ãèéã àíõààðàëòàéõàí ñîíñ, ìèíèé ýíý ÿðèà òàíû ñîíèðõëûã ÿàõ àðãàã¿é òàòàõ áîëíî. Ó÷èð íü òà ººðºº ººðòºº òàâèàä ºäèé áîëòîë õàðèóëæ ÷àäààã¿é áàéãàà íýãýí àñóóäàëäàà øóóä õàðèóëò îëîõ áîëíî ãýâ. - Òàíû ¿ãèéã áè ñîíñú¸ îî, êàïèòàí àà! ãýæ áè õàðèóëñàí áîëîâ÷ ýíýõ¿¿ õýëñýí óðüäàòãàë ¿ãýíä íü ìèíèé äîòîð ñýðä õèéâ. Êàïèòàí ÷óõàì þó ãýõ ãýæ áàéãàà íü òýð áîëîõûã áè îéëãîñîíã¿é áºãººä ò¿¿íèé ÿðèà îðãîõ ãýñýí áèäíèé á¿òýëã¿é îðîëäëîãîòîé õîëáîîòîé þì áèø áàéãàà ãýæ áè ººðºº ººðººñºº àñóóæ áèëýý - Õýðýâ ýðõýì íî¸í ïðîôåññîð òà çºâøººðâºë õýìýýí êàïèòàí Íåìî ¿ðãýëæë¿¿ëæ, áèä 1702 îíîîñ ÿðèàãàà ýõëýõ áîëíî. Òýð ¿åä çºâõºí ãàíö õóðóóãàà õºäºëãºâºë Ïèðåíåèí õàãàñ àðëûã òýð ÷èãýýð íü ãàçàð ðóó õèé÷èõýæ ÷àäíà õýìýýí áèåý òîîæ àãñàí Ôðàíöûí ÕIV Ëþäîâèê Èñïàíèé õààí øèðýýíä ººðèéíõºº à÷ õ¿¿ Àíæóèñêèé âàíã ñóóëãàñíûã òà ñàíàæ ÷ áàéæ ìàãàäã¿é. Òýðõ¿¿ V Ôèëèïï õýìýýñýí íýðèéí äîîð õààí÷èëæ àãñàí õààí ñóóõûí õèøèã áóÿíã¿é õóíòàéç ãàäíûí õ¿÷èðõýã äàéñàíòàé òóëãàðàõ õýðýãòýé áîëæýý. ¯íýíäýý ÷ òýðíýýñ íýã æèëèéí ºìíº, 1701 îíä Ãîëëàíä, Àâñòðè, Àíãëèéí õààä V Ôèëèïïèéí òîëãîéíîîñ Èñïàíèé õààíû àëòàí ìàëãàéã õóó òàòàæ, óðüäààñ ººðñíºº Ø Êàðë ãýæ íýðëýñýí íýãýí õààí õ¿¿ä ºìñãºõ çîðèëãîîð Ãààã õîòíîî õîëáîî áàéãóóëæýý. Òýãâýë Èñïàíè óëñ òýðõ¿¿ó á¿ëýãëýëèéí ýñðýã òýìöçõ õýðýãòýé áîëëîî. Ãýòýë Èñïàíèä õóóðàé áà óñàí çàìûí öýðýã áàéñàíã¿é ýý. Ãýñýí ÷ ìºíãº èõòýé áàéëàà. Òýõäýý Àìåðèêèéí àëò à÷ñàí õºíãºí õºëã¿¿ä ò¿¿íèé îíãîö òàòààëä ñààäã¿é õ¿ð÷ èðñýí öàãò ë ìºíãºëºã áàéæ áîëîõ áàéæýý. ßã 1702 ñíû ñ¿¿ë÷ýýð àäìèðàë Øàòî-Ðåíûí êîìàíäàëñàí Ôðàíöûí õîðèí ãóðâàí îíãîöîîð õàìãààëóóëñàí òýýâðèéí áàÿí õºëºã Àìåðèêààñ õ¿ð÷ èðýõèéã Èñïàíè õ¿ëýýæ á¿ëãýý. Èñïàíèéí äàéñíóóäûí äàëàéí öýðãèéí îëîí õºëºã Àòëàíòûí ãàäààä äàëàéãààð õºíäëºí ãóëäã¿é øèíøèëæ ÿâñàí ó÷ðààñ òýð õàìãààëàëò çàéëøã¿é õýðýãòýé áàéæýý. Óóë õºëºã Êàäèêñèéã çîðüæ ÿâñàí áîëîâ÷ Êàäèêñ îð÷íû óñíàà Àíãëèéí á¿ëýã õºëºã ñ¿ëæèëäýæ áóéã àäìèðàë Øàòî- Ðåíî ìýäìýãöýý, Ôðàíöûí àëü íýãýí áîîìòîä îðæ çîãñîõîîð øèéäñýí áàéâ Õàðèí òýãòýë òèéì øèéäâýðèéã Èñïàíèéí êàïèòàíóóä ýñýðã¿¿öýæ, Èñïàíèéí ÿìàð íýãýí

áîîìòîíä îðæ î÷èõûã øààðäñàí áºãººä Êàäèêñò îðæ õýäèéãýýð áîëîõã¿é ÷ ãýñýí Àíãëè÷óóä îòîæ õîðèãëîîã¿é Âèãî õýìýýõ òîõîéä îðæ çîãñîõ ñàíàë òàâüæýý Àäìèðàë Øàòî-Ðåíî çîðèã ìóóòàé õ¿í áàéñàí òóë òýð øààðäëàãûã íü çºâøººð÷ Âèãî òîõîéä îðæ î÷æýý Àçã¿é þì áîëîõîä òýð òîõîé äàëàé òèéøýý çàäãàé òóë ò¿¿íèé àìû íü õààæ õîðèãëîëò òàâüæ áîëîõã¿é áàéâ. Ó÷èð èéìýýñ äàéñíû òàëûí õºëã¿¿ä èðýõýýñ ºìíº õºëºãí¿¿äèéíõýý à÷ààã äàðóéõàí áóóëãàõ õýðýãòýé áîëæýý. Ýíý ÿâäàëä öàã õóãàöàà ýëáýã õ¿ðýëöæ¿éö áàéñàí ãýâ÷ àøèã áîëñîíã¿é ýý. Õýðýâ ë ¸ñ çàð÷ìûã ýâäýíý ãýñýí õýí íýãýí òýíýã àñóóäàë ãýíýò ãàð÷ èðýýã¿éñýí áîë õàìàã õýðýã á¿òýìæã¿é áîëîõñîí áèëýý... - Òà ìèíèé ÿðèàã àíõààð÷ áàéãàà áèç? õýìýýí êàïèòàí Íåìî ÿðèàãàà òàñäàæ íàäààñ àñóóâàë áè: - Òóí èõ àíõààð÷ áàéíàì ãýæ õàðèóëààä, ÿìàð çîðèëãîòîé ìàíü êàïèòàí ò¿¿õèéí ýíý íýã õè÷ýýë íàäàä óíøààä áàéãàà áèëýý ãýæ ãàéõëàà. - Çà òýãýýä áè öààø íü, ¿ðãýëæë¿¿ëüå. Òýãýýä öààø íü þó áîëñîí ãýý÷. Òýð ¿åä Àìåðèê ãýæ íýðëýæ áàéñàí, Äîðíîò Ýíýòõýãýýñ òýýæ èðñýí à÷ààã çààâàë Êàäèêñò áóóëãàõ ¸ñòîé þì ãýñýí òèéì íýã áàðèìòàëñàí çàð÷èì Êàäèêñûí õó- äàëäàà÷äûí äóíä áàéñàí þì. Òýõëýýð íü, óóë õºñºã à÷èæ èðñýí àëòàí åìá¿¿í¿¿äèéã Âèãî òîõîéä áóóëãàõ ÿâäàë áîë òýäíèé ¸ñ çàð÷ìûã ýâäýíý ãýñýí ¿ã áàéëàà. Õóäàëäàà÷èä Ìàäðèä õ¿ðòýë çàðãàëäàæ Êàäèêñààñ õîëáîîòîí äàëàéí õºëã¿¿äýý òàòàí áóóëãàõ õ¿ðòýë Âèãî òîõîéä óóë õºñãèéã òàñ- õîðèíî ãýñýí çàð áè÷èã ¿õýýíö äîðîé õààí õóó V Ôèëèïïýýñ îëæ àâ÷ýý. Ìàäðèäàä çíý øèéäâýð ãàð÷ áàéõ çàâñàð 1702 îíû àðàâäóãààð ñàðûí õîðèí õî¸ðíîî Âèãî òîõîéä àíãëèéí õºëãóóä íýâòðýí îðæýý. Àäìèðàë Øèòî-Ðåíî äàéñíû òàëûí äàâóó õ¿÷èéã õàðãàëçàõã¿é ýðýëõýã çîðèãòîé òóëàëäëàà. Ãýâ÷, àëò òýýñýí õºëãºº äàéñíû ãàðò îðîõ íü çàéëøã¿é ãýäãèéã ìýäìýãöýý àäìèðàë Øàòî-Ðåíî á¿õ õºëºã îíãîöîî à÷àà ñýëòòýé íü øàòààæ äàëàéí ¸ðîîëä æèâ¿¿ëæýý. Êàëèòàí Íåìî äóóã¿é áîëëîî. Ýíý íýã ò¿¿õ íàäàä þóãààðàà ñàéõíû íü áè îéëãîîã¿é áàéñíàà øóäðàãààð õ¿ëýýâýë çîõèíî. - Òýãýýä öààø íü? ãýæ áè àñóóâ. - Öààø íü óó? Öààø íü þó âý ãýâýë áèäýíä îäîî Âèãî òîõîéí ¸ðîîëä áàéãàà ÿâäàë ë çàëãàíà äàà. Òýõýýð ò¿¿íèé íóóöàä íýâòðýõ ýðõ çºâõºí ë áèäíèé ãàðò áàéíà ãýâ. Êàïèòàí áîñ÷ èðýýä íàìàéã ººðèéí õîéíîîñ äàãàëäàõûã óðèëàà. Ñàÿõàí áè ýâã¿éõýí áàéñíàà ýíý õýð ìàðòñàí òóë øààðäóóëàõ þìã¿é ò¿¿íèéã äàãàæ îäîâ. ¯çýñãýëýí òàíõèìä õàâ õàðàíõóé áàéëàà. Íýýëòòýé öîíõîîð òýíãèñèéí öààäòàé öýíõýðëýí ìÿðàëçàæ áóé óñ õàðàãäàíà. Áè öîíõîíä îéðòîæ î÷ëîî.

Îíãîöíû öàõèëãààí ÷èéäýí óñûã õààø õààøàà õàãàñ ìèëü ãàçàð õóðöààñ õóðö ãýðýëò¿¿ëæ áàéâ. Ò¿¿íèé ãýðýë òóí õóðö òóë äàëàéí ¸ðîîëûí ýëñíèé øèðõýã òóñ á¿ðèéã ¿çýæ áîëîõ àæýý. “Íàóòèëóñ”-ûí ºìñãºõ áàã ºìññºí óñàí öýðã¿¿ä äóòóó ÿëçàðñàí òîðõ, ýâäýðõèé õàéðöàã çýðãèéã áóñàä íîâøèí äóíäààñ îíãèëîí ãàðãàæ áàéâ. Òýäãýýð õàéðöàã, òîðõîí äîòðîîñ àëò, ìºíãºí ýðäýíèéí ç¿éëñ àñãàð÷ õàðàãäëàà. Äàëàéí ¸ðîîëûí ýëñ òýäãýýðò õó÷èãäæýý. Óñàí öýðãóóä òýäãýýð àâäàð ñàâ, òîðõ çýðãèéã íóðóóí äýýðýý ¿¿ð÷ îíãîö ðóó àâ÷ðàí íýã äîîð õóðààãààä, ýðäýíèéí òýðõ¿¿ áàðàãäàøãóé ñàíãààñ äàõèí àâàõààð áóöàæ ÿâàõ íü õàðàãäàâ. Îäîî ë áè ó÷ðû íü îëîâ. Ýíý áîë äàëàéí öýðãèéí òóëàëäààíû òàëáàð àæýý. Ýíä Èñïàíèé õààíä àëò à÷èæ ÿâñàí õºëã¿¿ä 1702 îíû àðàâäóãààð ñàðûí õîðèí õî¸ðîíä æèâæýý. Àëòíû ýíýõ¿¿ ñàíãààñ êàïèòàí Íåìî õýðýãòýé öàãòàà àëò àâäàã àæýý. Ýäãýýð òîðõ, ýäãýýð àâäàð, ãàíöõàí ò¿¿íèé ë ýðõýíä áàéæýý. Òýðõ¿¿ ñàÿ ñàÿ àëòàí òºãðºãèéã ¿å çàëãàìæèëñàí, öîð ãàíö ýçýí íü êàïèòàí Íåìî áàéæýý. - Äàëàé ãýäýã èéì èõ áàÿí ãýäãèéã òà ìýäýõ óó? ãýæ êàïèòàí èíýýìñýãëýí àñóóâ. - Äàëàéí óñàíä áè, çºâõºí õî¸ð ñàÿ îð÷èì òîíí ìºíãº ë óóññàí áàéäãèéã ìýäíý. - Òýð ¿íýýí. Ãýâ÷ ìºíãèé ÷èíü óñíààñ íü ÿëãàí àâàõûí òóë çàðàõ çàðëàãà íü îðëîãîîñîî äýíäýõ ø¿¿ äýý. Òýãâýë, ýíä õ¿ì¿¿ñèéí õàÿñàí òýð ç¿éëèéã ãàçðààñ áèä íü òàòàæ àâàõûí òóëä çºâõºí ë áºõèéõ õýðýãòýé áèø ¿¿. Çºâõºí Âèãî òîõîé ÷ íàäàä ýðäýíèéí ãàíö ñàí áîëäîã áèø óñàí äîîðõè ìèíèé çóðàã äýýð òýìäýãëýãäñýí ¿¿íýýñ ÷ ÿëãààã¿é ººð ìÿíãà ìÿíãàí ãàçàð áèé. Ìèíèé áàÿëàã ìèëëèàðäààð ë õýìæèãäýíý ãýäãèéã òà îäîî ë îéëãîâ óó? - Èõ ñàéí îéëãîëîî, êàïèòàí. Ãàíöõàí ë ç¿éëèéã õýëýõèéã òà çºâøººðíº ¿¿? Âèãî òîõîéãîîñ àëò õóòãàí àâàõäàà òà ººðòýéãºº ºðñºëäºæ ýëáýã ÷àäàõ õóäàëäààíû ãàíöõàí íèéãýìëýãýýñ àìæèæ ò¿ð¿¿ëñýí áàéíà ø¿¿. - ßìàð íèéãýìëýã? - Æèâñýí õºëã¿¿äèéã ýðæ îëîõ àæëûã çîõèîõ òàëààð Èñïàíèé çàñãèéí ãàçðààñ ýðõ îëñîí íèéãýìëýã. Ýíý êîìïàíèä õóâü íèéë¿¿ëýã÷èä òýäãýýð òàâàí çóóí ñàÿ òºãðºãèéí àëòûã ç¿¿äýíäýý ë çºâõºí ¿çäýã þì. Òýðõ¿¿ æèâñýí õºëã¿¿ä à÷èæ ÿâñàí à÷ààã áàðàãöààãààð òýãæ ¿íýëñýí äýã. - Òàâàí çóóí ñàÿ èé? õýìýýí êàïèòàí Íåìî äàâòàí ºã¿¿ëýýä - Òýð òàâàí çóóí ñàÿ ÷ áàéñàí ë äàà õàðèí îäîî áàéõã¿é áîëñîí ãýëýý. - Ìýäýæ áàéíà, êàïèòàí ìèíü ãýæ áè õýëýýä - òèéì ó÷ðààñ ýíý õýðýãò ãàð áèå îðîëöîãñäîä ãàíö íýã ¿ã õýëýõýä èë¿¿äýõã¿é ë áàéõ. Ãýâ÷, òýä òýð ¿ãèéã õýðõýí õ¿ëýýí àâàõûã õýí ìýäýõ âý äýý? Ìºðèéöºãñºä ìºíãº àëäàõàä õàðàìñàõààñàà ìºðèé àëäàõàä õàðàìñàõ íü èõ áàéäãèéã òà ìýäíý ø¿¿ äýý. Òýð ìóóñàéí ïàíç÷èíãóóä ÷ íàäàä ÿìàð õàìàà áàéõàâ! Ãàíöõàí ë áè, ìÿíãà ìÿíãà ÷ ÿäóó÷óóäûí çîâëîíã õºíãºòãºõ òýð èõ ìºíãº õýçýý ÷ òýäíèé ãàðò îðîõã¿é ãýäýã ë íàäàä íýí õàéðàí áàéíà...

Áè ÿðèàãàà äóóñààã¿é áàéãààä, ìèíèé ¿ã êàïèòàí Íåìîã äàéð÷ äîðîìæèëñîí áîëîõûã îéëãîëîî. - Õýçýý ÷ òýäíèé ãàðò îðîõã¿é èé? õýìýýí êàïèòàí Íåìî ºã¿¿ëýýä, òýäãýýð ìºíãèéã íýãýíò ë áè àâñàí áîëîõîîð òýãýýä ë òýð ÷èãýýðýý ä¿¿ðëýý ãýæ òà áîäîæ áàéíà óó? Íýýðýý ýäãýýð ýðäýíèéã áè õàð àìèíäàà õóðààäàã ãýæ áîäîî þó? Òýäãýýðèéí õ¿÷ýýð áè, áóñäàä õýðýãòýé þì õèéäýãã¿é ãýæ õýí òàíä õýëýý âý? Ãàçàð äýýð äàðëàãäàæ ç¿äýðñýí àðä ò¿ìýí, äàâæ ãýòýëøã¿é ãàñëàí, òóñëàõûã ãîðèëñîí çîâëîíò, ºñëºõèéã çîðüñîí õèëýíò áàéäëûã áè ìýäíý... - Òýãñíýý êàïèòàí Íåìî ãýíýò äóóã¿é áîëëîî. Ìàãàäã¿é òýð ñýòãýë íü ¿éìýð÷ òà÷ààäñàíäàà èë¿¿ þì ÿðü÷èõñàíäàà ãýìøñýí ÷ áàéæ. Òýãñýí ÷ áè á¿ãäèéã îéëãîæ àâëàà. Ò¿¿íèé óñàí äîîð îðæ áóñäààñ õºíäèéðºõèéí øàëòãààí ÿìàð÷ áàéëàà ãýñýí õàìãèéí ãîë íü òýð, õýí õ¿í õýâýýðýý ë ¿ëäæýý. Õ¿í òºðºëõòíèé ç¿äðýëèéí óëìààñ ò¿¿íèé ç¿ðõ öóñààð ø¿¿ð÷, äàðëàãäñàí àðä ò¿ìýíä òýð ºãëºã÷ ãàðààðàà õàðàìã¿é òóñàëäàã àæýý. Òýð íýãýí ºäºð, áîñëîãûí ãàëä îâîëçîæ àãñàí Êðèò àðëûí äýðãýä, “Íàóòèëóñ” îíãîö ÿâæ áàéõ ¿åä êàïèòàí Íåìî ãàäàãø íü ãàðãàñàí òýäãýýð ñàÿ ñàÿ òºãðºãèéí àëò ìºíãº õýíä çîðèóëàãäñàí íü íàäàä îäîî îéëãîìæòîé áîëëîî.

ÀËÑËÀÃÄÑÀÍ ÝÕ ÃÀÇÀÐ Äàðàà÷èéí íü ºãëºº, õî¸ðäóãààð ñàðûí 19-íä íàä äýýð Êàíàäûí õàðúÿàò îðæ èðëýý. Íåä Ëåíäèéí öàðàé ìóóõàé áàéâ. - Çà þó ãýæ õýëìýýð áàéíà äàà, íî¸í ïðîôåññîð? õýìýýí òýð ýõýëëýý. - Þó ÷ ãýõ âýäýý, Íåä ýý? ãýæ áè õàðèóëààä, àçã¿é íü ë òýãæ òààðëàà ãýâ. - Òèéìýý...áèäíèéã îðãîõîîð á¿ð ÿã çàâäàí áàéñàí òýð ìèíóòàíä ýíý ìóó õàð êàïèòàí õºëãºº çîãñîî÷èõ ÷ ãýæ äýý. - ßàÿ ÷ ãýõýâ äýý Íåä ìèíü, òýð ººðèéíõºº áàíêíû ýçýíòýé ó÷ðàõ õýðýãòýé áàéñàí þì ÷èíü. - Áàíêíû ýçýí ãýíýý? Íåä õî¸ð í¿äýý áóëòèéëãýâ. - ×óõàìäàà ººðèéíõºº áàíêíû ìºíãºíèé êàññàíä îðîõ õýðýãòýé áàéæýý. Àðâèí áàÿëàã ýðäýíýñ, àëü íýãýí óëñûí õàäãàëàìæèíä õàäãàëàãäàõààñ èë¿¿ íàéäâàðòàé õàäãàëàãääàã, äàëàéí ¸ðîîëûí òóõàé áè ÿðüæ áàéíà. Íåä Ëåíäýä áè ºíãºðñºí ¿äøèéí ÿâäëûã øèðõýã äàðààëàí ÿðüæ, ìèíèé ÿðèà ò¿¿íèéã íîìãîòãîæ, îðãîæ çóãàòàõ áîäëîîñ íü õîëäóóëàõ áîë óó ãýæ áè äàëäóóð èòãýâ. Ãýâ÷, ýíý ÿðèàíû ãàíöõàí ¿ð ä¿í íü þó âý ãýâýë: Âèãîãèéí òóëàëäààíû òàëáàðò Íåä Ëåíä ººðèéí áèåýð çóãààöàí ÿâæ ÷àäààã¿éäýý õàðàìññàí ã¿í õàðàìñàë áîëæýý. - Òýãýâ÷ õýìýýí òýð ººðèéíõºº òººðºãäºæ áóé áîäîëä äàõèí ýðãýæ - ãîðüäëîãî òàñàðñàí þì àëãà. ª÷èãäºð áîëæ á¿òýõã¿é þìûã, ºíººäºð á¿òýýæ ÿàãààä áîëîîã¿é þì...ãýæ ÿðèõàä íü ÿðèàã òàñäàí àâ÷: - “Íàóòèëóñ” õààøàà ÿâæ áàéíà? ãýæ àñóóâ. - Ìýäýõã¿é ýý. - ¯ä áîëîõîîð çóðàã äýýð ¿çüå. Äàðàà íü Íåä Ëåíä, Êîíñåëü ðóóãàà ÿâæ îäîõîä áè õóâöàñëàæ ¿çýñãýëýí òàíõèìä ÿàðàâ÷ëàí îðëîî. Òýíä áè õàíàíû ëóóæèí õàðâàë “Íàóòèëóñ” áàðóóí óðàãøàà ÿâæ áóé óðàìã¿é ÷èãëýë îëæ õàðàâ. Áèä Åâðîï òèéø íóðóóãààðàà õàðñàí àæýý. Áè àæèãëàñàí äàðóé ¿ä äóíäûí àæèãëàëòûã òýñ÷ ÿäàí õ¿ëýýëýý. Àæèãëàëòûí ä¿íã àæèãëàñàí äàðóé çóðàã äýýð òýìäýãëýäýã çàíøèëòàé á¿ëãýý. Àðâàí íýã õàãàñûí ¿åä óñíû øàõóóðãóóä áàãòààìæóóäûã õîîñîëñîí òóë “Íàóòèëóñ” äàëàé äýýð èë ãàð÷ èðýâ. Áè òàâöàí ººä óõàñõèéñýí áîëîâ÷ Íåä Ëåíä íàäààñ ò¿ð¿¿ëæýý.

Îéð òîéðîí ãàçàð õàðàãäàõ øèíæ àëãà. Ãàöíõàí ë í¿ä àëäàì òýíãèñ öýëèéõ àæýý. Ãýâ÷ àëñàä äàëáààò õýä õýäýí æèæèã îíãîö á¿ðòýëçýæ áàéâ. Òýíãýð ¿¿ëýýð áèò¿¿ á¿ðõýãäæýý. Áîäâîë òýíãèñèéí èõ øóóðãûã çºãíºñºí áîëîëòîé. Ãóíüæ ãóòñàí Íåä Ëåíä, ìàíàíò àëñàä õ¿ñëýíò ãàçðàà îëæ ¿çýõèéã ãîðèëõèéëîí, ¿¿ëýí õºøãèéã íýâò øèðòýõèéã îðîëäîæ áàéâ. ¯ä äóíäûí õýð íàð ò¿ð çóóð ãàðààä äàëä îðëîî. Êàïèòàíû òóñëàõ òýð áàéäëûã àøèãëàí àæèãëàëòàà õèéæ àìæèâ. Òýãòýë ÷ òýíãèñ äîãøðîí, äàâàëãàà õóéëàð÷ “Íàóòèëóñ” òýð äîðîî øóìáàæ îðëîî. Öàãèéí äàðàà õºëºã îíãîö ÿâàà ãàçðûã çóðàã äýýð òýìäýãëýñíèéã áè îëæ ¿çâýë áèä, óðòðàãèéí 16 äàõü õîíîã 17 äàõü õóâü, ºðãºðãèéí 33 äàõü õîíîã 22 äàõü õóâüä, õóóðàé ãàçðààñ çóðãààí çóóí êèëîìåòð çàéòàé ÿâëàà. Òèéìýðõ¿¿ íºõöºëä îðãîíî ãýæ áîäîõûí ÷ õýðýã àëãà àà. Òýð ìýäýýã ñîíñîîä Êàíàä õ¿í õè÷íýýí èõ õ¿íä áîäîëä îðñíûã òºñººëºí áîäîõîä õÿëáàð áèëýý. Ìèíèé õóâüä áîë ÷ òºäèé ë èõ ãóíüñàíã¿é ýý. Õàðèí áè ººðèéíõºº àæèëä àñàð òààëàìæòàé ýðãýí îðñîí íü ìèíèé ìºðºí äýýðýýñ íýã ë èõ à÷àà àâ÷ õàÿñàí ìýò áàéæ áèëýý. ¯äýø îðîé áîëñîí õîéíî, øºíèéí àðâàí íýãýí öàãèéí îð÷èì êàïèòàí Íåìî íàä äýýð ãýíýò îðæ èðëýý. Òýð íàäààñ º÷èãäºð øºíº îðîé áîëòîë ñóóæ ÿäðààã¿é áèç õýìýýí íýí èõ íàéðñàã àñóóæ ëàâëàâ. Áè º÷¿¿õýí ÷ ÿäàðñàíã¿é ãýæ õàðèóëëàà. - Òèéì áîë, ýðõýì íî¸í ïðîôåññîð òàíûã áè, íýãýí îíö ñîíèðõîëòîé çóãààëãàíä îðîëöîõûã óðèõ áàéíàì ãýæ òýð õýëëýý. - Òýãýëã¿é ÿàõàâ, êàïèòàí ìèíü. - Çóãààëãà íýí èõ ÿäàðãààòàé ãýäãèéã òàíä àíõààðóóëúÿ. Èõ ÿâíà, óóë ººä àâèðíà. ßâàõ çàì ýíý îð÷èíä òóí îëèãã¿é ãýäýã íü òàíä ìýäýýæ õýðýã. - Òà, ¸ñòîé á¿ð, ìèíèé õîðõîé õºäºëãº÷èõëºº, êàïèòàí áè òàíûã äàãàëäàõàä áýëõýí áàéíàì. - Òèéì áîë õóâöàñíû ºðººíä î÷ú¸. Áàãàà ºìñºõ õýðýãòýé ãýëýý. Õóâöàñíû ºðººíä, ýíý çóãààëãàíä áèäýíòýé õàìò ÿâàõààð õ¿í íýã ÷ ¿ã¿é áîëîõûã áè õàðëàà. Ìèíèé íºõºä ÷ ÿâàõã¿é íü îíãîöíû öýðã¿¿äýýñ ÷ ÿâàõã¿é íü, ò¿¿ãýýð ÷ áàðàõã¿é êàïèòàí Íåìî, íàìàéã Íåä Ëåíä Êîíñåëü õî¸ðûã óðûõ òàëààð íýã ÷ ¿ã õýëñýíã¿é. Áèä ò¿ðãýí çóóð áàã ºìñãºëºº ºìñ÷èõëºº. Áèäíèé íóðóóíäàà íººö àãààð èõòýé àìüñãàëàõ ñàâ ¿¿ðëýý. Õàðèí áèä Ðóìêîðôûí àïïàðàò öàõèëãààí ÷èéäýí áèåäýý àâñàíã¿é ýý. Ýíý òóõàé áè êàïèòàí Íåìîä ñàíóóëæ õýëýõýä: - Òýð áèäýíä õýðýãã¿é ýý ãýëýý. Ò¿¿íèé õàðèóëñíûã áè äóòóó äóóëñàí øèã ñàíàñàí áîëîâ÷ êàïèòàí Íåìî òîëãîéãîî áºìáºãºð äóóëãàíä óãëà÷èõñàí áîëîõîîð äàõèàä ò¿¿íýýñ àñóóæ

÷àäñàíã¿é. Òýãýýä áè ò¿¿íèéã äóóðèàæ äóóëãàà ÷ ºìñ÷èõëºº. Òýãòýë ÷ ìèíèé ãàðò òºìðººð á¿ðñýí óðò ìîä áàðèóëæ, õýäõýí ìèíóòûí äàðàà óñàí äîîð îðäîã åðäèéí àæèëëàãààã ¿éëäìýãö, áèä ãóðâàí çóóí ìåòðèéí ã¿íä Àòëàíòûí òýíãèñèéí ¸ðîîëûã ãèøãýñýí á¿ëãýý. Øºíº äºë îéðòîæ áàéâ. Óñàí äîîð ïàä õàðàíõóé áàéñàí áîëîâ÷ êàïèòàí Íåìî íàäàä “Íàóòèëóñ”-ààñ õî¸ð ìèëü çàéòàé ò¿¿äýã ãàë ìýò ñ¿¿ìýëçýæ áàéñàí ÿìàð íýãýí óëààí öýã ðóó çààâ. Òýð þóí ãàë áîëîõûã, þó ò¿¿íèéã òýòãýæ óñàí äîòîð ÿàãààä òýãæ íîöîõûã áè ººðòºº òàéëáàðëàæ ÷àäñàíã¿é ýý. ßìàð ÷ áàéñàí òýð áèäíèé çàìûã çààæ áàéâ. Áè êàïèòàíòàé çýðýãöýí òýð ãàë ðóó ÿã õàëç ÷èãëýí ÿâëàà. Äàëàéí ýõëýýä òýãøõýí áàéñàí ¸ðîîë îäîî ë ºãñ¿¿ áîëæ èðëýý. Áèë ìîäîî òóëæ õîë àëõëàâ÷, õºë ìààíü øàâàðò øèãäýõ òóë ãàçàð àâ÷ ãàâèõã¿é áàéâ. Çàìûí òóðø ìèíèé òîëãîé äýýð ÿìàð íýãýí þì øàæèãíààä ë áàéëàà. Òýð øàæèãíààí çàðèìäàà õýíãýðýã äýëäýæ áóé ìýò øèð¿¿ñýõ àæýý. Óäàëã¿é áè òýð ÷èìýýíèé ó÷ðûã îëîâ. Òýõíýý íü äàëàé äýýð áîðîî îðæ áàéñàí òóë áîðîîíû øèð¿¿í ¿åð äàëàéí óñ øàâõóóðäàõààðàà òèéíõ¿¿ èõ ÷èìýý ãàð÷ áàéñàí þì áàéæýý. Ýõëýýä áè íîð÷èõ íü ãýæ àéñàí áîëîâ÷ äàðàà íü èíýýä àëä÷èõñàí áèëýý. Òýð áîäîë þóòàé òýíýã âý! Óñàí äîîð áàéæ áàéãààä óñíààñ àéíà ãýäýã ÷èíü þó ãýñýí ¿ã âý! Ãýâ÷ áàã ºìñãºë äîòîð ÿâàà õ¿í îð÷èí òîéðíîî àãààðààñ íÿãò ãýæ ìýäðýõýýñ áèø óñàí äîòîð áàéíà ãýäãýý ìýäýðäýãã¿éä ë õàìàã õýðýã áàéäàã áèëýý. Õàãàñ öàã ÿâààä ãàçàð õàòóóð÷ èðëýý. Ìåäóçóóä áîëîí ìàø áÿöõàí õýëáýðòí¿¿ä ôîñôîð÷ëàõ ñóë òóÿàãààðàà ìóóõàí ãýðýëò¿¿ëæ áàéâ. Çàðèì íýãýí ÷óëóóí äýýð õºíäèé õýâýëòýí øàâààðàëäàæ, çàðèì íü çàìãààð õó÷èãäæýý. Áè íÿëöãàé øàâàð õèâñýí äýýð õýä õýä õàëüòàðñàí áºãººä õýðýâ ë íàäàä òóëàõ ìîä áàéãààã¿é áîë íýã áóñ óäàà îé÷èõ áàéñàí ìàíü ýðãýëçýýãóé ýý. Ìèíèé ýðãýí õàðàõàä “Íàóòèëóñ”-ûí ÷èéäýíãèéí á¿äãýð÷ áóé öàãààí ãýðýë àëñàä öàéð÷ õàðàãäëàà. Òýíãèñèéí ¸ðîîëä îâîîðîëäñîí õàä ÷óëóó õàð àÿíäàà ýìõ çàìáàðààã¿é õºãëºðñºíã¿é, õàðèí òóí öýãöòýé õóðààñàí ìýò áàéõûí ó÷ðûã áè îëæ ÿäëàà... Ò¿¿í÷ëýí ÿìàð íýãýí àñàð òîì ãóó áóþó àíãàë õàðàíõóéí äóíä àíãàéæ õàðëàí àëñàä îäæýý. Òýðíýýñ ãàäíà, áàñ ÿìàð íýãýí õà÷èí þìíóóä ýíä õàðàãäàõ áîëîâ÷ ó÷ðû íü áè îëñîíã¿é. Ìèíèé òóãàëãàí óëòàé í¿ñýð õ¿íä øààõàé ÿñàí äýýð ãèøãýæ ÿñ øàä ïàä õèéí õýìõýð÷ áàéõ øèã ñàíàãäàâ. Áèäíèé ÿâæ áàéñàí òýð óóäàì õºíäèé ÿìàð õà÷èí ãàçàð áàéâ àà. Áè êàïèòàíààñ þì àñóóõûã õ¿ñýâ÷, òýð íýãýí óäàà óñàí äîîãóóðõè æóóë÷ëàëä ÿâàõàä ò¿¿íèéã äàãàëäàí ÿâñàí óñàí öýðã¿¿äòýé ººðèé íü ñîëèëöîæ áàéñàí äîõèî òýìäãèéã áè ìýäýõã¿é òóë ÿàæ ÷ ÷àäñàíã¿é ýý. Òýð õîîðîíä áèäíèé áàðèìæààëæ àãñàí óëààí ãàë óëàì ë òîäîð÷, îäîî á¿ð îð÷èí òîéðíûã

ãýðýëò¿¿ëæ áàéâ. Óñàí äîîð íîöîæ àññàí òýð ãàë ìèíèé ñîíèðõëûã òàòñàí íü õýìæýýã¿é áèëýý. Òýð þó áîë? Öàõèëãààí öàöðàë óó? Ýñõ¿ë, ýðäýìòäýä ìýäýãäýýã¿é ÿìàð íýãýí ýòãýýä ñîíèí ç¿éë ¿¿? Àëü ¿ã¿é áîë õ¿í òýòãýí ºðäºæ áóé ãàë óó? ãýñýí áîäîë ÷ ìèíèé òîëãîéä îðæ áàéâ. Ìàãàä ÷ ¿ã¿é áè ýíä óñíû ã¿íä, ÿã ë êàïèòàí Íåìî øèã ýòãýýä õà÷èí àìüäðàë õººöºëäñºí ò¿¿íòýé ñàíàà íýãò õ¿ì¿¿ñèéã ÷ îëæ ¿çýæ áàéæ? Íýýðýý áè òýíä, õ¿í íèéãìèéí øóäðàãà áóñ çàí çàíøëààñ óéäàæ çóãàòñàí, òýãýýä äàëàéí ¸ðîîëä ººðñºääºº òóñãààð òîãòíîë, àìàð çàÿàã îëæ ñàíàà àìàðñàí, õàâ÷èãäìàë õººãäìºë õ¿ì¿¿ñèéí á¿õýë á¿òýí îìîãòîé í¿¿ð ó÷èðíà ãýæ óó? Ýíýõ¿¿ ÿìàð ÷ óòãà ó÷èðã¿é, ñîëèîðñîí áîäîë çàìûí òóðø íàìàéã ãèæèãäëýý. Ãýâ÷ ò¿¿íä ãàéõàõ þìã¿é ýý. Ñýòãýë òýãæ èõ õººðñºí öàãò, ò¿¿í÷ëýí óëàì á¿ð øèíý øèíý ãàéõàìøèãò ç¿éë íàìàéã ¿ðãýëæ äîíñîëãîæ áàéñàí ¿åä, êàïèòàí Íåìî ººðºº õ¿ðòýë õ¿ñýë ìºðººäºë áîëæ àãñàí äàëàé äîîðõè õîòóóäûí íýãýí äýýð îð÷èõñîí ÷ áè ãàéõàõã¿éñýí áèëýý. Áèäíèé çàì óëàì ë òîä ãýðýëò¿¿ëýãäñýí áàéâ. Òýðõ¿¿ ãýðëèéã òýòãýã÷ ýõ áóëàã, äàëàéí ¸ðîîëîîñ äýýø íàéìàí çóóãààä ôóò ºíäºðò ä¿íñèéñýí óóëûí îðãèëûí öààíà íýãýí ãàçàð áàéãàà áîëîëòîé. Íàìàéã òîéðîí áàéãàà ãýðýë áîë çºâõºí ë òýðõ¿¿ ãýðýë áàäðààã÷èéí óñàíä õóãàðñàí òóÿà áºãººä ÷óõàì ººðºº óðüäûí àäèë ¿çýãäýõã¿é ë áàéâ. Êàïèòàí Íåìî ¸ðîîëûí ÷óëóóí ãîäðèëóóäûí äóíäóóð º÷¿¿õýí ÷ òýýíýãýëçýõã¿é óðàãøëàí áàéëàà. Òýð ýíýõ¿¿ õàðàíõóé çàìûã ñàéí ìýäýõ àæýý. Òýð çàìààñàà ãàð÷èõ áèé ãýæ àéõã¿é àëõëàõûã íü áîäâîë ¿¿ãýýð ¿ðãýëæ ÿâäàã áóéçàà. Áè êàïèòàíû õîéíîîñ èòãýë òºãñ äàãàëäàæ áàéâ. Òýð ìèíèé ñàíààíä áàéãàëèéí ÿìàð íýãýí èä øèäòýí óñàí äîîðõè óâüäàñ øèã ñàíàãäàæ, ò¿¿íèé ºíäºð íóðóó óñíû òóíãàëàã äýâñãýð äýýð òîä ÿëãàðàõ õàð ä¿ðñ çýðãèé íü áè õàðæ áàõàðõàí ÿâàâ. Øºíèéí íýã öàãèéí îð÷èì áàéâ. Áèä óóëûí õîðìîéä õ¿ð÷ èðëýý. Ãýâ÷ òýð óóëûí õàëç óðäààñ àâèð÷ãàðàõûí àðãàãóéòóë áèä åòãåí ìîëîì äîòóóð åãññåí íàðèéõàí æèìýýð äýýøèëæ ýõëýâ. Òèéìýý ýíý áîë îé áàéëàà. ßàõàâ, äàëàéí äàâñòàé óñàíä ºìõºð÷, íàâ÷ öýöýãã¿é áîëñîí ¿õñýí ìîäîä ÷ áàé ÿìàð ÷ ë ãýñýí îé áàéâ. Òýíä çàðèìòàéãàà àñàð ºíäºð íàðñ ë¿ãëèéæ áàéëàà. Ýíý áîë àðàé ë äàâõðààòàæ õýâøýýãóé óñàíä èäýãäñýí õºðñíººñ ¿õñýí ¿íäñýýðýý áºõ çóóðñàí ýãö áîñîîãîîðîî áàéãàà ÷óëóóí í¿¿ðñ àæýý. ×óëóóæñàí ìîääûí ìº÷èð òàë á¿ð òèéøýý ñýðâèéæ, ãýðýëò¿¿ëýãäñýí óñíààñ õàðëàí ñýðçèéæ, òîäðîí õàðàãäàíà. Íàðèéí çºðºã çàìóóä çàìãóóäààð ä¿¿ð÷ ò¿¿í äîòîð ìÿíãàí ìÿíãàí õàâ÷ õýëáýðòýí øèâýýëñýí àæýý. Áè õàäàíä àâèðàí ýðò äýýð ¿åä ¿åð óñàíä àâòàæ ºìõºð÷ óíàñàí ìîääûã äàìæèí ¿ñýð÷, çàì õºíäëºí øèðýëäñýí äàëàéí ºëºí ºâñíèé òîðûã òàñ÷èí ÿâæ, ìº÷ðººñ ìº÷èð äàìæèí æèðãýæ áóé øóâóóä ìýò õººðõºí çàãàñ æàðààõàéã ¿ðãýýæ áàéâ. Òýð á¿õýíä áè ñýòãýë òàòàãäñàí òóë ÿäàðñíàà ÷ ìýäñýíã¿é, ò¿¿í÷ëýí áàñ ÿäàðãààãàà òîîõã¿é ÿâàà ãàçàð÷ààñàà ÷ õîöîðñîíã¿é ýý.

ßìàð ìàðòàãäàøãóé ñàéõàí ¿çýãäýë áý! Ò¿¿íèéã ¿ãýýð ÿàæ äàìæóóëàõ âý? Óñàí äîòîð áóé õàä ìîäûã, òýäíèé õàðëàæ áàðààíòàõ óã, óëàéð÷ õ¿ðýíòýõ îðîé çýðýã íü ãýðëèéí õóãàðñàí òóÿà, ñàðíèñàí ãýðýëä ÿàæ ñîëîíãîðîí ãÿëàëçàæ, ºíãº ÿëãàðàí áóéã ÿìàð ºíãèéí áóäãààð çóðàõ âý? Áèä õàäíààñ õàä äàìæèí ¿ñýð÷ ÿâàõàä, áèäíèé õºëººð õîâõîðñîí ñóë õàäàä íèøèãíýñýí áèò¿¿ëýã ÷èìýý ãàðãàí äîîøîî íóðæ áàéâ. Áèäíýýñ áàðóóí, ç¿¿í òèéø çýýãëýñýí ìîääûí ãóäàìæèëñàí õàðàíõóé õàð çóðâàñ çàé òýðòýý òèéøýý õàðëàí õàðàíõóéëæ îäñîí íü í¿äíèé õàðàà ¿ë õ¿ðýì àæýý. Áèäíèé ºìíºõºí íèëýýä óóäàì íóãà ãàçàð áóé áîëñîí íü õ¿íèé ãàðààð äîäîìäîæ öýâýðëýñýí ìýò áºãººä õýðâýý ë áèäíèé óðüäààñ ýíýõ¿¿ óñàí äîîðõè îðíû óëñûí íýã íü ãýâ ãýíýòõýí ãàðààä èðâýë ÿàõ áèëýý õýìýýí áè ººðºº ººðººñºº àñóóæ á¿ëãýý. Êàïèòàí Íåìî óðàãøèëñààð ë áàéâ. Áè ò¿¿íýýñ õîöðîõã¿éã õè÷ýýæ çîðèãëîí ÿâëàà. Áàðüæ ÿâñàí ìîä ìààíü ë àðãàã¿é òóñ áîëæ áèëýý. Íýã ë àëäàæ ãèøãýâýë òýðõ¿¿ ¸ðîîëã¿é ã¿í íàðèéõàí àíãàëóóäûí àìñàð äýýã¿¿ð ºíãºð÷ àãñàí çºðºã çàì äýýðýýñ õàëüæ ¿õýõ àþóë çàíàëõèéëæ áàéâ. Ãýâ÷ ìèíèé òîëãîé º÷¿¿õýí ÷ ýðãýñýíã¿é, áè ýðñ øèéäýìãèé àëõàæ áàéâ. Õóóðàé ãàçðûí ìºñòìºë õýñýãò áîë ÷ íàìàéã óõðààæ ë òààðàõ, õàäíû òèéì ã¿íçãèé àíãàë äýýã¿¿ð ÷ ãýñýí çîðèãòîé õàðàéæ á¿ëãýý. Áè ººðèéíõºº óðüä çàìûã ÷ õàðàõ ¿ã¿é, íàìàéã õ¿ðýýëýí áóé áàéãàëèéí òýð åð áóñûí àãóó ãî¸ìñãèéã ÷ àíçààðàõã¿éãýýð ¸ðîîëã¿é òàë, õàäíû àíãàë äýýã¿¿ð äàìíàëäóóëàí òàâüñàí ãóëçãàíàñàí ìîäîí äýýã¿¿ð çîðèãòîé äàìæèí ÿâëàà. Ýòãýýä õà÷èí ñóóðèí äýýðýýñýý ýëýãëýí ºíãèéñºí í¿ñýð ñ¿ðëýã õàäàí öîõèîíóóä òýíöâýðèéí á¿õ õóóëèéã ¿ã¿éñãýñýí ìýò ñàíàãäëàà. Õàæóóãèéí ÷óëóóí õàíàíä õ¿íõèéæ îðñîí õîíõîð äýýðýýñ æèì çàì ðóó òîíãîéæ ä¿íñèéæ áàéãàà õàäàí õÿñààä, äýëõèéí òàòàëòûí á¿õ õóóëèéã ìºí çºðæ÷ýý. Áè ÷ ãýñýí ººðèéí áèåèéã õ¿ðýýëýí áóé óñíû íºëººã áèåäýý ìýäýð÷ áàéëàà. Áè õ¿íä õóâöàñ, çýñ äóóëãàí ãóòàëòàé áîëîâ÷ áàðàã ýãö öàâ÷èì õàä ººä ãºðººñ ìýò ä¿¿ëýí áàéâ. Ìèíèé ÿðèàíû ýíýõýí íýã õýñýã ¿íýíýýñ þóòàé õîë áîëîõûã áè ººðºº îéëãîæ áàéíà. Ãýâ÷ àíõ ýõëýýä õýíä ÷ ñà- íàøãóé, áîëøãóé ìýò ñàíàãäàõ àâ÷ æèíõýíý õýðýã äýýðýý ¿íýõýýð áàéäàã ç¿éëñèéã áè áè÷èõ ¿¿ðýãòýé áèëýý. áè äîíòñîí þì ÷ áèø, õèé õîîñîí ìºðººäñºí ÷ þì áèø ýíý á¿õíèéã áè ººðºº ¿çýæ áèåýðýý àìññàí á¿ëãýý! “Íàóòèëóñ”-ûã îðõèæ ãàðñíààñ õîéø õî¸ð öàãèéí äàðààãààð áèä îéò á¿ñë¿¿ðèéí øóãàìààñ äýýø ãàð÷èõñàí áºãººä ýíý õýð óóëûí îðîé õ¿ðòýë çºâõºí çóóãààäõàí ôóò ¿ëäæýý. Ýíä íýã ë õà÷èí àâöàëäàæ áàðüöàëäñàí áóòíóóäûí øèðýíãý ìýð ñýð õàðàãäàõ áîëëîî. Õºë äîðîîñ çàãàñ æàðààõàé, ºòãºí ºâñºí äóíäààñ ¿ðãýñýí øóâóóä øèã áººí áººíººðºº áóòðàí çóãàòàæ áàéâ. Õàäàí öîõèî íýâòýðøã¿é ºðãºí àíãàë öàâ, õºíäèé õàíõàé àãóé, ¸ðîîëã¿é ã¿í òàì çýðýãò èäýãäýæ îíãîéæ ¸íõîéí áàéõ íü òýíä àéìøèãò ìóóõàé ç¿éëñ îðîãíîõ øèã íàäàä ñàíàãäàæ áèëýý. Áèäíèé îéðòîí î÷èõ ¿åä ÿã óðüä ìààíü àéìààð òîì áàçóóð, àñàð ìóóõàé òýìòð¿¿ë õàâ÷, ÿâõèéí ãýíýò õàìõèãäàæ çàì õààõàä õàìàã öóñ íºæ ìèíü ç¿ðõýíä þ¿ëýõ ìýò áîëæ áàéâ.

Õàðàíõóéí äóíä ìÿíãà ìÿíãàí ãýðýë ãàë öîã ìýò ¸ëòîéæ áàéëàà. Òýõíýý íü õýâòýðòýý á¿ãøèæ õýâòñýí àâðàãà òîì íàéìàëç õàâ÷, ñàðâóóãàà àðâàãàíóóëàí áàéãàà àâðàãà ààëç, òýìòð¿¿ë¿¿äýý àìüä ìîãîé ìýò àòðèëäóóëæ áàéãàà áóçàð ìóóõàé íàéìàí õºëò çýðãèéí í¿äýä òèéíõóó ãÿëàëçàæ àãñàí àæýý. Ýíý áîë óðüä ºìíº ìèíèé îëæ ¿çýýãóé ãàéõëóóäûí åðòºíö äýýð áàéâ. Òýäãýýð õàäàä õî¸ðäóãààð õóÿã íü áîëñîí òýðõ¿¿ ¿å õºëòí¿¿ä ÿìàð ä¿ðñýä õàìààðàãäàõ áîë?Òèéì àìüòàä îðøèæ áóé íóóöûã áàéãàëü ÿàæ õàäãàëæ èðýâ ýý? Òýíãèñèéí ýíý ã¿íä òýä õýä õè÷íýýí çóóí ¿å óëèðàí àìüäàð÷ áàéãàà áîë? Òýãýâ÷ íàäàä òýäíèéã ñàéí àæèãëàõ çàâ ãàðñàíã¿é. Òýð àéìøèãò àìüòäàä àëü ýðòíýýñ äàññàí êàïèòàí Íåìî, òýäíèéã àíçààðàõ øèíæã¿é, äýðãýä¿¿ð íü ÿâæ ºíãºðºõ àæýý. Áèä óóëûí ò¿ð¿¿÷èéí òàâöàí äýýð ãàð÷ èðâýë òýíä íàìàéã áàñ íýã øèíý ñîíèí ç¿éë õ¿ëýýæ àãñàí áèëýý. Òýð áîë õ¿íèé ãàðààð õýçýý íýãýí öàãò á¿òýýãäñýí îðä õàðø, áàéøèí, ñóì äóãàí çýðýã áàéñíûã òààæ áîëîõ îâîîðîëäñîí ÷óëóó áàéâ. Ýíý á¿õýí îäîî õºíäèé õýâýëòíèé àìüä öýöýðëýãýýð á¿ðõýãäýæ äàëàéí çàìãèéí íîãîîí õóëäöààð õó÷èãäæýý. Òýãâýë òýíä, õóóðàé ãàçðûí ÿìàð íýã õýñýã áàéæ áàéãààä, ÿìàð àþóë ò¿¿íèéã òýíãèñèéí ¸ðîîëä õèé÷èõñýí þì áîë îî? Áè ÷óõàì õààíà áàéíà àà? êàïèòàí Íåìîãèéí ºâ÷èí õààíà íàìàéã àâààä èðýâ ýý? Ýíý á¿õíèéã áè ò¿¿íýýñ àñóóõûã õ¿ñýâ÷ äóóí ãàðààä õýðýãã¿é áîëîõîîð ãàðààñ íü áàðèàä àâàâ. Ãýâ÷ äóóëãàí äîòðîî òýð òîëãîéãîî äîõè÷èõîîä óóëûí îðîé ººä ãàð çàíãàñàí íü: - ßâ! Á¿ð öààøàà ÿâ ãýñýí þì øèã ñàíàãäëàà. Áè ýöñèéíõýý áàéäàã õ¿÷èéã øàâõàí ò¿¿íèé õîéíîîñ äàãàñààð, ò¿ð¿¿÷èéí õàäàí öîõèîíîîñ äýýøýý õîðèîä ìåòð ºíäºðò áàéãàà óóëûí íî¸í îðãèë äýýð õàð ã¿éõýýðýý ãàðëàà. Áè ººðñäèéíõºº àâèð÷ ãàðñàí ýíãýð ðóó ýðãýí õàðâàë òýð óóë ýíý òàëààñàà äîëîî, íàéìàí çóóí ôóòààñ õýòðýõã¿é ºíäºð àæýý. Ãýâ÷ ýñðýã òàëûí íü ýíãýð äîîð õàÿæ ë á¿òýí õàãàñ ìÿíãàí ôóò ýãö öàâ÷èì áàéëàà. Òýíä àñàð óóäàì, òîä ãýðýëò¿¿ëýãäñýí ºðãºí õºíäèé ãàéõàæ ãºëºðñºí í¿äíèé ìèíü ºìíº öýëèéæ õàðàãäëàà. Áèäíýýñ òàâèàä ìåòðèéí äîîð ãàëò óóëûí îðãèëîõ ºðãºí öîîíîã ¿çýãäýâ. Ò¿¿íèé ýíãýð õàæóóã äàãàí õàëóóí õàéëìàã áîäèñ ãàë õàëóóí õ¿ðõðýý áîëîí öóòãàæ áàéâ. Òýðõ¿¿ ãàëò óóë äîîðõè õºíäèé í¿äíèé õàðàà õ¿ðýõ¿éö ãàçàð àâðàãà òîì áàìáàð ìýò òîä ãýðýëò¿¿ëýõ àæýý. Ãàëò óóëààñ õàëóóí õàéëìàã øèíãýí áîäèñ àñãàðàõààñ áèø ãàë äºë ¿ë îðãèëæ áèëýý. Äºë ãàðàõàä àãààðààñ õ¿÷èëòºðºã÷ õýðýãòýé áºãººä óñàí äîòîð ãàë ¿ë íîöäîã áèø áèë¿¿. Ãýëýý ÷ ãýñýí óñàí äîòîð öóòãàæ áóé óëààí çóóðìàã áîëòëîî õàëñàí øèíãýí áîäèñ, ººðºº õºð÷ õ¿éòðàõ õ¿ðòëýý, óñûã óóð áîëãîí õóâèðãàæ, óñòàé àíà ìàíà òýìöýëäýæ ÷àäàõ á¿ëãýý. Õàëóóí õ¿éòíèé ýðñ ÿëãàâðààñ øàëòãààëñàí óñíû õóðäàí óðñãàë óñíû óóðûã àãøèí çóóð óðñãàí õîëäóóëæ, ãàë õàëóóí øèíãýí áîäèñûí óðñãàë óóëûí õîðìîé õ¿ðòýë ÷ºëººòàé áóóõ àæýý. Ìèíèé í¿äíèé ºìíº öºìºðñºí äýýâýð, íóðñàí õàíà,õýìõðýí óíàæ õàæóóëäàí çýðýãëýñýí àñàð õààëãà çýðýã áàëãàñ ìýò îâîîðîëäîæ õýâòëýý. Òýäãýýð áàðèëãà òîñãîí ìàÿãòàé àäèë óðëàãòàé áàðèãäæýý.

Àëñ õºíäèéä óñ äàìæóóëàõ àñàð òîì áàðèëãûí ýâäýðõèé áàëãàñ ñ¿ãëèéí õàðàãäàíà. Óóëûí õîðìîé îð÷èíä àôèíû Ïàðôåíîíòîé àëü íýãýí òàëààðàà àäèëõàí àãóó èõ öàéç õýðìèéí ¿ëäýãäëýýä ¿çýãäýâ. Òýðòýý òýíä öýðãèéí ãóðâàí äàâõàð ñý- ë¿¿ðò îíãîö áà õóäàëäààíû õºëã¿¿äèéí çîãñîîë áîëæ áàéñàí ýðòíèé óñàí áóóäëûí ºíöºã áóëàí, ýðýã îð÷íû ýâäýðõèé õýñã¿¿ä õàäãàëàãäàæ, òýðíýýñ öààøàà õóó÷èí ãóäàìæíóóäûí îðîíöîã íóðñàí õàíàäûí óðò îâãîð øîðîî õàðàãäàæ áàéâ. Òýð áîë êàïèòàí Íåìî í¿äíèé ìèíü ºìíº õàðñààð áàéòàë òîâîéëãîí èë÷èëæ áóé øèíý Ïîìïåé áàéëàà. Áè òýõýä åð íü õààíà áàéâ àà? ¯¿íèéã áè ÿìàð ÷ ë ãýñýí ìýäýõèéã õ¿ñ÷ áèëýý. Ìèíèé òîëãîéã îëçîëæ àâñàí çýñ äóóëãûã ìóëò òàòàæ àâààä ÷ ãýñýí ýíý òóõàé áè êàïèòàí Íåìîãîîñ àñóóõûã áîäîæ á¿ëãýý. Ãýòýë êàïèòàí Íåìî íàä ðóó îéðòîí èðýâ. Òýð òîíãîéæ õýñýã öýðä ãàçðààñ àâààä, õ¿ðìýí õàäàí õàíà ðóó îéðòîí î÷èæ: ““ÀÒËÀÍÒÈÄÀ” ãýñýí ãàíöõàí ¿ã áè÷÷èõýâ. Òýð ¿ã ìèíèé òàðõèíä öàõèëãààí ìýò íýâò õàðàâëàà. Àòëàíòèäà! Ïëàòîíû Àòëàíòèäûã Îðèãåí, Ïîðôèðè, Ä, Àíâèëü Ìàëüòáðýí, Ãóìáîëüò íàð ýðñ ìàðãàæ, ýíý íýãýí àëãà áîëæ îäñîí òèâ áîë ãî¸ ñàéõàí äîìîã áîëîõîîñ öààøã¿é õýìýýí ¿çäýã áèëýý! Òýãâýë Ïëèíèé, Àìèà-Ìàðäåëëèí, Òåðòóëëèàí, Ýíãåëü, Øåðåð, Òóðíåôîð, Áþôôîí, Ä. Àâåçàê íàð ¿íýõýýð áàéñàí õýìýýí ¿çýæ àãñàí òýð Àòëàíòèäà ººðòºº ó÷èðñàí àþóë ñ¿éðëèéí óë ìºðèéã õàäãàëñààð í¿äíèé ìèíü ºìíº õàðàãäàæ áàéâ. Òýõíýý íü Àçè, Åâðîï, Àôðèêèéí àëü àëèíààñ íü àëñ çàéäóó Ãåðêóëåñèéí áàãàíóóäûí öààäòàé áàéñíû íü ë îäîî çºâõºí ìýäýæ áóé ýðò äýýð öàãò Àòëàíò õýìýýõ õ¿÷èðõýã îìîãòîí àìüäàð÷ òýäãýýðèéí ýñðýã ýðòíèé ãðåê÷óóä àíõíûõàà àÿí äàéíûã çîõèîæ àãñàí îäîî ýíý ¿åä áîë óñàí äîîãóóð îðæ àëãà áîëñîí òýð òèâ ýíä ë áàéñàí àæýý. Ïëàòîíû îí òîîëëûí áè÷èãò òýð ýðýëõýã öàãèéí àãóó àãóó ¿éë ÿâäëûã òîî÷èí áè÷ñýí íü õàäãàëàãäàæ èðæýý. Òèìåé, Êðèòèàñ õî¸ð Àòëàíòèäûí òóõàé èíãýæ áè÷æýý. Ñîëîí íýã åäåð Ñàèñ õîòûí õýäýí ìýðãýäòýé ÿðüæ ñóóæýý. Òýð õîòûí íàñûã íàéìàí çóóí æèë ãýõ áºãººä òýðíèéã íü ò¿¿íèé ºíäºð ñ¿ìèéí àðèóí õàíàí äýýð ñèéëñýí ñèéëáýð áè÷èã ãýð÷ëýõ á¿ëãýý. Òýäãýýð ìýðãýäèéí íýã ñàíæààñ óðò íàñòàé ººð íýãýí ýðòíèé õîòûí òóõàé ÿðüæýý. Åñºí çóóí çóóíû òóðø áàéñàí òýð õîòûã àòëàíòóóä áàðàã ýçëýí àâ÷ ýâäýí ñ¿éòãýñýí áàéæýý. Ò¿¿íèé ÿðüñíààð áîë àòëàíòóóäûí íî¸ðõîë á¿ð Åãèïýò óëñ õ¿ðòýë ò¿ãñýí þì ãýíýý. Òýä ò¿¿í÷ëýí ººðòºº Ýëëàäûã ñºãòãºõèéã áîäñîí áîëîâ÷ ýðòíèé Ãðåê÷óóäèéí “Ýëëàäóóäûí” çîðèã òºãñ ýñýðã¿¿öëèéí ºìíº óõðàõ õýðýãòýé áîëæýý. Ãýòýë ãàçàð õºäëºõ ¿åð áóóæ àþóë ñ¿éðýë ãàðëàà. Òèéìýýñ ãàíöõàí ºäºð, ãàíöõàí øºíèéí äîòîð Àòëàíòèäûã ãàçðûí õºðñíººñ àð÷èæ, ò¿¿íèé çºâõºí õàìãèéí ºíäºð îðãèëóóä Ìàäåðà, Àçîðûí áà Êàíàðûí àðëóóä, ìºí Íîãîîí õóøóóíû àðëóóä äàëàé äýýð á¿òýí ¿ëäæýý... Êàïèòàí Íåìîãèéí áè÷ñýí òýð ¿ã ìèíèé

òàðõèíä ò¿¿õèéí èéì ë äóðüäàòãàëóóäûã ñýäýâëýí ñýðãýýñýí þì äàà. Èíãýõýä õóâü çàÿà ìèíü íàìàéã ºíººäºð, àëãà áîëæ îäñîí òýð òèâèéí îðãèëóóäûí íýãíèé íü îðîé äýýð àâ÷èð÷, ìÿíãà ìÿíãàí æèë òýíä õýâòñýí áàðèëãóóäûí áàëãàñàíä ãàð õ¿ðýõ áîëîìæèéã ºãñºí áèëýý. Áè ãàçàð äýýð õàìãèéí àíõ ò¿ð¿¿í ãàð÷ èðñýí àìüòàä ãèøãýæ ÿâñàí õºðñºí äýýã¿¿ð àëõëàí ÿâàâ! Ìÿíãà ìÿíãàí æèë õ¿ð ÷óëóó ìýò áºõ íîéðñîæ áóé ìîääûí ñ¿¿äýðò ¿ëãýð äîìîã ãýõýýð òèéì ýðò äýýð öàãò àìüäàð÷ àãñàí àìüòäûí ÿñ ìèíèé òóãàëãàí óëòàé ãóòëûí óëàí äîîð øàæèãíàæ áàéëàà. Àé õàðëà, çàâòàé ÷ áîëîîñîé äîî áè! Òèéìñýí áîë ÷ áè óóëûí ýíãýð ð¿¿ áóóæ î÷îîä òýð íýãýí öàãò Àôðèê, Àìåðèê õî¸ðûã õîëáîæ áàéñàí áîëîëòîé, ýíýõ¿¿ àñàð òîì òèâèéã çàõààñ íü çàõû íü õ¿ðòýë òîéðîõñîí áèëýý. Òèéìñýí áîë áè óñàí ãàëáà þ¿ëýõýýñ ºìíº òàíä áàéñàí á¿õ õîòû íü ÿâæ ¿çýõñýí áºãººä òýð ¿åèéí ýðòýí ÷àäàëòàíãóóäûí áàðüæ ºäèé îëîí çóóí æèë öóöàëòã¿é çîãñîæ, óñíû ýâäýæ ñ¿éòãýõ èõ õ¿÷èéã îëîí ìÿíãàí æèë ýñýðã¿¿öýí òýñ÷ áóé òèéì àâðàãà èõ ÷àäàëòàé áàðèëãóóäûã ñîíèðõñîí á¿ëãýý. Äàëàéí ¸ðîîëä áóëøëàãäñàí òàð áàëãàñûã ìàãàä ÷ ¿ã¿é, õýçýý íýãýí öàãò.ãàçðûí õºðñíèé òàâöàí ãàëòóóëûí äýëáýðýëò çýðýã äàõèàä ë ãàðãà÷èõ ºäºð èðæ ÷ áàéæ þó ìàãàä. Òýíãèñèéí ýíý îð÷èíä îäîî ÷ ãýñýí îðãèëæ áóé ãàëò óóë òóí îëîí áèëýý. Ýäãýýð äîëãèëñîí ö¿íõýã äýýã¿¿ð õºâæ ÿâñàí ãàëò îíãîöûã äîðîîñ íü õ¿÷òýé ¸âîð÷ áàéñíûã äàëàé÷èä íýã áèø óäàà òýìäýãëýñàí á¿ëãýý. Òýäãýýðèéí íýã õýñýã íü äîãøèðñîí òýìöëèéí á¿äýãõýí ÷èìýý óñàí äîîð íóðæèãíàí áàéõûã ñîíñ÷ íºãºº õýñýã íü ãàëò óóëûí ÷àíäðóó óñàí äýýð õºâæ ÿâàõûã ¿çæýý. Äýëõèéí áºìáºðöãèéí ýíý íýã õýñýã, äýëõèéí ãîë á¿ñë¿¿ð ýêâàòîð õ¿ðòýë òýð ÷èãýýðýý ãàëò óóëñûí îðãèëîëòûí ¿õýæ ìºõºøã¿é ìóæ áèëýý. ¯íýõýýð ÷ àëñ èðýýä¿éä, äýëáýðýëò á¿ðèéí äàðààãààð äàâõðààòàí ¿åëæ öàðöàæ áàéãàà õàëóóí õàéëìàã áîäèñ òýäãýýð ãàëààð ààõèëàã÷ óóëñûí îðîéã äàëàéí òºâøèí äýýð èë ãàðãà÷èõ ÷ þì áèë¿¿ ÿàæ ìýäýõ âý? Áàéãàëèéí òýðõ¿¿ àñàð ãóàëèã ¿çýìæèéã áè ñàíààíäàà áóóëãàæ àâàõûã îðîëäîí, õ¿ñýë ìºðººäºëäºº á¿ðìºñºí àâòàãäàæ ãºëðºõ çóóð ìàíü êàïèòàí Íåìî; çàìàã øàâæ óðãàñàí ìîä òîõîéëäîí õºøºº ìýò õºäºëãººíã¿é çîãñ÷ áàéâ. Õ¿ì¿¿ñèéí ¿ðýãäýæ ¿ã¿é áîëñîí ¿ð õ¿¿õäèéí òóõàé áîäîî áîë óó òýð? Õ¿ì¿¿ñèéí ¿å çàëãàìæëàõ èðýýä¿éí çàëóó ¿óåèéíõíèé õóâü çàÿà ÷óõàì ÿìàð áàéõûã òýð ººðººñºº àñóóãàà áîë óó? Ýñõ¿ë ýíý íýã îð÷èí ¿åèéíõíèéã ¿çýæ ÷àääàãã¿é ýòãýýä õà÷èí õ¿í ýëýíö õóëàíöûíõíû àìüäðàëààð àìüäðàõ ãýæ ýíä èðñýí þì áîëîâ óó? Ò¿¿íèé áîäëûã çºâõºí òààõûí òóë áè þóãààí ýñ ºõ áàéñàí áîë äîî! Áèä á¿òýí öàãèéí òóðø íàð ìýò õóðö òóíãàëàã ãýðýë öàöàðãàæ áóé ãàë õàëóóí õàéëìàã áîäèñûí òóÿàíä ãèéã¿¿ëýãäñýí óóäàì õºíäèéã óõààí ñàíààíäàà òóíãààí àâàõààð øèðòýí çîãñëîî. Óóóëûí ýíãýð õàæóó õàëóóí õàéëìàã áîäèñ äîòîð íü áàéãàà óëìààñ äîðãèí äîíñîëæ áàéâ. Óñ äàìæèí ÷èõýíä èðæ áóé õ¿ð÷èãíýñýí äóó ñ¿ðëýã áîëîîä äîãøèí àæýý. Òýð ìèíóòàíä ñàðíû òóÿà óñíû äàâõàðãûã íýâò ãýðýëò¿¿ëýí õýäýí ìèíóòûí òóðø æèâæ îðñîí

òèâèéã ãýðýëò¿¿ëëýý. Òýðõ¿¿ ¿çýãäëèéí ñýòãýë äîãäëîì òýð ñàéõàí ¿çýìæèéã ¿ãýýð íýâòð¿¿ëýõèéí àðãà àëãà! Êàïèòàí Íåìî òóøèæ çîãññîí ìîäíîîñîî ãýíýò õîëäîí îäîæ, õÿçãààðã¿é óóäàì õºíäèé òèéø ñ¿¿ë÷èéí óäàà õàðöàà õàíäóóëààä, ººðèéãºº äàãàëäàõ äîõèî íàäàä ºãëºº. Áèä óóëíààñ ýãøèí çóóð áóóæ î÷æýý. Áèäíèéã í¿¿ðñýí îéãîîñ ãàð÷ èðýõèéí õàìò “Íàóòèëóñ»ûí ãýðýë àëñàä îä ìýò ãÿëàëçàí õàðàãäàâ. Êàïèòàí ÿã ò¿¿íèéã ÷èãëýæ àëõëàâ. Áèä ºãëººíèé ò¿ð¿¿÷èéí òóÿà äàëàé äýýã¿¿ð öàöðàí áàéõàä îíãîöîíäîî ýðãýæ èðëýý.

ÓÑÀÍ ÄÎÎÐÕÈ ÓÓÐÕÀÉ Ìàðãààø ºäºð íü õî¸ðäóãààð ñàðûí 20-íä ºãëººå áè òóí îðîé ñýðëýý. Øºíèéíõºº çóãààëãàíä áè òýãæ èõ ÿäàðñàí òóë àðâàí íýãýí öàã õ¿ðòýë óíò÷èõæýý. Áîñîíãóóò áè áóøóóõàí õóâöàñëàæ ñàëîíä ÿâæ îðîâ. “Íàóòèëóñ” ÷ ÷óõàì õààíà ÿâæ áàéãààã ìýäýõèéã õ¿ñ÷ òýñ÷ ÿäñàí áèëýý. Õýìæèõ áàãàæóóäûí çààëòààð òýð ìºí ë ºìíº ç¿ãèéã áàðüæ çóóí ìåòðèéí ã¿íä, öàãò õîðèí ìèëèéí õóðäòàé ÿâæ áàéâ. Òýãòýë ÷ Êîíñåëü îðæ èðýâ. Ò¿¿íä áè, áèäíèé øºíèéí çóãààëãûí òóõàé ÿðüæ ºõ çàâñàð öîíõíû õàëõàâ÷ òºìºð ñºõºãäºæ ñºíºæ ìºõñºí íºãºº òèâèéí çàðèì õýñãèéã òýð ¿çýæ àâëàà. “Íàóòèëóñ” îíãîö Àòëàíòûí äàëàéí ¸ðîîëîîñ äýýø àðâààäõàí ìåòðò øóìáàæ ÿâàâ. Òýð, ñàëõèíä õèéñýõ, õèé ä¿¿ðãýñýí õàëüñàí áºìáºã øèã äîâòîëæ á¿ëãýý. Ãýâ÷ áèäíèé ìýäðýõ¿éã áóóõèà ãàëò òýðãýýð çîð÷èãñîä öîíõíû öààãóóð æèðýëçýí ºíãºð÷ áóé áàéäëûã àæèãëàõòàé æèøèæ ¿çâýë çîõèõñîí áèëýý. Áèäíèé í¿äíèé ºìí¿¿ð ýòãýýä õà÷èí ä¿ðñò õàäàä, àìüòíû åðòºíöººñ ýðäñèéí åðòºíöºä øèëæèæ áóé îé, øóãóé, áóò ìîä àñöèäèé, àíåìîí õýìýýõ óðò áîñîî çàìãóóäààð õó÷èãäñàí áàéøèí áàðèëãà, àñãà õàääûí îâîîðîëäñîí õýìõýðõèé, ìºí ò¿¿í÷ëýí ãàçðûí ã¿í äýõ ãàëò àæèëëàãààíû õýëã¿é ãýð÷ áîëñîí õàëóóí õàéëìàã áîäèñûí öàðöìàë ÷óëóóëãóóä æèðýëçýí ºíãºð÷ áàéâ. Í¿äã¿é õàðàíõóéí äóíäààñ, “Íàóòèëóñ»-ûí öàõèëãààí äýíãèéí ãýðýëä òîäðîí áóé òýäãýýð ñàéõàí ¿çýìæèò õºðºã áèäíèé óðäóóð äóðàéí ºíãºð÷ áàéõ çàâñàð áè ¿íýí õýðýã äýýðýý áàéñàí ýñýõ íü íàäàä ÿìàð ÷ ýðãýëçýýã¿é áîëñîí àòëàíò îìîãòîí áà Àòëàíòèä òèâèéí òóõàé Êîíñåëüä ÿðüñàí áèëýý. Ãýòýë Êîíñåëèéí àíõààðëûã ÿìàð ÷ þì íü òàã÷èõñàí þì, òýð ìèíèé ¿ãèéã õàðàíãóóò ñîíñ÷ áàéâ. Ãýâ÷ óäñàí ÷ ¿ã¿é áèä ò¿¿õèéí òýð àãóó òààâðûã òèéíõ¿¿ àìàðëèíã¿é ÷àãíàæ áàéñíû íü ó÷ðûã îëëîî. Òýõíýý íü áèäíèé í¿äíèé óðüäóóð ýëäýâ òºðëèéí çàãàñ ýð÷ëýí ºíãºð÷ áàéñàí áîëîõîîð Êîíñåëü ìààíü çàãàñ õàðàõòàéãàà çýðýã ë àíãèëàí õóâèàðëàõûí ã¿í òàéãàä òººðººä, ÿâ÷èõäàã ºâ÷òýé õ¿í òóë òýð ¿åä íü õàìàã åðòºíö ãýäýã ò¿¿íä þó ÷ áèø áîëäîã áèëýý. Òèéì áîëîõñîð áè Àòëàíòèäûí òóõàé ÿðèàãàà çîãñ÷ ò¿¿íòýé õàìò çàãàñààð îðîëäîõîîñ ººð çàìã¿é áîëîâ. Æè÷ õýëýõýä, Àòëàíòûí ãàäààä äàëàéí çàãàñ áèäíèé áóñàä äàëàéä ¿çñýí çàãàñíààñ ÿëèìã¿é ÿëãàãääàã áèëýý. Ýíä óñíààñ äýâõðýýä äýýð ãàð÷èõàæ ÷àäàõ àñàð ÷èéðýã áóë÷èí á¿õèé, òàâàí ìåòð óðò àâðàãà òîì ñêàò, ò¿¿í÷ëýí àâðàãà çàãàñíû ÿíç ÿíçûí ä¿ðñ áàéõûí äîòîð, öýâýð òóÿàòàé íîãîîí ºíãèéí íýãýí ä¿ðñ áàéãàà íü ãóðâàëæèí õóðö ø¿äòýé, óðòààðàà àðâàí òàâàí ôóò áºãººä òýð íü äàëàéí óñíû ºíãºòýé àäèë ºíãºòýé òóë óóë ºíãèéíõºº à÷ààð äàâàëãààí äóíä áàðàã ¿ë ¿çýãäýíý.

Òýíä áàñ ñïàðûí óãñààíû çàãàñ õ¿ðýí ÿãààí ñàðãè, Ãàçðûí äóíäàò äàëàéä áèäíèé ¿çñýíòýé àäèëõàí îñåòð, õºíäëºí õàð õ¿ðýí ñóäàëòàé, ãóóðñ ìàÿãèéí óðò õóøóó á¿õèé, òóíãàëàã õ¿ðýí ºíãèéí ç¿¿-çàãàñ çýðýã ¿çýãäýâ. Òýäãýýð çàãàñ óñàíä ìîãîé ìýò ãóëäãàíàæ ÿâàõ þì. ßñëàã çàãàñíóóäûí äîòîð Êîíñåëü õîðò çàãàñ õýìýýí òîîöäîã, äàëàéí ÿìààí ñýýð ãýäýã çàãàñ áóþó äàëàéí ëóó çàãàñ áàéõûã îëæ õàðëàà. ¯íýõýýð ÷ òýðõ¿¿ ëóó çàãàñûí íóðóó áà òîëãîé äýýð ¸ðäîéäîã õî¸ð ÷è÷ë¿¿ð òóñ á¿ðäýý õî¸ð õî¸ð õîâèëòîé áºãººä äàéñíûõàà áèåíä ÷è÷ë¿¿ðýý çîîõ ¿åä òýð õîâèëîîð íü õîðòîé øèíãýí áîäèñ ã¿éäýã àæýý. Ëóó-çàãàñ áîðîâòîð óëààí ºíãºòýé áºãººä íóðóó óðóóãàà õ¿ðýí áîëæ ºíãº õóâüñàõ áà ãýäñýýðýý öàéâàð ºíãºòýé àæýý. Ëóó çàãàñíû õàìàã áèå ¿ë ìýäýã õàðàâòàð òîëáîòîé á¿ëãýý. Êîíñåëü öààø íü òºìºðëºãèéí õºõ öýíõýð òóÿàòàé, ìàø ãóàëèã àëòàí øàð ºíãºòýé, àëòàí ìàêðåëü, ¿çýìæèò Ñêóìáðèé çàãàñ, ýýðýíöýã äóãóéòàé àäèëõàí äýýã¿¿ðýý õºõ, õàæóóãààðàà õ¿ðýí ÿãààí, ãýäñýýðýý óëààí ÿãààí, ñýë¿¿ð íü öóñàí óëààí ãàéõìààð ñàéõàí ºíãºòýé ñàðíû çàãàñ áóþó ëàìïðèä çýðýã çàãàñ îëæ ¿çëýý. Äàëàéí àìüòíû àéìãèéí òýäãýýð îëîí òºðëèéí äýýæèéã àæèãëàõ ÿâäàë Àòëàíòèäûí õºíäèéã ñîíèðõîë ìèíèé õ¿ñëèéã ÷ áîîãäóóëñàíã¿é ýý. Èíãýòýë ÷ äàëàéí îâîí òîâîí ìóó ¸ðîîëîîñ áîëæ “Íàóòèëóñ” õóðäàà ñààæ æèãäð¿¿ëæ áèëýý. Òýð ¿åä “Íàóòèëóñ” óñàí äîîðõè ãîëäèðîë äóíäóóð ¸ñòîé ë çàãàñ øèã öîâîî ñ¿ëæèæ áèëýý. Õýðýâ ¸ðîîëûí òîâöîã õîîðîíäóóð îíãîö ÿâàõ áîëîìæã¿é ÿâöóó áîëáîë “Íàóòèëóñ” àãààðûí áºìáºã øèã óñíû äýýä äàâõàðãà ººä õººð÷ òîõèîëäñîí ñààäûã äàâìàãö, äàõèí äîîøîî îðæ ¸ðîîëîîñ õýäõýí ìåòðèéí çàéíä õóðäàí ã¿éäëýý ¿ðãýëæë¿¿ëæ áàéâ. Ýíýõ¿¿ æóóë÷ëàë òóí ñàéõàí çóãààëãà áîëñîí áºãººä ¸ñòîé ë àãààðààî íèñýõ áºìáºãººð õºâºõ ìýò áàéñàí áîëîâ÷ çàëóóð÷èéí ãàðûí õºäºëãººíä ìàíàé “áºìáºã” ñàéí çàõèðàãäàæ áàéñíààðàà ë ÿëãàãäàæ áàéâ. ªäðèéí äºðâºí öàãèéí ¿åä ÷óëóóæñàí ãèø¿¿ ìº÷èðòýé õîëèëäñîí ëàã øàâðààð á¿ðõýãäñýí ¸ðîîëûí áàéäàë áàãà áàãààð ººð áîëæ èðëýý. Äàëàéí ¸ðîîë îäîî ÷óëóóæèæ êîíãëîìåðàòóóä, ãàëò óóëûí òóô, öàðäìàë õàéëøèéí õýñã¿¿ä áà õ¿õýðëýã îáñèäèàíóóäààð èõýâ÷ëýí ä¿¿ðñýí áàéâ. Õàëóóí õàéëø õàëüñàí ãàçàð ýíä äóóñâàð áîëæ, óóëàðõàã îðîí ýíäýýñ ýõýëëýý ãýæ áè áîäëîî. ¯íýõýýð óäñàí ÷ ¿ã¿é îðãèëóóä íü óñíààñ öóõóéæ, äàëàéí òºâøèí äýýð èë ãàðñàí áîëîõîîð, áîäâîë õýðõýü÷ íýâòýðøã¿é ºíäºð óóëñûí áàðàà ºìíº ç¿ãò ë¿ãëèéæ õàðàãäëàà. Òýð áîë ýñõ¿ë ÿìàð íýãýí ýõ ãàçðûí, ýñõ¿ë àðëûí ýðýã áèçýý. Òýíä ìàãàä ÷ ¿ã¿é,íîãîîí õóøóóíû áóþó ýñõ¿ë Êàíàðûí àðëóóäûí íýã íü áàéñàí áàéæ. Ñ¿¿ëèéí ºäð¿¿äýä, ñàíààòàé ÷ áàéæ áîëçîøã¿é, àæèãëàëòûí äóí çóðàã äýýð òýìäýãëýãäýýã¿é áîëîõîîð õààíà áèä ÿâæ áóéã áè ìýäýõã¿é áàéâ. Òýð áîðæèí õàä ìèíèé áîäëîîð áîë áèä, çºâõºí áàãàíõè õýñãèéã íü ¿çñýí, Àòëàíò÷óóäûí ýõ ãàçðûí ýïîíèì õàíà ÷ áàéñàí áàéæ áîëîõ þì. Áè ººðèéíõºº àæèãëàëòûã øºíº ÷ îðõèõã¿é áàéâ. Êîíñåëü ºðººíäººå óíòàõààð ÿâ÷èõñàíû

äàðàà áè ñàëîíä ãàíöààðàà ¿ëäëýý. “Íàóòèëóñ” ã¿éäëýý ñààæ, á¿äýã áàäàã õàðàãäàæ áóé õàäàí õÿð äýýã¿¿ð õºâºõäºº ÿã çîãñ÷èõ ãýæ áàéãàà þì øèã òýäíèéã ø¿ðãýí àëäààä ë çàðèìäàà äàëàé äýýð èë ãàð÷ èðýýä ë ÿâæ áàéâ. ßã òèéì ìèíóòàíä áè, õýä õýäýí îääûí áººãíºðëèéã óñíû íèìãýí äàâõàðãà íýâò õàðñàí ìèíü, Îðèîíû ñ¿¿ë õýðä ãÿëàëçàõ òàâ çóðãààí îä áàéñàí øèã ñàíàãäàíà. Õýðýâ ë öîíõíû õàëõàâ÷ ãýíýò õààãäààã¿éñýí áîë áè òýíãýð, òýíãèñ õî¸ðûí ãî¸ìñãèéã øèðòýí öîíõíû äýðãýä áàñ ë íèëýýä óäààí ñóóõ áàéñàí áèëýý. ßã òýð ìèíóòàä “Íàóòèëóñ” ººäºº ýãö áîñîî ýëýãëýñýí õàäàíä òóëæ èðñýí á¿ëãýý. Òýð ñààäûã ÿàæ ãýòëýõ áîë? Áè îéëãîõã¿é áàéâ. Áè ºðººíäºº ýðãýæ èðýõýýñ ººð àðãà îëäñîíã¿é. Ýíý õýð “Íàóòèëóñ” õºäëºõã¿é áàéâ. Òýãýýä áè ÿìàð áîëîâ÷ ºãëºº ýðòõýí áîñîõ ýðñ øèéäâýðòýéãýýð íàì óíòñàí á¿ëãýý. Ãýâ÷ áè ìàðãààø ºãëºº íü çºâõºí ë íàéìàí öàãèéí ¿åä áîñëîî. Áîññîí äîðõíîî áè ñàëîíä ã¿éæ îðîâ. Äàðàëòûí õýìæ¿¿ð “Íàóòèëóñ”-ûã äàëàé äýýð èë õºâæ áóéã çààæ áàéâ. Ãýâ÷ áè ýíý òóõàé òàâöàí äýýð õ¿í àëõëàõ ÷èìýýãýýð ìýäýæ áîëîõ áèëýý. Õàðèí òýãýâ÷, äàëàé äýýð èë õºâºõ ¿åä çàéëøã¿é ¿¿ñýõ õýëáýëçýë º÷¿¿õýí òºäèé ÷ áàéñàíã¿é ýý. Áè ººäºº ãàðàõ í¿õ ð¿¿ î÷âîë òýð íýýëòòýé áàéâ. Ãýòýë õàðèí íàìàéã óãòâàë çîõèõ ãÿëáàì õóðö ãýðëèéí îðîíä íàìàéã ïàä õàðàíõóé õ¿ðýýëæýý. Õààíà áèä áàéâ àà? ¯íýõýýð áè á¿õýë á¿òýí õîíîã òàã óíò÷èõëàà ãýæ ¿¿? Òýãýýä øºíº áàéâ ãýæ ¿¿? ¯ã¿é ýý.Òýíãýðèéí ìàíäàëä íýãõýí ÷ îä ¿ë ãÿëàëçàæ áèëýý. Åðººñºº ÷ øºíº ãýäýã õýçýý ÷ èéì í¿äã¿é ïàä õàðàíõóé áèø áèçýý. ×óõàì áè þó ãýõýý ìýäýõã¿é áàéòàë õàðàíõóéí äóíäààñ íýãýí õ¿í ãýâ ãýíýòõýí: - Àà, ýðõýì ïðîôåññîð òà þó? ãýæ íàìàéã óãòëàà. -Àà êàïèòàí óó! Áèä õàà áàéãàà íü ýíý âý? - Ãàçàð äîîð áàéíà àà, ýðõýì íî¸í ïðîôåññîð. -Ãàçàð äîîð èé? õýìýýí áè õàøãàð÷ îðõèâ. “Íàóòèëóñ» ÷ áàñ ÿâæ ë áàéíà óó? - Òýð õýçýý ÷ ÿâæ ë áàéäàã. - Ãýâ÷... áè åð íü þó ÷ îéëãîõã¿é áàéíà... - Õýäõýí ìèíóò òýñ. Îäîîõîí ÷èéäýí àñíà. Òýõëýýð ë ò àîéëãîíî äîî. Áè ÷èéäýíãèéí ñóóðèí äýýð ñóóæ ãýðýë àñààõûã òýâ÷ýýðòýéõýí õ¿ëýýëýý. Õàðàíõóé ãýäýã òàì ó÷ðààñ áè êàïèòàí Íåìîã õàðàõã¿é áàéâ.

Í¿äýý áè äýýø íü áîëãîæ õàðâàë ÿã òîëãîé äýýðýý äóãàðàã í¿õýýð íýâòýð÷ áóé ÿìàð íýãýí á¿äýã ¿ë ìýäýã ãýðýë ø¿ þì îëæ ¿çýâ. Ãýòýë òýð ìèíóòàíä öàõèëãààí ÷èéäýí óëñõèéæ, ò¿¿íèé ãÿëáàì õóðö ãýðýë ºíºº ¿ë ìýäýã ãýðýë ø¿¿ þìûã çàìõðóóë÷èõëàà. Ìèíèé í¿ä ãýðýëä äàññàíû äàðàà áè îð÷èí òîéðíîî àæèãëàæ ýõëýâ. “Íàóòèëóñ» ìààíü äàëàéí ÿìàð íýãýí áîîìò õîòûí õýðýìòýé òºñòýé ºíäºð ýðãèéí äýðãýä ÿã çîãñ÷ áàéâ. Óñàí äîîãóóð ÿâàã÷ õºëºã ìààíü òàë á¿ðýýñýý õàäàí õàíààð õ¿ðýýëýãäñýí íóóðàí äýýð çîãñ÷ áàéâ. Íóóðûí ºðãºí íü áàðàãöààëáàë õî¸ð ìèëü, òèéìýýñ ýðãýí òîéðîí çóðãààí ìèëü àæýý. Íóóðûí óñíû õýì äàëàéí óñíû õýìòýé ÿã íýã òºâøèíä áàéñàí íü ýðãýëçýýã¿é áºãººä ýíý íóóð äàëàéòàé çààâàë àëü íýãýí ãàçðààðàà õîëáîîòîé íü ãàðöààã¿éã äàðàëò õýìæèõ áàãàæèéí çààëòààð ÷ íîòîëæ áîëîõ áàéâ. ªíäºð ºíäºð õàäàí õàíà íóóðûí äýýðýýñ òîíãîéæ äýýã¿¿ðýý òàâ áóþó çóðãààí çóóí ìåòðèéí ºíäºðò íèéëæ àñàð òîì õ¿íõýð àäàð ¿¿ñãýæýý. Òýð õ¿íõðèéí õàìãèéí äýýä òàëä áîäâîë íàðèéõàí ãýðýë îðóóëæ àãñàí ºíº í¿õ áàéãàà àæýý Òýð àñàð òîì àãóéí äîòîîä òàëûã àíõààðàëòàé ñóäëàõ ñóäàëãààíä îðîõûí ºìíº, ò¿¿ãýýð ÷ áàðàõã¿é òýð àãóé áàéãàëèàñàà òèéì áóþó ýñõ¿ë õ¿íèé ãàðààð áèé áîëîî þó ãýäãèéã íü ìýäýõèéí ºìíº áè êàïèòàí Íåìîä îéðòîí î÷èæ: - Áèä õààíà áàéíà? ãýæ àñóóëàà. - Óóë ¿¿ñýëòèéí äîðãèîíä ÿìàð íýãýí øàëòãààíààð äàëàéí óñààð ä¿¿ðãýãäñýí ñºíºñºí ãàëò óóëûí òýí ãîëä áàéíà äàà ãýæ òýð õàðèóëààä – Íî¸í ïðîôåññîð òàíûã óíòàæ áàéõ ¿åä “Íàóòèëóñ” äàëàéí òºâøíººñ äîîø àðâàí ìåòðèéí ã¿íä áàéäàã áàéãàëèéí íàðèéõàí ñóâãààð ýíýõ¿¿ ã¿åõýí óñàíä îðæ èðñýí þì. Ýíý áîë ç¿ã á¿ðèéí ñàëõèíààñ áàò õàìãààëàãäàæ, õ¿ì¿¿ñèéí õîìõîé í¿äíýýñ õîë äàëäëàãäñàí “Íàóòèëóñ”-ûí íàéäâàðòàé, ñàéõàí çîãñîîëóóäûí íýã íü áàéãàà þì. Òàíàé òýð àðàë, òèâ¿¿ä äýýð ÷èíü õºëºã îíãîöûã ñàëõè øóóðãàíû äîãøðîëîîñ ýíý àãóé øèã èòãýëòýé õàëõëàõ, ÿäàæ ãàíö áîîìò íàäàä çààãààä îðõè ë äîî! ãýâ. - Ýíä òà, ¿íýõýýð ÿìàð ÷ àþóëààñ àéõã¿é þì áàéíà. Ýíýõýí ñºíºñºí ãàëò óóëûí äîòîîä õºíäèéä òàíä þó çàíàëõèéëõýâ äýý? Ýíý àãóéí àäàð öîîðõîé áàéõ øèã íàäàä ñàíàãäñàí íü ìèíèé ñàíàà äàãàà þó, àëü ýñõ¿ë ¿íýõýýð áàéäàã þì óó, òà õýë÷èõã¿é þó? ãýæ áè ºã¿¿ëýâ. - Òèéìýý, ¯íýí, òýð áîë õýçýý íýãýí öàãò ãàë óòàà, õ¿õýðëýã óóð, õàëóóí õàéëìàã áîäèñ îðãèëîí áàéñàí ãàëò óóëûí õóó÷èí öîîíîã, îäîî òàð öîîðõîé, áèäíèé ýíý àìüñ- ãàëàí áóé àìüäðóóëàã÷ öýâýð òóíãàëàã àãààðûã ìèíèé ýíý îíãîö òàòààä íýâòð¿¿ëäýã þì. - Ýíý ÿìàð ãýã÷ ãàëò óóë âý? - Ýíý áîë òýíãèñèéí ýíýõýí õýñýãò ¿é îëíîîðîî áàéãàà àðëûí íýãýí äýýð ñ¿íäýðëýí áàéäàã ãàëò óóë áºãººä äýðãýä¿ðýý ÿâæ ºíãºðñºí æèðèéí íýã õºëºã îíãîöîíä áîë óñíààñ öóõóéæ áóé åðäèéí ë íýãýí õàäàí öîõèî, õàðèí áèäýíä áîë äýëõèé äýýð õàìãèéí òààòàé óñàí áóóäàë áîëäîã þì. Áè ¿¿íèéã îãò ñàíàìñàðã¿é îëæ íýýñýí þì. Òýãýýä ÷ ýíý çàâøààí íàäàä òóí èõ

òóñ õ¿ðãýñýí þì äàà. -¯¿í ð¿¿ öîîíîã í¿äýýð ä¿¿æèãíýí áóóæ áîëîõã¿é ãýæ ¿¿? - Òýð áîë ýíäýýñ óóë öîîíîãîîð áóöààä äýýøýý ãàðàõòàé àâ àäèëõàí áîëøã¿é ç¿éë. Áàðàãöààëáàë äýýøýý çóóãààä ôóò õàíà äàìæèí àâèð÷ öààøààãàà õ¿íõýð òààç äàãàæ ÿìàð ÷ àðãàã¿é áîëäîã þì. -Ìèíèé õàðàõàä, êàïèòàí òàíä áàéãàëü ººðºº õààíà ë áîë õààíà õýçýý ÿìàãò òóñëààä áàéõ øèã. Òà ãàçàð äîîðõè ýíý íóóðàí äýýð ÿìàð ÷ àþóë õºíººë ¿çýõã¿éãýýñ ãàäíà, õýíèé ÷ íàéðñàã áóñ çî÷ëîëò òàíûã àéëãàõã¿é ñàíæýý. Ãýâ÷ òàíä èéì îðîãíîõ îðîí þóíäàà õýðýãòýé þì? Òýðòýé, òýðã¿é “Íàóòèëóñ”-ò ÿìàð òàòààë, çîãñîîë ãýýä áàéõûí õýðýã áàéõ áèø? - ¯ã¿é ýý, ýðõýì ïðîôåññîð ìèíü òèéì áèø. “Íàóòèëóñ» õºäëºõèéí òóë öàõèëãààí, öàõèëãààí ýíåðãè ãàðãàõûí òóë öàõèëãààí çàé ¿¿ñãýã÷, òýãâýë òýð çàé ¿¿ñãýã÷èé ÷èíü òýæýýõèéí òóë íàòðè, íàòèðèéã ãàðãàõûí òóë í¿¿ðñ, í¿¿ðñèéã óóäëàõûí òóë óóðõàé õýðýãòýé áàéäàã þì. Ýíä ãåîëîãèéí òýðõ¿¿ äýâýí ãàëáûí ¿åä óðãàñàí îé òàéãûã äàëàé çàëãè÷èõñàí þì. Òýãâýë îäîî òýð èõ ìîä ÷óëóóæààä ÷óëóóí í¿¿ðñ áîë÷èõñîí áîëîõîîð íàääàà áàðàãäàøã¿é àðâèí èõ ò¿ëøíèé àãóóëàõ áîëæ õóâèðñàí þì. - Òýãâýë, òàíû äàëàé÷èä ýíä, óóðõàé÷èä áîëæ õóâèðäàã áàéõ íýý? - Òàíû ò¿ìýí çºâ. Ýíäõèéí í¿¿ðñíèé òóõàé íóóö Íüþêåñòëèéí í¿¿ðñíèé óóðõàéíóóä øèã ÿã ë óñàí äîîð áàéäàã þì. Ýíä ìèíèé äàëàé÷èä áàã ºìñ÷èõººä, õ¿ðç, çýýòóó áàðü÷èõààä í¿¿ðñ ìàëòàæ õóóðàé ãàçðààñ í¿¿ðñ àâàõ àþóëààñ íàìàéã àí- ãèæðóóëäàã. Íàòðè ãàðãàõûí òóë áè ýíä í¿¿ðñ øàòààõ ¿åä óòàà íü ýíý óóëûí îðîéí öîîíîãîîð ñàâñàæ, îðãèëæ áóé ãàëò óóë ìýò õàðàãääàã ãýý÷. - Òàíàéõàí íàòðèéã õýðõýí ãàðãàæ áóéã áè ¿çýõ áîë óó? - ¯ã¿é ýý. Ýíý óäààäàà áè äýëõèé òîéðîõ áèäíèé óñàí äîîãóóðõè àÿëëûã öààø íü ¿ðãýëæë¿¿ëýõèéã îäîîõîíäîî ÿàð÷ áóé òóë ¿çýõãóé. Ýíä õàäãàëñàí áýëýí íàòðèà àâààä ë áè áîëîõ íü òýð. Ò¿¿íèéã ìàðãààøíààñ õýòðýõã¿é õóãàöààíä îíãîöîíäîî à÷èæ àâìàãö ë áèä àÿí çàìäàà îðíî äîî Òèéìýýñ, íî¸í ïðîôåññîð òà, õýðâýý ë ýíý àãóéòàé òàíèëöàæ, ýíý íóóðûã òîéð÷ ¿çýõèéã õ¿ñ÷ áàéãàà áîë çîãñîæ áóé ýíý íýãýí ºäðèéã àøèãëàæ áîëíî. Êàïèòàíä áè áàÿð òàëàðõëàà äýâø¿¿ëýýä îäîî áîëòîë ºðººíººñ ãàð÷ èðýýã¿é áàéñàí íºõäèéíõºº õîéíîîñ ÿâàâ. Áèä ÷óõàì õààíà áàéãààã áè òýäýíä õýëýëã¿é øóóä ë íà ìàéã äàãàëäàõûã àéëäëàà. Òýä íàìàéã äàãàëäàí òàâöàí äýýð ãàð÷ èðëýý. Åðäºº þóíä ÷ ¿ë ãàéõàí áèøèðäýã Êîíñåëü óñàí äîîð óíòààä, ãàçàð äîîð ñýðñíýý ìºí ë òýð çàíãààðàà óãòñàí íü ìýäýýæ õýðýã áèëýý. Íåä Ëåíäèéí õóâüä áîë ÷ òýð íýãýí àãóéãààñ òýíýãýð ñýíãýíýì àãààðò ãàð÷ î÷èõ ÿìàð íýãýí í¿õ ñ¿â áàéíà óó ë ãýñýí íýãýí ç¿éëèéã ñîíèðõîí áàéâ. ªãëººíèé çóóøíû äàðààãààð, àðâàí öàãèéí ¿åä áèä ýðýã äýýð ãàðàâ.

- Çà òýð äýý, ãàçàð ãèøãýõ ìààíü ýíý äýý! ãýæ Êîíñåëü õýëýõýä, Íåä Ëåíä: - ¯¿íèéã ÷èíü ÿìàð ãàçàð ãýäýã þì! Ò¿¿íýýñ ãàäíà áèä ãàçàð äýýð áèø äîîð áàéãàà áèø ¿¿? õýìýýí ìàðãàëäàâ. Àãóéí õàíàíû õîðìîé íóóð õî¸ðûí õîîðîíä òàâàí çóóí ôóòýýñ õýòðýõã¿é ºðãºí ýëñýí õºâºº áàéõ àæýý. Òýð ýëñýí õºâººãººð ÿâæ íóóðûã õÿëáàðõàí òîéð÷ áîëîõ áàéâ. Àãóéí õàíàíû ¸ðîîëä ãàëò óóëûí ýëäýâ òºðëèéí ÷óëóóëãóóä ýìõ çàìáàðààã¿é îíãèðîëäîí õýâòëýý. Ãàçðûí äîòîîä ãàëä õàéëæ, äàõèí öàðöñàí àãóéí õàíàíû äîòîð òàë îíãîöíû öàõèëãààí ÷èéäýíãèéí öàöðàëä ìÿíãà ìÿíãàí ºíãººð òóÿàðàí ãÿëòãàíàæ áàéâ. Áèäíèé õºëººð äýýø äýãäñýí ãÿëòãàíóóðûí òîîñ öàñíû øèðõýã ìýò ÿçãàíàí ãÿëàëçàõ àæýý. Íóóðûí ýðãýýñ õîëäîõ òóòàì ãàçðûí õºðñ øàòíû äîâæîî ìýò ¿åëýí ºíäºðñºæ, õýí áîëãîîìæòîé ÿâàõã¿é áîë õîîðîíäîî þóãààð ÷ ¿ë áàðèëäàí àâöàëäñàí ñóë ÷óëóóíóóä õºë äîîð ãàíõàæ áàéâ. Òýðõ¿¿ àñàð òîì àãóé ãàëò óóëûí ãàðàëòàé ãýäýã íü àëõàì á¿ðä íîòëîãäîæ áàéëàà. Ýíý òóõàé áè íºõºääºº àíõààðóóëæ ë ÿâàâ. - Áàéãàëèéí õºãæëèéí ò¿¿õèéí òýðõ¿¿ àëñëàãäñàí ºäð¿¿äýä, õàëóóí õàéëìàã øèíãýí áîäèñ ýíýõ¿¿ àãóéí äîòîîä õºíäèéä ä¿¿ðýí áÿëõàæ, òýð ãàëò øèíãýíèé äýýä òºâøèí öîîíîãèéíõîî àìñàðò, ãàí õàéëàõ çóóõàíä øèíãýí ìåòàëë áóíäàõ ìýò òóëààä áàéõ ¿åä ýíý àãóé ÷óõàì ÿìàð ø¿¿ áàéäàëòàé àãñíûã òà íàð òºñººëºí îéëãîæ áàéíà óó? - Òóí ñàéí òºñººëæ áàéíà õýìýýí Êîíñåëü õàðèóëààä ãýëýý ÷ ãýñýí. ÿàãààä òýð ãàëò àæèëëàãàà øóâòàð÷, ÿàõààðàà ýíý ãàëò óóëûí óëàéäàæ óóõèëñàí õºíäèé õîîëîéä îäîî óñ öàëãèëàõ áîëñíûã áèäýíä ýçýíòýí õýë÷èõã¿é áàëîâ óó ãýëýý. - Áîäâîë, Êîíñåëü ìèíü õýìýýí -áè ýíý ººð÷ëºëò ãàçàð õºäëºëòèéí íºëººãººð áîëñîí áóéçàà “Íàóòèëóñ” ýíý àãóéä îðæ èðäýã òýð àíãàë, ýíý óóëûí äîð õîðìîéä ãàçàð õºäëºëòèéí ýöýñò áèé áîëæýý. Àòëàíòûí òýíãèñèéí óñ ò¿¿ãýýð äàìæèí ýíý ãàëò óóëûí ãîë ãîë ãîëîìò ðóó þ¿ë÷èõñýí þì áàéíà. Òýõëýýðýý ýíä ãàë óñ õî¸ð àâöàëäàæ àéìøèãòàé þì áîëñîí íü çàéëøã¿é. Òýãýýä óñ íü äèéëæ ë äýý. Ò¿¿íýýñ õîéø îëîí îëîí çóóí ºíãºð÷, óñàíä õàõàæ öàöñàí ýíý ãàëò óóë ýíãèéí íýãýí íîìõîí íóóð áîëîí òîãòñîí áàéõ ¸ñòîé ãýâ. - Òóí ñàéí õýìýýí Íåä Ëåíä èëòãýæ, áè òàíû òàéëáàðëàëûã õ¿ëýýí àâàõ áîëîâ÷ òàíû ñàÿíû ÿðüäàã òýð àíãàë óñàí äýýð áèø õàðèí óñàí äîîð áèéä íü áè òóí õàðàìñàæ áàéíàì. Áèäýíä áîë íºãºº òèéøýý áàéâàë ç¿ãýýð áàéñàí þì ãýâ. - Õýðýâ òýð àíãàë äàëàéí òºâøèí äîîð áàéãààã¿é áîë ãýæ Êîíñåëü, ò¿¿íèé ÿðèàã ºëãºí àâ÷, “Íàóòèëóñ” ò¿¿ãýýð íýâòýð÷ ýíä, îðæ èðýõ ó÷èðã¿é ãýäãèéã òà ìàðòàæ áàéíà. Õýðýâ ë òèéì áîë ò¿¿íýýñ áèäýíä ÿìàð ÷ àøèã ãàðàõã¿éñýí áèø ¿¿ ãýëýý. - Ò¿¿ãýýð ÷ áàðàõã¿é ýíý ãàëò óóë ñºíºõã¿éñýí áèø ¿¿. Òà äýìèé ë þìàíä õàðàìñàæ. áàéíà

äàà ãýæ áè íýìýðëýí õýëýâ. Ýíý õýð áèä äýýøèëñýýðë áàéâ. Áèäíèé äàãàæ ÿâñàí æèì óëàì áóð íàðèéõàí óëàì áóð ýãö áîëæ áàéâ. Ã¿íçãèé àí öàâóóä çàì õºíäëºí áîîæ òýð òóòàì õàðàéõûí çîâëîí òîõèîëäîõ áîëëîî. Çàðèìäàà çàì äýýð íóðæ óíàñàí õàä àñãà òîéðóó çàì ñîíãîõ ãýäñýýðýý ãóëãàõ, äºðâºí ìº÷ººðºº ìºëõºõ àþóëä õ¿ðãýæ áàéâ. Ãýâ÷ Êîíñåëèéí öîâîî øàëàìãàé õºäºëãººí Íåä Ëåíäèéí ÷èéðýã õ¿÷ òàìèðûí à÷ààð áèä ýäãýýð ñààäûã òóóëñààð ÿâàâ. Èéíõ¿¿ ÿâ ÿâñààð áàðàãöààëáàë ãó÷èí ìåòðèéí ºíäºðò ãàçàð õºðñíèé áàéäàë ººð÷ëºãäºæ, ÿâãàí ÿâàõàä òèéì ÷ òààòàé áèø áîëëîî Ýíä òðàõèòóóä áà ãàëò óóëûí êîíãëîìåòðàòóóä õººñ ìýò öàöàðñàí õàëóóí õàéëìàã áîäèñûí òîâ òîëèãîð áóþó ýñõ¿ë ÿëüã¿é áóðçãàð õàð õ¿ðìýí ÷óëóóëãóóäààð áîëîí äîîøîî íàì ñóóñàí õ¿íõýð àäðûã áàãàíàäñàí, áàéãàëèéí óðàí áàðèëãûí óðëàãèéí ãàéõàìøèã íýãýí õýëáýð îëîí òàëò áîñîî áàãàíóóäààð ñîëèãäîæ áàéâ. Õ¿ðìýí ÷óëóóí õàääûí õîîðîíäóóð õàëóóí õàéëìàã áîäèñûí öàðöìàë óðñãàë ìîãîé ìýò òàõèðëàí, ò¿¿í äîòîð áèòóìò çàíàðûí õýëòýðõèéí¿¿ä òîëáîëîí õàðàãäàæ, áóðãèñàí õ¿õýð øèíãýñýí ºðãºí õýñã¿¿ä øàðëàí ¿çýãäýæ áàéâ. Ýíýõ¿¿ ñºíºñºí ãàëò óóëûí ã¿íä ìºíõ áóëøëàãäñàí îðõèìîë ÷óëóóëãóóäûã àãóéí äýýä öîîíîãîîð îðæ èðñýí ºäðèéí öàéâàð ãýðýë á¿äýã áàäàã ãýðýëò¿¿ëæ áèëýý. Áàðàãöààëáàë 75 ìåòðèéí ºíäºðò áèäíèé öààøëàõ ºãñºëòºíä äàâæ ãàðøã¿é òîì ñààä ó÷èðñàí íü õàíà íü àãóé äîòîãøîî äýíä¿¿ òîíãîéæ ºíãèéñºí òóë äýýøýý àâèðàõààñàà òàòãàëçàõààñ ººð àðãàã¿é áîëæ áèä, àäðûí íàìõàí èðìýã äàãóó ÿâëàà. Ýíý îð÷èíä óðãàìëûí åðòºíö àìüã¿é áàéãàëèéí åðòºíöèéí ºìíº çýâñãýý õóðààñàíã¿é, õàäàí õàíàíû àí öàâ ðóó ¿íäñýý îðóóëàí, õàä ÷óëóóíû õîíõîð õîòãîðò ãàíö íýã æèæèãõýí ìîä õýä õýäýí áóò óðãàñàí àæýý. Ýíä áè ººðèéí áèåýñ èäýìõèé øèíãýí ÿëãàäàñ ãàðãàäàã ìîëî÷àéíèêèéí áóò, íàðíû ãýðýë õýçýý ÷ ¿çýõãóé ìºðòºº “íàð ººä õàíäìàë” ãýñýí ãðåê íýðýíäýý åð çîõèîã¿é ÿìàð ÷ ¿íýð òàíàðã¿é õýäõýí òîîíû ãåëåîòðîï õýìýýõ, íýãýí ä¿ðñ äàëàéí óðãàìàë, ¿çòýë ¿õýæ áóé àãàð ìîäíû äýðãýä óðãàñàí õàòàíãàð äîõèãîð õðèçàíòåìóóä, õàìãèéí ýöýñò õàëóóí õàéëìàã áîäèñûí õàëèëãà õîîðîíä ººðèéí æèíõýíý àíõèëàì ñàéõàí ¿íýðèéã á¿ðýí õàäãàëæ ÷àäñàí ñàðãàé öýöýã óðãàñàí òóë áè òýäãýýðèéí ¿íýðèéã äóðòàé íü àðãàã¿é ¿íýðëýí àìüñãàëæ àãñíàà øóäðàãààð õ¿ëýýõ áàéíàì. Áèäíèé äàãàæ ÿâñàí õèëèéí çàðèì õýñãýýñ òýð íóóð á¿õëýýðýý ¿çýãäýæ áàéâ. “Íàóòèëóñ”-ûí ÷èéäýí, ò¿¿íèéã òîäîîñ òîä ãýðýëò¿¿ëýõ òóë ò¿¿íèé òîëü ìýò ãºëãºð ãàäàðãóóã ñàëõèíû çººëºí ¿ëýýëò, óñíû äàâàëãàà õî¸ð ¿ë áóñíèóëæ áàéëàà. “Íàóòèëóñ” õºäëºõã¿é ÿã çîãñîæ, ò¿¿íèé òàâöàí áà íóóðûí ýðýã äýýð ÷èéäýíãèéí õóðö ãýðýëä òîäîð÷ áóé óñàí öýðã¿¿äèéí õàð õàð ä¿ðñ íü èëõýí õàðàãäàõ àæýý. Áèä òýð ¿åä àãóéã á¿òýí òîéðñîí, èðìýãëýñýí õàäíû õàìãèéí ºíäºð õýñýãò àâèðñàí áàéâ.

Õýä õýäýí ìàõ÷èí øóâóó àãààðò õàëèõ áóþó õýí ÷ îéðòîæ õàâüòàøã¿é ºíäºð õàäíû àíãàëóóäàä ¿¿ðýý çàññàí õýñýã íü òýíäýý á¿ãæ áàéëàà. Òýä áîë öàãààí öýýæèò õàðöàãà îðëèî êîá÷èêóóä àæýý. Íèëýýä õýäýí ìóíäàã òàðãàí òîîäîã õýâãèé õàäàí õàâöãàé äàãàæ íààø öààøàà ã¿äýãíýæ ÿâëàà. Òýäãýýð òàðãàí øóâóóäûí áàðààãààð êàíàäûí õàðúÿàòûí õî¸ð í¿ä ÿìàð èõ øóíàã ãÿëàëçàæ, áóó àâ÷ ãàðñàíã¿éäýý ÿìàð èõ õàð áóóæ àãñíûã òºñººëºí áîäîæ áîëîõ þì. Òýð òóãàëãàí ñóìûã ÷óëóóãààð òºëººë¿¿ëýõèéã îðîëäîæ,îëîí äàõèí õèé äýìèé øèäýæ öºõºðñíèé ýöýñò íýãýí òîìîîõîí òîîäîã öîõèæ óíàãàñàí á¿ëãýý. Êàíàä õ¿í øàðõàäñàí øóâóóã áàðüæ àâàõ ãýæ õîðü ãó÷èí óäàà íèñ÷ ¿õýõèéí àþóëààñ íýã òºº õ¿ðýõã¿é çàéòàé àãñíûã íýìæ äàâñàëæ ÿðèõ íü ÷ áèø øóóä õýëæ áîëíî. Ãýëýý ÷ ãýñýí õýðãèéí áàéäàë ÿìàð ÷ áàéëàà ãýñýí ºíºº øóâóó, ò¿¿íèé àíãèéí áîãöîíä àÿíäàà îðæ ñýòãýë àìàðñàí áèëýý. Õàä-õÿñàà ÿâàà ÿâààíäàà àâèðàõ ìàöàõûí àðãàã¿é áîëñîí òóë áèä óäñàíã¿é äîîøîî áóóæ î÷èõîîñ ººð çàìã¿é áîëëîî. Ãàëò óóëûí öîîíîã. áèäíèé òîëãîé äýýð íèëýýä ºíäºðò òýýð äîðîîñ õóäãèéí óóæèì àñàð øèã õàðàãäàæ áàéâ. Áèäíèé çîãñîæ àãñàí òýð ãàçðààñ ºðíºòèéí çººëºí ñàëõèíàà õººãäºæ áóé óóë, öýíõýð òýíãýðèéí º÷¿¿õýí õýñãèéã ìºí öîîðõîéãîîð õàðæ áîëîõ áàéâ. Òýäãýýðèéí çàðèì õºãëºðñºí õýñýã íü öîîíîãèéí àìàí äýýð óòàà ìýò õºâðºëäºí õýäýí ìèíóò õýð òýýãëýæ ¿çýãäëýý. ¯¿ëñ èõ áóñ ºíäºðò õºâæ áóé òóë ýíýõ¿¿ óóëûí îðãèë äàëàéí òºâøíººñ äýýø íàéìàí çóóãààñ äîîøãóé ôóò ºíäºðò ºðãºãäæýý ãýñýí ä¿ãíýëò èòãýë òºãºëäºð õèéæ áîëîõ áàéâ. Íóóðûí ýðýã äýýð áóóæ èðñíèé äàðàà áè ò¿¿íèé óðãàìàë àìüòàíòàé òàíèëöàæ ýõýëëýý. Òýíä íàäòàé õàìãèéí ò¿ð¿¿í äàéðàëäñàí íü õîîëîíä îíö ñàéí õà÷èð áîëäîã òîì áóñ ø¿õýð ìàÿãèéí óðãàìàë óêðîï, õèâñ ìýò äýâñãýðëýí áàéâ. Ò¿¿íýýñ Êîíñåëü õýä õýäýí áàãëàà ò¿¿æ àâëàà. Òýíäõèéí àìüòäûí òàëààð áîë ÷ ìÿíãà ìÿíãàí òºðëèéí ÿíç á¿ðèéí ààëç, õàâ÷, íàéìàëæ, òîì æèæèã çººëºí áèåòí¿¿ä ºäèé òºäèéãººðºº áàéâ. Ýíä áèä çóçààí, çººëåí øàðãàë, òîðãîí ýëñ äýâñãýðëýñýí ñàéõàí àãóé îëëîî. Õàäààð ìàöàæ ÿäàðñàíäàà áè, íºõäèéíõºº õàìò ýëñýí õýâòýð äýýð äóðòàé íü àðãàã¿é ñóíàæ óíàëàà. Ãàçðûí äîîðõè ãàë òýð àãóéí äîòîð òàëûã õàéëãàí òîëèéëãîæ, ãÿëòãàíóóðûí òîîñ øèãñýí íü àëìàñ ýðäýíý ìýò ãÿëàëçàõ àæýý. Íåä Ëåíä òýíäõèéí õàíàíû çóçààí íèìãýíèéã øàëãàæ òîéðóóëàí òîãøèæ ¿çëýý. Ò¿¿íèé àøèãã¿é îðîëäëîãûã áè õàðààä èíýýäýý áàðüæ ÷àäñàíã¿é ýý. Áèäíèé ÿðèà ààíàé ë ìºí îðãîõ çóãàòàõ òóõàé ¿¿ñýâ Êàïèòàí Íåìî èéíõ¿¿ ºìíº ç¿ã ýðãýæ îäñîí íü çºâõºí ë íàòðèéíõàà íººöèéã íºõºõ çîðèëãîòîé áîëîâ óó, ãýâ÷ òýð Åâðîï áà Àìåðèêèéí ýðýã ð¿¿, óìàð ç¿ã äàõèí ýðãýíý ãýæ íàéäàõ ãîðüäëîãî áàñ ë áàéãàà òóë òýõýä ë îðãîõ îðîëäëîãî íýí á¿òýìæòýé äàõèí äàâòàæ áîëîõ òàë áèé ãýæ Íåä Ëåíäèéã áè ò¿ð çóóð áîëîâ÷ õóóð÷ òàéâøðóóëàõ ýðõòýé õýìýýí ººðèéãºº ¿çýâ. Áèä òýðõ¿¿ àãóó ñàéõàí àãóéä öàã õýð áîëëîî. Ýõëýýä òóí íàðãèàíòàé áàéñàí áèäíèé ÿðèà îäîî áàðàã íàìæèð÷ýý. Áèä ÿìàð íýãýí õà÷èí íîéðìîã áàéäàëä øèëæèæ áàéâ. Äàðóéõàí áóöàõûã ÿàðàõûí õýðýãã¿é òóë áè íîéðòîéãîî òýìöýõèéã òºäèé ë õè÷ýýñýíã¿é.

Áèä ç¿¿äíèéõýý ýðõøýýëä áàéõ õóâüòàé òóë çººëºí áèåòíèé á¿ä¿¿ëýã àìüäðàëòàé áîë÷èõîæ, ìèíèé õî¸ð õàâòàñòàé õÿñàà õóÿã ýíý àãóéä áàéíà ãàæ ç¿¿äýëëýý. Òýãòýë íàìàéã ãýíýòõýí: - Áîñîîðîé, õ¿¿å áîñîîðîé! õýìýýí õàøãàð÷ áóé Êîíñåëèéí äóó ñýðýýëýý. - Þó áîëîâ ñî? Ãýæ áè ýëñýí äýýð áîñ÷ ñóóíãóóò àñóóâ: - Óñ, óñ! ãýæ áàðõèð÷ áàéâ. Áè áîñîí õàðàéâ. Áèäíèé îðîãíîæ àãñàí àãóéä äàëàé þ¿ëýí îðæ èðæ áàéñàí òóë áèä àð÷ààã¿é íÿëöãàé áèåòýí áèø áîëîõîîð àìèà õààöàéëàõ õýðýãòýé áîëæýý. Õýäõýí ìèíóòûí äîòîð áèä óñ õ¿ðýõã¿é ãàçàð àãóéí õàíàíä àâèðàí ãàð÷ýý. - Þó áîëæ áàéíà äàà? Áàéãàëèéí áàñ ë íýã øèíý ñîíèí øèä íü õàðàãäàõ íü óó? ãýæ Êîíñåëü àñóóâ. - ¯ã¿é ýý õîíãîð ìèíü, ¿ã¿é. Åðäºº ë íýã äàëàéí ýíãèéí ò¿ðëýã áîëæ áàéíà. Õàðèí áèäíèéã íîéðîí äýýð ìààíü çîëòîé ë çàëãè÷èõñàíã¿é. Àãóéí ãàäíàõ òýíãèñèéí óñíû òºâøèí òýíãèñèéí ò¿ðëýãýýð äýýøýý õººð÷ õàðüöàõ õî¸ð ñàâàíä áóé øèíãýíèé õýìèéí òýíöâýðèéí õóóëèéã äàãàæ, íóóðûí ÷ óñíû òºâøèí äýýøèëñýí áàéíà. Áèä æààõàí óìáàæ àâààä ë ñàëñàíäàà áàÿðëàëàà ãýæ õýëýõ ¸ñòîé. Îäîî õàðèí “Íàóòëóñ”-òàà î÷èæ õóâöñàà ñîëèõ õýðýãòýé ãýæ áè õàðèóëàâ. Òýãýýä äº÷èí òàâàí ìèíóòûí äàðàà áèä óóë íóóðûã á¿òýí òîéðñíû ýöýñò “Íàóòèëóñ”-ûí íºãºº òàëààñ íü õ¿ð÷ î÷ëîî. Óñàí öýðã¿¿ä íàòðè à÷èõ àæëàà äóóñ÷ “Íàóòèëóñ” àÿí çàìäàà òýð äîðõèíîî õºäëºõºä áýëýí áîëæýý. Ãýâ÷ êàïèòàí Íåìî õºäëºõ òóøààë ºõã¿é áàéâ. Óñàí äîîðõè ñóâãààð øºíº ñýìõýí ãàðààä ÿâ÷èõ ãýæ òýð áîäñîí þì áîëîâ óó? òýãñýí ÷ áàéæ áîëîõ þì. Äàðàà÷èéí íü ºãëºº “Íàóòèëóñ” õàðèí ººðèéíõºº íóóö çîãñîîëîîñ õýäèéí ãàð÷èõñàí, õóóðàé ãàçðààñ àëñ õîë, Àòëàíòûí òýíãèñèéí óñíàà, õýäõýí ìåòðèéí ã¿íä ÿâæ àõóéã áèä ìýäëýý.

ÑÀÐÃÀÑÑÛÍ ÒÝÍÃÈÑ Õàðèí òýãòýë “Íàóòèëóñ” ìààíü Åâðîïîîñ õîëäñîîð áàéâ. Ò¿¿íèé ýðãèéã îéðõíîîñ õàðàõ íàéäâàðààñ õýñýã çóóð áîëîâ÷ òàòãàëçàõààñ ººð àðãàã¿é áîëæýý. Ìàíàé îíãîö ºìíº ç¿ãèéã ÷èãëýí äîâòëîâ. Êàïèòàí Íåìî, ººðèéí îíãîöûã õààø íü àâ÷ îäîõ íü òýð âý? Á¿¿ ìýä ýý, áè ó÷ðûã íü îëñîíã¿é. “Íàóòèëóñ” òýð ºäºð Àòëàíòûí òýíãèñèéí îíö ñîíèðõîëòîé ãàçðààð õºâæ ÿâàâ. Ãîëüôñòðèì õýìýýõ, òýíãèñèéí èõ äóëààí óðñãàë áàéäãèéã õýí á¿õýí ìýäíý. Ôëîðèäèí ýðãýýñ òýð Øïèöáåðãåí ðóó ÷èãëýäýã á¿ëãýý. Ýíý óðñãàë Ìåêñèêèéí áóëàíä îðîõûí ºìíº óìàðò ºðãºðãèéí äº÷èí òàâäóãààð õîíîãò õî¸ð ñàëààëàí îääîã áèëýý. Òýäãýýðèéí èõ ñàëàç íü Èðëàíä, Íîðâåãèéí ýðýã îð÷íîîð ãàðàõàä, áàãà ñàëàà íü Àçîðûí àðëóóä ðóó ºìíº ç¿ã îäîæ äàðàà íü Àôðèêèéí ýðýã òèéø äàÿëñààð, òîì öàãèðàã ¿¿ñãýñíèé ýöýñò Àòëàíòûí àðëóóä ðóó ýðãýæ èðäýã á¿ëãýý. Òýðõ¿¿ õî¸ðäóãààð ñàëàà ãýõýýð öàãèðàã ãýâýë èë¿¿ òîõèðîõ óðñãàë Àòëàíòûí òýíãèñèéí îâîî íîìõîí áîëæ èðýýä õºäºëãººí áàãàòàé õýñãèéã íèëýýä á¿ëýýí óñààð òóñãààðëàí òîéðîõ òóë òýð õ¿ðýýëýãäñýí õýñãèéã Ñàðãàññûí äàëàé ãýæ íýðëýæýý.. Òèéìýý Ñàðãàññûí äàëàé íü Àòëàíòûí òýíãèñ äóíä ¸ñòîé íóóð ìýò îðøèæ áèëýý. Ãîëüôñòðèìûí äóëààí óðñãàë á¿òýí ãóðâàí æèë ÿâæ ãýìýý íü ñàÿ ò¿¿íèéã á¿òýí íýã òîéðäîã á¿ëãýý. Áè õóâüäàà õýëýõýä, Ñàðãàññûí äàëàé Àòëàíòûí óñàí äîîãóóð æèâæ îðñîí á¿õ äýâñãýð äýýãóóð íºìºðäºã ãýõ áàéíà. Çàðèì íýãýí õ¿ì¿¿ñ ò¿¿íèé óñàí äýýð õºâæ ÿâàà ºâñèéã òýðõ¿¿ àëãà áîëñîí òèâèéí òàë íóòàãò óðãàñàí ºâñ ãýñýí òààâðûã ÷ õºãæººñºí áèëýý. Ãýâ÷ òýð òààâàð íàéäâàð áàãàòàé þì. Þó þóíààñ ºìíº ìºí ë ºíºº Ãîëüôñòðèì ìààíü òýäãýýð ºâñ áîëîîä çàìãèéã Àìåðèê áà Åâðîïûí ýðýã îð÷íîîñ Ñàðãàññûí äàëàéä óðñãàæ àâàà÷äàã òóë áîëîé. Ýíý ÿâäàë áóñäûí íýãýí àäèë Êîëóìáûí òîëãîéä øèíý åðòºíö áàéãàà òóõàé áîäîë òºð¿¿ëñýí àæýý. Òýãýýä àéìøèãã¿é øèíæýý÷ Ñàðãàññûí äàëàéã ãýòýëñíèé ýöýñò, çàìàã áà ºâñºí äóíä ò¿¿íèé õºëºã îíãîö îðîîëäîæ, òýäíèé àÿí ãóðâàí ñóíàãàð äîëîî õîíîãîîð óäààøèðñàí áèëýý. “Íàóòèëóñ”-ûí ìààíü îäîî õºâæ ÿâàà òýð äàëàé èéì ë äàëàé äàà. Ýíý áîë îíãîöíû õóøóó àðàé ÿäàí ç¿ñýí ç¿ñýí ÿâàõ ºòãºí ñàõëàã áºãººä õºõ çàìãàí õèâñ íîãîîðñîí ¸ñòîé ë íýã ç¿ëýã àæýý. Òèéìýýñ ÷ êàïèòàí Íåìî õºëãèéíõºº ñýíñèéã òýðõ¿¿ ãàòàëøã¿é ºòãºí øèã¿¿ øèðýíãýí äóíä õóãàëàõ áóþó ãýìòýýõ àþóëààñ àéæ Ñàðãàññûí äàëàéã òóóëàõ á¿õ õóãàöààíä ¿ðãýëæ ë õýä õýäýí àðâàí ìåòðèéí ã¿íä ÿâæ áèëýý. Ýíý äàëàéã Èñïàíèéí “sargasso” áóþó çàìàã ãýñýí ¿ãíýýñ Ñàðãàññûí áóþó çàìàãò äàëàé ãýæ íýðëýæýý. Òýíä óðãàã÷ çàìãóóä äèéëýíõäýý õºâºã÷ çàìàã áºãººä óñíû òýðõ¿¿ àñàð óóäàì õÿçãààðûí óðãàìëûí ãîë á¿ðõ¿¿ë áîëæýý. Àòëàíòûí òýíãèñèéí òýðõ¿¿ àìãàëàí áóëàíä ÿàõààðàà çàìàã òèéì îëíîîðîî õóðèìòàëñàí òóõàé àñóóëòàíä “Äýëõèéí áºìáºðöãèéí ôèçèêèéí ãàçàð ç¿é” ãýäýã íîìûã çîõèîã÷ Ìîðè

õàðèóëëàà. “Ýíý ¿çýãäýëä íèéòýä îéëãîìæòîé áàéãàà òóðøëàãà òàéëáàð ºã÷ áàéíà. Õýðýâ àÿãàòàé óñàíä ¿éñýí áºãëººíèé ¿éðìýã¿¿ä áîëîí çîìãîë, ýñõ¿ë ººð ÿìàð íýãýí õºâºã÷ áèåñ õèéæ, óóë óñàíä ýðãýõ õºäºëãººí îëãîâîë, òýäãýýð áóòàðõàé õýñã¿¿ä á¿ãä àÿãàíû ãîëä áóþó õºäºëãººí áàãàòàé òºâä öóãëàðàõûã òºäºëã¿é õàðæ áîëíî îî. Áèäíèé ñîíèðõîæ áóé ç¿éëä Àòëàíòûí òýíãèñ àÿãà íü áîëæ, Ñàðãàññûí äàëàé õºäºëãººí áàãàòàé òºâ õýñýã íü áóþó õºâºõ ÷àíàðòàé áèåñ öóãëàðàõ ãîë íü áîëîõ ¸ñòîé” õýìýýí òýð ººðèéí íîìîíäîî áè÷æýý. Ìîðèéí ºãñºí òàéëáàðûã áè á¿ðýí çºâøººðíº. Áóñàä ýðäýìòýí ¿ë îëäîõ íºõöºëèéí äóíä óñàí äîîð, òýð ¿çýãäëèéã ñóäëàõ çàâøààí íàäàä îëäñîí þì. Òýíä õ¿ðýí çàìãóóä, ºâñ õóëñ, Àíäûí áà Àñãàò óóëàíä ¿åðò óíààä, Àìàçîíêèéí áóþó Ìèññèïèéí óðñãàëààð Àòëàíòûí òýíãèñò àâ÷ðàãäñàí ìîääûí ãîë, îíãîöíû õèòýã, õýðýãëýë¿¿ä, õàâ÷ õÿñàà, íàâ÷ íàõèà çýðýã óñíàà õºâæ ÷àäàõã¿é áîëòëîî õ¿íäýðñýí îíãîöíû õóÿã, èõ áèåíèé ¿ëäýãäýë, õºëãèéí ñ¿éðëèéí îëîí ÿíçûí ñýã ìàíêàé îíãîöîí äýýã¿¿ð õºâæ ÿâëàà. Ñàðãàññûí òýíãèñò îëîí çóóí æèëèéí òóðø õóðèìòëàãäàæ áóé á¿õ ç¿éëñ äàëàéí óñíû íºëººãººð ìèíåðàëæèæ ÷óëóóí í¿¿ðñíèé áàðàãäàøã¿é àðâèí íººö á¿õèé äàâõàðãà áîëîí õóâèðíà ãýñýí Ìîðèéí áàñ íýã íîòîëãîî ÿâàà ÿâààíäàà áàòëàãëàíà ãýäýãò áè ìºí ¿ë ýðãýëçýíý. Õ¿í òºðºëõòºí äýëõèé äýýðõ í¿¿ðñíèé íººöèéã á¿ãäèéã óõàæ áàðàõ òýð íýãýí öàãò àøèãëàëòàíä îðóóëàõààð áàéãàëü óðüäààñ íººöºëñºí áýëòãýë àãóóëàõ òýð áîëþó. Ýäãýýð ýìõ çàìáàðààã¿é çàìàã çýãñýí äóíä áè íàðèéõàí òýìòð¿¿ë¿¿ä íü àðâàëçàí áóé ñýâñãýð ñàéõàí öýöýãòýé àêòèíèé, óëààí, íîãîîí, õºõ ºíãèéí ìàø îëîí ìåäóç, ò¿¿í÷ëýí áàñ òýäãýýðèéí äóíä Êþâüãèéí ìåäóç áàéõûã îëæ õàðâàë õºõºâòºð ºíãèéí ø¿õýð íü ÿãààí ºíãººð ýìæýýðëýãäñýí àæýý. Õî¸ðäóãààð ñàðûí 22-íä ºäºðæèíãºº áè Ñàðãàññûí äàëàéä ºíæâºë äàëàéí ºâñ óðãàìëààð õîîëëîäîã çàãàñ òóí ýëáýã òýæýýëòýé íü èëýðõèé áàéëàà. Ãýâ÷ ìàðãààø íü áîëîõîä òýíãèñ åðäèéíõºº áàéäàëä øèëæëýý. Äàðàà÷èéí ñàðóóäàä õî¸ðäóãààð ñàðûí 23-íààñ ãóðàâäóãààð ñàðûí 12-ûã õ¿ðòýë “Íàóòèëóñ” ºäºð á¿ð äºðâºí çóóí êèëîìåòð äàâõèæ ºìíº ç¿ãèéã ãóéâàëòã¿é ÷èãëýí ÿâàâ. Áîäâîë êàïèòàí Íåìî óñàí äîîãóóð õèéõ äýëõèé òîéðîõ æóóë÷ëàëûíõàà õóâèéí òºëºâëºãººã õýðýã äýýð íü áèåë¿¿ëæ áóé áîëîëãîé òóë “Íàóòèëóñ” Ãîðíû õóøóóã òîéðîîä Íîìõîí òýíãèñèéí ºìíºò õýñýã ðóó ýðãýíý ãýäýãò áè ýðãýëçñýíã¿é á¿ëãýý. Èíãýýä èðýõýýð Íåä Ëåíäèéí áîëãîîìæèëäîã çºâ áàéâ. Óñíû ýíýõ¿¿ àñàð óóäàì öºëä àðàë àòóãàé òóí öººí òîõèîëäîõ òóë îðãîõ òóõàé áîäîõûí ÷ õýðýãã¿é áàéëàà. Ãýòýë áàñ, íºãºº íýãýí òàëààð àâ÷ ¿çâýë áîë êàïèòàí Íåìîãèéí òºëºâëºãººãºº áèåë¿¿ëýõýä íü ÿìàð ÷ ñààä õèéõ áîëîëöîîã¿é á¿ëãýý. Áèä ººðñäèéíõºº àç çàÿàíä ë èòãýõýýñ ººð ÿàæ ÷ ýñ ÷àäàõ àæýý. Ãýëýý ÷ ãýñýí àÿûã íü îëîîä îðãî÷èõ íàéäâàð àëãà áîëñîí þì áîë ýíäýýñ ñóëðàõ áàñ íýã àðãà çàì áèé òóë òóðøààä àëäàõ õýðýãòýé áèëýý. Ýíý íü äýëõèé òîéðîõ àÿí äóóññàíû ýöýñò ò¿¿íèé

íóóöûã áèä õýçýý ÷ õýíä ÷ ¿ë çàäëàõ àì ºã÷, áèäíèéã ñóëëàí òàâèõûã êàïèòàí Íåìîãîîñ áè ãóéãààä àëäàõ íýã òàë áàéñàí þì. Áèä òýð èõ èòãýìæèéã íü ä¿¿ðýí õ¿ëýýæ ò¿¿íèé íóóö áèäýíòýé ë õàìò ìºõºõñºí áèëýý. Ãýâ÷ ýíý ÿâäàëä êàïèòàí Íåìî ÷óõàì ÿìàð øóó õàíäàõûã ñàéòàð õÿíàõ õýðýãòýé áàéâ. Òýð á¿ð ýõëýýä ë ººðèéí íóóöûã ÷àíä õàäãàëàõûí òóëä áèäíèéã “Íàóòèëóñ” äýýð íàñàí òóðø ìààíü îëçîëíî ãýæ øóóä òóëãàñàí áèø áèë¿¿. Ýíý àñóóäëûí òàëààð áè íýã ÷ óäàà ò¿¿íä õàíäñàíã¿é á¿òýí äºðâºí ñàð áîëñíûã òýð ººðèéí òºëºâëºãººã óã äóóã¿é äàãàñàíä áîäîæ áîëîõ þì. Ýíý òóõàé îäîî ÿðèà äýãäýýâýë öààøäàà õýçýý íýãýí öàãò áèäýíä îðãîæ ãàðàõ àæèëä ñàäàà áîëæ, ò¿¿íä ñýæèãëýë òºð¿¿ëæ áîëîõ áàéâ. Ýíý á¿õ áîäîë, ìèíèé îþóí óõààíûã ¿éì¿¿ëýõ áîëëîî. Ò¿¿íèéãýý áè Êîíñåëüòîé õóâààëöàõ áîëîâ÷ òýð ýíý á¿õíèéã ìèíü íàäààñ äîðã¿é ýðã¿¿ëýí íÿöààæ áèëýý. Áè õýäèéãýýð òèéì ÷ àìàðõàí ãóíüæ ãóòàõã¿é áîëîâ÷ õ¿í íèéãìèéí äóíä õýçýý íýãýí öàãò ýðãýí î÷èõ áèäíèé áîëîìæ ºäðººñ ºäºðò óëàì á¿ð íàéäâàðã¿é áîëæ, ÿëàíãóÿà êàïèòàí Íåìî óëàì ë øóóðõàéëàí, óõààí æîëîîã¿é, Àòëàíòûí òýíãèñýýñ õîëäîí õîëäîí àëñ ºìíº ç¿ã ã¿íçãèéð÷ áóé íü á¿ð ÷ áèäíèé áàéäëûã äîðòãîæ á¿ëãýý. Ñàÿõàí ºíãºðñºí àðâàí íàéì õîíîãò áèäíèé àÿëàë ÿìàð ÷ îíöãîé ÿâäëààð ãèéã¿¿ëñýíã¿é ýý. Áè êàïèòàí Íåìîòîé õîâîð òîõèîëäîõ áîëëîî. Òýð íü àæèëëàæ áàéâ áîëòîé. Íîìûí ñàíä áè ò¿¿íèé äýëãýýä òàâü÷èõñàí íîìûã, ãîë÷ëîí áàéãàëèéí ñóäëàëûí áîòèóäûã ¿ðãýëæ îëæ ¿çýõ áîëîâ. Äàëàéí ¸ðîîëûí íóóöûí òóõàé ìèíèé íîìûí çàé ÷ºëººíä íü áè÷ñýí îíîë, çàãâàðóóäûã äàíäàà ë íÿöààñàí õàðàãääàã áèëýý. Õàðèí êàïèòàí Íåìî çºâõºí ë ìèíèé àëäààã íîìîí äýýð ìèíü ë çàñàæ òýìäýãëýõýýñ áèø íàäòàé øóóä íîì õàÿëöäàãã¿é áàéâ. Çàðèìäàà áè ò¿¿íèéã õºãæìººð òîãëîõû íü ñîíñäîã á¿ëãýý. Òýð äàðæ áóé õºãæèìäºº ã¿íçãèé àâòàãäàæ, òóí ÷àäàìãàé òîãëîäîã áºãººä èõýâ÷ëýí ýðãýí òîéðîí õàâ õàðàíõóé “Íàóòèëóñ” õîîñîí òýíãèñò íàì óíòàæ àõóéä øºíèéí öàãààð õºãæèìääºã áàéâ. Ýíý á¿õ ºäð¿¿äýä áèä èõýíõ öàãàà òýíãèñ äýýð ºíãºð¿¿ëëýý. Äàëàé ýë õóëü, çàðèìäàà Ñàéí èòãýëòèéí õóøóó áóþó Ýíýòõýã ðóó ÿàð÷ ÿâàà ÿìàð íýãýí áÿöõàí õºëãèéã õààÿà õààÿà îëæ õàðäàã áèëýý. Íýãýí óäàà áèäíèéã õàëèì ãýæ ýíä¿¿ðýýä õàëèì àãíàõ íýãýí æèæèã õºëºã áèäíèé õîéíîîñ ýëäýæ áèëýý. Ãýâ÷ êàïèòàí Íåìî õººðõèé äàëàé÷äûã ºðºâäºæ, òýäíèé õ¿÷ õºäºëìºðèéã õèé ¿ðýãä¿¿ëæ, öàãèéã íü áàðàõã¿éí òóë óñíàà øóìáàí îðñíîîð òýðõ¿¿ ìºðäëºã ýöýñ áîëæ áèëýý. Ýíý ÿâäàë Íåä Ëåíäèéí ñîíèðõëûã õàðâààñ òóí èõ õºäºëãºñºí á¿ëãýý. Ìàíàé ýíý òºìºð õàëèìûã ãàí æàäààð ¿õòýë íü á¿ë÷èõýæ áîëîõã¿é ãýäýãò Êàíàä õ¿í öààíàà òóí èõ õàðàìññàí áàéõ ãýæ õýðýâ õýë÷èõâýë àëäàà áîëîõã¿é äýã ãýæ áîäîæ áàéíàì. Ýíý îð÷íû çàãàñ óìàðò ºðãºðºãò ó÷èðñàí çàãàñíóóäààñ áàãà ÿëãààòàé àæýý. Çàðèìäàà áèäíèé õàæóóãààð çàãàñ÷äûí ÿðèàãààð èõ õîâäãîîðîî öóóòàé, òîìîîõîí õýìæýýíèé íîõîé çàãàñ äàâõèí ºíãºð÷ áàéâ.

Äàëàéí ýðõ òàíõèë ãàõàéíóóä ºäºðæèíãºº áèäíèéã äàãàëääàã áàéëàà. Òýä ºâëèéí ÷îíî øèã ñ¿ðýã ñ¿ðãýýðýý àí õèéæ, òàâ çóðãààãààðàà ÿâäàã àæýý. Äàëàéí ãàõàéíóóä ÷ äàëàéí íîõäîîñ áàãàã¿é õîâäîã àìüòàä þì. Äàëàéí ãàõàéí ÿçãóóðò àðâàí ä¿ðñ áèé. Áèäýíòýé òîõèîëäñîí íü ÷ äàëàéí ãàõàéíû ä¿ðñýíä õàìààðàãäàõ àæýý. Òýäíèé òîëãîé íü æèæèã, óðäóóðàà øîíòãîð, øóâóóíû õóøóó ìýò óðò øºâãºð õîíøîîðòîé áàéâ. Òýä óðòààøàà áàðàãöààãààð õî¸ð ìåòð àæýý. Ýäãýýð äàëàéä ºðãºí ñýë¿¿ðòíèé áàãèéí òºëººëºã÷ áºãòºð ÿðãàé áóþó ýñõ¿ë õàð ñöèåí ãýæ íýðëýãääýã íýãýí ñîíèí çàãàñ áóéã òýìäýãëýâýë çîõèíî. Çàðèì íýãýí óëñûí ýðäýìòýä áàéõààñàà þóíû ºìíº ÿðóó íàéðàã÷èä, ýäãýýð çàãàñûã óÿíãàëóóëàí äóóëæ ÷àäàõ áºãººä òýä ñ¿ðãýýðýý êîíöåðò òàâèâàë ÿìàð ÷ íàéðàë äóó÷äûí øèëäýã ÷óóëãûã á¿ðõýãä¿¿ëýõ àâúÿàñòàé ãýäýã á¿ëãýý. Ãýâ÷ òýð íü øàë õóäëàà ãýäãèéã áè ä¿¿ðýí íîòîëæ ÷àäàõã¿é áîëîâ÷ áèäýíòýé çàì çóóð ó÷èðñàí ñöèåíóóä ë áèäýíä ÿìàð íýãýí óÿíãàò äóó äóóëæ ºãººã¿é íü õàðàìñàëòàé. Èíãýýä õàìãèéí ýöýñò òýìäýãëýõýä áèäýíòýé ó÷èðñàí îëîí òîîíû íèñäýã çàãàñûã õýëýõ õýðýãòýé. Òýãâýë äàëàéí ãàõàéíóóä íèñäýã çàãàñ àãíàõààñ ñîíèí þì ãýæ áàéæ áîëøã¿é äýãýý. Äàëàéí ãàõàéíóóäûí àðãà áîäëîãî òóí íàðèéí àæýý. Íèñäýã çàãàñíóóäûí íèñýëòèéí òàÿã òîéðóó õè÷íýýí ÷ õîë áàéëàà ãýñýí ãàðöààã¿é òîõèîõ ¿éëèéí ¿ðýýð äàëàéí ãàõàéí àíãàéñàí òîì àì ðóó çààâàë î÷èõ á¿ëãýý. Áèäýíòýé ó÷èðñàí çàãàñíóóä èõýâ÷ëýí òðèãëèéí ä¿ðñýä õàìààðàãäàæ áàéâ. Òýä õàðâàæ áóé îä ìýò äàõèí øóãàì ¿¿ñãýí äýãäýæ øºíèéí àãààðò ãýðýëòýæ áàéëàà. Áèäíèé æóóë÷ëàë àíõ ýõýëñýí ºäðººñ õîéø áèä àðâàí ãóðâàí ìÿíãàí áýýð áóþó òàâèí õî¸ð ìÿíãàí êèëîìåòð ãàçðûã ÿâæýý. Îäîî ýíý ¿åä áèä ºìíºò ºðãºðãèéí 45 äàõü õîíîã 37 õóâü, ºðíºò óðòðàãèéí 37 äàõü õîíîã 53 äóãààð õóâüä ÿâæ áàéâ. ßã ýíý îð÷èìä “Ãåðîëüäà” õºëãèéí êàïèòàí öýíãýã óñíû ã¿íèéã ¿çýõýýð çîíä îðóóëñàí íü àðâàí äºðâºí ìÿíãàí ìåòðèéí ã¿í ¸ðîîëä íü õ¿ðýýã¿é áèëýý. Ìºí ýíä Àìåðèêèéí “Êîíãðåññ” õýìýýõ äóðñãàëò õºëºãíèé äýñëýã÷ Ïàðêåð àðâàí òàâàí ìÿíãà íýã çóóí äº÷èí ìåòðèéí ã¿íä ÷ ¸ðîîëû íü òýìòýð÷ ÷àäààã¿é á¿ëãýý. Èéìä êàïèòàí Íåìî òýäãýýð õýìæèëòèéã øàëãàõààð “Íàóòèëóñ”- òàéãàà ýöñèéíõ íü ã¿íä õ¿ðòýë øóìáàæ îðîõîîð øèéäëýý. ¯çýñãýëýí òàíõèìûí öîíõíû õàëõàâ÷óóä íýýãäìýãö øàëãàí õýìæèõ áàãàæóóäûí çààëòûã òýìäýãëýæ, àæèãëàëò õèéõýýð ãýãýýâ÷íèé äýðãýä áè ñóóëàà. Òýð èõ ã¿íçãèéä æèâæ îðîõîîð “Íàóòèëóñ” áýëòãýæ ýõëýâ. Áýëòãýë õºíäèé áàãòààìæóóäûã ë óñààð ä¿¿ðãý÷èõâýë òýð ã¿íçãèéä õ¿ð÷èõíý ãýæ ÿðèõûí ÷ õýðýãã¿é áîëîõ íü ìýäýýæ õýðýã áèëýý. Ýíý òàëààð á¿ð ÿðèõûã áàéÿ ãýõýä íýìýãäýë õ¿íäð¿¿ëýã õóëäàö áàéëàà ÷ ãýýä òýð çîðèëãîíä õ¿ðýõýä íýìýð áîëîõã¿é áºãººä ò¿¿íýýñ ãàäíà óñàí äýýð áóöàæ ãàð÷ èðýõèéí òóë ºíºº ä¿¿ðãýæ àâñàí óñàà äàëàéí ¸ðîîëä áóöààæ øàõàæ ãàðãàõ õýðýãòýéã óðüäààñ áîäîõ õýðýãòýé áèëýý. Òýãòýë äàëàéí òýð èõ ã¿íçãèéä ãàäíûí òýð èõ äàðàëòûã äàâæ áàãòààìæóóä äàõü óñûã ãýäðýã øàõàõ ÷àäàëòàé øàõóóðãà ÷ ãýñýí “Íàóãèëóñ”-ò áàéõã¿é á¿ëãýý. Èéìýýñ êàïèòàí Íåìî äèàãîíàëèàð äàéð÷ äàëàéí ¸ðîîëä õ¿ðýõýýð øèéäëýý. Ã¿íçãèéí çàëóóðò 45 ãðàäóñíû õàçàéëòûã ºã÷ ñýë¿¿ð ñýíñ õàìãèéíõàà ýöñèéí õóðäààð

ýðãýëäýæ èðýõýä ò¿¿íèé äàëáààíóóä óñûã àñàð èõ õ¿÷òýé ç¿ñýæ áàéâ. Ýíý íýã õ¿÷èò ãàðàà á¿õ õºëãèéã äîíñîëãîæ, òýð ÷ òýðõýí äîðîî óðàãøàà äóóëãàâàðòàé óõàñõèéñýí á¿ëãýý. Êàïèòàí Íåìî íàä äýýð èðæ, áèä õî¸ð õàìòäàà äàðàëò õýìæ¿¿ðèéí ç¿¿íèé õóðäàí õºäºëãººíèéã àæèãëàæ ýõëýâ. “Íàóòèëóñ” óäñàí ÷ ¿ã¿é äèéëýíõ çàãàñ æàðààõàé îðøèí áàéõ àìüäðàëûí á¿ñèéã ãýòýëëýý. Õýðýâ çàðèì íýãýí ä¿ðñèéí çàãàñíóóä òýíãèñ áóþó ãîë ìºðíèé çºâõºí ºíãºí õýñýãò àìüäàðäàã áîë ìºí ã¿íçãèé õýñýãò íü àìüäàðäàã íýãýí áàéäàã. Ýäãýýð ñ¿¿ë÷èéí á¿ëýã çàãàñàíä ìÿíãàí ìåòðèéí ã¿íä çóóí õîðèí àòìîñôåðûí äàðàëòàíä îðøèõ ãðåíäåðóóä, àñàð òîì äóðàí í¿äò¿¿ä, çóðãààí çàâñàð çàëàìãàé á¿õèé ñàâàð ø¿äýò àâðàãà çàãàñíû ä¿ðñèéí ãåêñàíõóóä çýðãèéã îëæ ¿çýâ. Êàïèòàí Íåìîãîîñ áè óñíû àñàð èõ õîëã¿é ã¿íä çàãàñ áàðèõûã ¿çñýí ¿¿ òà õýìýýí àñóóâàë: - Çàãàñ óó? õýìýýí òýð ëàâëàí àñóóæ, òèéì èõ ã¿íä òóí öººí òîõèîëääîã þì ø¿¿. Ãýâ÷ îäîî ¿åèéí øèíæëýõ óõààí þó ãýæ ¿çýæ áàéãàà þì? ãýâ. - Áèä çºâõºí ë èéì èéì þì ìýäíý. Óñíû äýýä äàâõàðãààñ äîîøëîõ á¿ð óðãàìëûí àìüäðàë, àìüòíûõààñ õóðäàí ¿ã¿é áîëäîã. Àìüä àìüòàí òîõèîëäîæ ë áàéãàà òýð ãàçðààñ íýã ÷ óðãàìàë îëîõã¿é ãýäãèéã ë áèä ìýäíý. Óñòðèöóóä áà áóñàä õÿñàà õî¸ð ìÿíãàí ìåòðèéí ã¿íä áàéäàã ãýäýã íü áèäýíä ìýäýãäýæ áóé õýðýã áºãººä óìàðò òýíãèñ¿¿äèéí áààòàðëàã äàëàé÷èí Ìàê Êëèíòîê õî¸ð ìÿíãàí òàâàí çóóí ìåòðèéí ã¿íýýñ äàëàéí àìüä îäîí ºãººøäºæ àâñàí áîëîí, Àíãëèéí “Áóëüäîã” õýìýýõ ôðåãàòûí áàãèéíõàí äºðâºí ìÿíãàí ìåòðèéí ã¿íýýñ äàëàéí ìºí àìüä îä ãîõîäñîí óäàà áèé. Ýíý ë áàéíà äàà, áèäíèé ìýääýã á¿õýí. Õàðèí êàïèòàí Íåìî òà, áîäâîë ìàíàé øèíæëýõ óõààíûã þó ÷ ìýääýãã¿é ãýæ õýëýõ ãýæ áàéíà óó? - ¯ã¿é ýý, ýðõýì ïðîôåññîð, òýãæ õýòýðõèé äîãøèí àâèðëàõûã áè áîäîõã¿é. Àìüä àìüòàí èéì èõ ã¿íä îðøèæ ÷àäàõûã òà þóãààð òàéëáàðëàõ âý? ¯¿íèéã òàíààñ àñóó÷èõâàë áîëîõ óó? - Ýíýíä õî¸ð øàëòãààí áèé õýìýýí áè ºã¿¿ëð¿¿í: Þóíû ºìíº óñíû ÿíç á¿ðèéí ã¿íä, äàëàéí óñíû òýãø áóñ äàâñëàã ÷àíàð áîëîí íÿãòðàëààñ øàëòãààëæ ¿¿ññýí áîñîî óðñãàë äàëàéí çàðàà, ºä ãýõ ìýò àìüòíû á¿ä¿¿ëýã àìüäðàëä õýð òààðàõ íºõöºëèéã á¿ðýëä¿¿ëäýã þì. - Ç¿éòýé ãýæ êàïèòàí ä¿ãíýëýý. - Õî¸ðäóãààðò, óñàíä óóññàí õ¿÷èëòºðºã÷èéí õýìæýý, ã¿íçãèé óñàíä áàãà áîëäîãã¿é, õàðèí ºíäºð äàðàëòûí ¿ðýýð, ò¿¿íèé õóðèìòëàë, òýäãýýð ã¿íçãèé óñàíä, óëàì èõ áîëäîã òóë óóë àìüòäûí àìüäðàõ íºõöºëèéã á¿ðýí õàíãàäàã þì ãýâ. - Ìºí çºâ, òà áàñ ¿¿íèéã ÷ ìýäýõ þìàà? õýìýíí êàïèòàí Íåìî ººðèéí ãàéõñàíûã íóóñàí ÷ ¿ã¿é ºã¿¿ëýýä - ÿàÿ ãýõýâ áè áàÿðëàæ ë áàéíà. Ýíý ÷ ìàðãààíã¿é ç¿éë þìäàã ø¿¿. Áè ¿¿í äýýð íýìæ õýëýõýä èõ áóñ ã¿íýýñ áàðüæ àâñàí çàãàñíû õèéí ñàâàíä àçîò õ¿÷èëòºðºã÷ººñ èõ áàéäàã áîë íèëýýä ã¿í óñíààñ áàðüñàí çàãàñíû õèéí ñàâàíä õ¿÷èëòºðºã÷ íü àçîòîîñ õýçýýä èõ áàéäàã

þì. Ýíý áîë òàíû õýëñíèéã õýðýã äýýð íü íîòîëæ áàéíà. Çà àëèâ, áèäíèé àæèãëàëòûã öààø íü ¿ðãýëæë¿¿ëüå ãýâ. Äàõèí áè äàðàëò õýìæ¿¿ð ðóó õàðàâ. Ò¿¿íèé ç¿¿ çóðãààí ìÿíãàí ìåòðèéí ã¿í çààæ áàéëàà. Áèä á¿òýí öàã øóìáàæ ÿâàà áîëîâ÷ òàøóó øóãàìààð ãóëãàæ ÿâàà “Íàóòèëóñ” ìºí ë äîîøèëñîîð áàéâ. Óñ ýíä ãàéõàì öýâýð òóíãàëàãààðàà ýòãýýä àæýý. Ò¿¿íèé òóíãàëãèéã ë ºíäºð óóëñûí ñýð¿¿í àãààðòàé çýðýãö¿¿ëæ áîëîõ áàéâ. Äàõèàä öàã áîëñíû äàðàà áèä àðâàí ãóðâàí ìÿíãàí ìåòðèéí ã¿íä îðæ î÷ñîí ãýýä òýíãèñèéí ¸ðîîë ãýæ ìýäýãäýõ þì àëãà áàéâ. Õàðèí áèäíèéã àðâàí äºðâºí ìÿíãàí ìåòðèéí ã¿íä îðîõîä àëñàä áè óñàí äîîðõè óóëñûí áàðààíòàõ îðãèëóóäûã îëæ ¿çýâ. Òýãñýí ÷ ãýñýí òýäãýýð îðãèë áîë ìàíàé Ãèìàëàè, Ìîíáëàí ìýò ºíäºð óóëñàä õàìààðàõ îðãèë áàéëàà. Ãýâ÷ óñíû òýðõ¿¿ ¸ðîîëã¿é òàìûí ã¿íçãèéã áèä ìºí ë óðüäûí àäèë òîäîðõîéëæ àðàéõàí ÷àäààã¿é áàéñàí òóë ìàíàé òýäãýýð óóëñààñ ÷ ºíäºð áàéæ þó ìàãàä áèëýý. “Íàóòèëóñ”-ûí èõ áèåä íºëººëæ àãñàí àñàð èõ äàðàëòûã õàðãàëçàõã¿éãýýð áèä äîîøèëñîîð ë áàéâ. Óñàí äîîãóóð ÿâàã÷ õºëãèéí ìààíü òºìºð áýõë¿¿ð¿¿ä ÿàæ ãÿõòíàæ, ò¿¿íèé òýë¿¿ð òºìºð áàãàíóóä ÿàæ íàõèéæ, ò¿¿íèé õàøëàãà õààëòóóä ÿàæ ÷è÷èðõèéëæ, ¿çýñãýëýíò òàíõèìûí öîíõ äîòîãøîî ÿàæ øàìáèéæ áàéñíû íü áèåýðýý ìýäýð÷ áàéñàí áºãººä õýðâýý ë ìàíàé õºëºã öóòãàìàë öóë áèåíèé áºõáàò ÷àíàðûã õàäãàëààã¿éñýí áîë ò¿¿íèéã óñíû òýð èõ çóçààí äàâõàðãà õýäèéí ãàíöõàí ñåêóíäèéí äîòîð ãàìáèð áîëòîë íü õàâòàéëãàí íóõàõñàí á¿ëãýý. Áèä óñàí äîòîð õàðëàí õàðàãäàæ áóé óóëñûí ýíãýð îð÷íîîð îéðõîí ÿâæ ºíãºðºõ ¿åä áè äàëàéí õýä õýäýí õÿñàà áà îäîä áàéõûã îëæ õàðëàà. Ãýâ÷ óäñàí ÷ ¿ã¿é àìüòíû àéìãèéí ýöñèéí òºëººëºã÷èä ÷ áàéõã¿é áîëæ “Íàóòèëóñ” àìüñãàëæ áîëîõã¿é äàâõàðãààñ äýýø ãàðñàí àãààðûí áºìáºðöºã øèã àìüäðàë ò¿ãñýí õÿçãààðûí õèëèéã äîîø ãýòýëëýý. Îäîî áèä àðâàí çóðãààí ìÿíãàí ìåòðèéí ã¿íä îðæýý. Òèéìýýñ “Íàóòèëóñ” ìÿíãà çóðãààí çóóí àòìîñôåðèéí äàðàëòûã áèåäýý õ¿ëýýæ áóé, ººðººð õýëáýë, ººðèéí áèåíèé íýãýí øîî äºðâºëæèí ñàíòèìåòð õýñýã òóñ á¿ð äýýð ìÿíãà çóðãààí çóóí êèëîãðàìì õ¿íä æèíãýýð äàðàãäàæ áàéëàà. - Þóòàé õà÷èí õýðýã âý. Õýçýý ÷ ÿìàð ÷ àìüäðàë áàéãààã¿é òèéì ã¿í óñíàà ÿâíà ãýäýã þó ãýñýí ¿ã âý! õýìýýí áè äóó àëäàæ - õàð ë äàà òà, êàïèòàí, õàð, ýäãýýð àãóó ñ¿ðëýã õàäûã ýäãýýð õîîñîí öºë óóëñûã, ýäãýýð àìüäðàëûí º÷¿¿õýí ÷ àìüñãàë ¿ã¿é, òýíãèñèéí ýöñèéí õÿçãààðûã! Ýäãýýðèéí òóõàé áèäýíä çºâõºí ë íýã ìóó á¿ðýã áàðàã äóðüòãàë ¿ëäýíý ãýäýã õè÷íýýí õàðàìñàëòàé âý ãýâýë: - Òýð á¿ðýã áàðàã äóðüäàòãàëûã òàíü á¿ðýã áàðàã ÷ áóñ áîëãîæ áîëíî ø¿¿ ãýæ êàïèòàí ºã¿¿ëýâ. - Òà þó ãýõ ãýæ áàéíà? Áè òàíû ¿ãèéã îéëãîõã¿é áàéíà ãýæ áè õýëëýý.

- Ýíäõèéí ãàçàð îðíû áàéäëûí çóðãèéã àâ÷èõààñ õÿëáàðõàí þì áàéõã¿é ãýæ áàéíà àà áè ãýâ. Êàïèòàí Íåìîãèéí òýð íýãýí øèíý ñàíàëûí òàëààð áè ººðèéí ãàéõàæ áàõàäñàíûã õýëæ àìæààã¿é áàéòàë íýãýí óñàí öýðýã çóðãèéí àïïàðàò àâ÷ îðæ èðëýý. Áèäíèé í¿äíèé ºìíº íàëàéæ áóé áàéãàëü, öàõèëãààí ïðîæåêòîðûí ãýðýëä ãàéõàì õóðö òîä ºíãººð ÿëãàð÷ áàéâ. Òóâ òóíãàëàã áîëæ èðýýä º÷¿¿õýí ÷ õºäºëãººíã¿é øèíãýí îð÷èí çóðàã àâàõàä ¸ñòîé àÿòàé, íàðíû ãýðýëò¿¿ëãýýñ ÷ õîë èë¿¿ òààëàìæòàé íºõöºëèéã á¿ðýëä¿¿¿æ áàéâ. Áèä àïïàðàòûíõàà àìûã óñàí äîîðõè óóëñûí ç¿ã ÷èãë¿¿ëýí õýä äàðñàí íü òóí ñàéõàí çóðàã ãàðãàæ áèëýý. Áèäíèé àâñàí çóðàã äýýð ºäðèéí ãýðëèéã õýçýý ÷ îëæ ¿çýýã¿é ýðò áàëàð öàãèéí õàäàí õÿñàà, ãàçðûí õàòóó á¿ðõ¿¿ëä øèãäýæ äàãòàðøñàí áîð áîðæèí õàäàí õàíàíä îíãîéæ ¸íõîéñîí ã¿íçãèé ã¿íçãèé í¿õ, àãóé áîëîí õàìãèéí ýöýñò ¸ñòîé ë ôëàìàíä ãàçðûí çóðàà÷èéí ãàðààð çóðàãäñàí ìýò óóëñûí øîâõ ãàéõàìøèã ¿çýìæèò îðãèëóóä òîäõîí ÿëãàð÷ ãàð÷ýý. Ãýâ÷ ïèä õàð, ºíãºëºãäñºí ìýò òîâ òîëèãîð, ºíãº ÿëãàðàõ ãàíö ÷ òîëáîã¿é, õîîðîíäîî àâ àäèëõàí, ýëñýí õºðñºí äýýð áàò ñóóðüøèí öàõèëãààí ïðîæåêòîðûí ãýðýëä ãÿëàëçàæ áóé òýäãýýð õàäàíä àìüäðàëûí ÿìàð íýãýí àìüñãàë º÷¿¿õýí÷ áàéõã¿é ãýäýã àéõòàð ñýòãýãäýë òºð¿¿ëæ áóé òýð íýãýí ÷àíàðûã òýäãýýð çóðàã ¿ë äàìæóóëæ áèëýý. Çóðàã àâ÷ äóóñìàãö êàïèòàí Íåìî íàä ðóó õàíäàæ: - Äýýøýý ãàðàõààñ äàà, íî¸í ïðîôåññîð îî. “Íàóòèëóñ”ûã èéì èõ äàðàëòàíä äýíä¿¿ óäààõ õýðýãã¿é ãýëýý. - Áè çºâøººðºõ áàéíàì, êàïèòàí. - Áºõ ñóóãààðàé ãýæ õýëýõýä íü áè, êàïèòàí ÷óõàì þó ãýæ õýëñíèéã íü ÷óõàì þó ãýæ îéëãîõîî, ÿàãààä áè áºõ ñóóõ áîëñíîî àñóóæ àìæààã¿é áàéòàë ãýíýòõýí íàìàéã øàëàí äýýð àâààä õàÿ÷èõëàà. Òýõíýý íü êàïèòàí Íåìîãèéí òóøààëààð “Íàóòèëóñ”ûí ñýíñ çîãñîæ, ã¿íçãèéðýëòèéí çàëóóð áîñãîãäñîí òóë ÿã ë òýð ñåêóíäýä îíãîö ìààíü àãààðûí áºìáºðöºã øèã ÷àíõ äýýøýý õàðâàæ, ¿íýíèéã õýëýõýä òîëãîé ýðãýì õóðäòàéãààð ººäºº äýãäýí, äàëàéí óñûã õàíãèíàí æèíãýíýí ç¿ñ÷ õººðëýý. Ýðãýí òîéðîíä þó ÷ õàðàõûí àðãàã¿é áºãººä àðâàí çóðãààí ìÿíãàí ìåòðèéí ã¿í óñíààñ äºðºâõºí ìèíóòûí äîòîð ñóãà ¿ñðýí õººð÷, öîéëæ áóé çàãàñ ìýò ãîä õàðàéí ãàðààä óóë ìàíàí øèã óñàí áàãàíà áîñãîí áóöàæ áóóæýý.

ÀÂÐÀÃÀ ÕÀËÈÌ ÁÀ Ø¯ÄÝÒ ÕÀËÈÌ Ãóðàâäóãààð ñàðûí 1Ç-íû øºíº 14-íèé ºãëºº “Íàóòèëóñ” ìºí ë äàõèàä ºìíº ç¿ãèéã ÷èãëýâ. Áè áîäîõäîî Ãîðíûí õóøóó îðøèõ ºðãºðãººñ áèä, ºðíºä ç¿ã íîìõîí òýíãèñèéã ÷èãëýí ýðãýæ, äýëõèé òîéðîõ àÿíãàà äóóñãàíà ãýæ ñàíàñàí ìèíü ýíä¿¿ðýë áîëæýý. Òýõíýý íü “Íàóòèëóñ” ìààíü ºìíº òèéøýý ÿâñààð ë áàéëàà. Òýð õààøàà îäíî âý? ªìíºò òóéë ðóó þó? Ãàëçóóðñàí þì. Êàïèòàí Íåìîãèéí ñîëèî çàí Íåä Ëåíäèéí áèò¿¿ ñýæèãëýëèéã ¿íýõýýð áàòàëæýý ãýñýí ä¿ãíýëòýíä áè õ¿ðýâ. Êàíàäûí õàðúÿàò ñ¿¿ëèéí ¿åä ººðèéí îðãîõ òºëºâëºãººã èë÷èëæ íàäòàé ÿðèõûã áîëüæýý. Òýð áóñàäòàéãàà îéðòîõ íü áàãàñàæ, äîðõèíîî áèå áºåöèéëºõ áîëîâ. Áèä òèéíõ¿¿ óäààí õóãàöààãààð ýíä áàðèãäàæ áàéãàà ÿâäàë ò¿¿íèéã çîâîîæ áóéã áè îéëãîæ áàéëàà. Ò¿¿íèé öýýæèíä ¿çýí ÿäàõ ¿çýë îâîëçîí áàéãààã ÷ áè ìýäýð÷ ë áàéâ. Òýð êàïèòàí Íåìîòîé ó÷ðàõäàà ÷ í¿äýíäýý õèëýãíýñýí ãàë áàäðóóëàõ òóë ò¿¿íèé òºðºëõèéí íü äîãøèí àâèð, ººðèé íü ÿìàð íýãýí áîäëîãîã¿é õýðýã ò¿ëõ÷èõ áèé äýý ãýæ áè ¿ðãýëæ àéäàã á¿ëãýý. Ãóðàâäóãààð ñàðûí 14-íèé ºäºð Êîíñåëü, Íåä Ëåíä õî¸ð íàä äýýð ìèíèé ºðººíä îðæ èðëýý. Áè òýäíýýñ ÷óõàì ÿìàð õýðãýýð èðñýí òóõàé àñóóâàë: - Öîð ãàíöõàí ë àñóóëò áàéíà, ïðîôåññîð ìèíü ãýæ Êàíàä õ¿í íàäàä õýëýâ. - Áè òàíû ¿ãèéã ñîíñú¸, Íåä. Òàíè áîäëîîð áîë “Íàóòèëóñ” äýýð õýä õè÷íýýí õ¿í áèé âý? - Á¿¿ ìýä äýý, õîíãîð ìèíü. - Ìèíèé áîäâîë õýìýýí Íåä Ëåíä öààø íü ºã¿¿ëýýä - îíãîöûã æîëîîäîõîä òèéì ÷ îëîí õ¿í õýðýãã¿é äýã ãýâ. -Òýð ¿íýí ãýýä áè õàðèóä íü - ¿¿íèé ìàøèí òóí íàðèéí õèéãäñýí þì áîëîõîîð àðâààä õ¿íòýé áàã á¿õ õºëãèéã ¿éë÷ëýõýä ä¿¿ðýí õàíãàëòòàé þì ø¿¿ ãýâ. - Òèéì ë áîë êàïèòàí Íåìî, îëîí õ¿íòýé òîì áàã îíãîöîíäîî àâàâ ãýæ ¿¿ äýý ãýæ Íåä Ëåíä ºã¿¿ëýâ. - Àðàé ÷ ¿ã¿é áàéõ àà ãýæ áè óíäóóöâàë: ßàãààä? ãýëýý. Áè Íåä Ëåíäýýñ í¿ä ¿ë ñàëãàí ñàéí àæèõàä ò¿¿íèé ÿàõ ãýæ áàéãààã ìýäýõýä õÿëáàðõàí áàéâ. - ßàãààä ãýâýë õýìýýí áè ò¿¿íä, õýðâýý ë êàïèòàí Íåìîãèéí òóõàé òºñººëæ áàéñàí ìèíü çºâ ë áîë, “Íàóòèëóñ” çºâõºí ë íýã åðäèéí õºëºã îíãîö ÷ áèø, ìºí òýðíèéõýý çýðýãöýýãýýð, ÿã ººð øèã íü õóóðàé ãàçàðòàé ò¿íø òàñàðñàí, òèéì îðãîæ çàéëñàí õ¿ì¿¿ñèéí îðîãíîõ îðîí áàéõààñ çàéëàõã¿é. - Òèéì ÷ áàéæ áîëîõ þì ãýýä îäîî áîëòîë ¿ã äóóã¿é ñóóñàí Êîíüñåëü õàðèó ºã¿¿ëýýä Ýçíèéõ çºâ ÷ áàéæ ìàãàäã¿é. Ãýëýý ÷ ãýñýí “Íàóòèëóñ” îíãîö òîîòîé õýäýí õ¿í ë áàãòàõ

¸ñòîé ñàâ ø¿¿ äýý. ¯¿í äýýð õàìãèéí äýýä õýìæýýãýýð ÷óõàì õýä õè÷íýýí õ¿íòýé áàã áàéæ áîëîõûã áèäýíä ýçýí õýë÷èõã¿é þó? ãýëýý. Áè ÿàæ ìýääýã þì? - Áîäîæ ãàðãàõ æèðèéí íýã àðãààð, òà áîä îíãîöíû ýçëýõ¿¿íèéã ìýäíý, òýõýýðýý ò¿¿íä áàéãàà àãààðûí áàãòààìæèéã ìýäíý. Íºãºº òàëààð õýëýõýä, íýã õ¿íèé àìüñãàëä øààðäàãäàõ àãààðûí õýìæýýã ìýä÷èõâýë “Íàóòèëóñ”-ûí àãààð õîðèí äºðâºí öàãò õýäýí õ¿íä õ¿ðýëöýõ... Áè ò¿¿íèé ÷óõàì þó õýëýõ ãýæ áóéã òýðòýé òýðã¿é îéëãîñîí òóë Êîíñåëèéí äóóñâàðã¿é óðò ÿðèàã òàñäàí àâ÷: - Ìýäëýý, ìýäëýý. Òýãæ áîäîæ ãàðãàõ ÷ òóí àìàðõàí. Ãýâ÷ íýí òîäîðõîé áóñ ä¿í ¿ç¿¿ëýõ ø¿¿ äýý ãýâ. - Çà ÿàõàâ òîäîðõîé áóñ ë áàéã ãýæ Íåä Ëåíä øààðäëàà. - Íýã ë õ¿í öàã òóòàì àìüñãàëäàà çóóí ìåòð àãààðò õîëèëäñîí õ¿÷èëòºðºã÷ øààðääàã òóë á¿òýí íýã õîíîãò áóþó õîðèí äºðâºí öàãò õî¸ð ìÿíãà äºðâºí çóóí ìåòð àãààð øààðäàíà. Òèéì ó÷ðààñ “Íàóòèëóñ”-ûí àãààð õýäýí õ¿íèé àìüñãààëàõàä õ¿ðýõ âý ãýäãèéã îëîõûí òóë “Íàóòèëóñ”-ûí áàãòààìæèéã õî¸ð ìÿíãà äºðâºí çóóí ëèòðòýý ë õóâàà÷èõã¿é þó… - Òóí çºâ ãýæ Êîíñåëü õýëýâ. - Òýãâýë “Íàóòèëóñ”-üí áàãòààìæ áîë ìÿíãà òàâàí çóóí òîíí, òîíí òóñ á¿ðä ìÿíãàí ëèòð àãààð íîîãäîõ òóë óóë õºëãèéí íèéò áàãòààìæèíä ñàÿ õàãàñ ëèòð àãààð îðîõ íü ýý. Òýð áàãòààìæèéã ºíºº õî¸ð ìÿíãà äºðâºí çóóí ëèòðòýý õóâàà÷èõâàë - áè öààñàí äýýð ò¿ðãýí çóóð ñàðàà÷èæ õàÿàä - ÿã çóðãààí çóóí õîðèí òàâ ãýñýí á¿õýë òîî ãàð÷ áàéíà. ªºðººð õýëáýë “Íàóòèëóñ”-ò áàãòàõ àãààð á¿òýí õîðèí äºðâºí öàãò çóðãààí çóóí õîðèí òàâàí õ¿íèé àìüñãàëàõàä ÿã òààðàõ àæýý. - Çóðãààí çóóí õîðèí òàâàí õ¿í ãýíýý! õýìýýí Íåä Ëåíä äóóí àëäàâ. - Òýãâýë ýíä áàéãàà áè, ÷è, òà, ýíäõèéí äàðãà, öýðýã á¿ãä íèéëýýä ýíý íýãýí òîîíû àðàâíû íýãýí õóâüä íü ÷ õ¿ðýõã¿éã òàíä ä¿¿ðýí áàòàëæ ÷àäàõ áàéíàì ãýâýë: - Òýäíèé ýñðýã ãýâýë ãóðâàí õ¿í ÷ ÿðüäàãã¿é ýý õýìýýí Êîíñåëü áóâòíàâ. - Òèéì áîëîõîîð, ìèíèé ìóó õººðõèé íàéç Íåä ÷àìäàà áè òýñ÷ ë ¿ç ãýæ çºâëºõ áàéíàì ãýâ. - Çºâõºí òýñýýä ë çîãñîõã¿é, ýâëýðýõýýñ ººð àðãàã¿é áîëæýý ãýæ Êîíñåëü íýìýðëýí õýëýâ. Êîíñåëü àðãàã¿é ë çºâ ¿ã îëæ õýëæýý. - Á¿ð äîðä äîðäñîîð, êàïèòàí Íåìî äàíäàà ë ºìíº ç¿ã äàâõèàä áàéõ ãýæ õààíààñ äàà. Òýð õàà íýãýí ãàçàð, æèøýýëáýë, ÿäàæ òýð ìºñºí öýâäýãò òóëæ î÷îîä íýã çîãñîíî ø¿¿ äýý! Áîëîâñîí îðíóóäûí ýðãèéã óãààäàã äàëàéíóóäàä ýðãýí î÷èõ öàã ãàðöààãóé íýã õ¿ð÷ èðíý. Òýõýä ë îðãîõ òàëààð áîäîõ öàã äàõèí ãàðàõ áèø¿¿! ãýæ Êîíñåëü ¿ðãýëæë¿¿ëýí ÿðèëàà. Êàíàä õ¿í òîëãîéãîî íýã ñýãñýð÷, äóõàà íýã èë÷èõýýä, íýã ÷ ¿ã õýëñýíã¿é ãàðààä ÿâ÷èõàâ.

Ýçýí õýðýâ çºâøººðâºë áè íýã þì õýëýõèéã õ¿ñíýì õýìýýí Êîíñåëü ºã¿¿ëýýä õººðõèé ìóó Íåä äàíäàà ë áîëîõã¿é þì áîäîæ áàéõ þì. Òýð àëü äýýð ºíãºðñºí æàðãàë öýíãýëòýé ¿åý ñàíàæ, áèäýíä îäîî áîëøã¿é ã¿éöýòãýøã¿é áýðõ þì òýðýíä áîë àÿòàéõàí, õÿëáàðõàí þì øèã ñàíàãäàõ þì. Òýð ýëäýâ þì äóðñàí ñàíàãàëçàõûí õ¿íäýä äàðàãäàæ ºäºðæèíãºº óéò àðëàõ þì. Ò¿¿íèé çîâëîíã îéëãîõ õýðýãòýé. Òýð ÷óõàì þó õèéõ âý? þó ÷ àëãà! Òýð òàí øèã ýðäýìòýí áóñ, òèéìýýñ óñàí äîîðõè åðòºíöèéí àãóó ãàéõàìøèã òàíä ñàéõàí ÷, òýðýíä òºäèé ñàéõàí áèø. Òèéìýýñ Íåä Ëåíä ººðèéíõºº ýõ îðîíä îäîæ îðîéí öàãààð ÿìàð íýãýí íàðãèàíû ãàçàð øàãàéõûí òóë þóãàà ÷ ãàðçäàõàä áýëõýí õ¿í þì! Òýãæ ÿðüñàí Êîíñåëèéí íü çºâ áàéâ. Ýðõ äóðààðàà, á¿òýýë÷ àìüäðàëä äàññàí Êàíàä õ¿í “Íàóòèëóñ” äýýðõ íýã ÿíçûí ñóóðèí àìüäðàë òýñâýðëýøã¿é áàéñàí íü ìýäýýæ õýðýã. Ò¿¿íèé äóð ñýòãýëèéã òàòñàí øèíý ñîíèí ÿâäàë òóí õîâîð òîõèîëäîõ àæýý. Õàðèí òýãòýë ÿã ýíýà ºäºð ò¿¿íèé ýðõ ÷ºëººò òýíýãýð ¿åèéíõ íü áàéäëûã ñàíàãäóóëáàë çîõèõ íýãýí ñîíèí ÿâäàë áîëëîî. Äàëàé äýýð èë õºâæ ÿâñàí “Íàóòèëóñ” ºãëººíèé àðâàí íýãýí öàãèéí ¿åä ñ¿ðýã õàëèìòàé äàéðàëäëàà. Õ¿ì¿¿ñ õîéíîîñ íü ñàëàõã¿é, óëàéðàí õººöºëääºã ýäãýýð ñ¿¿ãýýð áîéæèã÷èä, õàëèìûí àíãóó÷èä õîâîð ¿çýãääýã õîëûí ºðãºðã¿¿äèéí îð÷èíä àìü çóëáàí îðîãíîæ îðøèõ òóë ýíý òóëãàðàëò íàäàä òºäèéëºí ãàéõàãäñàíã¿é ýý. Õàëèì çàãàñ òýíãèñ äàëàéí ÿìàð íýãýí àëáàíä èõýýõýí ÷óõàë ¿¿ðãèéã ã¿éöýòãýæ, ãàçàð ç¿éí òîì òîì íýýëòýíä òýäíèé íºëººëñºí íºëºº òóí èõ á¿ëãýý. Õàëèìóóä á¿õ öàã ¿åèéí á¿õ ë ÿñòàí, ¿íäýñòíèé àíãóó÷äûã, ýõëýýä áîñêóóäûã, äàðàà íü àññèð÷óóäûã, ñ¿¿ëä íü àíãëè÷óóä, ãîëëàíä÷óóäûã òóñ òóñ äàãóóëàí àëñ îäîæ áèëýý. Òýäãýýð àíãëè÷óóä òýíãèñèéí àÿëëûí àþóëòàé òýìöýí òýìöñýýð þóíààñ ÷ àéõã¿é áîëæ, òýíãèñ äàëàéã çàõààñ íü çàõûã íü õ¿ðòýë õýðýí õýñ¿¿÷ëýõ áîëæýý. Õàëèìóóä óìàðòûí áà ºìíºòèéí òýíãèñ¿¿äýä àìüäðàõ äóðòàé àìüòàí áèëýý. Õóó÷íû íýãýí äîìîãò, àíãëè÷óóä õàëèì çàãàñààð àëñ óìàðò ç¿ã îäîæ, íýã ìýäâýë óìàðò òóéëä äîëîîõîí áýýð îéðõîí î÷ñîí áàéæýý ãýæ äóðüääàã á¿ëãýý. Õýðýâ ë ýíý õ¿ì¿¿ñ ñàíààíààñàà áîäîæ ãàðãàñàí äîìîã þì õýçýý íýãýí öàãò ¿íýí õýðýã äýýðýý áèåëýãäýæ, õ¿ì¿¿ñ áîäâîë õóóðàé ãàçðûí òýð íýãýí ¿ë ìýäýãäýõ õýñýãò õàëèìòàé õººöºëäñººð õ¿ð÷èõ áóéçàà. Ýíà õýð áèä òàâöàí äýýð áàéöãààâ. Òýíãèñ òóí àìãàëàí àæýý. Åð íü îð÷èíä àðàâäóãààð ñàðä öàã àãààð äàíäàà ñàéõàí áàéäàã áèëýý. Êàíàä õ¿í äàëàé äýýð õàëèì ÿâàõûã õàìãèéí ò¿ð¿¿í õàðñàí áèëýý. Ò¿¿íèé çààñàí ç¿ãò áè ñàéòàð àæèãëàí õàðñààð “Íàóòèëóñ”-ààñ òàâàí ìèëü õýðèéí ãàçàð ë ãàð÷, äàëä îðîí ÿâàà íýãýí õàð þì îëæ ¿çýâ. - Àé äàà õýìýýí Íåä Ëåíä áàðõèð÷ - õýðýâ ë áè îäîî õàëèì àãíàõ õºëãºí äýýð áàéñàí áîë ýíý ó÷ðàë íàìàéã þóòàé èõ áàÿðëóóëàõñàí áîë! Ýíý ÿìàð òîì àìüòàí áý. Õàð ë äàà, õè÷íýýí èõ ºíäºðò óñ, óóð òóðãèí ÿâíà ãýý÷ Áè ýíý ìóó òýâøèíä áàðèãäàæ ÿâàõ ãýäýã þóòàé õàðàìñàëòàé âý! ãýëýý.

- Òà ººðèéãºº æàä÷èí ãýæ áàñ ë ¿çñýýð áàéõ øèã áàéíà äàà ãýæ áè õýëáýë: - Õàëèìûí àíãóó÷èí õ¿í õýçýý íýãýí öàãò ìýðýãæëýý ìàðòàæ áîëîõ ãýæ óó? Òýð ñàéõàí àíãèéí àìòàíä õýçýý íýãýí öàãò õàíàõ ãýæ áàéõ ãýæóó? - Ýíý îð÷íû äàëàéíóóäàä òà õýçýý ÷ àíãóó÷èëæ ÿâààã¿é þó, Íåä ýý? - Õýçýý ÷ ¿ã¿é, ïðîôåññîð ãóàé - Áè äàíäàà ë óìàðò äàëàéíóóäàä Áåðèíãèéí, Äýâèñèèí õîîëîéíóóä õ¿òýë àãíàæ áàéñàí. Òýõýýðýý òà, ºìíºòèéí õàëèìíû ààø çàíã ìýäýõã¿é õ¿í þì àà? Òèéì äýý, åð íü òóéë îð÷íû õàëèìóóä ýêâàòîðûí á¿ëýýí óñûã ãýòýëæ óìàðòûí óñàíä îðîõûã õýçýý ÷ ç¿ðõýëäýãã¿é þì. Òýõýýð òà ÿàæ ÷ ìýäýõ âý äýý. - Þó ÿðüæ áàéíà, òà íî¸í ïðîôåññîð! ßìàð þìàà òà ñàíààíààñàà ãàðãàæ èðýâ ýý! õýìýýí Êàíàä õ¿í èòãýõ ÿíçã¿é ìýòãýëöýæ áàéâ. - Áè ñàíààíààñàà ãàðãàñàí þì áàéõã¿é, ÿã ë ¿íýíýýð íü ÿðüæ áàéíà... - Àðàé ÷ ¿ã¿é äýã ýý! Áè ººðèéí ãàðààð, æàðàí òàâàí îíä, îäîîãîîñ õî¸ð æèë õàãàñûí ºìíº Ãðåíëàíäûí ýðãèéí äýðãýä íýãýí õàëèì óíàãàñíû ìèíü ã¿çýýíä Áåðèíãèéí õîîëîéí õàëèì àãíàõ õºëãèéí òýìäýãòýé æàä ¸ðäîéæ áàéñàí þì. Òýãâýë àìåðèêèéí áàðóóíòàé øàðõàäñàí àìüòàí, õýðýâ ë òýð óðüäóóð òóóëæ Ãîðíûí áóþó ýñõ¿ë Ñàéí èòãýëòèéí õóøóóã òîéð÷ ýêâàòîðûã õºíäëýí äàéðààã¿é þì áîë ÿàõààðàà àìåðèêèéí ç¿¿íòýý èðæ àëàãääàã áèëýý. - Ìèíèé íàéç Íåäèéí íîòîëãîîã áè ä¿¿ðýí çºâøººðºõ áîëîâ÷ ýçíèé õàðèóëòûã òýñ÷ ÿäàí õ¿ëýýæ áàéíàì ãýæ Êîíñåëü ºã¿¿ëýâ. - Òýãâýë, õîíãîðóóä ìèíü, ÿíç á¿ðèéí òýíãèñò, ÿíç á¿ðèéí õàëèì îðøèæ, òýð òýíãèñýý õýçýý ÷ ¿ë îðõèäîã þì. Õýðýâ òýäãýýðèéí íýã íü Áåðèíãèéí õîîëîéãîîñ Äýâèñèéí õîîëîéä ÿâæ îð÷èõñîí áîë òýäãýýð äàëàéí õîîðîíä, ýñõ¿ë àìåðèêèéí, ýñõ¿ë àçèéí ýðýãò ÿìàð íýãýí í¿õ ñ¿â áàéíà ë ãýæ ýçýí òà íàðò õýëíý äýý. - Òýãýýä ÷ áè ¿¿íä òàíü ¿íýìøèõ õýðýãòýé áîëæ áàéíà óó?õýìýýí êàíàä õ¿í í¿äýý æàðòàéëãàí ºã¿¿ëýõýä Êîíñåëü: Ýíýíä ¿íýìøèõ ë õýðýãòýé ãýëýý. - Òýõýýðýý òà íàìàéã ýíý îð÷èíä õýçýý ÷ ãºðººëººã¿é áîëîõñîð ýíäõèéí õàëèìûã ìýäýõã¿é ãýæ áàéãàà þì øèâ äýý ãýæ æàä øèäýã÷ õýëýâ. - ßã òèéì. - ßàÿ ãýõýâ Íåä, òýäýíòýé òàíèëöàõàä òàíä, òºäèé ë ñàéí øàëòàã áîëíî áèç õýìýýí Êîíñåëü õàæóóãààñ íýìýðëýëýý. - Õàðàà ÷ õ¿¿å! Õàðàà÷! ãýæ êàíàäûí õàðúÿàò õýëýýä ºíººõ ÷èíü îéðòîæ ÿâíà. Áèäýí ð¿¿ á¿ð øóóä îðîîä èðëýý. Íàìàéã ÿàæ ÷ ÷àäàõã¿é ãýæ íàäààð äîîã õèéæ áàéãààãèé íü! ãýæ õàøãèðàâ.

Òýð ïèä õèéòýë äýâñýâ. Õàëèìûí àíãóó÷ íóäàðãàà æàä àòãàæ áóé ìýò çàíãèäñàí áàéëàà. - Ýíäõèéí õàëèìóóä õýìæýýãýýðýý ÿã ë óìàðòûí õàëèì øèã áèç? ãýæ òýð àñóóâ. Áàðàã ë àäèëõàí. - Ïðîôåññîð ìèíü, ¿¿íèéã áè çóóí ôóò õ¿ðòýë óðò áèåòýé õàëèì ¿çñýíäýý àñóóæ áàéãàà þì ø¿¿. Õàëèìûí àí÷èí, Àëåóòèéí àðëûí äýðãýä çóóí òàâèí ôóò õ¿ðòýë òîì õàëèì áàéäàã ãýæ íàäàä ÿðüñàí þì. Áîäâîë òýä äýíä¿¿ëñýí áàéëã¿é äýý. Íåä ìèíü õýìýýí áè òàòãàëçàæ òèéì õàëèì áàéãàëü äýýð áàéõ ÷ ¿ã¿é, òýãâýë ø¿äýò õàëèì, ýíãèéí õàëèìààñ áàãà ø¿¿ äýý ãýâ. - Àé çàéëóóë õýìýýí òýíãèñýýñ í¿ä ¿ë ñàëãàí áàéñàí êàíàä ýð äàõèí äóó àëäàæ-ºíººõ ÷èíü á¿ð ë îéðòîîä áàéíà òýð óäàõã¿é “Íàóòèëóñ”-ûí õàæóóãààð ãàðààä ÿâ÷èíà àà! ãýëýý. Òýð ÿðèàãàà ¿ðãýëæë¿¿ëýõ çóóðàà íàä ðóó õàíäàæ: - Ø¿äýò õàëèìûã òà á¿ð íýã ìóóñàéí æàðààõàé øèã ãýõ íü ýý. Òýãâýë àñàð òîì ø¿äýò õàëèì áàéäàã þì ø¿¿. Òýä òóí óõààíòàé àìüòàä áîëîõûã òà ìýäýõ ¿¿? Òýäíèé çàðèì íü çàìãàí äîîãóóð øóðãàæ îðîîä çàìàãòàéãàà ãàð÷ èðäýã ãýæ íàäàä ÿðüñàí þìäàã. Òýð ¿åä íü òýäíèéã àðàë ãýæ ñàíàõ ÷ óäàà áàéäàã. Òýãýýä ò¿¿íä õºëºã îíãîö îéðòîæ î÷îîä, õ¿ì¿¿ñ íü áóóöààãààä, ãàëàà ò¿óëöãýýäýã ãýíýëýý... - Áàéøèíí áàðèëãà áîëãîäëîã ãýíýëýý ãýæ ò¿¿íèé ÿðèàã Êîíñåëü öààø íü á¿ð ÿâóóëàí õýòð¿¿ëáýë, Íåä Ëåíä : - Òèéìýý, òèéì õýìýýí çºâøººð÷, äàðàà íü ø¿äýò õàëèì ìààíü, íýã ñàéõàí ºäºð øóìáàí îäîõäîî äýýðýý áàéñàí á¿õíèéã äàëàéí ¸ðîîë ðóó àâ÷ îðäîã ãýíýëýý ãýâ. - ßã ë Ñèíäáàä äàëàé÷èéí àäàë ÿâäàë øèã áîëæ áàéíà äàà ãýæ áè èíýýìñýãëýâ. Ýðõýì Íåä Ëåíä òàíûã áè èéì ñ¿íñ ñ¿¿äýð îð ìºðã¿é õóäëàà þì çîõèîæ ÿðèõäàà ýðëýã íü þì ãýæ åð ìýäýýã¿é þì ø¿¿? Áîäâîë òà ººðºº òèéì ø¿äýò õàëèì áàéäàãò àðàé èòãýäýãã¿é áèç ãýæ áè áîäîæ áàéíà. - Õàëèìóóäààñ åð íü ÿìàð ààø ýñ ãàðäàã áèëýý, ýðõýì ýðäýìòýí ïðîôåññîð! õýìýýí êàíàä õ¿í ¿íýí ãîëîîñîî ºã¿¿ëð¿¿í-Çà òýð, õàð ë äàà, òýð õè÷íýýí õóðäàí òóóëãàæ áàéíà! ßàæ øóìáàæ áàéíà! Ýíý àìüòäûã ÷èíü àðâàí òàâ õîíîãò äýëõèé òîéð÷ ÷àääàã ãýæ ÿðüäàãã¿é áèë¿¿! - Ìàðãàõ þì àëãà. - Äýëõèé òîãòîõ õàìãèéí àíõíû ¿åä õàëèìóóä îäîîãèéíõîîñîî ÷ õóðäàí ÿâäàã áàéñàí ãýæ ìºðèéöñºí÷ áîëíî ýðõýì ïðîôåññîð. - Íýýðýý þó. Íåä? Áè ¿¿íèéã ÷èíü ¸ñòîé ìýäýýã¿é þì. ßàõààðàà òýð âý? - ßàãààä ãýâýë ýõëýýä òýäíèé ÷èíü ñ¿¿ë áóñàä çàãàñíûõ øèã áîñîî áàéñàí òóë óñûã áàðóóíààñ

ç¿¿í, ç¿¿íýýñ áàðóóí òèéø íü öîõèäîã áàéñàí þì. Ãýòýë äàðàà íü õà- ëèìóóä äýíä¿¿ õóðäàí ÿâààä áàéõ øèã áàéõààð íü áóðõàí áàãø òýäíèé ñ¿¿ëèéã ìóøãèóë÷èõñàí òóë ñ¿¿ë íü õýâòýý õàâòãàé áîëæ óñûã äýýðýýñ äîîø, äîîðîîñ äýýø öîõèõ áîëñîí íü õóðäûã íü èõ õàññàí. - ¯¿íä òàíü ¿íýìøèõ õýðýãòýé áîëæ áàéíà óó? õýìýýí áè Íåä Ëåíäèéã äóóðàéí àñóóâàë: - Àëáàã¿é õýìýýí êàíàä õ¿í ºã¿¿ëæ, õýðýâ áè òàíä ãóðâàí çóóí ôóò óðò, òàâàí çóóí ìÿíãàí êèëîãðàìì õ¿íä õàëèì áàéõûã ¿çñýí ãýæ õýëáýë òà ò¿¿íýýñ èë¿¿ã¿é èòãýõ õýðýãã¿é ãýëýý. - Òýãæ ÿðüñàí áîë ÷ òà àðàé äýíä¿¿ëýõ áàéëã¿é ãýæ áè õýëýâ. Ãýñýí ÷ çàðèì íýãýí õàëèì õýëáýðòýí àâðàãà òîì áàéäàã óäàà áèé þì ø¿¿. Òýäãýýðèéí çàðèìààñ íü çóóí õîðèîñ çóóí ãó÷èí òîíí ººõ øàðëóóëäàã ãýæ ÿðüäàã. - Ò¿¿íèéã ÷ áè õî¸ð í¿äýýðýý ¿çñýí þìàà. - Òàíä äóðòàé èòãýõ áàéíàì. Çàðèì íýãýí õàëèì õýìæýýãýýðýý çóóí çààíòàé òýíöäýãò èòãýäýã øèãýý òàíä áè èòãýõ áàéíàì. Áîäîîä ¿ç ë äýý. Òà òèéì í¿ñýð òîì àìüòàí àñàð èõ õóðäòàé äàâõèõàä åð íü ÿìàð øóó ñ¿ðòýé þì áîëîõîâ! - Õàëèì, õºëãèéã áîëîâ÷ õºìºð ÷ õàÿõ ÷àäàëòàé ãýäýã ¿íýí ¿¿ ãýæ Êîíñåëü àñóóâ. - Òýðýíä ÷ èòãýõã¿é áàéíà õýìýýí áè õàðèóëààä-õàðèí 1820 îíä ýíý ë ºìíºò ºðãºðºã îð÷èíä þì ãýíý áèëýý, íýãýí õàëèì “Ýññåíê” ãýäýã õºëºã ð¿¿ äàéð÷ äîâòëîîä, ñåêóíäýä äºðâºí ìåòðèéí õóðäòàé ãýäðýã íü ò¿ðæ õººõºä, îíãîöíû áºãñºí äýýã¿¿ð óñ õàëüæ õºëãèéã ä¿¿ðãýñýí òóë òýð äàðóéõàí äàëàéí ¸ðîîëä æèâæ îðñîí ãýæ ÿðüäàã þì ãýâ. Íåä Ëåíä ìèíèé ç¿ã òîõóóðõàõ áàéäàëòàé ñ¿ðõèé õàðàâ. - Íàäòàé íýãýí óäàà èéì þì áîëñîí þì. Ìèíèé ãºðººëæ àãñàí õàëèì íàìàéã ñ¿¿ëýýðýý ãóÿä÷èõñàí þì. Íàìàéã ÷ ãýæ äýýð íü ñóóæ ÿâñàí çàâèéã ø¿¿ äýý. Òýõýä áè, íºõäèéíõºº õàìò çóðãàà îð÷èì ìåòð õîë òýýð òèéøýý õèéñòëýý äýëñ¿¿ë÷èõã¿é þó. Ãýâ÷ ñàÿõàí íî¸í ïðîôåññîðûí ÿðüñàí òýð õàëèìûí äýðãýä ÷ íàäòàé ó÷èðñàí òýð õàëèì ÷ áÿöõàí àìüòàí, õºõ¿¿ë õ¿¿õýä áàéæ ë äýý! ãýëýý. - Õàëèì åð íü óðò íàñòàé àìüòàí óó? ãýæ Êîíñåëü àñóóâàë, êàíàä õ¿í: Ìÿíãà ìÿíãàí æèëèéí íàñòàé äàà õýìýýí õýíýã ÷ ¿ã¿é òóóæ îðõèâ. - Òà ¿¿íèéã õààíààñ ìýäñýí þì, Íåä? - Òýãæ ë ÿðüäàã þì - ßàãààä òýãæ ÿðüäàã þì? - Á¿ãäèéí ìýäýýæèéí õýðýã þì ÷èíü äýý. - ¯ã¿é ýý. Íåä Ëåíä ìèíü, ýíý áîë õýíèé ÷ ìýäýýæèéí õýðýã áèø.Òýð áîë çºâõºí òààìàãëàë. Òýãâýë òýð òààìàãëàë ÷óõàì þóí äýýð ¿íäýñëýæ áàéíà ãýý÷. Õàëèìûã àíõ àâëàõ áîëñîí òýð

öàãò áóþó îäîîãîññ äºðâºí çóóí æèëèéí ºìíº .õàëèì îäîîíûõîîñîî íèëýýä òîì àìüòàí áàéñàí þì.Îäîî ¿åä õàëèìóóä òèéì òîì áèø áàéäàã íü òýä ºñ÷ òîðíèæ õ¿ðâýë çîõèõ õýð õýìæýýíäýý õ¿ðýýã¿éãýýñ øàëòãààëæ áóé íü õýíèé ÷ ìýäýýæ õýðýã. Ãýâ÷ Íåä Ëåíä ìèíèé ¿ãèéã ñîíñîõã¿é áàéâ. Õàëèì óëàì îéðòîõ òóòàì ò¿¿íèéã òýð í¿ä ÷àâ÷èõã¿é øèðòýí àâàé. - Àé, ýíý ÷èíü ãàíö õàëèì áóñ áîëþó? õýìýýí òýð ãýíýò áàðõèð÷-Òýä ýíä àðàâ õîðü á¿ð ñ¿ðãýýðýý ÿâàà áèø ¿¿! Òýõýä áèä ÿàæ ÷ ÷àäàõã¿é, ãàð õºëºº áàãëóóë÷èõñàí àäèë äýìèé õàðààä ë ºíãºðºº÷èõ ãýæ ¿¿! Àé' õàëàã õàëàã ãýâ. - Áàéçíàæ ¿ç ìèíèé íàéç Íåä, êàïèòàí Íåìîãîîñ òà òýäãýýðèéã àãíàõ çºâøººðºë àâ÷ ÿàãààä ¿ë áîëîõ áèëýý? õýìýýí Êîíñåëü àñóóâ. Ãýòýë Êîíñåëü õýëýõ ãýñýí ¿ãýý õýëæ äóóñààã¿é áàéõàä Íåä Ëåíä êàïèòàíûã ýðýýä äîîøîî øàòààð áóóæ õóðäëàí àëãà áîëëîî. Õýäýí ìèíóòûí äàðàà òýð õî¸ð òàâöàí äýýð õàìò ãàð÷ èðëýý. “Íàóòèëóñ”-ààñ äºíãºæ íýã ìèëü ãàçàð óñàí äýýð íààäàæ áóæèãíàæ áóé õàëèìûí ñ¿ðãèéã àæèãëàæ ýõëýâ. - Ýíý áîë ºìíºòèéí õàëèì ãýæ òýð õýëýýä ýíý íýã ñ¿ðýã á¿ãäýýðýý, õàëèì àãíóóðûí á¿õýë á¿òýí ôëîòûã õºëæ¿¿ëæ áîëîõ àæýý ãýëýý. - Òýãýýä êàïèòàí òà íàäàä ýäãýýðèéã àãíàõ çºâøººðºë ºõñºí áîë óó? Áè æàä øèäýõ ººðèéí ìýðýãæëèéã ÿäàæ ìàðòàõã¿éñýí ãýëýý. - Àìüòíûã äýìèé õºíººõèéí õýðýã þó áàéíà? õýìýýí êàïèòàí òàòãàëçàæ-áèäýíä ººõ òîñíû õýðýã åðäºº ÷ àëãà ãýâ. - Òýãâýë Óëààí äàëàéä äþãîíü àãíàõ çºâøººðºë íàäàä êàïèòàí òà ºãñºí ø¿¿ äýý õýìýýí Êàíàä õ¿í øàëãààæ áàéâ. - Äþãîíèéí ìàõ áèäýíä õ¿íñíèé íººö áîëñîí. Òýãâýë òà îäîî äýìèé ë àìüòíû àìü áóñíèóëàõ çºâøººðºë ãóéæ áàéíà. Òàíû ýíý õ¿ñëèéã áè åð íü àìüòíû àìü áóñíèóëàõ õ¿íèé òºðºëõ çàí ãýäãèéã òóí ñàéí ìýäýæ áóé áîëîâ÷, èéìýðõ¿¿ áàëìàä õýðöãèé áàéäëààð öàã íºãöººõ ÿâäëûã õ¿ñýõã¿é. ßìàð ÷ ãýì õîðã¿é ñàéõàí àìüòàä áîëîõ ºìíºòèéí õàëèìûã õ¿éñ òýìòýðñíýýð ýðõýì Ëåíä òà áîëîîä òàíòàé íýãèéã ñýòãýã÷èä áóçàð õîðò õýðýã ë ¿éëäýæ áàéãàà þì. Èéìýðõ¿¿ãýýð òýä éàôôèíûí áóëàíä áàéñàí àìüä á¿õíèéã óñòãàæ äóóñãààä îäîî ýäãýýð àìüòäûã ýöñèéíõèé íü õ¿ðòýë ÿðãàëàõûã õ¿ñ÷ áóé þì. Ýäãýýð õººðõèéñèã' îðõè äîî òýðòýé òýðã¿é òýäãýýðò ø¿äýò õàëèì, ñýëìýí õîíøîîðò ìýòèéí äàéñàí ìóíääàãã¿é þì. Ãýíýòèéí ýíýõ¿¿ ñýíõð¿¿ëýõ ñóðãààë ÿðèàíû ¿åä êàíàä õ¿íèé öàðàé ÿìàð áàéñíûã òºñººëºí áîäîæ áîëíî äîî Õàëèìûí ìýðýãæèëä äàäëàãàæñàí àíãóó÷èíä èéì ñóðãààë ºãíº ãýäýãò ¿ãýý õèé çàðöóóëíà ãýñýí ¿ã áèç.

Íåä Ëåíä êàïèòàí Íåìî ðóó õàðàõ áîëîâ÷ òýð ÷óõàì þóíû òóõàé ÿðèàä áàéãààã åðäºº ÷ ¿ë îéëãîõ ìýò àæýý. ¯íýíäýý êàïèòàíû çºâ áàéâ. Õàëèìûí àíãóó÷äûí óõààí áîäëîãîã¿é ÿðãàëàë äàëàé òýíãèñ¿¿äýä íýã ÷ õàëèì ¿ëäýõã¿éä õ¿ðãýæ áîëîõ þì. Íåä Ëåíä “ßíêè äóäëü” õýìýýõ äóóíû àÿëãóó ø¿äýí çàâñðààðàà èñãý÷èí áóðóó õàð÷èõëàà. Òýð õîîðîíä êàïèòàí Íåìî õàëèìûí ñ¿ðãèéã øèðòñýí ÿíçààðàà áàéòëàà íàä ðóó ýðãýæ: - Áè ñàÿõàí ÿðüñàí ÿðèàíäàà, õàëèìàíä õ¿íèé ýýðýãöýý áàéãàëèéí äàéñàí îëîí ãýæ õýëñýí ìèíü õóäëàà áèøýý. Æèøýý íü ýíý íýãýí ñ¿ðýã îäîî õ¿÷èðõýã äàéñàíòàé òóëãàðàõ íü áàéíà. Ýðõýì ïðîôåññîð òà õàðæ áàéíà óó, òýíä ñàëõèí äîîð, íàéìàí ìèëü õýð ãàçàð õºäºëæ áóé õàð õàð þìûã ãýæ õýëëýý. - Õàðæ áàéíà, êàïèòàí õýìýýí áè õàðèóëàâ. - Òýä áîë ø¿äýò õàëèìóóä, àéìøèãò àìüòàä äàà Áè ýíý àìüòíû õî¸ð ãóðâàí çóóãààðàà ÿâàà á¿õýë á¿òýí ñ¿ðã¿¿äòýé äàéðàëäàæ ë áàéñàí þì! ¨ñòîé ë ýíý õîðò õýðöãèé àìüòäûã óñòãàæ áàéâàë òààðíà. Ýíý ¿ãèéã ñîíññîí êàíàä ãÿëñõèéí ýðãýëýý! - Çà ÿàõàâ, êàïèòàí õººðõèé õàëèìóóäûí òóñûí òóëä ýðõýì Íåä Ëåíä... ãýæ áè ÿðèõ ãýòýë: - ªºðèéí áèåèéã õºíººõèéí õýðýãã¿é õýìýýí êàïèòàí Íåìî ìèíèé ÿðèàã òàñäàí – “Íàóòèëóñ” îíãîö ººðºº ø¿äýò õàëèìûí ñ¿ðãèéã áóòðààæ ÷àäíà. Ìèíèé îíãîö áîë ãàí ìºðã¿¿ë¿¿äýýð çýâñýãëýñýí þì. Áîäâîë ýðõýì Ëåíäèéí æàäíààñ òºäèé ë äîðã¿é áèç ãýëýý. Êàíàä õ¿í õýíýã ÷ ¿ã¿é ìºðºº õàâ÷ëàà. Ò¿¿íèé áàéðûã àæâàë: õºëºã îíãîö õàëèìûí ñ¿ðãèéã ìºðãºæ õººíº ãýäýã õýçýý õààíà äóóëäëàà? ãýñýí ÿíçòàé áàéâ. - Ýðõýì ïðîôåññîð òà ò¿ð õ¿ëýýçíýýðýé ãýæ êàïèòàí õýëýýä-áè òàíä òàíû áèå õýçýý ÷ îëæ ¿çýýã¿é ñîíèðõîëòîé àí õèéæ ¿ç¿¿ëíý. Ýäãýýð àðààòàíã ÷èã÷èéí ÷èíýý ÷ ºðºâäºæ áîëîõã¿é. Ýäýíä çºâõºí ë çàëãèõ àì, çàæëàõ ø¿äíýýñ ººð þì àëãà! ãýëýý. Çàðèìäàà õîðèí òàâàí ìåòð õ¿ðäýã çàíòãàð òîëãîéëñîí ø¿äýò õàëèìûã “Çàëãèõ àì, çàæëàõ øóä!» ãýæ òîäîðõîéëîõîîñ ººð èë¿¿ þì áîäîæ îëîõîä õýö¿¿ áàéâ. Õàëèì ìàÿãèéí ýíýõ¿¿ àìüòíû àñàð òîì òîëãîé íü á¿õ áèåèéíõýý ãóðàâíû íýãýí õóâèéã ýçýëíý. “Õàëèìûí ñàõàë” õýìýýí íýðëýãäñýí ýâýðëýã äàëáàíãóóäààð ä¿¿ðýí, åðäèéí õàëèìûí àìíààñ ø¿äýò õàëèìûí àì ãó÷èí åñå áóþó òàâèí õî¸ð òîíí òóñ á¿ð õî¸ð ôóò æèíòýé ø¿äýýð çýâñýãëýãäñýí áàéíà. Ø¿äýò õàëèìûí äàãçàíä ººð õîîðîíäîî õàðüöàõ õî¸ð ìºðíèé õºíäèé áàéäàã áºãººä ò¿¿í äîòîð ñïåðìàöåò ãýæ íýðëýãääýã òîñîðõîã øèíãýí áîäèñ ãóðâààñ, äºðâºí çóóí êèëîãðàìì õàäãàëàãääàã íü ìàø èõ ¿íýòýé àæýý. Ø¿äýò õàëèì áîë äýëõèé äýýð õàìãèéí áîëõè áºãººä ýòãýýä ìóóõàé àìüòàí áîëþó. Ò¿¿íèé òîëãîé òýíöâýðã¿éãýýðýý íýí ãàéõàãäàíà. Òýðíýýñ ãàäíà õàìðûí íü òýíö¿¿ õî¸ð õýñýã áàéâàë çîõèõûí íýã íü ¿ã¿é òóë òàë õàìàðòàé, ò¿¿í÷ëýí ç¿¿í í¿ä íü áàðóóíààñàà òóí áàãà þì. Òèéìýýñ ÷ óðüä öàãò àí÷èä ò¿¿íèé ç¿¿í òàëààñ äîâòîëäîã çàíøèëòàé áàéâ.

Ýíý õýð àðààòíû ñ¿ðýã îéðòñîîð áàéëàà. Òýð õàëèìóóäûã ¿ç÷èõýâ áîëîëòîé, äîâòîëãîîíä áýëòãýæ ýõëýâ. Òýðõ¿¿ òýíöâýðã¿é òóëàëäààíä çºâõºí ø¿äýò õàëèìóóä, àâðàãà õàëèìààñ ÷àäàëòàé, èë¿¿ ñ¿ðõèé àðàà ø¿äòýéãýýðýý äèéëíý õýìýýí óðüäààñ òààìàãëàæ áîëîõ áàéñíààð áàðàõã¿é ø¿äýò õàëèìóóä ýíãèéí àâðàãà õàëèìààñ èë¿¿ óðò óäààí õó- ãàöààíä óñàí äîîð áàéæ ÷àääàãò íü ìàãàä ÿëàõ äàâóó ÷àíàð íü áàéëàà. Àâðàãà õàëèìóóäàä òóñëàõã¿é áîë áîëîõã¿é áîëëîî. “Íàóòèëóñ” óñíàà øóìáàæ, Êîíñåëü Íåä Ëåíä áèä ãóðàâ ¿ççñãýëýí òýíõèìèéí ãýãýýâ÷íèé äýðãýä áàéðàà ýçëýâ. Êàïèòàí Íåìî îíãîöîî ººðèéí ãàðààð æîëîîäîæ á¿ðýëãýí ñ¿éòãýõ øèíý çýâñãèéíõýý èä øèäèéã ãàðãàõààð æîëîîäëîãûíõîî á¿õýýãò îðëîî. Ñýë¿¿ð ñýíñ ýð÷ëýí ýðãýæ “Íàóòèëóñ” îíãîö óðàãøàà äîâòëîí îäîâ. “Íàóòèëóñ”-ûã õ¿ðýëöýí î÷èõ ¿åä ø¿äýò õàëèì áà àâðàãà çàãàñ õî¸ðûí õîîðîíäûí òóëàëäààí ýõýëñýí áàéâ. Êàïèòàí Íåìî ø¿äýò õàëèìûí ñ¿ðãèéã õî¸ð õýñýã òàñäàõààð øèéäýæ îíãîöîî çàëíà. ¯çýãäýæ õàðàãäàé¿óé øèíý äàéñàí áèé áîëñîí ÿâäàë ø¿äýò õàëèìóóäûã ýõëýýä àéëãàñàíã¿é áîëîâ÷ ñ¿¿ëäýý òýä ýíä¿¿ðñíýý îéëãîæýý. Áèäíèé í¿äíèé ºìíº ÿìàð ñ¿ðò òóëàëäààí áîëñîí ãýæ ñàíàíà! Ò¿¿ãýýð ÷ áàðàõã¿é Íåä Ëåíä õºõºí áàÿðëàæ ýõëýýä á¿ð ñ¿¿ëäýý ïàæãàíàòàë àëãà òàøèæ áèëýý. “Íàóòèëóñ” ººðèéí êàïèòàíû ãàðò äóóëãàâàðò çýâñýã àâðàãà òîì æàä áîëîí õóâèðñàí þì. Òýð ø¿äýò õàëèìûí ººõºëñºí òàðãàí áèå ð¿¿ øóìáàí îðæ õî¸ð õýñýã áîëãîí õóâààæ öóñ îëãîéäîí ¿ëäýæ áóé çýðýìäýãëýãäñýí õî¸ð òàë ñýã áîëîí ¿ëäýýæ áàéâ. Òýð ø¿äýò õàëèìûí õ¿÷èðõýã ñ¿¿ëíèé øèðâýëòèéã ¿ë ìýäýð÷, äîãøèðñîí àâðàãà àìüòíû ìºðãºõ äàéðàõ äîâòîëãîîíûã þìàíä ýñ ñàíàõ àæýý. Òýð íýã àðààòàíòàé òîîöîæ ã¿éöìýãö íºãºº ð¿¿ äàéðàí îðæ öàã õóãàöàà àëäàõã¿éí òóë òýíõëýãýý òîéðîí ýðãýëäýæ, í¿äýëñýí äàéñíàà ãàðãààõã¿éí òóë óðàãø ÷àâõäàí, ãýäðýã äîâòëîí õýðýâ íºãººõ íü óñíû ã¿í ð¿¿ ÿâ÷èõâàë äîðîãø øóìáàí, áóöàæ ãàð÷ èðâýë íü ýðãýæ ýëäýí, õàæóóãààñ íü, óðüäààñ íü, àðààñ íü äàéðàí òàñ òàòàõ áóþó àëü ë äàéðñàí òàëààñàà ÿìàð ÷ õóðäòàé ÿâñàí òàñ÷èæ õ¿¿÷èæ áàéâ. Þóòàé áàõòàé õÿäëàãà ãýý÷! Äàëàéí äýýð ÿìàð èõ äóó øóóãèàí äýãäñýí áîë! Àéæ ñàíäàðñàí ø¿äýò õàëèìóóäûí ààõèëàõ àìüñãàëàõàä õè÷íýýí ñ¿ðòýé øóóõèíààí äýãäñýí áîë! Àðààòíóóäûí õ¿÷èðõýã ñ¿¿ëýýð äîëãèëæ öàëãèëñàí óñ äàëàéí ¿ðãýëæ õºäºëãººíã¿é àìãàëàí îðøèõ äîîä äàâõàðãóóäàä õ¿ðòýë íºëººëæ áàéâ... Ýíý õÿäëàãà á¿òýí öàã èë¿¿ ¿ðãýëæèëæ íýãèéí çýðýã ÷ àðààòàí àìüä ¿ëäñýíã¿é ýý. Ø¿äýò õàëèìóóä àðàâ àðâàí õî¸ðîîðîî á¿ëýãëýí íýãäýæ õýä õýäýí óäàà “Íàóòèëóñ”- ûã íÿöààõûã îðîëäîí äàâøñàí áîëîâ÷ àìæèëò îëñîíã¿é.

“Íàóòèëóñ”-ûí ãýãýýâ÷ýýð òýäãýýð àíãàéñàí àéìøèãò òîì àì, õèëýãíýæ äîãøèðñîí í¿ä ñàéí õàðàãäàæ áàéâ. Íåä Ëåíä òýñâýð àëäàæ òýäãýýðèéã õàðààí ç¿õýæ íóäðàãà çàíãèäàí çàãíàæ áàéëàà. Îé òàéãàä ãºðººñíèé ã¿ðýý áàãàëçóóð ðóó øèãäýæ áóé íîõîé ìýò ø¿äýò õàëèìóóä îíãîöíû õàæóó áººð ð¿¿ øèãäýæ áàéâ. Ãýâ÷ “Íàóòèëóñ” ººðèéíõºº äàéñíû òýð èõ õ¿÷äýë, òýð õ¿íä æèí çýðãèéã ¿ë ìýäýð÷ áàéâ. Òýð ø¿äýò õàëèìóóäûã óñíû ã¿í ð¿¿ ÷ ÷èðýí îðæ, äýýø íü ÷ òàòàí ãàðãàæ õººæ ÿâàà îëçíîîñîî º÷¿¿õýí çóóð ÷ õîöðîõã¿é áàéëàà. Èíãýòýë ÷ àðààòíû ñ¿ðýã öººðëºº. Óñ äîëãèîòîõ íü ÷ áàãàñ÷ýý. “Íàóòèëóñ” óñàí äýýð èë ãàð÷ èðëýý Îíãîöíû äýýä õàâõàã ñºõºãäºæ áèä ÷ äýýøýý ãàðàõûã ÿàð÷ áèëýý. Àæâàë äàëàé ø¿äýò õàëèìûí ñýãýýð ä¿¿ðýí õàðàãäàâ. Õýðýâ ø¿äýò õàëèìûí ñ¿ðýã äóíä àñàð èõ á¿ðýëãýí ñ¿éòãýõ õ¿÷òýé áºìáºã òýñðýõ þì ãýõýä òýäãýýðèéã èéíõ¿¿ õ¿¿÷èí òàñ÷èí, õýñýã÷èí õàÿæ ÷àäàõã¿é áóéçàà. Óñ õààø õààøàà îëîí îëîí ìèëü ãàçàð óâ óëààí áîëæ “Íàóòèëóñ” öóñàí äàëàé äóíä õºâæ ÿâàõ ìýò áàéâ. Êàïèòàí Íåìî áèäýí äýýð èðæýý: - Çà, ýðõýì Íåä òà þó ãýìýýð áàéíà? ãýæ òýð êàíàä ýðä õàíäëàà. - Íàäàä õýëýõ þì àëãà êàïèòàí ìèíü õýìýýí ýíý çàâñàð óðàì çîðèã íü õººð÷ àìæñàí êàíàä ýð õàðèóëààä, òà áèäýíä àéìøèãò þì ¿ç¿¿ëëýý Òýð ¿íýí. Òà áèäýíä îâîî ç¿ãýýð õÿäëàãà ¿ç¿¿ëëýý. Ãýâ÷ áè ÿðãà÷èí áèø õàðèí àí÷èí õ¿í ãýëýý. - Ýíý áîë àéìøèãò õîðò, àðààòàí àìüòäûã óñòãàñàí õýðýã õýìýýí êàïèòàí Íåìî ìàðãàëäàæ “Íàóòèëóñ” ÷ ÿðãà÷íû õóòãà áèø ãýâ. - ßìàð ÷ ë ãýñýí áè ººðèéíõºº æàäûã ë òîîæ ¿çíý ãýæ êàíàä õ¿í õýëëýý. - Õýí á¿õýí ººð ººðèéí çýâñýãòýé ø¿¿ äýý õýìýýí êàïèòàí ÿìàð íýãýí øèð¿¿í ¿ã õýë÷èõ áèé äýý ãýæ àéæ áàéëàà. Òýãòýë áèäýíä ìóó þì áîëîõ íü çàéëøã¿é. Ãýâ÷ áèä- íèé àç áîëîõîä êàíàä õ¿íèé àíõààðàë óñàí äýýð õºâæ ÿâàà íýãýí àâðàãà çàãàñíû ç¿ã õàíäñàí áàéëàà. “Íàóòèëóñ”, óóë õàëèìàíä îéðòîæ ÿâàâ. Òýð àìüòàí ø¿äýò õàëèìûí äàéðàëòààñ áóëòàæ ÷àäñàíã¿é. Áè õàâòãàé òîëãîéëñîí õàâ õàð ç¿ñíèé ºìíºòèéí õàëèì ìºí áîëîõûã òàíèëàà. Ýíý õàëèì áèå ìàõáîäûí çîõèîí áàéãóóëàëòûí òàëààð óìàðòûí õàëèì ººðèéí òºðºë òºðºãñäººñºº õ¿ç¿¿íèé äîëîîí ñýë¿¿ð ¿îãýëæ áîëîí õî¸ð õàâèðãà èë¿¿òýéãýýðýý ÿëãàâàðëàãäàíà. Õººðõèé òýð õàëèì õàæóóëäàí õºâæ ÿâëàà. Ò¿¿íèé ãýäñèéã ø¿äýò õàëèìóóä îëîí ãàçðààð õ¿¿ òàòæýý. Òýð õýäèéí ¿õñýí áàéâ. Ò¿¿íèé çýðýìäýãëýãäñýí ñýë¿¿ð äîð áÿöõàí çóëçàãà õîðãîäñîí õàðàãäëàà. Ãýâ÷ ò¿¿íèéãýý ÷ õàìãààëæ ÷àäñàíã¿é ýý. ¯õñýí ýì õàëèìûí àíãàéñàí àìíààñ äàëáàí ñàõëóóäûí íü õîîðîíäóóð óñ ãîðõè ìýò øîð÷èãíîæ áàéâ. Êàïèòàí Íåìî õàëèìûí õ¿¿ðýíä îéðòîí î÷èõûã òóøààëàà. Õî¸ð óñàí öýðýã õàëèìûí áººðºí

äýýð ¿ñðýí áóóæ õàëèìûí õºõíèé ñ¿¿ã íü þ¿ëýí àâ÷ áàéõûã áè ãàéõàí õàðæ áàéëàà. Òýä èéìýðõ¿¿ãýýð ãóðâàí òîðõ ñ¿¿ þ¿ëæ àâëàà. Êàïèòàí íàäàä íýã àÿãà õàëèìûí á¿ëýýí ñ¿¿ óóõûã çºâëºâ. Áè ñýæèãëýñýíäýý ÿðâàé÷èõã¿é áàéæ ÷àäñàíã¿é. Ãýâ÷ õàëèìûí ñ¿¿ àìòààðàà ¿õðèéí ñ¿¿íýýñ þóãààðàà ÷ ÿëãàãäàõã¿é àìò ñàéõàí õýìýýí òýð íàä ÿòãàëàà. Áè àìòàëæ ¿çýâ. ¯íýõýýð àìòëàã ñàéõàí ñ¿¿ áàéëàà. Òýð ãóðâàí òîðõ ñ¿¿ áîë áèäýíä ¿íýò îëç áîëñîí áºãººä ò¿¿ãýýð õèéñýí òîñ, áÿñëàã áèäíèé õ¿íñýíä áàñ ë íýã ÿíç ç¿éë áîëîí íýìýðëýæ áàéâ. Ýíý ºäðººñ ýõëýí áè Íåä Ëåíä êàïèòàí Íåìîãèéí ç¿ã ºäðººñ ºäºðò ë ºøèðñºí ÿíçòàé õÿëàéí õàðàõ áîëñíûã àæèæ ñýòãýë ãîíñîéõ áîëñîí áºãººä ÿìàð íýãýí äàéñàãíàñàí áîäëîãîã¿é ÿâäàë ãàðâàë öàã òóõàéä íü õîðèãëîõîîð õàëèìûí àíãóó÷íû õîéíîîñ ñýðýìæëýí àæèõààð øèéäýâ.

ÌªÑªÍ ÄÓÍÄ “Íàóòèëóñ” ºìíº ç¿ãèéã ÿã áàðüñàí õýâýýð òàâüäóãààð óðòðàãèéí äàãóó íýí èõ õóðäòàé ÿâæ áàéâ. ¯íýõýýð òýð ºìíºò ìºñºí òóéë õ¿ðýõ ãýñýí þì áîëîâ óó? ªìíºò òóéëûí îðíóóäûí ãóðàâäóãààð ñàð óìàðòûí îðíóóäûí åñä¿ãýýð ñàð áóþó íàìðûí ýõýí ñàðòàé àäèë òóë ò¿¿íä áè ¿ë èòãýæ áèëýý. Ãóðàâäóãààð ñàðûí àðâàí äºðâºíºº óðòðàãèéí 55 äóãààð õîíîãò àíõ áè õºâæ ÿâàà ìºñ îëæ ¿çëýý. Òýð áîë õîðèîñ õîðèí òàâàí ôóò óðò, õºõºâòºð òóÿà á¿õèé, ìºñíèé èõ áóñ ýìòýðõèéí õýñýã áàéñàí áºãººä òýõäýý ë äàëàéí óñ ò¿¿íèéã øóóãèí øààãèí ìºðãºæ áàéâ. “Íàóòèëóñ” óñàí äýýð èë ÿâëàà. Ò¿¿íýýñ óðüä ºìíº òóéëûí äàëàéíóóäààð ¿ðãýëæ æóóë÷èëæ àãñàí Íåä Ëåíä óñàí äýýð èë õºâºã÷ ìºñ íýã áóñ óäàà ¿çñýí àæýý. Êîíñåëü, áèä õî¸ð òýð íýãýí ç¿éëèéã àíõ ¿çýí ñîíèðõîí áóé á¿ëãýý. Äàëàéí àëñ òºâøèí äýýð í¿ä ãÿëáàì öàãààí çóðâàñ òóÿà áèé áîëëîî. Àíãëèéí õàëèìûí àíãóó÷èä ò¿¿íèéã “Ìºñºí ãÿëãà» ãýæ íýðëýäýã þì. ¯¿ë õè÷íýýí ºòãºí ãýýä ò¿¿íèé òóÿàðàõûã õàëõàëæ ÷àääàãã¿é àæýý.Òýð çóðâàñ öàãààí ãýðýë áîë ìºñºí öºë õàëæ áóéí ýõíèé øèíæ òýìäýã àæýý. ¯íýõýýð ÷ òºäèéëºí óäñàíã¿é íèëýýä òîì òîì ìºñ õºâºõ íü õàðàãäàæ, òýäãýýðèéí ãÿëàëçàõ òîä ºíãº àãààðûí áàéäëààñ øàëòãààëæ íýã õóðö áîëæ, íýã á¿äãýð÷ áàéâ. Çàðèì íýãýí õºâºã÷ ìºñí¿¿ä áóþó àéñáåðã õýìýýí íýðëýãääýã ìºñºí óóëíóóäûí õàæóó òàë õ¿õýð èñëèéí çýñýí ñóäàëòàé ìýò çóðâàñ íîãîîí ñóäëóóäààð õýð÷èãäñýí õàðàãäàæ áàéâ. Áàñ çàðèì íýã íü àñàð òîì ýðäýíèéí ÷óëóó ìýò íýâò ãýðýëòýæ õàðàãäëàà. Òýãâýë ººð íýã õýñýã íü ººðèéí ìÿíãà ìÿíãàí òîîíû îëîí òàë èðìýãýýñýý íàðíû ãýðëèéã îéëãîí öàöàðãàæ áàéëàà. Õàìãèéí ýöýñò öàñàíä äàðàãäñàí äºðºâä¿ãýýð õýñýã íü á¿õýë á¿òýí õîò áàðüñàí ÷ õ¿ðýëöýõ¿éö ãàíòèã ÷óëóóíû àñàð èõ íººö ìýò àæýý. ªìíºò ð¿¿ õýäèé ã¿íçãèéðýõ òóòàì õºâºã÷ ìºñ òºäèé îëîí áîëæ òýäãýýðèéí õýð õýìæýý óëàì ë àâðàãà ñ¿ðëýã áîëæ áàéëàà. ªìíºò òóéëûí æèã¿¿ðòýí øóâóóä òýäãýýð ìºñºí äýýð ¿¿ðýý çàñ÷ýý. Òýäãýýð íü ãëóïûíóóä, ñàëõè÷ øóâóóä, ïóôôèíóóä áàéñàí áºãººä òýä áèäíèé ÷èõ ä¿ëèéðòýë áàðõèðàëäàæ áàéâ. Òýäíèé çàðèì íü “Íàóòèëóñ” -ûã õàëèìûí õ¿¿ð õýìýýí ñàíàñàí áîëîâ óó, îíãîöíû òàâöàí äýýð ñóóæ æèíãýíýñýí òºìºð õóÿãèéã òîíøèæ áàéâ. Ìºñºí äîòóóð ¿éëäñýí ýíýõ¿¿ àÿíû ¿åä êàïèòàí Íåìî öàã ¿ðãýëæ îíãîöíû òàâöàí äýýð çîãñ÷ áèëýý. Òýð ýíýõ¿¿ öºë íóòãèéã àñàð èõ àíõààðàëòàé àæèæ ÿâëàà.Ò¿¿íèé åðäèéí õ¿éòýí õàðöàíä çàðèì ¿å ãàë áàäðàõ ìýò áîëæ àãñíûã áè ¿çñýí áèëýý. Ìàãàä ÷ ¿ã¿é, õ¿í èðæ ¿ë ÷àäàõ, ýíýõ¿¿ òóéë îð÷íû óñíàà öîð ãàíö ýçýí íü õýìýýí òýð ¿åä, êàïèòàí Íåìî ººðèéí áèåèéã áîäîæ ÷ áàéñàí áàéæ áîëîõ òàëòàé þì. Ãýâ÷ òýð ýíý òóõàé äóóëäàõààð õýëñýí áèø äýý. Êàïèòàí á¿õýë á¿òýí öàãààð õºäºëãººíã¿é çîãñîæ, ãàãöõ¿¿ ë “Íàóòèëóñ”-ûã òàë á¿ðýýñ íü ìºñ õ¿ðýýëæ, óðõèíààñ ìóëòàð÷ ãàðàõ áîëñîí öàãò ë òýð, íîéðîîñ ãýíýò ñýðýõ ìýò

õºäºëãººíä îðæ áàéëàà. Òýõýä òýð æîëîîíû àðä ººðèéí áèåýð çîãñîæ ìºñºí óóë, õàäòàé ìºðãºëäºõ àþóëààñ áóëçàéðóóëàí “Íàóòèëóñ»-ûã ãàéõàìøèã ÷àäìàã æîëîîäîæ áàéâ. Òýäãýýð ìºñíèé çàðèì íü óðòààøàà õýä õýäýí ìèëü õ¿ð÷, ºíäðººøºº óñíû òºâøíººñ äýýø äàë íàÿí ìåòð äºõºæ áàéâ. “Íàóòèëóñ”-ûí çàì õàâòãàé ìºñºí õàíààð äàíäàà ë õààãäàõ øèã áîëíî. Ãýâ÷ êàïèòàí Íåìî ò¿ðãýí çóóð ÿìàð íýãýí àíãàë, íàðèéõàí í¿õ ñ¿â îëæ õýäèéãýýð ò¿¿íèéã äàõèí áèò¿¿ðíý ãýäãèéã ìýäýæ áàéõ áîëîâ÷ çîðèãòîéãîîð ò¿¿í ð¿¿ äîâòëîí îðæ áàéâ Òèéíõ¿¿ ººðèéí êàïèòàíû ÷àäìàã ãàðààð çàëàãäàæ áóé “Íàóòèëóñ” ìºíõ íàñò ìºñºí öºë äóíä óðàãøèëñààð áàéâ. Ìºñèéã õýìæýý áà õýëáýð ä¿ðñýýð íü òóñ á¿ðä íü àíãèëñàí òóñãàé õóâèàðëàëò áàéäàã íü Êîíñåëèéí ñýòãýëä íèéöæýý. Ò¿¿íèéã Êîíñåëü òýð äàðóéõàíä íü òîãòîîæ àâ- ëàà. ¯¿íä: àéñáåðã áóþó ìºñºí óóë, àéñôèëüä áóþó ìºñºí öºë, äðàéôòàéñ áóþó õºâºã÷ ìºñ, ïýêñ áóþó ìºñºí çóóðìàã ãýõ ìýò àíãèëàãäàíà. Àãààðûí òåìïåðàòóð íèëýýä õ¿éòýí áàéâ. Òåðìîìåòðèéí ìºíãºí óñíû áàãàíà òýãýýñ íýã õî¸ð õýð÷ëýýñíýýñ äýýø ãàðàõã¿é áàéëàà. Ãýâ÷ áèä öàãààí áààâãàé, äàëàéí õàâ çàãàñ çýðãèéí àðüñàí äýýëòýé òóë äààðàõûã ìýäýõã¿é àæýý. “Íàó òèëóñ” òóñãàé öàõèëãààí ïèéøèíã¿¿äèéí õ¿÷ýýð òîãòìîë òåìïåðàòóðòàé áàéõ òóë ãàäíû àãààðûí õàëóóí õ¿éòýí õàìààðàõã¿é á¿ëãýý. Ïèéøèíã¿¿ä íü ãýíýò àæèëëàõàà áàéëàà ÷ ãýñýí “Íàóòèëóñ” õàëóóí õ¿éòíèé òîãòìîë òåìïåðàòóðòàé õýñýã ð¿¿ áóþó óñíû ã¿í òèéø õýäõýí ìåòð äîîø øóìáàí îðîõ ë õýðýã ãàðàõ áèëýý. Õýðýâ áèä ýíý îð÷èíä íýãõýí ñàðûí ºìíº õ¿ðýëöýí èðñýíñýí áîë á¿òýí õîíîãòîî ¿ë æàðãàõ íàðûã îëæ ñîíèðõîõñîí á¿ëãýý. Ãýòýë áèä õîæèìäæýý. Øºíèéí õàðàíõóé õîíîãèéí õîðèí äºðâºí öàãèéí äºðºâíèé ãóðâûã ýçëýõ, ºäºð õîíîã ºíãºðºõ òóòàì ñ¿¿äðýýð òóéë îð÷íû íóòãèéã á¿òýí çóðãààí ñàðûí òóðø õó÷èæ õóëäàõààð çýõýæ áàéëàà. Áèä ãóðàâäóãààð ñàðûí àðâàí òàâàíä øèíý. Øîòëàíäûí áà ªìíºò-Îëêíåé àðëóóä îðøèõ ºðãºðãèéã õºíäëºí îãòîëëîî. Ýäãýýð àðàë äýýð äºíãºæ ñàÿõàí õàâ çàãàñíû òîî òîìøã¿é îëîí ñ¿ðýã îðøèæ àãñàí áîëîâ÷ àíãëè, àìåðèêèéí ¿éëäâýðèéí ýçäèéí õºëæèæ áàÿæèõ ñîõîð øóíàëûí õàðãàéãààð òýäãýýðèéã ýð, îõèí, çóëçàãà, ãºëºã ãýæ ÿëãàõã¿é õ¿éñ òýìòýðñýí òóë îäîî ýíä ¿õýë ñ¿éðëèéí ¿ë ãýãýýðýõ õàðàíõóé õàð ñ¿¿äýð áóóæýý ãýæ êàïèòàí Íåìî íàäàä ÿðüñàí áèëýý. Ãóðàâäóãààð ñàðûí àðâàí çóðãààíä ºãëººíèé íàéìàí öàãèéí îð÷èì “Íàóòèëóñ” òàâèí òàâäóãààð óðòðàãèéã äàãàí îðæ ºìíºò òóéëûí á¿ñèéã îãòîëëîî. Ìºñ áèäíèéã òàë òàëààñ õ¿ðýýëæ ýðãýí òîéðîíä àëñûí áàðààã õàëõëàâ. Òýãëýý ÷ ãýñýí êàïèòàí Íåìî íýã àíãàëààñ íºãºº àíãàë ðóó ñ¿ëæèí îðæ, ÿâàõ çàì, í¿õ ñ¿â ýðæ ýñ ÿäàí ºìíºò

ç¿ã äîâòîëñîîð áàéâ. - Áèäíèéã êàïèòàí, õààø íü àâ÷ îäîõ íü ýíý âý?õýìýýí áè ººðºº ººðººñºº ÷èõýíä äóóëäàõààð ÷àíãà àñóóæ áèëýý. - Õàðàà õààøàà ë õàíäàíà, òýð ç¿ã ð¿¿ãýý õýìýýí Êîíñåëü-íàäàä õàðèóëààä ÿâàõ ãàçàðã¿é ÿãäàõààðàà ë ñàÿ çîãñîíî äîî ãýâ. - Òýãýâ ãýæ ¿¿, áè ë èòãýõã¿é áàéíà ãýæ áè õàðèóëëàà. Á¿ð ¿íýíýý õýëýõýä, òýðõ¿¿ àéìøèãò æóóë÷ëàë ìèíèé ñýòãýëä òóí íèéöñýíèéã áè õ¿ëýýõ ¸ñòîé.Òýíäýõ ñ¿ðëýã ìº- ñºí öºë ÿìàð àãóó ¿çýñãýëýíòýé àãñíûã äàìæóóëàõ àðãà àëãà. Ìºñí¿¿ä òóí ñàíààíä ¿ë îðìîîð õà÷èí õýëáýð ä¿ðñòýé àæýý. Ìºñºí öºë, çàðèì ¿å õóðö õóðö ºíäºð ãàíæèðòàé òîî òîìøã¿é îëîí ñóâðàãà á¿õèé äîðíîòûí òîì õîò ìýò áîëíî. Ýñâýë ãàçàð õºäºëñíèé äàðàà íóðæ áàëàðñàí õîò ñóóðèí ãàçðûí áàëãàñ ìýò àæýý. Íàð ººðèéí ýãö øóëóóí òóñãàëûã ººð÷ëºí òàøóó òóñ÷ äîîøëîí äîîøèëñîîð æàðãàõ ¿åä, ìºñºí òàéç, ÿã ë èëáýäñýí øèã òàíèãäàøã¿é ººð áîëëîî. Íàð ¿¿ëèéí öààãóóð îðîõ áóþó ìºñºí öºë äýýã¿¿ð ìàíàí òàòàõ ¿åä, ýñõ¿ë õî¸ð òîì ìºñ ìÿíãàí áóóíû íèðãýëò ìýò í¿ðæèãíýí ìºðãºëäºõ ¿åä òýäãýýð ¿ëãýð äîìîã ìýò ¿çýãäëèéí òàéç çàñëàë á¿ð ÷ ò¿ðãýí ò¿ðãýí õóâèðàõ àæýý. Òýð ìºðãºëäººíèé ¿åä, õýðýâ “Íàóòèëóñ” óñàí äîîð ÿâàõ áîë óóë ìºðãºëäººíèé äóóí óëàì ÷ èõ õ¿÷òýé ñîíñäîæ àñàð òîì ìºñí¿¿ä óñ ðóó óíàõäàà àþóëò ñ¿ðõèé óñàí ýðã¿¿ëã¿¿äèéã ¿¿ñãýõ á¿ëãýý. Òèéì ¿åä “Íàóòèëóñ” -ûã äàëàéí øóóðãàíä ÿâàà ýíãèéí íýãýí õºëºã îíãîö ìýò äîëãèîãîîð èéø òèéø õàÿëàí ñýãñ÷èæ áàéëàà. Ìºñí¿¿äèéí õîîðîíä º÷¿¿õýí ÷ çàâñàð çàé îëæ ¿ë ¿çýõ ÿâäàë îëîí òîõèîëäîõ áºãººä òýð ¿åä, ìºñºí äóíä áèä íýãìºñºí èíãýýä ò¿ãæèãääýã áàéæýý ãýæ áè áîääîã áàéâ. Ãýâ÷, êàïèòàí Íåìî ººðèéí õýçýý ÷ ýíäýøã¿é äàäëàãààð áàðèìæààëàí äàíäàà ë øèíý øèíý çàâñàð çàé îëæ àþóëààñ ãàðäàã á¿ëãýý. Àéñáåðã áóþó ìºñºí óóëûí õîðìîéã òîéðîí óðñ÷ áóé õºõºâòºð íàðèéõàí õàðãèà ò¿¿íä áàðèìæàà áîëîí õýçýý ÷ òýð ýíääýãã¿é áèëýý. Òèéì ÷ ó÷ðààñ áè ò¿¿íèéã ºìíºò äàëàéíóóäààð íýã áóñ óäàà õºâæ áóé õýìýýí áîäëîî. Ãýëýý ÷ ãýñýí ãóðàâäóãààð ñàðûí 16-íû ¿äýýñ õîéø áèäíèé çàìûã ìºñ á¿ðìºñºí õààâ. Òýð íü ìºíõ ìºñèéí á¿ñ áàñ ë áèø áºãººä çºâõºí õàõèð õ¿éòýíä ÿâ öàâ àâöàëäàæ õºëäñºí çóðâàñ ìºñºí öºë àæýý.Òýãýâ÷ óã áîîìò êàïèòàí Íåìîã çîãñîîæ ÷àäààã¿é þì. Òýð ÷ ýð÷ àâ÷ ìºñºí õàíà ðóó àñàð èõ õ¿÷òýé äàâõèí äàéðâàë ¿¿ðýìòãèé áóþó õÿëáàð õàãàðàõ ìºñºíä “Íàóòèëóñ” øààíòàã ìýò ÷èâ÷ðýí îðæ áàéâ. Òýõýä ìºñ àéäàñ õ¿ðýì èõ ÷èìýý ãàð÷, õî¸ð õýñýã áîëîõ àæýý. Ýíä õàíà õýðýì ýâäýõ òýð áàãàæèéã íü õýð õýìæýýã¿é ëóò õ¿÷èí õºäºëãºæ áàéâ. Ìºðãºëòºíä áóòàðñàí ìºñíèé õýëòýðõèé áèäíèéã òîéðîí ìºíäºð ìýò àñãàð÷ áàéëàà. ¨âðîëò àðãàã¿é ë àñàð èõ õ¿÷òýé òóë õºëºã îíãîöíû ìààíü ºìíº ÿâàõ çàì ãàð÷ áàéâ. “Íàóòèëóñ” çàðèìäàà äàéðàëòûíõàà õàð ýð÷èíä ìºñºí äýýð àâèðàí ãàð÷ ººðèéí õ¿íäýýð ìºñèéã õîòîéòîë äàðàõ àæýý. Ìºñ îíãîöûã äààõã¿é õàãàðàõ òóë ìºí ë ò¿ð¿¿÷èéí àäèë ¿ð ä¿íòýé òºãñãºë áîëæ áèä ÷ óðàãøèëñààð áàéëàà. Ýíý ºäð¿¿äýä áèä äàëàéí øèð¿¿í øóóðãàíä í¿ä¿¿ëýâ. Áàéñõèéãýýä ë ìºñºí äýýð ìàíàí

òàòàæ, îíãîöíû òàâöàíãèéí íýã ¿ç¿¿ðò çîãñîõîä íºãºº ¿ç¿¿ð íü ¿ë õàðàãäàíà-Ñàëõè ÷èãëýëýý ¿ðãýëæ ººð÷ëºõ àæýý. Øºíºäºº îðñîí öàñ ºãëººã¿¿ð ìºñæèæ õàòóóðàõ òóë çýýò¿¿äýæ öýâýðëýõ õýðýãòýé áîëäîã áàéâ. ¯¿íä õ¿ðç òóñ ¿ë áîëîõ á¿ëãýý. Àãààðûí òåìïåðàòóð òýãýýñ äîîø òàâàí ãðàäóñ áóóõûí õàìò “Íàóòèëóñ”-ûí òàâöàí çóçààí ìºñººð á¿ðõýãäýõ àæýý. Äàëáààò õºëºãñºí áîë ¿¿ãýýð çîð÷èæ ÷àäàõã¿é áºãººä ò¿¿íèé òîíîã òºõººðºìæ ìºñòºæ òàñ ò¿ñ õºëäºõñºí á¿ëãýý. Èéìýðõ¿¿ ºíäºð ºðãºðºãò æóóë÷ëàõ ãýäýã í¿¿ðñýýð ãà÷èãäàõ ÿâäàëã¿é çºâõºí öàõèëãààí õºäºëã¿¿ðòýé õºëãºíä ë áîëîìæòîé õýðýã áèëýý. Ýíý á¿õ õóãàöààíä àãààðûí äàðàëò õýìæèõ áàãàæ ¿ðãýëæ áàãà äàðàëò çààæ öààøèä á¿ð ÷äîîøëîõ ÿíçòàé áàéëàà. Ëóóæèíãèéí çààëòàíä ÷ èòãýõ àðãàã¿é áîëæýý. Áºìáºðöãèéí ºìíºò ñîðîíçîí òóéëä îéðòîõ òóòàì ëóóæèíãèéí ç¿¿ ãàëçóóðñàí ìýò ÷è÷èãíýí ç¿ã ÷èã õàà õàìààãóé çààæ áàéõ íü äýëõèéí æèíõýíý òóéëòàé ¿ë íèéöýõ àæýý. ¯íýíäýý ÷ Ãàñòåíû òîäîðõîéëñíîîð äýëõèéí ºìíºò ñîðîíçîí òóéë ºðãºðãèéí 70, óðòðàãèéí 130 äàõü õîíîãò áàéäàã áèëýý. Ãýâ÷ Äôïåðåé ºðãºðãèéí 70° ÇÎ, óðòðàãèéí 135õýìýýí àðàéõàí ººðººð áîäîæ ãàðãàñàí þì. Òèéìýýñ ç¿ã ÷èãýý çºâ îëîõûí òóë îäîî, ëóóæèíã îíãîöíû ýíä òýíä çººâºðëºí àâàà÷èæ õýä õýäýí óäàà àæèãëàëò õèéñíèé äàðàà ãàðãàæ àâñàí äóíäàæ õýìæýýã çºâ ç¿ã ÷èã ãýæ ¿çýõ ¸ñòîé áîëæýý. Çàðèìäàà õºëãèéí ÿâæ áóé îð÷èíã çóðàã äýýð òýìäýãëýõèéí òóë çºâõºí ëàã õýìýýõ áàãàæèéí çààëòûã áàðèìòëàõ õýðýãòýé áîëíî. Ýíý àðãà òºäèé ë õàíãàëòòàé áóñ ¿ð ä¿íã ¿ç¿¿ëýõ íü ìºñíèé àíãàë äóíäóóð ìèíóò òóñ á¿ðä ãîäðèëäîí ç¿ã ÷èãýý öàã ÿìàãò ººð÷ëºí ÿâàõ ó÷ðààñ á¿ëãýý. Ãóðàâäóãààð ñàðûí àðâàí íàéìàíä ìºñºí äóíäóóð ººðòºº çàì ãàðãàõ õýìýýí îðîëäñîí õîðü äàõü óäààãèéí äýìèé îðîëäëîãûí äàðààãààð “Íàóòèëóñ” ìºñºí äóíä á¿ðìºñºí àâöàëäàí õºëäñºí áèëýý. “Íàóòèëóñ» -ûã îëçîëñîí ýíý ìºñ, ìºñºí öºë ÷ áèø, õºâºã÷ ìºñºí óóëñ ÷ áèø, ìºñºí öåë ÷ áèø, õàðèí õàðèëöàí áàò áºõ áàðüöàëäàí õºëäñºí õºäºëãººíã¿é, þóíä ÷ àâòàøãóé ìºñºí óóëñ áàéâ. - Òóæäàà ë ìºñ ¿¿ õýìýýí êàíàä õ¿í íàäààñ àñóóâ. Íåä Ëåíä, óìàðòûí äàëàé÷äûí íýãýí àäèë ýäãýýð ñààäûã ãýòýëøã¿é õýìýýí ¿çýæ áàéãààã íü áè îéëãîâ. ¯ä äóíäûí õýðä íàð õýäõýí ìèíóò õýð èë ãàð÷ èðýõ ¿åä, êàïèòàí Íåìî íàðèéâ÷èëñàí õýìæèëò õèéëýý. Áèä óðòðàãèéí 61°, 30, ºðãºðèéí 67° 39`-íä áàéãàà àæýý. ¯¿íýýñ ¿çâýë “Íàóòèëóñ” Àíòàðêòèêèéí ã¿íä íýí ã¿íçãèéðýí îðæýý. Áèäíèé ºìíº ÷ òýð, õîéíî ÷ òýð èë çàäãàé óñ ¿ë ¿çýãäýíý. “Íàóòèëóñ” ìºí ÿâàõûí ºìíºõºí ãîëûí ìºñ îíãèðîëäîí îâîëçîõ ìýò ÿìàð ÷ ýìõ çàìáàðààã¿é áººãíºðñºí, ÿìàð ÷ õýëáýð ä¿ðñã¿é àñãà õàä ìýò ìºñººð õó÷èãäñàí àñàð òîì áàðòààò îð÷èí äóíä áàéâ. ªíäðººøºº õî¸ð çóó áóþó ò¿¿íýýñ ÷ èëóó ôóò ºíäºð ìºñºí òîëãîäûí õÿíãàëñàí ñýðâýí ýíä òýíäã¿é ¿çýãäýæ, ò¿¿íýýñ öààøèëáàë ìàíàíãèéí áîðîâòîð óòààðõàã áóäàíä õó÷èãäñàí ýãö öàâ÷èì ìºñºí öîõèî çýðýãëýí õàðàãäàíà. Òýðõ¿¿ ãóíèãò áàéãàëèéí äóíä, çºâõºí ë ñàëõè÷ øóâóóäûí ÷àñ õèéõ äóóí áà æèã¿¿ðèéí íü äýâýëòýíä öî÷èñõèéõ íàì ã¿ì áàéäàë ýçýãíýæ á¿ëãýý. Òýð þì á¿õýí àìüã¿é ìýò àæýý… Çà òýãýýä èéìýðõ¿¿ ë ãàçàð “Íàóòèëóñ” ººðèéíõºº çîðèãò äîâòîëþîã çîãñîîõ õýðýãòýé áîëñîí

þì äàà! - Õýðýâ, ìàíàé êàïèòàí ¿¿íýýñ öààø ÿâæ ÷àäàõñàí áîë õýìýýí òýð ºäºð Íåä Ëåíä íàäàä õàíäàæ-þó áîëîõñîí áîë òà þó ãýæ áîäîæ áàéíà, ýðõýì ïðîôåññîð?... ãýëýý. - Þó áîëîõñîí ãýæ, Íåä? - Ñàéí ýð áîëîõñîí äîî! - ßàãààä? - ßàãààä ãýâýë öóë ìºñèé ÷èíü õýí ÷, õýçýý ÷ ãýòýëøã¿é þì! Òàíàé êàïèòàí ÷ ÿàæ ÷ ìýäíý ë äýý. Ò¿¿í äýýð áè ìàðãàõã¿é. Ãýâ÷ òýð ÷èíü áàéãàëèàñ õ¿÷èðõýã áèø ø¿¿ äýý. ×ºòãºð àâàã ãýæ! Õýðýâ ë ýíä áàéãàëü ãýòýëøã¿é ñààä áàðüñàí þì áîë òýð äóðòàé çîãñîõîîñ ººð ÿàõ þì áý? -Áîäâîë òàíû çºâ áèç ýý. ýðõýì Íåä Òýãëýý ÷ ãýñýí ýíý ìºñºí äîîð ÷óõàì þó áàéãààã áè ìýäìýýð áàéõ þì. Ýíý ìºñºí õýðýì ìèíèé ÷ óóð õèëýíã õºäºëãºæ áàéíà! - Ýçíèé çºâ õýìýýí Êîíñåëü ºã¿¿ëð¿¿í. Åð íü ýðäýìòäèéí óóð õèëýí õºäºëãºõ ë ãýæ çîðèóò èéì ìºñºí õàíà õýðýì áàéäàã þì. Ìèíèé äóðààð ÷ áîëäîã áîëîîñîé äîî, òýãâýë áè ýäãýýð ìºñºí õàíûã á¿ãäèé íü ãàçàð äýýð çºº÷èõñºí! - Øàë äýìèé õýðýã õýìýýí êàíàä õ¿í õýëýýä ýäãýýð ìºñºí õàíàíû öààíà þó áàéãààã áè ñàéí ìýäýæ áàéíà ãýëýý: - Þó áàéãàà ãýæ? ãýæ áè àñóóâ. - Ìºñ ë áèç, çºâõºí ë ìºñ áàéãàà! õýìýýí êàíàä ýð õàðèóëàâ. - Òà á¿ð ä¿¿ðýí èòãýæ áàéíà óó, Íåä? Õýìýýí áè ìýòãýëöýæ ºã¿¿ëð¿¿í, òýãâýë áè ¿¿íä ýðãýëçýæ áàéíà. Òèéìýýñ ÷ áè ºìíº ç¿ã àÿí çàìàà ¿ðãýëæë¿¿ëýõèéã õ¿ñ÷ áàéíà. - Òýð òóñìàà ë ìóó äàà, ýðõýì ïðîôåññîð ãóàé õýìýýí Íåä Ëåíä õàðèó º÷èæ-Òà ýíý áîäëîîñîî òàòãàëçàõ áàéõàà. Áèä ¿ðãýëæèëñýí öóë ìºñíèé çààã õ¿ð÷ èðëýý ¯¿ãýýðýý ë ñýòãýë õàíàâàë çîõèíî. ¯¿íýýñ öààø òà ÷ òýð êàïèòàí Íåìî ÷ òýð, “Íàóòèëóñ” ÷ òýð íýã ÷ àëõàæ ÷àäàõã¿é .Òà õ¿ñíý ¿¿, áàéíà óó, õàðèí áèä ë ãýäðýã ýðãýæ õ¿í øèã õ¿í ñóóäàã óìàðò ãàçàð îäîõ áîëíî ãýâ. Íåä Ëåíä íýã òàëààð çºâ áàéñàí ãýäãèéã áè õ¿ëýýõ ¸ñòîé: ¯¿íä äàëàéí õºëºã îíãîöíóóä ìºñºí öºë äóíäóóð ÿâæ ÷àääàã áîëîõ òýð öàãèéã õ¿ðòýë òýä ¿ðãýëæèëñýí öóë ìºñíèé õèë çààã äýýð ë ÿã çîãñîõîîñ ººð àðãàã¿é á¿ëãýý. ¯íýõýýð ÷ ìºñèéã õàãàëæ áóò÷èí óðàãøëàõ ãýñýí á¿õ ë îðîëäëîãûã õàðãàëçàõã¿éãýýð “Íàóòèëóñ” ÿìàð ÷ õºäºëãººíã¿é çîãñîæ áèëýý. Õýðýâ õºëºã îíãîö óðàãøàà àõèæ ÷àäàõã¿é áîë àðàãøàà óõàð÷ èðäýã íü ç¿é ¸ñíû õýðýã áèëýý. Ãýòýë ýíä àðàãøàà áóöíà ãýäýã óðàãøàà àõèõûí íýãýí àäèë áîëøã¿é ÿâäàë áàéâ. Ó÷èð íü

ìàíàé îíãîö îðæ èðñýí àí öàâ áèò¿¿ðýí õºëäñºí á¿ëãýý. Õýðýâ ë ìàíàé õºëºã õýñýãõýí çóóð ÿìàð ÷ õºäºëãººíã¿é çîãññîíñîí áîë òýð, ìºñòýé ÿã áàðüöàëäàí õºëäºõ áàéâ. ªäðèéí õî¸ð öàãèéí ¿åä ýíý àþóë ìýäýãäýõ¿éö. èëýðõèé áîëæ èðëýý. “Íàóòèëóñ”-ûí çîãñîæ àãñàí òýð íýãýí öººðºì ÿàõ èéõèéí çóóðã¿é ºðºìòºí ìºñòºæ ýõëýâ. Êàïèòàí Íåìîãèéí õýòýðõèé çîðèìîã òýð íýãýí ÿâäàë îäîî õÿíàìæ áîëãîîìæã¿éí òóéëä õ¿ð÷ýý ãýäãèéã çºâøººðºí õ¿ëýýõ ¸ñòîé. Òýð ¿åä áè îíãîöíû òàâöàí äýýð áàéâ. Õýäýí ìèíóò õýð óñ ºðºìòºí õºëäºæ áóéã àæèãëàí çîãñîæ àãñàí êàïèòàí Íåìî íàä ðóó õàíäàæ - Ýðõýì ïðîôåññîð òà ººðñäèéí ýíý áàéäàë äýýð ÷óõàì þó áîäîæ áàéíà äàà? -Áèä ÷ íèëýýä áºõ ñóó÷èõàâ áîëîëòîé ãýæ áîäîæ áàéíàì, êàïèòàí. - Ñóó÷èõàâ èé? Òýð ÷èíü þó ãýñýí ¿ã âý? - Áèä õîéøîî ÷, óðàãøàà ÷, áàðóóí òèéøýý ÷, ç¿¿í òèéøýý ÷, õààøàà ÷ õºäºëæ ÷àäàõààñàà ºíãºð÷ýý ë ãýæ õýëýõ ãýñýí þì. Èéì ÿíçòàé áàéäëûã ìàíàé õºãæèëò áîëîâñîí îðíóóäàä “ñóó÷èõ” ãýñýí ãàíö ¿ãýýð ë äîð õàÿæ îéëãîäîã þìäàà. - Òýãâýë “Íàóòèëóñ” ýíäýýñ ãàð÷ ÷àäàõã¿é ãýæ òà áîäîæ áàéíà óó? - Ãàð÷ ÷àäíà ãýäýãò ÷ áè òºäèé ë èòãýõã¿é áàéíà ø¿¿, êàïèòàí: Õàìàã ó÷èð íü ãýâýë àíòàðêòèêèéí ºâëèéí áîñãîí äýýð ìºñ í¿¿äýëëýõýä íàéäàõàä õýö¿¿ ë õýðýãýý. -Àéäàà, ïðîôåññîð ìèíü, òà ÷ ººðòºº ë èòãýõýýñ áèø, ººð þìã¿é ñàíæýý õýìýýí êàïèòàí Íåìî ¸æòîéõîí ººë÷èõººä: Òàíä çºâõºí ë ñààä áîîìò ë ç¿¿äëýãäýíý.”Íàóòèëóñ” ýíý¿¿ó öàãèðàã äóíäààñ ÷ çºâõºí ìóëòðààä çîãñîõã¿é á¿ð öààøàà ÿâíà ãýäãèéã õàðèí òàíä ìýäýãä÷èõüå! ãýâ. - Á¿ð öààøàà, óðàãøàà þó õýìýýí áè êàïèòàí Íåìî ðóó á¿ëòèéí õàðæ àñóóâàë, --Òèéìýý, ýðõýì ïðîôåññîð ãóàé, á¿ð öààøàà ºìíºä òóéë ðóó! ãýëýý. -Òóéë ðóó ãýíýý! õýìýýí áè ººðèéíõºº ¿ë èòãýõ áàéäëûã íóóæ ýñ ÷àäàí äóó àëäàæ áèëýý. -Òèéìýý, òóéë ðóó õýìýýí êàïèòàí õ¿éòýí öàðàéëàí äýýð õýëñíýý äàâòàí áàòàëæ ºã¿¿ëýýä,Äýëõèéí áºìáºðöãèéí õàìàã ìåðèäèàí îãòëîëöäîã òýð íýãýí òààâàð áîëñîí ãàçàð ðóó þó õ¿ññýí á¿õíýý “Íàóòèëóñ”-ààð áè õèéëãýæ ÷àäàõûã òà ìýäíý ø¿¿ äýý! ãýëýý. Òèéìýý, ò¿¿íèéã áè ìýäíý! Ò¿¿í÷ëýí áè ýíý õ¿íèéã ÷ õýëýõèéí àðãàã¿é çîðèãòîé õ¿í ãýäãèéã ÷ ìýäíý. Òýãëýý ÷ ãýñýí îéðòîæ î÷èõîä óìàðò òóéëààñ äîëîîí äîð,ºìíºò òóéëä õ¿ð÷ î÷èõîä, ãàãöõ¿¿ óõààí ñîëèîðñîí õ¿í ë çàì õààñàí òîî òîìøã¿é îëîí ñààä áîîìòòîé òýìöýëäýõýýð çîðèãëîõ á¿ëãýý.

Òýõýä Óìàðò òóéëä õ¿ðãýõèéí òóëä õàìãèéí çîðèãòîé, õàìãèéí õàøèð, äàäëàãàòàé äàëàé÷èä äýìèé ¿ðýãäýæ, ýñâýë óõàð÷ áóöñàí áóþó ýñâýë àìü àëäñàí áóñ áèø ¿¿. -Õ¿íèé õºë õýçýý ÷ ãèøãýýã¿é òýð òóéëûã óðüä ºìíº íü êàïèòàí òà íýý÷ñýí þì áèø áèç õýìýýí áè àñóóõàä: -¯ã¿é ýý õýìýýí òýð õàðèóëæ õàðèí òýãýýä ë áèä õàìòäàà ýíý äýý, ººð õýí íýãýí õ¿íä íýýõ çàâøààí îëäîîã¿é þì áîë íàäàä îëäîõ þì. Áè “Íàóòèëóñ” äýýðýý ºìíºò òóéëðóó õýçýý ÷ èíãýæ àëñ ã¿íçãèéð÷ ÿâààã¿é. Ãýâ÷ áè òàíä äàõèàä íýã õýë÷èõüå, áèä ýíäýýñ óëàì öààøèëíà ÷, ºìíº òóéë õ¿ðíý! ãýëýý. - Áèä òàíä èòãýõèéã õ¿ñíýì, êàïèòàí õýìýýí áè ¸æëîí õàðèóëààä áè òàíä èòãýæ ÷ áàéíà. Óðàãøèëúÿ! Áèäýíä ñààä àëãà. Ýíý öóë õàâòãàé ìºñèéã çàä öîõü¸!Òýñýëüå, äýëáýëýå õýðýâ ýñýðã¿¿öýõ áîë “Íàóòèëóñ”-òàà æèã¿¿ð õèéæ íèñãýå! ãýâ. -Ìºñºí äýýã¿¿ð íèñãýõ ãýæ ¿¿, ýðõýì ïðîôåññîð îî õýìýýí êàïÿòàí Íåìî ààæóóõàí ºã¿¿ëýýä ¿ã¿éýý, ÿàõ þì? Áèä ìºñºí äîîãóóð íü îð÷èõú¸! ãýëýý. -Ìºñºí äîîãóóð èé?õýìýýí áè äóóí ãàðëàà. ¯íýõýýð ÷ áè ãýíýòõýí ñýõýý îðîõ øèã áîëëîî. Êàïèòàí Íåìî ÷óõàì þóíä íàéäàæ àãñíûã áè ñàÿ îéëãîâ. “Íàóòèëóñ” ãàéõàìøèã ÷àäàë êàïèòàí Íåìîä áàñ íýãýí îíöãîé ¿¿ðýã ã¿éöýòãýõ ¸ñòîé áîëæýý! -Áèä îäîî ë îéëãîëöîæ ýõëýâ øèâ õýìýýí êàïèòàí Íåìî èíýýìñýãëýâ. Òèéì íýãýí îðîëäëîãîî áîëîõ òàëòàé ãýäãèéã çºâøººðºõºä áýëõýí áàéãàà áîëîëòîé. Ìèíèé õóâüä áîë àìæèëòàíä ä¿¿ðýí èòãýæ áàéíàì. Åðäèéí íýãýí õºëºã îíãîöîíä áîäîõûí ÷ õýðýãã¿é ç¿éëèéã “Íàóòèëóñ” õÿëáàðõàí ã¿éöýòãýíý ãýý÷. Õýðýâ ë òóéë îð÷èíä ýõ ãàçàðòàé òóëãàðâàë “Íàóòèëóñ” çîãñîõ áîëíî. Õýðýâ ºìíºò òóéë òýíãèñèéí óñààð óãààãäàæ áàéäàã þì áîë áèä æèíõýíý òóéë õ¿ðòýë ÿâíà ãýâ. -Íýýðýý ë õýìýýí êàïèòàíû ç¿é ¸ñíû ñýòãýìæèíä ñýòãýë òàòàãäñàí áè õàðèóëðóóí, äàëàéí ãàäàðãóó ìºñººð õóÿãëàãäñàí öàãò, ò¿¿íèé äîîä äàâõàðãà ãýñãýëýí áàéõ ø¿¿äýý.Õýðýâ ýíä¿¿ðýýãóé áîë óñàí äîîð äàëä áàéãàà ìºñ óñàí äýýð èë áàéãàà ìºñòýéãºº äºðºâ íýãíèé õàðüöààòàé áèø ¿¿? ãýëýý. -Òèéìýý, íî¸í ïðîôåññîð, áàðàã ë òèéì õàðüöààòàé äàà. Àéñáåðãèéí äàëàé äýýð èë áàéãàà õýñãèéí ôóò òóñ á¿ðä, óñàí äýýð äàëä áàéãàà õýñãèé íü ãóðâàí ôóò õàðãàëçäàã þì. Òèéìýýñ òýäãýýð ìºñºí óóëñ äàëàé äýýð çóóí ìåòð ºíäºð ãàðñàí áîë äàëàé äîîðõè øóâòàðãà õýñýã íü ãóðâàí çóóí ìåòðýýñ õýòðýõ ¸ñã¿é. Òýãâýë “Íàóòèëóñ»-ò ãóðâàí çóóí ìåòð äîð øóìáàæ îðîõ ãýäýã þóõàí áàéõ áèëýý? -Þó áàéõàâ, þìã¿é! -Òýãâýë áèä, á¿õ ºðãºðã¿¿äèéí äàãóó òåìïåðàòóð ÿã ë àäèëõàí áàéõ òèéì ã¿íä, óëàì øóìáàæ îðñîí öàãò, ãàäàà çàäãàé àãààðò äîãøèð÷ áóé ãó÷ äº÷èí ãðàäóñûí òåìïåðàòóðûã ÿìàð ÷ ÿë çýìëýëã¿éãýýð ýëýãëýí äîîãëîæ ÿâàõ áèø ¿¿!

-Òàíû çºâ êàïèòàí, òàíû ò¿ìýí çºâ õýìýýí áè õýëëýý. -Áèä ººðñäèéí áèåýð òýâ÷èí ºíãºð¿¿ëæ áîëîõ öîð ãàíöõàí æèøýý ë ãýâýë-õýìýýí êàïèòàí Íåìî ¿ðãýëæë¿¿ëýí õýëýýä àìüñãàëàõ àãààðàà øèíý÷ëýõã¿óéãýýð á¿òýí õýä õîíîãèéí òóðø äàëàé äîîð áàéõ ë íýã ÿâäàë áàéíà ãýëýý. -Çºâõºí òýð ¿¿? õýìýýí áè ìàðãàëäàæ- “Íàóòèëóñ” äýýð õ¿ðýëöýõ¿éö áàãòààìæòàé èõ èõ ñàâ áèé áèø ¿¿. Òýäíèéãýý ä àãààðààð ä¿¿ðãýæ àâàõàä òýä áèäíèéã øààðäàãäàõ õýìæýýíèé õ¿÷èëòºðºã÷ººð õàíãàõ þì ÷èíü ãýâ. - Òóí ñàéí ýðõýì ïðîôåññîð õýìýýí êàïèòàí äàõèí áîäëîãîã¿é þì õèéëýý ãýæ òàíä áè ñ¿¿ëä çýìëýãäýõã¿éí òóëä, òàíòàé áàñ íýãýí ýðãýëçýýòýé ç¿éë õýëýëöýõèéã çºâøººðºõñºí ë ¿¿ ãýâ. --Òà þóíä ýðãýëçýý âý? ãýæ áè êàïèòàí Íåìîãîîñ àñóóõàä, - ªìíºò òóéë äýýð äàëàé, õýðýâ ë òèéì äàëàé áàéäàã: áîë, áóõýëäýý ìºñººð á¿ðõýãäñýí áàéâàë áèä äýýøýý ãàð÷ ÷àäàõã¿é ø¿¿ äýý ãýëýý. - Ò¿¿íä ñàíàà çîâîõ þóí áèëýý, êàïèòàí: “Íàóòèëóñ» ãàí ìºðã¿¿ëýýð çýâñýãëýñýí ãýäãèéã òà ìàðò÷èõñàí ãýæ ¿¿? Ò¿¿íèéãýý òà ìºñºí òààç ººä äèàãîíàëààð ÷èãë¿¿ëæ äàéðààä ãàäàãøàà õÿëáàðõàí ãàðàõ áèø¿¿. - Èíãýõýä ýðõýì ïðîôåññîð òà ºíººäºð åð íü íýã ë ººð õýëýýð ÿðèàä áàéõ÷èâ. - Æè÷ õýëýõýä, ºìíºò òóéë äýýð áèä ìºñººð õó÷èãäààã¿é äàëàé ÿàãààä îëæ ýñ ÷àääàã áèëýý? õýìýýí áè á¿ð ÷ çîðèã áàäðàí öààø ¿ðãýëæë¿¿ëæ Òóéëóóäûí õ¿éòíèé òóéë áºìáºðöãèéí õ¿éòíèé òóéëòàé äýëõèéí áºìáºðöãèéí ºìíºò õàãàñò ÷ òýð, óìàðò õàãàñò ÷ òýð ¿ë òîõèðäîã áèø ¿¿. Òèéìýýñ ÷èã ¿¿íèé ýñðýã òàë áàòëàãäààã¿é öàãò äýëõèéí áºìáºðöãèéí ýíýõ¿¿ ýñðýã õî¸ð öýãò õóóðàé ãàçàð áóþó ìºñòººã¿é äàëàé áèé õýìýýí áèä ÿàãààä áîäîæ áîëäîã¿é áèëýý. - Áè ÷ ãýñýí áàñ òýãæ áîääîã ø¿¿, íî¸í ïðîôåññîð îî õýìýýí êàïèòàí Íåìî õàðèóëààä-Ìèíèé òºëºâëºãººíèé ýñðýã ºäèé èõ ìàðãàæ ìýòãýñíèé äàðàà,òà îäîî ò¿¿íèé á¿òýìæèéí òóë íàìàéã ýëäýâ ë òºðëèéí íîòîëãîîãîîð áóëæ áàéõ øèâ äýý. Òà ººðºº àíõààð÷ õÿíàæ ¿çýý÷ ãýëýý Êàïèòàí Íåìîãèéí çºâ. Îäîî áè ò¿¿íòýé ýð çîðèãîîð ºðñºëäºæ áàéâ. Îäîî áè ò¿¿íèéã òóéë ðóó äîâòëîí îäîõûã ÿòãàõ áîëëîî. Ò¿¿ãýýð ÷ áàðàõã¿é áè ò¿¿íèéã õîë õàÿæýý... Àé ¿ã¿é ýý, õàð ãàëçóó! Êàïèòàí Íåìî áîëîõ “áîëîõã¿éã” àëü äýýð öýãíýí ¿çýæ õýäèéí ñóäàëñàí áºãººä, îäîî òýð çºâõºí ë ìèíèé íýã çààãààñ íºãºº çààã ðóó ¿ñýðõèéëýí äóóëæ õèé õ¿ñýëä àâòàí õýðõýí îìîãäîæ áóéã õàðæ áàõ íü õàíàæ áàéëàà. Ýíý çàâñàð êàïèòàí Íåìî öàã àëäñàíã¿é. Òýð ººðèéí òóñëàã÷èéã äóóäàí èðæ íàäàä ¿ë îéëãîãäîõ, ººðñäèéíõºº õýëýýð ÿðèëàà. Êàïèòàíû òºëºâëºãººã òóñëàã÷ íü óðüä ºìíº íü ìýäýæ ÷ áàéñàí þì óó ýñõ¿ë ò¿¿íèé òºëºâëºãººíä õèéæ ã¿éöýòãýæ áîëøã¿é þì òýð îëæ ýñ ¿çñýí þìóó, þó ÷ ë ãýñýí ò¿¿íèé öàðàéíä ÿäàæ ãàéõñàí ÿíç ¿çýãäñýíã¿é. Òýð õýäèé èõ àìãàëàëàí öàðàéëàâ÷ êàïèòàí Íåìîãèéí ºìíºò òóéë îðîõ ãýñýí øèéäèéã áè

¿íýí÷ íºõºääºº ñîíñãîõ ¿åä Êîíñåëü àæèããóé àìãàëàí áàéäëûã äàâæ óíàñàíã¿é áèëýý. Ýíý íýãýí ýð çîðèãòîîñ ýçíèé ë òààëàë ìýäýæ ãýñýí ãàíõàí óóæóóõàí õàðèóëòààñ ººð þóã ÷ áè îëæ ñîíññîíã¿é á¿ëãýý. Íåä Ëåíä ÷ ººð õýðýã. Ìèíèé ñîíñãîëûã äóóëààä êàíàä õ¿í ìºðºº õàâ÷ñàíààñ èë¿¿ ìºð õàâ÷èõ ãýæ åð íü áàéâ ãýæ ¿¿ äýý. Ýðõýì ïðîôåññîð òà ìýäýæ áàéíà óó ãýýä òýð, òà áîëîîä òàíû êàïèòàí õî¸ð ÷ ìºí õººðõèé ë áàéíà äàà! ãýëýý. - ¯ã¿é ýý; Íåä ìèíü îéëãî ë äîî, ýíý ÷èíü áèä òóéë äýýð ºìíºò òóéë äýýð î÷íî ø¿¿ äýý! - Òà î÷èæ ÷ áàéæ áîëîõ þìàà, õàðèí òýíäýýñ ýðãýæ èðæ õýðõýâ÷ ÷àäàõã¿é! ãýâ. - Ýíý ¿ãèéã õýë÷èõýýä Íåä Ëåíä “õýðýãã¿é þì áîëîõîîñ ºìíº áè ÷èíü ÿâæ ºãíº” ãýæ õýëýõèéí õàìò õààëãà õààæ, ººðèéíõºº ºðººíä ÿâæ îäëîî. Òýð çàâñàð “Íàóòèëóñ” ººðèéè çîðèìîã æóóë÷ëàëä áýëòãýæ ýõëýâ. Öàõèëãààí õºäºëã¿¿ðèéí õ¿÷ýýð õºäëºõ õ¿÷èðõýã øàõóóðãóóä õèéí áàãòààìæóóäàä ºíäºð äàðàëòòàéãààð àãààð øàõàæ ãàðëàà. ªäðèéí äºðâºí öàãèéí ¿åä êàïèòàí Íåìî òàâöàíãèéí õàâõàã õààõ áîëñíûã íàäàä ìýäýãäýâ Áèäíèé çàìûã õààæ àãñàí ¿ðãýëæèëñýí èõ ìºñºí äàëàéã ñ¿¿ë÷èéí óäàà í¿ä øèðâýëýý. ªäºð òóíãàëàã, òýíãýð öýëìýã áàéæ áèëýý. Àãààðûí òåìïåðàòóð òýãýýñ äîîø 12 çààæ íèëýýä õ¿éòýí áîëîâ÷ ñàëõèãóé òóë òºäèé ë èõ õ¿éòýí øèíæã¿é áàéâ. Äîòðîîñ àðâààä äàëàé÷èí çýýò¿¿ áàðèí îíãîöíû òàâöàí äýýð ãàð÷ èðýýä “Íàóòèëóñ”-ûã òîéðîí õºëäñºí ìºñèéã õàãà÷èæ ãàðëàà. Ìºñ íèìãýí òóë îíãîöûã òýä ò¿ðãýí çóóð ìºñíººñ ñóëëàæ àìæèâ. Òºäºëã¿éõýí áèä äîòîãøîî îðæ î÷èõîä òàâöàíãèéí õàâõàã ÷ õààãäàæ, “Íàóòèëóñ” ÷ ààæìààð æèâæ ýõëýâ. Áè Êîíñåëèéí õàìò ¿çýñãýëýí òàíõèìä îðæ î÷èâ. Áèä ãýãýýâ÷íèé õàæóóä ñóóæ ºìíºò ìºñºí äàëàéí óñíû äîîä, äàâõàðãûã àæèãëàæ áèëýý. Ãàäààä îð÷íû òåìïåðàòóðûã õýìæèõ õýìæ¿¿ðèéí ìºíãºí óñ ò¿ðãýí çóóð äýýøèëæ, ìàíîìåòðèéí ç¿¿ áàðóóí òèéø õàçàéæ áàéâ. Êàïèòàí Íåìîãèéí òààâàðëàñíààð ãóðâàí çóóí ìåòðèéí ã¿íä óñ ìºñíººñ àíãèæèð÷ á¿ëãýý. Ãýâ÷ “Íàóòèëóñ” íàéìàí çóóí ìåòðèéí ã¿íä îðòîë äîîøèëñîîð ë áàéâ. Óñíû òýðõ¿¿ äàâõàðãàò òåìïåðàòóð óñíû ãàäàðãóó äýýðõ òåìïåðàòóðýýñ õî¸ð ãðàäóñ äóëààí áàéâ. Öàã ÿìàãò öàõèëãààí ïèéøýíãýýð äóëààöóóëàãäàí áàéõ “Íàóòèëóñ”-ûí äîòîîä òåìïåðàòóð ãàäàà õàëóóí õ¿éòíýýñ øàëòãààëàõã¿éãýýð ¿ðãýëæ íýãýí õýì æýýíä áàéäàã íü ìýäýýæ õýðýã áèëýý. “Íàóòèëóñ” á¿õ ë òºðëèéí õºäºëãººíèéã ÿã òàã áºãººä äóóëãóóðòàé íü àðãàã¿é ã¿éöýòãýæ áàéâ. - Ýçýí õýðýâ çºâøººðºõñºí áîë, ìèíèé áîäëîîð, áèä ìýíä ñàéí ÿâæ õ¿ðíý ãýæ áè õýëýõ áàéíàì ãýæ Êîíñåëü ºã¿¿ëýâ. - Íàéäàæ áàéíà õýìýýí áè ä¿¿ðýí èòãýñýí áàéäëàà èëòãýí õàðèóëëàà.

Òýðõ¿¿ ìºñíººñ ¿¿ðä ÷ºëººëºãäñºí ã¿íä “Íàóòèëóñ” òàâèí õîåðäóãààð óðòðàãèéí äàãóó òóéëðóó øóóä ç¿ãëýí ÷èã àâëàà. ªðãºðãèéí 67`30`-ààñ 90` õ¿ðòýë õîðèí õî¸ð õàãàñ êèëîìåòð áóþó õî¸ð ìÿíãà æààõàí èë¿¿òýé êèëîìåòð ÿâàõ õýðýãòýé áàéâ. “Íàóòèëóñ” áàðàãöààëáàë öàãò òàâèí êèëîìåòðèéí áóþó áàðàã áóóõèà ãàëò òýðýãíèé õóðäòàé äàâõèæ áàéëàà. Õýðýâ ë ò¿¿íèé çàì çóóð íü íýãýí ñààä ó÷ðàõã¿é áîë äº÷ ãàðóéõàí öàãèéí äàðàà òóéë õ¿ðýõ ¸ñòîé àæýý. Óñàí äîîðõè áàéãàëèéí ¿çýñãýëýíò øèíý øèíý ãàçðóóä Êîíñåëü áèä õî¸ðûã ¿çýñãýëýí òàíõèìüí öîíõíû äýðãýä øºíèéí õàãàñ ñààòóóëæ áèëýý. Öàõèëãààí ïðîæåêòîð óñûã ãÿëáàì õóðö ºíãººð ãýðýëò¿¿ëæ áàéâ. Ãýâ÷ äàëàéí óñ õîâ õîîñîí àæýý. Õ¿éòýí æàâàð òàñ õèéñýí òýðõ¿¿ óñàíä çàãàñ áàéäàãã¿é þìñàíæ. ”Íàóòèëóñ”ûí õóðä çºâõºí ò¿¿ãèé èõ áèå òàñðàëòã¿é ÷è÷èðõèéëýõ äîðãèîãîîð ìýäýãäýæ áàéâ. Øºíèéí õî¸ð öàãèéí ¿åä áè õýäõýí öàã óíòàõààð øèéäýæ ººðèéí ºðºº ð¿¿ ÿâëàà. Êîíñåëü ÷ ãýñýí ìèíèé íýãýí àäèë ÿâæ îäîâ. Ãóäàì ºðººãººð áè äàìæèí, ºðººí òèéøýý î÷èõ çàìäàà êàïèòàí Íåìîòîé äàéðàëäñàíã¿é- Ò¿¿íèéã áè æîëîîäëîãûíõîî á¿õýýãò äåæóðëýæ áóé õýìýýí áîäëîî. Äàðàà÷èéí íü ºãëºº, ãóðàâäóãààð ñàðûí 19-íä áè ¿çýñãýëýí òàíõèìûí öîíõíû äýðãýä ººðèéí õÿíàõ áàéðûã äàõèí ýçëýâ. Öàõèëãààí ëàã “Íàóòèëóñ» áàãàñãàñàí õóðäòàé ÿâæ áóéã íàäàä çààæ áàéâ. Òýð îäîî õººð÷ ýõýëñýí áºãººä ãýõäýý öî÷èð ãýíýò õººðñºí áèø, õàðèí óñ ä¿¿ðãýñýí áàãòààìæóóäàà õîîñîëñîîð ààæìààð äýýøèëæ áàéëàà. Ìèíèé ç¿ðõ äýëñýæ ýõëýâ. Áèä óñàí äýýð èë ãàð÷ ÷àäàõ áîëóó? Ìºñòºæ õºëäººã¿é çàäãàé óñ áèäýíä îëäîõ áîë óó? ¯ã¿é ýý. “Íàóòèëóñ” íýã þìàíä ë¿ãõèéòýë òóëñíûã áîäâîë áèä ¿ðãýëæèëñýí õàâòãàé ìºñíèé äîîä òàëààñ íü ìºðãº÷èõ øèã áîëîëòîé. Ë¿ã õèéõ ÷èìýýãýýð áîë ìºñíèé íýí èõ çóçààí äàâõàðãàä òóë÷èõàâ áèé. ¯íýõýýð ÷ ìàíîìåòðèéí çààëò òýðõ¿¿ òààìàãëàë çºâ áîëîõûã íîòëîâ. Áèä ìÿíãà òàâàí çóóí ôóò ã¿íä áàéãàà àæýý. Ãýõýýð ÷èíü áèäíèé äýýðõ ìºñ õî¸ð ìÿíãàí ôóò çóçààí áºãººä ò¿¿íèé òàâàí çóóí ôóò íü óñàí äýýð èë áàéãàà þì áàéíà. ¯¿íýýñ ¿çâýë ýíý îð÷íû ìºñ áèäíèé àíõ óñàí äîîð æèâæ îðäîã îð÷íû ìºñíººñ çóçààí áàéâ. ¯¿íä áèäíèé ñýòãýëèéã òàéòãàðóóëàõ ÿìàð íýãýí ç¿éë ¿ã¿é àæýý. “Íàóòèëóñ» ºäðèéí òóðø óñíû ãàäàðãóó äýýð ãàðàõ îðîëäîëãîî õýäýí óäàà õèéñýí áîëîâ÷ ÿìàãò ë íýí çóçààí ìºñºí òààçàíä òóëæ ìóõàðääàã áàéâ. Òýðõ¿¿ “òààç» çàðèìäàà åñºí çóóí ìåòðèéí ã¿íä òîõèîëäîæ áàéñàí áóþó ººðººð õýëáýë ìºñíèé çóçààí íü ìÿíãà õî¸ð çóóí ìåòð õ¿ð÷ áàéñíû ãóðâàí çóóí ìåòð íü äàëàé äýýð èë ãàðñàí áàéõ ¸ñòîé áàéâ. Ýíý íü áèäíèé àíõ óñàí äîîð æèâæ îðñîí îð÷íû àéñáåðãèéí òóéëûí ºíäðººñ ãóðàâ äàõèí èë¿¿ àæýý. Áè àéñáåðãóóäèéí óñíàà ã¿íçãèéð÷ îðñîí ñóóðèéã õè÷ýýíã¿éëýí òýìäýãëýæ, óñ ðóó òîíãîðãîñîí òýðõ¿¿ õýëõýý óóëñûí á¿ä¿¿ëýã çóðãèéã ãàðãàæ á¿ëãýý. Îðîé òèéøýý áèäíèé áàéäàë ººð÷ëºãäñºíã¿é. Ìºñ ¿ðãýëæ ë äºðâºí çóóãààñ òàâàí çóóí ìåòðèéí ã¿íä òóëãàðñààð áàéâ. Ýíý íü ÿìàð ÷ ãýñýí íèëýýä íèìãýðñýí ìºñºí õóÿã áàéñàí áºãººä ãýëýý ÷ ãýñýí çàäãàé äàëàé äýýð ãàðòàë àñàð çóçààí ìºñ áèäíèé äýýð áàéñàí áèëýý. Îðîé íàéìàí öàã îð÷èì áàéâ. Äºðâºí öàãèéí äàðàà “Íàóòèëóñ» åðäèéí òîãòñîí çàíøëààð àãààðûíõàà íººöèéã ñýëáýõ ¸ñòîé áàéâ. Êàïèòàí Íåìî áýëòãýë áàãòààìæóóäààñàà íýã ÷ ëèòð

õ¿÷èëòºðºã÷ òàâèàãóé áîëîâ÷ íàäàä àìüñãàà äàâõöàõ ÿìàð íýãýí øèíæ òýìäýã ìýäýãäñýíã¿é. Ýíý øºíº áè íîéð ìóóòàé õîíîëîî. Èòãýë íàéäâàð ò¿ãø¿¿ð õî¸ð ìèíèé ñýòãýëèéã ýýëæëýí äîíñîëãîæ áàéâ. Áè îðíîîññî õýä äàõèí áîñëîî. “Íàóòèëóñ” ìºí ë õºâæ ãàðàõ ãàçàð òýìòýðñýýð àæýý. ªãëººíèé ãóðâàí öàãèéí ¿åä áè ¿çýñãýëýí òàíõèìä îðæ ìàíîìåòð ðóó õàðâàë ìºñºí äýýâðèéí äîîä òàë äºíãºæ òàâèí ìåòðèéí ã¿íä áàéëàà. Õàâòãàéðñàí öóë ìºñ áàãà áàãààð àéñôèëüä áóþó ìºñºí öºë áîëîí õóâèð÷ áàéâ. Óñàí äîîðõè òîíãîðñîí ìºñºí óóëñ òýãø òîëèãîð ìºñ áîëîí ñîëèãäîæ áàéëàà. Áè ìàíîìåòðýýñ í¿ä ñàëãàëã¿é øèðòñýýð áàéëàà. Ìàíàé ïðîæåêòîðûí ãýðýëä ìÿíãà ìÿíãàí ºíãººð ãàë î÷ áîëîí ãÿëàëçàæ áóé ìºñíèé íàëóó ãàäàðãóóã äàãàí äèàãíîëîîð áèä ºãñºí ºãññººð áàéâ. ¯ðãýëæèëñýí öóë ìºñ êèëîìåòð á¿ðä íèìãýð íèìãýðñýýð èíãýýä ýöñèéí ýöýñò, òýð íýãýí äóðñãàëò ºäºð, ãóðàâäóãààð ñàðûí 19-íä, ¿çýñãýëýí òàíõèìûí ¿¿ä íýýãäýæ êàïèòàí Íåìî áîñãî àëõàí îðæ èðýõèéíõýý ñàöóó: - Äàëàé ÷ºëººòýé ãýëýý.

ªÌÍªÒ ÒÓÉË Òýð äàðóé áè îíãîöíû òàâöàí äýýð ã¿éí ãàðëàà. Òèéì áàéíà. Äàëàé ìºñíººñ ÷ºëººëºãäñºí áàéâ,çºâõºí ë õàà íýã ãàçàð àéñáåðãóóä òîì òîì ìºñ õºâæ ÿâàõ íü õàðàãäàâ. Öààøèëáàë ºìíº ç¿ã ìºñ åðäºº÷ ¿çýãäýõã¿é áàéâ. Ìÿíãà ìÿíãàí øóâóó àãààðò ýëèí õàëüæ, õàð õºõººñ àâàõóóëààä áîð øàðãàë õ¿ðòýë ºíãº ºíãèéí ìÿíãàí çàãàñ äàëàéí äàâàëãàà ç¿ñýí ç¿ñýí àâàé. Öåëüñèéí òåðìîìåòð òýãýýñ äîîø ãóðâàí ãðàäóñ çààæ áàéâ. Äàëàéí òºâøèí äýýð á¿äýã áàðàã ¿çýãäýæ áóé õàâòãàéðñàí öóë ìºñºí äóíä ñàÿõàí, ¿çýæ ºíãºð¿¿ëñýí õ¿éòíèé äýðãýä ýíý íü áàðàã õàâðûí óðü îðñîíòîé àäèë àæýý. - Áèä õààíà áàéãàà íü ýíý áèëýý? õýìýýí áè êàïèòàíààñ àñóóõàä ç¿ðõ ìèíü õ¿÷òýé äýëñýæ áàéâ. Òóéë äýýð ¿¿? Áè ÷ ººðºº ìýäýõã¿é áàéíà õýìýýí òýð õàðèóëæ-¿ä äóíä áèä áàéãàà ãàçðàà íàðààð îëîìç ãýâ. - Ýíý ìàíàí äóíä íàð ¿çýãäýíý ãýæ ¿¿? ãýæ áè ¿¿ë á¿ðõñýí òýíãýð ººä õàðæ íàéäâàð ìóóòàéõàí àñóóâàë, - Õýðýâ ë íàð ÿäàæ õàãàñ ìèíóò õýð öóõóéâàë áîëîõ íü òýð õýìýýí êàïèòàí õàðèóëàâ. “Íàóòèëóñ”-ààñ óðàãøàà àðâààä ìèëü ãàçàð äàëàé äýýð õî¸ð çóóãààä ìåòð èë ãàðñàí ºí÷èí ãàíö àðàë ¿çýãäýâ. Áèä òýð ç¿ã íýí óäààí îéðòîæ î÷èâ. Ó÷èð íü óñàí äîîð äàëä íóóãäñàí õàä õÿñàà áàéæ áîëîõ á¿ëãýý. Öàãèéí äàðàà áèä àðàëä õóð÷, äàõèàä áàñ õî¸ð öàãèéí äàðàà ò¿¿íèéã á¿òýí òîéðëîî. Òýðõ¿¿ áÿöõàí àðëûã á¿òýí òîéðîõîä äºðºâ òàâõàí ìèëü àæýý. Ò¿¿íèéã íýãýí íàðèéõàí õîîëîé ÿìàð íýãýí ýõ ãàçðààñ òóñãààðëàñíûã áîäâîë òýíä ìàãàä ÷ ¿ã¿é íýýãäýýã¿é øèíý òèâ áàéãàà ÷ áàéæ. Òýðõ¿¿ ýõ ãàçàð òýíä áàéãàà ÿâäàë Ìîðèéí òààìàãëàëûã íîòëîõ ìýò àæýý. Óõààëàã òýð Àìåðèê õ¿í ºìíºò òóéë áà æàðäóãààð ºðãºðºã õî¸ðûí õîîðîíä äàëàéí àñàð èõ òàëáàéã ýçýëñýí õºâºã÷ ìºñååð á¿ðõýãäñýí áîëîõûã àæèãëàæýý. Òèéì ìºñ áºìáºðöãèéí óìàðò õàãàñò õýçýý ÷ ¿çýãäýýã¿é àæýý. Òýðõ¿¿ àæèãëàëò äýýðýý ¿íäýñëýæ ºìíºò òóéëûí öàãèðàã îð÷èíä ÿìàð íýãýí òèâ áàéíà ãýñýí äó¿íýëò õèéñýí áºãººä àéñáåðãóóä çºâõºí õóóðàé ãàçàð äýýð ¿¿ñýõýýñ áèø äàëàé äýýð ¿¿ñýõ ó÷èðã¿é àæýý. Ìîðèéí áîäîæ ãàðãàñíààð ºìíº òóéëûã òîéðñîí ìºñ äºðâºí ìÿíãàí êèëîìåòð äèàìåòðòýé àñàð óóäàì öàãèðàã ¿¿ñãýæ áóé áîëíî. Òýð õîîðîíä “Íóàóòèëóñ» ãàçàðäàõ àþóëààñ áîëãîîìæèëæ àñàð ñ¿ðëýã õàä àñãà àðâàéñàí ýðãýýñ ãóðâàí êàáåëüò ãàçàð çîãñëîî. Óñàí äýýð çàâü áóóëãàñàí áàéâ. Êàïèòàí áà Êîíñåëü áèä õî¸ð ýëäýâ áàãàæ õýðýãñýë ¿óð÷ ä¿¿ðñýí õî¸ð äàëàé÷èéí õàìò çàâèíä ñóóëàà. ªãëººíèé àðâàí öàã îð÷èì áàéâ. Ýíý ºãëºº áè Íåä Ëåíäèéã îëæ ¿çñýíã¿é. Òýð êàíàä ýð áîäâîë ººðèéí ÿëàãäñàíûã õ¿ëýýõ äóðã¿é áàéãàà áîëîëòîé. Ñýë¿¿ðèéí õýäõýí äýâýëò áèäíèé çàâèéã ýëñýðõýã õàÿëãà äýýð àâàà÷èæ, çàâü ÷ òýíä çîãñîâ. Êîíñåëü çàâèíààñ ¿ñðýí áóóõûã çàâäòàë áè ò¿¿íèéã õîðèãëîæ çîãñîîãîîä êàïèòàí Íåìîä,

Ýíý íýãýí ãàçàð äýýð õºë ãèøãýõ ýðõ õàìãèéí òýðã¿óíä òàíä õ¿ðòýõ ¸ñòîé! ãýæ õýëýâ. - Òèéìýý, ýðõýì ïðîôåññîð õýìýýí êàïèòàí õàðèóëæ- ¯¿íèéã ÷ áè ýðãýëçýõ þìã¿é îäîîõîí ¿éëäýíý. Ó÷èð íü íàäààñ ºìíº ýíý íýãýí ãàçàð äýýð õ¿íèé ºëìèé õ¿ðýýã¿é þì ãýâ. Òýãýýä òýð ýëñýí äýýð ñýâ õèéòýë ¿ñðýí áóóëàà. Áîäâîë ò¿¿íèé ñýããýë èõýä äîãäîëæ, ç¿ðõ íü õ¿÷òýé äýëññýí áóéçàà. Òýð õàä ººä àâèðàí ãàðààä õî¸ð ãàðàà öýýæèí äýýðýý çºð¿¿ëýí òàâüæ õºäëºëã¿é äóâ äóóã¿é, õàðàõ í¿äýíä íü ãàë öîã áàäðóóëàí çîãñîõäîî òýðõ¿¿ òóéë îð÷íû ãàçðûã ýçýìøèõ ýðõýý îëñîí ìýò õàðàãäëàà. Òèéìýðõ¿¿ áàéäàëòàé õýäýí ìèíóò çîãññîíîî òýð áèäíèé ç¿ã õàíäàæ: - Ýðõì¿¿ä ýý! Áóóæ èðöãýýíý ¿¿ ãýæ õàøãèðëàà. Òýðõýí äàðóé áè ýëñýí äýýð ¿ñðýí áóóâ. Êîíñåëü ìºí íàìàéã äàãàëäàí áóóæ èðýõýä äàëàé÷èä çàâèíäàà ¿ëäýâ. Ãàçðûí õºðñ íóíòàã óëààí òîîñãî öàöñàí ìýò ãàëò óóëûí óëààâòàð ºíãèéí ÷óëóóãààð õó÷èãäæýý. Ò¿¿í÷ëýí ìàãìûí öàðöìàë õàéëüø, áººãíºð÷ õàòóóðñàí ¿íñ ÷àíäðóó çýðãýýð á¿ðõýãäñýí áàéâ. Òèéìýýñ òýð íýãýí áÿöõàí àðàë ãàðöààã¿é ãàëò óóëûí ¿¿ñâýðòýé àæýý. Ãýòýë çàðèì ãàçðààð ãàçðûí õºðñºí äîðîîñ õ¿õðèéí ìóóõàé ¿íýðòýé çóðâàñ óòàà ñàâñàæ áàéâ. Ýíý íü ãàçàð äîîðõè àæèëëàãàà áàñ ë çîãñîîã¿éí ãýð÷ á¿ëãýý. Àíòàðêòèê îð÷íû óñàí äîîð óðòðàãèéí 167°, ºðãºðãèéí 77°32'-íä Äæåìå Ðîñ ãýã÷ Ýðåáóñáà Òåððîð õýìýýõ ¿éë÷èëæ áóé õî¸ð ãàëò óóë íýýñýí ÿâäàë áèé òóë òýð á¿õ ÿâäàëä áè åð ÷ ñîíèðõñîíã¿é ýý. Áè êàïèòàí Íåìîãèéí íýãýí àäèë õàä ººä ìàöàí ãàð÷ îð÷èí òîéðíûã àæèãëàõûã ÿàðàâ÷èëëàà. Òýãýâ÷ áè ãàëò óóëûí öîîíîã îðîé îëæ ¿çñýíã¿é. Àðàë äýýðõ óðãàìëûí áàÿëàã íýí ÿäóó àæýý. ¯¿íä õàäíû õýä õýäýí òºðëèéí õàã, õàä ÷óëóóíä íààëäàæ óðãàñàí çàìàã õî¸ðîîð ë ýíäõèéí á¿õ óðãàìàë õÿçãààðëàãäæýý. Ýíäõèéí àìüòíû àéìàã çººëºí áèåòýí, õºíäèé õýâýëòýí ø¿ð áèåòýí, äàëàéí îä. ìýò÷èëýí õýä õýäýí ä¿ðñýýñ á¿ðýëäæýý. Øóâóóä! Øóâóóä ãýæ ¿¿?. Ýíäõèéí æèã¿¿ðòýí ãýäýã òàíàãã¿é îëîí àæýý. Òýä îëîí ìÿíãààðàà àãààðò áààðöàãëàí ýëèí õàëüæ, áèäíèé òàðõè òîëãîé äºæð¿¿ëýõèéí çýðýãöýý, õàä õÿñàà äýýð ìÿíãà ìÿíãààðàà øàâààðàëäàí ñóóæ, ¿é îëíîîðîî äàëàéí òóíãàëàã òîëü ìýò ºíãºò òîëèãîð óñàíä óìáàí øóìáàí áàéâ. Òýíä ïèíãèâèí õýìýýõ í¿ñýð õ¿íä áîëæ èðýýä ãàçðààð ÿâàõäàà íýí áîëõè õºäºëãººíò, óñàíä áîë çàãàñ ìýò øàëàìãàé ãÿëàëçóóð íýãýí øóâóó ãîë÷ëîí îëîí àæýý. Àãààðò õàëèõ øóâóóäûí äóíä äýëãýñýí æèã¿¿ð íü äºðâºí ìåòð õ¿ðäýã àñàð òîì àëüáàòðîñóóä ýðãýëäýõ áºãººä òýäíèéã äàëàéí ýëýý õýìýýí íýðëýñýí íü òóí íèéöëýý. Ò¿¿í÷ëýí äàëàéí ãàõàéíóóäûí àþóëò äàéñàí áîëñîí àâðàãà áèåò êàëõè÷ øóâóóä, íýãýí ä¿ðñ íóãàñ ìîðÿíêà õýìýýõ æèã¿¿ðòýí çºâõºí Àíòàðêòèêò ë îðøèõ õ¿ðýí ÿãààí ºíãèéí ýìæýýð á¿õèé äàëàâ÷òàé öàãààí áà öýíõýð ºíãèéí ãëóïûøóóäèéí á¿õýë á¿òýí ñ¿ðýã ¿çýãäýâ. - Ýä ìºí àãóó òàðãàí ãýý÷ õýìýýí áè Êîíñåëüä Ôàðåð àðëûíõàí àëñàí øóâóóíäàà øóóä ë ãàë õèé÷èõýýä äýí áàðü÷èõäàã þì ãýâ. - Áàéãàëü æààõàí ë õè÷ýýñõèéâýë, ìàø àãóó ñàéõàí äýíë¿¿ áèé áîëîõñîí. Òýð äýíë¿¿ íü ãîë áàéäàããóé íü þóòàé õàðàìñàëòàé âý:ãýæ Êîíñåëü õàðèóëæ áèëýý.

Áèäíèé áóóñíààñ õàãàñ ìèëü çàéòàé ãàçàð, ãàçðûí õºðñèéã í¿õýëæ ñýíäèéëñýí íü ïèíãâèíèé ¿¿ð áàéëàà. Êàïèòàí Íåìî òýäãýýð øóâóóíààñ õýäýí çóóã áàðüæ àëàõûã óñàí öýðã¿¿ääýý òóøààñàí áºãººä ¿¿íèé ó÷èð íü òýäíèé õýð ìàõ òóí àìòòàé áàéæýý. Ãàëóóí ÷èíýý áèåòýé, õàð ºíãèéí ºä ñºä á¿õèé ýëýã öýýæýýðýý öàãààí òîëáî áîëñîí, õ¿ç¿¿ãýýðýý øàð ñóäàëòàé òýäãýýð øóâóó òýð áàéòóãàé àìü çóëáàæ çóãòàõûã ÷ áîäîõã¿é, ÷óëóóíä öîõèóëàí àëóóëæ áàéâ. Òýð çàâñàð ìàíàí àðèëñàíã¿é, ºäðèéí àðâàí íýãýí öàã áîëñîí áîëîâ÷ íàð ¿çýãäñýíã¿é ýý. Ýíý ÿâäàë ìèíèé ñýòãýëèéã èõýä ò¿ãø¿¿ëæ áàéâ. Õýðýâ ë íàð ¿çýãäýõãóé áîë áèä àæèãëàëò õèéæ ÷àäàõã¿é á¿ëãýý. Àæèãëàëò ýñ õèéâýë áèä òóéë õ¿ðñýí ýñýõèéã õýðõýí ìýäýõ áèëýý? Áè êàïèòàí Íåìîä îéðòîí î÷âîë, òýð õàä òîõîéëäîí äàëàé ðóó àæèãëàí äóóã¿é çîãñ÷ áàéâ. Òýð òýñ÷ ÿäàí çàðèìäàà òýíãýð ººä õàðàõ äóð ìóóòàé ìýò áàéâ. Òýãýâ÷ îäîî ÿàÿ ãýõýâ? Ýðýëõýã òýð õ¿í äàëàé äýýð ýçýãíýäýã øèãýý òýíãýðèéã ýçýãíýæ ÷àäàõ ã¿é áèëýý. ªäºð ÷ á¿ð äóíäàà îð÷èõîâ. Íàð öóõóéõã¿é ë áàéëàà. Ò¿¿ãýýð ÷ áàðàõãóé òýíãýðèéã áèò¿¿ á¿ðõñýí ºòãºí ¿¿ëèéã íýâòëýí íàðíû á¿äýã ãýðýë ÷ òóÿàðàõãóé àæýý. Òºäºëã¿é öàñ îðæ ýõëýâ. - Ìàðãààø áîëòîë õîéøëóóëàõààñäàà õýìýýí êàïèòàí õýëýõýä áóæèãíàæ ýõýëñýí öàñàí øàìðàãà äóíäóóð áèä “Íàóòèëóñ”-òàà ýðãýæ èðëýý. Áèäíèéã àðàë äýýð áàéõ çàâñàð “Íàóòèëóñ”-ûí áàã äàëàéä òîð õàÿæ òàòàí àìææýý. Áàðüæ àâñàí çàãàñûã áè íýí ñîíèðõîí îðëîî. Àíòàðêòèêòûí äàëàé, äàëàéí ãàõàé áà àðñëàíãèéí àìàíä îðîõîîñ áóþó äàëàéí äîãøèí øóóðãàíààñ àìü çóãàäñàí òóí îëîí òºðëèéí çàãàñíû îðîãíîõ îðîí áîëñîí àæýý. Õ¿ðýí õ¿ðýí òîëáîîð öîîõîðëîãäñîí ìºíãºëºã öàãààí õàéðñ á¿õèé õýä õýäýí áóõàíäàé çàãàñ óòàñ àäèë óðò íàðèéõàí ñ¿¿ëòýé, øºâºã ìýò øóíòàí õîíøîîð á¿õèé àìòëàã øàðààñ õ¿ðýí áîð áà öàéâàð öàãààí õ¿ðòýë ºíãº ÿëãàðàí ñîëîíãîðîõ, ãóëãàìòãàé ãºëãºð õºðñëºã, ãóðâàí ôóò óðò áèåòýé àíòðàêòèêèéí õèììåð áàéõûã áè îëæ ¿çýâ. Ò¿¿íèé ìàõ íàäàä òààëàãäñàíã¿é áîëîâ÷ Êîíñåëü ò¿¿íèéã íýí àìòòàéä òîîöëîî. Öàñàí øóóðãà ìàðãààø ºãëºº íü áîëòîë ¿ðãýëæëýâ. Ãàäàãø õàìðàà ÷ öóõóéëãàõ àðãàã¿é áàéâ. ¯çýñãýëýí òàíõèìä ñóóæ, ñ¿¿ë÷èéí ºäð¿¿äèéí ÿâäëûã òýìäýãëýõ çóóðàà áè, òàâöàíãèéí ñºõººñòýé õàâõãààð, ñàëõè øóóðãûã ¿ë õàéõðàí àãààðò íèñýí ä¿¿ëýí áóé àëüáàòðîñóóäûí õàøãàðàëäàõ äóóã ñîíñ÷ áàéëàà. “Íàóòèëóñ” ýðýã äàãàí ÿâñààð óðüä ç¿ã àðâààä ìèëü õîëäñîí áàéâ. Ìàðãààø íü ãóðàâäóãààð ñàðûí 20-íä øóóðãà íàìäëàà. Ãýâ÷ õ¿éò æààõàí íýìýãäæýý. Òåìïåðàòóð òýãýýñ äîîø õî¸ð ãðàäóñ çààæ áàéâ. Ìàíàí ÷ çàìõàðñàí òóë áè ºíººäºð ë áèä íàðààð àæèãëàëò õèéæ ÷àäíà ãýæ íàéäàæ áèëýý. Êàïèòàí Íåìî ãàð÷ èðýõã¿é ë áàéâ. “Íàóòèëóñ”-ûí çàâü Êîíñåëü áèä õî¸ðûã ¿ë òàíüñàí ýõ ãàçðûí ýðýã äýýð ãàðãàëàà. Ýíäõèéí ãàçàð õºðñ ìîä ë ÿàõ àðãàã¿é ãàëò óóëûí ¿¿ñãýëòýé áàéâ. Ãàëò óóëûí ëàâ, ¿íñ, õ¿ðýí ÷óëóó çýðãèéí îð ìºð õàà ñàéã¿é ë õàðàãäàõ áîëîâ÷ ãàëò óóëûí öîîíîã áàéõûã áè õààíààñ ÷ îëæ ¿çñýíã¿é ýý. Ýíä ìºí àðàë äýýðõèéí íýãýí àäèë ìÿíãà

ìÿíãàí øóâóó áóæèãíàæ áàéâ. Æèã¿¿ðòíýýñ ãàäíà, ýíäõèéí àìüòíû àéìàã áèäíèéã äýðãýä¿¿ðýý ºíãºðºõºä áèäýí ð¿¿ àæèãã¿é øèðòýõ äàëàéí ñ¿¿ãýýð áîéæèã÷äûí èõ ñ¿ðã¿¿äýýð á¿ðýëäñýí àæýý. Òýä áîë äàëàéí ãàõàéíóóä áàéâ. Òýäíèé çàðèì íü ýðãèéí ýëñýí äýýð òýðèéæ. çàðèì íü ìºñºí äýýð ñóíàæ õýâòýõ áºãººä íºãºº çàðèì íü ýðýã îð÷íû óñàíä óìáàæ øóìáàí îðæ ãàð÷ áàéëàà. Áèäíèéã îéðòîí î÷èõîä òýä àéñàí øèíæã¿éã áîäâîë òýä àíõ óäàà õ¿í ¿çýæ áóé áèçýý. Òýð ñ¿ðã¿¿äèéã àãíàæ à÷èõ þì ãýõýä àãíóóðûí õýä õýäýí õºëºã îíãîö õýðýãòýé áàéëàà. - Íåä Ëåíä ë áèäýíòýé õàìò èðýýã¿éä íü áè òóí èõ áàÿðëàæ áàéíà. Íýýðýý ø¿¿: õýìýýí Êîíñåëü ºã¿¿ëýâ. - ßàãààä, Êîíñåëü îî? - ßàãààä ãýâýë òýð àíãèéí ºâ÷èò ÷èíü ýíäõèéí õàìàã ãàõàéã á¿ãäèéã íü õÿä÷èõñàí áèø ¿¿! - Á¿ãäèéã íü õÿä÷èõàæ ÷àäàõã¿é áàéõ àà. Õàðèí ýíý õººðõèéñèéí íèëýýä õýä íü ÷ ñàéíàà ¿çýõã¿éñýí áèç. Ãýâ÷ òýð ÿâäàë ãýìã¿é àìüòíû öóñûã äýìèé óðñãàõ äóðã¿é êàïèòàí Íåìîãèéí ñýòãýëä íèéöýõã¿é ë äýý. - Êàïèòàíû ò¿ìýí çºâ. - Òýãýëãóé ÿàõàâ Êîíñåëü ìèíü. Æè÷ ÷è äàëàéí ýíýõ¿¿ ñàéõàí àìüòäûã àíãèëàí õóâèàðëàæ àìæààã¿éñýí áèø áèë¿¿ õº? - Æèíõýíý áèø äýýð íü íàìàéã áàðàãòàéõàí ÿëãàæ òàíüäãèéã ýçýí ñàéí ìýäýõ áèëýý. Õýðýâ ë ýçýíòýí ýäãýýð àìüòíûã íàäàä íýðëýýä ºã÷èõâºë ÷ áè - Ýä ÷ííü äàëàéí ãàõàé, äàëàéí àðñëàí õî¸ð áèø ¿¿. - Òýãâýë ñóóãýýð áîéæèã÷äûí àíãè íýã õýâýëòíèé äîîä àíãè ëàñòîíîãèéí áàãò õàìààðàãäàõ õî¸ð ä¿ðñ áàéíà ãýæ Êîíñåëü ÿàðàâ÷ëàí àíãèëàâ. - Ç¿éòýé Êîíñåëü ìèíü õýìýýí áè õàðèóëæ ãýâ÷ òýäãýýð ä¿ðñ ÷èíü, õýðýâ ë áè ýíä¿¿ðýýãóé áîë ººðèéí áàãà ä¿ðñòýé áèø áèë¿¿ õº. Óäàõã¿é áèä ýíä îëæ ¿çýõ áîëíî. ßâúÿ ãýëýý. ªãëººíèé íàéìàí öàã îð÷èì áàéâ. Êàïèòàí Íåìî ¿ä äóíä ººðèéí àæèãëàëòûã õèéõ ¸ñòîé áèëýý. Òèéìýýñ áèäíèé ìýäýëä á¿òýí äºðâºí öàã áàéâ. Ýíýõ¿¿ ýõ ãàçàð ðóó íýí ã¿íçãèéðýí îðñîí óóäàì òîõîéí çàõûã áàðüæ ÿâàõûã áè Êîíñåëüä èëòãýæ ýðãèéã äàãàí ÿâáàë ýðýã îð÷íû õàä õÿñàà, ìºñ óñ äàëàéí òýäãýýð ñ¿¿ãýýð áîéæèã÷äûí ¿é ò¿ìýí ñ¿ðãýýð øèâýýëýãäñýí áàéâ. Òýíä ãîë÷ëîí äàëàéí ãàõàé îëîí àæýý. Òýä ãýð á¿ëýýðýý òóñ òóñ áàéõ õàðàãäëàà. Ýð ãàõàé ºðõèéí òýðã¿¿í áîëæ èðýýä ãýð á¿ëèéã ºìãººëºí õàìãààëàã÷ àæýý. ¯ð õ¿¿õýä òýæýýí òýíõð¿¿ëýã÷ ýì ãàõàé ò¿¿íèé ºìãººëºëä îðøèíî. Áèå ã¿éöýæ ÷èéðýãæñýí “ýõíýð õ¿¿õýäã¿é” çàëóó ãàõàéíóóä áóñäààñ çàéäóó áóæèãíàëäàæ íîöîëäîíî. Äàëàéí ãàõàé òóí áîëõè ¿ñðýëòýýð ãàçàð äýýã¿¿ð ìºí ÷ èõ ç¿äýðãýýòýé ÿâäàã àæýý. Òýð ýõëýýä

õîéò õºë äýýðýý îöîéæ õàìàã áèåý óðàãø õàÿäàã áºãººä äàðàà íü óðüä òàâõàéãàà íóãàëàí àâ÷ öýýæèí äýýðýý õýâòýí íóðóóãàà ¿¿äèéëãýýä áºãñºº òàòàæ ÿâäàã þì. Ò¿¿íèé äàðàà äàõèàä ë õîéò õºë äýýð áîñ÷ ýõýëíý. Òýãýýä äýýðõ õºäºëãºº- íèéã äàâòàí ¿éëääýã áàéíà. Õýäèéãýýð òýð ãàçàð äýýð òýäíèé áîëõè áîëîâ÷ ººðèéí íýí èõ óÿí ñýýð íóðóó øóâòàí ààðöàã ºòãºí áîëæ èðýýä áîãèíî ¿ñ, õàëüñëàã ñàðâóó çýðãèéíõýý õ¿÷ýýð óñàí äîòîð îíöãîé øàëàìãàé àæýý. Óñàí äýýð èë ãàðàõ áóþó ãàçàð äýýð ãàðñàí õîéíî àìàð÷ õýâýõäýý ñóóæ õàðàãäàíà. Òýäãýýð óõààëàã àìüòàä õýäèé öýëãýð óóäàì ìàãíàéòàé áîëîõûã Êîíñåëüä áè àíõààðóóëàâ. Ñ¿¿ãýýð áîéæèã÷äûí äîòîð äàëàéí ãàõàéòàé ýí çýðýãöýõ èõ òàðõèòàé àìüòàí õ¿íýýñ ººð íýã ÷ ¿ã¿é áèëýý. Òèéì ÷ ó÷ðààñ äàëàéí ãàõàéã ýëäýâ ç¿éëä àìàðõàí ñóðãàæ áîëäîã þì. Òýä õ¿íä äàñàõäàà òóí àìàðõàí áºãººä çàðèì áàéãàëü÷èä òýäíèéã õýðýâ çîõèõ ¸ññîð ñóðãàæ ÷àäâàë, çàãàñ áàðèõàä áîëîí äàëàéä àíãóóë÷ëàõàä.õ¿íä íîõîéíîîñ äóòàõã¿é òóñ áîëíî ãýñýí ç¿éëèéã áè õóâààëöäàã þì. Áèäíèéã ÿâæ ºíãºðºõ ¿åä äàëàéí ãàõàéíóóäûí äèéëýíõ íü óíòàæ áàéâ. Ýðýã îð÷èí ýëñ õàäàí äýýð äîëãèîëîã óðò øèðóóí ñàõàë á¿õèé çóçààí äýýä óðóóëòàé, ìåòð õàãàñààñ õî¸ð ìåòð õ¿ðòýë óðò áèåòýé äàëàéí åðäèéí ãàõàéíóóäûã óçýâ. Òýäíèé ÷èõ íü áàðàã ¿çýãäýõã¿é áàéñàí áºãººä ÷èõíèé íü îðîíä æèæèãõýí òîâãîð ãóðâàëæèí þì õàðàãäàæ áàéâ. Ìåí ýíä äàëàéí ãàõàéí íýãýí òºðºë áîëîõ äàëàéí çààí áàéõ íü õàðàãäàâ. Òýä áîãèíî áîëîâ÷ çààí ìýò õóøóóòàé àæýý.Óðòààðàà àðâàí ìåòð õ¿ðäýã òýäãýýð àâðàãà àìüòàí áèäíèéã þìàíä áîäîæ àíõààðàõã¿é áàéëàà. - Ýä ÷èíü ãàéã¿é áàéãàà? Àþóëãóé áèç? ãýæ Êîíñåëü - Ç¿ãýýð. Õýðýâ ë îðîëäîõãóé áîë ãýæ áè õàðèóëààä ãàíöõàí òýäýí ð¿¿ äîâòîëáîë ÿëàíãóÿà çóëçàãà ðóó íü õàëäâàë òýä àéìøèãòàé äîãøèðäîã þì. Áîëãîîìæã¿é àíãóó÷äûí çàâèéã çîìãîë áîëãîæ õàÿñàí ÿâäàë ÷ áèé ãýëýý. Êîíñåëü: - Õººðõèé òýäíèé ò¿ìýí çºâ ãýæ áàéëàà. - Ìàðãàõ þì àëãà. Öààøàà õî¸ð ìèëü ÿâñíû äàðàà äàëàé ðóó íýí èõ ã¿íçãèéðýí òîõîéí óñûã ºìíºòèéí ñàëõèíààñ õàëõàëñàí, óðòààñ óðò õàäàí õóøóó áèäíèé çàìûã õàà÷èõàâ. Ò¿¿íèé õàäàä ýãö äýýøýý ýëýãëýí ýðýãëýæ õàÿà õîðìîéã íü äàëàéí äàâàëãàà õººñðºí äýëñýæ áàéâ. ßã ýíý îð÷èíä áèä, ÿìàð íýãýí õèâäýã àìüòäûí ñ¿ðýã áèë÷ýýðëýí ÿâàà ìýò, ÷àíãà ÷àíãà ìººðºõ äóó ãýíýò ñîíñëîî. - ¯õýð ýíä ÿàãààä áàéäàã áèëýý? ãýæ Êîíñåëü àñóóõàä áè; - ¯õýð áèø ýý õº, ýíý ÷èíü äàëàéí èëæèã. - Òýä çîäîëäîæ áàéíà àà?

- Ýñõ¿ë çîäîëäîæ áàéíà, ýñõ¿ë òîãëîæ áàéíà. - Ýçýí õýðýâ çºâøººðºõñºí áîë òýäíèéã áè ¿çýõèéã õ¿ñýõ áàéíàì. - Çà òýãâýë ÿâæ ¿çüå, Êîíñåëü ñî! Áèä äàõèí õàð õ¿ðìýí õàä äàãàí ÿâëàà. Áèä ¿õýð ÷óëóóí äóíä ¿ñðýí ä¿¿ëýí, çàðèìäàà ìºñºíä ºíãºëºãäñºí òîëèãîð ãàäàðãóó äýýð íü ãóëãàæ õàëüòðàí ÿâëàà. Áè õýä äàõèí á¿ äýð÷ óíàõäàà õºë ãàðàà èõýä ºâòãºëºº. Ìèíèé äýðãýä íèëýýä õÿíóóð áîëæ èðýýä òîãòâîðòîéãîîðîî Êîíñåëü ìààíü íàìàéã òàòàæ áîñãîõ áîëãîíäîî; - Ýçýí õýðýâ õî¸ð õºëºº ñàéí àëöàéæ, õîë òàâüæ ÿâáàë òýíöâýðýý îëîõîä àìàð áàéõñàí ãýæ õýëæ ÿâàâ. Áèä õàäàí õóøóóí äýýð àâèðàí ãàð÷ èðâýë öàñàíä õó÷èãäñàí óóäàì õºíäèé ä¿¿ðýí áóæèãíàæ áóé èëæèãíèé èõ ñ¿ðýã îëæ õàðàâ. Òýä òîãëîí íààäàæ áóé àæýý. Áèäíèé ÷èõýíä ñîíñîãäñîí øóóãèàí õºãæººí íààäìûí ÷èìýý áîëîõñîñ áèø õýìõýëäýýí òóëàëäààíû äóó áèø áàéæýý. Èëæèãíèé ñ¿ðãèéã òîéðñíû äàðàà áè áóöàõûã øèéäëýý. ªãëººíèé àðâàí íýãýí öàã îð÷èì áàéâ. Õýðýâ ë öàã àãààðûí áàéäàë òîõèòîé áàéæ êàïèòàí Íåìî àæèãëàëòàà õèéæ ÷àäàõ áîë áè òýð îð÷íû îðøèõ öýãèéã òîäîðõîéëîõîä ººðèéí áèåýð áàéëöàõûã õ¿ñ÷ áàéëàà. ¯íýíäýý ÷ ¿¿íä èòãýõýä õýö¿¿ áàéâ. Òýíãýðèéí ìàíäëûã áèò¿¿ õóëäñàí ºòãºí ¿¿ëñ íàðûã õàëõàëæ áàéëàà.Åðòºíöèéí òýðõ¿¿ àòààðõóó ãàëò áºìáºëºã äýëõèéí ýíýõ¿¿ äàëä,îíöëîãèéã õ¿ì¿¿ñýýñ íóóõûí òóë çîðèóò íóóãäàõ ìýò àæýý. Áèä õî¸ð õàä õÿñààëàã ñýðâýíã òîéðñîí íàðèéõàí çºðãººð îðæ ÿâëàà. Àðâàí íýã õàãàñûí ¿åä áèä çàâèíààñ áóóñàí ãàçðàà õ¿ð÷ èðýâ.Êàïèòàí Íåìî õ¿ðìýí ÷óëóóí õàäíû îðîéä õýäèéí çîãññîí áàéâ. Ò¿¿íèé õºëèéí äýðãýä àñòðîíîìèè áàãàæóóä áàéõ õàðàãäàíà. Ò¿¿íèé õàðè ¿¿ëýí öààíààñ ¿ë õàðàãäàí áóé íàðàí ç¿ã, óìàð òèéø ¿ë ÷àâ÷ëàí øèðòýæ áàéâ. Áè ò¿¿íòýé çýðýãöýí ¿ã äóóã¿é õ¿ëýýí çîãñëîî.¯ä äóíä áîëîâ. Ãýâ÷ óðüä ºäðèéí íýãýí àäèë íàð èë ãàðñàíã¿é. Õýðýâ ë ìàðãààø íàð ¿ë ¿çýãäâýë ºìíºò òóéëûí îðøèõ öýãèéã òîäîðõîéëîõ îðîëäëîãîîñ òàòãàëçàõààñ ººð àðãàã¿é áîëæýý. ªíººäºð ãóðàâäóãààð ñàðûí20 áèëýý. Ìàðãààø ãóðàâäóãààð ñàðûí 21-íä, õýðýâ ë íàðíû ãýðýëò öàöðàëòûã ýñ òîîöâîë, íàð ¿ë ¿çýãäýæ, á¿òýí çóðãààí ñàð ¿ðãýëæèëæ ºì íºò òóéëûí óðò øºíº ýõëýõ áàéâ.. ªäºð øºíº òýíöýõ åñä¿ãýýð ñàðûí òýíöëýýñ õîéø áºìáºðöãèéí óìàðò õýñýãò ìàíäñàí íàðàí ãèé÷èí àðâàí õî¸ðäóãààð ñàðûí 21-íûã õ¿ðòýë óëàì á¿ð óðòñàõ òîéðóó çàìààð äýýø äýãäýõ áºãººä òýð ¿åä, áºìáºðöãèéí ºìíºò õàãàñò çóíû íàðíû ìàíäàë óëàì á¿ð äîîøèëñîîð ýöñèéí ýöýñò, ìàðãààø, ººðèéí ñ¿¿ë÷èéí òóÿàã àíòðàêòèòèéí äýýãóóð öàöàðãàõ ¸ñòîé áàéëàà. Áè

ººðèéí ýíýõ¿¿ çîâíèëûã êàïèòàí Íåìîòîé õóâààëöâàë: - Òàíû çºâ, ýðõýì ïðîôåññîð õýìýýí òýð õàðèóëæ, õýðýâ ìàðãààø, ãóðàâäóãààð ñàðûí 21-íä äàëàéí òºâøèí äýýð ìàíäñàí íàðíû ºíäðèéã áè òîäîðõîéëæ ýñ ÷àäâàë ýíý ÿâäëûã çóðãààí ñàðààð õîéøëóóëàõààñ ººð çàìã¿é. Ãýâ÷, ìàðãààø íàðíû õýðâýý ÿäàæ ýãøèí çóóð áîëîâ÷ öóõóéâàë äàëàéí òºâøèí äýýðõ íàðíû ºíäðèéã îëîõîä íàäàä õÿëáàð áîëîõ þì. Ó÷èð íü áèä ººðñäèéí õóâü òîõèîëîîð ºäºð øºíº òýí- öýõèéí ÿã ºìíº ýíý ãàçàð èðñíèé ¿ð áèëýý. - ßàãààä, êàïèòàí? - ßàãààä ãýâýë íàð äýíä¿¿ äýýã¿¿ð àÿëàõ öàãò äàëàéí òºâøèí äýýðõ ò¿¿íèé ºíäðèéã òîäîðõîéëîõîä òóí õ¿íä áàéäàã þì. Òèéì ¿åä õýìæèõ áàãàæèéí çààëò òýð áîëãîí çºâ áàéäàãã¿é. - Òýãâýë ìàðãààø þóíû íü ÿëãàà áàéíà? - Ìàðãààø áè ãàíöõàí ë õðîíîìåòðèéí òóñëàìæòàéãààð áóñàä áàãàæ õýðýãëýõã¿é, íàðèéâ÷èëñàí àæèãëàëò õèéæ ÷àäàõ þì. Õýðýâ ìàðãààø, ãóðàâäóãààð ñàðûí 21-íä ¿ä äóíä, íàðíû õ¿ðýý ò¿¿íèé ãýðëèéí õóãàðàëòûã áîäîëöîëã¿é ÿàõàâ, äàëàéí óìàðò òºâøèíä ÿã òààëàãäñàí áàéâàë áèä ÿã ºìíºò òóéë äýýð áàéíà àà ãýñýí ¿ã. -Òèéìýý òýð ÷ òèéì ø¿¿- õýìýýí ºã¿¿ëæ, ãýâ÷ íºãºº òàëààð àâ÷ ¿çâýë, ºäºð øºíº òýíöýõ òýð ýãøèí ¿ä äóíäòàé òîõèðäîãã¿é òóë òàíû òýð òîäîðõîéëîëò ÿã òàã íàðèéâ÷ëàí ãàðàõãóé ø¿¿äýý ãýëýý. -Ò¿¿íèéã áè ìýäíý ýý íî¸í ïðîôåññîð ãóàé, òýãýâ÷ òýð íýãýí ÿëèõã¿é çºðºº õýäõýí çóóí ìåòðèéí àëäàà áîëîõ òóë ìèíèé ãîë çîðèëãîä ÿìàð ÷ íºëººã¿é þì. Çà, òýãýýä ìàðãààø áîëú¸, áàÿðòàé ãýâ. Êàïèòàí Íåìî “Íàóòèëóñ”-òàà ýðãýæ îäëîî. Êîíñåëü áèä õî¸ð ýðýã îð÷íûã ñóäëàí øèíæèëæ îðîéí òàâàí öàã õ¿ðòýë áàéâ. Õýðýâ åð áóñûí òîì õýæêýýòýéãýýðýý áèäíèé àíõààðëûã òàòñàí ïèíãâèíèé ºíäãèéã ýñ òîîöâîë ñîíèðõîëòîé ç¿éë áèä îëñîíã¿é ßìàð íýãýí ä¿ðñ ¿ñýã ìýò öýã çóðâàñ çýðãýýð ñàðàà÷èãäàí öîîõîðëîãäñîí, õºõ.öýíõýð ºíãºòýé õýíä ÷ õýðýãã¿é ìºðòëºº ýòãýýä ÷àìèí ýäëýë ìýò òýðõ¿¿ ºíäãºíä ñîíèðõñîí äóðëàñàí õ¿í ìÿíãàí ôðàíê ÷ òîîëîõñîí áóéçàà. Òýð ºíäãèéã áè Êîíñåëüä ãàðäóóëæ, ìèíèé õÿíóóð òóñëàã÷ õýìæýýã¿é èõ ¿íýò õÿòàä ÿìïèé àâ÷ ÿâàõ ìýò áººöèéëñººð ÿâæ “Íàóòèëóñ» äýýð àâ÷ èðâýë òýð, ìóçåé ¿çâýðèéí íýãýí øèëýí ãóóí äîòîð áàéð ñóóðèà îëëîî. - Áè õîîëîí äýýð äàëàéí ãàõàéí ýëýã íýí õîðõîéòîé èäýæ îðõèâîë àìòààðàà òýæýýâýð ãàõàéí ìàõòàé àäèë áàéëàà. Äàðàà íü áè ìàðãààø ¿ä äóíä íàð ãèé÷íèéã ìàíäàí áàäàð÷ õàéðëàõûã óðüäààð óðèí äóóäàõûã íàðàíä áèøðýí ø¿òýã÷ èíäèàí÷óóä ìýò ìàðòñàíã¿é äóóäààä õýâòýæ óíòëàà. Ìàðãààø íü ãóðàâäóãààð ñàðûí 21-íä ºãëººíèé òàâàì öàãò íàìàéã îíãîöíû òàâöàí äýýð ãàð÷ î÷èõîä,êàïèòàí Íåìî òýíä çîãñ÷ áàéâ.

- Òýíãýð öýëìýæ áàéõ øèã áîëîëòîé õýìýýí òýð íàäàä õýëæ áè íàéäàõ òèéøýý õàíäàæ áàéíà. ªãëººíèé çîîãíû äàðàà õýä¿¿ëýý ýðýã äýýð ãàð÷ àæèãëàëò õèéõýä àÿòàé áàéð ñîíãîí àâúÿ ãýëýý. Êàïèòàíòàé õýëýëöýæ òîõèðîîä áè Íåä Ëåíä ðóó ÿâàâ. Ò¿¿íèéã áè ýðýã äýýð õàìò ãàðúÿ ãýæ óðèõûã õ¿ññýí áèëýý. Ãýâ÷ ãºæ¿¿ä òýð õ¿í ýðñ òàòãàëçàâ. Ò¿¿íèéã áè ºäºð ºíãºðºõ òóòàì íýã ë öàðàé íü áàðàéãààä, ààø íü ýòãýýä áîëîîä áóéã àæñàí á¿ëãýý. Ãýâ÷ ýíý óäàà ò¿¿íèé òýð çºð¿¿ä çàí ìèíèé óðìûã òºäèé ë õóãàëñàíã¿é. Ó÷èðíü ýðýã äýýð äàëàéí òîî òîéìøã¿é îëîí ãàõàé áàéãàà òóë í¿ãëýý ¿ë íàìèí÷èëäàã ýíý íýãýí õ¿íä òýäíèéã õèé äýìèé á¿ðýëã¿¿ëýí ñ¿éòã¿¿ëýõ õýðýãã¿é áàéâ. ªãëººíèé çóóøíû äàðàà áè ýðýã òèéø îäîâ. “Íàóòèëóñ” øºíºäºº ºìíèé ç¿ã ìºí áàñ õýä õýäýí ìèëü õîëäñîí áàéâ. Îäîî ýðãýýñ äºðâºí êèëîìåòðèéí çàéòàé ãàçàð çàäãàé äàëàéä çîãñîæ áàéâ Ýðýã äýýð äºðâººñ òàâàí øîâõ îðãèë ¸ðäîéæ õàðàãäàâ. Áèäíèéã ýðýã õ¿ðãýæ ÿâàà çàâèíä êàïèòàí Íåìî “Íàóòèëóñ”-ûí áàãààñ õîåð äàëàé÷èí Êîíñåëü áèä õî¸ð á¿ãä òàâóóë ÿâàâ. Êàïèòàí ººðèéí áèåä õðîíîìåòð, õîëûí äóðàí, àãààðûí äàðàëò õýìæèõ áàðîìåòð õýìýýõ õÿëáàð àæèëëàãàéòàé öººí òîîíû áàãàæ àâ÷ ãàð÷ýý. Ýðýã õ¿ðýõ òýð çàâñðàà áèä õýä õýäýí õàëèìòàé äàéðàëäëàà.Òýäãýýð ñ¿¿ãýýð áîéæèã÷ àâðàãà àìüòàí äàëàéí àìãàëàí óñíàà ñ¿ðýã ñ¿ðãýýðýý òîãëîí áóæèãíàëäàæ ÿâàõ áºãººä õ¿í õ¿ð÷ ¿ë ÷àäàõ ýíýõ¿¿ ºìíºò òóéëûí óñàí ñàí õàéð ãàìã¿é õºíººãääºã õàëèì ìýòèéí àìüòäûí àìü õîðãîäîõ íàéäâàðòàé ìóõàð ñàíæýý ãýäãèéã áè îéëãîëîî. Áèä åñºí öàãò ýðýãò õ¿ðëýý. Òýíãýð öýëìýæ, ¿¿ë ºìíº ç¿ã í¿¿æ áàéâ. Ìàíàí ÷ ààæèìäàà çàìõàðëàà. Êàïèòàí Íåìî ò¿ð¿¿÷èéí óóë ººä øóóä ç¿ãëýí àëõàâ. Áîäâîë òýð àæèãëàõ áàéðàà òýíä õèéõýýð øèéäñýí áèç. Ìºñòºæ õºëäñºí ãóëãàìòãàé õàä ººä àâèðàõ ãýäýã òóí õ¿íä áàéëàà. Ãýâ÷ êàïèòàí Íåìî õàìãèéí õýö¿¿ ýãö ÷àâ÷èì ýíãýð ººä íýí øàëàìãàé àâèðàõ áºãººä ò¿¿íèéã ÿíãèðûí àí÷èí õàðñàí áîë ¿õòëýý àòààðõàõñàí áèëýý. Áè àðàé ÷óó ë ãýæ ò¿¿íèé õîéíîîñ àìæèí äàãàëäàæ ò¿¿íèé øàëìàã õóðäàíä íü ãàéõàí ã¿éæ ÿâëàà. Ò¿¿ãýýð ÷ áàðàõã¿é õóóðàé ãàçðààð ÿâæ äàäààã¿é òýð äàëàé÷èí õ¿í õýðõýí òèéìýðõ¿¿ öîâîî áîëîõûã ãàéõàæ áèëýý. Õî¸ð öàãèéí òóðø áèä àâèðëàà. Îðãèëûí øîâõ îðîé äýýðýýñ áèäíèé ºìíº.óìàðò ç¿ãò ¿ðãýëæèëñýí öóë õàâòãàé ìºñíèé èðìýãëýñýí òîä çóðâàñ áàðàà, çàäãàé äàëàé àãóó ñàéõàí ¿çýìæòýé ÿëãàðàí ¿çýãäëýý. Áèäíèé àâèð÷ ãàðñàí ºíäðèéí ýíãýð õîðìîéä í¿ä ãÿëáàì õóðö ºíãºò öàñò öàãààí òàë íàëàéæ áàéâ. Áèäíèé òîëãîé äýýð òýíãýð øèíãýí öýíõýð ºíãºòýé áîëæ èðýýä ¿¿ëã¿é áàéâ. Óìàðò ç¿ãò íàðíû äóãàðèã õ¿ðýý äîîä òàëààñàà äàëàéí òºâøíèé çóðâàñ øóãàìààð ç¿ñýãäñýí ìýò õàðàãäàâ. Õàëèì çàãàñóóä òóðãèæ áàéãàà îëîí çóóí óñàí îðãèë äàëàé äýýð îëãîéäîæ áàéâ. Àëñàä, çàäãàé äàëàéí äóíä “Íàóòèëóñ” óíòàæ áóé õàëèì ìýò ¿çýãäýâ, ªìíº áà äîðíî ç¿ã õàä ÷óëóó ýìõ çàìáàðààã¿é îíãèðîëäñîí õóóðàé ãàçàð ¿ðãýëæëýõ íü í¿äíèé õàðàà øàëãàõ ìýò àæýý. Êàïèòàí Íåìî îðãèëûí îðîé äýýð ãàðìàãö, þóíû ºìíº ººðèéí àæèãëàëòàíä çàñâàð îðóóëàõûí òóë, áèäíèé àâèð÷ ãàðñàí òîëãîéí ºíäðèéã áàðîìåòðèéí òóñëàìæòàéãààð òîäîðõîéëëîî.

Àðâàí õî¸ðò àðâàí òàâàí ìèíóò äóòóó áàéõàä àãààð õóãàðñàí ãýðëèéí öàöðàëûí óëìààñ ºäèé áîëòîë èë ìýò õàðàãäàæ àãñàí íàð äàëàéí òºâøèí äýýð õººðºí ãàð÷ èðýýä, ººðèéí ãàë óëààí òóÿàãààð îäîî áîëòîë áèäíýýñ ººð íýã ÷ õ¿í õºâæ ¿çýýãóé äàëàé, ýçã¿é îðõèãäñîí õîîñîí öºë ãàçðûã ãýðýëò¿¿ëæ áèëýý. Êàïèòàí Íåìî í¿äíèé õàðààã õóóðàõ ãýðëèéí õóãàðàëòûã ¿ã¿éñãýõýý òóñãàé òîëü á¿õèé àëñûí äóðàíãààð ìºñºí öºëèéí óìàðò òºâøèí äýýã¿¿ð íýí óðò íóì ¿¿ñãýí àÿëæ áóé ãàëò åðòºíöèéã äàãóóëàí äóðàíäàæ ýõëýâ. Òýð çàâñàð áè ãàðòàé õðîíîìåòð áàðüæ õóâèàð á¿õèé äýíñýí äýýã¿¿ð íü ààæìààð óðàãøëàí áóé ç¿¿ã íü øèðòýæ áàéâ. Ìèíèé ç¿ðõ øèð¿¿ñýí öîõèëæ ãàðëàà. Õýðýâ ë íàðíû òýí õàãàñ íü äàëä îðîõ òýð ýãøèíä ÿã æèí ¿ä áîëæ òîõèðâîë áè åìíåò òóéë äýýð áàéíà ãýñýí ¿ã. - ßã æèí ¿ä áîëëîî! ãýæ áàõèðòàë, - Ìºí, ºìíºò òóéë: õýìýýí êàïèòàí Íåìî ¿íýí äîãäîëñîí ñýòãýëýýñýý íàäàä õàðèóëæ áèïýý. Òýð íàäàä äóðàíãàà øèëæ¿¿ëýí ºõºä áè ò¿¿íèéã í¿äýíäýý àâ÷ õàðâàë ãàçàð òýíãýð õî¸ðûí ÿã çààã äýýð áóé íàðíû àëòàí øàðãàë õ¿ðýýíèé òýí õàãàñ íü àëãà áîëñîí áàéâ. Íàðíû ñ¿¿ë÷èéí öàöðàë îðãèëûí øîâõ îðîéã ãýðýëò¿¿ëýõ òýð ¿åä øºíèéí õàð ñ¿¿äýð ò¿¿íèé õîðìîéãîîñ ýíãýð òàëûã íü äàãàí äýýøëýí ìºëõºæ áàéâ. Êàïèòàí Íåìî, ìèíèé ìºðºí äýýð ãàðàà òàâèìàãö ºã¿¿ëð¿¿í: - Ýðõýì ïðîôåññîð òà ààí ãýæ áàé. Àíõ 1600 îíä Ãåðèê ãýã÷ Ãîëëàíä õ¿í äàëàéí ñàëõè øóóðãà, øèð¿¿í óðñãàëä àâòàí õºâñººð ººðèéí îíãîöòîéãîî ºðãºðãèéí 64 äàõü õîíîã õ¿ð÷ ºìíºò Øîòëàíäûí àðëóóäûã íýýñýí þì. Äàðàà íü àëäàðò êàïèòàí Êóê 1773 îíû àðâàí íýãä¿ãýýð ñàðûí 17-íä ãó÷èí íàéìäóãààð óðòðàãèéí äàãóó õºâñººð ºìíºò ºðãºðãèéí 67 äàõü õîíîã 30 õóâü õ¿ðñýí áà äàðàà÷èéí íü 1774 îíä çóóí åñä¿ãýýð óðòðàãèéã äàãàæ ÿâñààð, íýãä¿ãýýð ñàðûí 30-íàà ºìíºò ºðãºðãèéí 71 äàõü õîíîã, 15 õóâü õ¿ð÷ýý. 1819 îíä îðîñûí øèíæýý÷ Áåëëèíñãàóçåí æàðàí åñä¿ãýýð ºðãºðºã äýýð î÷ñîí áà õî¸ð æèëèéí äàðàà1821 îíä ºðíºò óðòðàãèéí III äàõü õîíîã äýýð æàðàí çóðãàäóãààð ºðãºðºãò òóëæýý. 1820 îíä Áðóíñôèëüä õýìýýõ àíãëè õ¿í æàðàí òàâäóãààð ºðãºðºã õ¿ðýýä ìºñºíä áîîãäñîí þì. ßã òýð æèë Ìîðåëü ãýã÷ àìåðèê õ¿í äº÷èí õî¸ðäóãààð óðòðàãèéã äàãàæ ÿâñààð ºðãºðãèéí 70 äàõü õîíîã 14õóâüä çàäãàé äàëàé áàéõûã õàðñàí ãýõ áîëîâ÷ ò¿¿íèé ìýäýãäëèéã ä¿¿ðýí èòãýõýä íàéäëàãàã¿é áàéñàí þì. 1825 îíä Ïîóýëü ãýäýã àíãëè õ¿í ºðãºðãèéí 62 äàõü õîíîãîîñ öààøëàõàä ìºñ ñààä áîëæýý. Ãýâ÷ ÿã òýð æèë Âåäåëü ãýã÷ àíãëè õ¿í, äàëàéí ãàõàéí æèðèéí íýãýí àíãóó÷èí óðòðàãèéí 35 äàõü õîíîãò ºðãºðãèéí 72 äàõü õîíîã 14 õóâü áà ìºí óðòððàãèéí 36 äàõü õîíîãò ºðãºðãèéí 74 äàõü õîíîã 15 õóâü õ¿ð÷ýý. 1829 îíä “Øàíòåêëåð” õºëãèéí êàïèòàí Ôåðñòåð åðãåðãèéí 63 äàõü õîíîã óðòðàãèéí 66 õîíîã 26 õóâüä “Àíòðàêòèò òèâ”-èéã íýýæýý. Ìºí 1831 îíû õî¸ðäóãààð ñàðûí íýãýíä àíãëèéí õàðúÿàò Áèñêîý ãýã÷ ºðãºðãèéí Ç6 õîíîã 50 õóâüä Ýíäåðáèéí ãàçðûã íýã æèëèéí äàðààãààð 1832 ñíû õî¸ðäóãààð ñàðûí òàâàíä ºðãºðãèéí 67 äóãààð õîíîãò Àäå- ëàíäûí ãàçðûã, õàìãèéí ñ¿¿ëä õî¸ðäóãààð ñàðûí íýãýíä ºðãºðãèéí 64 õîíîã 45 õîíîãò Ãðàçìûí ãàçðûã òóñ òóñ íýýñýí þì. 1838 îíä ºðãºðãèéí 62 äàõü õîíîã 57 õóâüä ¿ðãýëæèëñýí õàâòãàé ìºñºíä áîîãäñîí Ôðàíöûí äàëàé÷ Äþìîí Äþðâèëü, Ëóèôèëèïïèéí ãàçðûã õî¸ð æèëèéí äàðààãààð 1840 îíû íýãä¿ãýýð

ñàðûí õîðèí íýãýíä 66 õîíîã ÇÎ õóâüä Àäåëè àðëûã, ò¿¿íýýñ áàñ íàéì õîíîãèéí ñ¿¿ëä 64 äàõü 40 õóâüä Êëàðèñ àðëûã òóñ òóñ íýýæýý. 1838 îíä Óèëêñ ãýã÷ àíãëè õ¿í çóóäóãààð óðòðàãèéã äàãàí ÿâñààð ºðãºðãèéí 69 äàõü õîíîãèéã õ¿ðñýí. Áàñ 1839 îíä àíãëèéí õàðúÿàò Áàëëåííè ãýã÷ ººðèéíõ íü íýðýýð íýðëýñýí àðëûã íýýæýý. 1842 ñíû íýã- ä¿ãýýð ñàðûí õîðèíä “Ýðåáóññ” áà “Òåððîðå» ãýäýã ýêñïåäèöèéã òîëãîéëæ ÿâñàí Äæåìñ Ðîñ ãýäýã àíãëè õ¿í ºðãºðãèéí 76 äàõü õîíîã 51 õóâü, äîðíîò óðòðàãèéí 171 õîíîã 7 õóâüä âèêòîðèí ãàçðûã, ìºí òýð ñàðûíõàà õîðèí ãóðâàíä äàëàí äºðºâä¿ãýýð ºðãºðºã õ¿ð÷ ºìíºò ç¿ã ººðººñåå óðüä ºìíº çîð÷èã÷ õýí íýãíýýñ àëñ õîë ãàð÷ýý.Ìºí òýð äàëàé÷ íýãä¿ãýýð ñàðûí õîðèí äîëîîíä ºðãºðãèéí76 õîíîã 8 õóâüä õîðèí íàéìàíä 77 äàõü õîíîã 32 õóâüä, õî¸ðäóãààð ñàðûí õî¸ðîíä 78 äàõü õîíîã 4 õóâüä òóñ òóñ õ¿ð÷ýý. Äàðàà íü Ðîñ 1842 îíä àíòàðàêòèòýä ýðãýæ èðñýí áîëîâ÷ ºðãºðãèéí 71 äàõü õîíîãîîñ õýòýð÷ ÷àäààãóé þì. Èíãýýä õàìãèéí ýöýñò, êàïèòàí Íåìî áè ýíý 1868 îíû ãóðàâäóãààð ñàðûí 21-íä ºìíºò ºðãºðãèéí 90 äàõü õîíîã áóþó ºìíºò òóéëä õ¿ð÷, ãàç- ðûí áºìáºðöãèéí ýíý íýãýí õýñãèéã ýçýìøèëäýý àâëàà ãýâ. - ×óõàì õýíèé íýðèéí ºìíººñ òà ýíý íýãýí òèâèéã ýçýìøèëäýý àâ÷ áàéãàà áèëýý; êàïèòàí àà? - ªºðèéí íýðèéí ºìíººñ äºº, íî¸í ïðîôåññîð îî? ãýæ õýë÷èõýýä òýð “Í” ãýñýí ¿ñýã àëòààð õàòãàñàí òîì õàð äàëáàà äýëãýí ñ¿¿ë÷èéíõýý öàöðàã òóÿà áàäðàí áóé íàðíû ç¿ã õàíäàæ, - Íàð ìèíü áàÿðòàé! Öàöðàí áàäðàã÷ ãàëò äýíë¿¿ äàëä îð! Ýíýõoo ÷ºëººã çàäãàé äàëàéä óìáàí îðæ, ìèíèé øèíý ýçýìøëèéã øºíèéí õàð ñ¿¿äðýýð çóðãààí ñàð õó÷! õýìýýí ºã¿¿ëëýý.

ÇÀÍÃÀÍÄ - Ìàðãààø íü ãóðàâäóãààð ñàðûí 22-íîî, ºãëººíèé çóðãààí öàãò “Íàóòèëóñ”-ààð áóöàõ àÿí çàìäàà áýëäýæ ýõëýâ.Îðîéí á¿ðýíõèéí ñ¿¿ë÷èéí ãýãýý øºíèéí õàðàíõóéä øèíãýí îðëîî. Õ¿éòýí æàâàð ìýäýãäýõ¿éö ÷àíãàðàâ. Áààðöàãëàñàí îäîä òýíãýðèéí òàãò ãàéõìààð òîä ÿðàëçàí áàéíà. Õàëç îðîé äýýð áºìáºðöãèéí ºìíºò õàãàñò àëòàí ãàäñûã îðëîí ãÿëàëçàõ îääûí íýãýí ºìíºòèéí çàãàëìàé í¿ä ãÿëáàì õóðö ºíãººð áàä- ðàíàìîé. Òåðìîìåòð òýãýýýñ äîîø 12 ãðàäóñ çààæ, æàâàð ñàëõè í¿¿ð õàéð÷ áàéëàà. Çàäãàé äàëàéí ýðýã îð÷íîîðîî ºðºìòºí õºëäºæ áàéõ íü þó þóã¿é ë á¿õ äàëàé òýð ÷èãýýðýý ò¿ñ òàñ õºëäºõ ãýæ áóé ìýò àæýý. Á¿òýí çóðãààí ñàð ¿ðãýëæëýõ øºíèéí òóðø, ºìíºò òóéë îð÷íû óñíû ñàí íýâòýðøã¿é áîëäîã íü õàðâààñ ìýäýýæ õýðýã áàéâ. Òýð ¿åýð õàëèì õàé÷äàã áîë? Òýä ìºñºí äîîãóóð ÿâñààð ¿ë õºëäºõ äàëàéä î÷äîã íü á¿ãäýýñ ¿íýí áèçýý Õàõèð õàòóó õ¿éòýíä äàäàæ äàññàí äàëàéí ãàõàé áà èëæã¿¿ä ýíýõ¿¿ ìºñºí îðîíä ¿ëäýæ õîöîðäîã àæýý. Ýäãýýð àìüòàí ìºñºí öºëä ººðñäºº öîîëãî õèéæ ÷àääàã áºãººä ò¿¿íèéãýý õýçýý ÷ áèò¿¿ð¿¿ëæ õºëäººäºãã¿é þì. Òýð ë öîîëãîîðîî òýä àìüñãàëäàã àæýý. Æàâàð õ¿éòýíä òóóãäñàí æèã¿¿ðòýí øóâóóä óìàðò ãàçàð íèëýýä äóëààí îðíîî í¿¿æ îðîõîä äàëàéí ãàõàé èëæèã òóéë îð÷íû ýõ ãàçðûí ýðõ õýìæýý õÿçãààðã¿é ýçýí íü áîëäîã þì. Òýð çàâñÿð “Íàóòèëó” áàãòààìæóóäàà óñààð ä¿¿ðãýæ ààæìààð äîîø îðæ ýõëýâ. Ìÿíãàí ôóòèéí ã¿íä ò¿¿íèé ñýë¿¿ð ñýíñ íü àæèëëàæ ýõýëæ, õºëºã îíãîö ìààíü óìàðò ç¿ãèéã áàðèí öàãò àðâàí òàâàí ìèëèéí õóðäòàé äàâõèæ ãàðëàà. Îðîé òèéøýý áèä ¿ðãýëæèëñýí öóë ìºñíèé àñàð çóçààí àäàð äîîð îðëîî. “Íàóòèëóñ” ÿìàð íýãýí õºâºã÷ ìºñòýé ìºðãºëäºæ áîëîõ òóë áîëãîîìæëîõûí ¿¿äíýýñ ¿ççñãýëýí òàíõèìûí öîíõûã õàëõàâ÷ààð íü áèí áèò¿¿ õààñàí á¿ëãýý. Òèéì ó÷ðààñ áè ººðèéí òýìäýãëýëèéã öýãöýòãýõ àæèëä á¿òýí ºäºð çîðèóëëàà. Èíãýýä áè ºìíºò òóéëä ó÷èðñàí ¿éë ÿâäëûí òóõàé äóðñàí ñàíàæ ººðèéí áîäîëä á¿ðìºñºí øèíãýí îðëîî. Ìàíàé õºâºã÷ îíãîö òýð ç¿ãò òºìºð çàìààð ãóëãàí ãóëãàñààð î÷ñîí ìýò áèä äýëõèéí áºìáºðöãèéí òýð íýãýí öýãò íýí òààëàìæòàé, ÿìàð ÷ ÿäàðãààã¿é ÿâæ õ¿ðñýí áèëýý. Îäîî áèä ìºí ë òýð áàéäëààðàà áóöàõ çàìäàà îðëîî. Ýíý çàì äçýð áèäíèéã ÿìàð íýãýí øèíý ñîíèí ç¿éë õ¿ëýýæ áóé áîë óó? Òýíãèñ äàëàéí ãàéõàìøèã ãýäýã ÿíäàæ áàðàãäàõ áèø. ßìàð íýãýí ãàéõàìøèãòàé áèä äàõèí ó÷èðíà ãýäýãò áè áàðàã èòãýæ áàéëàà. Åð áóñûí õóâü òîõèîëîîð óñàí äîîãóóð ÿâàã÷ õºëºã îíãîöîí äýýð ãàðñàí òýð íýãýí öàãààñ õîéø ºíãºðñºí òàâàí ñàð õàãàñûí äîòîð áèä àðâàí äºðâºí ìÿíãàí áýýð áóþó òàâèí çóðãààí ìÿíãàí êèëîìåòð ÿâæ ãàçðûí áºìáºðöãèéí ãîë á¿ñë¿¿ð øóãàìààñ áàðàã á¿òýí õàãàñ äàõèí óðò ýíý çàìä õýä õè÷íýýí àéìøèãò áîëîîä åð áóñûí ãàéõàìøèãò àäàë ÿâäëûã ¿çýõ çàâøààí áèäíèé õóâüä íîîãäñîí ãýý÷! Ìèíèé ¿çýæ ºíãºðñºí á¿õýí øºíºæèíãºº àìàð çàÿàã ìèíü ¿ë ¿ç¿¿ëýí õàâäàæ óëàéñàí çîâõèéã ìèíü ñåêóíä õýð ÷ õàìõèóëñàíã¿é áèëýý. Êðåñòî àðëûí äýðãýäýõ óñàí äîîãóóðõè îéä õèéñýí àíãóó÷ëàë, Òîððåññûí õîîëîéä àðãà áóþó çîãñîõ áîëñîí ÿâäàë, äàëàéí ø¿ðýí ¸ðîîë äàõü õ¿¿ð îðøóóëàõ ãàçàð Öåéëîíû ñóâä ýðäýíèé ñàí, Àðàáûí òîííåëü, Âèãî òîõîéä ñóë

õýâòñýí àëò, Àíòëàíòèäà, ºìíºò òóéë...çýðãèéã áè äóðñàí ñàíàëàà. ªãëººíèé ãóðâàí öàãò áè õ¿÷òýé äîðãèîíä öî÷èæ ñýðëýý. Áè îðîí äýýðýý áîñ÷ ñóóãààä, õè÷ýýíã¿éëýí ÷àãíàæ áàéòàë “Íàóòèëóñ” ãýíýò ñ¿ðõèé õàçàéæ õàâèðãàëàí èðñýí íü íàìàéã îðîí äýýðýýñ ìèíü õîâõ òàòàæ ºðººíèé òýã äóíä õ¿ðòýë àâ÷ õàÿâ. Áè õàíà ò¿øèí ÿâæ ¿çýñãýëýí òàíõèìä îðæ î÷âîë òýíäõèéí õàìàã òàâèëãà áàéðíààñàà õºäºëæ, çàðèì íü øàë äýýð îíõîëäñîí áàéâ Àç äàéðàõàä ¿çìýðèéí øèëýí ãóóíóóä õºäºëãººíã¿é áýõëýãäñýí áàéñàí òóë ò¿¿í äîòîðõè ç¿éëñ õýì- õýðñýíã¿é ýý. “Íàóòèëóñ”-ûí íýã òàëûí õàíàíä ä¿¿æèëñýí çóðãóóä õàíàòàéãàà íààëäñàí ìýò áàéõàä, íºãºº òàëûí õàíàí äàõü çóðãóóäûí äîîä çàõ íü õàíàíààñàà õºíäèé ñàíæèãíàæ áàéâ. “Íàóòèëóñ” íýã òàëààðàà õàæóóëäàí õýâòýæ, õºäºëãººíã¿é áîëæýý. Ýíý ¿åä ãóäàì ºðººíä õ¿íèé õºëìéí ÷èìýý ãàð÷, õ¿ì¿¿ñ ä¿íãýð ä¿íãýð äóó ãàðàõ ññíñäîâ. Ãýâ÷ êàïèòàí Íåìî ¿çýãäñýíã¿é. ¯çýñãýëýí òàíõèìààñ íàìàéã ãàðàõ ãýæ ÿâàõ ÿã òýð ¿åä Íåä Ëåíä, Êîíñåëü õî¸ð îðæ èðëýý. - Þó áîëîí îî? õýìýýí áè òýäíýýñ äàðóéõàí àñóóâàë, - ¯¿í òóõàé áè ýçíýýñ ë àñóóõ ãýæ èðëýý ãýæ Êîíñåëü õàðèóëàâ. - Õàð ìÿíãàí ñàâäãèéã áàðüæ òàíãàðàãëàÿ! õýìýýí Íåä Ëåíä ºã¿¿ëýýä -Áè ìýäýæ áàéíà, þó áîëñíûã “Íàóòèëóñ” ãàçàðäñàí. Õýðýâ ë ¿¿íèé õàæóóëäàí õàâèðãàëñíààð íü áîäîæ ¿çâýë, ºíãºðñºí óäàà Òîððåññûí õîîëîéä ãàçàðäñàíààñ ÷ áàò ñóóñàí äàà ãýâ. - Òýãëýý ÷ ãýñýí, ¿ã¿éäýý áèä äàëàé äýýð èë ãàðñàí áèç? ãýæ ìèíèé àñóóõàä, Êîíñåëü; - Ýý, á¿¿ ìýä ãýíýý. - ¯¿íèéã øàëãàõàä ìàø àìàðõàí õýìýýí áè ìàíîìåòð ðóó õ¿ð÷ î÷èâ. Ìèíèé ãàéõàø òàñðàõàä, ò¿¿íèé ççç ãóðâàí çóóí æàðàí ìåòðèéí ã¿í çààæ áàéâ. - Ýíý ÷èíü þó ãýñýí ¿ã áèëýý? ãýæ áè äóóí àëäâàë, - Êàïèòàí Íåìîãîîñ àñóóõ õýðýãòýé õýìýýí Êîíñåëü õýëýâ. - Ò¿¿íèéã õààíààñ ýðæ îëîõ þì áý? ãýæ Íåä Ëåíä äóðã¿éöñýí ÿíçòàé áàéâ. - Çà, ìèíèé õîéíîîñ õýìýýí áè íºõºääºº ºã¿¿ëýýä, áèä ¿çýñãýëýí òàíõèìààñ ãàðëàà. Íîìüûí ñàíä õýí ÷ áàéñàíã¿é, Êàïèòàí Íåìîã áè æîëîîäëîãûíõîî á¿õýýãò áàéãàà ãýæ áîäëîî. Ò¿¿íä òýíä ñààä áîëîõ ÿâäàë ýâã¿é áàéñàí òóë áèä ¿çýñãýëýí òàíõèìä ýðãýæ èðýâ. Íåä Ëåíäèéí ãóíøèõ, ¿ãëýõèéã ÷ ÿðèõàà áîëü¸. Ýíý óäàà ò¿¿íä óóðëàæ áóöëàõûí ¿íäýñ áèøã¿é ë áàéâ. Ò¿¿íä áè ººðèéíõºº ãóíüæ ãóòñàí ñýòãýãäëýý èëòãýæ ÿíøèõàä íü ñààä õèéñýíã¿é; ìºí ò¿¿íä õàðø óã äóóãàðñàíã¿é. Òèéìýðõ¿¿ãýýð áèä “Íàóòèëóñ” -ûí ãóäàì ºðººíä ãàðàõ º÷¿¿õýí áîëîâ÷ ÷èìýýã ÷àãíàí

õîðèîä ìèíóò ñóóëàà. Òýãòýë ÷ êàïèòàí Íåìî îðæ èðýâ. Áèäíèéã òýð õàðàõã¿é áàéãàà ìýò áàéëàà. Ò¿¿íèé àìãàëàí öàðàé ýíý óäàà ñýòãýë èõýä ò¿ãøñýí áàéäàëòàé áîë÷èõñîí áàéâ. Òýð þó ÷ äóóãàðñàíã¿é ìàíîìåòð ëóóæèí õî¸ð ðóó îéðòîí î÷ñîíîî ãàçðûí çóðãèéí ºìíº çîãñîæ ºìíºä òóéëûí òýíãèñ îð÷íû íýãýí õýñãèéã õóðóóãààðàà õàòãàâ. Ò¿¿íèé áîäîëä áè ñààä õèéõèéã õ¿ññýíã¿é. Ãýâ÷ õýäýí ìèíóòûí äàðàà òýð íàä ðóó ýðãýæ õàðàõàä áè: - Áàñ ë ñààòàõ áîë÷èõîâ óó êàïèòàí? ãýæ àñóóâ. - ¯ã¿é ýý õýìýýí òýð õàðèóëààä ýíý óäàà ãýíýòèéí àþóëä ó÷èðëàà ãýâ. - Íîöòîé ÿâäàë óó? - Ìàãàäãóé. - Àþóëòàé þó? - ¯ã¿é ýý. - “Íàóòèëóñ» õàéðä÷èõàâ óó? - Òýãñýí - ßàõààðàà òýð áèëýý? - Áàéãàëèéí òàéëáàðëàøã¿é íýãýí òîõèîë áîëæýý, ýí¿¿íä ÿìàð ÷ áóðóó áàéõã¿é. Òýð ýíäñýí ÷ þì áèø-õàðèí áèä ë äýëõèéí òàòàëòûí õóóëèíä ñààä õèéõ ÷àäàëã¿éäýý òèéì áîëëîî. Õ¿í òîãòîîñîí õóóëèéã þìàíä áîäîõã¿é áàéæ áîëíî. Õàðèí áàéãàëèéí õóóëü òèéì áèøýý: Ýíý óäàà êàïèòàí Íåìî õóóëü ç¿é íîìëîõ òóí òîõüã¿é öàãèéã ñîíãîí àâ÷ýý. ¯íýíèéã õýëýõýä òýð ººðèéíõºº õàðèóëòààð íàäàä þó ÷ òàéëáàðëàí îéëãóóëñàíã¿é. - Ýíý ÿâäëûí øàëòãààí íü ÷óõàì þó áîëñíûã òà íàäàä õýëæ áîëîõ óó? ãýæ áè àñóóâ. - Àñàð òîì ìåñ, ººðººð õýëáýë á¿õýë á¿òýí ìºñºí óóë íóðààä äàëàéí äóëààí óðñãàëä äîîä ¸ðîîëîîðîî èäýãäýæ íàðèéñàõààð õ¿íäèéí æèíãèéí òºâ íü øèëæèæ îíõîëääîã ó÷èðòàé. Óñàí äîîð ÿâñàí “Íàóòèëóñ» äýýð òèéì ë ìºñºí óóë íóðæ óíàëàà. Õºðâºæ óíàñàí ìºñºí óóë äîîä õîðìîéãîîðîî “Íàóòèëóñ”-ûã õàìæ àâààä ººä íü ºðãºæ õàæóóëäóóë÷èõëàà. - Óñíû áàãòààìæ ñàâíóóäàà õîîñîë÷èõîîä îíãîöîî õºí- ãºòãºæ “Íàóòèëóñ”-ûã õîâõîëæ áîëîõã¿é ãýæ ¿¿? - ¯¿íèé ÷èíü ë áèä ÿã îäîî õèéæ áàéíà, ýðõýì ïðîôåññîð ìèíü. Òà ñîíñ ë äîî. Óñíû øàõóóðãóóä àæèëëàæ áàéíà áèø ¿¿ ìàíîìåòðèéí ç¿¿ã õàð! “Íàóòèëóñ” äýýøýý õºâæ áàéíêà. Ãýâ÷ ìºñºí óóë áàñ õàìòäàà äýýøèëæ áàéíà. Ýíý õºäºëãººíä ÿìàð íýãýí þì ñààä õèéõã¿é áîë áèäíèé áàéäàë õýâýýð ë áàéõ áèé.

Íýýðýý ë “Íàóòèëóñ» õàæóóëäñàí òàë ðóóãàà õàçàéñààð áàéâ. Ìºñºí óóë ººðèéí õ¿íäèéí øèíý òºâèéã òîéð÷ ýðãýëäýõýý áîëüñîí öàãò òýð òýãøèð÷ åðäèéí áàéäàëäàà îðîõ íü ýðãýëçýýã¿é ýý. Ãýâ÷ ìºñºí óóë õàâòãàéðñàí öóë ìºñíèé äîîä òàëä òîðæ ýðãýëäýõýý çîãñîõ ÷ þì óó, ýñõ¿ë áèä àñàð èõ õ¿÷ýýð ìºñºíä øàõàãäàæ, ìàãàäãóé õî¸ð ìºñíèé õîîðîíä íÿö äàðàãäàõ ÷ þì óó, õýí ÿàæ ìýäýõ áèëýý? Ãýíýòèéí àþóëä àâòñàí “Íàóòèëóñ»-ò òîõèîëäîæ áîëîõ á¿õ ë òàëûí õºíººëèéí òóõàé áè áîäîëõèéëýí áàéõ çàâñàð êàïèòàí Íåìî ìàíîìåòðààñ í¿ä ñàëãàõã¿é áàéâ. Ìºñºí óóëòàé ìºðãºëäñºí öàãààñ õîéø “Íàóòèëóñ» çóóí òàâèí ôóòèéí ºíäºðò ºðãºãäñºí áîëîâ÷, ò¿¿íèé õàçàéëòûí ºíöºã õóó÷èí õýâýýð áàéâ. Ãýòýë óñàí äîîãóóð ÿâàã÷ ìàíàé õºëãèéí èõ áèå ãýíýò èõ äîðãèâ. Àæâààñ “Íàóòèëóñ» òýãøèð÷ áàéëàà. ¯çýñãýëýí òàíõèìûí õàíàíä ä¿¿æëýýñòàé çóðãóóä õóó÷èí áàéðàíäàà îðæ, õàíà òóóðãà ÷ ìàí ÿíçàíäàà áîëæ áèé íü õàðâààñ èëýðõèé áàéâ. Áèä á¿ãä àíõààðëàà òºâëºð¿¿ëýí äóó ÷èìýýã¿é áàéöãààâ. Îíãîöíû èõ áèå õýäèé ààæóó, óäààí òýãøèð÷ áàéâ÷ áèä àìüñãàà äàðàí àæèæ áàéëàà. Òýãòýë ÷ ¿çýñãýëýí òàíõèìûí øàë òýãøèð÷ èðëýý. - Àøã¿é íýã ñàÿ òýãøðýâ øèâ! ãàæ äóóãàðàâ. - Òýãëýý õàìàýí õýëýõ çóóðàà êàïèòàí Íåìî ¿¿äð¿¿ ç¿ãëýâ. - Áèä îäîî äýýøýý õºâæ ãàðàõ óó? ãàæ áè àñóóâàë - Ãàðàëã¿é ÿàõàâ. Óñíû áàãòààìæóóä á¿ãä õîîñðîîã¿é ø¿¿ äýý. Øàõóóðãóóä á¿ãäèé íü ñóëëàìàãö ë “Íàóòèëóñ” äýýøýý õºâæ ãàðíà ãýæ òýð õàðèóëàâ. Êàïèòàí Íåìî ãàð÷ îäëîî. Ò¿¿íèé òóøààëààð óñíû øàõóóðãóóä àæèëëàõàà çîãñîâ. Òýõýýðýý “Íàóòèëóñ» äýýøýý õººð÷ áàéãàà õýðýã. Õýðýâ ë ýíý ÷èãýýðýý õººðººä áàéâàë áèä ¿íýõýýð äýýðýý áàéãàà ¿ðãýëæèëñýí õàâòãàé ìºñíèé äîðîîñ ìºðãº÷èõíº ãýñýí ¿ã. Òèéìýýñ ýíý ë îð÷èíäîî ¿ëäñýí ìààíü äýýðñýí áèëýý. - Áèäíèé àç äàéðàõàä õÿëáàðõàí ìóëòðàâ áîëîëòîé! ãýæ Êîíñåëü õýëýâ. - Òýãëýý. Òýð ìºñºí óóëñ áèäíèéã àìàðõààí íÿö äàð÷èõ áàéñàí. ¯ã¿éäýý, õàìãèéí ñàéíäàà ë áèäíèéã íýã íàñààð ìààíü îëçîë÷èõ áàéñàí. Òýãñýí öàãò áèä àìüñãàëàõ àãààðàà äàõèí ñýðãýýõ áîëîëöîîã¿é áîëáîë óó... Àé, áèä ÷ àâòàé ë ãàðëàà: - ¯íýõýýð ë áèä, á¿ðìºñºí ìóëòàðñàí áîë ÷ ÿàõàâ? õýìýýí Íåä Ëåíä íàìóóõàí äóóãààð ºã¿¿ëýâ. Áè êàíàäûí õàðúÿàòòàé äýìèé ìàðãàõûã õ¿ññýíã¿é òóë ò¿¿íèé ººëñºí ¿ãýíä õàðèó ºãñºíã¿é. Òýð ìèíóòàä ¿çýñãýëýí òàíõèìûí öîíõíû õàëõàâ÷ ñºõºãäñºí òóë áèä òýð ç¿ã óõàñõèéí î÷ëîî. Ïðîæåêòîðûí ãýðýë óñûã ãýðýëò¿¿ëæ áèäíýýñ àðâààä ìåòð çàéòàé òîëü ìýò ãÿëãàð ìºñºí õàíà îíãîöíû õî¸ð òàëààð ñ¿íäýðëýí áàéëàà. Òýð ìºñºí õàíà áèäíèé òîëãîé äýýðýýñ ºíãèéõ íü í¿ñýð ëóò àäàð àäèë àæýý. Áèäíèé äîîä òàëä õºìºð÷ óíàñàí ìºñºí óóë õàæóó õàíàíä òóëãóóð

öýãýý îëæ áàò áýõ ñóóðüøèí, áèäýíä øàë áîëæ “Íàóòèëóñ” ºðãºíººðºº õîðèí ìåòð, ¸ñòîé ë íýã ìºñºí òîííåëüä õàøèãäæýý.Õýäýí çóóí ìåòðèéí ã¿íä æèâýí îðæ õàâòãàéðàí ¿ðãýëæèëñýí öóë ìºñíèé îð÷íîîñ ãàðàõûí òóë ýñõ¿ë óðàãøàà, ýñõ¿ë àðàãøàà ÿâæ ò¿¿í äîðîîñ ñààäã¿é ìóëòàð÷ ÷àäàõ áàéâ. Îíãîöíû òààçíû ÷èéäýí àñàõã¿é áàéãàà õýäèé áîëîâ÷ ¿çýñãýëýí òàíõèì õóðö ãýðëýýð ãýðýëò¿¿ëýãäñýí áàéëàà. Ýíý íü “Íàóòèëóñ”-ûí ïðîæåêòîðûí ãýðýë ìºñºí õàíàíä òóñ÷ ýðãýæ îéí öàöàðñíûõ áèëýý. Òýðõ¿¿ ãàéõàìøèãò ãýðýëò¿¿ëãèéí øèäýò ÷àíàðûã áè ¿ã¿¿ëýí óë ÷àäàõ íü ìºñíèé ýìòýðõèé á¿ð, ºíöºã, èðìýã á¿ð ººðèéí òàëàñæñàí õýëáýð ä¿ðñýýñ øàëòãààëæ, ºíãº ºíãèéí òóÿïà öàöàðãàí áàéñíû ó÷èð áèçýý. Ýíý íü á¿õ ë òºðëèéí ãýðýë òóÿà öàöàðãàí áàéõ áàäìààðàã äîðæïàëàì ìýò ýðäýíèé ¿íýò ÷óëóóäûí ÿíäàæ áàðøã¿é èõ ñàí õóðèìòàëñàí ìýò àæýý. Ïðîæåêòîðûí ãýðýë, äàëàéí ãýðýëò öàìõãèéí çóçààí øèëíèé öààíà áóé äýíãèéí ãýðýë èõñýõ ìýò õýäýí çóó äàõèí íýìýãäñýí áàéâ. - Àé þóòàé ãî¸ âý! Þóòàé í¿ä ãÿëáàì ãóà ¿çýñãýëýíòýé âý? õýìýýí Êîíñåëü õºõºæ áàéâ. - Òèéìýý. Ýíý áîë ìàðòàãäàøã¿é ¿çýãäýë! Òèéì áèø ãýæ ¿¿, Íåä ýý? ãýæ áè ºã¿¿ëýí; - Òèéìýý, ÷ºòãºð àâ? Òýð ¿íýí õýìýýí êàíàä õ¿í çºâøººð÷, ¿¿íèéã áè äóðòàé ÷, äóðã¿é ÷ çºâøººðºº áîëñîíäîî äîòîð ìèíü öóõàëäàíà. Áè õýçýý ÷ ¿¿íòýé òºñòýé þì îëæ ¿çýýãóé: Ãýâ÷ áè ýíý ñàéõíûã ¿çñýíèéõýý õàðèóä ìóóãàà ¿çýõ áèé ãýæ ñàíàà çîâæ áàéíàì. Áàéãàëü åð íü ººðèéíõºº õàìãèéí ã¿í ¿íýò íóóöàä õ¿í îðóóëàõ äóðã¿é þìäàã ø¿¿ ãýâ. Íåä Ëåíäèéí çºâ áàéëàà. Ýíý íýãýí ¿çýãäëèéã õ¿í îëæ ¿çýõýä äýíä¿¿ ñàéõàí àæýý. Òýãòýë Êîíñåëü ãýíýò õàøãàðàõàä áè ýðãýæ: - Þó áîëîâ? õýìýýí àñóóâàë. - Ýçýí í¿äýý àíü! Ýçýí á¿¿ õàð! ãýýä Êîíñåëü õî¸ð ãàðààðàà í¿äýý äàð÷èõàâ. - Ìèíèé íºõºð ÿàâ ÷è? - Í¿ä-í¿ä, í¿ä ìèíü! ãýëýý. Áè ººðèéí ýðõã¿é öîíõíû ç¿ã ýðãýñýí áîëîâ÷ í¿ä ñîõîðìîîð ãÿëáàì õóðö ãýðëèéã õàðæ ÷àäñàíã¿é òóë í¿äýý áóðóóëàâ. Þó áîëñíû ó÷ðûã áè îëñîíã¿é. Òýõíýý íü “Íàóòèëóñ” ýð÷ àâàí óðàãøèëñàí þìñàíæýý. Áèäíèéã çîãñîæ áàéõ ¿åä ààæóóõàí áàäàð÷ áàéñàí ïðîæåêòîðûí ãýðýë í¿ä ãÿëáàì õóðö, áàãö çóðâàñ áîëîí öàöàð÷ àëìàñ ýðäýíèé ãÿëãàð ò¿ã ò¿ìýí öàöðàã òóÿà òóóø íýãýí áàãëàà áîëæ áàäðààä “Íàóòèëóñ» öàõèëæ öîéëîí áóé öàõèëãààí öàöðàã äóíä äîâòîëæ áàéâ. Òýãòýë ¿çýñãýëýí òàíõèìûí öîíõíû õàëõàâ÷óóä õààãäëàà. Ãýðýëä áèä í¿äýý ãàðààðàà äàðñààð áîëîâ÷ íàð ººä óäààí õàðñíû äàðàà, í¿äíèé óðäóóð äóãóé äóãóé öàãààí öàãèðàã æèðýëçýí

áàéäýã øèã òèéì ë äóãóé þìíóóä áèäíèé í¿äíèé óðäóóð í¿¿æ áàéâ. Áèä þì ñàéí õàðæ ÷àäàõ áîëòîë íèëýýä öàã ºíãºðëºº, Òýã òýãñýýð ñàÿ íýã þì áèä í¿äýý íýýæ ãàðàà àâàâ. - Èéì þì áîëñîí ãýæ õýðýâ íàäàä õ¿í ÿðüñàí áîë áè ¿íýìøèõã¿éñýí, á¿ð íýýðýý ø¿¿! õýìýýí Êîíñåëü õýëýâ. -Òýãâýë áè, îäîî ÷ ãýñýí ¿íýìøèõã¿é áàéíà ãýæ êàíàä ýð èëòãýæ áàéâ. Áàéãàëèéí ºäèé îëîí ãàéõàìøãèéã ¿çýæ ñýòãýë õàíàñàí áèä õóóðàé ãàçðàà ýðãýæ î÷ñîí öàãò, ýõ ãàçðûí ýëäýâ þìñ, õ¿íèé ãàðààð á¿òýýãäñýí ç¿éëñ ÿìàð õººðõèé ñàíàãäàõ áîë: ¯ã¿é ýý, ìàíàé ìýòèéí åðäèéí íýã åðòºíö, îäîî áèäíèé ñýòãýëèéã õàíãàæ ÷àäàõààñàà ºíãºð÷ýý. Õýðýâ ë Êîíñåëü, àìãàëàíãààñ àìãàëàí ýíý íýãýí Ôëàìàíä õ¿í èíãýæ ÿðüæ áàé âàë áèä á¿ãäèéí óðàì çîðèã õýäèé÷íýýí áàéñíûã òºñººëæ áîëîõ áèçýý. Ãýëýý ÷ ãýñýí ìàíêàé Êàíàä ýð ººðèéíõºº õàëáàãà äàâèðõàéã áèäíèé òîðõ áàëàíä õîëèõã¿é áàéæ ÷àäñàíã¿é. - Ýõ ãàçðûí ýëäýâ þìñ ãýíý ýý? õýìýýí òýð òîëãîé ñýãñðýí áàéæ - ñàíàà á¿¿ çîâ, õîíãîð ìèíü! Áèä òýð ýõ ãàçðû ÷èíü äàõèàä õýçýý ÷ ýðãýæ õàðàõã¿é ãýâ. ªãëººíèé òàâàí öàã îð÷èì áàéâ. Òýð ¿åä îíãîö ãýíýò ñ¿ðõèé äîðãèñîí íü îíãîö ìààíü óðüä òàëààðàà þì ìºðãº÷èõ øèã áîëîâ. “Íàóòèëóñ”-ûí ìºðã¿¿ë ìºñ õºíäëºº ãýäãèéã áè ìýäñýí áèëýý. Îíãîö øóðãàæ ãàðàõàä õÿëáàð áóñ ýíýõ¿¿ ìºñºí õîíãèë äîòîð çàëóóð÷ õ¿í ýâã¿é ìóøãíñàí áîëîëòîé. Òýð ñààäûã êàïèòàí Íåìî òîéðîí ºíãºð÷, ÷èãëýëýý ººð÷ëºí áèä öààøàà õîíãèëîî äàãàí ÿâíà áèé ãýæ áîäîæ áèëýý. Õàðèí òýãòýë ìèíèé áîäñîíîîð áîëñîíãó¿ “Íàóòèëóñ” óõàð÷ ýõýëëýý. - Õ¿¿å áèä áóöàæ áàéõ ÷èíü ãýæ Êîíñåëü ºã¿¿ëýâ. - Òèéì áàéíà. Ìºñºí õîíãèë ýíý òàëààðàà áèò¿¿ þì áàéëã¿é ýý. - Òèéìýýñ... - Òèéìýýñ áèä ãýäðýãýý óõàð÷ ìºñºí õîíãèëûí ºìíºò îíãîðõîéãîîð ãàð÷èõã¿é þó, Ýíý òóí õÿëáàð õýðýã. Áè ººðºº õýäèéãýýð òºäèé ë èòãýëã¿é áàéñàí áîëîâ÷ íºõäèéíõºº ñýòãýëèéã òàéâøðóóëàõûã îðîëäñîí ìèíü òýð. Òýð çàâñàð “Íàóòèëóñ” -ûí óõðàõ, áèäíèé õºëºã ýíý õýð õàð õóðäààð ÿâëàà. - Ýíý ÷ àÿã¿é ë ñààä áàéíà äàà ãýæ Íåä Ëåíä ºã¿¿ëýõýä... - Íýãýíò ë áèä ìóëòàð÷ ÷àäàõààñ õîéø õýäýí öàã ñààòàõ ÷ þóõàí áàéõàâ õýìýýí Êîíñåëü õýëëýý.

- Òèéìýý õýìýýí Íåä Ëåíä õàðèóëààä - õýðýâ ë áèä ¿íýõýýð ìóëòàð÷ ÷àäàõ ë þì áîë ãýâ. Áè ¿çýñãýëýí òàíõèì, íîìûí ñàí õî¸ðûí õîîðîíä õîëõèæ áàéâ. Ìèíèé íºõºä çººëºâ÷òýé ñàíäàë äýýð àìàðëèíã¿é ñóóöãààíà Òºäºëã¿é áè ÷ ãýñýí ñàíäàë äýýð ñóóæ, ãàðòàà íîì àâàí óíøèõûã îðîëäñîí áîëîâ÷ ìèíèé í¿ä ìºðèé íü äàãàí õèé ã¿éæ áàéâ. Àðàâ ãàðóé ìèíóòûí äàðàà Êîíñåëü áîñîí èðæ: - Ýçýí àëü çýðýã ñîíèí þì óíøèæ áàéíà ãýëýý. - Òóí ñîíèí íîì ãýæ áè õàðèóëàâ. - Áè ÷ ýðãýëçýýã¿é ë äýý. Ýçýí ººðèéíõºº á¿òýýëèéã óíøèæ áàéíà áèø ¿¿. ¯íýõýýð òýõíýý íü áè, ººðèéíõºº áè÷ñýí “Äàëàéí ¸ðîîëûí íóóö” ãýñýí íîìîî óíøèæ áàéâ. Áè ò¿¿íèéã åð ìýäñýíã¿é. Íîìîî áè õàìõèæ òàâü÷èõààä äàõèàä ë ºðººí äîòóóð àëõàëæ ãàðëàà. Íåä, Êîíñåëü õî¸ð íàäàä ñààä õèéõã¿éí òóë ñóóäëààñàà áîñîí ºðºº ð¿¿ãýý ÿâàõûã çàâäàâ. - Á¿¿ ÿâöãàà íºõºä ìèíü õýìýýí áè ºã¿¿ëýýä õîíãèëîîñ ãàðàí ãàðòàë õàìòäàà áàéöãààÿ ãýâ. - Ýçíèé äóð ìýäýæ ãýæ Êîíñåëü õàðèó º÷èâ. Òèéìýðõ¿¿ãýýð õýä õýäýí öàã ºíãºðëºº. Áè õàíàíä ºëãººñòýé áàãàæóóä ðóó áàéí áàéí õàðñààð áàéâ. Ìàíîìåòðèéíå ç¿¿ áèä ¿ðãýëæ ë ãóðâàí çóóí ìåòðèéí ã¿íä áóéã çààæ áàéëàà. Ëóóæèí ºìíº ç¿ã ÿâæ áàéãààã èëòãýí, ëàã öàãò õîðèí êèëîìåòð õóðäàëæ àõóéã çààæ áóé íü èéìýðõ¿¿ ÿâöóó õîíãèëä àñàð èõ õóðä áàéëàà. Ãýâ÷ êàïèòàí Íåìî ìèíóò íü æèëòýé àäèë ¿íýëýãäýõ èéì íºõöåëä ÿìàð ÷ èõ õóðäûã õýòýðñýí õóðä ãýæ ¿çýõã¿é áàéâ. Íàéìàí öàãààñ õîðèí òàâàí ìèíóò ºíãºðºõ ¿åä õî¸ð äîõü óäààãèéí äîðãèëò áîëîâ. Ýíý óäàà áèä óõàð÷ ÿâñàí òóë îíãîö ìààíü áºãñººðºº þì ìºðãºëºº. Òýðõýí çàâñàð ìèíèé öàðàé çýâõèé öàéæ áèëýý. Íºõºä ìààíü ñóóäëààñàà áîñîí õàðàéæ, íàä ðóó îéðòîí èðýâ. Áè Êîíñåëèéí ãàðûã áàçñàí áàéâ. Áèä íýã íýãíýýñýý þì àñóóñàí ÿíçòàé áèå áèå ð¿¿ãýý øèðò÷èõñýí á¿ëãýý. Áèäíèé òýð íýãýí í¿äýýðýý õàðüöñàí ÿðèà ººð ÿìàð íýãýí ¿ãýýð ÿðüñíààñ îéëãîìæòîé áàéæ áèëýý. - Òýð ìèíóòàíä ¿çýñãýëýí òàíõèìä êàïèòàí Íåìî îðæ èðýâ. Áè ò¿¿í ð¿¿ ã¿éí î÷èæ: - Çàì, óðä òàëààñ õààëòòàé þó? ãýæ àñóóâàë: - Òèéìýý, íî¸í ïðîôåññîð îî, Àéñáåðã, îíõîëäîõäîî áèäíèéã ò¿ãæ÷èõëýý ãýâ. - Áèä çàíãàíä îð÷èõ íü òýð ¿¿? - Òèéìýý.

ÀÃÀÀÐ ÄÓÒÀÃÄËÀÀ Òèéíõ¿¿ “Íàóòèëóñ” òàë á¿ðýýñýý íýâòýëøã¿é ìºñºí õàíààð õ¿ðýýëýãäñýí á¿ëãýý. Áèä ìºñºíä òýãæ îëçëîãäñîí áèëýý. Êàíàäûí õàðúÿàò í¿ñýð òîì íóäðàãàà øèðýýí äóíä áóóëãàâ. Êîíñåëü ¿ã äóóã¿é ñóóíà. Áè êàïèòàíààñ í¿ä ñàëãàëã¿é øèðòýæ áàéâ. Ò¿¿íèé öàðàé äàõèí õýíýãã¿é áàéäàëòàé áîëëîî. Òýð õî¸ð ãàðàà ýëãýí äýýðýý çºð¿¿ëýí òàâüæ áîäëîãîøðîí çîãñîâ. “Íàóòèëóñ” õºäºëãººíã¿é çîãñîæ áàéëàà. Òýãòýë, êàïèòàí Íåìî òýðã¿¿ëýí àì íýýæ: - Ýðõì¿¿ä ýý, õýìýýí íýí àìãàëàí äóóãààð - áèäíèé áàéãàà îäîîãèéí ýíý áàéäàëä àìü íàñíààñ õàãàöàõ õî¸ð áîëîìæ áàéíà ãýëýý. Ýíý íýãýí õà÷èí õ¿í, áèäíèé ºìíº, îþóòíóóäàä ëåêö óíøèæ áóé òîîíû óõààíû ïðîôåññîðûí òºðõòýé ¿ã õýëæ áàéâ. -Íýãä¿ãýýðõ íü ìºñºíä íÿö äàðàãäàõ íýã áîëîìæ áàéíêà. Õî¸ðäóãààðõè íü á¿òýæ ¿õýõ áîëîìæ, òóðæ ¿õýõ áîëîìæèéã áè á¿ðìºñºí ¿ã¿éñãýíý. Ó÷èð íü “Íàóòèëóñ” äýýð áàéãàà õ¿íñíèé íººö áèäíýýñ ÿàâ÷ èë¿¿ íàñàëíà. Òèéìýýñ ¿ëäýõ äýýð äóðüäñàí õî¸ð áîëîìæèéã àâ÷ õýëýëöüå. - Ìèíèé áîäîõîä áèä á¿òýæ ¿õýõýýñ àéõ þì åð ¿ã¿é ìýò ñàíàãäàíà, êàïèòàí õýìýýí áè ºã¿¿ëýýä - ÿàãààä ãýâýë “Íàóòèëóñ”-ûí áàãòààìæ ñàâíóóä øàõñàí àãààð ä¿¿ðýí ø¿¿ äýý; ãýëýý. - Òýð ¿íýýí õýìýýí êàïèòàí õàðèóëæ - ãýâ÷ òýð àãààð ÷èíü áèäíèéã çºâõºí ë õî¸ð õîíîã õàíãàæ ÷àäàõ þì. Ãýòýë áèä óñàí äîîð á¿òýí ãó÷èí çóðãààí íàã áàéõûí òóë îíãîöîí äîòîðõè áîõèðòñîí àãààð îäîî ñýëáýëò õèéõèéã øààðäàæ áàéíà. Òèéìýýñ äº÷èí íàéìàì öàãèéí äàðàà àìüñãàëàõ àãààðûí íººö áàðàãäàõ áîëíî. - Òýãâýë êàïèòàí ìèíü, áèä äº÷èí íàéìàí öàãèéí äîòîð ýíäýýñ ìóëòàðñàí áàéâàë çîõèõ íü ýý? - Òýãýõèéí òóë ¿çýýä ë àëäíà äàà. Ìºñºí õàíûã íýâò ºðºìäººä ¿çíý. - Àëü òàë ðóóãàà? ãýæ áè àñóóâ. -¯¿íèéã áèäýíä çîíä õýëæ ºãíº.Îäîî áè “Íàóòèëóñ”-ûã ýíýõ¿¿ ìºñºí øîðîíãèéí øàë äýýð áóóëãààä îðõè¸. Äàëàé÷èä áàã ºìñãºë ºìñ÷ ãàðààä õàìãèéí íèìãýí õàíàòàé òàëûã îëæ ñîíãîã. - ¯çýñãýëýí òàíõèìûí öîíõûã íýý÷èõýæ áîëîõóó; - Áîëîëã¿é ÿàõàâ. Áèä îäîî ÿìàð æèâæ áàéãàà áèø.. Òýãýýä êàïèòàí Íåìî ¿çýñãýëýí òàíõèìààñ ãàð÷ îäëîî. Òºäºëã¿é èñãýðýõ ìýò ÷èìýý ñîíñäîâ. Òýð íü “Íàóòèëóñ”-ûí óñíû áàãòààìæóóäàä óñ ä¿¿ðãýæ áàéãàà õýðýã àæýý. “Íàóòèëóñ” ãóðâàí çóóí òàâèí ìåòðèéí ã¿íä ìºñºí øàëàí äýýð

- Ìèíèé íàéç íàðàà õýìýýí Êîíñåëü, Íåä Ëåíä õî¸ð ðóó õàíäàæ - áèä õýäèé àþóëòàé áàéäàëä îðñîí áîëîâ÷ òà íàðûã áè ñýòãýë ñàíàà, õ¿÷èí ç¿òãýëèéí õóâüä ýðõ áèø òýñâýðëýí ºíãºð¿¿ëíý ãýäýãò ¿ë ýðãýëçýíý ãýëýý. - Èéì õ¿íä ìèíóòàíä íàìàéã ýëäýâ çîâëîí ç¿äã¿¿ð òîî÷èí ãóíøèõã¿é ãýäýãò ýðõýì ïðîôåññîð òà ä¿¿ðýí èòãýæ áîëîõ áèç. Íèéòýýð ýñýí ìýíä ãàðàõ ¿éë õýðýãò õýðýãòýé á¿õíèéã õèéõýä áè áýëõýí áàéíàì ãýæ êàíàä õóí ºã¿¿ëýâ. - Ñàéõàí ¿ã áàéíà Íåä ãýæ áè êàíàä õ¿íèé ãàðûã àòãàí õàðèóëàâ. - Ò¿¿í äýýð íýìæ õýëýõýä õýìýýí òýð ¿ðãýëæë¿¿ëæ, áè çýýò¿¿ ýçýìøèõäýý æàä øèäýõýýñýý äóòóóã¿é òóë õýðýâ áè êàïèòàí Íåìîä õýðýãòýé áîë, òýð ìèíèé õ¿÷èéã ººðèéí äóðààð àøèãëàã ãýâ. - Òàíû òóñëàìæààñ òýð òàòãàëçàõã¿é ãýäýãò áè ¿ë èòãýíý .ßâúÿ, Íåä ýý! “Íàóòèëóñ”-ûí áàãèéíõàí óñàí äîîð îðîõ ºìñãºë ºìñ÷ áóé õóâö.àñíû ºðººíä êàíàä õ¿íèé õàìò áè ÿâæ îðëîî. Êàïèòàí Íåìîä áè êàíàä õ¿íèé ¿ãèéã äàìæóóëáàë òýð, Íåä Ëåíäèéã õ¿ëýýí àâàâ. Íåä Ëåíä äàëàé÷äûí íýãýí àäèë ºìñãºë áàã ºìñëºº. Òýä, õ¿í òóñ á¿ð õèéí ñàâíààñ öýâýð àãààðààð öýíýãëýñýí ðóìêîðôèéí àïïàðàò ìàðàâ÷èëñàí íü “Íàóòèëóñ» äýýðõ àìüñãàëàõ àãààðûí íººöèéã õîðîãäóóëæ áóé áîëîâ÷ òýð ãàðçûã äýìèé ¿ðýãäýë ãýæ ¿çýæ áîëîõã¿é áàéâ. Õàðèí òýðõ¿¿ õóðö ãýðýëò¿¿ëýãäñýí óñàí äîòîð ðóìêîðôèéí äýíë¿¿ º÷¿¿õýí ÷ õýðýãã¿é àæýý. Íåä Ëåíäèéã ºìñãºë áàã ºìññºíèé äàðàà áè ¿çýñãýëýí òàíõèìä ýðãýæ èðâýë, ò¿¿íèé öîíõíû õàëõàâ÷óóä ñºõºãäñºí áàéâ. Êîíñåëèéí õàìò áè öîíõíû äýðãýä ñóóæ “Íàóòèëóñ”-ûã õ¿ðýýëñýí ìºñºí õàíà õýðýì ð¿¿ øèðòýæ áèëýý. Õýäýí ìèíóòûí äàðààãààð ºìñãºë áàãòàé àðâàí õî¸ð õ¿í îíãîöíîîñ ãàð÷ ìºñºí øàëàí äýýð áóóõûã áèä õàðàâ. Òýäãýýðèéí äóíä Íåä Ëåíäèéã ºíäºð íóðóóãààð íü àìàðõàí òàíüæ áîëîõ áàéâ. Òýð á¿ëýã õ¿ì¿¿ñ äóíä êàïèòàí Íåìî ÷ ººðºº áàñ áàéëöàâ. Ìºñèéã áóò÷èí õàãà÷èæ ýõëýõèéí ºìíº, öîîëæ ãàðâàë çîõèõ õàìãèéí àøèãòàé ãàçðàà þóíû ºìíº îëîõ íü òóë ñîðèëòûí õýä õýäýí öîîíîã ºðºìäºæ ¿çýõèéã êàïèòàí òóøààæýý. Óðò óðò ãàí öîîëòóóð õàæóóãèéí õàíàíóóä ðóó øºâºãäºí îðæ, ìºñíèé ã¿í ðóó àðâàí òàâàí ìåòð ÿâñàí áîëîâ÷ óñ ãàðñàíã¿é. Ìºñºí õîíãèëûí òààçûã ýâäýëíý ãýæ ñàíàõûí ÷ õýðýãã¿é áºãººä òýð áîë çóçààíààðàà äºðâºí çóóí ìåòð ¿ðãýëæèëñýí öóë ìºñíèé äîîä ¸ðîîë áèëýý. Òèéìýýñ êàïèòàí Íåìî ìºñºí õîíãèëûí øàëûã öîî÷èõ òóøààë ºãëºº. Òýõíýý íü ýíý ÷èãëýëýýðýý ìºñºí äàâõàðãûí çóçààí íü àðâàí ìåòðýýñ õýòðýõã¿é àæýý. Òèéìýýñ ýíäõèéí ìºñºí øàëàíä “Íàóòèëóñ” áàãòàæ øóðãàõààð òîì í¿õ áóþó áàðàãöààëáàë çóðãààí ìÿìãà òàâàí çóóí ìåòð øîî äºðâºëæèí ìºñ öºì öîõèí ãàðãàæ óñíû àâöàëäàæ õºëäººã¿é äîîä ÷ºëººò óñ ðóó æèâæ îðîõ õýðýãòýé áàéâ. Óñàí äîîð îðîãñîä óóë àæèëä òýð äàðóé øóóðõàéëàí îðæ öóöàëòã¿é õºäºëëºº. Òýõäýý

êàïèòàí Íåìî, àæèëëàõ íºõöºë íýí õ¿íä áîëîõ òàëûã õàðãàëçàí “Íàóòèëóñ”-ûã ÿã õàëç äîîð íü óõóóëñàíã¿. Õàðèí îíãîöíîîñ íàéìàí ìåòð çàéòàé, îíãîöíû ç¿¿í õàæóóä óõàõ øèéä ºã÷ýý. Óñàí äîîð àæèëëàãñàä àñàð òîì õýìæýýòýé çóóâàí çóðààñ ìºñºí äýýð ãàðãàæ õýä õýäýí ãàçàð øóóä óõàæ ýõýëëýý. Òýäíèé çýýò¿¿ ìºñíèé ã¿íä íýãýí çýðýã øèãäýí îðæ òîì òîìîîð íü õîâõ òàòàæ áàéâ. Ýíý àæëûí íýã ñîíèí òàë íü ãýâýë, òîì òîìîîðîî õîâõîðñîí ìºñ õóâèéí æèíãýýð óñíààñàà õºíãºí áîëîõ òóë õîâõîðìîãö ë õîíãèëûí òààç ººä îäîõ áºãººä äîîðõè ìºñ õýäèé íèìãýðýõ òóòàì òààç òºäèé çóçààð÷ á¿ëãýý. Ýíý ÿâäàë áèäíèé ñýòãýëèéã º÷¿¿õýí ÷ ºâòãºñºíã¿éí ó÷èð ãýâýë ìºñºí øàë òýðòýé òýðã¿é íèìãýð÷ áàéñíû óëìààñ áèëýý? Á¿òýí õî¸ð öàãèéí õ¿íä õºäºëìºðèéí äàðàà Íåä Ëåíä íèëýýä ÿäàð÷ ¿çýñãýëýí òàíõèìä ýðãýæ èðýâ. Òýðíèé áà ò¿¿íèé íºõäèéí õàëààíä ººð õóìóóñ ãàð÷ î÷èõîä Êîíñåëü áèä õî¸ð òýäýíòýé õàìòàðëàà. Áèäíèé àæëûã êàïèòàíû òóñëàã÷ óäèðäëàà. Óñ ýõëýýä íàäàä íýí æèíä¿¿ õ¿éòýí ìýò ñàíàãäñàí áîëîâ÷ õýä çýýò¿¿äñýíèé äàðàà áè äàðóéõàí äóëààöàâ. Óñíû äàðàëò ãó÷èí àòìîñôåð áàéñàí ãýýä ìèíèé àæèëëàõàä ñààä áîëîõ ÿìàð íýãýí ÿäàðãàà ¿ë ìýäýãäñýí áèëýý. Á¿òýí õî¸ð öàãèéí àæëûí äàðààãààð áàãà çýðýã àìàð÷ èäýæ óóõ ãýæ “Íàóòèëóñ” äýýð èðýýä ðóìêîðôèéí àïïàðàòûí öýâýð àãààð áà “Íàóòèëóñ” äîòîðõè í¿¿ðñ õ¿÷ëýýð ä¿¿ð÷ ºòãºðñºí õ¿íä àãààð õî¸ðûí ýðñ ÿëãààã áè øóóä ÿëãàæ ìýäýðëýý. Îíãîöîí äîòîðõè àãààðûã áàðàã äº÷èí íàéìàí öàãèéí òóðø ñýëãýýã¿é òóë àìüñãàëàõàä õýðýãïýý áàãà áîëæýý. Õîðèí öàã òàñðàëòã¿é àæèëëàñíû ýöýñò áèä ìºñºí äýýð çóðñàí çóóâàí çóðààñàí äîòîðõè ìºñíººñ äºíãºæ íýã ìåòð çóçààí ìºñ õîâõîëæ àìæëàà. Õýðýâ äàðàà÷èéí ìåòð òóñ á¿ðèéã õàãà÷èæ õîâõëîõîä áèä, àðâàí õî¸ð öàãèéí õºäºëìºð çàðöóóëäàã þì ãýõýä áèäýíä òýðõ¿¿ àæëûã äóóñãàõàä òàâàí øºíº, äºðâºí ºäºð øààðäàãäàõ áàéâ. -Òàâàí øºíº, äºðâºí ºäºð ø¿¿! ãýæ áè íºõºääºº õýëýýä, ãýòýë ìàíàé áàãòààìæóóäàä áóé àìüñãàëàõ àãààðûí íººö äºíãºæ õî¸ð õîíîã ë õ¿ðýõ ø¿¿ äýý ãýâ. - Áàñ òýõýä ýíý íýãýí õàðëàæ õýâòñýí õàð øîðîíãîîñ ãàðààä áèä óñàí äýýð øóóä õºâºí ãàð÷ ÷àäàõã¿é. Ìºñºí äîîãóóð íèëýýä õóãàöààãààð ÿâàõûã áîäîëöîõã¿éãýýð ø¿¿ ãýæ Íåä Ëåíä íýìýðëýâ. Íåä Ëåíäèéí íýìæ õýëñýí ¿ã çºâ áàéëàà. ¯íýõýýð ÷ ýíý ìºñºí äîðîîñ á¿ðìºñºí ìóëòàð÷ ãàðàõàä õýä õè÷íýýí õóãàöàà õýðýãòýé áîëîõûã áîäîæ ãàðãàõ áîëîëöîîã¿é áàéñàí áºãººä “Íàóòèëóñ” óñàí äýýð èë ãàð÷ î÷èõîîñ ºìíº áèä á¿ãäýýðýý á¿òýæ ¿õýõ ãýæ ¿¿. Áèä á¿ãäýýðýý òýðõ¿¿ ìºñºí äóíä àâñëàãäàõ õóâüòàé ÷ áàéñàí áàéæ þó ìàãàä... Áèäíèé áàéäàë ¿íýõýýð õººðõèé áàéâ. Ãýâ÷ áèä ¿õëèéí í¿ä ð¿¿ õàëç øèðòýí, ººðñäèéí ¿¿ðãèéã ¿õýí ¿õòëýý çààâàë ã¿éöýòãýõýýð ýðñ øèéäýæ áèëýý. Ìèíèé óðüäààñ ìýäýæ áàéñíààð ìºñºí äàõü í¿õ òýð øºíºäºº íýã ìåòð ã¿íçãèéðñýí áàéâ. Ãýòýë áè ºãëººã¿¿ð ºìñãºë õóâöñàà ºìñ÷, ìºñºí äýýð ãàð÷ î÷âîë ìºñºí õîíãèëûí õî¸ð õàæóóãèéí õàíà õîîðîíäîî íèëýýä îéðòñîí áîëîõûã àæèãëàâ. Òýäãýýð õàíàíä òóëñàí óñíû ¿å, óñàí äîîãóóð àæèëëàãñäûí õºäºëãººíä çàéëàãäàæ, ¿ë á¿ëýýöýõ òóë õºëäñåí áàéâ.

Ýíý ÿâäàë áèäíèé àìü ãàðàõ áîëîìæèéã òýã ðóó îéðòóóëæ áóé íýãýí øèíý, àéìøèãò àþóë áàéëàà. “Íàóòèëóñ”-ûã ÿìàð íýãýí õýâðýã øèëýí ñàâ ìýò íÿö õàâ÷èõààð çàíàëõèéëýí, õàðèëöàí îéðòîæ áàéãàà õîíãèëûí ìºñºí õàíà, îð÷íû óñíû õºäëºëòèéã þóãààð ÿàâàë õîðèãëîæ áîëîõ áîë? Òýð íýãýí øèíý àþóëûí òóõàé áè íºõºääºº þó ÷ ÿðüñàíã¿é áèëýý. Àìü ãàðàõààð ç¿òãýí õºäºëìºðëºæ áóé òýäíèé çîðèãèéã ìîõîîõûí õýðýã þó áàéíà? Ãýâ÷ áè,îíãîöîíäîî îðæ èðìýãö òýðõ¿¿ õ¿íäýð÷ áóé íîöòîé àþóëûí òóõàé êàïèòàí Íåìîä ìýäýãäâýë: -Áè àæñààí, àæñàí õýìýýí òýð ñýòãýë ò¿ãøñýí ÿíç åð ¿ë ìýäýãäýõ çººëºí äóóãààð õýëýýä, ýíý ÷ øèíý ë àþóë çàíàëõèéëýë ë äýý. Ãýâ÷ ÿàÿ ãýõýâ, áè ò¿¿íèéã çîãñîîõ ÷àäàë àëãà. Àâðàãäàõ ãàíöõàí çàì ãýâýë ýíäýýñ ìóëòðàõ õýðýã áàéíà. Òýãýýä ë ã¿éöýý ãýëýý. “Òýãýýä ë ã¿éöýý” ãýíý ø¿¿.Ò¿¿íèé õ¿íòàé ¿ã õýëöýõ ÿíçàíä íü áè äààí÷ äàñìààð öàã áîëñîí ë þìñàíäàà!.. Òýð ºäºðòºº áè ìºñºí äýýð õýä äàõèí ãàð÷ øóóðõàéëàí çýýò¿¿äëýý. Òýð àæèë íàìàéã õºãæººæ áèëýý. Ò¿¿íýýñ ãàäíà, ãàð÷ àæèëëàõ ãýäýã áîë “Íàóòèëóñ”-ûã îðõèæ îäîõ áîëîìæ îëæ îíãîöîí äîòîðõè õ¿÷èëòºðºã÷ áàãàòàé, á¿ã÷èì àãààðûí îðîíä àìüñãàëàõ àïïàðàòûí öýâýð õèéãýýð àìüäàðíà ãýñýí ¿ã áàéâ. Îðîé òèéøýý ìºñºí äýõ í¿õ íýã ìåòð ã¿íçãèéðëýý. Îíãîöîíä áè îðæ èðìýãö í¿¿ðñõ¿÷ëýýð õýò õàíàñàí àãààð óóøãèíäàà ãýíýò òàòàæ àðàé ë á¿òýæ ¿õñýíãóé. Àé õàðëà ãýæ àìüñãàëàõàä õîðòîé òýð õèéã øèíãýýí àâàõ õèìèéí ÿìàð íýãýí áîäèñ áèäýíä áàéõã¿é íü þóòàé õàðàìñàëòàé, òýãâýë áèä õ¿÷èëòºðºã÷ººð äóòàãäàõã¿éñýí áèëýý. Òýð áîäèñ áèäíèé ýðãýí òîéðñîí áóé èõ óñàíä óóñìàë áàéäàëòàé õàäãàëàãäàæ áàéãàà áºãººä áèä ººðñäèéí ã¿éäýë ¿¿ñãýã÷ýýñ ãàðñàí öàõèëãààíààð óñûã çàäëàí ò¿¿íèéã àìàðõàí ÿëãàí àâ÷ áîëîõñîí áèëýý. Áè òýð òóõàé áîäñîí áîëîâ÷ áèäíèé àìüñãààãàà ãàðãàõàä ÿëãàð÷ á¿õ îíãîöûã ä¿¿ðãýæ áóé í¿¿ðñòºðºã÷èéã îíãîöîí äîòðîîñ çàéëóóëàõ àñóóäëûã øèéäâýðëýõ áîëîìæ ¿ë îëäîõ òóë òýð áîäëîîñîî áè òàòãàëçëàà. Îíãîöîí äîòîðõè í¿¿ðñòºðºã÷èéã øèíãýýí àâàõûí òóë òîì òîì ñàâàíä èäýìõèé íàòðè õèéæ çàâ ÷ºëººã¿é õóòãàõ õýðýãòýé áàéâ. Ãýòýë, “Íàóòèëóñ” äýýð èäýìõèé íàòðè áàéõã¿é áºãººä ò¿¿íèéã áèä þóãààð ÷ îðëóóëæ ¿ë ÷àäàõ àæýý!.. Îðîé òèéøýý êàïèòàí Íåìî àãààðûí áàãòààìæ ñàâíóóäûíõàà öîðãûã íýýæ, îíãîöîíäîî õýä õýäýí êóáìåòð öýâýð àãààð îðóóëàõààñ ººð àðãàã¿é áîëîâ. Õýðýâ ë òýð ýíýõ¿¿ àðãà õýìæýý àâààã¿é áîë áèä ºãëºº àìüä ñýðýõã¿éñýí áèëýý. Ìàðãààø ºäºð íü ãóðàâäóãààð ñàðûí 25-íä áè äàõèí ìàëòàã÷ õèéæ, í¿õíèé òàâäàõü ìåòðò îðæ óõàâ. Ìºñºí õîíãèëûí õàæóó õàíà, òààç ìýäýãäýõ¿éö çóçààð÷ýý. Àæèë èéìýðõ¿¿ ÿâöòàé öàãò “Íàóòèëóñ” òýíäýýñ ìóëòàð÷ àìæèõààñ ºìíº òýä, áàðüöàëäàæ õºëäºõ íü îéëãîìæòîé á¿ëãýý. Ñåêóíä õýð áè áà÷èìäàæ ÷ ¿çëýý. Áè àðàé ë çýýò¿¿ãýý àëä÷èõñàíã¿é. Õýðýâ áèä òýðòýé, òýðã¿é á¿òýæ ¿õýõ þì óó, ýñõ¿ë ÷óëóóæèæ áóé óñàíä íÿö õàâ÷óóëàõ þì áîë áèä òýð ìºñèéã òèéíõ¿¿ õàãà÷èõûí õýðýã þó áàéíà àà.

Áè ÿìàð íýãýí àéìøèãòàé àìüòíû àìàíä ¿ìõýãäýæ òýð àì íü þó þóãóé õàìõèõ ãýæ áóé ìýò íàäàä ñàíàãäëàà. Ýíý ìèíóòàíä áèäíèé õýñýã õ¿ì¿¿ñèéã óäèðäàæ ººðºº ÷ ãýñýí øóóðõàé çýýò¿¿äýæ àãñàí êàïèòàí Íåìî ìèíèé äýðãý¿¿óð ÿâæ ºíãºðëºº. Áè ò¿¿íèéã çîãñîîæ øîðîíãèéíõîî õàíà ðóó çààâ Òýäãýýð õàíà îíãîö ðóó øºíºäºº äºðâºí ìåòðýýñ äîîøã¿é îéðòñîí áàéâ. Êàïèòàí Íåìî ìèíèé ñàíààã îéëãîæ ººðèéãºº äàãàõ äîõèî ºãºâ. Áèä îíãîöîíäîî îðæ èðýýä ºìñãºëºº òàéëñíû äàðàà áè, ò¿¿íèéã äàãàëäàí ¿çýñãýëýí òàíõèìä îðàâ. - Ýðõýì Àðîíàêñ áèä ÿìàð íýãýí áààòàðëàã àðãà õýìæýý àâàõã¿é áîë ìºñºí äóíä, öåìåíòëýãäñýíýýñ ÷ áàò áýõ àâöàëäàí õºëäºõ áîëíî ãýâ. - Òèéìýý ãýæ áè õàðèóëààä -ãýâ÷ áèä ÿàõ ÷ àðãà àëãà ø¿¿ äýý? ãýëýý. - Àé äàà õýìýýí òýð -õýðýâ ë ìèíèé “Íàóòèëóñ” øàì øèé÷èõã¿é òýð èõ äàðàëòûã òýñâýðëýí ÷àäàõ áºõñºí áîë óó? ãýâ. - Òýãâýë ÿàíà âý? ãýæ áè êàïèòàíû ñàíàëûã îéëãîñîíã¿é òóë ëàâëàí àñóóâ. - Óñíû õºëäºëò áèäýíä òóñ áîëîõ íü íýýðýý òàíä îéëãîãäîõã¿é áàéíà ãýæ ¿¿? Óñ ìºñ áîëæ õºëäºõ ººðºº ýçëýõ¿¿íýý èõýñãýæ òýëäýã áèø¿¿. Òýãñýí öàãò óñ, õºëäºõººðºº õàìãèéí áºõ ÷óëóóã áîëîâ÷ õàãà òàòäàã øèãýý áèäíèéã îëçîëñîí ìºñºí öºëèéã çàéëøã¿é õàãà òàòàõ ¸ñòîé áèëýý. Òýð ÿâäàë áèäíèé ¿õýë áèø, àâðàë ãýäãèéã òà îéëãîõã¿é áàéíà ãýæ ¿¿? - Òèéìýý êàïèòàí, òýãæ áîëîõ þì. Ãýâ÷, “Íàóòèëóñ” ÿìàð ÷ áàò áýõ áàéëàà ãýñýí òèéì àéìøèãò èõ äàðàëòûã òýñâýðëýæ ÷àäàõã¿é ë äýý. Òýõýýð ò¿¿íèéã ìºñºí õàíà íèìãýõýí õàâòãàé õàð òºìºð áîëòîë íü õàâ÷÷èõ ø¿¿ äýý. - ¯¿íèéã áè ìýäýæ áàéíà, ïðîôåññîð ãóàé. Òèéìýýñ ÷ áè áàéãàëèéí ç¿ãýýñ òóñëàìæ ýðýõ íü áèø õàðèí çºâõºí ë ººðºº ººðòºº èòãýæ áàéíàì. Óñ, öààøëàí õºëäºõ ÿâäàëä ÿìàð áîëîâ÷ àðãààð ñààä õèéõ õýðýãòýé: Ò¿¿íèéã çîãñîîõ õýðýãòýé! Îäîî õàðèí á¿ð çºâõºí õàæóóãèéí õàíàíóóä îéðòîîä çîãñîõã¿é, “Íàóòèëóñ”í õîíøîîðûí ºìíº, áºãñíèé àðä àðâàí ôóòýýñ õýòðýõã¿é çàé ¿ëäñýí áàéíà... Áèäíèé õîðèãäñîí ìºñºí õîíãèë òàë á¿ðýýñ ìààíü ò¿ðæ ýõýëëýý! - Áàãòààìæóóäàä áóé àãààð ìààíü õýäèé õýð õóãàöààíä õ¿ðýëöýõ âý? ãýæ áè àñóóâ. - Íºãººäºð õóðòýë õýìýýí òýð õýñýã çóóð äóóã¿é áàéñíàà õàðèóëààä òýãýýä ë õîîñîðíî äîî: ãýëýý. Ìèíèé äóõàíä õ¿éòýí õºëñ ÷èéõðàâ. Òýõýä, òýð íýãýí õàðèóëò íàìàéã òºäèé ë ãàéõóóëàõ ÿâäàëã¿é áèëýý. Ãóðàâäóãààð ñàðûí 22íä “Íàóòèëóñ” ºìíºò òóéëûí îð÷èíä çàäãàé äàëàéä æèâæ îðñîí áîë ºíººäºð, ãóðàâäóãààð ñàðûí 26 áèëýý. Òýõýýðýý áèä “Íàóòèëóñ» äîòîðõè àãààðûã àìüñãàëàõûí õ¿÷èíä äàëàé äýýð òàâ õîíîæýý. Ò¿¿íýýñ ãàäíà ìºñ õàãà÷èõ, óñàí

äîîðõè àæèëä èõ àãààð çàðöóóëàãäñàí áèëýý. Îäîî, ýäãýýð ìºðèéã áè÷èæ ñóóõ çàâñàð, ìèíèé ººðèéí áèåýð ¿çýæ ºíãºð¿¿ëñýí òýð àþóë ò¿ãø¿¿ð ìèíèé ñýòãýë ñàíààíä òîâ òîäõîí òóë òýð ÿâäàë ñàíààíä ìèíü îðæ, í¿äýíä ìèíü ¿çýãäýõ øèã áîëæ, àéõ ñ¿ðäýõèéí ýðõýíä ãàð õºë ìèíü ñàëãàíàí ÷è÷èð÷, óóøãèíä ìèíü àìüñãàëàõ àãààð äóòàãäñàí øèã áè, àìüãàëàõ àãààð ñàëõè õîìõîéðîí çàëãèæ áèëýý. Òýð õîîðîíä êàïèòàí Íåìî, íýã ë þìàíä òºâëºðºí äóâ äóóã¿é áîäëîãîøðîí çîãñëîî. Ãýíýò áè àæâàë, ò¿¿íèé óõààíä ÿìàð íýãýí ìýðãýí áîäîë òºðæýý. Ýõëýýä òýð, óóë áîäëîî ¿ëäýí õººõ ìýò õàðàãäñàí íü áîäâîë ñàíààíä íü íèéöýõã¿é áèç. Ãýâ÷ äàðàà íü ò¿¿íèé àìíààñ: - Óñ! Áóöàëñàí óñ! ãýñýí àâèà ãàðëàà. - Áóöàëñàí óñ èé? õýìýýí áè õàøãàðàâ. - Òèéìýý ïðîôåññîð îî. Áèä òóí íàðèéõàí çàéíä õàøèãäñàí áàéãàà ø¿¿ äýý. “Íàóòèëóñ”-ûí øàõóóðãóóä çîãñîî çàéã¿é îëãîéäóóëäàí ÷àäàõ áóöàëñàí óñíû óðñãàë áèäíèéã òîéðîí áóé óñíû òåìïåðàòóðèéã èõýñãýæ, ìºñòºæ õºëäºõ ÿâöûã íü çîãñîîõ þì! - ¯¿íèéã òóðøèõ õýðýãòýé! ãýæ áè ºã¿¿ëýâ. - ¯çýýä àëäúÿ, ïðîôåññîð ãóàé. Îíãîöíû ãàäíà ãàðãàñàí òåðìîìåòð òýãýýñ äîîø äîëîîí ãðàäóñ çààæ áàéâ. Áè êàïèòàíûã äàãàëäàí ÿâñààð îíãîöíû ãàë òîãîîíû ºðººíä îðîâ. Òýíä äàëàéí óñ öýâýðëýäýã òîì òîãîî áàéëàà. Òîãîîíä óñ ä¿¿ðãýæ “Íàóòèëóñ” äýýðõ öàõèëãààí ã¿éäýë ¿¿ñãýã÷èéí á¿õ öàõèëãààí çàéã õ¿éòýí óñ ã¿éõ òàõèð õîîëîéíóóäûã õàëààõàä çîðèóëàí çàëãàâ. Õýäõýí ìèíóòûí äàðàà óñ áóöëàõ öýãòýý õ¿ðëýý, Óñíû øàõóóðãóóä áóöàëñàí õàëóóí óñ ãàäàãø íü õàÿæ ýõýëëýý. Õîîñîðñîí òîãîîíä õ¿éòýí óñ øèíýýð õàëààãäàæ áàéâ. Öàõèëãààí ã¿éäýë ¿¿ñãýã÷èéí èë÷ íýí èõ áàéñàí òóë òàõèð õîîëîé ðóó îðæ èðñýí äàëàéí óñ çóóí ãðàäóñ õ¿ðòýë õàëààãäàí ãàäàãøèëæ áàéâ. Áóöàëñàí õàëóóí óñ ãóðâàí öàãèéí òóðø çîãñîî çàéã¿é ãàäàãø íû øàõñàíû äàðàà òåðìîìåòðèéí ìºíãºí óñàí áàãàíà íýã ãðàäóñ äýýøèëæ çóðãààí ãðàäóñ çààæ áàéâ. - Íºëººëëºº ø¿¿! õýìýýí áè òåðìîìåòðèéí çààëòûã õÿíàæ áàéñàí êàïèòàíä õýëýýä îäîî àìæèëò á¿ðýí õàíãàãäëàà ãýâ. - Òýãëýý ãýæ êàïèòàí õàðèóëààä -áè ÷ ìºí òýãæ áîäîæ áàéíà. Áèä þó ÷ ë ãýñýí íÿö õàâ÷èãäàõààñàà ºíãºðëºº. Òèéìýýñ á¿òýæ ¿õýõ çàíàëõèéëëýýñ ë àìü ãàðàõ ¿ëäëýý ãýëýý. Óñíû òåìïåðàòóð òýð øºíºäºº òýãýýñ íýã ãðàäóñ äîîð áîëòîë àõèæýý. Áèä óñíû òåìïåðàòóðèéã áàñ æààõàí äýýøë¿¿ëýõ ãýæ õýäèé èõ îðîëäñîí áîëîâ÷ òóñ áîëñîíã¿é. Ãýâ÷, òýãýõèéí ÷ õýðýãã¿é áàéëàà. Ó÷èð íü õàæóó õàíà çóçààðàí õºëäºõºº áîëüñîí áàéâ. Äàðàà÷èéí

íü ºãëºº, ãóðàâäóãààð ñàðûí 27-íä í¿õíèé ã¿í çóðãààí ìåòð õ¿ð÷ýý. Èéìýýñ óõàæ ãàðãàâàë çîõèõ äºðâºí ìåòð çóçààí ìºñ ¿ëäæýý. Ýíý àæèë äº÷èí íàéìàí öàãèéí õºäºëìºð øààðäàæ áàéâ. Òýð ºäºð “Íàóòèëóñ» äîòîðõè àãààðûã ñýëã¿¿ëñýíã¿é. Ó÷èð íü áàãòààìæóóäàä ¿ëäñýí ÿëèõãóé æààõàí öýâýð àãààðûã êàïèòàè Íåìî óñàí äîîðõè àæèëëàãààíä àøèãëàæ áàéâ. Îíãîöîí äýýð àìüñãàëàõ ãýäýã öàã ºíãºðºõ òóòàì óëàì áýðõ áîëæ áàéëàà. Ìèíèé ýëýã öýýæèí äýýð íýã ë èõ í¿ñýð õ¿íä þì äàðàõ ìýò ñàíàãäàâ. ªäðèéí ãóðâàí öàãèéí ¿åä òýð øàíàëãàà òýñýõèéí ýðõã¿é áîëëîî. Áè çîãñîî çàéã¿é ýâøýýëãýæ áàéâ. Ìèíèé óóøèã “Íàóòèëóñ”ûí ºòãºðñºí õ¿íä àãààðààñ àìüäðóóëàõ òýð õèé –õ¿÷èëòºðºã÷èéí àòîìûã ýðæ, áîõèðòñîí àãààð ÷è÷èãíýí ñîðæ áàéõàä òýð øèäýò õèé àìüñãàëàõ òóòàì áàãàäñààð áàéëàà. Áèå íýã ë õà÷èí ñóëä÷èõààä, ìèíèé òàðõè, õºäëºõ ÷àäâàð ñààðñàí áàéâ.Áè áàðàã óõààíã¿é áîëæ, ÿìàð ÷ òýíõýý òàìèðã¿é õýâòýæ áèëýý. Íàäààñ áàãàã¿é ç¿äýð÷ àãñàí õººðõèé Êîíñåëü íàìàéã ñåêóíäèéí òºäèé ÷ îðõèæ õîëäñîíã¿é. Òýð ãàðûã ìèíü áàðèëàí íàìàéã çîðèãæóóëæ áàéâ. - Àé õàðëà, àìüñãàëàõã¿é áàéæ ÷àääàã ÷ áîëîîñîé äîî, áè òýãâýë ýçíèéõýý àìüñãàëàõ àãààðûã àðâèëàõñàí ãýæ ò¿¿íèé øèâíýæ áàéõûã áè ñîíñ÷ áèëýý. Òýð ¿ãèé íü áè äóóëààä í¿äýíä ìèíü íóëèìñ ã¿éëãýíýñýí þìäàã. Îíãîöîí äîòîð àìüñãàëàõàä õýäèé õýö¿¿ áîëîõ òóòàì, áèä àæèëëàõ ýýëæýý áîëîõîîð ºìñãºë áàãàà òºäèé÷íýýí äóðòàé ºìñºöãººäºã áàéëàà. Çýýò¿¿í¿¿ä ìºñºíä çîîãäîí æèíãýíýæ, ÿäðàõûí ýðõýíä äàë ìºð, íóðóó áººð ÿíãèíàí ºâääºã áàéëàà. Ãàðûí àëãàíä ýâýð óðãàñàí áàéâ. Ãýâ÷ öýâýð àãààð öýýæ ä¿¿ðýí òàòàí àìüñãàëàõ öàãò òýð ÿäðàõ, ºâäºõ ãýäýã þó ÷ áèø àæýý. Òýãëýý ÷ ãýñýí òîãòîîñîí öàãààñ èëóó õóãàöààãààð ìºñºí äýýð õýí ÷ ¿ëääýãã¿é áàéâ, Õóâüä íîîãäñîí õî¸ð öàãàà àæèëëàìàãö ë áèäíèé õýí íü ÷ ãýñýí îíãîöîí äîòîðõè õîðäñîí àãààðò àìü òýìöýí ààõèëæ áóé íºõºðòºº àìüñãàëàõ öýâýð àãààðòàé áàãàà øèëæ¿¿ëýõèéã ÿàðàâ÷èëäàã áàéâ. Òýõýä ìóóæèð÷ àãñàí õ¿í äàõèí àìüäàðäàã áèëýý. Õàòóó ñàõèëãà, äýãëýìèéí ¿ëãýð æèøýý êàïèòàí Íåìî ººðºº ýðã¿¿ëýí ¿ç¿¿ëæ áàéâ Óñàí äîîð àæèëëàõ öàã äóóñìàãö òýð, ýð÷ëýí àëõàëæ îíãîöîí äîòîðõè õîðäñîí àãààðò ýðãýæ èðäýã áèëýý. Ò¿¿íèé öàðàé óðüäûí àäèë àìãàëàí áºãººä àìíààñ íü çîðèã ìîõñîí àâèà íýã ÷ óäàà ãàðààã¿é þì. Òýð ºäðèéí àæèë òóí øóóðõàé ÿâæ áàéâ. Íýã õîíîãò õî¸ð ìåòð çóçààí ìºñ õîâõëîãäñîí áºãººä îäîî áèä ñóë óñíààñ áàñ õî¸ð ìåòð çóçààí ìºñººð òóñãààðëàãäàæ áàéâ. Ãýòýë àìüñãàëÿõ àãààðûí áàãòààìæóóä õîâ õîîñîðñîí òóë çºâõºí ðóìêîðôèéí àïïàðàòóóäàä áàéãàà òýð íýã ÿëüã¿é íººö ¿ëäæýý. Áè îíãîöîí äýýð ýðãýí èðæ áàãàà ìóëòàëìàãöàà çîëòîé ë á¿ò÷èõñýíã¿é. Àé á¿¿ ¿çýãä, ÿìàð

àéõòàð øºíèéã áèå ºíãºðººñºº ãýæ ñàíàíà! Ò¿¿íèéã òîäîðõîéëîí áè÷èõèéí àðãà àëãà, òèéì èõ çîâëîí ç¿äã¿¿ðèéã ¿ãýýð õýëæ, ¿ñãýýð áè÷èæ áîëîõã¿é àæýý. ªãëºº òèéøýý ìèíèé àìüñãàà á¿ð ÷ äàâ÷èäëàà.Òîëãîé ÿíãèíàõ äýýð áàñ òîëãîé ýðãýõ íýìýãäýæ ñîãòóó þì øèã ãóéâæ áàéâ. Ìèíèé íºõºä ìºí ë íàä øèã øàíàëæ áàéëàà.Äàëàé÷äûí çàðèì íü á¿ð ýõýð òàòàæ áàéâ. Áèäíèé îëçëîãäñîíû çóðãàà äàõü ºäºð áèëýý. Êàïèòàí Íåìî çýýò¿¿ãýýð òèéíõ¿¿ àæèëëàõ ãýäýã äýíä¿¿ óäààí, ò¿¿í÷ëýí àæèë äóóñãàõààñ ºìíº àìüñãàëàõ àãààðûí íººö, áàðàãäàõûã îéëãîæ áèäíèéã äàëàéí óñíààñ òóñãààðëëæ áóé ìºñèéã ººð àðãààð öîîëæ ¿çýõýýð øèéäýâ. Ýíý õ¿í õó÷èí ÷àäàë, àìãàëàí ñýòãýë, ñàðóóë îþóí á¿õíýý õàäãàëñààð áàéâ. Òýð çºâõºí òýñâýð çîðèãèéíõîî õ¿÷ýýð çîâæ ç¿äðýõèéí õ¿íäèéã ¿ë ìýäýð÷ áàéëàà. Òýð áîäîæ, ñýòãýæ á¿òýýæ, ¿éë÷èëæ á¿ëãýý. Ò¿¿íèé òóøààëààð “Íàóòèëóñ” -ûí óñàí õ¿íäð¿¿ëãèéí õàãàñûã øàõàæ ãàðãàëàà. Äàðàà íü îíãîö ìºñíººñ ººäºº õºíäèéðýõèéí õàìò óõìàë çóóâàí í¿õèéã ÿã ãîëëóóëàí çîãñîîëîî. Äàðàà íü óñíû áàãòààìæóóäûã óñààð äàõèí ä¿¿ðãýæ óóë í¿õíèé ¸ðîîëä áóóâ, Îíãîöíû áàã îíãîöîíäîî á¿ãä ýðãýí èðæ, äàâõàð õààëãà áèí áèò¿¿ õààãäëàà. “Íàóòèëóñ” îäîî íýã ìåòðýýñ õýòðýõã¿é çóçààí ìºñºí äýýð ýëãýýðýý õýâòëýý. Ò¿¿íèé çýðýãöýý óóë ìºñ ìÿíãà ò¿ì í¿õëýãäýæ ºðºìäñºí áàéâ. Êàïèòàí Íåìî óñíû áàãòààìæóóäûã õýìæýýíä íü òóëòàë ä¿¿ðãýõ òóøààë ºãñíººð “Íàóòèëóñ”- ûí æèí çóóí ìÿíãàí êèëîðàììààð õ¿íäýðëýý. Áèä ººðñäèéí øàíàëãààã ìàðòàæ, ÷èõ òàâèí ÷àãíàæ õ¿÷ëýí õ¿ëýýâ. Áèä ¿õýõ ñýõýõèéí çààã äýýð áàéëàà. Ìèíèé ÷èõ õýäèéãýýð ä¿íãýíýí øóóãèâ÷, áè óäñàí ÷ ¿ã¿é “Íàóòèëóñ”-ûí èõ áèåíèé õ¿íäèéí æèíã ìºñ õýðõýí òà÷èãíàæ áóéã ñîíñîâ. Òýðõ¿¿ òàñ íÿñ õèéõ ÷èìýý óëàì á¿ð òîäîðñîîð áàéëàà. Áèä äîîø ñóóæ áóé íü àæâààñ èëýðõèé áàéâ. Ìºñ óðàãäàæ áàéãàà öààñ øèã ýòãýýä ñîíèí äóóòàé õàãàðàõ àæýý. “Íàóòèëóñ” äîîøèëæ ýõýëëýý. - Áèä öîîëãîîð ãàð÷ áàéíà ãýæ Êîíñåëü ìèíèé ÷èõýíä øèâýãíýâ. Áè ò¿¿íä õàðèó õýëýõ òýíõýýã¿é áàéëàà. Áè ò¿¿íèé ãàðûã áàðèí àâààä, òàòâàãàíàí àòãàëàâ. ªºðèéí í¿ñýð õ¿íä óñàí õ¿íäð¿¿ëýãò òàòàãäñàí “Íàóòèëóñ” þó ÷ ¿ã¿é õîîñîí îð÷èíä õàÿãäñàí öºì øèã ãýíýò äàëàéí ¸ðîîë ðóó ÷óëóó ìýò óíàæ ýõëýâ. Öàõèëãààí ¿¿ñãýã÷èéí á¿õ ã¿éäëèéã ýãøèí çóóð øàõóóðãóóäàä øèëæ¿¿ëýí çàëãàìàãö óñíû áàãòààìæóóäààñ óñ èñãý÷èí øóóãèí îëãîäîâ. Õýäõýí ìèíóòûí äàðàà áèäíèé óíàëò óäààøèð÷ á¿ð ñ¿¿ëäýý ÿã çîãñîâ. Ìàíîìåòðèéí ç¿¿ îäîî ìàíàé îíãîö äýýøýý õººð÷ áàéãààã çààæ áàéâ. Òýãòýë ÷ “Íàóòèëóñ» ûí ñýë¿¿ð ñýíñ ìàø õóðäàí ýðãýëäýæ ýõýëñýí íü îíãîöíû õàìàã áèå ÷è÷èãíýí äîðãèæ, áèä óìàðò ç¿ãèéã ÷èãëýí äîâòîëãîëîî.

Ãýâ÷, çàäãàé äàëàéä ÿâæ îðòîë ìºñºí äîîãóóð äàâõèõ ýíý õýä õè÷íýýí õóãàöààãààð ¿ðãýëæëýõ áîë? Á¿òýí ºäºð ãýæ ¿¿? Òýãâýë ÷ áè òýð áîëòîë àìüäàðäàãã¿é ýý... Áè íîìûí ñàíä îëáîãò ñàíäàë äýýð õàæóóëæ áàéâ. Ìèíèé àìü òýìöýí, öàðàé õºõºð÷, óðóóë õàðëàæýý. Áè õóðóóãàà ÷ õºäºëãºõ òàìèðã¿é áàéâ. Áè þó ÷ ¿çýõãóé, þó ÷ äóóëàõã¿é áàéëàà. Ò¿¿í÷ëýí öàã õóãàöàà õýä õè÷íýýí ºíãºð÷ áóéã ÷ ìýäýõýý áàéæýý. Ìèíèé áóë÷èí øºðìºñ àãøèõ ñóíàõ ÷àäâàðàà àëäæýý... Òèéìýðõ¿¿ áàéäàëòàé õè÷íýýí ÷ õýâòñýíýý õýëæ áè ¿ë ÷àäíà. Óõààí õààÿà îðæ ãàð÷, ò¿¿ðòýæ áàéõäàà ¿õëèéí ºìíºõ áà÷èìäàë ýõýëæ áóéã õààÿà ë íýã ìýäýð÷ áàéâ, ¿õýæ áàéíà ãýäãýý áè îéëãîæ ë áàéâ. Òýãòýë áè ãýíýò óõààí îðëîî. Öýâýð àãààð ìèíèé óóøãèéã àðèóòãàæ ÷ áàéõ øèã, Áèä äàëàé äýýð ãàð÷èõñàí ãýæ ¿¿? Íýýðýý þó? ßàãààä áè ¿ðãýëæèëñýí çóðâàñ èõ ìºñ ºíãºðñíèéã ìýäýëã¿é ºíãºðºº÷èõäºã áèëýý? ¯ã¿é ýý? Áèä ìºí ààíàé ë ìºñºí äîîð ÿâëàà. Ìèíèé ¿íýí÷ íºõºä Êîíñåëü-, Íåä Ëåíä õî¸ð íàìàéã àâðàõûí òóë ººðñäèéí àìü íàñûã ãàðçàíä íü ãàðãàæýý. Ðóêâåéðîëèéí àïïàðàòóóäûí íýãýíä áàñ æààõàí öýâýð àãààð ¿ëäñýí áàéæýý. Ò¿¿íèéã òýä ººðñíºº àìüñãàëàõûí îðîíä íàäàä ºã÷,íàìàéã àìüäðóóëàí ººðñíºº ààõèëæ áàéâ. Áè ìýäýý îðìîãö àìüäðóóëàã÷ àïïàðàòûã ò¿ëõýæ çàéëóóëàõ ãýñýí áîëîâ÷ òýä ìèíèé ãàðûã áàðü÷èõààä õºäºëãºñåºã¿é òóë áè õýäýí ìèíóòûí òóðø óóë õèéã íýí èõ àìòàðõàí çàëãèæ áèëýý. Áè öàãàà õàðëàà. ªãëººíèé àðâàí íýãýí öàã àæýý. ªíººäºð ãóðàâäóãààð ñàðûí 28 áèëýý. “Íàóòèëóñ” öàãò äº÷èí ìèëü õóðäëàí, óñàí äóíä ñóì ìýò øóíãèíàí, àéìøèãòàé õóðäëàí äîâòîëæ áàéâ. Êàïèòàí Íåìî õàà áàéãàà áîë? Òýð àìüä áîë óó? Ò¿¿íèé íºõºä ìýíä áîë óó? ßã òýð ìèíóòàä ìàíîìåòðèéí ç¿¿ áèäíèéã äàëàéí ãàäàðãóóíààñ äºíãºæ õîðèí ôóò çàéíä áóéã çààæ áàéâ.Ñýë¿¿í çàäãàé àãààðààñ áèäíèéã çàâõàí ë ÿëüã¿é íèìãýí ìºñ òóñãààðëàæ áàéæýý. Òýãâýë ò¿¿íèéã èâ äàéð÷ áîëîõã¿é ãýæ ¿¿? ¯ã¿é ýý, áîëíî! ßìàð ÷ ãýñýí “Íàóòèëóñ” òýõýýð çýõýæ áóé áîëîëòîé. Òýð ººðèéí áºãñºí áèåèéã äîîøëóóëæ õóðö øºâãºð õîíøîîðîî äýýøë¿¿ëæ áóéã áè ìýäýðëýý. ¯¿íä îíãîö òèéìýðõóó áàéäàëòàé áîëîõûí òóë áºãñºí òàëûíõàà óñíû áàãòààìæ ñàâàíä æààõàí óñ îðóóëáàë ë ã¿éöýõ á¿ëãýý. Äàðààãààð íü ººðèéí õ¿÷èò ñýíñýíä ººäºº õººãäºí àäàð òàëûíõàà ìºñ ð¿¿ àâðàãà òîì ìºðã¿¿ë ìýò äàéðàí îðëîî. “Íàóòèëóñ” ººðèéí õ¿íäèéí æèíãýýð ìºñºí äàâõàðãûã íü öîõèí óñàí äýýð èë ãàðàí ãàðòëàà ã¿éäýë äóíäàà öîõèñîí íýã ë öýã ð¿¿ õýä õýäýí óäàà íÿöàëòã¿é äàâõèæ äàéðëàà. Îíãîöíû òàâöàíãèéí òàã íýýãäæýý. ¯ã¿é ýý õîâõ òàòàãäæýý. Öýâýð àãààð “Íàóòèëóñ”ûí á¿õ ë

ìóõàð òîõîé, áóëàí á¿ð ë¿¿ îðëîî.

ÃÎÐÍÛÍ ÕÓØÓÓÍÀÀÑ ÀÌÀÇÎÍÊÀ ÌªÐÍÈÉ Ç¯Ã Îíãîíöû òàâöàí äýýð ÿàæ ãàðñíàà áè ìýäýýã¿é þì. Êàíàä õ¿í íàìàéã òýâýð÷ àâàà÷ñàí ÷ áàéæ ìàãàä. Áè äàëàéí àìüäðóóëàã÷ öýâýð àãààð óóøèã ä¿¿ðýí íýí òààëàìæòàé òàòàæ, öýýæ ä¿¿ð÷ýí àìüñãàëæ áàéâ. Íåä Ëåíä, Êîíñåëü õî¸ð äàëàéí öýíãýã àìüñãàëûã õàíàòëàà çàëãèëæ áàéëàà. Óäààí ºëññºí õ¿í ò¿¿íä ºãñºí õîîëûã òóí áîëãîîìæòîé äàñãàæ èäýõ ¸ñòàé. ¯ã¿é áîë òýð ¿õýæ ÷ áîëíî. Òýãâýë áèä ÷ ººð õýðýã. Áèä ººðñäèéãºº þóãààð ÷ õÿçãààðëàõ ÿâäàëã¿é òóë áèäíèéã ìàíñóóðóóëàí áàéãàà öýíãýã àãààðûã óóøèã ä¿¿ðýí ñîðîí ñîðñîîð áèëýý. - Àé äàà, öýâýð àãààð ãýäýã þóòàé ñàéõàí ãýæ Êîíñåëü äóóãàðààä - ýçýí äóð ìýäýí àìüñãàë, ýíä á¿ãäýä õ¿ðýëöýíý!ãýëýý. Íåä Ëåíä þì ÿðèõã¿é áîëîâ÷ àìàà àñàð òîì àíãàéí çîãñîõû íü õàðâàë çàãàñ àêóë ººðºº àòààðõàõñàí áóéçàà. Òýð ÿìàð èõ õ¿÷ýýð óóøãèäàà àãààð òàòàæ áàéâ ãýý÷! Êàíàä ýð ò¿¿íèéã óëàéäñàí õàëóóí çóóõ ìýò õ¿íãýíýòýë òàòàæ áàéëàà. Áèä ò¿ðãýí çóóð òýíõýðëýý. Áè óõààí ñàéí îðìîãöîî îéð îð÷èíäîî àæèãëàí õàðâàë òàâöàí äýýð áèä ãóðâóóëõíàà áàéëàà. “Íàóòèëóñ»-ûíõíààñ íýã ÷ õ¿í áàéñàíã¿é. Êàïèòàí Íåìî ÷ ¿çýãäýõã¿é áàéâ Òýäãýýð õà÷èí õ¿ì¿¿ñ áîäâîë, îíãîöîí äîòóóð õºâæ áóé àãààðààð ñýòãýëýý õàíãàñàí áóéçàà. Òýäíèé äîòðîîñ õýí íü ÷ äàëàéí ñàëõèíû ñýëã¿¿í óðñãàëûã òàìøààëàõààð ãàð÷ èðñýíã¿é:.. Ìèíèé àì íýýæ õýëñýí õàìãèéí àíõíû ¿ã áîë áè ººðèéíõºº äàãàëäàãñàä, ¿íýí÷ íºõºääºº õàíäàæ õýëñýí áàÿð òàëàðõëûí ¿ã áèëýý. Íàìàéã ¿õëèéí ºìíºõ áà÷èìäàë äóíäàà òèé÷èëæ àõóéä Íåä Ëåíä, Êîíñåëü õî¸ð ìèíèé àìèéã àâàðñàí á¿ëãýý. Òýð èõ òóñûã íü ÿìàð ÷ ¿ãýýð õàðèó òàëàðõàæ áîëîõã¿é áàéëàà: - Çà áîëü ë äîî, ýðõýì ïðîôåññîð ìèíü õýìýýí Íåä Ëåíä ìèíèé õàðèó òàëàðõàí óñ öàñ øíã óðñãàæ áàéãàà ¿ãèéã ìèíü òàñëàí àâ÷ -¿¿í òóõàé ÿðèõûí õýðýãã¿é òóñ áîëîîä áàéñàí íýã èõ þì åð àëãà. Ýíý áîë õýíèé àìü íàñ ¿íýòýé âý? ãýñýí åðäèéí ë íýã àñóóäàë áàéñàí þì òàíûõ áàéõ íü îéëãîìæòîé õýðýã. Òèéì ó÷ðààñ þóíû ºìíº ë òàíû àìèéã àâðàõ õýðýãòýé áàéñàí ãýëýý. - Òèéì áèø ýý, Íåä ìèíü- Ìèíèé àìü íàñ òàíûõààñ ¿íýòýé áóñ Ñàéí ñàíààò ñàéí õ¿íèé àìü íàñíààñ õýíèé ÷ àìü íàñ ¿íýòýé áàéõ ¸ñã¿é. Òçãâýë òà áîë ñàéí ñàíààò, ñàéí õ¿í! - Çà, çà áîëü¸ õýìýýí æààõàí è÷èíã¿éðýí áóâòíàâ. - ×è ìèíèé õàéðò Êîíñåëü èõ ÿäðàâ óó; - ßäàðñàí íàäàä ÿëüãóé æààõàí öýâýð àãààð äóòàãäààä, ãýâ÷ áè òèéì? àãààðààð àìüñãàëæ òºäºëã¿é ë äàäàõ áàéñàí ë äàà.Òýðíýýñ ãàäíà ýçýí òàíûã áè çîâæ àòèðàëäàæ áàéõ öàãò óëñûí ÿðüäãààð, ìèíèé äîòîð áà÷èìäààä ë... È÷ñýíäýý Êîíñåëü, ÿðèàãàà ÷ äóóñãàëã¿é äóóã¿é áîë÷èâ.

- Ìèíèé õàéðò íºõºä ºº õýìýýí áè ñýòãýë èõýò õºäëºí -áèäíèé çîâæ ºíãºð¿¿ëñýí öàã áèäíèéã ýâäýðøã¿é áàò íºõºðëºëººð ìºíõ õîëáîëîî. Òèéìýýñ òà íàð íàäààñ øààðäàõ øààðäàõ ãýýä öààø íü ÿðèõ ãýòýë êàíàä õóí ìèíèé ÿðèàã òàñëàí; - Øààðäàíà ÷èã! ãýëýý. - Þóã õýìýýí Êîíñåëü àñóóâ. - Ýíý õàð “Íàóòèëóñ” äýýðýýñ îðãîõîîð áèäíèéã øèéäñýí öàãòò ýðõýì ïðîôåññîð áèäíèéã.äàãàëäàõûã õ¿ñüå. - Òýõýä ýíý “Íàóòèëóñ» ìààíü õààøàà ÿâæ áàéíà äàà. Áèä õîéøîî ÿâæ áàéíà óó? ãýæ àñóóâ. - Òýãýëã¿é ÿàõàâ ãýæ áè õàðèóëààä -áèä íàðíû ººäººñ ÿâæ áàéíà. Ýíý îð÷èíä, íàð ãàðàõ ç¿ã áîë õîéò ç¿ã ãýâ. - Áèä Àòëàíò ººä ¿¿, àëü ýñõ¿ë Íîìõîí äàëàé ðóó þó, ¿ã¿é áîë õ¿íã¿é õîîñîí äàëàé ðóó þó, õ¿í àìüòàí, õºë õºäºëãººíòýé äàëàé ðóó þó, ÿìàð äàëàé ðóó ÿâæ áàéíà? ¿¿íèéã ë ìýäýõ õýðýã áàéíà ãýæ êàíàä õóí àñóóëàà Òýð àñóóëòàíä áè õàðèóëò ºã÷ ÷àäñàíã¿é. Ãýâ÷ áè êàïèòàí Íåìî ººðèéíõºº õºëãèéã Àçè, Àìåðèêèéí ýðãèéã óãààõ, óñíû òýð óóäàì ñàí ººä àâ÷ îäîõ áèé ãýæ àéæ áàéâ Òýãâýë òýð äýëõèé òîéðîõ ººðèéí æóóë÷ëàëûã òóéëæóóëæ, “Íàóòèëóñ” ä¿¿ðýí ÷ºëººòýé çîð÷èí ÿâàõ áºìáºðöãèéí òýð íýãýí çàéäóó îð÷èíä ýðãýæ èðýõ áîëíî. Õýðýâ ë áèä õ¿í àìüòíààñ àëñëàãäñàí õîë ãàçàð íîìõîí äàëàéí ýë õóëü óñíàà äàõèí îðæ î÷âîë Íåä Ëåíäèéí òºëºâëºãººã õýðõýí õýðýãæ¿¿ëýõ áèëýý. Ýíý íýãýí ÷óõàë àñóóëòàíä áèä õàìãèéí îéðûí õóãàöààíä õàðèóëò îëîõ õýðýãòýé áàéëàà. “Íàóòèëóñ” òóí õóðäàí äàâõèæ áàéâ. Áèä òºäºëã¿é òóéëûí öàãèðãèéã ãýòýëæ Ãîðíûí õóøóó ðóó ÷èã ÿâëàà. Ãóðàâäóãààð ñàðûí ãó÷èí íýãíýý, îðîéí äîëîîí öàã îð÷èìä áèä Àìåðèê òèâèéí õàìãèéí çàõûí öýãò èðñýí áàéâ. Ýíý ¿åýñ ýõëýí áèäíèé ¿çýæ ºíãºð¿¿ëñýí ¿éë çîâëîí ìàðòàãäàæ ýõëýâ. Ìºñºí äóíä îëçëîãäñîí ºäð¿¿äèéí òóõàé äóðñàìæ á¿ðýã áàðàã áîëæ áàéâ. Áèä çºâõºí èðýýä¿éãýý áîäîõ áîëëîî. Êàïèòàí Íåìî ¿çýñãýëýí òàíõèìä ÷ îíãîöíû òàâöàí äýýð ÷ ¿çýãäýõã¿é áàéâ. Êàïèòàíû òóñëàã÷ ãàçðûí çóðàã äýýð ºäºð òóòàì òýìäýãëýí áàéõ òýìäýã ìàíàé îíãîöíû ÿâàà îð÷èíã íàäàä èëòãýäýã áèëýý. Òýð îðîé áèä- Àòëàíòûí äàëàéä îðæ áóé íü òîäîðõîé, áîëîâ. Áè ººðèéí àæèãëàëòûí òóõàé Íåä Ëåíä, Êîíñåëü õî¸ðò ìýäýãäâýë, êàíàä õ¿í; - Ýíý ÷ áàÿðòàé ë ìýäýý ñàíæ. Ãýâ÷ “Íàóòèëóñ” õààøàà çîðüæ ÿâíà âý? ãýëýý. Îäîîõîíäîî áè õýëæ ÷àäàõã¿é áàéíàì Íåä ìèíü.

- Êàïèòàí Íåìî ºìíºò òóéëûí äàðàà, ìàãàäãóé áàñ Óìàðò òóéëûã íýýæ, òýíäýýñýý Óìàðºðíºòèéí àëäàðò õîîëîéãîîð íîìõîí äàëàéä îðæ î÷èõ ãýæ áàéãàà þì áèø áèç? - Çà ÿìàð ÷ ãýñýí áèä ë ò¿¿íèéã õºãæººõã¿é þì äàã ãýæ Êîíñåëü õýëýâ. - Ãýâ÷ áèä ò¿¿íèéã òºëºâëºãººãºº áèåë¿¿ëýõýýñ íü ºìíº àìæèæ, ò¿¿íýýñ õàãàöàõûã õè÷ýýëã¿é äýý õýìýýí Íåä Ëåíä ºã¿¿ëýâ - Çà þó ÷ ë áîëñîí õýìýýí Êîíñåëü ýíý êàïèòàí Íåìî ãýäýã ñàéí ýð, ¿¿íòýé áè òàíèëöñàíäàà õàðàìñàõã¿é ë õ¿í äýý ãýâ. - ßëàíãóÿà ò¿¿íýýñ õàãàöàí ñàëñàí õîéíîî õàðàìñàõã¿é ë áàéëã¿é ãýæ êàíàä ýð ¸æëîâ. Äàðàà÷èéí ºäºð äºðºâä¿ãýýð ñàðûí 1-íä ¿ä áîëîõîîíñõýäõýí ìííóòûí ºìíº “Íàóòèëóñ» äàëàé äýýð õºâæ ãàðàõûí ¿åä áèä ÿìàð íýãýí ýðãèéí áàðàà îëæ õàðàâ. Òýð áîë àíõíû øèíæýý÷èä, óëààí àðüñòíû îâîîõîéíóóäààñ ñóóíàãëàæ áàéñàí îëîí óòààãààð íü íýðèéäñýí Ãàëò ãàçàð áàéëàà. Ãàëò ãàçàð áîë ºðíåò óðòðàãèéí 77 õîíîã 15 õóâü áà 67 õîíîã 50 õóâü, ºìíºò ºðãºðãèéí 53áà 56 äóãààð õîíîãóóäûí õîîðîíä ºðãºíººðºº ãóðâàí çóóí õîðü, óðòààðàà çóóí õîðèí êèëîìåòð ãàçàð ¿ðãýëæëýõ îëüòðèã þìàà. Áèäýíä õàìãèéí îéð áàéãàà àðëûí ýðýã íàìõàí çóãóóä áîëîâ÷ öààøàà ºíäºð ºíäºð.óóë õàðàãäàæ áàéâ. Áè äàëàéí òºâøíººñ äýýø õî¸ð ìÿíãà äîëîîí çóóí ìåòð ºíäºðò ºðãºãäñºí Ñàðìèåíòî óóëûã òàíèõ øèã áîëëîî.Òýð óóëûí øîâõ îðîé äàëàé÷èä öàã àãààðûí áàéäàë ÿìàð áîëîõûã çààäàã. Ò¿¿íèé àðñàí äàðñàí õÿð ñýðâýí öýëìýã öýíõýð òýíãýðò òîâ òîäõîí õàðàãäàæ áàéâàë àãààð òîãòóóí áîëîõûí òýìäýã, õýðýâ òýð áóäàíò ìàíàíãààð õó÷èãäñàí áîë àãààð ìóó áîëîõûí òýìäýã àæýý. ¯¿íèéã íàäàä Íåä Ëåíä ÿðüñàí þìàà. - Çà òýãýýä. Íåä ìèíü, òýð áàðîìåòð ÷èíü àëü çýðýã çºâ çààäàã âý? ãýæ áè àñóóâ. - Ãàéõàëòàé çºâ çààäàã þì ø¿¿ íî¸í ïðîôåññîð îî ãýæ êàíàä õ¿í õàðèóëààä áèä Ìàãåëëàíû õîîëîéãîîð õè÷íýýí ÷ îëîí ãàð÷ áàéâ äàà. Áèäíèéã òýð íýã ÷ óäàà ìýõëýýã¿é þì ãýâ Òýð ìèíóòàíä ºíºº óóëûí îðîé òýíãýðèéí öýâ öýíõýð äýâñãýð äýýð òîä ÿëãàð÷ áàéâ Òýð íü àãààð ñàéí áàéõûí äîõèî àæýý. ¯íýõýýð ÷ òýð íü äàðàà íîòëîãäñîí þì. “Íàóòèëóñ” óñàí äîîð äàõèí îðæ óìàð ç¿ãèéã ÷èãëýí õóðäàëëàà Îðîé òèéøýýý áè Ôàëüêëåíäèéí àðëóóäàä îéðòîí î÷èæ, ìàðãààøèéí íàðíààð íü “Íàóòèëóñ” äàëàé äýýð õºâæ ãàðàõàä áè òýðõ¿¿ àðëóóäûí óóëñûí ñ¿ðëýã îðãèëûã îëæ õàðàâ. Äàëàéí ýíý îð÷èíä ã¿åõýí áàéâ. Ýíý ÿâäàë óóë îëüòðèãèéí ãîë õî¸ð àðàë áà òýäãýýðò îéðîëöîî æèæèã àðëóóä äýýð ¿åä Ìàãåëëàíû ãàëò ãàçðûí íýãýí õýñãèéã ¿¿ñãýæ áàéñàí áèçýý ãýñýí áîäîë íàäàä òºð¿¿ëëýý. Ôàëüêëåíäèéí àðëóóäûã áîäâîë àëäàðò äàëàé÷ Äæîí Äýâèñ íýýæ ºìíºò Äýâèñèéí àðëóóä ãýæ íýðëýñýí áèçýý. Íèëýýä õîæóó Ðè÷àðä Ãàóêèíñ òýäãýýðèéã ãýãýýí .Äàãèíû àðëóóä ãýæ

íýðëýæýý. XVIII çóóíû ýõýýð Ñåí-ìàëîãèéí äàëàé÷èä òýäãýýð àðëûã ººðèéí òºðºëõ õîò Ìàëóèíû íýðýýð íýðëýæýý. Èíãýýä õàìãèéí ýöýñò òýäãýýðèéã àíãëè÷óóä Ôàëüêëåíäèéí àðëóóä õýìýýí íýðèéäýæ îäîî õ¿ðòýë ýçýìøèæ áàéãàà þì. Îíãîöíû òàâöàí äýýã¿¿ð çýðëýã ãàëóó, íóãàñ ñ¿ðýã ñ¿ðãýýðýý ýðãýëäýæ, òýäãýýðèéí íèëýýä îëîí íü òýð ºäºð áèäíèé õîîëíû øèðýýíä íýìýðëýãäýæ áèëýý Çàãàñíààñ áè êîëüáíåâûí ÿçãóóð íýãýí ä¿ðñ çàãàñ, ÿëàíãóÿà øàð õ¿ðýí òîëáîîð öîîõîðëîãäñîí õîðèí ñàíòèìåòð óðò áèåòýé êîëáíå-áóõàíäàé ðóó íýí àíõààðñàí á¿ëãýý. Ôàëüêëåíäèéí àðëóóäûí óóëûí îðîé äàëä îðñîí õîéíî “Íàóãèëóñ” õîðü õîðèí òàâàí ìåòðèéí ã¿íä øóìáàí îðæ ºìíºò àìåðèêèéí ýðýã äàãàí õºâëºº. Êàïèòàí Íåìî óðüäûí àäèë ¿çýãäýõã¿é ë áàéâ. Äºðºâä¿ãýýð ñàðûí 3-íûã õ¿ðòýë áèä Ïàòàãîí îð÷íû óñíàà íýã äàëä îðîí, íýã èë ãàðàí õºâëºº. Äºðºâä¿ãýýð ñàðûí 4-íä “Íàóòèëóñ” Ëà-Ïëàòûí óñíû àäàãò ºðãºí ëèìàíûã ºíãºð÷, Óðóãâàéí õèëèéí çààã äýýð î÷ñîí áîëîâ÷ ýðãýýñ àðâàí òàâàí ìèëü çàéòàé ÿâàâ. Êàïèòàí Íåìî óðüäûí àäèë óìðûã ÷èãëýñýýð àìåðèê òèâèéí ýðãèéí á¿õ ë ãîëäðèëûã äàìæèí õºâæ áàéëàà. ßïîíû äàëàéä àíõ óñàí äîîãóóð ÿâàã÷ õºëºã îíãîöîíä îðæ èðñýí òýð öàãààñ õîéø “Íàóòèëóñ» àðâàí çóðãààí ìÿíãàí áýýð áóþó æàðàí äºðâºí ìÿíãàí êèëîìåòð ÿâëàà. ªãëººíèé àðâàí íýãýí öàãèéí ¿åä áèä ãó÷èí äîëäóãààð óðòðàã äýýð ìàòðûí õàëóóí á¿ñèéã îãòîëëîî. Íåä Ëåíäèéí àç äóòàõàä, êàïèòàí Íåìîãèéí ñýòãýëä áîäâîë, Áðàçè- ëèéí òýðõ¿¿ õ¿í îëîíòîé îðîí îéð õàâüöàà áàéãàà ÿâäàë íèéöýýã¿é áîë óó, ººðèéí îíãîöûã òýð í¿ä ýðýýëæëýì õóðäòàé äîâòîëãîæ áèëýý. Íýã ÷ çàãàñ, íýã ÷ øóâóó, õè÷íýýí ÷ õóðäàí ÿâäàã, íèñäýã áàéëàà ÷ ãýñýí “Íàóòèëóñ»-ûã ã¿éöýæ ÷àäàõã¿é òóë áèäýíä ýíäõèéí äàëàéí àìüòíû àéìãèéã ñóäëàõ çàâøààí îëäîîã¿é áèëýý. Äºðºâä¿ãýýð ñàðûí 9-íèéã õ¿ðòýë áèä ìºí òèéì ãàëçóóðñàí ìýò õóðäòàéãàà ÿâëàà. Òýð ºäðèéí îðîéäîî áèä ºìíºò àìåðèêèéí õàìãèéí äîðíîò ñýæ¿¿ðò Ðîêèéí õóøóó îð÷èì èðëýý. Ãýòýë òýíä “Íàóòèëóñ» çàìààñàà ãýíýò ãàæèæ Ðîêèéí õóøóó, àôðèêèéí ýðýã äýýð áóé Ëåîíû íóðóó õî¸ðûí õîîðîîíäîõ óñàí äîîðõè õîòãîð ÷èãëýí îäëîî. Òýð õîòãîð Àíòèëèéí àðëóóäûí äýðãýä õî¸ð ñàëààëæ, õîéò õýñýãòýý åñºí ìÿíãàí ìåòð õ¿ðòýë ã¿íçãèéðýõ àñàð óóäàì íàì äîð ãàçàð áîëîí òºãñºíº. Ýíý îð÷èíä äàëàéí ¸ðîîëûí ãåîëîãèéí ç¿ñëýëò, Àíòèëèéí áàãà àðëóóäûã õ¿ðòýë, ºíäðººðºº çóðãààí ìÿíãàí ìåòð ýãö ýëãýí óëààí õàä áîëäîã áèëýý. Íîãîîí õóøóóíû àðëóóäûí äýðãýä ò¿¿íýýñ òºäèéëºí íàìã¿é ºìíºòººñ ñºíºñºí òèâ Àòëàíäûã õîëáîõ õî¸ð äàõü õàäàí õàíà ¿ðãýëæèëíý. Óñàí äîîðõè òýðõ¿¿ õºíäèéä, ÿëàíãóÿà òýíäõèéí áàéãàëèéã íýí ¿çýìæòýé áîëãîí ÷èìýãëýæ áàéäàã óóëñ ýíä òýíäã¿é ¿çýãäýõ á¿ëãýý. ¯¿í òóõàé áè ãîë÷ëîí ãàð çóðãèéã áàðèìòëàí ÿðüæ áóé áºãººä óóë çóðãèéã áîäâîë, êàïèòàí Íåìî ººðèéí àæèãëàëòûí ¿íäñýí äýýð ººðºº ãàðãàñàí áóéçàà. Õî¸ð õîíîãò áèä, ýíýõ¿¿ óñíû á¿õ ë ã¿íä îðæ ¿çëýý. “Íàóòèëóñ” ººðèéí ã¿íèé çàëóóðûã àæèëëàãààíä îðóóëñíû ¿ðýýð áîñîî õàâòãàéä ººä óðóóãàà óìáàí øóìáàí ÿâëàà. Ãýòýë äºðºâä¿ãýýð ñàðûí 2-íä áèä ãýíýò äàëàé äýýð èë ãàð÷ èðâýë Àìàçîíêà ìºðíèé àäàãò õóóðàé ãàçàð îëæ õàðëàà. Óóë ìºðºí äàëàé ðóó àñàð èõ óñ àâ÷èð÷ þ¿ëýõ òóë äàëàéí ýðýã îð÷íû óñ îëîí ìèëü ãàçàð äàâñã¿é áàéäàã þì.

Áèä ýêâàòîðûã ºíãºðëºº. Ôðàíöûí êîëîíí Ãâèàí áèäíýýñ áàðóóíàà õîðèîä ìèëü ¿ëäñýí áºãººä òýíä áèä õîðãîäñîí áîë îíö òààòàéõàí áàéõñàí áèëýý. Ãýòýë äàëàéí ñàëõè ¿åðëýí øóóð÷, äîãøèðñîí äàâàëãààí äóíä æèðèéí çàâü îðóóëæ òàâèõûã áîäîõûí ÷ õýðýãã¿é áàéâ. Ýíý íü Íåä Ëåíäýä õàðâààñ ìýäýýæ õýðýã òóë òýð îðãîõ òàëààð íàäàä þó ÷ äóóãàðñàíã¿é á¿ëãýý. Áè ÷ ãýñýí ººðèéí ç¿ãýýñ çàéëøã¿é ãàé ãàìøãààð òºãñãºë áîëîõ ñîëèîðñîí äýìèé îðîëäîëãîî ðóó ò¿¿íèéã ò¿ëõýí îðóóëàõã¿éí òóë òýð òàëààð ò¿¿íä ÿìàð ÷ ñàíàìæ ºãñºíã¿éýý. Æè÷ õýëýõýä îðãîõ ÿâäëàà òèéíõ¿¿ õîéøëóóëñàíäàà áè º÷¿¿õýí ÷ ãóíüñàíã¿é, õàðèí òóí ñîíèðõîëòîé ç¿éëèéã àæèãëàæ ñóäëàí îðëîî. Äºðºâä¿ãýýð ñàðûí 11-12-íä õî¸ð ºäðèéí òóðø “Íàóòèëóñ» äàëàé äýýð ¿ðãýëæ èë ÿâñàí áºãººä óñàíä õàÿñàí ò¿¿íèé òîð õºíäèé áèåòýí, çàãàñ, ìºëõºã÷äèéã áàÿëàã èõýýð ø¿¿æ àâ÷ðàâ. Òîðîíä îðñîí çàãàñàí äóíäààñ íýãèéã íü Êîíñåëü ñàéí í¿äëýõ, í¿äëýõýýð ÷ áàðàõã¿é íýã íàñààðàà ¿ë ìàðòàæ ñàíàí ñàíàí ÿâàõ õóâü òàâèëàíòàé áàéëàà. Èéì ë íýã õýðýã áîëñîí þì. Äàëàé÷èä äàëàéä õàÿñàí òîðîí äîòîð áóñàä çàãàñíû äóíä õýðýâ ñ¿¿ëèéã íü ÷àâ÷÷èõâàë äóâ äóãàðèã õýëáýðòýé áîë÷èõ äàëáàãàð õàâòãàé áèåòýé íýãýí áàãà ä¿ðñ öàõèëãààí ñêàò îðñîí áàéæýý. Òýð ñêàò íèëýýä òîì õýìæýýòýé, õîñ äàëáàí á¿õèé ñýë¿¿ðòýé ãàíòèãëàã òîëáîîð öîîõîðëîãäñîí ãºëãºð õàéðñòàé õ¿ðýí íóðóó, öàãààí ãýäýñ á¿õèé õîðèí êèëîãðàììààñ äîîøã¿é õ¿íä àæýý. Òîðîí äîòðîîñ òàâöàí äýýð ñýãñðýãäñýí òýð, ãýäñýýðýý ýðãýõèéã îðîëäîí õàð áàéäãààðàà òèé÷èëñýýð, òàâöàíãèéí èðìýãò òóèí îéðõîí ãóëãàæ î÷ñîí áèëýý.Õýðýâ ë íýã ñåêóíä ºíãºðñºí áîë òýð ñêàò óñàíäàà ýðãýæ óíàõ ñàí áèëýý. Ãýâ÷ òýð çàãàñûã ñîíèðõîæ àãñàí Êîíñåëü ò¿¿í ð¿¿ ä¿¿ëýí î÷èæ ìèíèé õýëýõýýñ ºìíº, õî¸ð ãàðààðàà áàðüæ àâàâ. Ìºí òýð ñåêóíäýíäýý áàðàã òàë ìýäðýëòýé áîëñîí áóé- çàà. Êîíñåëü òàâöàí äýýð áºìáºðºí óíàæ: - Ýý ýçýí ìèíü, ýçýí ìèíü! Àâðààðàé íàìàéã! õýìýýí áàðõèð÷ áèëýý. Òýð áîë õººðõèé ìóó Êîíñåëü íàäòàé òàíèëöñàí öàãààñàà õîéø íàäàä àíõ óäàà õàíäàæ ãóéñàí íü ýíý á¿ëãýý. Êàíàä õ¿í áèä õî¸ð, ò¿¿íèéã òàòàæ áîñãîîä àëü áàéõààðàà ñóâèëæ ýõëýâ. Êîíñåëü ìààíü õºë ãàðàà õºäºëãºæ ÷àääàã áîëìîãöîî õàðèí àìüòíû àéìãèéã àíãèëàí õóâèàðëàõ õýçýýíèé àðõàã õýíõýã õ¿í áîëîõ òóë: - Çàãàñíû àíãè, ìºãººðñò çàãàñíû äîîä àíãè, ñêàòûí áàã, öàõèëãààí ñêàòûí ÿçãóóð, ãàíòèãëàã öàõèëãààí ñêàòûí ä¿ðñ... õýìýýí òàñàëäàíãè äóóãààð øèâýãíýæ áàéâ. - Ç¿éòýé, ìèíèé õîíãîð, ãàíòèãëàã öàõèëãààí ñêàò ë ÷àìàéã èéìýðõ¿¿ õººðõèé áîëãî÷èâ ãýæ áè õýëýâ. - Ýçýí íàäàä èòãýæ áîëíî õýìýýí Êîíñåëü óíäóóöàæ áè ò¿¿íýýñ çààâàë ºøººãºº àâíà ãýâ. - ßàæ ?

- Áè ò¿¿íèéã èä÷èõíý! Íýýðýý ÷ òýð, ººðèéí àìàëàñàíäàà òýð îðîéäîî õ¿ðñýí þì. Ñêàòíû ìàõ îé ãóòàì ìóóõàé àìòòàé áîëîâ÷ áîäâîë òýð, ºøººãºº àâíà ãýñýí àìàíäàà õ¿ðýõ ãýñýíäýý ë èäñýí áèçýý. Õººðõèé ìóó Êîíñåëü öàõèëãààí ñêàò äîòðîîñ õàìãèéí àþóëòàé ä¿ðñòýé òóëãàðñàí áèëýý. Öàõèëãààí. Ã¿éäýë ñàéí äàìæóóëàõ óñàíä áàéõäàà òýð ñêàò, çàãàñ æàðààõàéã õýä õýäýí ìåòðèéí ãàçðààñ àëæ ÷àääàã íü ò¿¿íèé áèåíèé öàõèëãààí öýíýã õè÷íýýí õ¿÷òýéã ãýð÷èëíý. Äºðºâä¿ãýýð ñàðûí 12-íû ºäºð “Íàóòèëóñ” ìàðîíè ãîëûí àäàãò Ãîëëàíäûí Êîëîíèéí ýðýãò îéðòîí èðëýý. Òýíä áèä, õýä õýäýí øèðõýã ëàìàíòèíòàé òîõèîëäîâ. Òýäãýýð íü äþãîíèéí íýãýí àäèë ñèðåíèéí ÿçãóóðò áàãòäàã ëàìàíòèíóóä àæýý.Òýä áîë óðòààðàà çóðãàà äîëîîí ìåòð, õ¿íäýýðýý äºðâºí ìÿíãàí êèëîãðàìì õ¿ðäýã òîì áèåòé àìüòàí áèëýý. Ñ¿¿ãýýð áîéæèã÷ òýäãýýð àìüòàíä õÿíóóð áàéãàëü ÿìàð èõ àøèãò ¿¿ðýã çàÿàñàí òóõàé Êîíñåëüä áè ÿðüæ ºãëºº. Òýä äàëàéí õàâòàé õàìò óñàí äîîðõè ºòãºí øèðýíãý äîòóóð áèë÷ýýðëýí ÿâæ, õàëóóí îðíû ãîë ìºðíèé àäàãò øèâýýëýí óðãàäàã óðãàìëóóäûã óñòãàäàã á¿ëãýý. - ªìíºò Àìåðèêèéí ýðýã îð÷èìä ýäãýýð àìüòíûã õ¿ì¿¿ñ á¿ðìºñºí õ¿éñ òýìòýðñíèé äàðàà þó áîëñíûã òà ìýäýõ ¿¿? ãýæ áè íýìýðëýí ºã¿¿ëýýä, ãîë ìºðíèé àäàãò äàëàéí çàìàã ÿëãàð÷ ºìõðººä óñ àãààðû íü õîðäóóëæ òýðõ¿¿ õîðäñîí àãààðò, òýäãýýð ãàéõàìøèãò îðíû ãóðâàëñàí òàøóóð áîëñîí õàëóóí õàíèàä äýãäñýí þì äàà. Õîðò óðãàìëóóä õàëóóí îðíû äàëàéíóóäûí ýðýã îð÷íû óñûã áóéãààð íü áóçàðëàæ, òýð àþóëò ºâ÷èí Ðèî-äå-ëà-Ïëàòààñ õàà áàéñàí Ôëîðèä õ¿ðòýë äýëãýðñýí þì. Õýðýâ ë Êîíñåëü ¿íýí õýëæ áóé þì áîë õàìãèéí ýöñèéí õàëèì, õàâ çàãàñ õî¸ðûã õ¿éñ òýìòýðñýí áèäíèé õîéò çàëãàìæ ¿åèéíõýíä çàíàëõèéëæ áàéãàà öàãò ãàé òîòãîðûí äýðãýä ýíý ÷ þó ÷ áèø ãýñýí ¿ã. Òýð öàãò óðüä ºìíº íü ÷ºëººòýé ¿ðæèæ àãñàí êàëüìàð ìýòèéí àìüòàä ÿçàëçàæ áàéñàí òýíãèñ äàëàé òýð ÷èãýýðýý ºâ÷èí õàëäâàðûí àñàð èõ ãîëîìò îëæ õóâèðàõ þì. Ó÷èð íü “Äàëàéã öýâýðëýõ ¿¿ðãèéã áàéãàëèàñ çàÿàñàí òýäãýýð àðâèí õîäîîä” áàéõã¿é áîë÷èõ þì ãýâ. “Íàóòèëóñ"-ûí áàã òýð îíîëä áîäâîë áàãà èòãýäýã áàéñàí áèç. Òèéìýýñ òýä àðàâ øàõàì òîîíû ëàìàíòèí àëæ íººöëºõººñºº çîâñîíã¿é áºãººä òýäãýýð àìüòíû ìàõ ¿õðèéí ìàõûã äàãóóëàõã¿é àìòòàé á¿ëãýý. Òýäãýýð àìüòíûã àãíàõ àæèë ÿìàð ÷ äóð ñîíèðõîë òºð¿¿ëñýíã¿é áºãººä ëàìàíòèíóóä àìèà õºìãààëæ òýìöýõã¿é, çóãòààæ çàéëàõûã îðîëäîõ ÷ ¿ã¿é àëóóëàõ àæýý. Òèéìýýñ “Íàóòèëóñ”-ûí çîîðü õýä õýäýí òîíí ìàõààð àðâèæèæ äàðàà íü áèä áîðöîëæ àâñàí íü áèäíèéã àìòàò çîîãîîð îëîí õîíîã õàíãàñàí áèëýý. Ìºí òýð ºäºðòºº òýíäõèéí áàÿëàã óñíàà õèéñýí áàñ íýãýí ñàéõàí àíãóó÷ëàë “Íàóòèëóñ”-ûí

õ¿íñíèé íººöèéã íýìýãä¿¿ëñýí á¿ëýýã. Òýõíýý íü îíãîöíû òàâöàí äýýð òàòàæ ãàðãàñàí òîðîí ãîãöîîíä ìàõëàã äýðýâãýð õºõ¿¿ë á¿õèé ãîíçãîð ìºãººðñººð øóâòàðäàã òîëãîéòîé õýä õýäýí çàãàñ òýýãëýñýí áàéâ. Òýäãýýð áîë ìàêðåëèéí ÿçãóóðûí ïðèëèïàëî ãýäýã çàãàñ àæýý. Òýäíèé òîëãîéí ãîíçãîð ìºãºººñ õîîðîíäîî õèéãýýð ä¿¿ð÷ ò¿íõèéõ õºíäèé çàé ¿¿ñýõ áºãººä ò¿¿íèé õ¿÷ýýð òýä ÿìàð ÷ þìàíä íààëäàæ áóìáàäàí õºõëºã þì. Òîðíîîñ îëäñîí ïðèëèïàëóóäûã á¿ãäèéã íü òýð äàðóé òóñãàé áýëääñýí õóâèíòàé-óñàíä õèéëýý. Çàãàñ áàðèõ àæèë äóóññàíû äàðàà “Íàóòèëóñ” ýðýã òèéø îéðòîí î÷âîë òóí îëîí òîîíû ÿñò ìýëõèé óñàí äýýð óíòàæ õàðàãäàâ. Äàëàéí òýð ¿íýò ìºëõºã÷ àìüòíûã áàðüæ àâíà ãýäýã õÿëáàðã¿é õýðýã áºãººä òýä º÷¿¿õýí òºäèé ÷èìýýãýýð íîéðîîñ ñýðõèéí ãàäíà, òýäíèé áàò áýõ õóÿãèéã íýâò æàäëàõ àðãàã¿é á¿ëýýã. Ãýâ÷, ïðèëèïàë çàãàñààð òýäãýýðèéã áàðèõ ãýäýã òóí àìàðõàí àæýý. Àìüä ãîõ áîëñîí ýíý çàãàñ ÿìàð ÷ çàãàñ÷èí õ¿íèéã íýí áàÿðëóóëàõñàí áèç. Äàëàé÷íä ïðèëèïàëóóäûí ñ¿¿ëýíä, õºäºëãººíä íü ñààä áîëîõã¿é íèëýýä çóãóóä öàãèðàã áºãæèëæ, ò¿¿íýýñýý óðò îëñ óÿàä íºãºº ¿ç¿¿ðèéã íü òàâöàíãèéí õàøëàãàä àðãàìæèâ. Óñàíä òàâüñàí ïðèëèïàë òàð äàðóé ÿñò ìýëõèéä îéðòîí î÷èæ òýäãýýðèéí áàò õóÿãàíä áóìáàäàí íààëäàõ àæýý. Òýä ìàø áàò õºõºæ áóìáàäñàí òóë ìýëõèéí õóÿãíààñ õîâõ òàòàõààñ ºìíº òýäíèéã ººðñíèéã íü òàñ òàòàõààñ íààø ñàëàõã¿éãýýð íààëäàíà. Òèéìýýñ îäîî òýäíèé î÷èæ íààëäñàí ÿñò ìýëõèéã òàâöàí äýýð òàòàæ ãàðãàõûí òóë àðãàìæ îëñíîîñîî ë àâ÷ òàòàõ õýðýãòýé áàéâ. Ýíýõ¿¿ àíãóó÷ëàëààð Àìàçîíê ìºðíèé àäàãò áèäíèé ñààòàë øóâòàðãà áîëæ øºíº áîëîõûí ÷àöóó “Íàóòèëóñ” çàäãàé äàëàéä ãàð÷ îäëîî.

ÍÀÉÌÀËÆÓÓÄ Õýä õîíîãèéí òóðø “Íàóòèëóñ» àìåðèêèéí ýðãýýñ õîëã¿é ÿâëàà. Áîäâîë êàïèòàí Íåìî, Ìåêñèêèéí áóëàí, Àíòèëèéí àðàë îð÷íû óñíàà ÿâæ îðîõûã õ¿ñýýãóé áóéçàà Ýäãýýð óñíû ã¿í íü äóíäæààð ìÿíãà íàéìàí çóóí ìåòð, òýäãýýð óñíàà îðîõã¿é øàëòãààí íü óñíû ã¿åõíýýñ áîëñîí ãýæ áîëîõã¿é áèçýý. Òîî òîìøã¿é îëîí àðàë øèâýýëñýí, ò¿¿í÷ëýí äàëàéí õºëºã îíãîöíóóä ¿ðãýëæ õýðýí õýñ÷ áàéäàã òýäãýýð óñ çºâõºí ë êàïèòàí Íåìîãèéí ñýòãýëä ¿ë íèéöñýí íü ¿íýíòýé õýðýã. Äºðºâä¿ãýýð ñàðûí àðâàí çóðãààíàà Ìàðòèíèêó àðëûã áèä áàðàã ãó÷ààä ìèëèéí õîëîîñ õàðëàà. Áè ò¿¿íèé ºíäºð óóëûí ñýðâýíã àëñààñ ÿëãàí òàíèâ. Ýñõ¿ë ýíäõèéí îëîí àðàë õîîðîíä çîð÷èã÷ îíãîöíóóäûí íýãýíä àìü çóëáàõ, ýñõ¿ë õóóðàé ãàçàð õ¿ð÷ íóóãäàõ ººðèéí òºëºâëºãººã ýíý îð÷èíä áèåë¿¿ëýõ õýìýýí íàéäàæ àãñàí êàíàä õ¿í íýí èõ ãóòàðñàí á¿ëýýã. Õýðýâ ë Íåä Ëåíä êàïèòàí Íåìîãèéí í¿äíýýñ äàëäóóð çàâü îíãîöûã ýçýìøèí àâ÷ ÷àäàõ áîë îðãîõ ÿâäàë ä¿¿ðýí áîëîëöîîòîé áàéâ. Ãýòýë òýðõ¿¿ çàäãàé äàëàé äóíä ò¿¿í òóõàé áîäîõûí ÷ õýðýãã¿é áàéëàà. Íåä Ëåíä. Êîíñåëü áèä ãóðàâ óóë áàéäëûã á¿õ ë òàëààñ íü àâ÷ õýëýëöýâ. Áèä “Íàóòèëóñ” äýýð á¿òýí çóðãààí ñàð áàðèãäàæ áàéãàà áèëýý. Áèä àðâàí äîëîîí ìÿíãàí áýýð áóþó æàðàí íàéìàí ìÿíãàí êèëîìåòð àÿëñàí áîëîâ÷ Íåä Ëåíäèéí õýëñíýýð áèäíèé æóóë÷ëàë õýçýý íýãýí öàãò äóóñíà õýìýýí òààìàãëàõ ÿìàð ÷ ¿íäýñã¿é áàéâ. Òèéì ó÷ðààñ áèäíèéã õºëãºí äýýðýý òýð õ¿í á¿õ íàñààðàà òýãæ áàðüæ áàéõààð øèéä- ñýí ýññýíèé íü õàðèóëòûã äóóëàõûã îðîëäîîä ¿çýõèéã Êàíàä õ¿í íàäàä òóëãàâ. Òèéì îðîëäëîãî ÷ íàäàä äýìèé ìýò ñàíàãäëàà. Ìèíèé áîäëîîð áîë ÿìàð ÷ õýðýãã¿é áàéâ. Êàïèòàí Íåìîä íàéäàõûí õýðýã º÷¿¿õýí ÷ ¿ã¿é ãýäãèéã áèä äýýð ìýäñýí áèëýý. Ò¿¿ãýýð ÷ áàðàõã¿é òýð ñ¿¿ëèéí ¿åä, óðüä ºìíºõººñºº á¿ð ÷ øèð¿¿í, á¿ð ÷ äóóã¿é, á¿ð ÷ õàâ÷èã áîëæýý. Òýð íàäòàé ó÷ðàõààñ çóãàòààä áàéõ øèã ñàíàãäàâ. Áè ò¿¿íèé áàðààã íü óäàæ áàéæ õàðäàã áîëîâ. Òýð íýãýí öàãò ýíý õ¿í íàäàä óñàí äîîðõè ãàéõàìøãóóäûã ¿ç¿¿ëýí çóãààöäàã áàéñà÷ áîë îäîî ¿çýñãýëýí òàíõèìä ÷ îðæ èðýõýý áîëüæýý. Ò¿¿íèé ñýòãýë ñàíààíä þó áîë÷èõîâ ñî? Þóíààñ òýð âý? Áè ººðèéãºº çýìëýõ ãýýä çýìëýõ þì îëñîíã¿é. Áèä ò¿¿íèé îíãîöîí äýýð áàéãàà ÿâäàë ò¿¿íä òýýð áîëîî þó? Òýðòýé òýðã¿é áè ýíý íýãýí õ¿í áèäýíä õýçýý íýãýí öàãò ýðõ ÷ºëººã ìààíü ýðã¿¿ëýí ºãíº ãýäýãò èòãýõã¿é áàéâ. Íåä Ëåíäýýñ áè, ò¿¿íèé òóëãàñàí ç¿éë äýýð æààõàí áîäîõ áîëîëöîî ºõèéã ãóéëàà. Õýðýâ ë òýð îðîëäëîãî á¿òýõã¿é áîë êàïèòàí Íåìîä ñýæèã òºð¿¿ëæ Êàíàä ýðèéí òºëºâëºãºº õýðýãæ¿¿ëýõ ÿâäàëä ñààä ó÷ðàõ áàéâ. Òýãâýë òýíä áèäíèé áàéõ áàéäàë á¿ð ÷ çîâëîíòîé áîëîõ áîëíî. Áèäíèé äîòðîîñ õýí ìààíü ÷ áèåèéíõýý ýð¿¿ë ìýíä áóñ áàéãààä ÿìàð íýãýí òàëààð ãóíøèæ çîâëîí òîî÷ñîí óäàà áàéãààã¿é ãýäãèéã áè õýëýõ õýðýãòýé. Õýðýâ ë ºìíºò òóé- ëûí ìºñºí äóíä áèäíèé ¿éëýý ¿çñýíèéã óë òîîöâîë áèä õýçýý ÷ òèéìýðõ¿¿ ýð¿¿ë ñàðóóë áàéãààã¿é á¿ëýýã. Òýæýýëòýé õîîë, öýâýð àãààð, ò¿âøèí áàéäàë, æèãä òåìïåðàòóð ýíý á¿õýí ºâäºõèéí íºõöºëã¿é áîëãîæ áàéâ.

Õàðèí êàïèòàí Íåìî áîë õóóðàé ãàçðûí òóõàé äóðñàí õàðàìñàõ º÷¿¿õýí ÷ ç¿éëã¿é áºãººä òýð õààíà ÷ ÿâñàí ¿ðãýëæ ººðèéí îðîí ãýðò áàéõ òóë ò¿¿íèé òýð àìüäðàë ººðò íü çóãààòàé ãýäãèéã áè îéëãîæ áàéâ. Ãýòýë áèä, áèä áîë õ¿í òºðºëòºíòýé õîëáîî òàñðààã¿é, òàñëàõûã ÷ õ¿ñýýãóé áèëýý. Æèøýýëáýë áè, óñàí äîîð ¿éëäñýí ººðèéí äóó øóóãèàí äýãäýýì õîâîð ñîíèí àæèãëàëòûã ººðòýéãºº ýíä îðøóóëàõ º÷¿¿õýí ÷ õ¿ñýëã¿é áàéâ. Îäîî áè, äàëàéí ¸ðîîëûí íóóöûí òóõàé íîì áè÷èõ á¿ðýí ýðõ îëñîí áºãººä ººðèéí áè÷ñýí íîìûã ýðò îðîé áîëîâ÷ õýâëýãäýí ãàðñàí áàéõûã õ¿ñ÷ áèëýý. ßäàæ ýíý íýãýí õýñýã óñàíä ýíý Àíòèëèéí àðëóóäûí ýðãèéã äýëäýí áóé óñíû õýäõýí ìåòðèéí ã¿íä áè õè÷íýýí ñîíèðõîëòîé àæèãëàëòóóäûã õèéæ ºäºð òóòàì òýìäýãëýëäýý áè÷èâ ãýý÷! Ýíä áèåýñýý øèíãýí áîäèñ ÿëãàí ãàðãàõ, òýð ìºðòºº õàë ãàé ìýò ò¿ëäýã ìåäóçòýé ÷ ó÷èðëàà. Ìºí öàãèðàãò õîðõîéíóóäûí äîòðîîñ ìÿíãà äîëîîí çóóí òîîíû õºäëºõ ýðõòýíòýé ÿãààí õóøóóòàé, ìåòð õàãàñ óðò áèåòýé àííåëèä õýìýýõ õîðõîé ýíä áàñ áàéâ. Óñàí äîîð òýä ìóøèëçàí ÿâæ ºíãº ºíãèéí ãýðýë òóÿà öàöðóóëàí õàðàãäëàà. Ìºãººðñò çàãàñíààñ òîëãîéíûõîî óðä òàëä á¿ëòèéëãýí áàéõ í¿äòýé, íóðóóíûõàà ãîëîîð ãºâãºð, öýýæèíäýý ãóðâàëæèí ñýë¿¿ðòýé çóðãààí çóóí ôóíò æèíòýé, àðâàí ôóò óðò àâðàãà ñêàò áàéâ. Òýä ñ¿éðñýí îíãîöíû ýâäýðõèé ìýò óñàí äîîð íýâñèéí õºâæ ìàíàé îíãîöíû öîíõîíä èðæ íààëäàí õàëõàâ÷ ìýò á¿òýýæ áàéëàà. Ýíä áàñ Àìåðèêèéí ñïèíîðîã ¿çýãäñýí íü áàéãàëèàñ çàÿàñàí õî¸ðõîí ºíãº õàð, öàãààí õî¸ð àæýý. Ò¿¿í÷ëýí áîãèíîõîí áîëîâ÷ õóðö ø¿äòýé ìåòð õàãàñ óðò áèåòýé ìàêðåëü õàðàãäàâ. Öààøèëáàë ãàéõìààð ãî¸ ñýë¿¿ðòýé; òîëãîéíîîñîî ñ¿¿ëýý õ¿ðòýë àëòàí øàð ñóäàë á¿õèé ñóëòàíê ñ¿ðýã ñ¿ðãýýðýý ÿâàâ. Áàéãàëü áîäèñûí íýãýí ãàíãàí á¿òýýë áîëñîí ýäãýýð çàãàñûã õýçýý íýãýí öàãò ýõ äàãèíà Äèàíàä çîðèóëñàí ãýæ áàéñàí áºãººä ðîìûí áàÿ÷óóë ÿëàíãóÿà èõ ¿íýëäýã áàéæýý. Ò¿¿ãýýð ÷ áàðàõãóé òýäíèé òóõàé “Ñóëòàíêèéã áàðüäàã õ¿í ò¿¿íèéãýý èääýãã¿é” ãýñýí ç¿éð ¿ã õ¿ðòýë áàéñàí þì. Èíãýýä õàìãèéí ýöýñò Âåðîíåçèéí çóðàã äýýðõ èõýìñýã ýðõì¿¿ä ìýò òîðãî õîðãîé ºìññºí þì øèã ãàíãàí çàãàñíóóä áèäíèé í¿äíèé ºìí¿¿ð õºâºí õºâºí ºíãºðñºí íü ø¿ðýí àðëûí çàãàñíû ÿçãóóðûí àëòàí õóâðàã ãýäýã çàãàñ àæýý. Áÿöõàí áèåò, öîâîî ñïàðóóä òýäíèé îéðòîí èðýõýä áóò ¿ñðýí çóãàòàæ áàéâ. Áàñ êåôàëóóä ººðñäèéí ìàõëàã ÷èéðýã ñ¿¿ëýýð óñ ç¿ñýí ºíãºð÷ áàéëàà. Ìºíãºëºã ñàðàè çàãàñ, ¸ñòîé ë òýíãýðò ãèéõ ñàð øèã öàãààí ãýãýý öàöàðãàí ÿâàõ íü àðãàã¿é ñàðàè çàãàñ ãýñýí íýðýý õàäãàëàõ àæýý. Õýðýâ ë “Íàóòèëóñ» óñíû õàìãèéí ã¿íä æèâæ îðîîã¿éñýí áîë áè õè÷íýýí ãàéõàìøèã øèíý øèíý ä¿ðñ çàãàñ îëæ ¿çýõ áàéâ àà! Òýð ãóðâàí ìÿíãà òàâàí çóóí ìåòðèéí ã¿íä îðîâ. Äàëàéí ýíý îð÷íû àìüäðàë äàëàéí îäîä, ìåäóçóóä, õýäýí òºðëèéí çººëºí áèåòíýýñ á¿ðýëäæýý. Äºðºâä¿ãýýð ñàðûí 20-íîî áèä ìÿíãà òàâàí çóóí ìåòðèéí ã¿íä ÿâëàà. Áèäýíä õàìãèéí îéð áàéãàà õóóðàé ãàçàð ãýâýë Áàãàìûí àðëóóä áàéâ. Òýð àðëóóä äàëàé äýýð áóë õàð ÷óëóó ìýò èë ãàðäàã á¿ëãýý. Òýíä óñàí äîîðõè ºíäºð õàäàä ýðâèéí ãàð÷, ýãö ÷àâ÷èì ýíãýð øèë íü äàëàéí óñíàà ãºëèéòºë ºíãºëºãäñºí áàéâ. Òýäãýýð õàä Ôóêî õýìýýõ àâðàãà çàìãàíä áèò¿¿ õó÷èãäñàí íü ¸ñòîé ë ýðëýã¿¿äèéí åðòºíöèéí ýçýä íî¸ðõîæ áàéõ öýöýðëýã àæýý. Òýð èõ çàìãèéí åðºíõèé áàéäàë, áèäíèé òîëãîéä äàëàéí àâðàãà àìüòäûí òóõàé áîäîë

òºð¿¿ëñýí íü ìýäýýæ õýðýã áèëýý. Òýãýâ÷ “Íàóòèëóñ”-ûí öîíõîîð ìèíèé õàðñíààð áîë òýäãýýð çàìãèéí óñàí äîîðõè óðò óðò ìº÷èð äýýð, çºâõºí ë õàâ÷ õýëáýðòíèé ÿçãóóðûí õýä õýäýí òºëººëºã÷ óðò äî¸ãîð õàâ÷óóð á¿õèé óëáàð ÿãààí ºíãèéí äèãâàðàíç ¿çýãäëýý. Øèã¿¿ óðãàñàí ºíäºð çàìãàí äîòîð áîëæ áàéãàà ÿìàð íýãýí þìíû ç¿ã Íåä Ëåíä ìèíèé àíõààðëûã õàíäóóëàõ ¿åä ºäðèéí àðâàí íýãýí öàã áîëæ áàéâ. - Ýíý áîë íàéìàëæóóä áàéõàä òóí òîõèðîìæòîé ãàçàð õýìýýí áè ºã¿¿ëæ õýðýâ òýð ãàéõëûã ýíä îëæ ¿çâýë áè º÷¿¿õýí ÷ ãàéõàõã¿éñýí. Òýãâýë Íåä õîíãîð ìèíü òà ýíä¿¿ðýâ áèç. Ýíä áè ñýæèãòýé þì åð þó ÷ ¿çýõã¿é áàéíàì ãýâ. Àé õàéðàí õýìýýí Êîíñåëü äóóãàð÷ -áè òýð íàéìàëæèéí ÷èíü íýãèé íü ÷ ãýñýí ÿäàæ îéðîîñ ñàéí àæèæ àâàõààñ áóöàõã¿éñýí. Òýðíèé ÷èíü áè á¿õýë á¿òýí õºëºã îíãîöûã äàëàéí ¸ðîîë ðóó àâààä îð÷èõîæ ÷àääàã ãýæ äóóëñàí þì. Òýð ãàéõëû ÷èíü êðàê... õýìýýí öààø íü ÿðèõ ãýòýë Êàíàä õ¿í ò¿¿íèé ÿðèà òàñäàí àâ÷: - Êðàê-òýãýýä ë ã¿éöýý! õýìýýí ¸æëîâ. Ãýâ÷ Êîíñåëü ò¿¿íèé ¸æëîõûã åð ¿ë òîîìñîðëîê: - Êðàêåí ãýäýã þì ãýâ. - Äýëõèé äýýð òèéì ãàéõàë áàéäàã ãýæ áè ¿õñýí çàÿàíäàà ÷ ¿íýìøèõãóé ãýæ Íåä Ëåíä õýëýâ. - ßàãààä áàéäàãã¿é þì? Íàðâàë áàéäàã ãýäýãò áèä ¿íýìøèæ áàéñàí áèø áèë¿¿ õº ãýæ Êîíñåëü ºã¿¿ëýâ. - Áèä òýãýýä ýíä¿¿ðñýí ø¿¿ äýý, Êîíñåëü ãóàé! - Òèéìýý ¿íýí! Ãýâ÷ ººð õ¿ì¿¿ñ ò¿¿íä áàñ ë ¿íýìøñýýð áàéãàà ø¿¿ äýý! -Áîëîõ þì çà, Êîíñåëü ìèíü, õàðèí ìèíèé õóâüä áîë áè òýð ãàéõëûã-÷èíü ººðèéí ãàðààð ºâ÷èæ çàäëàí øèíæëýõýýñ íààø ¿íýìøèõã¿é ë äýý ãýæ õýëýâ. - Òýãâýë ýçýíòýí òà àâðàãà íàéìàëæ áèé ãýäýãò ¿íýìøèõã¿é áàéãàà õýðýã ¿¿?õýìýýí Êîíñåëü õýëýõýä, Íåä Ëåíä: - Õýí òýð¿¿íä ÷èíü ¿íýìøèõ áàéâ àà? ãýæ áàðõèðëàà. - Îëîí õ¿í ¿íýìøèæ áàéãàà þì àà, íàéç ìèíü. - Çà çàãàñ÷èä ë ¿íýìøýýã¿é äýý. Õàðèí ýðäýìòýä ë ìàãàäã¿é. - Óó÷ëààðàé Íåä ãóàé, çàãàñ÷èä ÷, ýðäýìòýä ÷ àëü àëü íü ¿íýìøèæ áóé þì ø¿¿. - Òýãâýë áè, áè ººðºº õýìýý÷ Êîíñåëü ¿íýí ãîëîîñîî áîëîëòîé-ººðèéíõºº ýíý í¿äýýð, òýð íàéìàëæ ãýäýã àìüòàí äàëàéí òîì îíãîöûã äàëàéí ¸ðîîë ðóó àâààä îð÷èõûã ¿çñýí þì ãýâ. - Òà ¿¿íèéã ¿çñýí ãýæ ¿¿? õýìýýí Êàíàä õ¿í àñóóâ.

- Òèéìýý, Íåä ýý. - Á¿ð ººðèéíõºº í¿äýýð ¿¿? - Òèéìýý, õîíãîð ìèíü. - Õààõíà þì áîë, ìýäìýýð áàéõ þì? - Ñåí-Ìàëîä õýìýýí Êîíñåëü àæèã ÷ ¿ã¿é õýëæ ñóóâ. - Áîîìòîíä óó? ãýæ Íåä äîîã õèéæ àñóóâàë, - ¯ã¿é ýý, ñ¿ìä ãýæ Êîíñåëü õàðèóëàâ. - Ñ¿ìä èé? õýìýýí ãàéõàæ õîöîðñîí Êàíàä õ¿í ëàâëàí - Òèéì ýý, Íåä ýý. Òýíä ÿã áèäíèé ñàÿíû ÿðüäàã òèéì íàéìàëæ çóðñàí òèéì õºðºã áàéñàí. - Àà ÷è òýãíý ýý! õýìýýí Íåä Ëåíä õàøãàðààä, äàðàà íü òà÷èãíàòàë èíýýæ, Êîíñåëü îäîî íàäààð òîõóó õèéõ íü õººå! ãýëýý. Êîíñåëèéí õýëäýã ¿íýýí, áè òýð çóðãèéí òóõàé ñîíññîí þì. Ò¿¿íèé ñýäâèéã äîìîã ÿðèàíààñ àâñàí þì áèëýý. ßëàíãóÿà ãàéõàë àìüòäûí òóõàé ÿðèà äýãäñýí öàãò áàéãàëèéí õºãæëèéí ò¿¿õýýñ ýõ àâñàí äîìîã ÿðèàíä õýðõýí õàíäàõ òóõàé òà íàð ìýäýõ ¸ñòîé. Ýíý òàëààð õ¿ì¿¿ñèéí ä¿ðñëýí áîäîõ íü òàíàãàà àëääàã þì. Õ¿ì¿¿ñ íàéìàëæèéí òóõàé ÿðèàíä ñýòãýë õàíàäàãã¿é þì. ßëàíãóÿà äàëàéí ¸ðîîë ðóó á¿õýë á¿òýí îíãîö àâààä îð÷èõäîã ãýâýë á¿ð ÷ ä¿¿ðýõ íü òýð. Íèêîëàé Ìàãíóñ ãýã÷ íýã ýòãýýä àìüä àìüòàí ãýõýýñ àðàë õîéã ãýìýýð, íýã ìèëü óðò áèåòýé òèéì òîì íàéìàëæ îëæ ¿çñýí ãýæ ÿðüäàã. Áàñ òýð íýã ýòãýýä õàìáà ëàì Íèäðîñêèé ãýã÷ àñàð òîì õàäàí õÿñààí äýýð áóÿí íîì ¿éëäýæ áàéãààä äóóññàíû äàðàà óóë õàäàí õÿñàà íü õàðèí õºäºëæ õºâæ îäñîí ãýäýã. Òýõíýý íü òýð õàäàí õÿñàà íü íàéìàëæ áàéñíààñ çàéëñàíã¿é. - Òýãýýä ã¿éöýõ íü òýð ¿¿? ãýæ Êàíàä õ¿í àñóóâ. - ¯ã¿é ýý, ã¿éöýýãóé õýìýýí áè õàðèóëààä, ººð íýã õàìáà ëàì Ïîíòîïïèäàí Áåðõåìåêèé ãýã÷ ìîðèí öýðãèéí á¿õýë á¿òýí õîðîî çîð÷èæ óóæóó áàãòìààð íàéìàëæèéí òóõàé ìýäýýëñýí óäàà áèé! ãýâýë, Êàíàä õ¿í: Çà ìºí, çàëäàã õ¿í áàéíàäàà, òýð õàìáàòàíãóóä ÷èíü! ãýëýý. - Èíãýýä, õàìãèéí ýöýñò õýëýõýä, ýðòíèé áàéãàëü÷äûí ÿðüñàí ãàéõëóóäûí àìü íü äàëàéí áóëàí òîõîé ìýò òîì, áèå íü Ãèáðàëòàðûí õîîëîéãîîð áàãòàæ ãàðàõã¿é ëóæèð áàéæýý ãýíý. - Çà ìºí, õýìæýý ë ãýã÷ áàéíà äàà òýð ÷èíü ãýæ Êàíàä ýð ºã¿¿ëýâ. - Òýäãýýð ÿðèàíä òýãýýä ¿íýíèé õóâü õýäèé÷íýýí áàéíà äàà òýõýä õýìýýí Êîíñåëü àñóóâ.

- Þó ÷ áàéõã¿é. ¯íýíèé ñ¿¿äýð ÷ àëãà. ¯¿íèéã ÿðèã÷èéí ñàíààíä õýðýâ ë øàëòàã íü áèø áîë àäàãëààä ºº íü õýðýãòýé áóéçàà. Àñàð òîì áèåòýé íàéìàëæ äèãâàðàíç áèé ãýäãèéã íÿöààæ áîëîõã¿é, òýõäýý òýä õàëèì õýëáýðòíèé äýðãýä þó øàëèõàâ äýý. Æèøýýëáýë, òàâàí òîõîé áóþó ãóðâàí ìåòð àðâàí ñàíòèìåòð óðò ïàëüìèð áàéäàã ãýæ Àðèñòîòåëü áàòàëñàí þì. Ìàíàé ¿åèéí çàãàñ÷èä èõýâ÷ëýí áàðàã õî¸ð ìåòð óðò êàëüìàðòàé ó÷èðñàí þì. Áàéãàëèéã ñóäëàã÷äûí áîäîæ ãàðãàñíààð êàëüìàð ÷ þì óó, íàéìàëæ ÷ þì óó; åð òîëãîé õºëò çººëºí áèåòýí á¿ä¿¿íýýðýý çºâõºí çóðãààí ôóò áîëîâ÷ õîðèí äîëîîí ôóò óðò òýìòð¿¿ëòýé áàéäàã þì. Ýíý íü àéìøèãò òîì ãàéõàë ãýæ ÿðèõàä áîëîõ øàëòàã áèçýý! - Îäîî ¿åä íàéìàëæ àãíàäàã þì óó? ãýæ Êàíàä õ¿í àñóóâ. - Àãíàäàã óó; ¿ã¿é þó, á¿¿ ìýä. äàëàé÷èä ÷ ò¿¿íòýé äàéðàëëäàã ë äàà. Ìèíèé íýã íàéç, Ãàâð íóòãèéí äàëàé÷èí, êàïèòàí Ïîëü Áîñ ýíýòõýãèéí ãàäààä äàëàéä àñàð òîì íàéìàëæòàé íýã ºäºð äàéðàëäñàí ãýæ ÿðüñàí þì. Ãýâ÷, òýð ãàéõàë àìüòàí áàéäàã ýñýõýä ýðãýëçýõ ÿâäëûã ýöýñ áîëãîñîí õàìãèéí ñîíèðõîëòîé ó÷ðàë àíõ 1861 îíä áîëñîí þìäàã. -Çà òýð ÷èíü þó áèëýý? õýìýýí Íåä Ëåíä àñóóëàç. - Îäîî ÿðüÿ. 1861 îíä Òåíåðèôýýñ ç¿¿í õîéò ç¿ãò, áàðàã îäîî áèäíèé ýíý ÿâæ áóé ºðãºðºã äýýð “Àëåêòîí” õýìýýõ øóóäàíãèéí õºëºã îíãîöíûõîí àñàð òîì õýìæýýíèé íàéìàë æ îëæ ¿çëýý Îíãîöíû êàïèòàí Áóãå óóë àìüòàíä îéðòîí î÷èæ áóóäàæ æàäëàí äàéðñàí áîëîâ÷ àìæèëò îëñîíã¿é íü ò¿¿íèé ñóì, æàä õºâºí ìýò çººëºí áèåèéã õèé ë ñ¿ëáýí ãàðàõààñ ººð ¿ð ¿ç¿¿ëñýíã¿é àæýý. Îíãîöíû áàã óðò óäààí õóãàöààãààð ò¿¿íòýé õèé äýìèé õººöºëäñºíèé äàðàà ñàÿ íýã áóãóéëäàæ àâñàí ãýíý. Ãýâ÷, áóãóéëûí íü ãîãöîî øóâòðàí óðóóäñààð ñ¿¿ëíèé íü ñýë¿¿ðèéí óãò òîãòæýý. Òýãýýä òýð ãàéõëûã îíãîöîí äýýðýý òàòàæ ãàðãàõûã îðîëäñîí áîëîâ÷ ò¿¿íèé õ¿íä ãýäýã íü ó÷èðã¿é òóë áóãóéëûí ãîãöîîíä õî¸ð òóñ õýð÷èãäýæ, ñ¿¿ë íü òàñàð÷ ¿ëäýýä, ñóëàðñàí áèå íü äàëàéí äàâàë- ãààí äóíä øóðãàí îðæ àëãà áîëñîí ãýäýýã. - Ýíý õýðýã òýãýýä áîäèòîé þì óó? ãýæ Íåä Ëåíä àñóóâ. - Ìàðãààíã¿é ¿íýí çóéë, Íåä ìèíü. Òýð ãàéõëûã Áóãåãèéí íýðýýð íýðëýõ ñàíàë ãàð÷ áàéñàí þì ø¿¿. - Óðòààðàà õýäèé õýð áàéñàí áîë? õýìýýí Êàíàä õ¿í àñóóëàà. - Çóðãààí ìåòð ñýí áàéõ àà? ãýæ Êîíñåëü õýë÷èõýýä öîíõíû äýðãýä çîãñîí äîîðõè õàä õÿñààíû çàâñàð çààëüõàé á¿ðèéã äàõèí øèðòýæ ýõëýõýä: - ßã òèéì ãýæ áè õàðèóëàâ. - Òýãâýë òýðíèé ÷èíü òîëãîé ¿¿ðýíäýý áóé ìîãîé ìýò àðâàãàíàí áàéõ íàéìàí òýìòð¿¿ëòýé áèç? - ßã ìºí.

- Í¿ä íü á¿ëòãýð áèç? - Òèéìýý, Êîíñåëü ìèíü. - Àì íü òîòèéí õîíøîîð øèã ìàõèð, çºâõºí ë ò¿¿íèé äýðãýä àñàð òîì õýìæýýòýé áèç? - Òóí ç¿éòýé. - Çà òýãâýë íýí ñàéí! Ýçýí õýðýâ çºâøººðºõñºí áîë õýìýýí Êîíñåëü ààæóóõàí äóóãààð, Áóãåãèéí òýð íàéìàëæ ÷èíü ýíý ë áàéíà äàà. ¯ã¿é äýý ë, ÿäàæ ò¿¿íèé õàìãèéí îéð òºðºë ñàäàíãèéí íü íýã íü áàéíà äàà ãýâ. Áè ãàéõàõäàà Êîíñåëü ðóó õàðàâ. Íåä Ëåíä öîíõ ðóó ã¿éí î÷ëîî. - ßàñàí àéìøèãòàé ýä âý! õýìýýí òýð áàðõèðàâ. Áè öîíõîîð ãàäàãø õàðààä æèãøèæ çýâ¿¿öýõ øèã áîëëîî. ¨ñòîé õàìãèéí àéìààð, ¿ëãýð äîìîãò ãàð÷ áîëìîîð ãàéõàë ìóóõàé àìüòàí ìèíèé í¿äíèé ºìíº èëõýí áàéâ.Òýð áîë íàéì îð÷èì ìåòð óðò, àâðàãà òîì áèåòýé íàéìàëæ àæýý. Áèäíýýñ òýð, íîãîîâòîð öýíõýð í¿äýý ¿ë ñàëãàí, “Íàóòèëóñ” ðóó òóí õóðäàí èðæ ÿâëàà. Òîëãîéíîîñîî øóóä ñàëààëñàí êàéìàí òýìòð¿¿ë áóþó õºë, ýíý õýëáýðèéí àìüòíûã òîëãîé õºëòºí õýìýýí íýðëýãäýõ ¿íäýñ íü áîëæ, ò¿¿íèé èõ áèåíèé õýìæýýã õî¸ð äàõèí ºñãºæýý. Ò¿¿íèé òýìòð¿¿ë¿¿äèéí äîòîð òàëä áàéãàà òàë ñàð ìàÿãèéí õî¸ð çóóí òàâàí òîîíû õºõ¿¿ëèéã ñàéí àæèæ áîëîõ áàéâ. Çàðèìäàà òýäãýýð òýìòð¿¿ë îíãîöíû öîíõîíä íààëäàõ ìýò áîëæ áàéëàà. Òýð ãàéõëûí ýâýðëýã ìàõèð àì òîòèéí õóøóó àäèë àíãàéæ õàìõèæ áàéâ. Ìºí áàñ ë ÿìàð íýãýí ýâýðëýã ýäýýñ á¿ðäñýí ò¿¿íèé õýëýíä îëîí ýãíýý õóðö õóðö ø¿ä ÿðçàëçàæ, ò¿¿íèé áàõü ìýò àéìøèãò òîì àìíààñ ãîçîëçîæ õàðàãäëàà. Áàéãàëü ãýäýã åð íü ÿìàð õà÷èí ààøòàéäàã âý! Î÷èæ î÷èæ çººëºí áèåòýíä øóâóó õóøóó á¿òýýíý ãýíýý! Íàéìàëæèéí äóíäóóðàà ö¿ëõãýð áîëæ èðýýä, ýýð¿¿ë ìàÿãìèé áèå äîð õàÿæ õîðü áóþó õîðèí òàâàí ìÿíãàí êèëîãðàìì õ¿ðýõ ìàõëàã òýíòãýð çîâëîãî áàéâ. Ò¿¿íèé ºíãº òîãòìîë áóñ, ¿íýñëýã áîðîîñ, óëààâòàð õ¿ðýí õóðòýë òàñðàëòã¿é õóâèð÷ áàéëàà. Òýð íýãýí çººëºí áèåòýí þóíààñ áîëæ òýãæ ìóóõàé ààøèëíà âý? Ìýäýæ ÿäàõ þó áàéõ áèëýý. Ò¿¿íèé õºõ¿¿ë á¿õèé òýìòð¿¿ë¿¿ä, àéìøèãò ø¿ä “Íàóòèëóñ»-ò ÿìàð ÷ íºëºº ¿ë ¿ç¿¿ëýõ íü óóðû íü õ¿ðãýõñýí áèç. Òýäãýýð íàéìàëæ ãýäýã ÿìàð àéìààð ìóóõàé àìüòàä âý? Àìüäðàëûí åð áóñûí ÿìàð èõ õ¿÷èéã áàéãàëü ò¿¿íä çàÿàæ, òýäãýýðèéí ÿâàõ õºäëºõ á¿ðä ÿìàð èõ ÷àäàë õàðàãäàíà âý! Åðäèéí íýãýí òîõèîëäîë, áèäíèéã íàéìàëæòàé çîëãóóëñàí òóë õºë òîëãîéíû íü òýð íýãýí ýðõìèéã òîäîðõîé ñóäëàõ ýíý íýãýí ãàíö áîëîëöîîã áè îðõèãäóóëàõûã õ¿ññýíã¿é. Òýð àìüòíûã õàðæ õýäèé èõ çýâ¿¿öýõ áîëîâ÷ áè áèåý áàðèí, ò¿¿íèéã çóðæ ãàðëàà. - Ýíý íàéìàëæ, ºíºº “Àëåêòîí” îíãîöíû áàðüäàã òýð íàéìàëæ áàéæ þó ìàãàä? ãýæ ìàðãàëäàæ-ýíý ÷èíü á¿òýí þì áàéõ÷èâ. Òýãâýë òýð ººðèéíõºº ñ¿¿ëèéã ãýýñýí áèø ¿¿! ãýâ. - Òýð áàòàëãàà áèøýý ãýæ áè óíäóóöàí ºã¿¿ëýýä ýíý àìüòíû ñ¿¿ë, òýìòð¿¿ë õî¸ð äàõèí óðãàäàã þì. Òýãâýë Áóãåãèéí íàéìàëæ ºäèé äîëîîí æèë ºíãºðºõºä ã¿éöýæ óðãàõ öàã

õýäèéíýý áîëñîí ãýâ. - Ãýëýý ÷ ãýñýí ýíý íýãýí ýðõýì Áóãåãèéí íàéìàëæ áèø áàéñàí ÷ ýäãýýðèéí äóíä áàéæ þó ìàãàä âý ãýëýý. ¯íýõýýð, õýä õýäýí òîì íàéìàëæ öîíõîí öààíà áèé áîëëîî. Òîîëáîë äîëîî áàéâ. Òýä “Íàóòèëóñ”-ûã òîéðîí àðâàëçàæ, îíãîöíû ãàí õóÿãèéã ÷àõàðòàë ìýðæ ñîíñäîâ. Àæèãëàëò õèéõýä ¸ñòîé ë ñàéõàí òîõèîë àæ: Òèéìýýñ ÷ áè àæëàà ¿ðãýëæë¿¿ëëýý. Ãàéõëóóä áèäíýýñ ãàíö ÷ àëõàì õîëäîõã¿é áàéâ. Òýä åð õºäëºõã¿é ìýò òóë õýðýâ ë áè õ¿ññýí áîë òýäãýýðèéí åðºíõèé äóðñèéã öîíõíû øèëýí äýýð çóð÷èæ áîëîõ áàéëàà. Ò¿¿ãýýð ÷ áàðàõã¿é òýõýä áèä íèëýýä çººëºðñºí æèãä õóðäòàé ÿâñàí þì. Òýãòýë “Íàóòèëóñ” ãýíýò çîãñ÷èõîâ. ×î÷èðõîí øèð¿¿í ¸âîðãîîíä õºëãèéí á¿õ áèå äîðãèí äîíñëîâ. - Áèä ÿìàð íýã þì ìºðãº÷èõºâºº äºº?ãýæ áè àñóóëàà. - ßìàð ÷ ãýñýí, òýð ñààä ºíãºðºâ øèã áîëòîé. Áèä äàõèí õºäºëëºº õýìýýí Êàíàä õ¿í õàðèóëàâ. “Íàóòèëóñ” ÿàõ ÷ àðãàã¿é õºäëºõèéã îðîëäîí ç¿òãýñýí áîëîâ÷ áàéðíààñàà àõèñàíã¿é. Ò¿¿íèé ñýë¿¿ð ñýíñíèé äàëáàà óñ ñýëýõã¿é áàéâ. Ìèíóò õýðèéí äàðàà êàïèòàí Íåìî, ººðèéí òóñëàã÷èéí õàìò ¿çýñãýëýí òàíõèìä îðæ èðëýý. Áè êàïèòàíû áàðààã îëæ õàðààã¿é íèëýýä óäñàí áèëýý. Ìèíèé í¿äýíä òýð íýã áàðãàð öàðàéòàé õàðàãäàâ. Áèäíèéã òýð õàðààã¿é ÷ áàéæ ìàãàäã¿é, áèäíèé ç¿ã º÷¿¿õýí ÷ àíõààðàëã¿é ÿâàí ÿâñààð öîíõíû äýðãýä î÷èæ, íàéìàëæóóäûã øèðòýí çîãññîíîî òóñëàã÷ ðóóãàà õàíäàí õýäýí ¿ã õýëëýý. Òýð ãàð÷ îäîâ Óäñàí ÷ ¿ã¿é öîíõíû õàëõàâ÷óóä õààãäàí, ¿çýñãýëýí òàíõèìûí òààçàíä ãýðýë àñëàà. Áè êàïèòàí ðóó îéðòîí î÷èæ: - Íàéìàëæóóäûí ãàéõàëòàé ñîíèí öóãëóóëãà áàéíà ãýæ òýõýýñ òýõ ãýæ õýëýâ. - Òýð ¿íýýí, ýðõýì áàéãàëü÷ ãóàé ãýâ÷ áèä ýäýíòýé ¿õýõ ñýõýõýý ¿çýëöýíý äýý! Áè êàïèòàí ðóó ãàéõàí õàðàâ. Ò¿¿íèé ¿ãèéã äóóëñàíã¿é øèã ñàíàãäàâ. - ¯õýõ, ñýõýõýý ¿çýëöýíý ýý? ãýæ áè ëàâëàí àñóóâàë: -Òèéìýý, ïðîôåññîð ìèíü. Ñýíñ ýðãýëäýõýý áîëü÷èõëîî. Áîäâîë ò¿¿íèé äàëáààòàé ýíý íàéìàëæóóäûã ýâýðëýã ýð¿¿ àì çóóðàëä÷èõàà áèç ãýæ áè áîäíîì. Òýãýýä ë áèäíèéã õºäºëãºõã¿é áàéõã¿é þó. - Òà òýãýýä ÿàõ ãýæ áàéãàà þì? - Äýýøýý ãàð÷ ýäãýýð ìóóñàéí õîãèéã óñòãàõ õýðýãòýé,

- Õ¿íä ë õýðýã áàéíà äàà. - Òýð ¿íýí. Ýäíèé ýíý ñýâñãýð çººëºí áèåä áèäíèé öàõèëãààí ñóì þó ÷ õèéæ ÷àäàõã¿é. Ñóìíóóä ìààíü ýäãýýðèéí áèå ðóó îðîîä ýñýðã¿¿öýë ¿çýõã¿é áîëîõîîðîî òýñðýõã¿é ãýñýí ¿ã. Òèéìýýñ ñ¿õ áàðèàä ë àëàëäàæ îðîõîîñ áèø ÿàÿ ãýõýâ. - Ìºí ò¿¿í÷ëýí æàä áàðèàä õýìýýí Êàíàä õ¿í äóóí ãàð÷, õýðýâ êàïèòàí òà ìèíèé º÷¿¿õýí òóñëàëöààíààñ ¿ë òàòãàëçàõ áîë... - Áè þóíä òàòãàëçàõ áèëýý ýðõýì Íåä. Áèä ÷ ãýñýí òàíòàé ÿâíà ãýæ êàïèòàíä õýëýâ. Äýýøýý ãàðàõ øàòíû äýðãýä ñ¿õýýð çýâñýãëýñýí àðâààä äàëàé÷èí çîãñ÷ áàéâ. Êîíñåëü áèä õî¸ð òóñ á¿ð íýã íýã ñ¿õ àâëàà. Õàðèí Íåä Ëåíä æàäààð çýâñýãëýâ. “Íàóòèëóñ» óñàí äýýð õºâºí èë ãàð÷ èðëýý. Äàëàé÷äûí íýã íü øàòíû õàìãèéí äýýä ãèøã¿¿ð äýýð çîãñ÷ áàéãààä òàâöàíãèéí òàãíû ýðãèéã ìóëòëàâ Óóë ýðãèéã òýð äºíãºæ ìóëòàëæ àìæòàë, áîäâîë íàéìàëæèí òýìòð¿¿ë õºëñíèé äîòîð õºõ¿¿ëä õºõºãäºí ñºõºãäñºí áîëîâ óó, ãýíýò ãýäðýã øèäýãäýâ. Ìºí òýðõýí çóóð òàâöàíãèéí í¿õýýð ò¿¿íèé óðò õºë ìîãîé ìýò ãóëãàí îðæ èðëýý. Òýð àéìøèãò òýìòð¿¿ëèéã êàïèòàí Íåìî ñ¿õýýðýý òàñ öàâ÷èí õàÿõàä. òàñàðõàé õýñýã íü ìóøãèðàëäàí àòðèëäñààð øàòíû ãèø¿¿ð äýýã¿¿ð ãóëãàí óíàëàà. Áèä òàâöàí äýýð àëü ò¿ðãýí ãàðàõûã ÿàðàí ººð õîîðîíäîî ò¿ëõýëäýí ÷èõýëäýõ çàâñàð ººð íýãýí, õî¸ð òýìòð¿¿ë õºë ÿàõ èéõèéí çóóðã¿é ìóøãèðàëäàí èðæ êàïèòàí Íåìîãèéí ºìíº çîãñîæ àãñàí äàëàé÷íûã îðîîí àâ÷, àéìøèãòàé èõ õ¿÷ýýð çàíãèðëàà. Êàïèòàí Íåìî ìóóõàé õàøãàðàí óõàñ õèéâ. Áèä ÷ ãýñýí ò¿¿íèé õîéíîîñ äàéðàâ. ßìèð àéìøèãòàé þì áîëîâ îî! Áèåä íü íààëäàí õºõñºí òýìòð¿¿ë¿¿ä áàãëàãäñàí òýð õººðõèé àãààðò øèäýãäýí ãàð÷ ààõèëàí, ãÿõòíàí ñàðâàëçàõ çóóðàà: - Òóñëàà÷! Òóñëàà÷! ãýæ áàðõèðëàà. Ôðàíöààð õàøãèðñàí òýð ¿ãñ íàäàä íýí ãàéõàãäàâ. Òýõýýðýý ýíä, ýíý îíãîöîí äýýð íàäòàé íýã íóòàã óñíû õ¿í íýã áàéñàí áàéõ íü ýý? Íýãýýð ÷ áàðàõã¿é õýä õýä áàéæ þó ìàãàä áèëýý. Òýð íýãýí ýëýã ýìòðýì äóóã áè á¿õ íàñààðàà ìàðòàõã¿é. Õººðõèé òýð ýöýñëýæ áàéâ. Õýí ò¿¿íèéã òýð ñ¿ðõèé çàíãèðñàí áàãëààíààñ àíãèæðóóëæ ÷àäàõ áèëýý? Êàïèòàí Íåìî íàéìàëæ ðóó ã¿éí î÷èæ áàñ íýã õºëèéã íü òàñ öîõèâ. Ò¿¿íèé òóñëàã÷ “Íàóòèëóñ” ººä àâèð÷ áóé õî¸ð íàéìàëæòàé ãàëçóóðñàí ìýò ÿëàëäàæ áàéëàà. Áèä á¿ãä ñ¿õýýðýý ë òóëàëäñààð áèëýý. Êàíàä õ¿í, Êîíñåëü áèä ãóðàâ ººðñäèéí çýâñãèéã òýäãýýðèéí ìàõëàã çººëºí áèåä íü çîîñîîð á¿ëñýýð ë áàéâ. Àãààðò öóñíû õàíãèíàì õóðö ¿íýð õàíõ òàâèâ. Íàéìàïæ îðîîæ àâàà÷ñàí òýð õººðõèé íýã ¿åäýý íàäàä òýð àìüòíû àéìøèãò õºõ¿¿ëýýñ ñàëãàæ áîëìîîð ñàíàãäàâ. Òýð íàéìàëæèéí íàéìàí õºëíèé äîëîî íü òàñ öàâ÷èãäàæ, çºâõºí ¿ëäñýí ãàíö ë îëçòîé õàìò ºò ìýò ãîçîëçîæ áàéëàà. Ãýâ÷ êàïèòàí Íåìî, òóñëàã÷èéíõàà õàìò ò¿¿í ð¿¿ íü äàéðàõûí õàìò òýð íàéìàëæ õîäîîäîí äîòðîî òóñãàé ñàâàíä õàäãàëàí ÿâàõ õàðàâòàð

ºíãèéí øèíãýí áîäèñ ãàðãàæ öàöëàà. Áèä þó ÷ ¿çýõã¿é áîëîâ. Òýðõ¿¿ øèíãýí õàð õºøèã àðèëñíû äàðàà, ºíºº íàéìàëæ ººðèéíõºº îëçíû õàìò àëãà áîëñîí áàéâ! Áèä áàðàã ãàëçóóðàõûí ýðõýíä ÿìàð áîëñîí ãýæ ñàíàíà! Óëàíãàñàõäàÿ áèä á¿ð çýðëýãøæýý. “Íàóòèëóñ”-ûí òàâöàí ººä àðàâ áóþó àðâàí õî¸ð íàéìàëæ àâèð÷ ýõýëëýý. Îíãîöíû òàâöàí äýýã¿¿ð õóòãàëäñàí ìàõ, öóñ, õàð ºíãèéí øèíãýí áîäèñ äóíä ìîãîé ìýò ìóðèëçàí òàõèðàëäàí áóé òàñàðõàé ÷àâõäàñ äîòîð áèä á¿ð òýð ÷èãýýðýý óìáàæ áàéâ. - Òýäãýýð íààëäàíãè íÿëöãàé òýìòð¿¿ë õºë, õºíäèé áèåòíèé îëîí òîëãîé àäèë äàõèí øèíýýð óðãààä áàéõ øèã ñàíàãäàâ. Íåä Ëåíäèéí æàä íàéìàëæèéí öýíõýð íîãîîí í¿äýíä õàòãàõ á¿ð òóñ÷ ñîõîëæ áàéâ. Ãýòýë ìàíàé ýðýëõýã íºõðèéã ìààíü áóëòàæ àìæèõààñ íü ºìíº ãàéõëûí òýìòð¿¿ë ãýíýò îðîîí àâëàà. Òýõýä ìèíèé ç¿ðõ àéñàí ñ¿ðäñýíäýý ÿàæ ýñ õàãàð÷èõñàíã¿é áèëýý? Íàéìàëæèéí àéìøèãò õóøóó Íåä Ëåíäèéí õàëç äýýð íü àíãàéæ õàðàãäëàà. Íýã ë ñåêóíä ºíãºðñºí áîë õººðõèé òýðíèéã õî¸ð õýñýã áîëãî÷èõ áàéëàà. Áè ò¿¿íä òóñëàõààð ÿàðàâ÷ëàâ. Ãýâ÷ êàïèòàí Íåìî íàäààñ ºðñºæ àìæèâ. Ò¿¿íèé ñ¿õ ãàéõëûí àñàð òîì ýð¿¿íä çîîãäîæ, çàÿàãààð àâðàãäñàí Íåä õºë äýýðýý áîñ÷ èðìýãö ººðèéí æàäûã íàéìàëæèéí ç¿ðõíèé óãò íü òóëòàë øàà÷èâ. - Áè òàíä ºãëºãòýé áàéñàí áèø ¿¿ ãýæ êàïèòàí Íåìî Êàíàä õ¿íä ºã¿¿ëýâ. Íåä äóó ãàðñàíã¿é ìýõèéí ¸ñîëëîî. Ýíý òóëàëäààí öàã õàãàñààñ õýòýðñýíã¿é òàãñãàë áîëîâ. ßëàãäàæ, çýðýìäýãëýãäñýí ãàéõëóóä òóëàëäààíû òàëáàðûã îðõèæ, äàâàëãààí äóíä îðæ àëãà áàëîâ. Õàìàã íü öóñ áîëñîí êàïèòàí Íåìî, ïðîæåêòîðûí á¿õýýãíèé õàæóóä, íºõäèéíõºº íýãèéã çàëãèñàí äàëàéã øèðòýæ çîãñëîî. Íóëìèñíû òîì òîì äóñàë ò¿¿íèé í¿äíýýñ óíàæ áàéâ.

ÃÎËÜÔÑÒÐÈÌÛÍ ÄÓËÀÀÍ ÓÐÑÃÀË Äºðºâä¿ãýýð ñàðûí 20-íä áîëñîí òýðõ¿¿ àéìøè:ò ÿâäëûã áèäíèé äîòðîîñ õýí ìààíü ÷, õýçýý ÷ ¿ë ìàðòàíà. Äºíãºæ ñàÿ ìèíèé òèéíõ¿¿ ¿çýæ ºíãºðñºí ñýòãýë ìýäðýëèéí íýã ò¿ãø¿¿ð ã¿éöýä àðèëààã¿é áàéõàä òýð ÿâäëûí òóõàé áè òîäîðõîé òýìäýãëýí àâëàà. Äàðàà íü áè ººðèéíõºº ºã¿¿ëëýãèéã äàõèí õÿíàæ, íºõºääºº óíøèæ ºãºâ. Ìèíèé áè÷ñýíèéã òýä ÿã çºâ ãýæ ä¿ãíýñýí áîëîâ÷ òºäèé ë õàíãàëòòàé áèø ãýëýý. Èéìýðõ¿¿ ¿éë ÿâäëûã çóðæ áè÷èõèéí òóë ìàíàé ¿åèéí àãóó èõ ø¿ëýã÷äèéí íýã Âèêòîð Ãþãîãèéí àâúÿàñ ÷àäâàðòàé áàéõ õýðýãòýé áèëýý. Êàïèòàí Íåìî äàëàé ººä øèðòýí óéëæ àãñàí ãýæ áè äýýð õýëñýí á¿ëýýã. Òýð õÿçãààðã¿é èõ ãàøóóäàæ áàéâ. Áèä õàìòðàí àÿëñàí ýíý õóãàöààíä õî¸ðäîõü íºõðºº àëäàæ áóé íü òýð áèëýý! Þóòàé àéìøèãòàé ¿õýë áý! Íàéìàëæèéí àìàíä ¿ðòýõ, õºëä íóãà÷èãäàí íÿöëàãäàæ òàëèéãàà÷ áîëñîí òýð õ¿í; ò¿¿ãýýð ÷ áàðàõã¿é äàëàéí ø¿ðýí ¸ðîîëûí àìãàëàí óñíàà áóñàä íºõäèéíõºº õàìò íîéðñîõ õóâüã¿é àæýý. Àëàëäààíû ¿åä ãýíýò ñîíñîäñîí ìóóõàé äóóíä ìèíèé ÷ ãýñýí äîòîð øèæèãíýñýí áèëýý.Òýð õººðõèé Ôðàíö õ¿í ¿õëèéíõýý ºìíºõ öàãò ººðèéí íóóö õýëèéã ìàðòàæ, òºðºëõ õýëýýðýý õàøãàðñàí àæýý. ¯¿íýýñ ¿çâýë êàïèòàí Íåìîä á¿õ ë áèå, ñýòãýëýýðýý ¿íýí÷ øóäðàãà ç¿òãýæ òýðíèé íýãýí àäèë õ¿í òºðºëõòíººñ ¿¿ðä, çóãàòñàí “Íàóòèëóñ”-ûí áàãèéíõàí äîòîð íàäòàé íýã íóòãèéí õ¿í áàéñàí á¿ëãýý. Áîäâîë íýí îëîí ÿíçûí ¿íäýñòýí ÿñòíààñ á¿ðäñýí ýíý íýãýí õà÷èí óëñ äîòîð òýð ãàíöààðõíàà áàéñàí áîëîâ óó? Ýíý áîë íàäàä òóëãàðñàí òààâàðëàøã¿é îëîí àñóóäëûí íýã áèëýý.. Êàïèòàí Íåìî ºðººíäºº îäîæ, áè ò¿¿íèéã õýä õýäýí ºäºð îëæ ¿çñýíã¿é ýý. Ãýâ÷ êàïèòàíû á¿õýë ñýòãýë ç¿ðõíèé òîëüò áîëñîí óñàí äîîãóóð ÿâàã÷ õºëãèéí õºâºõ áàéäëààð êàïèòàí Íåìîãèéí ýìãýíýë ãàøóóäàë õýäèé õóóðàì÷ áóñ, õýäèé àñàð èõ áàéñíûã áîëîí ò¿¿íèé ñýòãýëèéí øàíàëãàà õýð çýðýã áàéñíûã áè àæèæ áîëîõ áàéâ. “Íàóòèëóñ” æîëîîäëîãîã¿é áîëæýý.Òýð äàëàéí äàâàëãààíû ýðõýíä õ¿¿ð àäèë õààø ë áîë õààøàà ë øèäýãäýæ ÿâëàà. Ò¿¿íèé ñýë¿¿ð ñýíñ îäîî ñóëàðñàí áîëîâ÷, äºíãºæ õºäëºõ òºäèé àæýý. Êàïèòàí Íåìî ººðèéí íºõäèéí íýãèéã çàëãèñàí òýð äàëàéí òóëàëäààíû ýíýõ¿¿ òàëáàðààñ õàãàöàæ ÿäàí áàéâ. Òèéìýðõ¿¿ãýýð àðàâ õîíîëîî. Çºâõºí òàâäóãààð ñàðûí 1-íä “Íàóòèëóñ” óìàð ç¿ã ð¿¿ øóóä ÷èã àâàâ. Áàãàìûí ñóâãèéí àäàã, Áàãàìûí àðëóóä òèéø óìàðò ç¿ã ººä ýðñëýí ÷èãëýëýý. Ýíý õýð áèä, ººðòºº òóñãàé òåìïåðàòóð, óðãàìàë ýðýã õÿçãààðòàé äàëàéí òîì ìºðíèé óðñãàë óðóóäàí õºâæ áàéâ. Ýíä áè Ãîëüôñòðèìûí äóëààí óðñãàëûí òóõàé ÿðüæ áàéíà. Íýýðýý ÷ ¿íýõýýð Àòëàíòûí ãàäààä äàëàéí äóíäóóð ÷ºëººòýé óðñäàã, ¸ñòîé æííõýíý ýíý ìºðíèé óñ äàëàéí óñòàé õýçýý ÷ õîëèëääîãã¿é þì. Òýð ìºðíèé óñ ò¿¿íèé îð÷íû äàëàéí óñíààñ øîðâîã àæýý. Ò¿¿íèé äóíäàæ ã¿í ãóðâàí ìÿíãàí

ôóò, äóíäàæ ºðãºí æàðàí ìèëü, óðñãàëûí íü äóíäàæ õóðä öàãò äºðâºí êèëîìåòð þì. Àòëàíòèê äàëàéí ýêâàòîðûí á¿ñýíä òîãòìîë ñàëõèëäàã óìàð äîðíîòûí õàëóóí ñàëõèíû íºëººãººð. õàëóóí îðíû ãàëäàì õàëóóí íàðàíä õàëæ á¿ëýýññýí äàëàéí ãàäàðãà òàëûí óñíû àñàð èõ öóòãàëàí, Àòëàíòûí ãàëààä äàëàéã îãòëîí ºìíºä Àìåðèêèéí ç¿ã òýìöäýã á¿ëýýã. Òýãýýä Àìåðèêèéí ýðýã îð÷èíä óóë óðñãàë Ãîëüôñòðèì ãýñýí ººðèéí íýðèéã îëæ, òýðõ¿¿ á¿ëýýí óñò àðâèí óðñãàë Àíòèëèéí äàëàéí õàëóóí óñààð äàìæèí ãàðàõäàà á¿ð ÷ õàëäàã àæýý. Äýëõèéí áºìáºðöãèéí òåìïåðàòóðûã òýíöýòãýõ òàâèëàíòàé Ãîëüôñòðèì ÿã ýíä ë ººðèéí ¿¿ðýãò àæèëäàà îðäîã áèëýý!. Ìåêñèêèéí áóëàíä áàðàã áóöëàõ áîëòëîî õàëñàí òýð óðñãàë óìàðò ç¿ã ð¿¿ õîéò Àìåðèêèéí ýðýã ººä ºãñºæ Íüþ ôàóëåíä õ¿ð÷ Äýâèñèéí õîîëîéí õ¿éòýí óðñãàëä ò¿ðýãäýí ÷èãëýëýý ººð÷ëºí èõ öàãèðãèéí ãàäààä õ¿ðýýãýýð òîéð÷, çàäãàé òýíãèñ ººä äàõèí îðäîã áèëýý. Äº÷èí ãóðàâäóãààð ºðãºðãèéí äýðãýä Ãîëüôñòðèì õî¸ð ñàëààëæ, íýã íü óìàðò äîðíîòûí á¿ëýýí ñàëõèíû íºëººãººð Àçîâûí àðëóóä ðóó Áèñêàéñêèéí áóëàíä ýðãýæ îðîõ áºãººä íºãºº íü Íîðâåãè, Èðëàíäûí ýðýã îð÷ìûí óñûã á¿ëýýö¿¿ëæ, öààøëàí Øïèöáåðãåí õ¿ðýýä, äºðâºí ãðàäóñ õ¿ðòýë õºð÷ óìàðò òóéëûí çàäãàé äàëàéã ¿¿ñãýäýã þì. Ãîëüôñòðèì Áàãàìûí ñóâãààñ ãàðìàãöàà, ºðãººøºº àðâàí äºðâºí áýýð, ã¿íýýðýý ãóðâàí çóóí òàâèí ìåòð áàãòààìæèéã ýçëýí öàãò íàéìàí êèëîìåòð õóðäòàé óðñàíà. Ýíý õóðä íü õîéøëîõ òóòàì áàãàñ÷ èðäýã áèëýý. Õóðä íü òèéíõ¿¿ ààæèì àëãóóð áàãàñäàãèéã íü ë ø¿òýí áèøèðäýã áàéâàë ç¿éòýé áºãººä õýðýâ óðñãàëû íü òýð õóðä ÷èãëýë õî¸ð ãýíýò õóâèð÷èõâàë Åâðîïûí óóð àìüñãàëä ÿìàð àþóë ó÷èð÷ áîëîõûã òààâàðëàí áîäîõîä ÷ õýö¿¿ àþóëòàé þìàà. Èéì ë ìºðíèéã äàãàí “Íàóòèëóñ” õºâæ ÿâàâ. ¯ä äóíä Êîíñåëü áèä õî¸ð òàâöàí äýýð çîãñ÷ áàéëàà. Áè ò¿¿íä Ãîëüôñòðèìûí çàðèì îíöëîãèéí òóõàé ÿðüæ ºã÷ áàéâ. ßðèàãàà äóóññàíû äàðàà áè ò¿¿íèéã ãàðàà óñàíä ä¿ðæ ¿çýõèéã çºâëºâºë Êîíñåëü ìèíèé ¿ãýíä îðæ óñíû õàëóóí õ¿éòíèé àëèíûã ÷ ìýäýðñýíã¿éäýý íýí èõ ãàéõàæ áèëýý. - ¯¿íèé ó÷èð áîë õýìýýí áè ò¿¿íä òàéëáàðëàæ-Ãîëüôñòðèìûí óðñãàëûí òåìïåðàòóð Ìåêñèêèéí áóëàíãààñ ãàðàõäàà õ¿íèé áèåíèé òåìïåðàòóðààñ áàðàã ÿëãàãäàõã¿é þì. Ãîëüôñòðèì áîë äóëààíû ýõ ¿¿ñâýðèéí àðâèí èõ ñàí. Ò¿¿íèé ¿ðýýð Åâðîïûí ýðýã ìºíõèéí íîãîîí óðãàìëààð á¿ðõýãäýí áàéãàà þì. Íàðèéí áîäîæ ãàðãàñíààð Ãîëüôñòðèìûí óñûã á¿ëýýö¿¿ëýõýä áàéãàëèàñ çàðöóóëæ áóé äóëààíû ýíåðãè Àìàçîíêà áóþó Ìèññóðèéí íýãýí àäèë òºìºð ìºðºíã õàéëìàã áàéäàëòàé öàëãèóëæ áàéõàä ýëáýã õ¿ðýëöýõ¿éö þì. Ãîëüôñòðèìûí óðñãàëûí õóðä ýíý îð÷èíä ñåêóíäýä õî¸ð ìåòð õàãàñò õ¿ð÷ áàéâ. Ò¿¿íèé óðñãàë îð÷íû äàëàéí óñíààñ ýðñ ÿëãàâàðëàãäàõ àæýý. Ò¿¿íèé äàâñààð áàÿëàã öýâýðõýí öýíõýð õºõ ºíãººðºº äàëàéí óñíû íîâ íîãîîí äýâñãýð äýýð òîä ÿëãàð÷ áàéëàà. Òýäãýýðèéí õîîðîíäûí çààã øóãàì ìàø òîä áàéñàí íü Êàðîëèíû àðëóóäûí îð÷èíä “Íàóòèëóñ”-ûí õîíøîîð Ãîëüôñòðèìûí óñûã ç¿ñýí ÿâàõàä, ñýíñ íü òýíãèñèéí óñûã õººñð¿¿ëñýýð ÿâàõûã àæèãëàæ áîëîõ áàéæ áèëýý. Ò¿¿í÷ëýí Ãîëüôñòðèì àìüä áàéãàëèéí á¿õýë á¿òýí åðòåíöèéã õîéíîîñîî äàãóóëæ ÿâëàà. Ýíä

Ãàçðûí äóíäàò äàëàéä îðøäîã àðãîíàâò ñ¿ðýã ñ¿ðãýýðýý àÿëæ áàéâ. Ìºãººðñòíèé äîòðîîñ õàìãèéí èë òàíèãäàõóéö íü ñêàòóóä áàéñàí áºãººä òýäíèé çºâõºí ñ¿¿ë íü á¿õ áèåèéíõýý ãóðàâíû õî¸ð õóâèéã ýçëýõ àæýý. ¯¿íýýñ ¿çâýë, òýä óðòààðàà õîðèí òàâ îð÷èì ôóò, àñàð óðò òàøóó ºíöºãò ìýò õàðàãäàæ áàéâ. Áèä áàñ òîëãîé òîìòîé áîëîâ÷ àõàð áîãèíî äóãóé õîíøîîð á¿õèé ò¿¿í÷ëýí îëîí ýãíýý õóðö õóðö ø¿ä áà õàìàã áèå íü õàéðñààð á¿ðõýãäìýë ìýò íýãõýí ìåòð óðò áèåòýé áÿöõàí àêóë îëæ ¿çëýý. ßñëàã çàãàñíààñ, èõýâ÷ëýí ýäãýýð äàëàéä îðøäîã ãóáàíóóä, ñîëîíãîðõîã õàëüñ íü ãàë ìýò áàäàð÷ õàðàãäàõ õýëòãýý çàãàñ, ñ¿¿ëíèéõýý óãèéã õ¿ðòýë öîîõîðëîãäîí ýðýýëæèëñýí ñóäàëòàé íýã ìåòð óðò áèåòýé ìîãîé òîëãîéò, öýíõýðä¿¿ òóÿàòàé, ñàéõàí àëòëàã ºíãº á¿õèé ìàêðåëü, áàðóóí òàëäàà í¿äòýé ïàëòóñóóä áóþó ôëåòàí, í¿ä áà ºðãºí àì íü ç¿¿í òàëäàà áàéõ, ìºí ïàëòóñûí ÿçãóóðò áàãòäàã ðîìóóä, ãýäñýý- ðýý ìºíãºëºã, íóðóóí òàëààðàà öàéâàð óëààí ºíãºòýé.öîðãî ìàÿãèéí õóøóó á¿õèé îëîí áåêàñóóä, ò¿¿í÷ëýí ñ¸ìãèéí ÿçãóóðûí îëîí ÿíçûí òºëººëºã÷èä õàðàãäëàà. Ãîëüôñòðèìûí óñ øºíèéí öàãò ìàíàé îíãîöíû ïðîæåêòîðûí öàõèëãààí ãýðýëòýé ºðñºëäºí òóÿàð÷ áàéâ. Òýð òóÿàðàë, ÿëàíãóÿà ¿åðèéí ºìíºõ ¿åä á¿ð ÷ òîäîð÷ áàéëàà. Òàâäóãààð ñàðûí íàéìíàà áèä Óìàðò Êàðîëèíû ºðãºðºã äýýð Ãàòòåðàñûí õóøóó õàâüä ÿâëàà. Ãîëüôñòðèìûí ºðãºí íü ýíä äàëàí òàâàí ìèëü õ¿ð÷ ã¿í íü õî¸ð çóóí ìåòð áàéâ. “Íàóòèëóñ” óðüäûí àäèë òààìãààð õºâæ áèëýý. Á¿õ òàëûí ñýðýìæ îðõèãäñîí ìýò àæýý. Èéìýðõ¿¿ íºõöºëä áèäíèé îðãîõ áîäîë ä¿¿ðýí áîëîìæòîé áàéâ. Íýýðýý ÷ ¿íýõýýð ÷ õ¿í àìüòàíòàé õóóðàé ãàçðóóä õààíà ë áîë õààíà õîðãîäîõ íºõöºëèéã ìààíü á¿ðýëä¿¿ëæ áàéëàà. Òýðíýýñ ãàäíà, Áîñòîí áà Íüþ-Éîðê, Ìåêñèêèéí áóëàíãèéí õîîðîíä ¿ðãýëæ ñ¿ëæèëäýí áàéõ îëîí òîîíû õºëºã òýíãèñ äàëàéã çîð÷èí, àìåðèêèéí ýðãèéí îëîí áóóäàëä à÷àà çººã÷ æèæèã îíãîöíóóä ºäºð øºíºã¿é ä¿¿ðýí à÷ààòàé ýíý îð÷íûã õýðýí õýñýæ á¿ëãýý. Òýä áèäíèéã çàìäàà äàéæ àâàõàä íàéäàæ áîëîõ áèëýý. Àìåðèêèéí ýðãýýñ áèä á¿õýë á¿òýí ãóðâàí çóóí ìèëü õîë áàéãààã õàðãàëçàõã¿éãýýð áèäííé ýðòíýýñ õ¿ñ÷ õ¿ëýýæ áàéñàí òýð íýãýí òîõèðîìæòîé íºõöºë á¿ðäñýí àæýý. Ãýâ÷, Êàíàäûí õàðúÿàòûí òºëºâëºãºº áèåëýõýä ñààä áîëñîí ãàíöõàí õàðàìñàëòàé ç¿éë áàéñàí þì. Ýíý íü öàã àãààðûí áàéäàë òóí ìóóõàé áàéâ. Áèä öàã ¿ðãýëæ ¿åð øóóðãà äîãøðîí áàéäàã ãàçàð ðóó îéðòîæ ÿâñàí þì. Ýíý îð÷èí áîë ààíàé Ãîëüôñòðèìûí äóëààí óðñãàëûí íºëººãººð äýãääýã óñàí õóé, øèð¿¿í ñàëõèíû òºðºëõ íóòàã áèëýý. Äàëàéí øóóðãàí äóíä õýâðýã íýãýí çàâèíä ñóóæ çàìä ãàðíà ãýäýã áîë æèíõýíý ¿õýë ð¿¿ãýý îäíî ãýñýí ¿ã. Íåä Ëåíä ¿¿íèéã îéëãîõ òóë õèé ë óóð õèëýíäýý áàãòàð÷, ø¿ä õàâèðàí ñóóæ, îðãîõ çîðèëãîî ºäºð ºäðººð õîéøëóóëñààð áàéëàà. Ýöñèéí ýöýñò òýð, ýõ íóòãèéíõàà ç¿ã ãèþóðýí òà÷ààäàæ á¿ð ºâä÷èõñºí áºãººä çºâõºí îðãîæ ãàðñàí öàãò ë òýð ºâ÷èí íü ýäãýðýõ áàéâ. - Íî¸í ïðîôåññîð îî? õýìýýí òýð íàä ðóó õàíäàæ-ýíý á¿õíèéã åðººñºº äóóñâàð áîëãîõ õýðýãòýé! Òàíàé òýð Íåìî, õ¿í àìüòàíòàé ãàçðààñ õîëäîæ óìàð çóã ÿâæ áàéíà. ªìíºò òóéëûã ¿çñýí. Õîéò òóéë äýýð íàäàä õèéõ þì àëãà ãýæ òàíä äýýð õýëñýí áèø ¿¿ ãýâ. - ßàÿ ãýõýâ, Íåä ýý íýãýíò ë ýíý õýð îðãîõ áîëîëöîîã¿é áàéñàí õîéíî?

- Áè äýýð õýëñíýý äàâòàõûã õ¿ñ÷ áàéíà. Êàïèòàíòàé ÿðèõ õýðýãòýé. Òàíû òºðñºí íóòãèéí ýðãèéí äýðãýä¿¿ð áèä ÿâæ ºíãºðºõºä òà äóóã¿é áàéñàí. Îäîî áèä ìèíèé òºðºëõ íóòãèéí ýðãèéí äýðãýä¿¿ð õºâæ áàéíà. Òýãâýë áè äóóã¿é áàéæ ÷àäàõã¿é! Õýä õîíîãèéí äàðàà “Íàóòèëóñ” Øèíý Øîòëàíäûí îéðîëöîî î÷èõîä, Íüþ-ôàóíäëåíäèéí òýíä, óóæèì ñàéõàí òîõîé áèé áîëæ, òýð òîõîéä öóòãàñàí ìèíèé òºðºëõ õîò Êâåáåêèéí äóíäóóð óðññàí óìáàæ øóìáàæ ºññºí òºðºëõ ãîë ìèíü, àðèóí Ëàâðåíòèéí ãîë ìèíü õàðàãäàõ áîëíî ãýæ áè áîäîõòîéãîî çýðýã ë ýíý á¿õíèéõýý òóõàé äóðñàõûí õàìò ë ãàëçóóðìààð áîëæ õàìàã áèå ìèíü ñàëãàëíà: Àé íî¸í ïðîôåññîð ìèíü áè òýñýøã¿é, ýñõ¿ë òýíãèñ ð¿¿ ¿ñýðñ¿ãýé! Áè ýíä ë ¿ëäýõã¿é. Áè àìüäàðøã¿é íü! ãýäýã áàéâ. Áîäâîë Êàíàä õ¿í ýöñèéíõýý òýñâýðèéã àëäàâ áîëîëòîé. Ò¿¿íèé ã¿æèðìýã ààø èíãýæ óðò óäààí õóãàöààãààð õîðèãäîí áàéõûã òýâ÷ýýã¿é áèç. Òýðíèé öàðàé ºäðººñ ºäºðò ë áàðàéñààð áàéâ. Áè ò¿¿íèé øàíàëãààã ñàéí îéëãîæ áàéñàí ìèíü ººðºº ÷ ãýñýí íóòãàà ñàíàñàí á¿ëýýã. Áèä õóóðàé ãàçàðòàé á¿õ òàëûì õîëáîî òàñàðñààð á¿òýí äîëîîí ñàð áîëëîî. Ò¿¿íýýñ ãàäíà íàéìàëæíóóäòàé òóëàëäñàí öàãààñ õîéø ýðñ ººð÷ëºãäñºí êàïèòàíû çàí ààø, ò¿¿íèé ¿ã äóóã¿é òàã áîëñîí áîëîí òýð¿¿õýíäýý áºãë¿¿ áèò¿¿ áàé- äàë ãàðãàõ çýðýã ÿâäàë õýðãèéí áàéäëûã ýðñ ººð÷èëëºº. Çºâõºí õ¿ì¿¿ñò áèø, õàðèí õàëèìóóäàä áîëîí äàëàéí áóñàä àìüòàíä ë òóí ä¿éñýí ýíý íýãýí ýâã¿é áàéäàëòàé ýâëýðýõèéí òóë ÿã Êîíñåëü øèã ôëàìàíä õóí áàéõ õýðýãòýé áàéâ. Õýðýâ ë ýíý íýãýí áýðõ õºâã¿¿í óóøèãíû îðîíä çàëàìãàéòàéñàí áîë íýí èõ õ¿íäòýé çàãàñ áàéõñàí áèëýý. - Òà òýãýýä þó ãýæ øèéäýâ íî¸í ïðîôåñîð? õýìýýí Íåä Ëåíä, ìèíèé õàðèó º÷èõã¿é áàéõûã àæèæ àñóóëàà. - Èíãýõýä, Íåä Ëåíä òà, áèäíèé òàëààð ò¿¿íèé áîäîë ÿìàð áóéã, êàïèòàí Íåìîãîîñ áè àñóóõûã õ¿ññýí áèë¿¿? - Òèéìýý, ïðîôåññîð ãóàé. - Íýã óäàà òýð, ñàíàñàí áîäñîíîî áèäýíä õýë÷èõñýíèéã õàðãàëçàõã¿éãýýð òà øàëæ áàéãàà þì óó? - Òèéìýý áè á¿ð ýöñèéã íü õàðìààð áàéíà. Õýðýâ òà õ¿ñâýë ìèíèé òóõàé õýë, çºâõºí ìèíèé ë òóõàé. - Ãýâ÷ áè ò¿¿íòýé áàðàã óóëçàõã¿é áàéãàà ø¿¿. Òýð íàäààñ çàéëñõèéãýýä áàéãàà þì. - Òýð òóñìàà, ò¿¿íòýé óóëçàõ øàëòàã íü òýð? - Çà òýãüå, áè àñóó÷èõúÿà, Íåä. -Õýçýý? - Óóëçñàí öàãòàà ë - Àðîíàêñ ãóàé, áè ººðºº ÿâààä êàïèòàíûã ýðæ îëú¸.- Òýõ ¿¿? - ¯ã¿é, ¿ã¿é, áè ººðºº ìàðãààø óóëçúÿ.

- ¯ã¿é ýý, ºíººäºð óóëç. - Çà ÿàõàâ, ñàéí. ªíººäºð áè óóëçúÿ ãýæ ò¿¿íèéã õàìàã õýðýã õººä÷èõººñ íü àéæ õàðèóëëàà. Áè ãàíöààðàà ¿ëäýâ. Íýãýíò àì ºãñºí áîëîõîîð áè ò¿¿íèéãýý äàðóéõàí áèåë¿¿ëýõýýð øèéäýâ. Æàðãàëûí óäààí çîâëîíãèéí ò¿ðãýí ãýäãèéã áè õýçýýä ýðõýìëýäýã áèëýý. Áè ºðººíäºº ýðãýæ èðëýý. Õàíàíû öààíà êàïèòàí Íåìîãèéí àëõëàõ õºëèéí ÷èìýý ñîíñäîæ áàéâ. Òýð ñàéõàí òîõèëûã àëäàæ õýðõýí áîëîõ áèëýý. Òèéìýýñ áè î÷èæ ò¿¿íèé õààëãûã òîãøèâ. Õàðèó äóóëñàíã¿é. Áè äàõèí òîãøèæ õààëãàíû áàðèóëûã ìóøãèæ òàòâàë õààëãà íýýãäýâ. Áè îðæ î÷èâ. Êàïèòàí ºðººíäºº àæýý. Òýð àæëûíõàà øèðýýí äýýð òîíãîéæ, ÿìàð íýã þì áè÷èæ áàéâ. Òýð ìèíèé õºëèéí ÷èìýýã ñîíññîíã¿é ýý. Áè ÿâàõã¿éãýýð øèéäýæ, ìºí ò¿¿íòýé ¿ã ºäººæ äóóãàðñàí ÷ ¿ã¿é îéðòîí î÷ëîî. Òýð òîëãîéãîî ÷î÷èð ºðãºæ, õºìñãºº çàíãèäñàíàà íèëýýä øèð¿¿í äóóãààð : - Òà ýíä áàéãàà þì óó? Òàíä þó õýðýãòýé âý? ãýâ. - Òàíòàé ÿðèõ þì áàéíà, êàïèòàí. - Áè çàâã¿é áàéíà, ýðõýì ýý, áè àæèëòàé áàéíà. Áè òàíä ãàíöààð òóñãààðëàõ á¿ðýí áîëîëöîîã õàíãàæ ºãñºí. Òýð ýðõèéã ýäëýõ çàÿà íàäàä áàéõã¿é ãýæ òà áîäîîã¿é áèç? Ýíý íýãýí õ¿ëýýí àâàëò áèäíèé ÿðèëöàí òîõèðîõûí àìæèëò òºäèé ë á¿òýëòýé áèø áîëîõûí òýìäýã áàéâ. Ãýëýý ÷ ãýñýí áè õýðãèéí ýöñèéí áàéäëûã õàðàõààð øèéäëýý. - Íî¸íòîîí õýìýýí áè õ¿éòýí öàðàéëæ-áè òàíòàé õîéøëóóëøã¿é ÷óõàë õýðãèéí òóõàé ÿðèõ ãýæ áàéíà ãýâ. - Þóí õýðýã áèëýý. Ïðîôåññîð ãóàé? õýìýýí òýð-¸æëîõ áàéäàëòàé àñóóæ ìèíèé àíõààðëààñ õîëóóð ºíãºð÷ àìæñàí ÿìàð íýãýí íýýëò õèé÷èõ çàâøààí îëäîî þó? Äàëàé òàíä, ÿìàð íýãýí øèíý íóóöàà çàäëàà þó? ãýëýý. Ìèíèé õàðèó õýëýõýýñ ºìíº òýð øèðýýí äýýðýý áàéãàà õóóäàñíóóä ðóó çààæ, íýðëýí ºã¿¿ëð¿¿í: - Ýíýíèéã õàð, íî¸í Àðîíàêñ ýíý áîë õýä õýäýí õýëýýð áè÷ñýí ãàð áè÷ìýë¿¿ä áàéãàà þì. Ýíä ìèíèé ýðäýì øèíæèëãýýíèé àæëûí ¿ð ä¿í áè÷ýýñòýé áàéãàà. Òýõýýðýý ìèíèé ýíý á¿òýýë íàäòàé õàìò ìºõºõã¿é ãýäýãò áè èòãýíýì. Ìèíèé íýð óñ áè÷èãäýæ ìèíèé áèå ò¿¿ãýýð áàÿæñàí ýíý ãàð áè÷ìýë óñàíä æèâäýãã¿é æèæèã àïïàðàò äîòîð õèéãäýõ áîëíî. “Íàóòèëóñ” äýýð àìüä õàìãèéí ñ¿¿ë÷èéí õ¿í óóë àïïàðàòûã äà- ëàéä õàÿõàä äàâàëãàà ò¿¿íèéã ãàðäàí àâàõ þì. Íýðýý áè÷íý ãýíýý! Áàñ ººðèéí íü ò¿¿õ! Òýõýýðýý ò¿¿íèé íóóö õýçýý íýãýí öàãò òàéëàãäàõ íü ýý?

Ãýâ÷ òýð ¿åäýý áè, ýíý ìýäýãäëèéã íü ìèíèé ñîíèðõîí áóé ñýäýâò øèëæèí îðîõ ÿðèà ¿¿ñãýõ àðãà ãýæ ñàíàæ áèëýý. - Êàïèòàí ìèíü õýìýýí áè ºã¿¿ëð¿¿í-òàíû õèéõ ãýæ áóé àëõìûã áè çºâõºí çºâ õýìýýí ä¿ãíýõ áàéíàì. Õýðýâ òàíû õèéñýí õºäºëìºðèéí ¿ð àøèã ìºõºæ ñºíºõ þì áîë òýíýã þì áîëíî. Ãýâ÷ òàíû á¿òýýñýí ýíý íýãýí ç¿éë íàäàä õýòýðõèé á¿ä¿¿ëýã þì ìýò ñàíàãäíàì. Òàíû ýíý àïïàðàòûã ÿìàð ñàëõè, õààø íü õèéñãýæ, õýíèé ãàðò îðóóëàõûã õýí ìýäñýí þì! ¯¿íýýñ àðàé íàéäâàðòàé ººð íýã þì õèé÷èõýæ áîëîõã¿é ãýæ ¿¿? Ìàãàäãóé, òà ººðºº ÷ þì óó, ýñõ¿ë òàíû íºõäèéí íýã... - Õýçýý ÷ òýõã¿é, ýðõìýý? ãýæ êàïèòàí ìèíèé ÿðèàã òàñ òàòàí ýðñ õýëëýý. - Òýãâýë ìèíèé áèå ººðèéí íºõäèéí õàìò òàíû ýíý ãàð áè÷ìýëèéã ÷àíä õàäãàëàõàä áýëõýí áàéíàì. Õýðýâ ë òà áèäýíä ýðõ ÷ºëººã ìààíü ýðã¿¿ëæ... - Ýðõ ÷ºëººã ÷èíü ¿¿? - Òèéìýý, êàïèòàí ¿¿íèé ë òóõàé áè òàíòàé ÿðèõ ãýñýí þì. Áèä “Íàóòèëóñ” äýýð ãàð÷ èðñýýð á¿òýí äîëîîí ñàð áîëëîî. Òýãýýä áè, ýíýõ¿¿ óñàí äîîãóóð ÿâàã÷ õºëºã îíãîöîí äýýðýý áèäíèéã òà á¿õ íàñààð ìààíü áàðèõûã õ¿ñ÷ áóé ýñýõèéã ººðèéí áîëîí ººðèéí íºõäèéí íýðèéí ºìíººñ, ºíººäºð òàíààñ áèå÷ëýí àñóóõ ãýñýí þì? - Ýðõýìñýã íî¸í Àðìÿêå, òàíä áè îäîîãîîñ äîëîîí ñàðûí ºìíº ºãñºí õàðèóãàà ë äàâòàí õàðèóëàõ áàéíàì. “Íàóòèëóñ” äýýð ãàðñàí õýí áîëîâ÷ õýçýý ÷ ò¿¿íèéã îðõèæ ¿ë îäíî. - Òýãâýë òàíû ýíý ÷èíü ¸ñòîé áîîë÷ëîë áàéíà! - Þó ë ãýæ õýëíý òàíé! äóð ìýäýæ. - Òèéì áîë áîîë õ¿í ýðõ ÷ºëºº ýðìýëçýõ ýðõòýé áàéäàã þì! ¯¿íèé òóë àðãà á¿õýí ñàéõàí! - Òýð ýðõèé ÷èíü òàíààñ õýí ÷ áóëààõã¿é ãýæ êàïèòàí Íåìî õàðèóëààä, òàíûã áè àëü, íýãýí òàëààð òàíãàðàãëóóëààã¿é áàéõàà ãýâ. Êàïèòàí Íåìî õîåð ãàðàà öýýæèíäýý çºð¿¿ëýí àâ÷ íàä ðóó õàðàí çîãñ÷ áàéâ. - Íî¸íòîí ìèíü-õýìýýí áè ò¿¿íä-ýíý íýãýí ñýäâýýð õî¸ð äàõü óäààãàà äàõèí ÿðèëöàõûã áè ÷, òà ÷, õýí ìààíü ÷ õ¿ñýýãóé. Ãýâ÷ áèä, íýãýíòýý ë õºíä÷èõñºí áîëîõîîð øóâòàðãàõ ¸ñòîé. Äàâòàí õýëýõýä, ãàíö ìèíèé òóõàé ÿðüæ áóé õýðýã áèø, øèíæëýõ óõààí ãýäýã ìèíèé õóâüä áîë ìèíèé àâðàãà òóëãóóð, ñààòàë, õºãæèë öýíãýë þì. Õýðýâ òà ìýäýõèéã õ¿ñâýë þóã áîëîâ÷ ìàðòàõàä ìèíü òóñàëäàã ãàíö õ¿ñëýí ìèíü þì. Áè ÿã ë òàíû íýãýí àäèë, ººðèéí õèéñýí õºäºëìºðèéí ¿ð ä¿íã äàëàéä õàÿñàí ÿìàð íýãýí àïïàðàòààð äàìæóóëàí õ¿í òºðºëõòºíä ãýðýýñëýí ¿ëäýýõ èòãýë íàéäâàðààð ñýòãýëýý öàãààòãàí, òàíü øèã ë õîë äàëä àìüäàð÷ ÷àäíà. Íýã ¿ãýýð õýëýõýä, òàíû ýíýõ¿¿ àÿëàëä áè ãàð áèå îðîëöîæ ÿâñàíäàà ººðò ìýäýãäýõ¿éö õàíãàëóóí èõ òààëàìæ ýäëýí, ìºí çàðèì íýãýí òàëààð òàíû ¿íýí çºâòýé òàëûã ÷ çºâøèí õ¿ëýýæ, òàíûã ñàíàí ñàíàí áàõäàí áàÿñ÷ ÿâæ ÷àäàõ áèëýý. Ãýâ÷ ìèíèé áèå áîëîí ìèíèé íºõäºä ÿìàð ÷ õàìààã¿é, òàíû àìüäðàëûí áàñ ººð òàëóóä áèé. Ò¿¿ãýýð ÷ áàðàõã¿é, òàíû îþóí,

óõààí, àâüÿàñ ÷àäâàðò õºõºæ áèøèðñýí áóþó òàíûã óé ãà- øóóäàëä àâòàãäñàí ¿åä òàíû ç¿ðõòýé áèäíèé ç¿ðõ íýãýí àäèë öîõèëîí áàéñàí öàãò ÷ áèä, òýð á¿õ ë ñàéí ñàéõíû íºëººãººð áèäíèé ñýòãýëä çàéëøã¿é óíäðàõ äîòíî õ¿íäýòãýë ÿìàð íýãýí õýëáýðýýð º÷¿¿õýí áîëîâ÷ èëýð÷èõ áèé ãýõýýñ àðãà áóþó áîëãîîìæëîõ ¸ñòîé áàéñàí þì. Ýíä áàñ áèä þì á¿õýíä ººðèéí ìýò õàíäàõ ýðõã¿é, õ¿íèéðõýõ ÿâäàë, áèäíèéã ýíä áàéõ íºõöºëã¿é áîëãîæ áàéãàà þì. Òýð áàéòóãàé ìèíèé õóâüä ìºí àäèë áàéíà. Ýíý áàéäàë, ÿëàíãóÿà Íåä Ëåíäýä òýñâýðëýøã¿é íºëººëæ áàéãàà þì. ßìàð ÷ õ¿í, ººðèéãºº õ¿í ãýæ òîîöîõûã õ¿ñäýã áèçýý. Èíãýõýä åð íü òà áîîë÷ëîëûã ¿çýí ÿäàæ ýðõ ÷ºëººã ýðìýëçäýã õ¿íèé òîëãîéä ÿìàð áîäîë òºðæ áîëîõûã ýðýãö¿¿ëýí áîäñîíóó? Æèøýýëáýë ìàíàé Êàíàä õ¿í øèã õ¿íèé òîëãîéä? Òà òýõýä åð íü ººðºº ººðòºº àñóóëò òàâüæ òýð õ¿í ÷óõàì þó ñ¿âýã÷èëæ ÿâàõààð øèéäýæ áîëîõûã... õýìýýí ¿ðãýëæë¿¿ëýí ÿðèõ ãýòýë êàïèòàí Íåìî áîñîí èðæ: - Òàíàé òýð Íåä Ëåíä þóãàà ñ¿âýã÷èëæ ÿàõààð øèéääýã áèëýý? Òýð á¿õýí íàäàä ÿìàð õàìààòàé þì. Ò¿¿íèéã áè ÿìàð ýðæ õàéñàí áèø! Áàñ áè ò¿¿íèéã ýíä äóðòàéãàà áàðüæ áàéãàà ãýæ ñàíàíà óó? Õàðèí òàíû õóâüä íî¸í Àðîíàêñ òà áîë õ¿í òàã äóóã¿é áàéñàí ÷ þìíû ó÷èð îéëãîõ õ¿í. ªºð òàíä õýëýõ þì íàäàä àëãà. Ýíý íýãýí ñýäâýýð íàäòàé ÿðèõ ãýñýí òàíû ýõíèé îðîëäëîãî ýöñèéíõ òàíü áîëîã. Õî¸ð äàõü óäààãàà ÿðèõ ãýâýë áè òàíû ¿ãèéã ñîíñîõ ÷ ¿ã¿é ãýëýý. Áè ÿâæ îäëîî. Ýíý ºäðººñ õîéø áèäíèé õàðüöàà òóí õ¿íäýðëýý. Íºõºääºº áè, óã ÿðèàíû òóõàé ÿðüæ ºãºâ. - Ýíý õ¿íýýñ áèäýíä ãîðüäîõ þì þó ÷ àëãà. “Íàóòèëóñ» Ëîíã-Àéëåíäàä îéðòîæ áàéíà. öàã àãààð ÿìàð ÷ áàéñàí áèä çóãàòàõ ë õýðýãòýé ãýæ Íåä Ëåíä ºã¿¿ëýâ. Òýíãýðèéí áàéäàë óëàì ë ò¿ãø¿¿ðòýé áîëæ áàéâ. Èõ ¿åð áóóõûí ¸ð îðæ áàéëàà. Àãààðò ñ¿¿í öàãààí ¿¿ëñ õºâºðíº. Òýíãýðèéí õàÿà ¿åðèéí õàð ¿¿ëñýýð çóçààð÷ áàéâ. Óóëñ äàëàé äýýãóóð, ìàø äîîãóóð õºâæ åð áóñ õóðäàí í¿¿õ àæýý. Äàëàé äîãøèð÷ ãàðëàà. ¯åð, øóóðãàíû õàíü èæèë áîëñîí ñàëõèâ÷ øóâóóäààñ áóñàä øóâóó á¿ãä àëãà áîëñîí áàéâ. Áàðîìåòðèéí çààëò áóóð÷ áàéâ. “Íàóòèëóñ” Ëîíã Àéëåíäèéí çààã äýýð Íüþ-Éîðêîîñ õýäõýí ìèëü çàéòàé ÿâæ áàéõ ÿã òýð ¿åä òàâäóãààð ñàðûí àðâàí õî¸ðíîî, ºäðººð ¿åð áóóëàà. Êàïèòàí Íåìî äàëàéí ã¿íä øóìáàí îðæ íóóãäàõûí îðîíä, ¿ë îéëãîãäîõ áàñ íýãýí ààø íü õºäºëæ “Íàóòèëóñ» äàëàé äýýð èë õºâæ ÿâñàí òóë áàéãàëèéí òýðõ¿¿ øèðóóí äîãøðîëûã áè òîäîðõîé áè÷èæ ÷àäàõ áàéíàì. Ñàëõè ç¿¿í ºìíº ç¿ãýýñ ñåêóíäýä àðâàí òàâàí ìåòðèéí õóðäòàé ¿ëýýæ ºäðèéí ãóðâàí öàãò ò¿¿íèé õóðä ñåêóíäýä õîðèí òàâàí ìåòð áîëëîî. Ýíý íü äàëàéí æèíõýíý õ¿÷èò øóóðãà àæýý. Êàïèòàí Íåìî îíãîöíû òàâöàí äýýð áàéðàà ýçýëæ äàëàéí øóóðãàíä àâòäàõã¿é ãýæ îíãîöíû òàâöàíãèéí õàøëàãàíààñ áèåý áàðüæ õ¿ëëýý. Áè ÷ ãýñýí ò¿¿íòýé çýðýãöýí çîãñ÷, áèåý áàðüæ áýõëýýä, ¿åð øóóðãà ººä äàëüäðàëã¿é ñºðºí çîãñ÷ áàéãàà òýð õ¿í, äîãøèí ñàëõè õî¸ðûã ýí òýíö¿¿ áàõäàí áèøèð÷ á¿ëãýý. Õºãëºðñºí ñàãëàãàð õàð óóëñ, õººñºðñºí äàëàéí äàâàëãàà ø¿ðãýí õºâðºëäºæ òýäãýýðèéí

çàíãèðñàí èõ ìóøãèðààí äóíä ¿¿ñýõ æèæèã äîëãèîã áè îëæ ¿ë ¿çýõ áºãººòºë ¿åëñýí ñ¿ðò óñíû õºº ìýò õàð äýë ñýðâýí õ¿ðòýë áóòðàí ¿ë öàöðàõ íü äàâàëãàà íýí ÷èéðýã íÿãòðóóã ãýð÷ëýõ àæýý. Òýäãýýð èõ äàâàëãàà óëàì óëàì ë äýýð õººð÷ áàéâ. “Íàóòèëóñ» ýñõ¿ë õàæóóëäàí õàâèðãàëæ, ýñõ¿ë øóðàã ìîä ìýò ýãö ººäºº áîñîí èðæ, óñàíä áºãñººðºº øààæ îðîí, ñàâëàí øèäýæ ÿâëàà. Îðîé òàâàí öàã îð÷èìä óñàí áîðîî öóòãàñàí áîëîâ÷ òýð, ñàëõè äàëàé õî¸ðûí àëü àëèíûã íü ÷ íîìõîòãîñîíã¿é. Äàëàéí õ¿÷èò øóóðãà ñåêóíäýä äº÷èí òàâàí ìåòðèéí õóðäòàé í¿äñýí íü öàãò äº÷èí áýýð èëóó õóðäàëíà ãýñýí ¿ã àæýý. Èéìýðõ¿¿ øóóðãà áàéøèí ñàâ íóðààæ, âààðàí äýýâýð õóó òàòàí, òºìºð ñàðààëæ õóãà õóãà äàéð÷ îíãîöíû òàâöàí äýýðõ ¿õýð áóóíóóäûã áºìáºã ìýò ýëääýã áèëýý. Ãýâ÷ “Íàóòèëóñ” ýíýõ¿¿ ýìõ çàìáàðààã¿é äàâéëãààí äóíä õºâæ “Ãàíöõàí áºõ ë õèéãäñýí áîë äàëàéòàé òýìöýëäýæ ¿ë ÷àäàõ îíãîö ãýæ áàéõã¿é” õýìýýí àëäàðò íýãýí èíæåíåðèéí õýëñýí ¿ãèéã íîòîëæ áàéâ. Ýíý îíãîö áîë äàëàéí äàâàëãààíä õýàìõ öîõèãäîõ áóë õàð õàä áèø, õàðèí õ¿íèé ýðõ ìýäýëä á¿ðýí çàõèðàãäàõ øóðàã ìîä, òîíîã òàòëàãàã¿é õºäºëãººíò ýýð¿¿ë ìýò ãàí õºëºã òóë äîãøèð÷ øèð¿¿ëñýí øóóðãàòàé à÷ òà÷ òýìöýëäýí áèëýý. Áè, òýðõ¿¿ ãèíæíýýñýý ìóëòàðñàí àäèë ãàëçóóðàí áóé äîëãèîã àíõààðàëòàé øèðòýæ áàéâ. Òýäãýýð äîëãèî ºíäðººøºº àðâàí òàâàí ìåòðò õººðºí, óðòààøàà çóóí òàâèàñ çóóí äàëàí ìåòðò õºâðºëäºæ ñàëõèíààñ àðàé ÿëüã¿é æààõàí õóðäòàé ýð÷èëæ áàéëàà. Òýäíèé õýìæýý, õ¿÷èí ÷àäàë äàëàéí ã¿íýýñ øàëòãààëæ ºñ÷ áàéâ.Òýõýä ë áè ººðòºº, àãààð ñàëõè õóìõèí àâ÷ äàëàéí ã¿íä îðâîë, òýð îð÷èíä õ¿÷èëòºðºã÷ õ¿ðãýäýã, òýäãýýð äàâàëãààíû æèíõýíý ¿¿ðãèéã îéëãîæ áèëýý. Ýðäýìòäèéí áîäîæ ãàðãàñíààð, òýäãýýðèéí äàðàëòûí äýýä õÿçãààð íü ººðñäèéí äýëäýí áóóæ áóé ãàäàðãûí òýãø äºð- âºëæèí ôóò òóñ á¿ð äýýð ãóðâàí ìÿíãàí êèëîãðàìì õ¿ðäýã àæýý. ßã ë èéì äàâàëãàà Ãåáðèäèéí àðëóóä îð÷èìä íàÿí äºðâºí ìÿíãàí Ôóò õ¿íä õàäàí õÿñààã áàéðíààñ íü õºäºëãºñºí þì. Òýð ë äàâàëãàà 1864 îíû àðâàí õî¸ðäóãààð ñàðûí 23-íû äîãøèí øóóðãàíààð, ßïîíû Èåääî õîòûí òýí õàãàñûã óñòãààä, òýíãèñ äóíäóóð öàãò äîëîîí çóóí êèëîìåòðèéí õóðäòàé äîâòîëãîñîîð, ¿õëýý ýðæ ç¿òãýõäýý òýð ë ºäºðòºº Àìåðèêèéí ýðãèéã õ¿ð÷ ìºðãºñºí þì äàà. Øºíº áîëîõûí õýðä áèä øóóðãàòàé àìü òýìöýí òóëàëäàæ áóé òîì õºëºã îíãîöíû áàðàà õàðëàà. Òýð äàëàéä çàíãàà õàÿæ äàâàëãààí äóíä ñóë îðõèãäñîí áàéâ. Òýð áîäâîë, Íüþ- Éîðê, Ëèâåðïóëü õî¸ðûí õîîðîíä áóþó ýñõ¿ë Íüþ-Éîðê, Ãàâð õî¸ðûí õîîðîíä ã¿éäýã õºëã¿¿äèéí íýãýí áàéñàí áóéçàà. Òºäºëã¿é òýð õàðàíõóé á¿ðèéä äàëä îðëîî. Îðîé àðâàí öàãèéí ¿åä, õóðìàñò òýíãýð ãàë ò¿éìýðò àâòñàí ìýò áîëëîî. Ãàë öàõèëãààí àãààð òýíãýðèéã ç¿ñýí ç¿ñýí áàéâ. Áè òýäãýýðèéã õàðæ ÷àäàõã¿é áàéõàä, êàïèòàí Íåìî òýäãýýðýýñ í¿ä ñàëãàõã¿é áàéëàà. Òýð õ¿í ñàëõè øóóðãàíä ñýòãýë õàíàñàí ìýò àæýý. Áèå áèåèéã ìºðãºí áóòàð÷ áóé ìóøãèðñàí èõ äàâàëãàà íèæèãíýí, ñàëõèíû èñãýðýëò àÿíãûí äóó...áóãä íèéëæ áàéæ ¿ë áîëîì ñ¿ðò ÷èìýý àãààð òýíãýðèéã äîíñîëãîí áàéâ. Ç¿¿íýýñ äýãäñýí öèêëîí, òýíãèñèéã õîéãóóð áàðóóãààð, óðüäóóð á¿òýí òîéðîîä, ýõýëñýí ç¿ãòýý ýðãýí î÷èæ ¿ðãýëæ ÷èãëýëýý ººð÷ëºí áàéëàà. Àé äàà, ýíý Ãîëüôñòðèì óó! Àðãàã¿é ë òýð øóóðãàíû ýçýí ãýñýí íýðýíäýý ä¿éñýí àæýý! Ò¿¿íèé óñíû ÿíç ÿíçûí õàëóóí õ¿éòýí, ò¿¿íèé óðñãàë äîîãóóð õºâºõ àãààð ñàëõèíû òîãòâîðã¿é áàéäàë ýäãýýð àéìøèãò öèêëîíûã òºð¿¿ëýõã¿é áîë ººð þó òºð¿¿ëýõ áèëýý!

Áîðîîíû äàðàà ¸ñòîé ë æèíõýíý ãàëò ¿åð áóóëàà. Óñíû øèðõã¿¿ä õàéëñàí òºìðèéí óðñãàë áîëîí õóâèðàõ øèã áîëëîî. Êàïèòàí Íåìî øèëäýã ¿õëèéã ýðæ, ¿õýõ ¿õýõäýý àÿíãàíä íèðã¿¿ëæ ¿õýõýýð øèéäñýí þì áîëîâ óó ãýæ áîäîæ áîëîõ áàéâ. Áºãñºí òàëûí àéìøèãò ñýãñðýëòèéí ¿åä “Íàóòèëóñ”-ûí àÿíãà çàéëóóëàã÷ ìýò ãàí ìºðã¿¿ë äýýøýý ¸ðäîéí èðæ ò¿¿íèé ¿ç¿¿ðò ãàë áóòðàí õàðàãäëàà. Áè äîíñîëãîîíä ñýãñðýãäýæ ÿäàð÷ òóéëäñàíäàà îíãîöíû òàâöàíãèéí òàã õ¿ðòýë àðàéõèéæ ýëãýýðýý ãóëãàí î÷îîä, òàãèéã ñºõºæ, ¿çýñãýëýí òàíõèìä áóóæ î÷ëîî. Ýíý ¿åä øóóðãà äýýä õýìæýýíäýý õ¿ð÷ áàéâ. “Íàóòèëóñ” äîòîð ñåêóíä õýð ÷ õºë äýýðýý òîãòîæ çîãñîõ àðãàã¿é àæýý. Êàïèòàí Íåìî çºâõºí øºíº äóíä ë áóóæ, èðëýý. Óñíû áàãòààìæóóä óñààð õýðõýí ä¿¿ð÷ áóéã áè ñîíñîâ. Òýãòýë ÷ “Íàóòèëóñ” òýíãèñèéí àìãàëàí ã¿íä àëãóóð æèâæ îðëîî. ¯çýñãýëýí òàíõèìûí öîíõíóóä íýýëòòýé òóë áè òîì òîì çàãàñíû á¿õýë á¿òýí ñ¿ðã¿¿ä îëæ ¿çñýí áºãººä òýä ãàë óëààí óñàí äîòîð ñàíäðàëäàí äàâõèëäàæ òýäíèé çàðèìûã ìèíèé õàðñààð áàéòàë àÿíãà íèðãýñýí áèëýý. “Íàóòèëóñ» äîîøèëñîîð ë áàéâ. Ò¿¿íèéã áè àðâàí òàâàí ìåòðèéí ã¿íä àìãàëàí óñíàà îðíî ãýæ áîäîæ áèëýý. Ãýòýë, òýíãèñèéí ºíãº òàëûí óñ óðâàëäàí õºðâºæ áàéñàí íü òóí èõ òóë áèä òàâèí ìåòð õ¿ðòýë ã¿íçãèéð÷ á¿ëãýý. Ýíä äàëàéí ýíý èõ ã¿íä, õè÷íýýí àìãàëàí òàéâàí õè÷íýýí íàì ã¿ì ñàíæ âý! Òýãâýë ýíý õýð, äàëàé äýýð àéìøèãò øóóðãà äîøãèðñîîð áóé ãýæ õýí ÿàõèí áîäîõ áèëýý! ªÐÃªÐÃÈÉÍ 42 ÄÀÕÜ ÕÎÍÎÃ 24 ÄÀÕÜ ÕÓÂÜ, ÓÐÒÐÀÃÈÉÍ 17 ÄÀÕÜ ÕÎÍÎÃ 28 ÄÀÕÜ ÕÓÂÜÄ Áèäíèéã òýíãèñèéí øóóðãà äîðíî ç¿ã ýëäæýý. Íüþ-Éîðêèéí ýðýã îð÷èíä áóþó ýñõ¿ë Ëàâðåíòèéí ãîëûí àäàãò îðãîõ á¿õ íàéäâàð ìààíü ¿ã¿éñýâ. Õººðõèé ìóó Íåä áàéæ ÿäñàíäàà êàïèòàí Íåìîãèéí íýãýí àäèë, öîð ãàíöààð äàëäûí äàëä îðæ, íàì ã¿ì áîë÷èâ. Êîíñåëü áèä õî¸ð ë ñàëàõã¿é áàéâ. “Íàóòèëóñ” ç¿¿í òèéøýý ýëäýãäñýí ãýæ áè äýýð õýëñýíäýã. Ãýâ÷ ÿã ¿íýíýýðýý áîë ç¿¿í õîéøîî þì ø¿¿. Õýä õýäýí ºäðèéí òóðø òýð ýñõ¿ë óñàí äîîð äàëä îðæ, ýñõ¿ë óñàí äýýð èë ãàð÷ áàðàã ë ¿ðãýëæ äàëàé÷äàä íýí àþóëòàé èõ ìàíàí äóíäóóð ÿâëàà. Òýäãýýð ìàíàí èõýâ÷ëýí ìºñíèé õàéëàëòààñ øàëòãààëàõ áºãººä òýð íü àãààðûã óñíû óóð öàíãààð õýòýðòýë íü íýâòð¿¿ëäýã á¿ëãýý. Ýõ ãàçðûí ýðýã õ¿ðýõèéã ýðìýëçýí òýíäõèéí õóóðàì÷ ãýðëýýð áàðèìæààëàí ÿâñààð ýíý õÿçãààðò õè÷íýýí îëîí îíãîö ñºíºäºã ãýý÷! Ýíý ìàíàíãààñ áîëæ õè÷íýýí÷ ãàé çîâëîí ó÷ðàâ àà! Ýñðýã ÿâàà îíãîöíóóäûí äýíãèéí ãýðýë, ÿíäàíãèéí äóó, õîíõíû ò¿ãø¿¿ðò æèíãýíýýí àëü àëèéã íü õàðãàëçàõã¿éãýýð õè÷íýýí îëîí õºëºã ñ¿éðñýí ãýý÷! Äàëàéí õàä ìºðãºõ äóóã äàðñàí ñàëõèíààñ áîëæ óñàí äîîðõè õàä ìºðãºñºí òîõèîë õè÷íýýí îëîí áèëýý!

Ýíý îð÷íû äàëàéí ¸ðîîë àëàëäààíû òàëáàðààñ õîëã¿é áàéäàã íü ãàéõàëòàé áèø. Ýíä äàëàéí ¸ðîîë îíãîöíû ñ¿éðëèéí ñýãýýð õó÷èãäñàíû íýã çàðèì íü çýâýð÷, õóó÷èðñàí áàéòàë, íºãºº õýñãèéí íü ºíãºº ÷ àëäààãóé çýñ òàâöàíä ìàíàé îíãîöíû ïðîæåêòîðûí ãýðýë òóñàí îéæ øèâ øèíýõýí àæýý. Îð ñóðàããóé àëãà áîëñîí, õè÷íýýí ÷ îëîí îíãîö ä¿ðâýãñýä áóþó àìüä à÷ààòàéãàà, á¿õ áàãòàéãàà ýíä õýâòýâ ãýý÷. Á¿õ ë ëàâëàõ áè÷èãò òýìäýãëýñýí Ëàâðåíòè ãîëûí ñóäàã, ÁåëüÈëèéí õîîëîé, Ðàñûí õóøóó Ñåí-Ïîëèéí àðëóóäûí îð÷èí äàõü ýíýõ¿¿ àþóëò ãàçðóóäàä õýä õè÷íýýí ñ¿éðýë ãàðäàã ãýæ ñàíàíà! Çºâõºí ñ¿¿ëèéí õýäýí æèëä ýíý îð÷èíä æèâñýí õºëºã îíãîöíóóäûí õàðàìñàëòàé õàð äàíñàíä: “Ñîëüåâåÿ”, “Èçèäó”, “Ïàðàìàòòó”, “Âåíãåðöà”, “Êàíàäöà”, “Àíãëîñàêñà”, “Ãóëìáîëüäòàé”, “Íýãäñàí øàòàò” çýðãèéã, äàëàéí øóóðãàíä ñºíºñºí “Àðêòèêà”, “Ëèîíöà” õî¸ðûã ìºðãºëäºæ ñ¿éðñýíä “Ïðåçèäåíò”, “Íîìõîí äàëàé” “Ãëàçãî õîò” çýðãèéí õºëã¿¿äèéã ¿ë ìýäýãäýõ øàëòãààíààð ¿ã¿é áîëîãñäûí òîîíä îðóóëæ òóñ òóñ á¿ðòãýõ õýðýãòýé áîëæýý. “Íàóòèëóñ» õºíºãººë ñ¿éðëèéí ñýã äóíäóóð, ¿õýãñäèéí õ¿¿ðýíä ¿çëýã õèéõ àäèë ñ¿ëæèí ÿâàâ. Òàâäóãààð ñàðûí òàâíàà áèä Íüþôàóíäëåíäèéí õàÿëãûí õàìãèéí óðä ¿ç¿¿ðò õ¿ðëýý. Òýðõ¿¿ õàÿëãà äàëàéí óñ ýðæ äýýð ãàðãàæ õàÿñàí õóðäíààñ òîãòæýý. Òýð áîë àìåðèêèéí õîéò ýðãèéã îðîîñîí óìàðò òóéëûí õ¿éòýí óðñãàëààð ýñõ¿ë ýêâàòîð îð÷ìîîñ Ãîëüôñòðèìýýð õ¿ðãýãäýí èðñýí, äîëîîí æîðûí îðãàíèê ¿ëäýãäë¿¿äèéí àñàð èõ õýìæýýíèé õóðäàñ áàéâ. Ò¿¿í÷ëýí ýíä ýíý îð÷èíä õýäýí áóìààðàà ¿õýæ ¿ðýãäýõ õºíäèé áèåòýí çººëºí áèåòíèé ¿ëäýãäýë, çàãàñíû ÿñíû ãàéõàìøèã èõ áººãíºðºë ¿¿ñ÷ýý. Íüþôàóíäëåíäèéí õàÿëãàä äàëàéí ã¿í ìàø ã¿åõýí áàéñàí íü õýäõýí çóóí ôóòýýñ ¿ë õýòðýõ àæýý. Ãýâ÷ ºìíº ç¿ã ð¿¿ãýý äàëàéí ¸ðîîë ãýíýò ã¿íçãèéðýí õîòîéæ ãóðâàí ìÿíãàí ìåòð òàì ìýò ã¿íçãèéð÷ áàéâ. Ãîëüôñòðèì ýíý îð÷èíä ºðãºñíº. Ýíä òýð á¿õýë á¿òýí äàëàé áîëîõ àâ÷ ººðèéí óðñãàëûí õóðä, äóëààí õî¸ðûã àëäàíà. ”Íàóòèëóñ” ¿ðãýýí ÿâàà çàãàñàí äóíä áè, ÿãààí ýëýã, õàðàâòàð ñýðâýýòýé, õàãàñ ìåòð óðò äóãóé ñýë¿¿ðòýíã ÿëãàí òàíüñàí íü òýä, õîñ õîñîîðîî õàíèëàí àìüäðàõûí ¿íýí øóäðàãûí ¿ëãýð æèøýýã ¿ç¿¿ëäýã áèëýý. Ìºí òýíä íýí ñàéõàí, àìòòàé, îþóí ýðäýíý ìýò íîâ íîãîîí óðòààñ óðò ìóðåí, íîõîéòîé çàðèì òàëààðàà íèëýýä àäèë òîëãîéòîé, òîì í¿äýëñýí êàððàêñ, áóõàíäàé, ãóáàí çýðãèéí îëîí çàãàñ õàðàãäàâ. Ãýâ÷ áèäýíòýé ñàãàìõàé çàãàñ öàã ÿìàãò òîõèîëäîæ áàéñàí íü Íüþôàóíäëåíäèéí õàÿëãà áóþó äóðòàé ãàçàð íü áèä ò¿¿íòýé äàéðàëäñàí áèëýý. Íüþôàóíäëåíä áîë ÿàõ àðãàã¿é ë óñàí äîîðõè óóë áàéõààñ çàéëàõãóé òóë ñàãàìõàé çàãàñûã óóëûí çàãàñ ãýæ çîðèãòîé õýëæ áîëíî. “Íàóòèëóñ» ñàãàìõàé çàãàñûí íÿãò öóâààí äóíäóóð ººðòºº çàì ãàðãàí ÿâàõ ¿åä Êîíñåëü ãàéõàæ õºõºõèéí ýðõýíä äóó àëäàõã¿é áàéæ ÷àäñàíã¿é. - Þó? Ýíý ÷èíü ñàãàìõàé çàãàñ ãýæ ¿¿? õýìýýí òýð õàøãàðààä, àà òýãâýë áè, ¿¿íèé ÷èíü õýëòãèé çàãàñ ìýò õàâòãàé àìüòàí ãýäýãò á¿ðýí èòãýæ áàéñàí þì ãýâ. - Äýìèé þì á¿¿ ÿðü! Ñàãàìõàé çàãàñ çºâõºí ë çàãàñ õóäàëäàõ ìóõëàãò õàâòãàé áàéäàã þì Òýíä ò¿¿íèéã ãýäýñ äîòîðã¿é àâàà÷äàã ó÷ðààñ òèéì áàéäàã. Äàëàéäàà áîë ãîëàâëü øèã ë óñàíä

øóìáàõàä íýí çîõèöñîí áººðºíõèé øóâòàí çàãàñ ãýæ ìýä! -Ýçýí èë¿¿ ìýäýõ áèç ãýæ Êîíñåëü õàðèóëààä-ýíä ÿàñàí îëîí çàãàñòàé þì áý? Á¿ð øîðãîîëæíû ¿¿ð øèã! ãýâ. - Õýðýâ ë ò¿¿íèé äàéñàí õ¿í ¿ã¿éñýí áîë ¿¿íýýñ ÷ á¿ð îëîí áàéõñàí ë äàà íàéç ìèíü, íýãýí ýì ñýãàìõàé õè÷íýýí ¿ð öàöäàãèéã ÷è ìýäýõ ¿¿? - Çà ÿàõàâ, òàâàí çóóí ìÿíãà ãýå - Àðâàí íýãýí ñàÿ áàéäàã þì, õîíãîð ìèíü: Àðâàí íýãýí ñàÿ èé! ¯¿íä ÷ áè, ººðºº ë íýã íýãýýð íü òîîëæ ¿çýõýýñ íààø, õýçýý ÷ ¿íýìøèõã¿é ýý. - Òîîë ë äîî ÿàõàâ! Ãýâ÷ ÷è, õýðýâ ë íàäàä èòãýæ ¿çâýë, öàãàà ãàìíàõ áàéëã¿é. Ôðàíö÷óóä, àíãëè÷óóä, àìåðèê÷óóä Äàíèéíõàí, Íîðâåãóóä ñàãàìõàéã àñàð îëíîîð íü áàðüäãèéã á¿¿ ìàðòààðàé. ¯¿íèéã õîîë õ¿íñýíä õýìæýýã¿é èõ õýðýãëýäýã òóë õýðýâ ë ýíý çàãàñ ºñ÷ ¿ðæèõ åð áóñûí àãóó ÷àäàëã¿éñýí áîë õýäèéí íýã ÷ ¿ëäýõã¿é àëãà áîëîõñîí áèëýý. Çºâõºí Àíãëè, Àìåðèê õî¸ðûí äàëàí òàâàí ìÿíãàí äàëàé÷èäòàé òàâàí ìÿíãàí õºëºã îíãîö ë ñàãàìõàé çàãàñ áàðèõ àæèë ýðõýëäýã þì äàà. Òýõýä õºëºã òóñ á¿ð àãíóóðûí íýã óëèðàëä, äóíäæààð äº÷èí ìÿíãàí øèðõãýýñ äîîøã¿éã áàðüäàã áîë íèéòäýý õîðèí ñàÿ îð÷ìûã áàðèõ áèø ¿¿. Íîðâåãèéí ýðýã îð÷èíä ò¿¿íèéã ìºí ºäèé õýðòýé ë áàðüäàã þì. - Çà íýí ñàéí! õýìýýí Êîíñåëü õýëýýä “áè ýçýíä èòãýæ òîîëîõîî áîëü¸” ãýëýý. - Þó òîîëîõîî áîëü¸ ãýæ Êîíñåëü îî? - Àðâàí íýãýí ñàÿ ¿ð. Ãýâ÷ áè, íýã ë þì ººëæ õýëìýýð, áàéíà. -ßìàð þì? - Õýðýâ ë ¿ð òóñ á¿ð àìüäàð÷ çàãàñ áîëäîã þì áîë á¿õ Àìåðèê, Àíãëè, Íîðâåãè ãóðâûã òýæýýõýä çºâõºí ë õîñîîð õî¸ð ñàãàìõàé çàãàñ áîëîõ þì áèø ¿¿. Áèäíèéã ÿã Íüþôàóíäëåíäèéí õàÿëãà äýýã¿¿ð ºâ÷¿¿ãýýðýý àðàé ë øàà÷èõã¿é ÿâæ áàéõ òýð ¿åä áè ñàãàìõàé áàðèõ õî¸ð çóóí äýãýý á¿õèé óðò íàðèéõàí îëñ áàéõûã õàðàâ. Òèéì äýãýý, çàãàñ÷íû çàâü òóñ á¿ð äýýðýýñ óñ ðóó õýä õýäýí àðâààð íü õàÿäàã á¿ëãýý. Íýã ¿ç¿¿ðò íü äýãýý óÿñàí îëñíû íºãºº ¿ç¿¿ð äàëàé äýýð òóñãàé õºâ¿¿ðò òýýãëýñýí áàéäàã þì. “Íàóòèëóñ” òýðõ¿¿ óñàí äîîðõè òîðîí äîòóóð ñ¿ëæèí ÿâàõ õýðýã ãàðëàà. Ãýâ÷ ìàíàé óñàí äîîãóóð ÿâàã÷ îíãîö ýíýõ¿¿ õ¿íòýé ãàçàð óäààí áàéñàíã¿é. Òýð Åâðîïûã, Õîéò Àìåðèêòàé õîëáîñîí öàõèëãààí ìýäýýíèé àòëàíòûí äàëàé äîîãóóðõè øóãàìûí àìåðèêèéí ¿ç¿¿ð íü èë ãàð÷ èðäýã Ñåí-Äæîíñ àðàë îð÷èíä, Íüþôàóíäëåíäèéí ºðãºðºã õ¿ðòýë ºãñëºº. “Íàóòèëóñ” ýíäýýñ óìàðò ç¿ã ººä àÿí çàìàà ¿ðãýëæë¿¿ëýõèéí îðîíä, öàõèëãààí ìýäýýíèé

óñàí äîîðõè øóãàì áàéãàà òýãø ºíäºðëºãèéã øèíæëýõ ãýñýí øèã ç¿¿í ç¿ã ðóó ÷èã àâàâ. Ãýâ÷ ºíäºðëºãèéí òîãòîö áàéäàë äàëàéí ã¿íèéã õýìæèõ òîéìã¿é àæèëëàãààíû ýöýñò ìàø òîäîðõîé ìýäýãäýæ áàéâ. Òàâäóãààð ñàðûí àðâàí äîëîîíä Ñåí-Äæîíñ àðëààñ òàâèí ìèëü çàéòàé, õî¸ð ìÿíãàí íàéìàí çóóí ìåòðèéí ã¿íä áè, ýëñýí äýýð çóðàéí õýâòýæ áóé á¿ä¿¿í óòàñ îëæ ¿çýâ. Ýíý òóõàé óðüä íü áè Êîíñåëüä ó÷ðûã íü õýëæ àìæààã¿é òóë òýð óóë óòñûã äàëàéí àñàð òîì àâðàãà ìîãîéä ¿çýæ ººðèéí çàíøëààð àíãèëàí õóâèàðëàõûã øàõàæ áèëýý. Ãýâ÷ áè òýð óòàñíû òóõàé, õýðõýí òýðíèé òàâèãäñàí òóõàé, ò¿¿íèéã òàéòãàðóóëàõààð á¿õýë á¿òýí ò¿¿õ íàìòàð ÿðüæ, òýð õººðõèé õºâã¿¿íèéõýý óðìûã õóãàëñàí áèëýý. Àíõíû óòñûã 1857-1858îíä òàâüñàí þì. Ãýâ÷ òýð øóãàì äºíãºæ äºðâºí çóóõàí öàõèëãààí ìýäýý äàìæóóë÷èõààä ãýíýò àæèëëàõàà áîëüæýý.Òýãýýä 1863îíä èíæåíåð¿¿ä ãóðâàí ìÿíãà äºðâºí çóóí êèëîìåòð óðò,äºðâºí ìÿíãà òàâàí çóóí òîíí õ¿íä øèíý óòàñ äàõèí õèéæ, òýð èõ õ¿íä òýýøýý àâàà÷èæ õºâºõèéí òóë òóñãàéëàí çîðèóëæ á¿òýýñýí “Great Eastern» õýìýýõ ãàëò îíãîö àøèãëàñàí áîëîâ÷ óóë îðîëäëîãî àìæèëò îëîîã¿é þì. Òàâäóãààð ñàðûí õîðèí òàâàíä “Íàóòèëóñ” ãóðâàí ìÿíãà íàéìàí çóóí ãó÷èí çóðãààí ìåòðèéí ã¿íä óóë øóãàì òàñ ¿ñýðñýí ÿã òýð ãàçàð îðñîí áàéâ. Ýíý íü Èðëàíäûí ýðãýýñ çóðãààí çóóí ãó÷èí íàéìàí ìèëü çàéòàé ãàçàð àæýý. ªäðèéí õî¸ð öàãèéí ¿åä Åâðîïòîé õàðèëöàà òàñàðñíûã ìýäñýí áàéæýý. “Great Eastern” îíãîöíû äýýð áàéñàí èíæåíåð¿¿ä øóãàì òàñàðñàí ãàçðûã îëæ øºíèéí àðâàí íýãýí öàã îð÷èìä ò¿¿íèé õî¸ð ¿ç¿¿ðèéã ãàðãàí èðæýý. Òýä ãýìòëèéã çàñâàðëààä óñàíä áóöààæ õèéñýí áîëîâ÷ õýä õîíîãèéí äàðàà äàõèí òàñàð÷ýý. Ýíý óäàà äàëàéí ã¿íýýñ øóãàì óòñûã òàòàí ãàðãàæ ÷àäñàíã¿é àæýý. Ãýâ÷ àìåðèê÷óóä áýðõøýýëèéí ºìíº óõàðñàíã¿é. Ýíý á¿õ õýðãèéã çîðèãò ñàíàà÷ëàã÷ áºãººä óóë õýðýãò á¿õ õºðºíãºº îðóóëñàí Ñàéðóñ ôèëüä øèíý ãýðýýíä ¿ñýã çóðàõ àæèë çîõèîí áàéãóóëæýý. Øèíý ìàÿãèéí ãýðýý áè÷èã òýðõýí äàðóé ýçíýý îëñîí áàéâ. Íýãýí òºðºë óðãàìëûí õàòààñàí ø¿¿ñ õèéñýí øèð ìýò ìºðòºº óÿí ýäýýð òóñãààðëàãäàõ áàãö áàãö òºìºð óòàñ øºðâºñëºã áîäèñîîð ¿éëäñýí çººëºâ÷ººð õàì - ãààëñàí òºìºð õîîëîéä àãóóëàãäñàí àæýý: “Great Eastern” 1866 îíû äîëîîäóãààð ñàðûí 13-íàà äàëàéä ãàðëàà Ýõëýýä þì á¿õýí á¿òýìæòýé áàéâ. Ãýâ÷ íýã ºäºð èéì þì áîëæýý. Øóãàì óòñûã óñàíä îðóóëàõààð õºâæ áàéõ çóóðàà èíæåíåð¿¿ä óóë óòàñ õýäýí ãàçðàà õàäààñàíä öîî õàòãàãäñàí áàéõûã îëæ ¿çæýý. Áîäâîë øóãàì óòàñíû ãîë õýñãèéã ãýìòýýõýýð øóóä ñàíààòàé ¿éëäñýí õýðýã áóéçàà. Îíãîöíû êàïèòàí Àíäåðñåí, ííæåíåð¿¿ä, äàðãà íàð öóãëàæ óóë õýðãèéã õýëýëöýí ¿çýýä õýðýâ ë ãýìò ýòãýýäèéã èëð¿¿ëæ îëîõ þì áîë ò¿¿íèéã ÿìàð ÷ õóóëüã¿é øóóä äàëàé ðóó àâ÷ õàÿíà ãýæ òîãòîîæýý. Ò¿¿íýýñ õîéø ãýìò õýðýã õèéõ îðîëäëîãî äàõèí äàâòàãäñàíã¿é ýý. Äîëîîäóãààð ñàðûí 23-íä Íüþôàóíäëåíäýýñ íàéìàí çóó èë¿¿ êèëîìåòðò ÿâñàí “Great Eastern” Ñîäàâûí äýðãýä áîëñîí òóëàëäààíû äàðààãààð Àâñòðèé Ïðóññ õî¸ð íàéðàìäàë òîãòîîëîî ãýñýí öàõèëãààí ìýäýý Èðëàíäààñ àâ÷ýý. Äîëîîäóãààð ñàðûí õîðèí äîëîîíîî ìºí îíãîö äàëàéí ìàíàí äóíäóóð ìºðãºëäñººð ÿâæ Àìåðèêèéí ýðýã õ¿ð÷ýý. Öàõèëãààí ìýäýýíèé óñàí äîîãóóðõè øóãàì òàâèõ óóë àæèë àìæèëòòàé äóóñâàð áîëæ øèíý çàëóó Àìåðèê òèâ õóó÷èð÷ ºòºëñºí Åâðîïò íàéðàìäàë òîãòîîñîíä áàÿð õ¿ðãýí ìýíä÷èëæ öàõèëãààí óòàñ

öîõèæýý. Öàõèëãààí ìýäýýíèé óòñûã ¿éëäâýðèéí ãàçðààñ àíõ ãàðñàí ÷èãýýð íü, öîî øèíýýð íü îëæ ¿çýõèéã áè áîäîîã¿é ìèíü ìýäýýæ õýðýã. ªºðèéí ÷óëóóëàã äýâñãýð äýýð ìîãîé ìýò ã¿ðâèéí õýâòýæ áóé òºìºð õîîëîé öîî èäýã÷-çººëºí áèåòíýýñ õàìãààëñàí øîõîéëîã á¿ðõ¿¿ëýýð õóÿãëàãäæýý. Óóë øóãàì äàëàéí öàëãèà äîëãèîíîîñ õàìãààëàãäàæ ò¿¿ãýýð äàìæèõ öàõèëãààí ã¿óéäýë Àìåðèê, Åâðîï õî¸ðûí õîîðîíä íýãýí ñåêóíäèéí çóóíû ãó÷èí õî¸ð õóâèéã äºíãºæ ýçëýõ á¿ëãýý. Ýíý øóãàì óòàñ ¿¿ðä ìºíõ òýíä áàéõ áîëíî. Ó÷èð íü ãóòòà ïåð÷ õýìýýõ òýð íýãýí áîäèñ äàëàéí óñíû íºëººëºëä óäàì áýõæäýãèéã àæèãëàæýý. Ò¿¿íèé çýðýãöýý øóãàì óòàñíû òàâèãäñàí ÷èãëýëèéã òóí çºâ ñîíãîí àâñàí òóë ÿìàð ÷ íºõöºëä äîîøîî ñóóæ óñíû àñàð èõ äàðàëòûã ¿çýõã¿é ó÷èð òàñðàõûí àþóëã¿é àæýý. “Íàóòèëóñ” øóãàì óòàñ òàâèãäñàí õàìãèéí èõ ã¿íä äºðâºí ìÿíãà äºðâºí çóóí ãó÷èí íýãýí ìåòðò, óóë óòñûã äàãàí ÿâñààð õ¿ð÷ áèëýý. Òýíäýýñýý áèä 1863 îíä øóãàì óòñàíä ãýìòýë ãàðñàí òýð ç¿ã ð¿¿ ÿâëàà. Òýð îð÷èíä äàëàéí ¸ðîîëîîð, ºðãººøºº çóóí õîðüõîí ìåòð íàðèéõàí õîîëîé ¿çýãäýâ. Õýðýâ ýíä Ìîíîëàí óóëûã àâ÷èð÷ áîëäîãñîí áîë ò¿¿íèé îðîé äàëàéí óñíààñ öóõóéõã¿éñýí áèëýý. Òýð õîîëîé çóóí õýñýãòýý õî¸ð ìÿíãàí ìåòð ºíäºð ýãö öàâ÷èì õàäàí õÿñààãààð øóâòàð÷ áàéâ. Òýð õîîëîéíä áèä òàâäóãààð ñàðûí 28-íàà õ¿ðñýí þì. “Íàóòèëóñ” Èðëàíäèéí ýðãýýñ ýíý õýð çóóí òàâèí ìèëèýñ õýòðýõã¿é õîë áàéâ. Êàïèòàí Íåìî àðàé Áðèòàíû àðëóóäûã õ¿ðýõ ãýñýí þì áèø áàéãàà? ¯ã¿é, òèéì áèø. Ìèíèé ãàéõàø òàñðàõàä õàðèí òýð ¨âðîïûí äàëàéíóóäûí ç¿ã äàõèí ºìíº òèéøýý ÷èãëýæ îäëîî. Áèä Ýíãëåçè àðëûã òîéð÷ ãàðàõ ¿åä áè ò¿¿íèé ãýðýëò öàìõãèéí ãàëûã õàðëàà Òýð öàìõãèéí ãàë Ãëàçãîãîîñ Ëåâåðïóëü îðîõ ìÿíãà ìÿíãàí îíãîöîíä ÷èã çààäàã á¿ëãýý. “Íàóòèëóñ” èíãýõýä Ëà-Ìàíøèéí õîîëîéä îðîõûã çîðèãëîõ áîë óó, ¿ã¿é áîë óó ãýäýã íýãýí ÷óõàë àñóóäàë ìèíèé îþóí óõààíûã ýçëýí áàéâ. Áèäíèé õóóðàé ãàçàðò îéðòîí èðýõèéí õàìò ººðèéí è÷ýýíýýñ øóðãàí ãàð÷ èðñýí Íåä Ëåíä òýð òóõàé íàäààñ àñóóæ öºõðºõã¿é áàéâ. Áè ò¿¿íä þó õýëæ ÷àäàõ âý äýý? Êàïèòàí Íåìî óðüäûí àäèë ¿çýãäýæ õàðàãäàõã¿é áàéâ. Òýð õýðýâ Àìåðèêèéí ýðãèéí äýðãýä¿¿ð ÿâæ Íåä Ëåíäèéí äîòðûã ìààæñàí áîë îäîî Ôðàíöûí ýðýã îð÷íîîð ÿâæ ìèíèé äîòðûã ìààæèõ ãýñýí þì áèø áàéãàà? Òýð çàâñàð “Íàóòèëóñ” ºìíº ç¿ã õºâñººð áàéâ. Òàâäóãààð ñàðûí 30-íàà òýð, Áðèòàíû àðëóóäààñ õîëã¿é Ëåíä àðëûí îéðîëöîî ÿâæ ºíãºðëºº. Õýðýâ ë êàïèòàí Íåìî Ëà-Ìàíøèéí õîîëîéãîîð ÿâæ ãàðàõ ãýæ áóé áîë ç¿¿í òèéø ÷èã ÿâàõ ¸ñòîé. Ãýòýë òýð òýãñýíã¿é ýý.

“Íàóòèëóñ” òàâäóãààð ñàðûí 31-íä ºäºðæèíãºº òýíãèñ äîòóóð ÿìàð íýãýí õà÷èí òîéðîã öàãèðàã ãàðãàæ äàâõèëàà. Ýíý íü ìèíèé ñýòãýëèéã íýí ¿éìóóëñýí áèëýý. Òýð ÿìàð íýã þì ýðýýä ë îëîõã¿é áàéãàà ìýò àæýý. ¯äýä êàïèòàí Íåìî ººðèéí áèåýð àæèãëàëò õèéâ. Òýð íàäòàû íýã ÷ ¿ã ñîëüñîíã¿é. Ò¿¿íèé öàðàé õýçýý õýçýýíèéõýýñýý á¿ð ÷ áàðãàð áàéâ. Ò¿¿íèé ñýòãýë þóíä òýãæ ¿éìýðñýí þì áîë? Åâðîïûí ýðýã îéð áàéãàà áîëîîä òýð ¿¿? Ýñõ¿ë îðõèæ îäñîí ýõ îðíûõîî õîéíîîñ ÿìàð íýã þì áîäñîí þì áîë óó? Ãýìøñýíäýý òýð ¿¿, õàðàìññàíäàà òýð ¿¿? Ýíý íýã áîäîë ìèíèé îé óõààíààñ íèëýýä óäòàë ãàðñàíã¿é ýý. ßìàð íýãýí òîõèîëäîë êàïèòàí Íåìîãèéí íóóöûã ÿàâ÷ èëð¿¿ëýõ öàã õýçýý íýã èðýõ áèé ãýñýí íýãýí çºí íàäàä áàéõ øèã ñàíàãäàâ. Ìàðãààø íü çóðãààäóãààð ñàðûí 1-íä “Íàóòèëóñ» ººðèéí ºíºº ë õà÷èí àÿëëûã äàõèí ¿ðãýëæë¿¿ëýâ. Òýä äàëàéí ¸ðîîëä ÿìàð íýãýí òîäîðõîé ãàçðûã ýðæ áóé íü ìýäýýæ áîëëîî. Êàïèòàí Íåìî ìºí ë óðüäûí íýãýí àäèë ¿ä äóíäûí àæèãëàëòûã ººðºº ¿éëäýâ. Äàëàé àìãàëàí, òýíãýð öýëìýã áàéâ. Ç¿ã ç¿ãò äàëàéí òºâøèí äýýð, áèäíýýñ íàéìàí ìèëü ãàçàð õàð õóðäààðàà ÿâæ áàéãàà òîì õºëãèéí áàðàà ä¿õèéí õàðàãäàæ áàéâ. Ò¿¿í äýýð ÿìàð ÷ òóã äàëáàà áàéñàíã¿é òóë áè ò¿¿íèéã õààíàõûí îíãîö áîëîõû íü òîäîðõîéëæ ÷àäñàíã¿é ýý. Îãòîðãóéí íàðàí óðòàðãèéã ÿã îãòëîí ãàðàõ ÿã òýð ýãøèíä êàïèòàí Íåìî ñåêòàíòàà àâ÷ òóí èõ õè÷ýýíã¿éëýí àæèãëàëò ¿éëäýâ. Äàëàé òóí àìãàëàí òóë ¿¿íèéã ¿éëäýõýä íýí õÿëáàð áàéëàà. ª÷¿¿õýí ÷ õºäºëãººíã¿é çîãñ÷ áàéãàà “Íàóòèëóñ» àëü ÷ òàëûí õýëáýëçýë ¿çýõã¿é áàéâ. Òýð ¿åä áè òàâöàí äýýð àãñàí á¿ëãýý. Àæèãëàëò äºíãºæ äóóñàõûí õàìò êàïèòàí Íåìî: -Òýð ýíä áèé! õýìýýñýí òîâ÷õîí ¿ã õýëýâ, Äàðàà íü òýð øàòààð äàìæèí äîîøîî îðëîî. Áîäâîë õóðäàà õàñààä áèäýí ð¿¿ èðæ ÿâàà áîëîëòîé òýð õºëãèéã êàïèòàí ¿çñýí áîë óó, ¿ã¿é áîë óó, á¿¿ ìýä áè ò¿¿íèéã ìýäñýíã¿é. Áè ¿çýñãýëýí òàíõèìä ýðãýæ èðýâ. Òàâöàíãèéí òàã õàâ õèéæ óñíû áàãòààìæóóäàä óñ îðæ øóóãèõ ÷èìýý ñîíñîãäëîî. “Íàóòèëóñ» äîîøèëæ ýõëýâ. Òýð ÿã áîñîî øóãàìààð óðóóäàæ áàéâ. Ó÷èð íü ñýë¿¿ð ñýíñ ýðãýëäýõã¿é áàéëàà. Õýäýí ìèíóòûí äàðàà òýð, íàéìàí çóóí ãó÷èí ãóðâàí ìåòðèéí ã¿íä îðîõîä õóøóóãààðàà ¸ðîîë ø¿ðãýâ. ¯çýñãýëýí òàíõèìûí ãýðýë óíòàð÷èõàâ. Ãýâ÷ öîíõíû õàëõàâ÷óóä ñºõºãäºæ èðýõýä áè, ìàíàé õºëãèéí ïðîæåêòîðò ãýðýëò¿¿ëýãäñýí äàëàéí ¸ðîîëûã õàãàñ ìèëèéí õýìæýýíä èë õàðæ áàéâ. Ç¿¿í òàëûí öîíõíû öààíà áè çºâõºí àìãàëàí óñíààñ ººð þó ÷ ¿çñýíã¿é áèëýý Õàðèí áàðóóí ºðººíèé öîíõîîð áè ìèíèé àíõààðëûã òàòàõ, ÿìàð íýãýí áººí õàð þì îëæ õàðëàà. Òýð áîë äóí öàãààí äóí õîðõîéí õóÿã, öàñàí öàãààí íºìðºãººð á¿òýýãäñýí ìýò ÿìàð íýãýí ç¿éë áàéâ. Áè íèëýýä àíõààðàëòàé àæèãëàñààð áîäâîë, äîîøîî õîíøîîðîîðîî æèâæ îðñîí áîëîëòîé, øóðàã ìîäã¿é õºëºã îíãîöíû á¿äýã ä¿ðñ ÿëãàæ òàíèâ Àþóë ñ¿éðëèéí ýíý íýã ñýã, èéì áîëòëîî øîõîéëîã á¿ðõ¿¿ ëýýð õó÷èãäàõûã áîäîõîä, äàëàé äîîð îëîí æèë õýâòñýí áóéçàà.

Òýð ÿìàð ãýý÷ îíãîö þì áîë? ßàõààðàà “Íàóòèëóñ» ò¿¿íèé áóëøèéã ýðãýæ èðäýã áèëýý? Ò¿¿íèé ¿õëèéí ãàé øàëòãààí íü äàëàéí øóóðãà áèø ÷ áàéæ ÿàæ ìýäýõýâ? Þó ãýõýý áè ìýäýõã¿é áàéæ áàéòàë êàïèòàí Íåìî ãýíýò íàìóóõàí äóóãààð ÿðüæ ýõëýâ. - Òýð íýãýí öàãò ýíý îíãîöûã “Ìàðñåëåö” ãýäýã áàéñàí þì. ¯¿íèéã àíõ 1762 îíä óñàíä îðóóëæ òàâèõàä ýíý îíãîö òàâöàí äýýðýý äàëàí äºðâºí èõ áóóòàé áàéñàí þì. 1778 îíû íàéìäóãààð ñàðûí àðâàí ãóðâàíä êàïèòàí Ëà- Ïîèïà-Âåðòðèåãèéí êîìàíäûí äîîð ýíý îíãîö “Ïðåñòîí”-òîé øèð¿¿í òóëàëäñàí þì. 1779 îíû äîëîîäóãààð ñàðûí 4-íä àäìèðàë ä.Ýñòåíèé õºëã¿¿äèéí á¿ðýëäýõ¿¿íä Ãðåíàäûã ÿâàõ òóëàëäààíä îðîëöæýý. 1781 îíü! Åñä¿ãýýð ñàðûí 5íä âàí äå Ãðàññûí óäèðäëàãûí äîîð ×èçïèê òîõîéä òóëàëäñàí. 1754 îíä Ôðàíöûí çàñãèéí ãàçàð ò¿¿íèé íýðèéã ººð÷èëæýý. Òýð æèëèéíõýý äºðºâä¿ãýýð ñàðûí àðâàí çóðãààíä òýð àäìèðàë Âàí-Ñòàáåíèéí êîìàíäûí äîîð àìåðèêààñ ¿ð òàðèà òýýæ Ôðàíö õ¿ðãýõýýð ÿâñàí Âèëàðå-Æóàåçûí õºëã¿¿äèéí á¿ðýëäýõ¿¿íä Áðåñòýä èðæ íýãäñýí þì.Ýäãýýð õºëã¿¿ä Á¿ãä Íàéðàìäàõ çàñàã òîãòñîí õî¸ðäàõü æèëèéí ôåâðàëü ñàðûí àðâàí íýãýí àðâàí õî¸ðîíä àíãëèéí õºëã¿¿äòýé òóëãàðñàí àæýý. Çà òýõýä íî¸í ïðîôåññîð ìèíü ºíººäºð ÷èíü ôåâðàëü ñàðûí àðâàí ãóðâàí áóþó 1868îíû çóðãààäóãààð ñàðûí íýãýí áèç Òýãâýë ÿã äàëàí äºðâºí æèëèéí ºìíº ºðãºðãèéí 47 äàõü õîíîã 24 õóâü, óðòðàãèéí 17 äàõü õîíîã 28õóâüä ÿã ýíä öóñ óðñãàñàí áààòàðëàã òóëàëäààíû ýöýñò á¿õèé ë øóðàã ìîä òîíîã òºõººðºìæã¿é áîëæ, áàãèéíõàà ãóðàâíû íýãýí õóâèéã àëäàí äàëàéä äóòóó õàãàñ äàëä îðæ áóé ýíý îíãîö áóóæ ºõººð æèâæ ¿õýõèéã èë¿¿ä ñîíãîæýý. Òýãýýä àìüä ¿ëäñýí ãóðâàí çóóí òàâèí çóðãààí äàëàé÷è÷ä îíãîöíûõîî õîíøîîð äýýð Áóãä Íàéðàìäàõ Óëñûíõàà òóãèéã õàòãààä, “Áóãä Íàéðàìäàõ Óëñ ìàíäòóãàé!” ãýñýí óðèàãàà õàíãèíóóëñààð äàëàéí ¸ðîîëä øèíãýñýí þì àà. - Ýíý ÷èíü òýãâýë “ øºº àâàã÷» áàéõ íü ýý?! õýìýýí áè õàøãàð÷èõàä êàïèòàí Íåìî õî¸ð ãàðàà öýýæèí äýýðýý çºð¿¿ëýí òàâèõ çóóðàà: - Òèéìýý ýðõýì ýý, ýíý áîë “ºøºº àâàã÷”, ìºí ñàéõàí íýð äýý ãýæ øèâãýíýëýý.

ªØªª ÀÂÀÃ× Óóæóóõàí ýõýëæ, ÿìàð íýãýí îíöãîé áàéäàëòàé ñýòãýë ò¿ãøèíã¿é ÿðüæ äóóñãàñàí ýíý á¿õ ¿çýãäëèéí íýãýí òîõèîë õóâüñãàëò õºëºã îíãîöíû íýãýí ò¿¿õ ìèíèé àíõààðëààñ çàéëæ ÷àäààã¿é óòãà ó÷èðòàé “ºøºº àâàã÷” ãýñýí òýð íýð ýíý á¿õýíä ãàéõàæ ãèþóðñýí ìèíü õýìæýýã¿é áèëýý. Áè êàïèòàí Íåìîãîîñ í¿ä ñàëãàæ ÷àäàõã¿é áàéâ. Òýð õ¿í òýíãèñèéí ç¿ã õóðóóãààðàà çààæ òýðõ¿¿ îíãîöíû àðèóí ñýã ð¿¿ øóíàõàé í¿äýýð øèðòýí á¿ëãýý. Åð íü êàïèòàí Íåìî ãýäýã ÷óõàì õàà ãàçðààñ õààíà õ¿ðýõýýð ÿâàà õýí ãýäýã õ¿í áîëîõûã áè õýçýý ÷ îëæ ìýäýæ ýñ ÷àäàõ áàéæ þó ìàãàä áèëýý. Ãýâ÷ áè ò¿¿íèé öàðàéíä ýðäýìòýí õ¿íýýñ á¿ð èë¿¿ ÿìàð íýãýí òºëºâ áàéäàë îëæ õàðàâ. ¯ã¿é ýý? Êàïèòàí Íåìî áîëîîä ò¿¿íèé íºõäèéí ýíý òºìºð õàíàí äîòîð õ¿í òºðºëõòºíã ¿çýí ÿäàõ æèðèéí íýã ¿çýë íóóãäàí áàéñàí áóñ õàðèí õýä õè÷íýýí ÷ öàã õóãàöàà ºíãºðñºí ìàðòàãäàí ¿ë àðèëàõ àéìøèãò äîãøèí ºñ õîðñîë õàäãàëàãäñàí áàéñàí áèç. ªøººãºº àâàõûã òýð õ¿ëýýæ áàéæ ÿäàí áàéñàí áàéæ þó ìàãàä? Òýð çóóð “Íàóòèëóñ» ººäºº àëãóóð õººðñººð áàéâ. Òýõýä “ªøºº àâàã÷” á¿äýã ä¿ðñ áàãà áàãààð àëãà áîëæ õàðàãäëàà. Óäñàí ÷ ¿ã¿é õºëºã ÿëüã¿é äàëáèëçàí èðñýí íü áèä óñàí äýýð èë ãàðñíû òýìäýã áàéâ. ßã òýð ýãøèíä áè àëñàëñàí äýëáýðýëòèéí äóó ñîíñîâ. Áè êàïèòàíû öàðàé ðóó õàðâàë òýð àæèðñàí ÷ ¿ã¿é. - Êàïèòàí? ãýæ áè äóóäàâ. - Òýð õàðèó äóóãàðñàíã¿é. Òýõýýð íü áè ò¿¿íèéã îðõè÷èõîîä îíãîöíû òàâöàí äýýð ãàðëàà. Êîíñåëü, Êàíàä õ¿í õî¸ð õýäèéí òýíä áàéæýý. - Þóí äýëáýðýëò âý? õýìýýí íàìàéã àñóóõàä Íåä Ëåíä - Èõ áóóí äóó ãýæ õàðèóëàâ. Áè ò¿ð¿¿÷èéí õºëºã çîãñîæ áàéñàí ç¿ã ð¿¿ õàðàâ. Òýõíýý íü òýð îíãîö “Íàóòèëóñ” ðóó õàð õóðäààðàà èðæ ÿâàâ. Áèäíèé õîîðîíä çóðãààãààñ õýòðýõã¿é ìèëü çàéòàé áàéâ. ßìàð îíãîö âý? Íåä ýý? - ¯¿íèéã áè öýðãèéí õºëºã ãýæ ìºðèéöºõ áàéíàì õýìýýí Êàíàä õ¿óí õàðèóëæ, ýíý íü ò¿¿íèé àðãàìæ òºõººðºìæ, øóðàã ìîäíû ºíäðººð øóóä ìýäýãäýæ áàéíà. Àé çàéëóóë, ýíý õºëºã áèäýí ð¿¿ äîâòîëæ ýíý ìóó õàðëàñàí õàð “Íàóòèëóñ»-ûã æèâ¿¿ëýýä îðõèäîã ÷ áîëîîñîé äîî. - Íåä íàéç àà? õýìýýí Êîíñåëü õàðèóëðóóí: Ýíý îíãîö “Íàóòèëóñ”-ò ÿìàð ÷ ãýì õèéæ ÷àäíà ãýæ äýý?Òýð “Íàóòèëóñ»-ûã ÿìàð óñàí äîîð äàéð÷, óñàí äîîð áóóäàæ ÷àäàõ áèø Ýíý îíãîö ÷óõàì õààíàõûí õàðúÿàòûí îíãîö áîëîõûã òà õýë÷èõýæ ÷àäàõ óó? ãýæ áè Íåäýýñ

àñóóâ. Êàíàä õ¿í õºìñãºº çàíãèäàí í¿äýý æàðòàéëãàí áàãàæ óóë îíãîöîí òèéø õ¿÷ëýí õàðæ áàéñíàà: - ×àäàõã¿é íü ýý, ïðîôåññîð ãóàé õýìýýí õàðèóëààä, - Ò¿¿í äýýð òóã àëãà. Òèéìýýñ áè õààíàõûí õàðúÿàòûí áîëîõûã íü õýëæ ÷àäàõã¿é íü. Ãýâ÷ áè ò¿¿íèéã öýðãèéí îíãîö ìºí ãýäãýý äàõèí äàâòàõ áàéíà.Ó÷èð íü ò¿¿íèé ãîë øóðãàí .äýýð óðò õèéìîðü õèéñ÷ áàéíà áèø ¿¿. Áèä öàãèéí õàãàñûí õàãàñ õýð áèäýí ð¿¿ øóóä ÷èãëýí ÿâàà îíãîöûã øèðòýí çîãñëîî. “Íàóòèëóñ”-ûã òýð åäèé õîë ãàçðààñ òàíèëàà ãýæ áè áîäîõîîñîî, ìàíàé ýíý óñàí äîîãóóð ÿâàã÷ õºëºã îíãîö áàéäàã ýñýõèéã òýð ìýääýã ýñýõèéã áè òààâàðëàí ýñ ÷àäàõ áèëýý. Òýãòýë ÷ òýð îíãîöûã äàâõàð ãàí õóÿã áà ìºðã¿¿ë çýâñýãòýé öýðãèéí òîì õºëºã ãýæ íàäàä Íåä Ëåíä òàéëáàðëàí ºãëºº. Ò¿¿íèé ÿíäàíãààñ ºòãºí õàð óòàà áàðãèëæ áàéâ. Áóóëãàñàí äàëáààíóóä íü øóðàãíûõàà õºíäë¿¿äýä ýâõýãäæýý. Ò¿¿í äýýð ÿìàð ÷ òóã äàëáàà õàðàãäñàíã¿é. Àãààðò íàðèéõàí òóóç ìýò íàìèð÷ áàéãàà õèéìîðèéí íü ºíãº õîëîîñ òàíèãäàõã¿é áàéâ. Óóë õºëºã ò¿ðãýí îéðòîæ ÿâàâ. Õýðýâ ë êàïèòàí Íåìî ò¿¿íä îéðõîí èðýõ áîëîìæ ºãâºë áèäýíä àâðàãäàõ çàâøààí òîõèîëäîæ áîëîõ áàéâ. Ïðîôåññîð ãóàé? õýìýýí Íåä Ëåíä ºã¿¿ëð¿¿í - ýíý îíãîö áèäýíä íýã ìèëü õýð îéðòîí èðýõýä íü áè óñ ðóó ¿ñýðíý. Òà ÷ ãýñýí ìèíèé ¿ëãýðýýð îðîõûã çºâëºõ áàéíàì. Áè Êàíàä õ¿íèé õýëñýíä þó ÷ õàðèóëñàíã¿é çºâõºí ë õàðâààñ áàðàà íü óëàì á¿ð òîäîð÷ áóé õºëãèéí ç¿ã øèðòñýýð áàéâ. Õýðýâ ë áèä òýðýí õ¿ðòýë ñàìàð÷ ÷àäàõ þì áîë óóë îíãîö àíãëè, Ôðàíö, àìåðèê, îðîñ õààíàõûíõ ÷ áàéâ çààâàë áèäíèéã òîñîí àâàõ áèëýý. - Ýçýí õýðýâ ìàðò÷ààã¿é áîë áèä óñàíä ñàìðàõ áàãà ñàãà áàðèë áèé ñýí áàéõ àà õýìýýí Êîíñåëü õýëýýä, õýðýâ ë ýçýíòýí ýðõýì Íåä Ëåíä ¿ãýíä îðîõîîð øèéäýõ áîë ººðèéí áèåä òóñëàëöàõ ýðõ íàäàä ºã÷ áîëîõ áàéíàì ãýâ. Ò¿¿íä íü áè õàðèó õýëýõèéã çàâäòàë, öýðãèéí õºëºãíèé óðä õîíøîîð äýýð öàãààí óòàà áóðãèõ õàðàãäëàà. Õýäýí ñåêóíäèéí äàðàà ÿìàð íýãýí õ¿íä þì óíàñíû óëìààñ õººñºð÷ äàâàëãààëñàí óñ “Íàóòèëóñ”-ûí õîéò òàë ðóó öàëãèëàà. Ãýòýë ìèíèé ÷èõ áóóí äóóíä ä¿ëèéð÷ ÿâ÷èõàâ! - Þó? Áèäíèéã òýä áóóäíà ãýíý èé? õýìýýí áè áàðõèð÷ áèëýý. - Çîðèãòîé ë óëñ áàéíà ãýæ Êàíàä ýð øèâãýíýæ áàéâ. - Òýõýýðýý òýä, áèäíèèã àþóë ñ¿éðýëä ó÷èðñàí óëñ ãýæ òîîöîõã¿é áàéãàà áàéæýý! õýìýýí áè äóóí ãàðëàà.

- Ýçýí õýðýâ òààëàõñàí áîë.,. õýìýýí Êîíñåëü ýõýëòýë áàñ íýãýí ñóì ò¿¿íä íýí îéðõîí òóñ÷, ò¿¿íèéã õºëººñ íü òîëãîé õ¿ðòýë íü óñààð áóëàâ. - Ýçýí õýðýâ çºâøººðºõñºí áîë õýìýýí òýð ÿðèàãàà çàëãóóëæ òýä áèäíèéã íàðâàë õýìýýí áîäîæ áóóäàæ áàéãàà áèç ãýæ áè õýëýõ áàéíàì ãýëýý. Ãýâ÷ òýä õ¿í áàéãààã õàðàõ ¸ñòîé áàéñàí ø¿¿ ãýæ áè õàøãàðàâ. Õàðñàí áàéãààä ë òýä, òýð òóñìàà áóóäàà áèç õýìýýí Íåä Ëåíä íàä ðóó ñîðèõ áàéäàëòàé õàðëàà. Ýíý ¿ã ¿íýõýýð ÷ ¿íýí ¿ã þì øèã íàäàä ñàíàãäàâ-Íýýðýý ÷ ºíºº ¿ë òàíèãäàõ ãàéõëûã îäîî ÷óõàì þó ãýæ ¿çýõèéãýý á¿õ äýëõèé á¿ãäýýðýý ìýäýæ áóé íü ýðãýëçýýã¿é “Àâðààì Ëèíêîëüí”òîé òóëãàðàõ òýð öàãò êàíàä õ¿í ººðèéí õóðö æàäààð ò¿¿íèéã á¿ëýõ ¿åä, òýðõ¿¿ àéìøèãò “ãàéõàë” ãýäýã íü þóí õàìãèéí òîì íàðâàëààñ ÷ íýí àþóëòàé, óñàí äîîãóóð ÿâàã÷ õºëºã îíãîö áàéñíààñ ýñ çàéëñíûã êàïèòàí Ôàðàãóò òàíüæ àìæñàí áàéõ ¸ñòîé. Òýð èõ ñ¿ðò ìýäýý áóõ óëñ ò¿ìíèéã äîíñîëãîí äîðãèæ, îäîî áèäíèéã îðîí á¿õíèé öýðãèéí õºëã¿¿ä ìºðäºæ áóé ãýæ ìýäýõ õýðýãòýé áàéâ. Õýðýâ ë êàïèòàí Íåìî “Íàóòèëóñ»-ûã ººðèéí ºñ õîíçîíãîî àâàõ õýðýãò çîðèóëñàí íü èë áîë ýíý íü õýí õ¿íèé ñýòãýë ñàíààíä ¿ë îðîì õàìãèéí àþóëòàé, õàìãèéí äîãøèí çýâñýã ìºí òóë òýãæ ìºðäºõ íü ÷ ç¿éí õýðýã áèëýý. Òýð íýãýí øºíº Ýíýòõýãèéí ãàäààä äàëàéä, êàïèòàí Íåìî áèäíèéã øîðîíä õîðüñîí òýð íýã óäàà “Íàóòèëóñ» ÿìàð íýãýí õàëàã îíþöòîé òóëàëäñàí ãýäýãò îäîî áè ¿ë ýðãýëçýõ áîëëîî. Ò¿¿í÷ëýí áàñ õ¿¿ð îðøóóëàõ äàëàéí ø¿ðýí ¸ðîîëä àìãàëàí íîéðñ÷ áóé òýð õ¿í, “Íàóòèëóñ» ûí çîðèóò ºäººñºí òýð õýðãèéí çîëèîñ ìºí ãýäýãò áè ¿ë ýðãýëçýíý. Êàïèòàí Íåìîãèéí äàëä àìüäðàëûí óðäóóðõè õºøèã æààõàí áîëîâ÷ ñºõºãäºæ áàéâ. Õýäèéãýýð ò¿¿íèé áèå õýí áîëîõ íü òàíèãäààã¿é áîëîâ÷ ÿìàð ÷ ë ãýñýí ¿íäýñòýí á¿õíèé òºëººëºã÷èä îäîî õ¿÷ õàâñðàí ìºðäºæ áóé íü ç¿¿ä çýðãýëýý ìýò õèé õîîñîí àìüòíûã áèø, õàðèí á¿õ õ¿í òºðºëõòºíòýé ¿ë ýâëýðýõ òàíãàðàã òàâüñàí, õ¿íèé ºøººò äàéñàíã ìºðäºæ áàéâ. Ýíý áîäîë ìèíèé òàðõèíä îðæ èðýõèéí õàìò, áèäýí ð¿¿ îéðòîæ ÿâàà òýð îíãîöîí äýýð áèä õàíü íºõäºº îëîõ íü áèø, õàðèí ººðñäèéãºº ¿çýí ÿäàõ äàéñàíòàé ó÷ðàõàà ñàÿ îéëãîëîî. Ýíý çàâñàð èõ áóóí ñóì áèäíèéã òîéðîí áóóñààð áàéâ. Óñíû ãàäàðãóó äýýð òîäîðõîé ºíöãººð òóññàí çàðèì ñóì, óñ äîëîîí õàëüò ¿ñðýõäýý, àëñëàí îäîæ äàâàëãàéí äóíä øèãäýí ¿ã¿é áîëæ áàéâ. Ãýâ÷ “Íàóòèëóñ”-ûí òàâöàí äýý5ð íýã ÷ ñóì òóññàíã¿óé. Ýíý õýð, öýðãèéí õºñºã áèäíýýñ ãóðâàí ìèëü, õ¿ðýõã¿é çàéòàé áàéëàà. Óëàì á¿ð øèð¿¿ñ÷ áàéãàà áóóäëàãûã õàðãàëçàõã¿éãýýð êàïèòàí Íåìî ãàð÷ èðýõã¿é áàéâ. Õýðýâ ë òýäãýýð ãîçãîð ñóìíû íýã íü “Íàóòèëóñ” -ûí õóÿãèéã øóóä èðæ ìºðãººã¿é áîë òýð èõ áóóäëàãà óñàí äîîãóóð ÿâàã÷ õºëºã îíãîöîíä àþóë ó÷ðóóëæ áîëîõã¿é áàéâ. Òýãòýë Êàíàä õ¿í

àéí ºã¿¿ëð¿¿í: - Íî¸í ãóàé, òýä áèäíèé òóõàé ìóó þì ñàíàõûã öààøèä çºâøººð÷ áîëøã¿é: Äîõèî ºãººä ¿çüå. Õàð ìÿíãàí ÷ºòãºð ãýæ! Òýä ÷èíü øóäðàãà õ¿ì¿¿ñòýé èéíõ¿¿ õàðüöàæ áàéãààãàà ìýäýæ ÷ þó ìàãàä; Íåä Ëåíä õàëààñíààñàà íóñíûõàà àë÷óóðûã ãàðãàæ, ýâõýýñèé íü äºíãåæ çàäàëæ àìæòàë áàõü ìýò õàòóó ãàð ò¿¿íèéã áàðüæ àâààä îíãîöíû òàâöàí äýýð àñàð èõ õ¿÷ýýð ãóÿäàâ. - Çàÿà ÷èíü õàðëàìàð! õýìýýí êàïèòàí õàøãàðààä; - Ýíý ìóó õºëãèéã áè íÿö äàéðàõààñ ºìíº íàäàä ÷è íàì öîõèóëàõ ÷èíü äóòàà þó? ãýâ. Êàïèòàí Íåìîãèéí ¿ãèéã ñîíñîõîä ç¿ðõ øèìøðýì àâ÷ ò¿¿íèé öàðàéã õàðàõàä á¿ð ÷ àéìààð áàéâ. Ò¿¿íèé öàðàé ¿õäýë õ¿¿ð ìýò öîíõèéæ õºõðººä óóðñàæ õèëýãíýñíèé óëìààñ õàðö íü æàðòàé õÿëàéñàí áàéëàà. Òýð äóóãàðàõààñàà àðõèð÷ á¿ëãýý. Õººðõèé ìóó Íåäèéã òàâöàí äýýð õýâòýýãýýð íü çîëòîé ë íÿõ÷èõñàíã¿é. Íåä Ëåíäèéã òýð, ñàÿ íýã îðõèîä áèäíèéã ºäèé áîëòîë áóóäñààð áàéãààä íºãºº öýðãèéí õºëºã ð¿¿ õàíäëàà. - Íàìàéã ÷è õýí áîëîõûã ìýäýõ ¿¿! õýìýýí òýð òýíãýð àäèë òà÷èãíàí çàãíàæ, ÷àìàéã áè òàíüÿ ãýâýë òóãèé ÷èíü ¿çýõèéí õýðýã íàäàä àëãà! Õàð ÷è! òýãâýë áè ÷àìä ººðèéí òóãèéã ¿ç¿¿ëüå! ãýæ áàðõèðëàà. Òýãýýä êàïèòàí Íåìî, ºìíºò òóéë äýýð õàòãàñàí òóãòàé àäèëõàð òóã äýëãýëýý. ßã ýíý óåä “Íàóòèëóñ» -ûí õîéò òàë äýýð íýãýí ñóì òóññàí áîëîâ÷ ãýìòýë ó÷ðóóëñàíã¿é. Ãýâ÷ òýð êàïèòàí Íåìî àðàé ë õºíäñºíã¿é äàëàéä ýëñ óíàâ. Êàïèòàí ìºðºº õàâ÷èñõèéæ íàä ðóó ýðãýíã¿¿ò : - Òà ÷ òýð, òàíû íºõºä ÷ òýð, äîîøîî îðöãîî!.. ãýæ øèð¿¿í çàíäðàâ. - Êàïèòàí òà, õºëãèéã ¿íýõýýð äàéðàõ ãýæ áàéãàà þì áèø áèç? ãýæ áè õàøãàðëàà. - Äàéðàõààð ÷ áàðàõã¿é óñòãàíà ãýý÷! - Òà òýãæ áîëîõã¿é. - Òýõýýð ÷ áàðàõã¿é õýìýýí êàïèòàí õ¿éòýí öàðàéëàí õàðèóëààä, òàíä íàìàéã ø¿¿õ ýðõ àëãà! Òàíä ¿ç¿¿ëýõ ¸ñã¿é þìûã òà ñàíàìñàðã¿é ¿ç÷èõëýý. Ìèíèé äàéñàí íàä ðóó äàéðñàí áîëîõîîð áè ò¿¿íä çîõèõ õàðèóëò ºõ áîëíî ãýâ. - Ãýâ÷ ýíý õýíèé õºëºã áîë? - Òà òàíèõã¿é áàéíà óó,? Òýð òóñìàà ñàéí. Þó ÷ áîëîâ÷ õýíèé áîëîõ íü òàíààñ íóóö ¿ëäýõ

áîëíî. Çà, ÿâ òà? Êàíàä õ¿í, Êîíñåëü áèä ãóðàâ ò¿¿íèé ¿ãíýýñ çºðæ çîðèãëîñîíã¿é. “Íàóòèëóñ”-ûí àðâàí òàâàí óñàí öýðýã îéðòîæ ÿâàà õºëãèéã ¿çýí ÿäàæ, ºøèí õàðààñàí í¿äýýð øèðòýæ êàïèòàíàà òîéðîí çîãñëîî. Íàìàéã øàòààð äàìæèæ äîîøèëæ ÿâàõ ¿åä áàñ íýã ñóì èðæ “Íàóòèëóñ”-ûí áºãñºí áèå äýýð òóñàâ. Òýõýä êàïèòàí: - Áóóä, ÷è ìóó á¿òýëãóé îíãîö! Õýíä ÷ õýðýãã¿é ñóìàà áàðæ ë áàé! ×è “Íàóòèëóñ»-ààñ çóãàòàæ ãàðíà àà. Ãýâ÷ ÷àìàéã ýíä ýíý îð÷èíä óñòãàõã¿é ÷èíèé ìóóñàéí õýìõýðõèé ñýã “ºøºº àâàã÷èéí» àðèóí ¿ëäýãäýëòýé õîëèëäîí áàéõûã áè õ¿ñýõã¿é ãýæ õàøãà÷èæ áàéâ. Áè ºðººíäºº îðæ î÷ëîî. Êàïèòàí, ººðèéí òóñëàã÷òàéãàà äýýð ¿ëäñýí áèëýý. Òýãòýë ÷ ñýíñ ýðãýëäýí èðæ, “Íàóòèëóñ”) õóðäëàí çàéëëàà. Óäñàí ÷ ¿ã¿é íºãºº õºëºã îíãîöíû ñóì ¿ë õ¿ðýõ ãàçàð õîëäñîí áàéâ. Ãýâ÷ áèäíèéã ìºðäºõ ÿâäàë äóóñâàð áîëñîíã¿é òóë êàïèòàí Íåìî ñàÿûí àâñàí çàéãàà ÿã õàäãàëàí ÿâëàà. ªäðèéí äºðâºí öàãèéí ¿åä áè ñýòãýë äîãäëîí áàéæ ÿäàõûí ýðõýíä øàòàíä îéðòîí î÷èâ. Òýíäýõ ¿¿ä íýýëòòýé òóë áè òàâöàí äýýð ñýì øóðãàí ãàðëàà. Òýíä êàïèòàí ñýòãýë ¿éìýðñýí ÿíçòàé óðàãø õîéøîî àëõàëæ áàéâ. Áèäíýýñ ÿìàð íýãýí òàâ çóðãààí ìèëü çàéòàéãààð, ñàëõèí äîîä òàëä ÿâàà îíãîöíîîñ òýð í¿ä ñàëãàõã¿é áàéëàà. “Íàóòèëóñ» òýð õºëãèéã çýðëýã àðààòàí ìýò òîéðîí äàâõèæ ººðèéí õîéíîîñ ìºðäºõ áîëîìæ îëãîí ç¿¿í òèéø íü äàãóóëæ á¿ëãýý. Êàïèòàí ýíý çàâñàð, øèéäâýðýý ººð÷èëæ ýðãýëçýæ ÷ áàéæ þó ìàãàä? Òèéìýýñ áè óóë õýðýãò äàõèí îðîëöîõîîð øèéäýâ. Ãýâ÷ íàìàéã äºíãºæ õýäõýí ¿ã õýëæ àìæòàë, êàïèòàí Íåìî ìèíèé äóóãàðàõûã ÿã õîðèëîî. - Õýðãèéí çºâ øóäðàãà òàë ìèíèé òàëä ãýæ ìýä õýìýýí òýð õýëýýä - Áè äàðëàãäñàí õ¿í, õàðèí òýð áîë äàðëàã÷ ýòãýýä! ¯¿íýýñ ë áîëæ áè àõ îðîí, ýõíýð õ¿¿õýä, ýöýã ýõ àëü á¿õíýý íàäàä ¿íýòýé õàéðòàé þó ë áàéäàã áîë, òýð á¿õíýý á¿ãäèé íü àëäñàí þì! Ìèíèé ¿íýí ãîëîîñîî ¿çýæ ÿääàã á¿õýí ýíý ë îíãîöîí äýýð áàéãàà! Äóóãàà òàò! ãýëýý. Áè, íààøàà õàð õóðäààðàà äîâòîëæ áóé öýðãèéí õºëãºí ç¿ã ñ¿¿ë÷èéí óäàà õàðààä äîîøîî áóóæ Íåä Ëåíä, Êîíñåëü õî¸ð äýýð î÷ëîî. - Áèä ýíäýýñ ÿàâ÷ çóãàòàõ ¸ñòîé! õýìýýí õàøãàðàâ. - Òóí ñàéí õýìýýí Íåä õýëýýä - Ãýâ÷ òýð õýíèé õºëºã âý? ãýæ àñóóâ. - Òýðíèéã áè ìýäýõã¿é. Õýíèéõ ÷ áàéñàí òýðíèéã øºíº áîëîõîññ íààø óñòãàæ æèâ¿¿ëýõ áîëíî. Çºâ áóðóóã íü áèä òóíãààæ ýñ ÷àäàõ ãýìò õýðýãò ãàð áèå îðîëöîõîîñ, òýð îíãîöòîé õàìò ¿õñýí ìààíü äýýð. - Ìèíèé áîäîë ÷ ìºí òèéì áàéíà. Øºíº áîëîõûã õ¿ëýýå ãýæ Íåä Ëåíä õýëýâ. - Øºíº ÷ áîëîâ. Îíãîöîí äýýð ÷èâ ÷èìýýã¿é áàéâ. “Íàóòèëóñ” ººðèéí ÷èãëýëèéã ººð÷èëñíèéã ëóóæèí çààæ áàéëàà. Áè ò¿¿íèé ñýë¿¿ð ñýíñíèé æèãä ýðãýëòèéí ÷èìýýã ñîíñ÷

áàéâ. Òýð óñàí äýýð èë ÿâëàà. Áèä òýðõ¿¿ õºëºã îíãîö áèäíèéã õàðæ ÷àäàõ áóþó ÿäàæ áèäíèé äóóã ñîíñîõ, òèéì îéð çàéíä îéðòîí èðýõýä íü çóãàòàõààð òîãòëîî. Ãóðàâ õîíîãèéí äàðàà õóó÷èí ñàð äàëä îðîõ ó÷èðòàé áºãººä ýíý õýð äàëàé äýýð ñàâ ñàðóóë áàéâ. Òýð õºëãºí äýýð ãàðààä áèä, ò¿¿íèéã ¿õëýýñ àâàð÷ ýñ ÷àäñàí ÷, ÿìàð ÷ ë ãýñýí öàã ¿åèéí áàéäëààñ áîëæ ÷àäàõ á¿õíýý õèéõèéã îðîëäîîä àëäàõ áàéëàà. “Íàóòèëóñ” òóëàëäàõ ãýæ áàéõ ìýò íàäàä îëîí óäàà ñàíàãäëàà. Ãýâ÷ äàéñíàà òýð íýã õýñýã îéðòóóëààä äàõèí õóðäàëæ çóãàòàí îäîæ áàéâ. Øºíèéí õàãàñ àìàð òàéâàí ºíãºðëºº. Áèä îðãîí ãàðàõ çîõèñòîé ìèíóò õ¿ëýýí õààÿà íýã õî¸ð ¿ã ñîëèëöîæ áàéâ.Íåä Ëåíä íºãºº îíãîö ðóó ñàìðàí õ¿ðýõýýð øèéäæýý. Ò¿¿íèéã áè ò¿ð õ¿ëýýëãýæ á¿ëãýý. “Íàóòèëóñ” ººðèéí äàéñàí ðóó, óñàí äýýð èë äàéðíà ãýäýãò áè èòãýæ àãñàí òóë áèäíèé çóãàòàëò çºâõºí áîëîìæòîéãîîð áàðàõã¿é õÿëáàðõàí áàéëàà. ªãëººíèé ãóðâàí öàãò áè, òýñ÷ ÿäàõûí ýðõýíä òàâöàí äýýð äàõèí ÿâæ ãàðàâ. Êàïèòàí Íåìî ìºí òýíä àæýý. Òýð îíãîöíûõîî õîíøîîð òàëä çîãñîæ õàð òóã íü òîëãîé äýýð íü äýðâýæ áàéëàà. Òýð, íºãºº îíãîöíîîñ í¿ä ñàëãàõã¿é ë áàéâ. Ò¿¿íèé õ¿÷ëýí øèðòñýí õàðö, òýð îíãîöûã èëáýäýõ ìýò, ººð ð¿¿ãýý òàòàí, ¿ë ¿çýãäýõ ãàí àðãàìæààð õîéíîîñîî ÷èðýõ øèã íàäàä ñàíàãäàâ. Ñàð ÿâàí ÿâñààð óðòðàã äàâæ áàéâ. Àëñ äîðíî ç¿ãýýñ Áàðõàñâàäü ãàð÷ áàéëàà. Ýðãýí òîéðîí ÷èâ ÷èìýýã¿é àæýý. Òýíãèñ äàëàé, òýíãýð ãàçàð á¿ãä ë àëü ìààíü àìãàëàí áý õýìýýí ºðñºëäºõ øèã ñàíàãäëàà. Áàéãàëèéí òýðõ¿¿ àìãàëàí òàéâàí áàéäëûã, áàðèãäàæ òàíèãäàøã¿é “Íàóòèëóñ”-ûí ìóõàð á¿õýíä áóöëàí áóé ¿çýí ÿäàõ ¿çýëòýé æèøèæ áè áîäîîä, õàìàã áèå ìèíü õàëóóí îðãèõ øèã áîëëîî. Íºãºº õºëºã áèäíýýñ õî¸ð ìèëü çàéòàé áàéâ. Òýð îíãîö “Íàóòèëóñ”-ûí ïðîæåêòîðûí öàöàðãàõ ãýðýë òóÿàãààð áàðèìæààëàí áèäíèé àðààñ äàâõèæ îéðòîí ÿâëàà. Áè ò¿óíèé äîõèîíû óëààí íîãîîí ãýðýë ôîê-ìà÷òûí øòîã äýýð ä¿¿æëýýñòýé öàãààí ãýðëèéí äýíë¿¿ çýðãèéã ÿëãàí òàíüæ áàéâ. Ò¿¿íèé ÿíäàíãààñ óëààí î÷ áóòðàí ÿâàõûã õàðâàë, óóë îíãîö óóðûíõàà äàðàëòûã õÿçãààðò íü òóëãàñàí áîëîëòîé. Áè îíãîöíû òàâöàí äýýð ºãëººíèé çóðãààí öàã õ¿ðòýë çîãñëîî Êàïèòàí Íåìî óðüäûí àäèë íàìàéã àíçààðàõã¿é áàéâ. Íºãºº öýðãèéí õºëºã îíãîö áèäíýýñ äºíãºæ ìèëü õàãàñûí çàéòàé ÿâëàà. Òýð äºíãºæ ¿¿ðèéí ãýãýý ìàíõàéìàãö áóóäàæ ýõëýâ. “Íàóòèëóñ» äàéñíàà äàéðàí îðîõ öàã îéðòñîîð áàéëàà. Òýõòýé íü çýðýã ë áè áîëîîä ìèíèé íºõºä çîðèãëîí áóðóóøààæ ÷àäàõã¿é áàéãàà òýð íýãýí õ¿íèéã ¿¿ðò îðõèæ îäîõ ¸ñòîé áèëýý. Áè Êîíñåëü Íåä õî¸ðò àíõààðóóëàõààð äîîøîî áóóæ îðîõûã çàâäàí áàéòàë, êàïèòàíû òóñëàã÷ õýäýí óñàí öýðãèéí õàìò òàâöàí äýýð ãàð÷ èðýâ. ”Íàóòèëóñ” òóëàëäààíä áýëòãýæ áàéâ. Ò¿¿íèé áýëòãýë àæèë òóí õÿëáàðõàí àæýý. ¯¿íä;

òàâöàíãèéí õàæóó õàøëàãûã áóóëãàæ ïðîæåêòåðûí áà æîëîîäëîãûí á¿õýýãèéã äîòîãø íü òàòàæ îðóóëààä ë ã¿éöýõ íü òýð. Ò¿¿íèé äàðàà ¿çâýë, óðò ãîíçãîð ãàí õºëãèéí ãàäàðãóó òàëä íýã øîâãîð òîâãîð þì ¿ë ¿ëäýæ, ò¿¿íèé øóìáàëò äàéðàëòàíä þó ÷ ñààä ¿ë áîëîõ àæýý. Áè ¿çýñãýëýí òàíõèìä ýðãýæ èðýâ. ªãëººíèé íàðíû àíõíû öàöðàã òóÿàíä ãýðýëòýæ áóé “Íàóòèëóñ” îíãîö äàëàéí ãàäàðãóó äýýð èë õýâýýðýý ë áàéâ. Íàðíû òóÿàíû óëààâòàð öàöðàë öîíõíû øèëýíä ãÿëàëçñàí áàéëàà. Çóðãààäóãààð ñàðûí 2-íû àéìøèãò ºäºð èíãýæ ýõýëëýý. ªãëººíèé 5 öàãò “Íàóòèëóñ” õóðäàà õàññàíûã èëò çààæ áàéâ. Íºãºº öýðãèéí õºëãèéã îéðòóóëàõ ãýæ áóé ñàíààã íü îéëãîâ. Áóóí äóó óëàì ë òîäîðñîîð áàéâ. Òýäãýýð ñóì íýã ë õà÷èí èñãýð÷ óñ ðóó øºâºãäºí îðæ áèäíèéã òîéðîí àñãàð÷ áàéëàà. - Çà íºõºä ºº õýìýýí áè ºã¿¿ëð¿¿í áèäíèé çóãàòàõ öàã áîëæýý? Çà ãàð ãàðàà áàðü÷èõúÿ, þó ë áîëáîë þó áîëîã! Íåä Ëåíä øèéäâýð ä¿¿ðýí áàéâ. Êîíñåëü ìºí ë àìãàëàí õýâýýð õàðèí áè ë ò¿ãøñýí ñýòãýëýý àðàé ÿäàí äàëäàëæ áàéâ. Áèä ÿâæ íîìûí ñàíä îðëîî. Áè öààø íýâòðýõ õààëãûã ò¿ëõýõ ÿã òýð ¿åä, òàâöàíãèéí äýýä òàã ãýíýò õààãä÷èõ ÷èìýý ñîíñîãäëîî. Êàíàäûí õàðúÿàò øàòíû çóã óõàñõèéñýí áîëîâ÷ áè ò¿¿íèéã áàðüæ çîãñîâ. Áèäýíä õýçýýíèé òàíèë. øóóãèí èñãýðýõ äóóí “Íàóòèëóñ”-ûí áàãòààìæ ñàâíóóä óñààð ä¿¿ðãýãäýæ áóéã ãýð÷èëæ áèëýý. Íýýðýý ÷ õýäýí ìèíóòûí äàðàà “Íàóòèëóñ” àðâàí ìåòðèéí ã¿íä îðëîî. Ò¿¿íèé ýíý ààøíû ó÷ðûã áè îéëãîâ. “Íàóòèëóñ» òýð îíãîö ðóó äýýã¿¿ð äàéðàõûã õ¿ññýíã¿é. Ó÷èð íü òýðõýí õýñýãòýý óóë îíãîö íýâòýëøã¿é ãàí õóÿãààð õàìãààëàãäñàí áàéõ ¸ñòîé. Òèéìýýñ, ò¿¿íèéã ãîë øóãàìíààñ íü äîîãóóð, ãàí õóÿãíû íü øóâòðàãà õýñãýýð óñàí äîîãóóð äîîðîîñ íü äàéðàõ ãýñýí áàéâ. Èíãýýä áèä äàõèàä ë îëçëîãäîãñîä áîëæ õóâèðâàà. Ò¿¿ãýýð ÷ áàðàõã¿é áîëîõ ãýæ áóé ýíý àéõàâòàð õýðãèéí ãýð÷ áîëîõ àæýý. Ãýâ÷ áîäîë áîëîõûí çàâ àëãà áàéëàà. Áèä, ìèíèé ºðººíä õîðãîäöãîîí áèå áèå ð¿¿ãýý äóóã¿é ë øèðòýæ ñóóöãààâ. Ìèíèé áîäîõ ñýòãýõèéã àéìøèãò èõ àþóë ýçýëæýý. Áè ÿìàð íýãýí àéìøèãò ÿâäëûí óðüä ºìíº, õýí á¿õýíä ó÷ðàõ àþóë ò¿ãø¿¿ðò àâòàãäàí íýí õ¿íä áàéäàëä áàéëàà. Áè ººðèéí áàëðàë ñ¿éðëèéã õ¿ëýýí øîðæèãíîõ ÷èìýý á¿ðèéã ÷àãíàæ, òýð ÷èãýýðýý ñîíîð áîëîí ñóóæ áèëýý. Ýíý çàâñàð “Íàóòèëóñ” õóðäàà íýí èõ íýìëýý. Áîäâîë òýð õîëîîñ õ¿÷ àâ÷ áàéõ øèã ò¿¿íèé õàìàã áèå äîíñîëæ áàéâ. Áè ãýíýòõýí ÷àðëà÷èõàâ. Òýõíýý íü “Íàóòèëóñ” íºãºº îíãîöûã ìºðãºñºí áàéëàà. Ýíý áîë ñàíàñíààñ ÿëüã¿é ¸âîðãîîí áîëæýý. Ãýëýý ÷ ãýñýí ò¿¿íèé ãàí ìºðã¿¿ë, òýð îíãîöíû ìîäîí ¸ðîîëûã ÿìàð èõ õ¿÷ýýð èâ äàéðñíûã áè ìýäýð÷ áàéâ. Þì õÿõòíàí, øàæèãíàõ ÷èìýý äóóëæ áèëýý. Ãýòýë, ººðèéí äàéðàëòûí õàð õ¿÷èíä òýð ÷èãýýðýý øóóãèí äîâòîëæ áóé “Íàóòèëóñ” íºãºº îíãîöîí äîòóóð äààâóó íýâò ãàðñàí ç¿¿ øèã öºì äàéðàí ãàð÷ýý. Áè ò¿¿íýýñ õýò òýñ÷ ÷àäñàíã¿é. Àþóë õºíººëèéí õ¿÷èíä áàðàã ãàëçóóðñàíäàà ºðººíººñºº ¿çýñãýëýí òàíõèìä ã¿éæ îðëîî. Êàïèòàí Íåìî òýíä áàéâ. Òýð áàðãàð öàðàéëàí, ¿ã äóó ÷ ¿ã¿é, ¿ã äóóëàõ ÷ ÿíçã¿é çîãñîí öîíõîí öààíà áîëæ áóé þìûã øèðòýæ áàéâ.

Áàðàã òèéì ãýõèéí òýìäýããóé, àñàð òîì õàð þì óñàí äîîð õàðëàí õàðàãäàõàä, ò¿¿íèé ¿õëèéí ýöñèéí àìüñãàëûã ¿çýõ ãýñýí øèã, “Íàóòèëóñ” ìºí ò¿¿íòýé çýðýãöýí äîîøèëæ á¿ëãýý. Áè ººðººñºº àðâààä ìåòð çàéíä, áàðàã õî¸ð õýñýã áîë÷èõñîí õºëºãíèé ñýã áàéõûã îëæ ¿çýâ. Ò¿¿í ð¿¿ óñ àéõòàð ñ¿ðõèé ÷èìýý ãàðãàí, õ¿ðõðýí þ¿ëæ áàéâ. Äýýõýí òàëä íü õî¸ð ýãíýý çýðýãö¿¿ëñýí ãóíàí áóó áàéõ õàðàãäëàà.Ò¿¿íèé òàâöàí äýýð îëîí õàð õàð þì õºäºëæ áàéâ. Óñ þ¿ëñýýð ë áàéëàà. Õººðõèéñ äýýøýý öîðîéëîí, øóðàã ººä ìààæëàí, óñàí äîòîð ñàðâàëçàí áàéâ.Òýð áîë ¿åðò ãýíýò àâòñàí, õ¿ì¿¿ñèéí ¿¿ð ¿ëèé áàéëàà. Òýðõ¿¿ àéìøèãò ¿çýãäýëä ýëèé áàëàé áîëæ, ¿ñòýé òîëãîé ìèíü ºðâèéí, àðàé ÷óó àìèí ãîëòîé áàéñàí áè öîíõíîîñ í¿äýý ñàëãàõ òýíõýýã¿é ãºëºðñºí áàéâ. Òýð àñàð òîì îíãîö ààæóóõàí äîîøèëñîîð á¿ëãýý. “Íàóòèëóñ” ÷ ò¿¿íèéã äàãàëäàí äîîøèëæ áàéâ. Òýãòýë ãýíýò äýëáýðýëò áîëîâ. Íÿãòàðñàí õèé óóë îíãîöíû òàâöàíã äýëáý òàòñàí íü äàðü àãóóëàõ çîîðü äýëáýðýõòýé àäèë áàéâ. Äýëáýðýëòíýýñ øàëòãààëñàí óñíû òèéðýëò íýí õ¿÷òýé àãñàí òóë “Íàóòèëóñ” õîë øèäýãäëýý. Îäîî õººðõèé òýð îíãîöíû æèâýõ íü õóðäñàâ. Õ¿íèé õ¿¿ð áºãòºðñºí øóðàã ìîäîä òýäãýýð õ¿¿ðíèé õ¿íäýä äàðàãäàí íóìëàñàí õºíäëºâ÷¿¿ä æèðýëçýí ºíãºð÷ äàðàà íü ãîë øóðãèéí îðîé øîâîëçîí äàëä îðâîë, õàìãèéí ñ¿¿ëä äàëàéí ã¿í ö¿íõëýãò ººðèéí á¿õ áàãèéí õàìò øèíãýæ îðëîî. Áè êàïèòàí Íåìî ðóó ýðãýæ õàðàâ. Òýð àéìøèãò ø¿¿ã÷, ¿çýí ÿäàõ ¿çëèéí æèíõýíý òýð ýðëýã, óðüäûí àäèë õàðàíõóé õàð óñíû ç¿ã øèðòýí çîãñîâ. Òýãýýä õàìàã õýðýã øóâòàðñíû äàðàà òýð, ººðèéí ºðººíä ÷èãëýí îäîæ, ¿¿äèé íü íýýíã¿¿ò áîñãûã íü àëõàâ...Áè ò¿¿íèé õîéíîîñ ìºðäºí õàðæ áàéâ. ªðººíèé ã¿íä, ò¿¿íèé õàéðò áààòðóóäûí õºðãºí äîîð, á¿ð öýë çàëóóãààðàà áóé ýìýãòýé õî¸ð õ¿¿õäèéí õàìò àâàõóóëñàí çóðãèéã áè õàíàíä ºëãººñòýéã îëæ õàðàâ. Êàïèòàí Íåìî òýäíèéã õýñýãõýí çóóð àæèãëàí çîãññîíîî ãýíýò ñºõðºí óíàæ, õýíãýíýòýë óéëàí õàéëæ áèëýý.

ÊÀÏÈÒÀÍ ÍÅÌÎÃÈÉÍ Ñ¯¯Ë×ÈÉÍ ¯Ã Öîíõíû õààëòóóä õààãäàõûí õàìò àéìøèãò òýð ¿çýãäýë àëãà áîëëîî. Ãýâ÷ ¿çýñãýëýí òàíõèìûí ãýðýë àñàõã¿é ë áàéâ. “Íàóòèëóñ” äýýð í¿äã¿é õàðàíõóéí çýðýãöýý ÷èâ ÷èìýýã¿é àæýý. Ýíý íýãýí àéìøèãò îð÷íîîñ êàïèòàí Íåìî õóðäëàí çóãàòàæ áàéâ. Òýð õààøàà ÿâàà áîë? Óðàãøàà þó, õîéøîî þó? Áè, Êîíñåëü, Íåä õî¸ð íàìàéã ÷èâ ÷èìýýã¿é ñóóí õ¿ëýýæ áàéñàí ººðèéí ºðººíä ýðãýæ èðýâ. Áè êàïèòàí Íåìîãîîñ áîëæ òýñâýðëýæ áàðøã¿é èõ çîâëîíä ó÷èðñàí áèëýý. Õ¿ì¿¿ñèéí ººðñäèéí íü ¿éëäñýí óðøãààð, òýð õè÷íýýí ÷ çîâæ ç¿äýðëýý ãýñýí òýäãýýðèéã êàïèòàí èéíõ¿¿ öýýðë¿¿ëýõ ýðõã¿é þì. Ò¿¿í÷ëýí òýð áàñ ýíý õýðãèéí íýãýí ãýìò ýòãýýä íàäààð õèéãýýã¿é ÷ ãýñýí, ººðèéí ºøºº õîðñëûã àâ÷ áóéí ãýð÷ õèéñýí áèëýý. Ýíý íü äààí ÷ äýíä¿¿ õýðýã áîëñîí á¿ëãýý. Àðâàí íýãýí öàãò öàõèëãààí ãýðýë àñàâ. Áè ¿çýñãýëýí òàíõèìä ÿâæ îðëîî. Òýíä õýí ÷ àëãà. Áè áàãàæ ðóó õàðàâ. “Íàóòèëóñ» óìàð ç¿ãèéã ÷èãëýí öàãò õîðèí òàâàí ìèëü õóðäàëæ áàéâ. Òýð óñàí äýýð èë ãàðàí, äàëä îðîí ÿâëàà. Ýíý õýð ãó÷èí ôóòèéí ã¿íä ÿâàâ. Çóðàã äýýð áè ººðñäèéí ÿâàà ãàçðûã ýðæ îëáîë, áèä Ëà-Ìàíøèéí àðàë îð÷íîîð ºíãºð÷, óìàðò äàëàéíóóäûí ç¿ã èõ õóðäòàé äîâòîëñîí àæýý. Îðîé òèéøýý áèä Àòëàíòûí òýíãèñýýð õî¸ð çóóí áýýð äàâõèñàí áàéâ. ¯äøèéí á¿ðèé ºòãºð÷, ñàð ãàðòàë äàëàé äýýð õàðàíõóé áîëîâ. Òýð øºíº áè íîéðñæ ÷àäñàíã¿é. Íàìàéã õàð äàðæ áàéâ. Íºãºº õºëãèéí ¿õëèéí àéìøèãò ¿çýãäýë ìèíèé í¿äíýýñ çàéëàõã¿é áàéëàà. Ýíý ºäðººñ ýõëýí ºäºðò ÿâæ ºíãºðñºí çàìààà ¿çýñãýëýí òàíõèì äýõ çóðàã äýýð òýìäýãëýõèéã çîãñëîî. Óìàðò ãàçðûí óóð ìàíàí äîòóóð, áóóðøã¿é õóðäòàéãààð, Àãëàíòûí òýíãèñèéã òóó÷èí äàâõèæ áóé “Íàóòèëóñ” óìàð ç¿ã õýäèé õýð õîë ãàðñíûã õýí õýëæ ÷àäàõ áèëýý? Òýð, Øïèöáåðãåíä ¿¿, àëü ýñõ¿ë Øèíý ãàçðûí ýðýãò ¿¿, ÷óõàì õàà äºõºæ ÿâíà âý? Ìàãàä ÷ ¿ã¿é. Öàãààí äàëàé, Êàðñêèéí äàëàé, Îáëèï ìºðãºöºã çýðýã áàãà ñóäëàãäñàí äàëàéãààð äàìæèæ, Ëÿõîâûí îëüòðèã, óìàðò Àçèéí áàðàã ¿ë øèíæëýãäñýí ýðýã îð÷ìîîð ãàðñàí ÷ áàéæ. ¯¿íä ÷ áè õàðèóëò ºã÷ ÷àäàõã¿éñýí áèëýý. Òýð áàéòóãàé öàã õóãàöààãàà ÷ áè ìýäýõýý áàéâ. ªäºð øºíº æèðèéíõýýðýý ýýëæëýí èðýõýý ÷ áîëü÷èõñîí øèã ñàíàãäëàà. Áè ººðèéí ñýòãýõ ìýäðýõ¿éã àìüäðàëûí ¿íýí áîäèò áàéäàëä àâòàãäàõààñàà, Ýäãàð Ïîãèéí ýð¿¿ë áóñ ñýòãýõ¿éä ë íèéöýõ, èë äàëäûí õ¿÷, àéìøèãò îð÷èíä íýðâýãäñýí øèã ñàíàæ áàéâ. Òóëæ èðýõ ìèíóò òóòàìä ë Ïîãèéí çîõèîëûí áààòàð Àðòóð Ãîðäîí Ïèìèéã ¿çñýíòýé àäèë, “Ãàçàð äýëõèé äýýðõ õàìàã àìüòíààñ õàìààãóé òîì õ¿í ä¿ðñòýé àìüòàí á¿òýýëýã íºìºð÷èõººä, óìàðò òóéë õ¿ðýõ çàìûã õààí çîãñîæ áóé ìýò” òèéì àìüòàí íàäàä ¿çýãäìýýð øèã îðãèæ áàéâ. Ìèíèé áîäâîë ãýâ÷ áè ýíä¿¿ð÷ áàéæ ìàãàäã¿é-ýíý íýãýí æóóë÷ëàë áèäíèé àç äàéðàõàä àðâàí

òàâ áóþó õîðü õîíîã ¿ðãýëæèëñýí áîëîâ óó, òýð÷ëýí õýðýâ ë áèäíèé ýíý æóóë÷ëàëûã á¿ðìºñºí ýöýñ áîëãîñîí, òýð íýãýí õýðýã ìàíäààã¿éñýí áîë ýíý æóóë÷ëàë ìààíü õè÷íýýí ÷ óäààí ¿ðãýëæèëæ áàéñíûã áè áàñ õýëæ ÷àäàõã¿éñýí áèëýý. Êàïèòàí Íåìî îíãîöîí äýýð, åðººñºº óðüä ºìíº áàéãààã¿é ìýò åð ¿çýãäýõã¿é áàéâ. Ò¿¿íèé òóñëàã÷ ÷ ãýñýí ìºí àäèë. Îíãîöíû áàãèéíõíààñ õýí íü áîëîâ÷ íýã ìèíóò õàðàãäàõã¿é àæýý. “Íàóòèëóñ” áàðàã ë ¿ðãýëæ, óñàí äîîãóóð ÿâæ áàéâ.Òýð àãààð ñýëãýýõ ãýæ óñàí äýýð èë ãàð÷ èðâýë ò¿¿íèé òàâöàíãèéí òàã ººðºº íýýãäýæ ººðºº õààãäàæ áàéâ. Áèä ÷óõàì õàà ÿâààã á¿ð ÷ ìýäýõýý áàé÷èõëàà. Ýíý á¿õ ÿâäëûí óëìààñ Êàíàä ýð ìààíü á¿ð ÷ áóõèìäàæ öºõðºíãºº áàðààä, ºðººíººñºº ãàðàõûã ÷ áàéâ. Òýð äóóãàà çîðèóò õóðààæýý. Êîíñåëü ò¿¿íèéã äóó ãàðãàæ íýã áîëáîé íü ¿ã õýë¿¿ëæ ÷àäñàíã¿éí çýðýãöýý, ò¿¿íèéã ýõ íóòãàà ýðìýëçýí òý÷üÿàäàæ, áàéæ ÿäàõäàà-àìèà õîðîë÷èõ áèé ãýæ àéæ áàéâ. Êîíñåëü, Íåä Ëåíäèéí õºäëºõ á¿ðèéã ñàëàõãóé àæèãëàæ áàéëàà. Èéìýðõ¿¿ íºõöºëä àìüäðàõ ãýäýã òýñâýðëýøã¿é ãýäýã íü -ìýäýýæ áèëýý. Íýã ºäºð ÷óõàì õýäíèé ºäðèéã íü õýëæ ¿ë ÷àäíàì, ¿¿ð öàéõûí ¿åýð áè, øàíàëãààòàé, õ¿íä íîéðîíäîî äàðàãäàí íàì óíòàæ áàéâ. Áè íîéðîîñ ãýíýò ñýðòýë, Íåä Ëåíä ìèíèé òîëãîéí òóøàà íàä ðóó áºõèéæ çîãñîõûã õàðàâ. -Çóãàòöàãààÿ! õýìýýí íàäàä òýð øèâíýõ ñîíñäîâ. -Õýçýý ãýæ àñóóëàà. ªíºº øºíº “Íàóòèëóñ» äýýð îäîî ÿìàð ÷ àæèã ñýæèã àëãà. Õºëãèéíõºí è÷ýýíäýý îðñîí þì øèã áîë÷èõîæ. Òà çºâøººðíº áèç. - Çºâøººðíº, Áèä õààíà ÿâíàà? - ßìàð íýãýí ¿óë òàíèõ ãàçàð îð÷èíä ò¿¿íèéã áè ºíºº ºãëºº ìàíàí äóíä ýíäýýñ çóóí ç¿ãò õîðèîä ìèëü çàéòàé áàéõûã õàðñàí. -ßìàð ãýý÷ ãàçàð âý? Áè ìýäýõã¿óé. Ãýâ÷ ÿìàð ÷ ãàçàð áàéñàí òýíä áèä õîðãîäîõ àðãà ñ¿âýã÷ëýõ õýðýãòýé, -Òýãüå ýý, Íåä ìèíü... Áèä äàëàéä öàöàæ ¿õýõ õóâü òàâèëàíòàé ÷ áàéñàí ºíºº ë îðãîõ ¸ñòîé; - Äàëàé äîãøèí ñàëõè õ¿÷òýé áàéãàà õýäèé áîëîâ÷ “Íàóòèëóñ”-ûí õºíãºí çàâèàð õîðèí ìèëü ÿâàõ òèéì ÷ õýö¿¿ áèø. Çàâèíä áè ààõàð øààõàð þì, ìºí õýäýí øèë óñ àâàà÷èæ õèéñýí. Áè òàíûã äàãàëäàõàä áýëýí áàéíà! -Õýðýâ ë áèä áàðèãäàõ áîëáîë áèåý õàìãààëàí òýìöýíý ãýäãèéã õàðèí ñàéí ìýäýýðýé. Áè áóóæ ºãñíººñ ¿õñýí íü äýýð ãýæ áîäíîì! -¯õâýë áèä õàìò ¿õýöãýýíý, Íåä ýý? Áè ÿàõààñàà ÷ áóöàõã¿é áàéâ. Êàíàäûí õàðúÿàò ÿâæ îäëîî.

Áè äýýøýý òàâöàí äýýð ãàðàâ.Òýíä äàëàéí äàâàëãàà íýí õ¿÷òýé äýëñýæ áóé òóë õºë äýýðýý äºíãºí äàíãàí òîãòîæ áîëîõ áàéëàà. Òýíãýð ñ¿ðäìýýð ìóóõàé àæýý. Ãýâ÷, ýíý íýãýí ºòãºí ìàíàíãèéí öààíà õóóðàé ãàçàð áóé òóë îðãîõ ë õýðýãòýé áèëýý. Áèä íýã ÷ ºäºð íýã ÷ öàã äýìèé ºíãºðººæ áîëîõã¿é. Áè ¿çýñãýëýí òàíõèìä ýðãýí èðëýý. Ò¿¿íèé õàæóóãààð áè áàñ êàïèòàí Íåìîòîé òóëãàðàõààñ àéæ ÿâàâ. Ò¿¿íèé õàðàà áàðààã ¿çìýýð ÷ þì øèã, ¿çìýýðã¿é ÷ þì øèã ñàíàãäàâ. Áè ò¿¿íä þó ãýõ áèëýý? Ò¿¿íèé íàäàä òºð¿¿ëæ àãñàí òýð ¿ð, àþóëò áàéäëûã áè ò¿¿íýýñ íóóæ ÷àäàõ áîë óó? ¯ã¿é ýý! Áèä ó÷èðñíû õýðýãã¿é! Ò¿¿íèéã òàã ìàðòñàí ìèíü äýýð! ¯ã¿éýý ÿìàð ÷ áîëáîé íü “Íàóòèëóñ» äýýð ìèíèé ºíãºðººâºë çîõèõ ýíý íýã ºäºð ñ¿¿ë÷èéí ºäºð, þóòàé óäààí ¿ðãýëæèëíý âý! Áè ºäðèéí òóðø ãàâ ãàíöààð áàéâ. Íåä Ëåíä, Êîíñåëü õî¸ð ñýæèã àâàõóóë÷èõààñàà àéæ, íàäòàé ¿ã ÿðèõã¿é áàéëàà. Çóðãààí öàã õàãàñò Íåä Ëåíä ìèíèé ºðººíä îðæ èðýõýä : -Áèä îðãîí îðãîòëîî äàõèí óóëçàõã¿é ãýæ ìýäýýðýé. Àðâàí öàãò ñàð ãàðààã¿é ë áàéõ áîëíî. Õàðàíõóéã àøèãëàí çàâü ðóó øóóä î÷îîðîé. Êîíñåëü áèä õî¸ð òàíûã òýíä õ¿ëýýíý ãýæ õýëëýý. Êàíàä õ¿í õàðèóëàõ àìæèë íàäàä ºãñºíã¿é ãàð÷ îäëîî. Áè “Íàóòèëóñ”-ûí ÿâæ áóé ÷èãèéã øàëãàõ ãýæ ¿çýñãýëýí òàíõèìä ýðãýæ èðëýý. Áèä óìàðò-óìàðò äîðíîòûã ÷èãëýí,òàâèí ìåòðééí ã¿íä, ãàéõàìøèã èõ õóðäòàé äàâõèæ áàéâ. Ýíý íýãýí ìóçåéä õàäãàëàãäàí áóé áàéãàëèéí áà óðëàãèéí ãàéõàìøèãò á¿òýýë¿¿ä õóðèìòëóóëñàí ýçýíòýéãýý õàìò ìºõºõ õóâü òàâèëàíòàé, ãàçàð äýëõèé äýýð ººðñºäòýé èæèëñýõ òèéì õîñã¿é õîâîð ýðäýíýñìéí öóãëóóëãà ðóó ñ¿¿ë÷èéí óäàà õàðöàà õàíäóóëàâ.Òýäãýýðèéã áè îé óõààíäàà óäààí õóãàöààãààð äóðñàí õàäãàëàõûã õ¿ñ÷ áèëýý. Òààçíàà òóíàð÷ áóé öàõèëãààí ãýðëèéí çººëºí òóÿàíä ãýðýëòýí áóé òýäãýýð ýðäýíèéí ¿íýò ñàí øèëýí á¿ðõ¿¿ë äîîð ãÿëàëçÿí ìÿðàëçàæ áàéõûã á¿õýë á¿òýí öàãààð áè àæèãëàí çîãñ÷ áèëýý.Äàðàà íü áè ºðººíäºº ýðãýæ èðýâ. Òýíä áè çóçààí õóâöñàà ºìñ÷, ººðèéí á¿õ òýìäýãëýëèéã öóãëóóëàí õóâöñàí äîîðîî íóóëàà.Ìèíèé ç¿ðõ õ¿÷òýé äýëñýæ áàéâ. Ñýòãýë ò¿ãøñýí ìèíèé áàéäàë, ñàíäàð÷ òýâäñýí ÿíç, õýðýâ ë áè êàïèòàí Íåìîãèéí í¿äýíä õàðàãäâàë íàìàéã çààâàë èëð¿¿ëýõ áàéëàà. Ýíý õýð òýð þó õèéæ áóé áîë? Áè ò¿¿íèé ºðººíèé ¿¿ä ð¿¿ î÷èæ ÷àãíàâ. Àëõëàõ õºëèéí ÷èìýý ñîíñäîíî. Êàïèòàí Íåìî ºðººíäºº àæýý. Þì øàð÷èãíàõ ÷èìýý áîëãîí íàìàéã öî÷îîæ áàéâ. Òýð îäîîõîíäîî ãàð÷ èðýýä ë òà ÿàãààä îðãîõ ãýæ áàéíàà ãýæ íàäààñ àñóóìààð þì øèã ñàíàãäëàà. Íàìàéã àéìøèã ò¿ãø¿¿ð ýçýëæ áîäîõ ñýòãýë ìèíü õýìæýý àëäëàà. Òýð áàéäàë íýí øàíàëãààòàé áàéñàí òóë êàïèòàíû ºðººíä øóóä îðæ î÷îîä ë ò¿¿íòýé í¿¿ð òóëãàðñàí ìèíü äýýð áèø ¿¿? ãýæ áè ººðèéí ýðõã¿é ººðºº ººðººñºº àñóóæ áèëýý. Òýð ÷ ñîëèîðñîí õýðýã áîëîëã¿é ÿàõàâ, àç äàéðàõàä áè, ººðèéí áèåèéã ÿã öàãò íü áàðüæ ÷àäñàí þì. Áè ºðººíäºº áóöàæ èðìýãö îðîí äýýðýý ñóíàí óíàæ, òàéâøðàõûã îðîëäëîî. Ñýòãýë õºäëºõ ìèíü æààõàí íàìäñàí áîëîâ÷ óóðàã òàðõè õ¿÷ëýí àæèëëàñàí õýâýýð áàéâ.

“Àâðààì Ëèíêîëüí”-û òàâöàí äýýðýýñ äàëàéä óíàñàí òýð öàãààñ õîéø, “Íàóòèëóñ” äýýð àìñàæ ºíãºðººñºí àçòàé, àçã¿é ÿâäëóóäûã áè äóðñàí ñàíàâ. Óñàí äîîãóóð ¿éëäñýí àí, Òîððåññûí õîîëîé, Øèíý ãâèíåéí çýðëýã õ¿ì¿¿ñ, õàéðäàæ ñààòñàí ÿâäàë, õ¿¿ð òàâèõ ø¿ðýí ¸ðîîë, Àðàáûí õîíãèë, Ñàíàòîðèè àðàë, Êðèòèéí óñ÷èí, Àòëàíòèä, ìºñºí äýõ îëçëîãäîë, ºìíºò òóéë, õàâòãàéðñàí èõ ìºñ, íàéìàëæòàé õèéñýí òóëàëäààí, Ãîëüôñòðèìûí äîãøèí øóóðãà,”ºøºº àâàã÷» èíãýýä õàìãèéí ñ¿¿ëä ýíý íýãýí öýðãèéí õºëºã îíãîö ººðèéí á¿õ áàãèéí õàìò ñºíºñºí àéìøèãò .ÿâäàë, ýíý á¿õýí, òàéçíûõàà ÷èìýãëýëèéã çîãñîî çàéã¿é ººð÷èëæ áàéäàã òåàòðûí ¿çýãäýë ìýò, ìèíèé í¿äíèé ºìí¿¿ð æèðýëçý÷ ºíãºðºõºä òîãëîëò áîëãîíä êàïèòàí Íåìî áàõü áàéäãààðàà ë îðîëöîæ õàðàãäëàà. Ýíý áîë áóñàä õ¿ì¿¿ñòýé àäèë õ¿í áèø, õàðèí óñíû ÿìàð íýãýí íóóö òºðºëòºí, òýíãèñèéí ñóóò óõààíòíû íýãýí áàéëàà. Åñºí öàã õàãàñûí õàðàíãà öîõèëîî. Ìèíèé òîëãîé áàëìàãäàí ä¿ðýëçýõ ìýò òóë áè ò¿¿íèéã õî¸ð ãàðààðàà äàðæ í¿äýý àíüñàí áèëýý. Áè þó ÷ áîäîõã¿éã îðîëäîâ. Àõèàä õàãàñ öàã ¿ëäæýý... Ýíý òàð÷èëæ ¿õýì õàãàñ öàãò áè, óõààí ñîëèîðñîí áóéçàà;.. Òýãòýë ÿìàð íýãýí äóóíû óéòãàðò àÿëãóóíû ¿ë ìýäýã äóó ãýíýò íàäàä ñîíñäîâ. Áè àðàé ÷óó àìüñãàëàí, õºãæìèéí óÿíãàíä á¿ðìºñºí íýðâýãäñýí êàïèòàí Íåìîãèéí íýãýí àäèë òýäãýýð àÿëãóóã àëü áàéõààðàà õè÷ýýæ ÷àãíàëàà. Ãýòýë íýã áîäîë ãýíýò íàìàéã íèðãýõ øèã áîëîâ. Òýõíýý íü çàâü ðóó î÷èõûí òóë áè çàéëøã¿é äàéð÷ ãàðàõ ¿çýñãýëýí òàíõèìä êàïèòàí Íåìî õºãæèìäºæ áàéãàà àæýý. Òèéìýýñ áè ò¿¿íòýé ñ¿¿ë÷èéí óäàà óóëçàõ áîëíî. Òýð íàäòàé ÿðèà ¿¿ñãýõ ÷ þó ìàãàä: Òýðíèé íýã çàíãàëò íàìàéã óñòãàæ íýã ¿óã íü ýíý îíãîöîí äýýð íàñààð ìèíü ¿ëäýýæ ÷àäàõ á¿ëãýý. Òýãòýë ÷ àøã¿é àðâàí öàãèéí õàðàíãà öîõèâ ºðººãºº îðõèæ, íºõºäòýéãºº î÷èæ íèéëýõ öàã áîëæýý. Èéìä êàïèòàí Íåìî ìèíèé çàì õºíäëºí çîãñäîã þìàà ÷ ãýñýí ýðãýëçýí ãóéâæ áè ¿ë ÷àäàõ áàéâ. Áè òóí èõ áîëãîîìæèëæ õààëãà íýýâýë òýð ìóó õààëãà íóãàñàí äýýðýý ìàø ìóóõàé ÷àõðàí äóóãàðàõ øèã ñàíàãäàâ. Ýíý ÷àõàðãàà çºâõºí ìèíèé ñàíàà äàãàñàí ÷ áàéæ ìàãàäã¿é. “Íàóòèëóñ”-ûí õàðàíõóé õîíãèë äóíäóóð áè òýìò÷èí ÿâæ, ç¿ðõíèéõýý öîõèëòûã äàðàõûí òóë àëõàì òóòàìäàà çîãñîæ áèëýý. Àðàéõèéæ ñàÿ íýã þì, ¿çýñãýëýí òàíõèìûí ¿¿ä õ¿ð÷ àÿàðõàí íýýâ. ¯çýñãýëýí òàíõèìä ïàä õàðàíõóé àæýý. Ãýâ÷, ÿòãà õºãæìèéí ýãøèã íàìóóõàí äóóãàð÷ áàéâ.Êàïèòàí Íåìî òýíä áàéëàà. Òýð íàìàéã õàðàõã¿é áàéâ. Ìèíèé áîäîõîä íàìàéã òýð ºäðèéí õóðö ãýðýëä ÷ ãýñýí ¿çýõã¿é áàéñàí áèç. Ò¿¿íèé óÿðñàí, ãóíèõàðñàí íü äààí ÷ èõ áàéâ. Áè äîòîãø îðîõûí õàìò, º÷¿¿õýí áîëîâ÷ ÷èìýý ãàðãàæ êàïèòàí Íåìîä ìýäýãä÷èõýýñýý àéæ õèâñýí äýýð ãèøãýâ.Òýíäýýñ öààøèëæ ¿çýñãýëýí òàíõèìûí öààä òàëä áàéãàà, íîìûí ñàí ðóó äàìæèí îðîõ ¿¿ä õ¿ðýõ ãýæ á¿õýë á¿òýí òàâàí ìèíóò ãàðçàäëàà. Áè ¿¿äèéã íýýæ îðîõîîð çýõýæ áàéòàë, êàïèòàí Íåìî ñàíàà àëäàõ äóó ãýíýò ñîíñîäëîî. Òýð äóó íàìàéã ãàçàðòàé õàä÷èõ øèã áîëîâ. Êàïèòàí Íåìî ÿòãà õºãæìèéí äýðãýäýýñ áîñ÷ ÿâàõàä áè, ò¿¿íèé á¿äýã ä¿ðñèéã íîìûí ñàíãààñ òóñ÷ áàéãàà ºëáºãºð ãýðýëä ÿëãàæ áàéâ. Êàïèòàí

õî¸ð ãàðàà öýýæèí äýýðýý çºð¿¿ëýí òàâüæ, íàä ðóó àëãóóð îéðòîæ áàéëàà. Òýð ÿâàõ áèø, ñ¿¿äýð ìýò ãóëãàõ øèã ñàíàãäàâ. Êàïèòàí ìýãøèí óéëàõ òóë ò¿¿íèé õýíõäýã äýýð äýýð ãàð÷ áàéâ. Áè ò¿¿íèé øèâíýí ÿâàà ñ¿¿ë÷èéí ¿ãèéã ñîíñîâ. - Áîëîã, ã¿éöýã! ãýñýí ¿ã áè ñîíññîí áèëýý. Òèéìýýñ þó ÷ ë áîëñîí ýíý íýã õ¿íèéã íèíæèí ñýòãýë õýìýëñýýð áàéãàà àæýý. Ìèíèé óõààí ñàíàà ººðèéí áèø áîëæ, íîìûí ñàíä õàðàéí îðñîí áèëýý. Áè øàòààð äýýøýý äàìæèí íºõºä ð¿¿ãýý î÷ëîî. - Çóãàòöàãààÿ! Çóãàòöàãààÿ! ãýæ áè øèâíýâ - Îäîîõîí! õýìýýí Êàíàä õóí õàðèóëàõ ñîíñäîâ. “Íàóòèëóñ» -ûí òºìºð õóÿãíû äýýä í¿õíèé õ¿ðýý àíãëè ò¿ëõ¿¿ðýýð ýðýãäýãääýã áèëýý. Ãýâ÷ Íåä Ëåíä òèéì ò¿ëõ¿¿ð õýäèéí óðüä÷èëàí çýõæýý. Óóë í¿õíèé òàã ìºí òèéì àðãààð áºõëºãäæýý. Óñàí äîîãóóð ÿâàã÷ õºëãºíä áèäíèé çàâèéã áàðüæ òîãòîîæ áàéñàí ýöñèéí òýð íýã ýðãèéã Íåä Ëåíä ìóëòðàõààð àæèëëàõ ¿åä, îíãîöíû ã¿íýýñ íààøèëæ áóé õ¿íãýíýõ ÷èìýý ãýíýò áèäýíä ñîíñäîâ. Òýð þó áàéäàã áèëýý? Òýíä áèäíèé àëãà áîëñíûã ìýä÷èõñýí þì áîëîâ óó? Íåä Ëåíä ìèíèé ãàðò õóòãà øóðãóóëæ áàéõûãáè ìýäðýâ. - Òèéìýý õýìýýí øèâíýí ºã¿¿ëýõäýý, áèä ¿õýõýä áýëýí áàéõ ë ¸ñòîé ãýëýý. Êàíàä õ¿í àæëàà çîãñîîâ. Òýãâýë, àðàâ õîðü äàõèí äàâòñàí öîð ãàíöõàí àéìøèãò ¿ãíèé óòãà ë “Íàóòèëóñ” äîòîðõè õà÷èí ¿éìýýíèé ó÷ðûã íàäàä õýëæ ºãñºí áèëýý. Òýð ¿ã áèäýíä ÿìàð ÷ õàìààãóé áàéëàà. ¯¿íä “Íàóòèëóñ”-ûíõàí “Ìàëüñòðåì, Ìàëüñòðåì” õýìýýí øóóãèëäñàí á¿ëãýý. “Ìàëüñòðåì!” ýíý áîë áèäýíä ñîíñîãäîøã¿é õàìãèéí àéìøèãòàé ¿ã áàéâ. Òèéìýý áèä Íîðâåãèéí ýðýã îð÷íû õàìãèéí àþóëòàé ãàçàð ÿâàà àæýý! Áèäíèéã ýíäýýñ ìóëòàð÷ ãàðàõààð çàâäàí áàéñàí ÿã òýð ýãçýãòýé ìèíóòàä “Íàóòèëóñ” òýíãèñèéí ýíýõ¿¿ ¿õëèéí ýðã¿¿ëãýíä îðæ ÿâ÷èõ õóâüòàé áàéâ ãýæ ¿¿? Òýíãèñèéí ¿óðýëòèéí ¿åä, Ôðàíö áà Ëîôîòåíûí àðëûí õîîðîíä øàõàãäñàí óñ ¿¿ãýýð áóëàé èõ õ¿÷òýé óðñäàã íü ìýäýýæ áèëýý. Òýð èõ óñ ýíä, àéìøèãò õ¿÷òýé ýðã¿¿ëýã ¿¿ñãýõ áºãººä îð÷èõñîí õºëºã îíãîöîí äóíäààñ îäîî áîëòîë íýã íü àìüä ìýíä ãàð÷ áàéñàíã¿é ýý. Äàëàéí òºâøíèé äºðâºí ç¿ã íàéìàí çîâõèñîîñ, ýíý ð¿¿ àâðàãà àâðàãà ìóøãèðñàí èõ äàâàëãàà îðæ èðäýã á¿ëýýã. Òýä ýíäõèéí èéíõ¿¿ ¸ðîîë- ã¿é ã¿íä, óóë ýðã¿¿ëãèéã ¿¿ñãýæ, òºâ ð¿¿ òýì¿¿ëýõ õ¿÷èí íü õààø õààøàà àðâàí òàâàí êèëîìåòð îð÷èíã õàìàðäàã áèëýý. Ýíý óñàí ýðã¿¿ëýãò çºâõºí äàëàéí õºëºã îíãîöíóóä ñºíººä çîãñäîãã¿é òýð áàéòóãàé óìàðò ãàçðûí öàãààí áààâãàé, õàëèì õ¿ðòýë îðæ ¿õäýã áàéâ. Òýãýýä ë ýíý ð¿¿ êàïèòàí Íåìî ååðèéí “Íàóòèëóñ”-ûã ìàãàä ÷ ¿ã¿é òýõýýñ òýãýõ ãýæ, ýñõ¿ë ººðèéí ýðõã¿é õººæ àâ÷èðñàí áèçýý. Ìàíàé õºëºã àëãóóð òîéðóó çàìààð ã¿éæ áàéõàä, äóãóé

çàìûí ìààíü ðàäèóñ óëàì áîãèíîñîæ áàéâ. Ò¿¿íèé çýðýãöýý “ Íàóòèëóñ” - ûí áººðºíä áýõëýýñòýé áèäíèé º÷¿¿õýí çàâü ÷ ãýñýí àéìààð õóðäàí ýðãýëäýæ ýõëýâ. Áè ýðãýëòèéã ìýäýð÷, òîëãîé í¿ä ýðýýëæèëæ çîâëîíò õ¿íä áàéäàëä îðëîî. Óõààí çàéëàì àéìøèãò áîäîëä áèä àâòàãäñàíä ìààíü ã¿éõ öóñ çîãñ÷èõ øèã áîëîâ. Ç¿ðõ öîõèõîî áîëèâ. Áèä ¿õëèéíõýý ýöñèéí ýãøèíä òàð÷ëàõ ìýò õàìàã õ¿éòýí õºëñ ìààíü öóòãàæ áàéëàà! Áèäíèé ýíý íýãýí õýâðýã çàâèéã òîéðîí ÿìàð èõ øóóãèàí äýãäýíý âý? Àðâàí ìèëü ãàçàð òàñðàëòã¿é äàõèí äàâòàí öóóðàéòàæ áóé þóí èõ õ¿ðõðýý áèëýý; Õàìãèéí ìóíäàã á¿ä¿¿í ìîäíû ãîë áîëîâ÷ øàëüã¿é çîìãîë áîëòëîî çàä öîõèãääîã òýð èõ ã¿í óñàí äîîðõè õàääûí ºíöºã èðìýã õàëç ìºðãºí áóò ¿ñýð÷ áóé äîëãèîí, ñ¿ðòýé õ¿ðæèãíýíý âý! Þóòàé èõ àéìøèã âý? Áèäíèéã àéìààð ñ¿ðõèé ñàâëàí øèäýëæ áàéâ. “Íàóòèëóñ” äàâàëãààíû äýëñýëòèéí ýñðýã àìüä àìüòàí øèã ¿çýëöýæ áàéëàà. Ò¿¿íèé ãàí áóë÷èí øàæèãíàíà. Çàðèìäàà õºëºã ìààíü áºãñºí äýýðýý ººäºº öîðîéí áîñ÷ áàéâ. - “Íàóòèëóñ”-ààñ ñàéí áàðèõ õýðýãòýé õýìýýí Íåä ! õýëýýä - Ýðýãäýæ àâñàí ýðýã ýðýãí¿¿äýý áóöààæ ÷àíãàëàõûã îðîëäú¸. Õýðýâ ë áèä “Íàóòèëóñ”-ààñ ñàëàõã¿é ë áîë àìü ãàð÷ ìàãàäã¿é... Ò¿¿íèéã ÿðèàãàà òºãñãºæ ÷àäààã¿é áàéòàë íü àéìààð õèé ÷èìýý ãàðëàà. Òýõíýý íü çàâèéã õºëºãòýé áàðüæ áýõýëæ àãñàí ýðýãíóóä òàñ òàñ ¿ñýð÷, ººðèéí õýâòýð õîíõðîîñ õîâõ òàòàãäñàí áÿöõàí çàâü ìààíü óñàí ýðã¿¿ëãèéí ãîë äóíä íü ä¿¿ã¿¿ðèéí ÷óëóó ìýò øèäýãäñýí áèëýý. Áè õºëãèéí òºìºð õóÿãèéã òîëãîéãîîðîî ìºðãºæ õ¿÷òýé äýëñýëòýä óõààí àëäëàà.

ÒªÃÑÃªË Óñàí äîîãóóð ¿éëäñýí áèäíèé æóóë÷ëàë òèéíõ¿¿ òºãñãºë áîëñîí áèëýý. Òýðõ¿¿ àéõãàð óñàí ýðã¿¿ëýãíýýñ, ìàíàé çàâü ìóëòàð÷ ãàðñàí òýð àéìøèãò øºíº þó áîëæ ºíãºðñºí, Íåä Ëåíä, Êîíñåëü áèä ãóðàâ ¸ðîîëã¿é ã¿í òàìààñ ÷óõàì ÿàæ àâðàãäñàí çýðãèéã áè õýëæ ¿ë ÷àäíà, Áè, Ëîôîòåíèéí àðàë äýýð çàãàñ÷íû ìóó îâîîõîéä óõààí îðñîí áèëýý. Ìèíèé õî¸ð íºõºð, ýíäýæ îñîëäñîí þìã¿é õî¸óëàà ìèíèé äýðãýä çîãñîæ ãàðûã ìèíü áàÿðòàé íü àðãàã¿é áàðèëàí áàéâ. Áèä ÷àíãà òýâðýëäýí óóëçëàà. Æèëèéí ýíý íýãýí ¿åä, ôðàíöàä ýðãýæ î÷èõ òóõàé áîäîõûí ÷ õýðýãã¿é áàéâ. Óìàðò áà ºìíºò Íîðâåã õîîðîíäûí õàðèëöààíû çàì ìóó áèëýý. Öàã àãààð ñàéæðàõ ¿åýð Óìàðò õóøóóí òèéø ÿâäàã ãàëò îíãîöûã áèä õ¿ëýýõ õýðýãòýé áàéâ. Áèäíèéã àâàðñàí ýäãýýð æèðèéí íàéðñàã õ¿ì¿¿ñèéí äóíä áàéõ çàâñðàà áè ººðèéí àäàë ÿâäëûí òýìäýãëýë ºã¿¿ëëýã¿¿äèéã äàõèí õÿíàæ ¿çýõ áîëþ. Òýìäýãëýë ìààíü àðãàã¿é ë õàíãàëòòàé áàéâ. Íýã ÷ ç¿éë îðõèãäñîíã¿é, íýã ÷ þì áóðóóòñàí áóþó ãóéâñàíã¿é. Ýíý áîë õýçýý íýãýí öàãò øèíæëýõ óõààí ººðòºº ÷ºëººò çàì òàâèõ, îäîî õýðäýý õ¿í õ¿ð÷ î÷èõûí àðãàã¿é îð÷èíä ¿éëäñýí åð áóñûí àÿí çàìûí ¿íýí áàðèìòàò ò¿¿õ á¿ëãýý. Ìèíèé áè÷ñýíä åð íü õ¿ì¿¿ñ èòãýõ áîë óó á¿¿ ìýä. ¯ã¿é ýý, íàäàä ÿìàð ÷ õàìàà áàéõàâ äýý? Ìèíèé õóâüä ë áè, çºâõºí àðâàí ñàð õ¿ðýõã¿é õóãàöààíä äýëõèé òîéðñîí æóóë÷ëàë õèéæ, óëààí áà Ãàçðûí äóíäàò, Àòëàíò Íîìõîí, Ýíýòõýãèéí, Óìàðò áà ªìíºò ìºñºí äàëàéí óñàí äîîãóóð õîðèí ìÿíãàí áýýð àÿëñàí ìèíü ë ¿íýí áàéâàë áàðàâ. Òýõýä “Íàóòèëóñ” þó áîëîî áîë? Òýð óñàí ýðã¿¿ëýãíýýñ ìóëòàð÷ ÷àäàà áîë óó? Êàïèòàí Íåìî îäîî àìüä áàéãàà áîë óó? Òýð ºøºº àâàõ àéìøèãò õýðãýý ¿ðãýëæë¿¿ëñýýð áîë óó, ýñõ¿ë òýð íýãýí öýðãèéí õºëãººð ýöýñ áîëãîî áîë óó? Ò¿¿íèé àìüäðàëûí á¿õ ò¿¿õ íàìòàð áè÷èãäñýí òýð íýãýí ãàð áè÷ìýëèé íü äàëàéí äîëãèî õýçýý íýãýí öàãò àâ÷ èðýõ áîëîâ óó? Òýð íýã ñºíºñºí îíãîöíû ãàðàë ¿¿ñëýýð, êàïèòàí Íåìîãèéí ÿñ ¿íäñèéã ìýäýæ áîëîõ áîë óó? ¯¿íä áè èòãýíýì. Ò¿¿í÷ëýí ò¿¿íèé ãàéõàìøèãò õºëºã îíãîö òýíãèñèéí òýðõ¿¿, àéìøèãò ö¿íõýë óñ, ýðã¿¿ëãèéã ÿëñàí ãýäýãò ÷ ìèíèé áèå èòãýíý. Òºäèé îëîí îíãîö ñºíºæ ìºõñºí òýð ãàçðààñ “Íàóòèëóñ” ìýíä ãàðñàí áàéõ ¸ñòîé! Õýðýâ ë ýíý ¿íýí áîë, õýðýâ êàïèòàí Íåìî ººðèéí ýõ îðîí áîëñîí òýíãèñ äàëàéãààð äàõèí çºð÷èí ÿâàà áîë, ò¿¿íèé äîãøèðñîí ç¿ðõíèé ¿çàí ÿäàõ ¿çýë óíòðàõ áîëòóãàé. Òýðíèé õàðæ ¿çýæ ÿâàà ãàéõàìøèãò ç¿éëñèéã ãýðýë òóÿà ºñ õîðñëûí íü ãàëûã óíòðààõ áîëòóãàé! Àéìøèãò øèð¿¿í òýð ø¿¿ã÷ òýíãèñ äàëàéä ýíõ àìãàëàí ñóäàëãàà õèéæ áóé ýðäýìòýíä áàéð ñóóðèà òàâèí ºã÷,á¿ðìºñºí àðèëàõ ¸ñòîé. Êàïèòàí Íåìîãèéÿ õóâü çàÿà åð áóñààð ÷ áàðàõã¿é àãóó èõ þì. Òýð íýãýí ¿ë òàíèãäàõ õà÷èí õ¿íòàé, àðâàí ñàðûí òóðø ñóóäàë çýðýãöýí ñóóñàí áè ò¿¿íèé òóõàé ìýäýõã¿é áîë ººð õýí ìýäýõ áèëýý. Çà òýãýýä, îäîî çóðãààí ìÿíãàí æèëèéí ºìíº “Òýíãèñ äàëàéí ¸ðîîëã¿é ã¿í ö¿íõëèéã, õýçýý íýãýí öàãò, õýí õýìæñýí þì áý?” ãýæ “Ýêêëåçèàñòûí” àñóóñàí àñóóëòàíä çàìáóóëèí äýýðõ á¿õ õ¿ì¿¿ñèéí äîòðîîñ õî¸ðõîí õ¿í “Áè!” ãýæ õàðèóëàõ ýðõòýé áèëýý. Òýð áîë êàïèòàí Íåìî, áèä õî¸ð á¿ëãýý.