2(2) Flipbook PDF

2(2)

---

220 Views
40 Downloads
FLIP PDF 3.51MB

DOWNLOAD FLIP

REPORT DMCA

ห น้ า | 1

หนังสือเรียน สาระความรูพื้นฐาน

รายวิชา ภาษาไทย (พท21001) ระดับมัธยมศึกษาตอนตน (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2554) หลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551

หามจําหนาย หนังสือเรียนเลมนี้ จัดพิมพดวยเงินงบประมาณแผนดินเพื่อการศึกษาตลอดชีวิตสําหรับประชาชน ลิขสิทธิ์เปนของ สํานักงาน กศน. สํานักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ

สํานักงานสงเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย สํานักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ กระทรวงศึกษาธิการ

2 | ห น้ า

หนังสือเรียนสาระความรูพื้นฐาน

รายวิชาภาษาไทย (พท21001) ระดับมัธยมศึกษาตอนตน

ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2554 เอกสารทางวิชาการหมายเลข 2 /2555

ห น้ า | 3

คํานํา กระทรวงศึกษาธิการไดประกาศใชหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 เมื่อ วันที่ 18 กั นยายน พ.ศ. 2551 แทนหลั กเกณฑและวิธีก ารจั ดการศึกษานอก โรงเรียน ตามหลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2544 ซึ่งเปนหลักสูตรที่พัฒนาขึ้นตามหลัก ปรัชญาและความเชื่อพื้นฐานในการจัดการศึกษานอกโรงเรียนที่มีกลุมเปาหมายเปนผูใหญมีการเรียนรู และสั่งสมความรู และประสบการณอยางตอเนื่อง ในป ง บประมาณ 2554 กระทรวงศึก ษาธิก ารไดกํ าหนดแผนยุท ธศาสตร ในการขับ เคลื่ อ น นโยบายทางการศึกษาเพื่อเพิ่มศักยภาพและขีดความสามารถในการแขงขันใหประชาชนไดมีอาชีพ ที่ สามารถสรางรายไดที่มั่งคั่งและมั่นคง เปนบุคลากรที่มีวินัย เปยมไปดวยคุณธรรมและจริยธรรม และมี จิตสํ านึก รั บผิ ดชอบตอ ตนเองและผูอื่ น สํานัก งาน กศน. จึ ง ไดพิ จ ารณาทบทวนหลั ก การ จุ ดหมาย มาตรฐาน ผลการเรียนรูที่คาดหวัง และเนื้อหาสาระ ทั้ง 5 กลุมสาระการเรียนรู ของหลักสูตรการศึกษา นอกระบบระดับ การศึก ษาขั้นพื้ นฐาน พุ ท ธศัก ราช 2551 ให มี ความสอดคล อ งตอบสนองนโยบาย กระทรวงศึกษาธิการ ซึ่งสงผลใหตองปรับปรุงหนังสือเรียน โดยการเพิ่มและสอดแทรกเนื้อหาสาระ เกี่ยวกับอาชีพ คุณธรรม จริยธรรมและการเตรียมพรอม เพื่อเขาสูประชาคมอาเซียน ในรายวิชาที่มี ความเกี่ยวของสัมพันธกัน แตยังคงหลักการและวิธีการเดิมในการพัฒนาหนังสือที่ใหผูเรียนศึกษาคนควา ความรู ด ว ยตนเอง ปฏิ บั ติ กิ จ กรรม ทํา แบบฝ ก หั ด เพื่ อ ทดสอบความรู ค วามเข าใจ มี ก ารอภิ ป ราย แลกเปลี่ยนเรียนรูกับกลุม หรือศึกษาเพิ่มเติมจากภูมิปญญาทองถิ่น แหลงการเรียนรูและสื่ออื่น การปรั บ ปรุ ง หนัง สื อ เรี ยนในครั้ ง นี้ ไดรั บ ความร วมมื อ อยางดียิ่ง จากผู ท รงคุณวุฒิ ในแตล ะ สาขาวิชา และผูเกี่ยวของในการจัดการเรียนการสอนที่ศึกษาคนควา รวบรวมขอมูลองคความรูจากสื่อ ตาง ๆ มาเรียบเรียงเนื้อหาใหครบถวนสอดคล องกับ มาตรฐาน ผลการเรียนรูที่คาดหวัง ตัวชี้วัดและ กรอบเนื้อหาสาระของรายวิชา สํานักงาน กศน.ขอขอบคุณผูมีสวนเกี่ยวของทุกทานไว ณ โอกาสนี้ และ หวัง วาหนัง สื อ เรี ยนชุดนี้จ ะเป นประโยชนแก ผู เ รี ยน ครู ผู ส อน และผู เ กี่ ยวขอ งในทุ ก ระดับ หากมี ขอเสนอแนะประการใด สํานักงาน กศน. ขอนอมรับดวยความขอบคุณยิ่ง

4 | ห น้ า

สารบัญ หนา คํานํา คําแนะนําการใชหนังสือเรียน โครงสรางรายวิชา ขอบขายเนื้อหา บทที่ 1 การฟง การดู............................................................................................ 9 เรื่องที่ 1 หลักเบือ้ งตนของการฟงและการดู ................................................... 10 เรื่องที่ 2 หลักการฟงเพื่อจับใจความสําคัญ..................................................... 11 เรื่องที่ 3 หลักการฟง การดู อยางมีวิจารณญาณ.......................................... 14 เรื่องที่ 4 มารยาทในการฟง การดู ................................................................. 15 บทที่ 2 การพูด ............................................................................................... 18 เรื่องที่ 1 สรุปความ จับประเด็นสําคัญของเรือ่ งที่พูด ..................................... 19 เรื่องที่ 2 การพูดในโอกาสตางๆ ...................................................................... 21 เรื่องที่ 3 มารยาทในการพูด............................................................................ 24 บทที่ 3 การอาน ............................................................................................... 27 เรื่องที่ 1 การอานในใจ ................................................................................... 28 เรื่องที่ 2 การอานออกเสียง ............................................................................ 29 เรื่องที่ 3 การอานจับใจความสําคัญ ................................................................ 44 เรื่องที่ 4 มารยาทในการอาน และนิสัยรักการอาน ........................................ 50 บทที่ 4 การเขียน ............................................................................................... 52 เรื่องที่ 1 หลักการเขียน การใชภาษาในการเขียน .......................................... 53 เรื่องที่ 2 หลักการเขียนแผนภาพความคิด ...................................................... 56 เรื่องที่ 3 การเขียนเรียงความและยอความ ..................................................... 63 เรื่องที่ 4 การเขียนเพื่อการสื่อสาร .................................................................. 83 เรื่องที่ 5 การสรางนิสัยรักการเขียนและการศึกษาคนควา .............................. 97 บทที่ 5 หลักการใชภาษา ........................................................................................... 113 เรื่องที่ 1 การใชคําและการสรางคําในภาษาไทย ........................................... 114 เรื่องที่ 2 การใชเครื่องหมายวรรคตอนและอักษรยอ ..................................... 126 เรื่องที่ 3 ชนิดและหนาที่ของประโยค ........................................................... 136

ห น้ า | 5

เรื่องที่ 4 หลักในการสะกดคํา ................................................................................. 141 เรื่องที่ 5 คําราชาศัพท .................................................................................. 148 เรื่องที่ 6 การใชสํานวน สุภาษิต คําพังเพย.................................................. 152 เรื่องที่ 7 หลักการแตงคําประพันธ................................................................ 156 เรื่องที่ 8 การใชภาษาที่เปนทางการและไมเปนทางการ ................................ 162 บทที่ 6 วรรณคดี และวรรณกรรม ...................................................................... 166 เรื่องที่ 1 หลักการพิจารณาวรรณคดีและหลักการพินิจวรรณกรรม ............... 167 เรื่องที่ 2 หลักการพินิจวรรณคดีดานวรรณศิลปและดานสังคม ..................... 172 เรื่องที่ 3 เพลงพื้นบาน เพลงกลอมเด็ก........................................................ 178 บทที่ 7 ภาษาไทยกับชองทางการประกอบอาชีพ ................................................. 191 เรื่องที่ 1 คุณคาของภาษาไทย ...................................................................... 192 เรื่องที่ 2 ภาษาไทยกับชองการประกอบอาชีพ.............................................. 194 เรื่องที่ 3 การเพิ่มพูนความรูและประสบการณทางดานภาษาไทย เพื่อการประกอบอาชีพ .................................................................. 196 เฉลยแบบฝกหัด ...................................................................................................... 203 บรรณานุกรม ...................................................................................................... 209 คณะผูจัดทํา ...................................................................................................... 210

6 | ห น้ า

คําแนะนําในการใชหนังสือเรียน หนังสือเรียนสาระความรูพื้นฐาน รายวิชาภาษาไทย พท21001 ระดับมัธยมศึกษาตอนตน เปนหนังสือเรียนที่จัดทําขึ้น สําหรับผูเรียนที่เปนนักศึกษานอกระบบ ในการศึกษาหนังสือเรียนสาระความรูพื้นฐาน รายวิชาภาษาไทย พท21001 ระดับมัธยมศึกษา ตอนตนผูเรียนควรปฏิบัติดังนี้ 1. ศึกษาโครงสรางรายวิชาใหเขาใจในหัวขอและสาระสําคัญ ผลการเรียนรูที่คาดหวัง และ ขอบขายเนื้อหาของรายวิชานั้นๆ โดยละเอียด 2. ศึกษารายละเอียดเนื้อหาของแตละบทอยางละเอียด ทํากิจกรรม แลวตรวจสอบกับแนว ตอบกิจกรรม ถาผูเรียนตอบผิดควรกลับไปศึกษาและทําความเขาใจในเนื้อหานั้นใหมใหเขาใจ กอนที่จะ ศึกษาเรื่องตอๆ ไป 3. ปฏิบัติกิจกรรมทายเรื่องของแตละเรือ่ ง เพื่อเปนการสรุปความรู ความเขาใจของเนื้อหาใน เรื่องนั้นๆ อีกครั้ง และการปฏิบัติกิจกรรมของแตละเนื้อหา แตละเรื่อง ผูเรียนสามารถนําไปตรวจสอบ กับครูและเพื่อนๆ ที่รวมเรียนในรายวิชาและระดับเดียวกันได 4. หนังสือเรียนเลมนี้มี 7 บท บทที่ 1 การฟง การดู บทที่ 2 การพูด บทที่ 3 การอาน บทที่ 4 การเขียน บทที่ 5 หลักการใชภาษา บทที่ 6 วรรณคดี และวรรณกรรม บทที่ 7 ภาษาไทยกับชองทางการประกอบอาชีพ

ห น้ า | 7

โครงสรางรายวิชาภาษาไทย (พท21001) ระดับมัธยมศึกษาตอนตน สาระสําคัญ 1. การอานเป นทัก ษะทางภาษาที่ สํ าคัญ เพราะชวยใหส ามารถรับ รู ขาวสารและเหตุการณ ตาง ๆ ของสังคม ทําใหปรับตัวไดกับความเจริญกาวหนาทางวิทยาการตาง ๆ สามารถวิเคราะห วิจารณ และนําความรูไปใชในชีวิตประจําวันได 2. การเขียนเปนการสื่อสารที่จัดระบบความคิด การเลือกประเด็น การเลือกสรรถอยคําเพื่อ ถายทอดเปนตัวอักษรในการสื่อความรู ความคิด ประสบการณ อารมณ ความรูสึก จากผูเขียนไปยังผูอาน 3. การฟง การดู และการพูด เปนทักษะที่สําคัญของการสื่อสารในการดําเนินชีวิตประจําวัน จึงจําเปนตองเขาใจหลักการเบื้องตน และตองคํานึงถึงมารยาทในการฟง การดูและการพูดดวย 4. การใชภาษาไทยใหถูกตองตามหลักภาษา ทําใหเกิดความภาคภูมิ ใจในภูมิป ญญาของ คนไทยจึ งตองตระหนักถึง ความสํา คัญ ของภาษาและตองอนุรัก ษภาษาไทยไวเปนสมบัติของชาติ สืบตอไป 5. การใชทัก ษะทางภาษาไทยในการแสวงหาความรู การเขาใจระดับของภาษาสามารถ ใชคําพูดและเขียนไดดี ทําใหเกิดประโยชนตอตนเองและสวนรวม 6. วรรณคดีไทยเปนมรดกของภาษาและวัฒนธรรมที่มคี ุณคา เปนมรดกทางปญญาของคนไทย แสดงถึงความรุงเรืองของวัฒนธรรมทางภาษา เปนการเชิดชูความเปนอารยะของชาติ

ผลการเรียนรูที่คาดหวัง เมื่อศึกษาชุดวิชาแลว ผูเรียนสามารถ 1. จับใจความสํา คัญ และเลาเรื่องได ตีความได อานในใจและอานออกเสียง วิเ คราะห วิจารณ ประเมินคาได เลือกหนังสือและสารสนเทศไดและมีมารยาทในการอานและมีนิสัยรักการอาน 2. อธิบายการเขียนเบื้องตนได เขียนเรียงความ ยอความ เขียนจดหมาย เขียนโตแยง เขียนรายงาน เขียนคําขวัญ เขียนประกาศ เขียนเชิญ ชวน กรอกแบบรายการ แตงคําประพันธ บอกคุณคาของถอยคําภาษาและสามารถเลือกใชถอยคําในการประพันธ เขียนอางอิง เขียนเลขไทย ไดถูกตองสวยงาม 3. บอกหลักเบื้องตน และจุดมุงหมายของการฟง การดูและการพูดได และสามารถพูดในโอกาส ตาง ๆ ได

8 | ห น้ า

4. บอกลักษณะสําคัญของภาษาและการใชภาษาในการสื่อการ ใชพจนานุกรมและสารานุกรม ในชีวิตประจําวันได 5. บอกชนิดและหนาที่ของคํา ประโยค และนําไปใชไดถูกตอง 6. ใชเ ครื่ อ งหมายวรรคตอน อั ก ษรยอ คําราชาศัพ ท หลัก การประชุม การอภิป ราย การโตวาที 7. บอกความหมายของวรรณคดีและวรรณกรรม องคประกอบและรูปแบบลักษณะเดน ของวรรณคดีได 8. บอกความหมายของวรรณกรรมมุขปาฐะ และวรรณกรรมลายลักษณได 9. บอกความหมายและลักษณะเดนของวรรณกรรมทองถิ่น ประเภทรูปแบบของวรรณกรรมไทย ปจจุบันได 10. อานวรรณคดีและวรรณกรรม บอกแนวความคิด คานิยม คุณคาหรือแสดงความคิดเห็นได 11. บอกลักษณะสําคัญและคุณคาของเพลงพื้นบาน และบทกลอมเด็กพรอมทั้งรองเพลงพื้นบาน และบทกลอมเด็กได

ขอบขายเนื้อหา บทที่ บทที่ บทที่ บทที่ บทที่ บทที่ บทที่

1 2 3 4 5 6 7

การฟง การดู การพูด การอาน การเขียน หลักการใชภาษา วรรณคดี และวรรณกรรม ภาษาไทยกับการประกอบอาชีพ

ห น้ า | 9

บทที่ 1 การฟง การดู สาระสําคัญ การฟ ง การดู เป นทั ก ษะสํา คัญ ประการหนึ่ง ของการสื่ อ สารที่ เ ราใชม ากที่ สุ ดทั้ ง เรื่ อ งของ การศึกษาเลาเรียน การประกอบอาชีพ และการดําเนินชีวิตประจําวัน จึงจําเปนจะตองเขาใจหลักการ เบื้ อ งตน เพื่ อ เปนพื้นฐานในการประยุกตใชในขั้นสูงขึ้นไป นอกจากนี้ตอ งพั ฒ นาทั ก ษะเหล านี้ให มี ประสิทธิภาพโดยคํานึงถึงมารยาทในการฟง และการดูดวย

ผลการเรียนรูที่คาดหวัง ผูเรียนสามารถ 1. สรุปความจับประเด็นสําคัญของเรื่องที่ฟงและดู 2. วิเคราะหความนาเชื่อถือ จากการฟง และดูสื่อโฆษณา และขาวสารประจําวันอยางมี เหตุผล 3. วิเคราะหการใชน้ําเสียง กิริยา ทาทาง ถอยคําของผูพูด อยางมีเหตุผล 4. ปฏิบัติตนเปนผูมีมารยาทในการฟงและดู

ขอบขายเนื้อหา เรื่องที่ 1 เรื่องที่ 2 เรื่องที่ 3 เรื่องที่ 4

หลักเบื้องตนของการฟงและการดู หลักการฟงเพื่อจับใจความสําคัญ หลักการฟง การดู และการพูดอยางมีวิจารณญาณ การมีมารยาทในการฟงและการดู

10 | ห น้ า

เรื่องที่ 1 หลักเบื้องตนของการฟงและการดู หลักเบื้องตนของการฟงและการดู ความหมายของการฟงและการดู การฟงและการดูหมายถึง การรับรูเรื่องราวตาง ๆ จากแหลงของเสียงหรือภาพ หรือเหตุการณ ซึ่งเปนการฟงจากผูพูดโดยตรง หรือฟงและดูผานอุปกรณ หรือสิ่งตาง ๆ แลวเกิดการรับรูและนําไปใช ประโยชน โดยตองศึกษาจนเกิดความถูกตอง วองไว ไดประสิทธิภาพ หลักการฟงและการดูที่ดี 1. ตองรูจุดมุงหมายของการฟงและดู และตองจดบันทึกเพื่อเตือนความจํา 2. ตองฟงและดูโดยปราศจากอคติ เพื่อการวิเคราะหวิจารณที่ตรงประเด็น 3. ใหความรวมมือในการฟง และดูดวยการรวมกิจกรรม

จุดมุงหมายของการฟงและการดู การฟงมีจุดมุงหมายที่สําคัญดังนี้ 1. ฟงเพื่อจับใจความสําคัญไดวาเรื่องที่ฟงนั้นเปนเรื่องเกี่ยวกับอะไร เกิดขึ้นที่ไหน เมื่อไร หรือ ใครทําอะไร ที่ไหน เมื่อไร 2. ฟงเพื่อจับใจความโดยละเอียด ผูฟงตองมีสมาธิในการฟง และอาจตองมีการบันทึกยอเพื่อ ชวยความจํา 3. ฟง เพื่อ หาเหตุผ ลมาโตแ ยง หรือ คลอ ยตาม ผูฟง ตอ งตั้ง ใจฟง เปน พิเ ศษ และตอ งใช วิจารณญาณพิจารณาวาเรื่องที่ฟงนั้นมีอะไรเปนขอเท็จจริง อะไรเปนขอคิดเห็น และมีความถูกตอง มีเหตุผลนาเชื่อถือมากนอยเพียงใด ซึ่งผูฟงควรพิจารณาเรื่องราวที่ฟงดวยใจเปนธรรม 4. ฟงเพื่อเกิดความเพลิดเพลิน และซาบซึ้ง ในคุณคาของวรรณคดี คติธรรม และดนตรี ผูฟง ตองมีความรูในเรื่องที่ฟง เขาใจคําศัพท สัญลักษณตาง ๆ และมีความสามารถในการตีความ เพื่อใหเกิด ความไพเราะซาบซึ้งในรสของภาษา 5. ฟงเพื่อสงเสริมจินตนาการ และความคิดสรางสรรค เปนความคิดที่เกิดขึ้นขณะที่ฟง หรือ หลังจากการฟง ซึ่งอาจจะออกมาในรูปของงานประพันธ งานศิลปะ หรือการพูด การดูมีจุดมุงหมายที่สําคัญดังนี้ 1. ดูเพื่อใหรู เปนการดูเพื่อใหเปนคนทันโลกทันเหตุการณ 2. ดูเพื่อศึกษาหาความรู เปนการดูที่ชวยสงเสริมการอาน หรือการเรียนใหมีความรูมากขึ้น หรือมีความชัดเจนลุมลึกขึ้น 3. ดูเพื่อความเพลิดเพลิน เชน ละคร เกมโชว มิวสิควิดีโอ

ห น้ า | 11

4. ดูเพื่อยกระดับจิตใจ เปนการดูทจี่ ะทําใหจิตใจเบิกบานและละเอียดออน เขาถึงธรรมชาติ และสัจธรรม ไดแก การชมธรรมชาติ การชมโขน ละคร การดูรายการเกี่ยวกับธรรมะ การดูกีฬา

เรื่องที่ 2 หลักการฟงเพื่อจับใจความสําคัญ การฟงเพื่อจับใจความสําคัญ เปนการฟงเพื่อความรู ผูฟงตองตั้งใจฟงและพยายามสรุป เนื้อหา โดยมีหลักการสําคัญดังนี้ 1. มีสมาธิดี ตั้งใจฟง ติดตามเรื่อง 2. ฟงใหเขาใจและลําดับเหตุการณใหดีวา เรื่องที่ฟงเปนเรื่องของอะไร ใครทําอะไร ที่ไหน อยางไร 3. แยกใหออกวา ตอนใดเปนใจความสําคัญ ตอนใดเปนสวนขยาย 4. บันทึกขอความสําคัญจากเรื่องที่ฟง ตัวอยาง การฟงเพื่อจับใจความสําคัญ

1. จับใจความสําคัญจากบทรอยแกว รอยแกว คือ ความเรียงที่สละสลวยไพเราะเหมาะเจาะดวยเสียงและความหมาย แตไม กําหนดระเบียบบัญญัติแหงฉันทลักษณคือไมจํากัดครุ ลหุ ไมกําหนดสัมผัส ตัวอยาง “เห็นกงจักรเปนดอกบัว” สุภาษิต “เห็นกงจัก รเปนดอกบัว” นี้โ ดยมากรูจัก ความหมายกันแพรหลายอยูแลว คือวา เห็นผิดเปนชอบ เชน ตัวอยาง เห็นเพื่อนของตนคาฝนเถื่อ น หามเทาไรก็ไมฟง จนเพื่อ นผูนั้นถูก จับ เสียเงินเสียทองมากมาย เชนนี้มัก กลาวติเ ตียนทานผูนั้นวา “เห็นกงจักรเปนดอกบัว” (ชุมนุมนิพนธ ของ อ.น.ก.) ใจความสําคัญ เห็นกงจักรเปนดอกบัว คือเห็นผิดเปนชอบ ตัวอยาง ครอบครัวของเราคนไทยสมัยกอน ผูชายก็ตองเปนหัวหนาครอบครัว ถามาจาก ตระกูลดีมีวิชาความรูก็มักรับราชการ เพราะคนไทยเรานิยมการรับราชการมีเงินเดือน มีบานเรือนของ ตนเองไดก็มี เชาเขาก็มี อยูกับบิดามารดาก็ไมนอย ไดเปนมรดกตกทอดกันก็มี ทรัพยสมบัติเหลานี้จะ งอกเงยหรือหมดไปก็อยูที่ภรรยาผูเปนแมบาน (แมศรีเรือน ของทิพยวาณี สนิทวงศ) ใจความสําคัญ ครอบครัวไทยสมัยกอน ผูชายที่มีความรูนิยมรับราชการ ทรัพยสมบัตทิ ี่มจี ะ เพิ่มขึ้นหรือหมดไปก็อยูที่ภรรยา

2. จับใจความสําคัญจากบทรอยกรอง

12 | ห น้ า

รอยกรอง คือ ถอยคําที่เรียบเรียงใหเปนระเบียบตามบัญญัติแหงฉันทลักษณ คือ ตําราวา ดวยการประพันธ เชน โคลง ฉันท กาพย กลอน ตัวอยาง ฟงขอความตอไปนี้แลวจับใจความสําคัญ (ครูหรือนักศึกษาเปนผูอาน) นางกอดจูบลูบหลังแลวสัง่ สอน อํานวยพรพลายนอยละหอยไห พอไปดีศรีสวัสดิ์กําจัดภัย จนเติบใหญยงิ่ ยวดไดบวชเรียน ลูกผูชายลายมือนั้นคือยศ เจาจงอตสาหทําสม่ําเสมียน แลวพาลูกออกมาขางทาเกวียน จะจากเจียนใจขาดอนาถใจ (กําเนิดพลายงาม ของ พระสุนทรโวหาร (ภู)

ใจความสําคัญ การจากกันของแมลูกคือ นางวันทองกับพลายงาม นางวันทองอวยพรให โอวาทและจากกันดวยความอาลัยอาวรณอยางสุดซึ้ง ตัวอยาง การฟงบทรอยกรองเพื่อจับใจความสําคัญ (ครูอานใหฟง) ถึงบางแสนแลนสบายจรดชายหาด เดียรดาษคนลงสรงสนาน เสียงเจี๊ยวจาวฉาวฉานาสําราญ ลวนเบิกบานแชมชื่นรื่นฤทัย คลื่นซัดสาดฟาดฝงดังซูซา ถึงแสงแดดแผดกลาหากลัวไม เด็กกระโดดโลดเตนเลนน้ําไป พวกผูใหญคอยเฝาเหมือนเขายาม เราหยุดพักกินกลางวันกันที่นี่ ในรานมีผูคนอยูล นหลาม มีอาหารจีนไทยรสไมทราม คนละชามอิ่มแปลมาแคคอ (นิราศสัตหีบ พล.ร.ต.จวบ หงสกุล)

ฟงบทรอยกรองขางบนแลวตอบคําถามตอไปนี้ 1. เรื่องอะไร (เที่ยวชายทะเล) 2. เกี่ยวกับใคร (เด็กและผูใหญ) 3. ทําอะไร (สงเสียงดัง วิ่งเลนตามชายหาด) 4. ที่ไหน (บางแสน) 5. เมื่อไร (ตอนกลางวัน) ใจความสําคัญ เด็กและผูใหญไปเที่ยวบางแสน รับประทานอาหารกลางวัน เด็กเลนน้ํา ผูใหญคอยเฝาสนุกสนานมาก

3. จับใจความสําคัญจากบทความ บทความ คือ ขอเขียนซึ่งอาจจะเปนรายงาน หรือการแสดงความคิดเห็น มักตีพิมพใน หนังสือพิมพ วารสาร สารานุกรม เปนตน

ห น้ า | 13

ตัวอยาง ใครที่เคยกินไขเยี่ยวมาคงประหลาดใจวาทําไมเรียกวาไขเยี่ยวมา ทั้ง ๆ ที่ตามปกติ แลวใชขี้เถาจากถานไมผสมวัตถุดิบอื่นๆ พอกไขจนเกิดปฏิกิริยาระหวางสารที่พอกกับเนื้อไขจนเกิดวุนสี ดํา ๆ เปนไขเยี่ยวมาขึ้นมา โดยไมได “เยี่ยวมา” สักกะหยดมากอนปฏิสนธิจนเปนไขกินอรอยแตก็นั่น แหละ นาจะสันนิษฐานกันไดวา ตนตํารับเดิมของการทําไขวุนดําเชนนี้ มาจากการเอาไขไปแชเยี่ยวมา จริงๆ และเจาฉี่มานี่เองที่ทําปฏิกิริยากับไขจนเปนวุนขึ้นมา ทวาในยุคหลัง ๆ ชะรอยจะหาฉี่มาลําบากหรือไมสะดวก ก็เลยหาสูตรทํา ทําไขปสสาวะมา ใหมใหสะดวกและงายดายรวมทั้งประหยัดเพราะไมตองเลี้ยงมาเอาฉี่เหมือนเดิมก็เปนได สวนรสชาติจ ะเหมือ นตํารั บ เดิม หรื อ เปลี่ ยนแปลงประการใด ก็ ยังไม มี ใครพิ สู จ นห รื อ พยายามทําออกมาเทียบเคียงกัน ตัดตอนจากหนังสือสยามรัฐฉบับวันที่ 24 กุมภาพันธ 2530

ใจความสําคัญ ไขเยี่ยวมาไมไดใชเยี่ยวมาในการทํา

4. จับใจความสําคัญจากขาว ขาว คือ คําบอกเลาเรื่องราวซึ่งโดยปกติมกั เปนเรื่องเกิดใหมหรือเปนที่นาสนใจ ตัวอยาง ที่ศาลจังหวัดอุบลราชธานี พนักงานอัยการจังหวัดเปนโจทกฟองนายวัน สันสูงโนน อายุ 44 ป เปนจําเลย ฐานเมื่อวันที่ 30 ก.ค.30 ในเวลากลางวัน จําเลยไดบังอาจตัดฟนตนไมประดู 1 ตน ในเขตปาสงวนแหงชาติ และบังอาจแปรรูปไมประดูดังกลาว จํานวน 8 แผน ประมาณ 0.48 ลูกบาศกเมตร และมีไมดังกลาวไวครอบครอง เหตุเกิดที่ตําบลนาจะหลวย อําเภอนาจะหลวย จังหวัด อุบลราชธานี ศาลจังหวัดอุบลราชธานี มีคําพิพากษาวา จําเลยมีความผิด พ.ร.บ.ปาสงวนแหงชาติ พ.ร.บ. ปาไม และประมวลกฎหมายอาญา รวมลงโทษ จําคุก 18 เดือน จําเลยใหการสารภาพขณะจับกุมเปน ประโยชนแกการพิจารณาอยูบ าง จึงมีเหตุบรรเทาโทษ ลดโทษใหหนึ่งในสี่ คงจําคุก 13 เดือน 15 วัน ของกลางริบ ใจความสําคัญ ตัดตนประดู 1 ตน ถูกจําคุกกวา 13 เดือน

14 | ห น้ า

เรื่องที่ 3 หลักการฟง การดู อยางมีวิจารณญาณ ผูทสี่ ามารถจะฟงและดูไดอยางมีวิจารณญาณ จะตองมีความเขาใจและสามารถปฏิบัติดงั นี้ได 1. การวิเคราะห คือ ความสามารถในการแยกขอเท็จจริงออกจากขอคิดเห็นรูวาอะไรเปนอะไร อะไรเปนเหตุอะไรเปนผล ตัวอยาง ปที่ผานมาถึงแมการแขงขันธุรกิจกองทุนรวมสูง แตบริษัทวางกลยุทธดวยการแบงกลุมลูกคา อยางชัดเจน เพื่อคิดคนผลิตภัณฑ และการบริการใหทั่วถึง รวมทั้งตอบสนองความตองการลูกคาไดตรง จุดเพราะเชื่อวาลูกคามีความตองการและรับความเสี่ยงเทากัน ขอคิดเห็น คือ ผูพูดถือวาลูกคามีความตองการและรับความเสี่ยงเทากัน 2. การตีความ คือ ตองรูความหมายที่แฝงไวในใจเรื่องหรือภาพนั้น ๆ ตัวอยาง กองทุนไทยพาณิชยยิ้มหนาบาน ผลงานทะลุเปาดันทรัพยสนิ พุง ยิ้มหนาบาน หมายถึง ยิ้มอยางมีความสุขมีความพึงพอใจ 3. การประเมินคา เปนทักษะที่ตอเนื่องมาจากการวิเคราะหการตีความ การประเมินคาสิ่งใด ๆ จะตองพิจารณาใหรอบดาน เชน จุดประสงค รูปแบบ ประเภทของสาร เชน ถาจะประเมินคุณคาของ วรรณคดีตองดูในเรื่องคุณคาวรรณศิลป ดานสังคม เนื้อหาและนําไปใชในชีวิตประจําวัน 4. การตัดสินใจ คือ การวินิจฉัยเพื่อประเมินคาอันนําไปสูการตัดสินใจที่ถูกตองวา สิ่งใดควร เชื่อไมควรเชื่อ ซึ่งการตัดสินใจที่ถูกตองเปนเรื่องสําคัญมากในชีวิตประจําวัน 5. การนําไปประยุกตใชในชีวิตประจําวัน ทักษะนี้จะตองใชศิลปะและประสบการณของแตละ คนมาชวยดวย ซึ่งการฟงมาก ดูมากก็จะชวยใหตัดสินใจไมผิดพลาด

ห น้ า | 15

เรื่องที่ 4 มารยาทในการฟง การดู มารยาทในการฟงและการดู การฟง และการดูเป นกิจกรรมในการดําเนินชีวิตที่ทุ กคนในสังคมมักจะตองเขาไปมีส วนรวม เกือบทุกวันการเปนผูมีมารยาทในการฟงที่ดี นอกจากเปนการสรางบุคลิกภาพที่ดีใหกับตนเองแลวยัง เปนสิ่งแสดงใหเห็นวาเปนผูไดรับการอบรมฝกฝนมาอยางดี เปนผูมีมารยาทในสังคม การที่ทุกคนมี มารยาทที่ ดีในการฟงและการดู ยัง เปนการสรางระเบียบในการอยูรวมกันในสั งคม ชวยลดปญหา การขัดแยง และชวยเพิ่มประสิทธิภาพในการฟงอีกดวย ผูมีมารยาทในการฟงและดู ควรปฏิบัติตนดังนี้ 1. เมื่อฟงอยูเฉพาะหนาผูใหญ ควรฟงโดยสํารวมกิริยามารยาท 2. การฟงในที่ประชุม ควรเขาไปนั่งกอนผูพูดเริ่มพูด โดยนั่งที่ดานหนาใหเต็มเสียกอน และควร ตั้งใจฟงจนจบเรื่อง 3. ฟงดวยใบหนายิ้มแยมแจมใสเปนกันเองกับผูพูด ปรบมือเมื่อมีการแนะนําตัวผูพูดและเมื่อ ผูพูดพูดจบ 4. เมื่อฟงในที่ประชุม ตองตั้งใจฟง และจดบันทึกขอความที่สนใจ หรือขอความที่สําคัญ หากมี ขอสงสัยเก็บไวถามเมื่อมีโอกาสและถามดวยกิริยาสุภาพ 5. เมื่อไปดูละคร ภาพยนตร หรือฟงดนตรี ไมควรสรางความรําคาญใหบุคคลอื่น ควรรักษา มารยาทและสํารวมกิริยา

16 | ห น้ า

กิจกรรม บทที่ 1 การฟง การดู กิจกรรมที่ 1 ใหผูเรียนตอบคําถามตอไปนี้ 1.1 ความหมายของการฟงและการดู .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... 1.2 บอกจุดมุง หมายของการฟงและการดู มา 3 ขอ .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... กิจกรรมที่ 2 ใหผเู รียนใชวิจารณญาณใหรอบคอบวา เมื่อฟงขอความโฆษณานี้แลว นาเชื่อถือหรือเปน ความจริงมากนอย เพียงไร ครีมถนอมผิว ชวยใหผิวนิ่ม ผิวที่มรี ิ้วรอยเหี่ยวยนจะกลับเตงตึง เปลงปลั่ง ผิวที่ออนเยาวในวัยเด็กจะกลับคืนมา คุณสุภาพสตรี โปรดไววางใจ และเรียกใชครีมถนอมเนื้อ .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................

ห น้ า | 17

กิจกรรมที่ 3 ใหผเู รียนเลือกคําตอบที่ถูกตองเพียงคําตอบเดียว 1. การฟงที่มปี ระสิทธิภาพ คือการฟงในขอใด ก. จับสาระสําคัญได ข. จดบันทึกไดทัน ค. ปราศจากอคติ ง. มีสมาธิในการฟง 2. ขอใดคือลักษณะของการฟงที่ดี ก. แสดงสีหนาเมื่อสงสัยและรอถามเมื่อผูพูดพูดจบ ข. ดวงตาจับจองอยูท ี่ผูพูดแสดงความใสใจในคําพูดอยางจริงจัง ค. กวาดสายตาไปมาพรอมกับจองหนาและทักทวงขึ้นเมื่อไมเห็นดวย ง. สบตากับผูพ ูดเปนระยะๆ อยางเหมาะสมและเสริมหรือโตแยง ตามความเหมาะสม 3. การฟงที่ทําใหผูฟง เกิดสติปญ  ญา หมายถึงการฟงลักษณะใด ก. ฟงดวยความอยากรู ข. ฟงดวยความตั้งใจ ค. ฟงแลววิเคราะหสาร ง. ฟงเพื่อจับใจความสําคัญ 4. ความสามารถในการฟงขอใดสําคัญทีส่ ุดสําหรับผูเ รียน ก. จดสิ่งที่ฟงไดครบถวน ข. จับสาระสําคัญของเรือ่ งได ค. ประเมินคาเรื่องที่ฟงได ง. จับความมุง หมายของผูพ ูดได 5. บุคคลในขอใดขาดมารยาทในการฟงมากทีส่ ุด ก. คุยกับเพื่อนขณะที่ฟงผูอื่นพูด ข. ฟงไปทานอาหารไปขณะที่ผูพูดพูด ค. ไปถึงสถานที่ฟง หลังจากผูพูดเริ่มพูดแลว ง. จดบันทึกขณะที่ฟงโดยไมมองผูพูดเลย

18 | ห น้ า

บทที่ 2 การพูด สาระสําคัญ การพูดเปนทักษะสงสารเพื่อรับรูเรื่องราวตาง ๆ และถายทอดความรูและความคิดของเรา ใหผูอื่นรับรู การสงสารจะประสบความสําเร็จ จําเปนตองจับประเด็นสําคัญเรื่องที่จะพูดใหเหมาะสม กับลักษณะโอกาส รวมทั้งการมีมารยาทในการพูดจะทําใหสามารถสื่อสารดวยการพูดมีประสิทธิภาพ ยิ่งขึ้น

ผลการเรียนรูที่คาดหวัง ผูเรียนสามารถ 1. พูดนําเสนอเพื่อความรู ความคิดเห็น สรางความเขาใจ โนมนาวใจ ปฏิเสธ เจรจาตอรอง ดวยภาษากิริยาทาทางที่สุภาพ 2. ปฏิบัติตนเปนผูมีมารยาทในการพูด

ขอบขายเนื้อหา เรื่องที่ 1 สรุปความจับประเด็นสําคัญของเรื่องที่พูดได เรื่องที่ 2 การพูดในโอกาสตาง ๆ เรื่องที่ 3 มารยาทในการพูด

ห น้ า | 19

เรื่องที่ 1 สรุปความ จับประเด็นสําคัญของเรื่องที่พูด การพูดเปนทักษะหนึ่งของการสื่อสาร การพูดคือการเปลงเสียงออกมาเปนถอยคํา หรือขอความ ตาง ๆ เพื่อติดตอสื่อสารใหผูพูดและผูฟงเขาใจเรื่องราวตาง ๆ การพูดเปนการสื่อความหมายโดยใช ภาษาเสียง กิริยาทาทางตาง ๆ เพื่อถายทอดความรูและความรูสึก รวมทั้งความคิดเห็นของผูพูดใหผูฟง ไดรับรู และเขาใจตามความมุงหมาย ของผูฟงเปนเกณฑ

องคประกอบของการพูดประกอบดวย 1. ผูพูด คือผูที่มีจุดมุงหมายสําคัญที่จะเสนอความรูความคิดเห็นเพื่อใหผูฟงไดรับรูและเขาใจ โดยใชศิลปะการพูดอยางมีหลักเกณฑ และฝกปฏิบัติอยูเปนประจํา 2. เนื้อเรื่อง คือ เรื่องราวที่ผูพูดนําเสนอเปนความรูหรือความคิดเห็นใหผูฟงไดรับรูอยาง เหมาะสม 3. ผูฟง คือ ผูรับฟงเรื่องราวตาง ๆ ที่ผูพูดนําเสนอซึ่งผูฟงตองมีหลักเกณฑและมารยาท ในการฟง นอกจากนี้ผูพูดยังควรมีการใชสื่อ หรืออุปกรณตาง ๆ ประกอบการพูดเพื่อใหผูฟง มีความรู ความเขาใจยิ่งขึ้น สื่อตาง ๆ อาจเปน แผนภาพ ปายนิเทศ เทปบันทึกเสียง หรือ วีดิทัศน เปนตน และ สิ่งที่สําคัญคือผูพูดตองคํานึงถึงโอกาสในการพูด เวลาและสภาพแวดลอมที่เกี่ยวของกับการพูด เพื่อให การพูดนั้นเกิดประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น การพูดที่ดี คือ การสื่อความหมายที่ดีนั้นยอมสื่อความเขาใจกับใคร ๆ ไดตรงตามวัตถุประสงค ของผูพูด การที่ผูฟง ฟงแลวพึงพอใจ สนใจ เกิดความศรัทธาเลื่อมใสผูพูด เรียกวาผูนั้นมีศิลปะในการพูด ลักษณะการพูดที่ดี มีดังนี้ 1. มีบุคลิกภาพที่ดี การฟงคนอื่นพูดนั้นเราไมไดฟงแตเพียงเสียงพูด แตเราจะตองดูการพูด ดูบุคลิกภาพของเขาดวย บุคลิกภาพของผูพูดมีสวนที่จะทําใหผูฟงสนใจ ศรัทธาตัวผูพูด บุคลิกภาพ ไดแก รูปราง หนาตา ทาทาง การยืน การนั่ง การเดิน ใบหนาที่ยิ้มแยม ตลอดจนอากัปกิริยาทีแ่ สดงออก ในขณะที่พูดอยางเหมาะสมดวย

20 | ห น้ า

2. มีความเชื่อมั่นในตนเองดี ผูพูดจะตองเตรียมตัวลวงหนา ฝกซอมการพูดใหคลองสามารถ จดจําเรื่องที่พูดได ควบคุมอารมณได ไมตื่นเตน ประหมา หรือลุกลี้ลุกลน รีบรอนจนทําใหเสียบุคลิก 3. พูดใหตรงประเด็น พูดในเรื่องที่กําหนดไว ไมนอกเรื่อง พูดอยางมีจุดมุงหมายมุงใหผูฟง ฟงแลวเขาใจ ตรงตามวัตถุประสงคที่ผูพูดตองการ 4. ตองใชภาษาที่เหมาะสมกับระดับผูฟ ง ตามปกตินิยมใชภาษาธรรมดา สุภาพ สั้น ๆ กะทัดรัด สื่อความเขาใจไดงาย หลีกเลี่ยงสํานวนโลดโผน ศัพทเทคนิคหรือสํานวนที่ไมไดมาตรฐาน 5. ตองคํานึงถึงผูฟง ผูพูดตองทราบวาผูฟงเปนใคร เพศ วัย อาชีพ ระดับการศึกษา ความสนใจ ความเชื่อถือเปนอยางไร เพื่อจะไดพูดใหถูกกับสภาพของผูฟง หลีกเลี่ยงการแสดงความคิดเห็นและ ความเชื่อที่ขัดแยงกับผูฟง 6. มีมารยาทในการพูด ผูพูดตองพิจารณาเลือกใชถอยคําที่ถูกตองเหมาะสมกับกาลเทศะและ บุคคลเพื่อแสดงถึงความมีมารยาทที่ดีและใหเกียรติผูฟง การสรุปความ จับประเด็นสําคัญของเรื่องที่พูด 1. ผูพูดจะตองทราบรายละเอียดของผูฟงดังนี้ 1.1 เปนชายหรือหญิง 1.2 อายุ 1.3 การศึกษา 1.4 อาชีพ เปนเบื้องตนเพื่อมากําหนดเนื้อหาสาระที่จะพูดใหเหมาะสมกับผูฟง 2. ผูพูดตองมีวัตถุประสงคที่จะพูด จะเปนการพูดวิชาการ เพื่อความบันเทิง หรือเพื่อสั่งสอน เปนตน 3. เนื้อ หาสาระ ผูพูดอาจเพียงกําหนดหัวขอ แตเ มื่อ พูดจริง จะตอ งอธิบ ายเพิ่ม เติม อาจ เปนตัวอยาง อาจเปนประสบการณ ที่จะเลาใหผูฟงไดฟง ผูฟงจะสรุปความเรื่องที่รับฟงได หากผูพูดพูดมีสาระสําคัญ และมีการเตรียมตัวที่จะพูดมาอยางดี

ห น้ า | 21

เรื่องที่ 2 การพูดในโอกาสตาง ๆ การพูดเปนการสื่อสารที่ทําใหผูฟงไดรับทราบเนื้อหารายละเอียดของสารไดโดยตรงหากเปน การสื่ อ สารในลั ก ษณะการสนทนาโดยตรงก็ ย อ มทํ า ให เ ห็ น อากั ป กิ ริ ยาตอ กั นเป นการเสริ ม สร า ง ความเขาใจมากยิ่งขึ้น การพูดมีหลายลักษณะ ไดแก การพูดอภิปราย พูดแนะนําตนเอง พูดกลาว ตอ นรั บ พู ดกล าวขอบคุณ พู ดโนมนาวใจ เปนตน จะมี รูป แบบนําเสนอในหลายลั ก ษณะ เชน การนําเสนอเพื่อตั้งขอสังเกต การแสดงความคิดเห็นเพื่อตั้งขอเท็จจริง การโตแยง และการประเมินคา เปนตน

ความสําคัญของการพูด การพูดมีความสําคัญดังนี้ 1. การพูดทําใหเกิดความเขาใจในประเด็นของการสื่อสารตาง ๆ ทั้งการสื่อสารเพื่อใหความรู ทางวิชาการ การสนทนาในชีวิตประจําวัน หรือการพูดในรูปแบบตาง ๆ ยอมทําใหผูฟงเขาใจประเด็น เกิดความคิดสรางสรรคนําไปสูการปฏิบัติไดถูกตอง 2. การพูดสามารถโนมนาวจิตใจของผูฟง ใหคลอยตามเพื่อเปลีย่ นความเชื่อ หรือทัศนคติตาง ๆ เพื่ อ ใหเ กิ ดการปฏิบั ติส่ิง ตาง ๆ อย างมี ห ลั ก เกณฑ มี ค วามถูก ตอ ง ซึ่ ง ผู ฟง ตอ งใช วิจ ารณญาณใน การพิจารณาเรื่องราวที่ผพู ูดเสนอสารในลักษณะตาง ๆ อยางมีเหตุผล 3. การพูดทําใหเกิดความเพลิดเพลิน โดยเฉพาะการพูดที่มุง เนนเรื่องการบันเทิงกอใหเกิด ความสนุกสนาน ทําใหผูฟง ไดรับความรูดวยเชนกัน 4. การพูดมีประโยชนที่ชวยดํารงสังคม ใชภาษาพูดจาทักทาย เปนการสรางมนุษยสัมพันธแก บุคคลในสังคม การพูดยังเปนการสื่อสารเพื่อเผยแพรความรูความคิดใหผูฟงปฏิบัติ เพื่อใหเกิดความสุข สงบในสังคม

22 | ห น้ า

การพูดในโอกาสตาง ๆ 1. การพูดแนะนําตนเอง การพูดแนะนําตนเอง เป นการพูดที่แทรกอยูกับการพูดในลัก ษณะตาง ๆ เปนพื้นฐาน เบื้องตนที่จะทําใหผูฟงมีความรูเ กี่ยวกับผูพูด การแนะนําตนเองจะใหรายละเอียดแตกตางกันไปตาม ลักษณะของการพูด 1. การพูดแนะนําตนเองในกลุมของผูเรียน ควรระบุรายละเอียด ชื่อ-นามสกุล การศึกษา สถานศึกษา ที่อยูปจจุบัน ภูมิลําเนาเดิม ความถนัด งานอดิเรก 2. การพูดแนะนําตนเองเพื่อเขาปฏิบัติงาน ควรระบุ ชื่อ – นามสกุล รายละเอียดเกี่ยวกับ การศึกษาตําแหนงหนาที่ที่จะเขามาปฏิบัติงาน ระยะเวลาที่จะเริ่มปฏิบัติหนาที่ 3. การแนะนําบุ คคลอื่ นในสั งคมหรื อที่ ประชุม ควรใหร ายละเอียด ชื่อ – นามสกุ ล ผูที่เราแนะนําความสามารถของผูที่เราแนะนํา การแนะนําบุคคลใหผูอื่นรูจักตองใชคําพูดเพื่อสรางไมตรี ที่ดีระหวางบุคคลทั้งสองฝาย 2. การกลาวตอนรับ การกลาวตอนรับเปนการกลาวเพื่อบอกความรูสึกที่มีตอผูที่มาโดย 1. กลาวถึงความยินดีของการเปนเจาของสถานที่ 2. กลาวยกยองผูมาเยือน เชน เปนใคร มีผลงานดีเดนอะไร มีความสัมพันธอยางไรกับ ผูตอนรับ 3. แสดงความยินดีที่ใหการตอนรับ 4. ขออภัยหากมีสิ่งใดบกพรอง และหวังวาจะกลับมาเยี่ยมอีก 3. การกลาวอวยพร โอกาสที่กลาวอวยพรมีหลายโอกาส เชน การกลาวอวยพรวันเกิด วันปใหม ขึ้นบานใหม การอวยพรคูบาวสาว หรือในโอกาสที่จะมีการโยกยายอําลาไปรับตําแหนงใหม ฯลฯ หลักการกลาวอวยพร มีขอปฏิบัติที่ควรจําดังนี้ 1. ควรกลาวถึงโอกาสและวันสําคัญนั้นๆ ที่ไดมาอวยพรวาเปนวันสําคัญอยางไร ในโอกาส ดีอยางไร มีความหมายตอเจาภาพหรือการจัดงานนั้นอยางไร 2. ควรใชคําพูดที่สุภาพ ไพเราะ ถูกตอง เหมาะสมกับกลุมผูฟง 3. ควรกลาวใหสั้นๆ ใชคําพูดงายๆ ฟงเขาใจดี กะทัดรัด กระชับความ นาประทับใจ 4. ควรกลาวถึงความสัมพันธระหวางผูอวยพรกับเจาภาพ กลาวใหเกียรติ ชมเชยในความดี ของเจาภาพ และแสดงความปรารถนาดีที่มีตอเจาภาพ 5. ควรใชคําพูดอวยพรใหถูกตอง หากเปนการอวยพรผูใหญ นิยมอางสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่เคารพ นับถือมาประทานพร

ห น้ า | 23

4. การกลาวขอบคุณ การกลาวขอบคุณเปนการแสดงน้ําใจไมตรี หรือความดีที่ผู อื่นกระทําให เชน ขอบคุณ วิทยากรที่บรรยายดังนี้ 1. ควรกลาวขอบคุณวิทยากรใหเกียรติบรรยาย 2. มีการสรุปเรื่องที่วิทยากรบรรยายจบไปอยางสั้นๆ ไดใจความ 3. ควรกลาวถึงคุณคาของเรื่องที่ฟงและประโยชนที่ไดรับจากการบรรยาย 4. กลาวใหมีความหวังจะไดรับเกียรติจากวิทยากรอีกในโอกาสตอไป 5. กลาวขอบคุณวิทยากรอีกครั้งในตอนทาย 5. การพูดใหโอวาท การพูดใหโอวาท จะมีลักษณะดังนี้ 1. กลาวถึงความสําคัญ และโอกาสที่มากลาวใหโอวาทวามีความสําคัญอยางไร 2. พูดใหตรงประเด็น เลือกประเด็นสําคัญ ๆ ที่มีความหมายแกผูรับโอวาท 3. ควรมีขอแนะนํา ตักเตือน และเสนอแนะประสบการณที่มีประโยชน 4. ควรพูดชี้แจงและเกลี้ยกลอมใหผูฟงตระหนักและนําโอวาทไปใชใหเกิดประโยชนไดอยางแทจริง 5. กลาวสั้น ๆ ไดใจความดี ตอนทายของการใหโอวาทก็ควรกลาวอวยพรที่ประทับใจ

การพูดแสดงความคิดเห็น การพูดเพื่อแสดงความรูและความคิดเห็น ไดแก การพูดอภิปราย การรายงาน การสื่อขาว และ การสนทนาความรู เปนตน ซึ่งการพูดตาง ๆ เหลานี้มีแนวทางดังนี้ 1. ศึกษารายละเอียดเนื้อหา โดยคํานึงถึงเนื้อหาตามจุดประสงคที่จะพูด เพื่อใหรายละเอียด ที่ถูกตองตรงประเด็นตามที่ตองการเสนอความรู 2. วิเคราะหเรื่องราวอยางมีหลักเกณฑ โดยพิจารณาแยกแยะออกเปนสวน ๆ เพื่อทําความเขาใจ แตละสวนใหแจมแจง และตองคํานึงถึงความสัมพันธเกี่ยวเนื่องกันของแตละสวน 3. ประเมินคาเรื่องที่จะพูด 4. ใชภาษาอยางเหมาะสม มี ก ารเรี ยงลํา ดับ ใจความที่ ดี แบ ง เนื้อหาเป นเรื่ อ งเป นตอน ใชตัวอยางประกอบการพูด มีการเปรียบเทียบเพื่อใหผูฟง เห็นภาพพจนไดอยางชัดเจน มีการย้ําความ เพื่อเนนสาระสําคัญรวมทั้งยกโวหารคําคมมาประกอบเพื่อสรางความเขาใจ และเกิดความประทับใจ ยิ่งขึ้น

24 | ห น้ า

เรื่องที่ 3 มารยาทในการพูด การพูดที่ดีไมวาจะเปนการพูดในโอกาสใด ผูพูดจะตองคํานึงถึงมารยาทในการพูด ซึ่งจะชวย สรางความชื่นชมจากผูฟง มีผลใหการพูดแตละครั้งประสบความสําเร็จตามวัตถุประสงคทตี่ ั้งไว มารยาท ในการพูดสรุปไดดังนี้ 1. เรื่องที่พูดนั้นควรเปนเรื่องที่ทั้งสองฝายสนใจรวมกัน หรืออยูในความสนใจของคนทั่วไป 2. พูดใหตรงประเด็นจะออกนอกเรื่องบางก็เพียงเล็กนอย 3. ไมถามเรื่องสวนตัว ซึ่งจะทําใหอีกฝายหนึ่งรูสึกอึดอัดใจ หรือลําบากใจในการตอบ 4. ตองคํานึงถึงสถานการณและโอกาส เชนไมพูดเรือ่ งเศรา เรื่องที่นารังเกียจ ขณะรับประทาน อาหารหรืองานมงคล 5. สรางบรรยากาศที่ดี ยิ้มแยมแจมใสและสนใจเรื่องที่กําลังพูด 6. ไมแสดงกิริยาอันไมสมควรในขณะที่พูด เชน ลวง แคะ แกะ เกา สวนใดสวนหนึ่งของรางกาย 7. หลีกเลี่ยงการกลาวราย การนินทาผูอื่น ไมยกตนขมทาน 8. พูดใหมีเสียงดังพอไดยินกันทั่ว ไมพูดตะโกน หรือเบาจนกลายเปนกระซิบกระซาบ 9. พูดดวยถอยคําวาจาที่สุภาพ 10. พยายามรักษาอารมณในขณะพูดใหเปนปกติ 11. หากนําคํากลาวหรือมีการอางอิงคําพูดของผูใดควรระบุนามหรือแหลงที่มา เพื่อใหเปน เกียรติแกบุคคลทีก่ ลาวถึง 12. หากพูดในขณะที่ผูอื่นกําลังพูดอยูควรกลาวขอโทษ 13. ไมพูดคุยกันขามศีรษะผูอื่น จากมารยาทในการพูดทั้ง 13 ขอ ผูเรียนควรจะนําไปปฏิบัติไดในชีวิตประจําวัน

ห น้ า | 25

กิจกรรมบทที่ 2 การพูด กิจกรรมที่ 1 ใหผูเรียนเลือกคําตอบที่ถูกที่สุดเพียงขอเดียว 1. ขอใดไมใชองคประกอบสําคัญของการพูด ก. ผูพูด ข. ผูฟง ค. สาระที่พูด ง. อุปกรณประกอบการพูด 2. ขอใดเปนการพูดแบบเปนทางการ ก. พูดกับพี่นอง ข. พูดบรรยายใหความรู ค. พูดกับเพื่อนรวมงาน ง. พูดในงานสังสรรค 3. สิ่งที่สําคัญที่สุดที่ผูพูดควรเตรียมลวงหนาคือขอใด ก. การแตงกาย ข. การฝกซอม ค. การเตรียมตนฉบับพูด ง. การใชเสียงและทาทาง 4. การพูดแสดงความคิดเห็น คือการพูดในลักษณะใด ก. พูดทักทาย ข. พูดแนะนําตัว ค. พูดอภิปราย ง. พูดอวยพร 5. ขอใดเปนจุดมุงหมายในการพูดเพื่อหาเสียงเลือกตั้ง ก. สรางจินตนาการ ข. ใหขอมูลความรู ค. โนมนาวชักจูง ง. ใหความเพลิดเพลิน กิจกรรมที่ 2 ใหผูเรียนเขียนคําพูดตามหัวขอตอไปนี้ 1. เขียนคําขอบคุณสั้น ๆ ที่เพื่อนคนหนึ่งเก็บกระเปาสตางคที่หลนหายมาใหเรา 2. เขียนคําพูดอวยพรวันเกิดของเพื่อน 3. เขียนคํากลาวแสดงความยินดีในโอกาสที่เพื่อนสอบสัมภาษณเขาทํางานได 4. เขียนคําแนะนําตนเองในกลุมผูเรียน

26 | ห น้ า

กิจกรรมที่ 3 ใหผูเรียนยกตัวอยางการกระทําที่ไมมีมารยาทในการพูดมา 5 ตัวอยาง 1. .............................................................................................................................. 2. .............................................................................................................................. 3. .............................................................................................................................. 4. .............................................................................................................................. 5. .............................................................................................................................. กิจกรรมที่ 4 ใหผูเรียนจัดทําตนรางเรื่องที่จะพูดในโอกาสดังตอไปนี้ 1. กลาวอวยพรคูบาว – สาว ในงานเลี้ยงฉลองมงคลสมรส ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………….…………………... 2. กลาวตอนรับผูที่มาศึกษา – ดูงานในชุมชน ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………….……………... 3. กลาวขอบคุณวิทยากรในงานฝกอบรม ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………….…………………………...

ห น้ า | 27

บทที่ 3 การอาน สาระสําคัญ การอ านเป นทั ก ษะทางภาษาที่สํา คัญ และจํา เปน อยา งยิ่ง ในสัง คมที่มีก ารเปลี่ย นแปลง อยางรวดเร็วเชนปจจุบัน เพราะชวยใหสามารถรับรูขาวสารและเหตุการณตาง ๆ ของสัง คม ชวยให ปรับตัวไดทันกับความเจริญกาวหนาทางวิทยาการทุกสาขา เปนเครื่องมือสําคัญในการแสวงหาความรู ที่แปลกใหม การอานยังชวยใหเกิดความเพลิดเพลิน การอานจะประสบผลสําเร็จตองสามารถจับใจความ สําคัญ วิเคราะห วิจารณ และมีมารยาทในการอาน

ผลการเรียนรูที่คาดหวัง ผูเรียนสามารถ 1. 2. 3. 4. 5.

อานในใจไดคลองและเร็ว อานออกเสียงและอานทํานองเสนาะไดอยางถูกตองตามลักษณะคําประพันธ วิเคราะหแยกแยะขอเท็จจริง ขอคิดเห็น และจุดมุงหมายของเรื่องที่อาน เลือกอานหนังสือ และสื่อสารสนเทศ เพื่อพัฒนาตนเอง ปฏิบัติตนเปนผูมีมารยาทในการอาน และมีนิสัยรักการอาน

ขอบขายเนื้อหา เรื่องที่ เรื่องที่ เรื่องที่ เรื่องที่

1 2 3 4

การอานในใจ การอานออกเสียง การอานจับใจความสําคัญ มารยาทในการอาน และนิสัยรักการอาน

28 | ห น้ า

เรื่องที่ 1 การอานในใจ การอานในใจ หมายถึง การแปลตัวอักษรออกมาเปนความรู ความเขาใจ และความคิด แลวนําไปใชอีกทอดอยางไมผิดพลาด โดยทั่วไป จะเปนการอานเพื่อความรู และความบันเทิง

จุดประสงคของการอานในใจ 1. 2. 3. 4.

เพื่อจับใจความไดถูกตองและรวดเร็ว เพื่อใหเกิดความรู ความเขาใจ และความคิดอยางกวางขวางและลึกซึ้ง เพื่อใหเกิดความเพลิดเพลินและเปนการใชเวลาวางใหเกิดประโยชน เพื่อใหถายทอดสิ่งที่อานใหผูอื่นรับรูโดยไมผิดพลาด

หลักการอานในใจ 1. ตั้งจุดมุงหมาย วาจะตองอานเพื่ออะไร อานเพื่อความรู หรือจะอานเพื่อความเพลิดเพลิน 2. ตั้งสมาธิในการอาน ใหจดจออยูกับหนังสือที่อาน จิตใจไมวอกแวกไปที่อื่นซึ่งจะทําใหอานได เร็ว และเขาใจไดดี 3. ตั้งเปาการอานโดยกําหนดปริมาณที่จะอานไวลวงหนา แลวจับเวลาในการอานเพื่อที่จะ พัฒนาการอานครั้งตอไปใหเร็วขึ้น 4. ไมอานหนังสือทีละคํา การอานกวาดสายตาใหกวางขึ้นอ านใหครอบคลุมขอ ความที่อยู ตอหนาอยางเร็วไปเรื่อย ๆ 5. ลองถามตนเองวาเปนเรื่องเกี่ยวกับอะไร เกิดกับใคร ที่ไหน อยางไร ถาตอบไดแปลวา เขาใจ แตถาตอบไมไดก็ตองกลับไปอานใหม 6. จับใจความสําคัญใหได และบันทึกเปนความรูความเขาใจ และความคิดไวเพราะจะทําใหจะ จําเรื่องที่อานไดอยางแมนยํา และสามารถนําไปใชประโยชนไดทันที

ห น้ า | 29

เรื่องที่ 2 การอานออกเสียง การอ านออกเสี ยง หมายถึง การอ านที่ ผู อื่ นสามารถไดยินเสี ยงอ านดวยการออกเสี ยง มั ก ไม นิยมอ านเพื่ อการรับสารโดยตรงเพียงคนเดียว เวนแตในบางครั้ง เราอ านบทประพั นธเป น ทวงทํานองเพื่อความไพเราะเพลิดเพลินสวนตัว แตสวนใหญแลวการอานออกเสียงมักเปนการอานให ผูอื่นฟง การอานประเภทนี้มีหลายโอกาส คือ 1. การอานออกเสียงเพื่อบุคคลในครอบครัวหรือผูที่คุนเคย เปนการอานที่ไมเปนทางการ การอานเพื่อบุคคลในครอบครัว เชน อานนิทาน หนังสือพิมพ ขาว จดหมาย ใบปลิว คําโฆษณา ใบประกาศ หนังสือวรรณคดีตาง ๆ เปนการเลาสูกันฟง อานเพื่อให เพื่อนฟง อานใหคนบางคนที่อานหนังสือไมออกหรือมองไมเห็น เปนตน 2. การอานออกเสียงที่เปนทางการหรืออานในเรื่องของหนาที่การงาน เปนการอานที่เปนทางการ มีระเบียบแบบแผนในการอานอยางรัดกุมกวาการอานออกเสียง เพื่อบุคคลในครอบครัวหรืออยูที่คุนเคย เชน การอานในหองเรียน อานในที่ประชุม อานในพิธีเปดงาน อานคําปราศรัย อานสารในโอกาสที่สําคัญตาง ๆ การอานของสื่อมวลชน เปนตน การอานออกเสียงใหผูฟง จะตองอานใหชัดเจนถูกตองไดขอความครบถวนสมบูรณ มีลีลา การอานที่นาสนใจและนาติดตามฟงจนจบ

จุดมุงหมายในการอานออกเสียง 1. เพื่อใหอานออกเสียงไดถูกตองตามอักขรวิธี 2. เพื่ อ ให รู จั ก ใช น้ํ า เสี ย งบอกอารมณ แ ละความรู สึ ก ให ส อดคล อ งกั บ เนื้ อ หาของ เรื่องที่อาน 3. เพื่อใหเขาใจเรื่องที่อานไดถูกตอง 4. เพื่อใหผูอานมีความรูและเขาใจในเนื้อเรื่องที่อานไดอยางชัดเจน 5. เพื่อใหผูอานและผูฟงเกิดความเพลิดเพลิน 6. เพื่อใหเปนการรับสารและสงสารอีกวิธีหนึ่ง

30 | ห น้ า

หลักการอานออกเสียง 1. 2. 3. 4. 5.

อานออกเสียงใหถูกตองและชัดเจน อานใหฟงพอที่ผูฟงไดยินทั่วถึง อานใหเปนเสียงพูดโดยธรรมชาติ รูจักทอดจังหวะและหยุดหายใจเมื่อจบขอความตอนหนึ่ง ๆ อานให เขาลั กษณะของเนื้อ เรื่ อง เชน บทสนทนา ตอ งอ านให เหมือ นการสนทนากั น อานคําบรรยาย พรรณนาความรูสึก หรือปาฐกถาก็อานใหเขากับลักษณะของเรื่องนั้น ๆ 6. อานออกเสียงและจังหวะใหเปนตามเนื้อเรือ่ ง เชน ดุหรือโกรธ ก็ทําเสียงแข็งและเร็ว ถาเปน เรื่องเกี่ยวกับคร่ําครวญ ออนวอน ก็ทอดเสียงใหชาลง เปนตน 7. ถาเปนเรื่องรอยกรองตองคํานึงถึงสิ่งตอไปนี้ดวย 7.1 สัมผัสครุ ลหุ ตองอานใหถูกตอง 7.2 เนนคํารับสัมผัสและอานเอื้อสัมผัสใน เพื่อเพิ่มความไพเราะ 7.3 อานใหถูกตองตามจังหวะและทํานองนิยม ตามลักษณะของรอยกรองนั้น ๆ ยั ง มี ก ารอ า นออกเสี ย งอี ก ประการหนึ่ ง การอ า นทํา นองเสนาะ เป น ลั ก ษณะการอ า น ออกเสียงที่มีจังหวะทํานองและออกเสียงสูงต่ําเพื่อใหเกิดความไพเราะ การอานทํานองเสนาะนี้ผูอาน จะตอ งเขาใจลักษณะบั งคับของคําประพั นธแตล ะชนิดและรู วิธีอ านออกเสี ยงสู ง ต่ํา การทอดเสี ย ง การเอื้อนเสียง ซึ่งเปนลักษณะเฉพาะของคําประพันธชนิดตางๆ ดวย การอานทํานองเสนาะนี้ เปน มรดกทางวัฒนธรรมที่สืบทอดกันมาชานาน ซึ่งเปนสิ่งที่คนไทยทุกคนควรภูมิใจและรักษาวัฒนธรรม ล้ําคานี้ไวเพื่อถายทอดสืบตอกันไปชั่วลูกชั่วหลาน

การอานเร็ว คนที่มีนิสัยรัก การอาน ยอ มเปนผูที่มีความรอบรู มีความนึก คิดลึก ซึ้ง และกวางขวาง ทั้งยังไดรับความบันเทิงในชีวิตมากขึ้นอีกดวย การอานที่ใชมากในชีวิตประจําวัน คือการอานในใจ เพราะสามารถอานไดรวดเร็ว ไมตองกังวล กับการเปลงเสียงกับตัวหนังสือ การอานในใจที่ดี ผูอานจะตองรูจักใชสายตา กิริยาทาทาง มีสมาธิ ความ ตั้งใจและกระบวนการอานในใจ เชน การเขาใจความหมายของคํา รูจักคนหาความหมายของคํา หรือ เดาความหมายได รูจั กจับใจความแลวรูจักพิ จารณาตาม รวมทั้ งตองเปนผูที่ส ามารถอานไดรวดเร็ ว อีกดวย

ห น้ า | 31

เพื่อเปนการทดสอบตนเองวาสามารถอานหนังสือไดเร็วหรือไม ใหผูเรียนอานขอความตอไปนี้ แลวจับใจความของเรื่องโดยใชเวลา 8 นาที

ลมเหนือ ลมทุงนาหอมกลิ่นฟางขาวพัดรวยรินอยูรอบตัว นุชลูกสาวครูปรีชาวิ่งมาบอกพอวา “พอคะ นุชขอไปดูเขาแลกขาวที่บานจําเนียรนะคะ” “บานจําเนียรไหน” “บานจําเนียรที่มีตนมะขามโนนไงคะ มีคนเขาเอาของเยอะแยะมาแลกขาว นุชไปนะพอ” “เดี๋ยวกอน” “โธ พอ นุชชาไมได นุชจะไปชวยจําเนียรเขาแลกเสื้อ ประเดี๋ยวจําเนียรก็อดไดเสือ้ สวยๆ หรอก” ผมชะเงอดูที่บานหลังหนึ่ง อยูเกือบกลางทุงนา บริเวณบานลอมดวยกอไผ ผมเห็นคนเปนกลุมๆ ยืนอยูกลางบานนั้น นุชเห็นผมมองอยางอยากรูอยากเห็น จึงเอยวา “พี่โชคไปกับหนูไหมละ” “เออ โชคไปเปนเพื่อนนองก็ดีนะ แดดรอนอยางนี้หาหมวกใสสักใบเถอะ ประเดี๋ยวจะเปน ไข” ครูปรีชาพูด “นุชไมมีหมวก” “เออ...เอาผาขาวมาของพอไป” ครูปรีชาสงผาขาวมาใหลูกสาว นุชไดผาก็เอามาเคียนหัวแลว ออกวิ่งนําหนาผมไป ผมเห็นคนๆ หนึ่งแตงตัวแปลกไปกวาชาวนา ที่วาแปลกก็คือเขาใสเสื้อนุงกางเกงเหมือนคนใน จังหวัด อยูตรงกลาง ขางหนามีหาบใสสิ่งของเครื่องใช เชน เสื้อผา หมออะลูมิเนียม เปนตน วันนี้ผมเห็นพอของจําเนียรยอมแลกขาวเปลือกสองถัง กับเสื้อผาดอกสีสดใสใหจําเนียรตัวหนึ่ง ปาแมนยอมเสียขาวเปลือกถังหนึ่งแลกกับแกวน้ํา 3 ใบ ผมกลับมาเลาใหครูปรีชาฟง ครูปรีชาก็ถอนหายใจยาวพูดวา “คนพวกนี้แหละเปนเหลือบคอยดูดเลือดชาวนา” “เขาเห็นจําเนียรอยากไดเสื้อผา เลยจะเอาขาวเปลือกตั้ง 2 ถังแลกกับเสื้อตัวเดียว ผมวาเสื้อ ตัวนั้นราคาไมกี่บาทหรอกครับ” “โธครูถึงวาพวกนี้เปนเหลือบไงละ เอาเปรียบกันเกินไป” “แตพวกนั้นไปยอมแลกกับเขาเอง” ผมพูดเสียงออน “ก็เพราะงั้นนะซิ ครูถึงหนักใจแทน โชคคิดดูสิวากวาจะทํานาไดขาวถังหนึ่งนะ หมดแรงไป เทาไรมันคุมกันไหมละ” “ทําไมชาวนาถึงโง...” “ไมใช” ครูปรีชาขัดขึ้น “ไมไดโง แตไมทันเลหเหลี่ยมพอคาตางหากละ” “ครูบอกแลว บอกอีก บอกจนไมรูจะบอกยังไงแลว”

32 | ห น้ า

“ไมเชื่อครูหรือครับ” “พูดไมถูก อยางพอจําเนียรนั่นแกรูดีวาอะไรเปนอะไร หากแลกขาวนะยังดีกวาพวกอื่นนะ นั่นไงละมากันเปนแถว” ครูปรีชาชี้ใหผมดู คนขี่จักรยานตามกันเปนแถว แทบทุกคนสวมหมวกกะโล มีไมกลม ๆ ขนาดแขนผูกติดรถจักรยานมาดวย “ใครครับ” ผมสงสัย “พวกพอคาคนกลางตัวจริง” ครูปรีชาตอบเสียงต่ํา “เปนพวกนายหนารับซื้อขาวใหโรงสี อีกที หนึ่ง เธอเห็นไมทอนกลมนั่นไหมละ” “ครับ” “ไมนั้นแหละเขาเอาไวรีดขาวเปลือกดูเมล็ดกอนตีราคา” “ทําไมตองตีราคาดวยเลา” “เพราะวาขาวที่ชาวนาทําไดมีคุณภาพตาง ๆ กันนะสิโชค นี่แหละเปนโอกาสใหพ อคามี ชองทางกดราคาขาวละ” “เขาทํายังไงครับ” “เขาจะรีดขาวดู ถาไดขาวเมล็ดงามไมลีบเล็ก ก็ตีราคาเอาตามใจ ถาชาวนาพอใจราคาที่เขาให เกิดตกลงขาย เขาก็จะจายเงินใหลวงหนาจํานวนหนึ่ง แลวก็มาขนขาวไปโรงสี สวนมากคนที่รับซื้อถึงที่ มักจะกดราคาขาวจนต่ํามาก” “ราคาต่ํา เราก็ไมขาย” ผมบอก “แตชาวนาตองการเงิน” “งั้นเอาไปขายเองก็ไดนี่ครับ” “นั้นยิ่งแลวใหญเลย ถาหากเธอขนขาวไปโรงสีจะถูกกดราคามาก เพราะเขาถือวาเธอไปงอเขา” “อาว ทําไมถึงเปนอยางนั้นเลา” ครูปรีชาหัวเราะหึๆ แตแววตาหมอง “ทําไมถึงเปนเชนนั้นนะหรือ ครูตอบเธอเดี๋ยวนี้ เธอก็คงไม เขาใจหรอก...โชคดี” ผูเรียนอานจบภายในเวลา 8 นาทีหรือไม อานจบแลว ลองตอบคําถามดู เพราะการอานหนังสือไดเร็วนั้นตองจับใจความไดดวย 1. ผูที่ใชสรรพนามวาผมในเรื่องนี้ชื่ออะไร 2. พอของจําเนียรมีอาชีพอะไร 3. ทําไมครูปรีชาจึงเรียกพวกที่เอาของมาแลกขาววาตัวเหลือบ 4. จากเรื่องนี้ ใครเปนผูที่เอาเปรียบชาวนามากที่สุด 5. ผูเรียนอานเรื่องนี้แลวไดขอคิดอะไรบาง การอานหนังสือใหเร็ว นอกจากใชเวลาชวงสั้น ๆ อานหนังสือใหไดมากที่สุดแลว จะตองจับ ใจความเปนหนังสือใหไดครบถวน อานแลวเขาใจเรื่องตลอดดวย

ห น้ า | 33

ลองคิดดูซิวา เหตุที่อานไมทันหรือจับใจความไมไดตลอดเพราะเหตุใด ถาเราลองคิดหาเหตุผล โดยเอาตัวเองเปนหลัก อาจไดคําตอบหลายอยาง เชน ไมมีสมาธิ อาน กลับไปกลับมา สับสนจึงทําใหอานชา หรือไมเขาใจคําศัพทบางคํา เปนตน

หลักการอานเร็ว ในการฝกตนเองใหเปนคนอานเร็ว ควรไดเริ่มตนฝกสม่ําเสมอทีละเล็กละนอย โดยฝกอานในใจ ที่ถูกวิธีและจะตองฝกฝนในสิ่งตอไปนี้ 1. มีสมาธิในการอาน ในขณะที่อาน จะตองสนใจและเอาใจจดจอตอสิ่งที่อาน ไมปลอยใจ วอกแวกคิดเรื่องอื่น จะทําใหจับใจความของเรื่องไมไดตลอดและความสามารถในการอานชาลงไป 2. จับตาที่ตัวหนังสือ โดยใชสายตาจับอยูในชวงเวลาเล็กนอยแลวเคลื่อนสายตาตอไปอยาง รวดเร็ว การฝกจับตาเชนนี้ตองกระทําบอย ๆ และจับเวลาทดสอบความสามารถในการจับสายตา และ เคลื่อนสายตาใหไดรวดเร็วเพื่อทดสอบความกาวหนา 3. ขยายชวงสายตาใหกวาง ชวงสายตาหมายถึง ระยะจากจุดที่สายตาจับจุดหนึ่งไปยังจุดที่ สายตาจับในคราวตอไป การรูจักขยายสายตาใหกวางจะชวยใหอานหนังสือไดเร็ว 4. ไมอานยอนกลับไปกลับมา หมายถึง การทวนสายตายอนกลับไปกลับมายังคําที่ไมเขาใจ ซึ่งทําใหเสียเวลา 5. เปลี่ยนบรรทัดใหแมนยํา โดยกวาดสายตากลับมาทางซายเพื่อขึ้นบรรทัดใหม เมื่ออานจบ แตละบรรทัดและตองกําหนดบรรทัดใหแมนยําไมอานขามบรรทัด หรืออานซ้ําบรรทัดเดิมซึ่งทําให ความคิดสับสนการฝกในระยะแรกเริ่มอาจใชไมบรรทัดหรือกระดาษปดขอความบรรทัดลางไว แลวเลื่อน ลงเรื่อย ๆ คอย ๆ เพิ่มความเร็วขึ้นจนชํานาญจึงอานโดยไมตองใชสิ่งอื่นมาปด

การอานเพื่อเขาใจความหมายของสํานวน การอานเพื่อทําความเขาใจ ความหมายของสํานวน ตองอาศัยถอยคําสิ่งแวดลอม บริบท เพื่อ สรุปสาระสําคัญ 1. ความหมายของสํานวน สํานวน คือถอยคําที่มีความหมายไมตรงตามความหมายปกติของคํา นั้นๆ 2. หลักการอาน เพื่อเขาใจความหมายของสํานวน 2.1 อ านขอ ความอยางละเอี ยด เพื่ อ จั บ ใจความสํ าคัญ เขาใจเนื้อ เรื่ อ งและเขาใจ ความหมายของสํานวน 2.2 สังเกตเนื้อความตามบริบท ทําใหตีความหมายของสํานวนไดถูกตอง 2.3 ตีความหมายของสํานวน ตองตรงประเด็นตามบริบท

34 | ห น้ า

ตัวอยาง การอานเพื่อเขาใจความหมายของสํานวน ออยเขาปากชาง หมายถึง ของตกไปอยูในมือผูอื่นแลวไมมีทางไดคืน ไกแกแมปลาชอน หมายถึง ผูที่มีความจัดจาน เจนสังเวียน วัวหายลอมคอก หมายถึง เมื่อเกิดความเสียหายแลวจึงหาทางปองกัน กินขาวตมกระโจมกลาง หมายถึง การกระทําที่ไมรอบคอบ ผลีผลาม ชี้นกบนปลายไม หมายถึง การพูดถึงสิ่งสุดวิสัยที่จะทําได สํานวนตาง ๆ ที่นําไปกลาวเปรียบเทียบใหเขากับสถานการณ เรียกวา คําพังเพย เชน เมื่อของ หายแลวจึงคิดหาทางปองกัน ก็เปรียบวา วัวหายลอมคอก เปนตน ความหมายของสํานวนมีลักษณะเหมือนความหมายโดยนัย คือ ตองตีความ หรือแปลความตาม นัยยะของคําหรือขอความนั้น ๆ

การอานเพื่อเขาใจโวหารตาง ๆ ผูเขียนตองใชโวหารประกอบการเขียน เชน พรรณนาโวหาร อุปมาโวหาร สาธกโวหาร ฯลฯ เพื่อใหงานเขียนมีคุณคา 1. ความหมายของโวหาร โวหาร คือทวงทํานองในการเรี ยบเรียงถอยคําทั้ง ในวรรณกรรมรอยแกวและรอยกรอง โวหารที่ใชกันทั่วไปมี 5 โวหาร ดังนี้ 1.1 บรรยายโวหาร คือการเลาเรื่องไปตามเหตุการณ เชนการเขียนบทความ การเลา นิทาน เลาประวัติบุคคล ตํานาน ตองอธิบายใหเปนไปตามลําดับ ตัวอยาง บรรยายโวหาร มนุษยมีความเชื่ออยูอยางหนึ่งซึ่งสืบมาแตโบราณนานไกล วาคนที่เกิดมาทั้งเด็กและผูใหญไมวา จะเปนหญิง หรือชาย ยอมมีอะไรอยูอยางหนึ่งสิงอยูภายในรางกายมาแตกําเนิดสิ่งที่วานี้ถาอยูกับเนื้อกับ ตัวของผูใดผูนั้นก็จะมีความสุขความสบาย ไมปวยไขไดทุกขถาสิ่งนั้นหนีหายไปจากตัวก็จะทําใหผูนั้นเปน ไขไดทุกขและอาจถึงแกความตายได ถาสิ่งนั้นไมกลับคืน อยูในรางกาย สิ่งที่กลาวนี้ภาษาไทยเรียกวา ขวัญ อันเปนคํามีความหมายในภาษาที่เขาใจกันอยางเลาๆ แลวก็ยุงดวย ที่วายุงเพราะเปนสิ่งมองไมเห็น ตัววามีรูปรางเปนอยางไร (ขวัญและประเพณีทําขวัญ ของ เสฐียรโกเศศ)

ห น้ า | 35

1.2 พรรณนาโวหาร คือ การเขียนเลนเรื่องอยางประณีตมักแทรกความรูสึกของผูเขียน ดวยทําใหผูอานเกิดความรูและอารมณคลอยตาม เชน การพรรณนาความสวยงามคุณความดีตลอดจน พรรณนาอารมณและความรูสึกในใจ ฯลฯ ตัวอยาง พรรณาโวหาร ไมผล เชน ละมุด มะมวง ขนุน พอปลูกไวขางสนามและบริเวณมุมขาง สวนที่เลื้อยรอบบาน ก็มีเถาวัลยและสายหยุดขึ้นอยูคนละมุม ราตรีอยูตรงบันไดขึ้นหอหนาบาน ซึ่งเปนทางไปหองรับแขก ชะลูดปลูกอยูที่สะพานขามทองรองเล็ก ๆ อยูกึ่งกลางระยะจากตัวบานไปยังประตูรั้วบาน คนละดานกับ เถาพวงครามดอกสีมวง ใบแข็งดวย ถาไปถูกมันจะคัน แตดอกเปนสีครามเปนชอยาวมองดูสวยและบาน อยูไดหลายวัน ถาดอกรวงจะหมุนเพราะกลีบของมันเปนเฟองมี 5-6 กลีบ คลายใบพัด มันหมุนตัวลง มากวาจะถึงพื้นเหมือนกังหันตองลม ดูสวยงามเพลินตาดี ผมชอบเก็บดอกมันขึ้นไปปลอยบนหนาตาง สูง ๆ ใหมันหมุนจี๋ลงมาสูพื้นดินเปนของเลนสนุก เมื่อสมัยเด็กกอนเขาโรงเรียน (เด็กบานสวน ของ พ.เนตรรังสี)

1.3 เทศนาโวหาร คือ กระบวนความอบรมสั่งสอน อธิบายในเหตุผล หรือชี้แจงใหเห็น คุณและโทษ เพื่อใหผูอานเชื่อถือตาม ตัวอยาง เทศนาโวหาร บรรดาของมีคาทั้งหลายจะหาสิ่งไรมีคาเกินวิชาดีกับจรรยาดีไมไดเลย ทรัพยอื่น ๆ อาจจะถูก ขโมยลักหรือลดนอยลงดวยการจับจายใชสอย แตวิชากับจรรยาดีนี้เปนอมตะไมรูจักตายยิ่งจายมากก็ยิ่ง เพิ่มทวีคูณขึ้นและเราจะแยกแบงใครก็ไมได แมขโมยจะลักเอาไปก็ไมได แตจงทราบดวยวาโดยเฉพาะ วิชาดีที่แหลมคมนั้นถาไมมีสติคอยควบคุม ปลอยเพงมองแสหาความสุขในทางที่ผิดแลว ก็จะเปนตัว มหาอุบาทว มหาพินาศ มหาจัญไร ดูเ ถอะ มนุษยบ างเหลาถือตัววาฉลาดแตขาดสติ ประพฤติตัว เลวทราม กอกวนหมูคณะใหยุงเหยิงเดือดรอนอยูทุกวันนี้ก็เพราะเขามีวิชาดีที่แหลมคมและใชวิชาดี ที่แหลมคมไปในทางที่ผิด ซึ่งไมมีสติควบคุมนั้นเอง (โลกานุศาลนี ของ สมเด็จพระมหาวีรวงศ (พิมพ ธมฺมธโร))

1.4 สาธกโวหาร คือการเขียน โดยยกตัวอยางประกอบเพื่อใหผูอานเขาใจเรื่องไดชัดเจน ยิ่งขึ้นนิยมใชในการบรรยายโวหาร และเทศนาโวหาร ตัวอยาง สาธกโวหาร ในที่นี้จะชักนิยายมาเปนอุทาหรณใหเห็นวา ผูที่ตั้งความเพียรไดรับรางวัลของธรรมดาโลก อยางไร ชายชาวนาผูหนึ่ง เมื่อปวยจนจะสิ้นใจอยูแลว จึงเรียกบุตรชาย 3 คน เขามาบอกวาบิดาจะ สิ้ นชีพ ไปในครั้ ง นี้ก็ ห ามีสิ่ ง ใดที่ จ ะหยิบ ยื่นใหเ ป นมรดกแก เ จ าไม แตบิ ดาจะบอกความลับ ให เจ าวา ในพื้นที่นาของเรามีขุมทรัพยใหญซอนอยู เจาจะตองขุดขึ้นดู พอพูดเทานั้นแลวก็ขาดใจยังหาทันจะบอก วาขุมทรัพยนั้นอยูตรงไหน ๆ ไม ฝายบุตรทั้ง 3 ตั้งแตบิ ดาตายแลวก็ชวยกั นตั้งหนาขุดพื้นที่ดินขึ้น จนทั่ว คนหาจนสิ้นเชิง ก็หาพบขุมทรัพยไมแตไดรับผลที่ขุดไดคือ เมื่อขุดพรวนดินขึ้นดีแลว จึงหวาน

36 | ห น้ า

เพาะพืชไดผลเปนรางวัลของธรรมดาโลกและอีกนัยหนึ่งเปนขุมทรัพยที่บิดาไดบอกไววาอยูในพื้นที่นา นั้นเอง (ความเพียร ธรรมจริยา ของ เจาพระยาธรรมศักดิ์มนตรี) 1.5 อุปมาโวหาร คือการเขียน โดยยกขอความเปรียบเทียบเพื่อใหผูอานเขาใจเรื่องราว ตาง ๆ ไดดียิ่งขึ้น ใชแทรกในโวหารตาง ๆ ตัวอยาง อุปมาโวหาร ขณะนั้นโจโฉจึงวาแกทหารทั้งปวงวา เลาปครั้งนี้อุปมาเหมือนปลาขังอยูในถัง เสือตกอยูใน หลุม ถาแกจะละเสียใหเล็ดลอดหนีไปได บัดนี้ก็เหมือนปลอยเสือเขาปา ปลอยปลาลงในสมุทร ทหาร ทั้งปวงจงชวยกันขะมักเขมนจับตัวเลาปใหจงได ทหารทั้งปวงตางคนตางรีบขึ้นหนาขับกันตามไป (สามกก ตอนจูลงฝาทัพรับอาเตา)

การอานออกเสียงรอยกรอง การอานบทรอยกรองตาง ๆ ใหเปนไปตามทํานองลีลาและจังหวะอันถูกตองจะทําใหเกิดความ ไพเราะเสนาะหู และทําใหผูฟงไดรับอรรถรสทางภาษาดวย หลักการอานออกเสียงรอยกรอง 1. อานออกเสียงใหดังพอเหมาะ กับสถานที่และจํานวนผูฟง 2. อานใหคลอง รื่นหู ออกเสียง ใหชัดเจนโดยเฉพาะตัว ร ล ตัวควบกล้ํา 3. อานใหถูกฉันทลักษณของคําประพันธ เชน จํานวนคํา จํานวนวรรค สัมผัส ครุ ลหุ คําเปน คําตาย 4. อ านใส อ ารมณ ตามลี ล าของบทร อ ยกรองดวยความรู สึก ซาบซึ้ ง ชื่นชมในคุณคาของ บทรอยกรองนั้น ๆ โดยใหมีทวงทํานอง สูง ต่ํา หนัก เบา เพือ่ ใหไดรสถอย รสเสียง รสความ รสภาพ

การอานกลอนสุภาพ 1. จํานวนคําในกลอนสุภาพ ooo oo ooo ooo oo ooo ooo oo ooo ooo oo ooo 2. คณะ กลอนสุภาพ บทหนึ่งมี 2 บาท บาทที่ 1 เรียกวา บาทเอก มี 2 วรรค คือ วรรคสดับ วรรครับ บาทที่ 2 เรียกวาบาทโท มี 2 วรรค คือวรรครอง และวรรคสง พยางคในกลอนวรรคหนึ่ง ๆ จะบรรจุคําประมาณ 6-9 คํา กลอนแปด มีวรรคละ 5 คํา รวม 4 วรรค เปน 32 คํา 3. วิธีอานกลอนสุภาพ กลอนมีหลายชนิด ไดแก กลอนหก กลอนแปด กลอนดอกสรอย กลอนสักวา กลอนบท ละคร การอานคลายคลึงกันจะแตกตางกันบางเพียงเล็กนอย ดังนี้

ห น้ า | 37

1. อานทํานองชาวบาน คือเสียงสูง 2 วรรค คือวรรคสดับ วรรครับ และอานเสียงต่ํา ในวรรครอง และลดต่ําลงไปอีกในวรรคสง 2. อานทํานองอาลักษณ คืออานเสียงสูง 2 วรรค คือวรรคสดับ วรรครับ และอานเสียงต่ํา ในวรรครอง และลดต่ําลงไปอีกในวรรคสง การแบงจํานวนคํา วรรคหนึ่งจะมี 8-9 คํา ดังนี้ 3 2 3 เขาคลอขลุย ครวญเสียง เพียงแผวผิว ชะลอนิ้ว พลิ้วผาน จนมานหมอง ถามี 9 คําจะแบงวรรคเปน 3 3 3 สรวงสวรรค ชั้นกวี รุจีรัตน ผองประภัสสร พลอยหาว พราวเวหา

การอานกาพยยานี 1. จํานวนคําในกาพยยานี oo ooo ooo ooo oo ooo ooo ooo 2. วิธีอาน วรรคที่ 1 และ 2 ในบาทเอกจะออกเสียงต่ํา วรรคที่ 1 ในบาทโท จะอานออกเสียงสูงขึ้น หรือ อานออกเสียงเหมือนวรรคที่ 1 ก็ไดตามความเหมาะสม วรรคที่ 2 ในบาทโท อานออกเสียงต่ํา กาพยยานีมีจังหวะการอานดังนี้ มัสหมั่น แกงแกวตา หอมยี่หรา รสรอนแรง ชายใด ไดกลืนแกง แรงอยากให ใฝฝนหา

การอานโคลงสี่สุภาพ 1. จํานวนคําในโคลงสี่สุภาพ oo ooo oo oo oo ooo oo oo ooo oo oo oo ooo oooo 2. คณะโคลงบทหนึง่ มี 4 บท บทที่ 1 2 3 4 บาทหนึ่งมี 2 วรรค คือ วรรคหนาและ วรรคหลังมีจํานวนคําเทากันคือ 5 คํา และ 2 คํา ยกเวนวรรคหลังในบาทที่ 4 จะมี 4 คํา 3. วิธีการอาน การอานโคลงสี่สุภาพสามารถอานได 2 ลีลา คือ 1. อานแบบรอยแกว 2. อานแบบทํานองเสนาะ

38 | ห น้ า

การแบงชวงเสียง วรรคแรกเปน 2 ชวง เปน 3 2 หรือ 3 2 วรรคหลัง เปน 2 การแบงชวงเสียง ตองพิจารณาใหคงความหมาย แทนที่จะแกตามปกติบทรอยกรองที่ไพเราะ กวีจะจัดกลุมคําไวดีแลว การเอื้อนเสียงทอดเสียง ตามปกติจะเอื้อนเสียงทายวรรคแรกของแตละบาท ในบาทที่ 2 อาจเอื้อนเสียงไดถึงคําที่ 1 คําที่ 2 ของวรรคหลัง และบาทที่ 4 ระหวางคําที่ 2 กับคําที่ 3 ของวรรคที่ 2 และทอดเสียงตามตําแหนงสัมผัส ตัวอยางโคลงสี่สุภาพ เรืองเรือง ไตรรัตนพน รินรส พระธรรมแสดง เจดีย ระดงแซง ยลยิ่ง แสงแกวเกา

พันแสง ค่ําเชา เสียดยอด แกนหลาหลากสวรรค (นิราศนรินทร)

การอานฉันท ฉันท มีลักษณะบังคับพิเศษแตกตางไปจากคําประพันธชนิดอื่นโดยบังคับ ครุ ลหุ แทนคํา ธรรมดา และบังคับสัมผัส เชนเดียวกับคําประพันธชนิดอื่นๆ คําลหุ (,) คือพยางคที่มีลักษณะใดลักษณะหนึ่งดังนี้ 1. การประสมสระเสียงสั้นในแม ก กา เชน จะ ทิ ปุ ยกเวน พยางคที่ประสมดวย สระ อํา ใอ ไอ เอา ซึ่งจัดเปนคําครุ เชน คํา ไกล ใจ เรา 2. คํา บ บ จัดเปนคําลหุ คําครุ คือ พยางคที่มีลักษณะใดลักษณะหนึ่ง ดังนี้ 1. ประสมสระเสียงยาวในแม ก กา เชน อา ดี เธอ ปู 2. ประสมสระ อํา ใอ ไอ เอา 3. มีตัวสะกด เชน มด กัด เด็ก

ห น้ า | 39

แผนบังคับอินทรวิเชียรฉันท อินทรวิเชียรฉันท บทหนึ่งมี 2 บาท บาทหนึ่งมี 2 วรรค วรรคหนา 5 คํา วรรคหลัง 6 คํา มีการแบงจังหวะการอานดังนี้ สายันห ตะวันยาม ขณะขาม ทิฆัมพร เขาภาค นภาตอน ทิศตะตก ก็รําไร

หนังสือและสื่อสารสนเทศ หนังสือ ป จ จุ บั น นี้มี ห นั ง สื อ ออกมาจํา หน า ยหลายประเภท ทั้ ง ตํา ราวิ ช าการ วารสาร นิ ต ยสาร หนังสื อพิม พ นวนิยาย เรื่องสั้น สารคดี ฯลฯ การที่ มีห นัง สือออกมาจําหนายมากมายเชนนี้ ผู อ าน จึง จําเป นที่จ ะตองรู วิธีการเลือกหนังสือ เพื่อจะไดอ านหนังสือ ที่เหมาะกับ ความตอ งการของตนเอง เหมาะกับเวลาและโอกาส วิธีการเลือกหนังสือประเภทตาง ๆ ในการเลือกอานหนังสือประเภทตาง ๆ นั้น ผูอานควรพิจารณาใหรอบคอบ ละเอียดถี่ถวน เพื่อประโยชนในการพิจารณาคุณคาของหนังสือนั้น ๆ หนังสือแตละประเภทควรเลือกพิจารณาดังนี้ 1. ตําราวิชาการ เปนหนังสือที่ใหความรูดานตาง ๆ โดยเฉพาะอาจจะเสนอทฤษฎีหรือเนื้อหา สาระอยางกวาง ๆ หรือ เฉพาะดานใดดานหนึ่ง โดยผู แตง มี จุ ดมุ งหมายทางดานวิชาการโดยตรง การพิจารณาควรดูรายละเอียดในดานตาง ๆ ดังนี้ 1.1 พิจารณาดานเนื้อหา เนื้อหาจะตองถูกตอ งกับชื่อหนังสือ เชน วิชาวิทยาศาสตร กฎหมาย ภาษาศาสตร ประวัติศาสตร คณิตศาสตร ฯลฯ หนังสือวิชาการแขนงใด เนื้อหาก็ควรจะ เนนแขนงนั้นโดยเฉพาะ 1.2 พิ จ ารณาขอ มูล และภาพประกอบ ข อ มูล และภาพประกอบควรถูก ตอ งชัดเจน โดยเฉพาะภาพประกอบ ควรดูวาตรงกับ คําบรรยายหรือไม และภาพนั้นนาสนใจเพี ยงใดเหมาะสม กับวิชานั้นหรือไม 1.3 การใชภาษา ภาษาที่ใชควรเปนภาษาที่เหมาะสมกับแขนงวิชานั้น ๆ และดูการสะกด คําดวยถาหากมีคําผิด ก็ควรจะเลือกดูหนังสือที่มีคําผิดนอยที่สุด

40 | ห น้ า

นอกจากนี้การพิจารณาตําราวิชาการควรดูสว นประกอบอื่น ๆ ดวย เชน รูปเลม ควรมีคํานํา สารบัญ ฯลฯ 2. สารคดี เปนหนังสือที่มีสาระในดานใหความรู ความคิด พรอมทั้งใหความเพลิดเพลินดวย หนังสือประเภทนี้มีหลายชนิด เชน วิทยาศาสตร ประวัติศาสตร ประวัติบุคคลสําคัญ ฯลฯ หนังสือ สารคดีที่มีคุณภาพนั้นพิจารณาในรายละเอียดตางๆ ดังนี้ 2.1 พิจารณาดานเนือ้ หาสาระ คุณคาของสารคดีนั้นอยูที่เนือ้ หาสาระเปนประการสําคัญ เนื้อหาที่ดีจะตองถูกตองและสมบูรณ รวมทั้งเสนอความคิดเห็นที่เปนประโยชนตอผูอานและสังคม สวนรวม เชน 2.1.1 สารคดีประเภทชีวประวัติ เนื้อหาสาระจะตองตรงตอความเปนจริง ผูเขียน จะตองเขียนดวยใจเปนธรรม ไมอคติตอเจาของประวัตินั้น ๆ เนื้อหาจึงควรมีทงั้ สวนดีและสวนบกพรอง ของเจาของประวัติ 2.1.2 สารคดีประเภททองเที่ยว ควรมีเนื้อหาที่ใหทั้งความรูและความบันเทิงรวมทั้ง ประสบการณที่แปลกใหมนาสนใจ เพื่อใหผูอานไดทราบขอเท็จจริงเกี่ยวกับสถานที่นั้น ๆ 2.1.3 สารคดีประเภทเชิงวิชาการ ควรมีเนื้อหาที่ใหความรูอยางถูกตองแมนยํา ควร มีภาพหรือแผนที่ประกอบใหถูกตองตรงกับสาระของเรื่องดวย 2.2 พิจารณาวิธีการเขียน วิธีการเขียนสารคดีพิจารณาไดจากหลักเกณฑตอไปนี้ 2.2.1 การวางโครงเรื่ อ งและการดําเนิ น เรื่ อ ง สารคดี ตอ งมี วิ ธี ก ารดํา เนิ นเรื่ อ ง ตามลําดับ 2.2.2 เราความสนใจ ขอเขียนที่ดีผูเขียนจะมีวิธีการเขียนที่จะดึงดูดความสนใจของ ผูอานใหติดตามอานไปเรื่อย ๆ โดยไมเกิดความเบื่อหนาย เชนการสอดแทรกความคิดเห็นหรือเหตุการณ ปจจุบันที่นาสนใจหรือการเลาตํานาน นิทาน เกร็ดขําขันตาง ๆ เปนตน ตอนปดเรื่องก็จบอยางซาบซึ้ง ประทับใจหรือใหขอคิดอยางใดอยางหนึ่ง เพื่อใหผูอานอยากติดตามอานตอไป 2.2.3 สํานวนภาษา ภาษาที่ใชในการเขียนสารคดีเปนถอยคําภาษาที่ไพเราะงดงาม มีสํานวนกะทัดรัด อานเขาใจงาย ไมใชสํานวนที่ไมสุภาพ 2.2.4 สวนประกอบอื่น ๆ ควรพิจารณาเกี่ยวกับผูแตงและสวนประกอบรูปเลมของ หนั ง สื อ ถ า สารคดี นั้ น เป น หนั ง สื อ เล ม ซึ่ ง จะมี คํา ว า สารบั ญ เนื้ อ เรื่ อ ง บรรณานุ ก รม ฯลฯ ตามรูปแบบของหนังสือ 3. บันเทิงคดี เปนหนังสือที่แตงเพื่อมุงใหผูอานเกิดความสนุกสนานเพลิดเพลิน อาจจะแทรก วรรณคดี บทรอยกรอง บทละคร ซึ่งสามารถแตงเปนรอยแกวหรือรอยกรองก็ไดตามความเหมาะสม ในการพิจารณาเรื่อง บันเทิงคดี ควรพิจารณาในดานตางๆ ดังนี้ 3.1 โครงเรื่ อ งและเนื้ อ เรื่ อ งส ว นสํา คั ญ ของนวนิ ย ายและเรื่ อ งสั้ น คื อ การเล า เรื่ อ ง โดยเลาวาเปนเรื่องของใคร เกิดขึ้นที่ไหน เมื่อไร มีความสัมพันธระหวางเหตุการณตาง ๆ ในเรื่องและ ระหวางบุคคลในเรื่องเกี่ยวเนือ่ งกันไปโดยตลอด มีการสรางความสนใจใหผูอานอยากติดตาม นอกจากนี้

ห น้ า | 41

เหตุการณที่เกิดขึ้นในเรื่องควรสมจริง และเปนไปอยางสมเหตุสมผล และมีสวนประกอบปลีกยอยอื่น ๆ เพื่อใหนาติดตาม 3.2 การดําเนินเรื่อง สวนสําคัญที่ชวยใหเรื่องนาสนใจชวนติดตามขึ้นอยูกับการดําเนิน เรื่อง การดําเนินเรื่องมีอยูหลายวิธี เชน ดําเนินเรื่องตามลําดับวัย คือ เริ่มตั้งแตตัวละครเกิดจนกระทั่งถึง แก ก รรมดําเนินเรื่องยอ นตน คือ เล าเหตุก ารณในตอนทายเสียก อน แล วยอ นกลั บ ไปเล าตั้ง แตตน จนกระทั่ ง จบ เป น ต น ฉากที่ ดี ตอ งมี ส ภาพความเป น จริ ง ทั้ ง สภาพภู มิ ศ าสตร แ ละประวั ติ ศ าสตร นอกจากนี้ยังตองสอดคลองกับเรื่องดวย 3.3 ตัวละคร ผูเขียนมีวิธีการแนะนําตัวละครไดหลายวิธี เชน ดวยการบรรยายรูปราง ลักษณะของตัวละครเอง ดวยการบรรยายพฤติกรรมของตัวละคร หรือดวยการใหตัวละครสนทนากัน เปนตน การบรรยายลักษณะนิสัยของตัวละครที่ดีนั้น ควรบรรยายอยางสมจริง ตัวละครตัวหนึ่ง ๆ จะมี ลักษณะนิสัยหลาย ๆ อยาง ไมใชดีจนหาที่ติมิได หรือเลวจนไมมีความดีที่จะใหชมเชย ความตองการของ ตัวละครที่ดีควรจะเหมือนคนธรรมดาทั่ว ๆ ไป เชน มีความรัก ความโกรธ เกลียด หรือตองการความ สนใจจากผูอื่น เปนตน 3.4 แนวคิดของเรื่อง แนวคิดของเรื่องสวนมากผูเขียนจะไมบอกตรงๆ ผูอานจะตองคนหา เองวาไดแนวคิดอยางไร ตัวอยางเชน เรื่ อ งลูก ชายของศรี บู ร พา ตอ งการแสดงวา “ลู ก ผู ชายนั้น มีความหมายอยางไร” จดหมายจากเมืองไทยของโบตั๋นตองการใหเห็นขอดีขอเสียของคนไทยโดยเฉพาะ “น้ําใจ” ซึ่งไมเหมือนกันกับชาติอื่น เปนตน นวนิยายหรือเรื่องสั้นที่ดีนั้น ผูอานตองพิจารณาคุณคาที่จะไดจากเรื่องนั้นๆ ไมทางใดก็ ทางหนึ่งดวย 3.5 สํานวนภาษา เปนสิ่งสําคัญมากอยางหนึ่ง ในการพิจารณาเลือกอานนวนิยายและ เรื่องสั้ นผู อานมัก จะรู สึก วาตนเองชอบหรือ ไมชอบสํา นวนของนักเขียนคนนั้นคนนี้ แตบางคนก็ไม สามารถบอกวาเพราะเหตุใด สิ่ งที่ ควรพิจ ารณาเกี่ยวกับสํา นวนภาษาคือสํา นวนภาษาของตัวละคร ในบทสนทนา ตองสมจริงและเหมาะสมกับตัวละคร ประโยคที่แตกตางควรกะทัดรัด สละสลวย เขาใจ งาย หากเปนประโยคยาวก็ควรเปนสํานวนทีส่ ามารถสรางอารมณ และความรูส ึกไดดี 4. วารสารและหนังสือพิมพ หนังสือประเภทนี้คนทั่วไปไดอานบอยกวาหนังสือประเภทอื่นๆ ในการผลิตหนังสือประเภทนี้ตองแขงกับเวลา ดังนั้น โดยการพิจารณาหนังสือประเภทนี้ควรพิจารณา ดังนี้ หนังสือพิมพ หนังสือพิมพเปนเครื่องมือสื่อสารที่จะกระจายขาวคราวเหตุก ารณตาง ๆ ไปทั่วประเทศหรืออาจทั่วโลก โดยเฉพาะหนังสือพิมพรายวัน เปนเครื่องมือสื่อสารที่เสนอขาวที่นาสนใจ ที่เกิดขึ้นในแตละวัน ดังนั้นหัวใจของหนังสือพิมพรายวันก็คือ “ขาว” การพิจารณาหนังสือพิมพรายวัน จึงควรพิจารณาเกี่ยวกับขาววามีสวนในการชวยยกระดับสังคมใหสูงขึ้นหรือมีประโยชนตอชนหมูมาก

42 | ห น้ า

หรือไม หากขาวนั้นไมเกี่ยวกับความเปนอยูของคนหมูมาก หรือกระทบกระเทือนตอประชาชนสวนใหญ เหตุการณเหลานั้นก็ไมควรนํามาเสนอในหนาหนังสือพิมพ ขาวที่ควรนําเสนอควรเปนขาวที่เกี่ยวกับ การปกครอง การเมือง เศรษฐกิจ สังคม การศึกษา การอนามัย การประกอบอาชีพ ฯลฯ เหตุก ารณที่ไมส มควรนํามาเสนอเป นขาวอีก อยางหนึ่ง ก็คือเหตุก ารณที่ อาจจะสง ผลทํ าลาย ความมั่นคงของชาติ หรือทําลายวัฒนธรรม และประเพณีอันดีงาม บทวิจารณ ในหนังสือพิมพรายวันทุกฉบับจะมีบทวิจารณ หรือบทวิเคราะหขาว ซึ่งเปนลักษณะ บทความ แสดงความคิดเห็นของผูเขียนเอง ประกอบกับ ขาวที่ตองการวิจารณ หรือ วิเคราะหนั้น การพิจารณาบทวิจารณในหนังสือพิมพ ควรพิจารณาถึงลักษณะตอไปนี้ 1. พิจารณาขอมูลที่ผูเขียนอางอิงวาถูกตองและมีขอเท็จจริงเพียงใด 2. พิจารณาวาผูเขียนบทความนั้น ชี้ใหเห็นปญหาและวิธีแกปญหาอยางไร 3. พิจารณาวาผูเขียนบทวิจารณใชอารมณ และนําความรูสึกสวนตัวเขาไปเกี่ยวของหรือไม 4. พิจารณาภาษาที่ใชวามีความประณีตและถูกตองตามหลักภาษาเพียงใด วารสาร เปนหนังสือพิมพจําหนายตามกําหนดระยะเวลา เชน 7 วัน 10 วัน รายเดือ น ราย 3 เดือน หรือรายป เปนตน หนังสือวารสารจึงมีเนื้อหาเนนทั้งสารคดี และบันเทิงคดี ขาวสารที่ ปรากฏมักเปนขาวสารที่มีระยะเวลาตอเนื่องกันเปนเวลานาน เชน ขาวเกี่ยวกับนโยบายโครงการตาง ๆ หรือขาวเกี่ยวกับการเมืองบางเรื่อง เปนตน ดังนั้น การอานวารสาร จึงควรพิจารณาเลือกอานเรื่องที่เราสนใจ และควรพยายามอานอยาง สม่ําเสมอ นอกจากพิ จารณาเกี่ยวกั บ ขาวสารดัง กล าวแลว สิ่ง ที่ ควรพิ จ ารณาอี กอยางหนึ่ง คือ รู ปเล ม ควรพิจารณาความเรียบรอยและความคงทนของการจัดรูปเลมใหเหมาะสมกับราคาดวย

ประโยชนของการเลือกหนังสือ การเลือกหนังสือควรคํานึงถึงประโยชนที่จะไดรับ ดังตอไปนี้ 1. เพื่อใหไดหนังสือที่ตรงกับความสนใจ และตองการที่จะศึกษาคนควา 2. เพื่อใหไดอานหนังสือที่ดีมีประโยชนตอชีวิต 3. เพื่อเลือกหนังสือใหเหมาะสมกับเวลา 1. การเลือกหนังสือที่ตรงกับความสนใจ และตองการที่จะศึกษาคนควา ผูที่จะเลือกอานหนังสือประเภทนี้ก็คือ ผูที่มีความสนใจหนังสือเลมนั้นโดยตรง หรือผูที่ มีความตองการศึกษาคนควา เรื่องนั้น ๆ โดยเฉพาะ เชน ผูศึกษาคนควาตามแนวทางที่ตนไดเรียนมา ผูที่เรียนทางดานภาษาก็จะคนควาทางดานนี้ เพื่อจะไดรบั ประโยชนจากการอานอยางคุมคา

ห น้ า | 43

2. เพื่อใหไดอานหนังสือที่ดีมีประโยชนตอชีวิต ผูที่อานหนังสือทุกคนยอมหวังที่จะไดรับประโยชนจากการอาน เชน ขอคิดเห็น ความรู ทางวิชาการ ขาวที่ทันเหตุการณ แนวทางดําเนินชีวิตที่ดี ฯลฯ แมวาจะไดรับประโยชนเพียงเล็กนอย ก็ตาม เพราะการที่ไดรับประโยชนโดยตรงจากการอานนี้ยอมทําใหไมเสียเวลาโดยเปลาประโยชน 3. เพื่อเลือกหนังสือใหเหมาะสมกับเวลา การอานหนังสือนั้นจะเสียเวลามากหรือนอยยอมแลวแตเ รื่องที่อานวามีขนาดสั้น ยาว แคไหน มีความยากงายตอการอานมากนอยเพียงใด ถาหากมีเวลานอยควรอานเรือ่ งสั้นที่จบไดทันเวลา ที่มีอยู ถามีเวลามากก็อานเรื่องยาวขึ้นโดยเลือกใหเหมาะสมกับเวลา เพราะการอานหนังสือนั้น หากไม เลือกใหเหมาะสมกับเวลาอาจทําใหผูอานรูส ึกเบื่อและไมอยากอานอีกตอไป

ประโยชนที่ไดรับจากการอานหนังสือ การอานหนังสือยอมไดรับประโยชนหลายประการ ซึ่งพอจะสรุปไดดังนี้ 1. อานหนังสือตรงกับความตองการของตน 2. ไดรับความรูจากเรื่องนั้นสมความตั้งใจ 3. ทําใหรักการอานมากยิ่งขึ้น เพราะไดอานหนังสือที่ตนเลือกเอง 4. ชวยพัฒนาอาชีพใหกาวหนา 5. ชวยใหเกิดความคิดสรางสรรค 6. ทําใหเกิดความเพลิดเพลิน สนุกสนาน 7. ทําใหทราบความเปนไปของบานเมือง ทันโลก ทันเหตุการณ 8. เพิ่มพูนความรูความสามารถ เปนการพัฒนาตนเอง 9. ไดอานหนังสือที่มีคุณคาคุมกับเวลาที่เสียไป สื่อสารสนเทศ ปจจุบันไดมีการนําเทคโนโลยีสารสนเทศมาใชประโยชนทางการศึกษา ทั้งในดานการบริหาร การจัดการและการเรียนรูดานสื่ออิเล็กทรอนิกส เปนการใชประโยชนจากแหลงความรูจากสื่อตาง ๆ ที่หลากหลายมากขึ้น เพื่อใหประชาชนสามารถเรียนรูและพัฒนาตนเองไดอยางตอเนือ่ ง สื่อสารสนเทศมีทั้งสื่อสิ่งพิมพ และสื่ออิเล็กทรอนิกส สื่อสิ่งพิมพ สิ่งพิมพที่จัดพิมพขึ้นเพื่อนําไปใชในการจัดการเรียนการสอน เชน หนังสือเรียน ตําราเรียน แบบเรียน แบบฝก หัด ใบงาน คูมือการสอนและสงเสริมการเรียนรู เชน หนังสือ สงเสริ มความรู สารานุกรม พจนานุกรม หนังสือพิมพ หนังสือบันเทิงคดี และสารคดีที่มีเนื้อหาเปนประโยชน สวนสื่อ สิ่งพิมพที่ใหความรูขาวสารตางๆ เชน หนังสือเลม หนังสือพิมพ วารสาร นิตยสาร เอกสาร จุลสาร แผนพับ แผนเปลา เปนตน

44 | ห น้ า

สื่ออิเล็กทรอนิกส สังคมยุคปจจุบัน การสื่อสารดวยเครื่องมืออิเล็กทรอนิกสมีใชกันอยางกวางขวางทั่วประเทศ การใชสื่ออิเล็กทรอนิกสในสังคมยุคโลกาภิวัตนเปนเรื่องจําเปน เพราะชวยใหประชาชนเขาถึง ขอ มูล ขาวสารความรู ตาง ๆ ไดอ ยางรวดเร็ ว อั นเป นการสงเสริมสรางโอกาสในการเขาถึง การศึก ษาของ ประชาชน ใหสามารถเรียนไดอยางตอเนื่องตลอดชีวิต สื่ออิเล็กทรอนิกส ไดแก วิทยุ โทรทัศน เทปเสียง วีดิทัศน โปรแกรมคอมพิวเตอรซอฟตแวรในรูปแบบตาง ๆ คอมพิวเตอรชวยสอน เปนตน 1. วิทยุ เปนสื่อมวลชนที่ใชเสียงเปนสื่อ เรื่องราวที่สื่อสารมีทั้งเรื่องที่ใหความบันเทิงและเรื่อง ที่ใหสาระความรู เชน ขาว บทความ รายการตอบปญหา สัมภาษณบุ คคลสําคัญ รายการวิท ยุ เพื่อการศึกษา เปนตน 2. โทรทัศน เปนสื่อ มวลชนที่ ใชทั้ง เสี ยงและภาพเป นสื่ อ การชมรายการทางโทรทั ศน นอกจากเราจะสัมผัสดวยหูแลว ยังสัมผัสไดดวยตาอีกดวย รายการโทรทัศนจึงนาสนใจกวารายการวิทยุ และทําใหผูชมตื่นตัวอยูตลอดเวลา จึงประทับใจหรือจดจําไดดีกวารายการวิทยุ รายการตาง ๆ ทางโทรทัศนไมตางกับรายการทางวิทยุ คือ มีทั้งรายการที่ใหความบันเทิงและ รายการที่ใหทั้งขอมูล ขาวสาร และความรูที่ทันสมัย ทันเหตุการณ รวมทั้งใหความบันเทิง เชน รายการ ข า วทั้ ง ในประเทศและต า งประเทศ รายการโทรทั ศ น เ พื่ อ การศึ ก ษาของกระทรวงศึ ก ษาธิ ก าร มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช มหาวิทยาลัยรามคําแหง รายการสัมภาษณบุคคลสําคัญ รายการ รัฐบาลพบประชาชน รายการทดสอบเชาวน ความจํา และอื่น ๆ 3. คอมพิวเตอรชวยสอน เปนสื่อที่ผูเรียนสามารถนําไปศึกษาดวยตนเองในเวลาและสถานที่ ที่ ผู เ รี ยนสะดวก ทํ าให มี ความเป นอิ ส ระและเป นส ว นตัวในการเรี ย นรู สามารถโต ตอบหรื อ ให ผลยอนกลับไดทันที ทําใหผูเรียนทราบความกาวหนาในการเรียนของตนซึ่งหากไมเขาใจก็ยอนกลับไป ทบทวนไดหลาย ๆ ดาน ทําใหผูเรียนไดพัฒนาความรูตามความพรอมและศักยภาพของตน 4. อินเตอรเน็ต (Internet) หรือเทคโนโลยีเครือขายเปนการเชื่อมโยงแหลงขอมูลจากทั่วโลก ที่หลากหลายคลายกับ “หองสมุดโลก” ใหผูเรี ยนไดคนควาเนื้อหาสาระที่ตองการไดอยางสะดวก รวดเร็วและราคาประหยัด

เรื่องที่ 3 การอานจับใจความสําคัญ การอานจะเกิดประโยชนสูงสุดแกผูอานไดนั้น ผูอานจะตองจับใจความสําคัญของเรื่องที่อาน ใหไดแลวนําไปปฏิบัติ ใจความสําคัญ หมายถึง ขอความที่เปนแกนหรือหัวใจของเรื่อง การจับใจความสําคัญในการอานก็คือ กรณีเอาขอความหรือประโยคที่เปนหัวใจของเรื่องนั้น ออกมาใหได เพราะใจความสําคัญของเรื่องจะเปนใจความหลักของแตละบทแตละตอน หรือ แตละเรื่อง

ห น้ า | 45

ใหรูวาแตละบทตอนนั้นกลาวถึงเรื่องอะไรเปนสําคัญ ดังนั้น การจับใจความสําคัญของเรื่อง ที่อานจะทํา ใหมีความเขาใจในเรื่องนั้น ๆ อยางแจมแจง

หลักการอานจับใจความ 1. การเขาใจความหมาย หลักเบื้องตนในการจับใจความของสาระที่อาน คือ การเขาใจความหมาย ความหมาย มีหลายระดับนับตั้งแตระดับคํา สํานวน ประโยค และขอความ คําและสํานวนเปนระดับภาษาที่ตอง ทําความเขาใจเปนอันดับแรก เพราะนําไปสูความเขาใจความหมายของประโยคและขอความ 1.1 ความหมายของคํา ความหมายของคําโดยทั่วไปมี 2 อยาง คือ ความหมายโดยตรง และความหมาย โดยนัย ก. ความหมายโดยตรง เปนความหมายตามรูปคําที่กําหนดขึ้น และรับรูไดเขาใจ ตรงกันความหมายประเภทนี้เปนความหมายหลักที่ใชสื่อสารทําความเขาใจกัน คํา ที่ มี ความหมายโดยตรงในภาษาไทยมี ลั ก ษณะอย างหนึ่ ง ที่ อ าจเป น อุ ป สรรค ในการสื่อสารลักษณะดังกลาว คือ การพองคํา คําพองในภาษาไทยมีอยู 3 อยาง ไดแก คําพองรูป คําพองเสียง และคําพองรูปพองเสียง คําที่พองทั้ง 3 ลักษณะนี้มีความหมายตางกัน คําพองรูป คือ คําที่สะกดเหมือนกัน แตออกเสียงตาง เชน เพลารถ กับ เพลาเย็น คําแรก ออกเสียง เพลา คําหลังออกเสียง เพ ลา คําพองรูปเปนอุปสรรคตอการอานและทําความเขาใจ คําพองเสียง คือ คําที่ออกเสียงเหมือนกัน แตสะกดตางกัน เชน การ กาน กานต กานท กาล กาฬ กาญจน ทั้งหมดนี้ออกเสียง “กาน” เหมือนกัน การพองเสียงเปนอุปสรรคตอการอาน เพื่อความเขาใจ คําพองรูปพองเสียง คือคําที่สะกดเหมือนกันและออกเสียงอยางเดียวกัน โดยรูปคํา จะเห็นวาเปนคําเดียวกัน แตมีความหมายแตกตางกัน ดังตัวอยางตอไปนี้ ขัน หมายถึง การทําใหแนน ขัน หมายถึง ภาชนะตักน้ํา ขัน หมายถึง ความรูสึกชอบใจ ขัน หมายถึง การสงเสียงรองของไกตัวผู ขัน หมายถึง การรับ ฯลฯ

46 | ห น้ า

คําพองรูป พองเสียงเปนอุปสรรคตอการฟงและอานเพื่อความเขาใจ วิธีที่จะชวยใหเขาใจ ความหมายของคําพอง จะตอ งดูคําขางเคียงหรือ คําที่ประกอบกั นในประโยค หรื อ ขอ ความนั้น ที่เรียกวาบริบท ดังตัวอยางตอไปนี้ ขันชะเนาะใหแนน หยิบขันใหทีซิ เขารูสึกขัน ไกขันแตเชามืด เขาขันอาสาจะไปติดตอให นอกจากดูคําขางเคียง หรือคําประกอบในประโยคแลว บางที่ตองอาศัยสถานการณ เชน ประโยคที่วา “ทําไมตองดูกัน” คําวา “ดู” ในสถานการณทั่วไป หมายถึง การมอง แตในสถานการณเฉพาะเชนการสอบดู จะมีความหมายวา ลอกกัน เอาอยางกัน ในบทรอยกรอง ตองอาศัยฉันทลักษณ เชน สัมผัส เปนตน ตัวอยางเชน อยาหวงแหนจอกแหนใหแกเรา แหน แ หน พอลมเพลาก็เพลาสายัณห เพลา เพ ลา คําที่ความหมายโดยตรงไดแก คําศัพท คําศัพทคือ คําที่ตองแปลความ เปนคําไทยที่มาจาก ภาษาอื่น สันสกฤต เขมร เปนตน เชน สมโภช รโหฐาน สุคติ โสดาบัน บุคคล จตุราบาย เปนตน รวมทั้งศัพทบัญญัติทั้งหลายที่ใชในวงวิชาการหรือกิจบางอยาง เชน มโนทัศน เจตคติ กรมธรรม เปนตน คําศัพทดังกลาวนี้จําเปนตองศึกษาวามีมูลมาอยางไร ประกอบขึ้นอยางไร และมีความหมาย อยางไร ข. ความหมายโดยนัย เปนความหมายที่สื่อหรือนําความคิดใหเกี่ยวโยงถึงบางสิ่ง บางอยางที่มีลักษณะหรือคุณสมบัติเหมือนกับคําที่มีความหมายโดยตรง บางทานเรียกวา ความหมาย รอง หรือความหมายแฝง ความหมายโดยนัย มีหลายลักษณะ กลาวคือ มีความหมายเปนเชิงเปรียบเทียบ เชน เปรียบเทียบโดยอาศัยนัยของความหมายของคําเดิม ตัวอยางเชน เธอมีใบหนายิ้มแยมแจมใส เขาทํางานเอาหนา หมายถึง ทํางานเพื่อผลประโยชนของตน เด็กสาดโคลนกันเลอะเทอะ เขาสาดโคลนคุณพอ หมายถึง ใสราย ตนไมตนนีเ้ ปลือกสวย หลอนรวยแตเปลือก หมายถึง ไมร่ํารวยจริง

ห น้ า | 47

มีการเปรียบเทียบกับคุณสมบัติของสิ่งที่นํามากลาว เชน เขาเปนสิงหสนาม หมายถึง เปนคนเลนกีฬาเกง 1.2 ความหมายของสํานวน สํานวนเปนขอ ความที่มีความหมายพิเ ศษไปจากคําที่ป ระกอบอยูในขอ ความนั้น ไมไดมีความหมายตามรูปคํา ความหมายของสํานวนมีลักษณะเปนเชิงเปรียบเทียบโดยอาศัยนัยของ ความหมายตามลักษณะหรือคุณสมบัติของขอความนั้น เชน ออยเขาปากชาง หมายถึง ของตกไปอยูในมือผูอื่นแลวไมมีทางไดคืน ไกแกแมปลาชอน หมายถึง ผูที่มีความจัดจานเจนสังเวียน วัวหายลอมคอก หมายถึง เมื่อเกิดความเสียหายแลวจึงหาทางปองกัน กินขาวตมกระโจมกลาง หมายถึง การพูดถึงสิ่งสุดวิสัยที่จะทําได ส ว นต า ง ๆ ที่ นํา ไปกล า วเปรี ย บเที ย บให เ ข า กั บ สถานการณ เรี ย กว า คํา พั ง เพย เชน เมื่อของหายแลวจึงคิดหาทางปองกัน ก็เปรียบวา วัวหายลอมคอก เปนตน ความหมายของสํานวนมีลักษณะเหมือนความหมายโดยนัย คือ ตองตีความ หรือ แปล ความหมายตามนัยของคําหรือขอความนั้น ๆ 2. การเขาใจลักษณะของขอความ ขอความแตละขอความตองมีใจความอันเปนจุดสําคัญของเรื่อง ใจความของเรื่องจะปรากฏ ที่ประโยคสําคัญ เรียกวาประโยคใจความ ประโยคใจความจะปรากฏอยูในตอนใดของขอความก็ได โดย ปกติจะปรากฏในตอนตาง ๆ ดังนี้ ปรากฏอยูในตอนตนของขอความ ตัวอยางเชน “ภัยอันตรายที่จะเปนเครื่องทําลายชาติอาจเกิดขึ้นและมีมาไดทั้งแตภายนอก ทั้งที่ภายใน อันตรายที่จะมีมาตั้งแตภายนอกนั้นก็คือ ขาศึกศัตรูยกมาย่ํายีตีบานตีเมืองเรา การที่ขาศึกศัตรูจะมาตี นั้น เขายอมจะเลือกหาเวลาใดเวลาหนึ่งซึง่ ชาติกําลังออนแอและมิไดเตรียมตัวไวพรอม เพื่อตอสูปองกัน ตน เพราะฉะนั้นในบทที่ 2 ขาพเจาจึง ไดเตือ นทานทั้งหลายอยาไดเผลอตัว แตขอสํ าคัญที่ สุดเป น เครื่องทอนกําลังและเสียหลักความมั่นคงของชาติ คือ ความไมสงบภายในชาตินั้นเอง จึงควรอธิบาย ความขอนี้สักหนอย (พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัว ปลุกใจเสือปา)

ปรากฏอยูในตอนกลางของขอความ ตัวอยางเชน “อันความรัก ความชัง ความโกรธ ความกลัว ความขบขัน เหลานี้เปนสามัญ ลักษณะของปุถุชน ใครหัวเราะไมเปน ยิ้มไมออก ก็ออกจะพิกลอยู คนสละความรักความชังไดก็มีแตพระอรหันต อารมณ ความรูสึกดังนี้เปนธรรมชาติของมนุษย กวีและนักประพันธยอมจะแตงเรื่องยั่วเยาอารมณ ความรูสึก

48 | ห น้ า

เหลานี้ และถาเขาแตงเปน แตงดี ก็จะปลุกอารมณของผูอานผูฟงใหเกิดขึ้น ทานคงจะเคยเห็นคน อานเรื่องโศกจับใจจนน้ําตาไหล สงสารตัวนางเอก พระเอก อานเรื่องขบขันจนหัวเราะทองคัดทองแข็ง ทั้ง ๆ ที่รูวามันเปนเรื่องอานเลน และคนที่อานก็ไมไดมีสวนเสียอะไรกับตัวนาง ก็พลอยโศกเศราไป ดวยได อยางไรก็ดีความเศราของอารมณอันเกิดจากความยั่วเยาของศิลปะวรรณคดี ตลอดจนนาฏกรรม ตาง ๆ นั้น เปนความสุขชนิดหนึ่ง มิฉะนั้นเรื่องทํานองโศกนาฏกรรมคงจะไมมีใครดูเลย” (นายตํารา ณ เมืองใต ภาษาและวรรณคดี)

ปรากฏใจความอยูทายยอหนา ตัวอยางเชน “ทานกลาววา คนเปนสัตวที่เรียนรูคือ รูดู เห็นอะไรแลวเมื่อเห็นวาดีก็เอาไว ถาเห็นวาไมดี ก็ไมเอาและหลีกเลี่ยง เด็กรูรสหวาน ก็อยากไดอีก ถารูรสขมของบอระเพ็ด หรือเมื่อถูกไฟก็รูสึกรอนจะ ไมตองการกินบอระเพ็ดหรือเขาใกลไฟอีก นี่เปนเรื่องของการผานพบเคยรูเคยเห็นเรื่องนี้ ตอ ๆ มา หลาย ๆ ครั้ง เกิดความชํานาญชัดเจนขึ้น โลกมีความเจริญกาวหนาเรื่องวัฒนธรรมก็เพราะการผานพบ และ การจัดเจนของมนุษย (เสถียรโกเศศ ชีวิตชาวไทยสมัยกอนและการศึกษาเรื่องประเพณีไทย)

ประโยคใจความอยูตอนตนและตอนทายของขอความ ตัวอยางเชน “คนไทยนั้นถือวาบานเปนสิ่งจําเปนตอชีวิตตั้งแตเกิดไปจนตาย เพราะคนไทยโบราณนั้นใช บานเปนที่เกิดการคลอดลูกจะกระทํากันที่บา นโดยมีหมอพื้นบานเรียกวา หมอตําแย เปนผูทําคลอด มิได ใชโรงพยาบาลหรือสถานผดุงครรภอยางในปจจุบันนี้ และที่สุดของชีวิตเมื่อมีการตายเกิดขึ้น คนไทยก็จะ เก็บศพของผูตายที่เปนสมาชิกของบานไวในบานกอนที่จะทําพิธีเผา เพื่อทําบุญสวดและเปนการใกลชิด กับผูตายเปนครั้งสุดทาย ดังนั้น บานจึงเปนที่ที่คนไทยใชชีวิตอยูเกือบตลอดเวลาตั้งแตเกิดจนตาย” (วิบูลย ลี้สุวรรณ “บานไทย” ศิลปะชาวบาน)

การเขาใจถึงการปรากฏของประโยคใจความในตอนตาง ๆ ของขอความดังที่กลาวแลว จะชวย ใหจับใจความไดดียิ่งขึ้น 3. การเขาใจลักษณะประโยคใจความ เมื่อเขาใจถึงลักษณะของขอความวาตองมีประโยคใจความ และปรากฎอยูในตอนตาง ๆ ของขอความแลว ตองเขาใจตอไปวาประโยคใจความเปนอยางไร ประโยคใจความคือขอความที่ เปนความคิดหลัก ของหัวขอ หรือ เรื่อ งของขอ ความนั้น ตัวอยางเชน หัวขอ บาน ความคิดหลัก บานเปนที่อยูอาศัย หัวขอ ราชสีห ความคิดหลัก ราชสีหไดชื่อวาเปนเจาปาในบรรดาสัตวทั้งหลาย

ห น้ า | 49

ความคิดหลักนี้ คือประโยคใจความที่จะปรากฏในตอนใดตอนหนึ่งของขอความที่กลาวแลว ฉะนั้นการที่จะทราบวาประโยคใดเปนประโยคใจความ ตองพิจารณาจากหัวเรื่อง ประโยคใจความมักมี เนื้อหาสอดคลองกับหัวเรื่อง ในกรณีที่ไมทราบหัวขอเรื่อง ตองเขาใจวาสวนที่เปนประโยคใจความนั้นจะมีเนื้อความหลัก ของเนื้อความอื่นที่ประกอบกันขึ้นเปนหัวขอนั้น ถาขาดสวนที่เปนใจความ เนื้อความอื่นก็เกิดขึ้นไมได หรือความหมายออนลง

การอานอยางวิเคราะห การอานอยางวิเคราะห หมายถึง การอานที่มีการพิจารณาแยกรายละเอียดออกเปนสวน ๆ เพื่อทําความเขาใจ และใหเห็นถึงความสัมพันธระหวางสวนตาง ๆ เหลานั้น การอานอยางวิเคราะหเริ่มตนจากพื้นฐานขอมูลและความคิดจากการอานเองเปนอันดับแรก เพื่อใหเขาใจเนื้อเรื่องโดยตลอด ตอจากนั้นจึงแยกเรื่องในบทอานออกเปนสวน ๆ ไดรูวา ใครทําอะไร เพื่ออะไร อยางไร ในเรื่องมีใครบาง หรือตัวละครกี่ตัว และที่มีบทบาทสําคัญมีกี่ตัว ทําไมเหตุการณ จึงเปนอยางนั้นหรือเพราะเหตุใด ตอไปนาจะเปนอยางไร ตอไปนี้จะนํานิทานเรื่อง “กระตายบนดวงจันทร” มาเลาใหฟง

นิทานเรื่อง กระตายบนดวงจันทร กาลครั้งหนึ่งมีกระตาย ลิง นกน้ํา และสุนัขจิ้งจอก สาบานรวมกันวาจะไมฆาสัตวตัดชีวิต และ บําเพ็ญตนเปนฤๅษีอยูในปา พระอินทรขอทดสอบในศรัทธาของสัตวทั้ง สี่ จึง ปลอมตัวเปนพราหมณ เที่ยวขอบริจาคทานโดยไปขอจากลิงเปนตัวแรก ลิงมอบมะมวงให จากนั้นพราหมณไปขอทานจากนกน้ํา นกน้ําถวายปลาซึ่งมาเกยตื้นอยูริมฝงแมน้ํา สวนสุนัขจิ้งจอกก็ถวายนมหมอหนึ่งกับผลไมแหง เมื่อพราหมณไปขอบริจาคทานจากกระตาย กระตายพูดกับพราหมณวา “ขากินแตหญาเปน อาหารหญาก็ไมมีประโยชนใด ๆ กับทานเลย” พราหมณจึงเอยขึ้นวา ถากระตายบําเพ็ญพรตเปนฤๅษีที่ แทจริงขอใหสละชีวิตของตนเปนอาหารแกพราหมณ กระตายตอบตกลงทันทีและทําตามที่พราหมณ ขอรองวาใหกระโดดลงกองไฟแดง พราหมณจะไมลงมือฆาและปรุงกระตายเปนอาหาร กระตายปนขึ้น ยืนบนกอ นหิ นและกระโดดลงกองไฟ ในขณะที่ กระตายกําลังจะตกสูเ ปลวไฟนั้น พราหมณไดควา กระตายไว แลวเปดเผยตัวตนที่แทจริงวาคือใคร แลวพระอินทรก็นํากระตายไปไวบนดวงจันทร (จากนิตยสารสารคดี ฉบับที่ 147 ปที่ 13 หนา 30)

เมื่ออานเรื่องนี้อยางวิเคราะหกจ็ ะตองใหความคิดติดตามประเด็นตางๆ ตัวละครในนิทานเรื่องนี้ มีใครบาง มีลักษณะนิสัยอยางไร ตัวละครแตละตัวไดกระทําสิ่งใดบาง ทําอยางไร ผลของการกระทํา เปนอยางไร ทําไมสัตวทั้ง 4 จึงสาบานรวมกันวาจะไมฆาสัตวและบําเพ็ญตนเปนฤๅษีอยูในปา เพราะเหตุใด สัตวทั้ง 4 จึงบริจาคทานไมเหมือนกัน ทําไมพราหมณจึงนํากระตายไปไวบนดวงจันทรเพียงตัวเดียว หากพระอินทรนําสัตวทั้ง 4 ไปไวบนดวงจันทรเราจะเห็นรูปของสัตวทั้ง 4 บนดวงจันทรทั้งหมดหรือไม

50 | ห น้ า

เรื่องที่ 4 มารยาทในการอาน และนิสัยรักการอาน การอานอยางมีมารยาทเปนเรื่องที่จําเปนและสําคัญ เพราะการอานอยางมีมารยาทเปนเรื่อง การประพฤติปฏิบัติอยางมีวินัยและรับผิดชอบ รวมทั้งการมีจิตสํานึกและแสดงถึงความเจริญทางดาน จิตใจที่ควรยึดถือใหเปนนิสัย

มารยาทในการอาน คําวา มารยาท หมายถึง กิริยา วาจาที่เรียบรอย หรือการกระทําที่ดีงาม ผูอานที่ดีตองมี มารยาทที่ดีในการอานดังตอไปนี้ 1. ไมสงเสียงดังรบกวนผูอื่น 2. ไมทําลายหนังสือ โดยการ ขูด ลบ ขีด ทับ หรือฉีกสวนที่ตองการ 3. เมื่ อ คัดลอกเนื้อ หาเพื่ อ อางอิ ง ในขอ เขียนของตน ตอ งอ างอิ งแหล งที่ ม าให ถูก ตอ งตาม หลักการเขียนอางอิงโดยเฉพาะงานเขียนเชิงวิชาการ 4. เมื่ออานหนังสือเสร็จแลวควรเก็บหนังสือไวที่เดิม 5. ไมควรอานเรื่องที่เปนสวนตัวของผูอื่น 6. อานอยางตั้งใจ และมีสมาธิ รวมทั้งไมทําลายสมาธิผูอื่น 7. ไมใชสถานที่อานหนังสือทํากิจกรรมอยางอื่น เชน นอนหลับ รับประทานอาหาร

นิสัยรักการอาน การทีบ่ ุคคลใดบุคคลหนึ่งจะมีนสิ ัยรักการอานไดจะตองไดรบั การฝกฝนมาตั้งแตเด็ก ๆ แตก็มิใช ว าเมื่ อ โตเป น ผู ใหญ แล วจะไมส ามารถสร างนิ สั ยรั ก การอ านได ทั้ ง นี้เ ราจะตอ งสร างบรรยากาศ สภาพแวดลอมทีเ่ อื้อใหเด็ก ๆ หันมาสนใจการอานดังนี้ 1. อานหนังสือที่ตนเองชอบ จะทําใหอานไดอยางตอเนื่อง และไมเบื่อหนาย 2. ทําตนใหเปนผูใฝรู 3. การอานจะตองมีสมาธิเพื่อจับใจความของเรื่องที่อานได 4. เริ่มอานหนังสือจากระยะเวลาสั้น ๆ กอน แลวคอย ๆ กําหนดเวลาเพิ่มขึ้น 5. การอานจะตองมีสมาธิเพื่อจับใจความของเรื่องที่อานได 6. จัดตารางเวลาสําหรับการอานหนังสือเปนประจําทุกวันใหเกิดความเคยชินจนเกิดเปนนิสัย รักการอาน

ห น้ า | 51

กิจกรรม บทที่ 3 การอาน กิจกรรมที่ 1 ใหผูเรียนตอบคําถามตอไปนี้ 1. การอานในใจมีจุดมุงหมายอยางไร ………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………….…………… 2. การอานออกเสียงมีลักษณะอยางไร ………………………………………………………………………………………………………………………….…… ………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………….…………… 3. จงยกตัวอยางการอานออกเสียงที่เปนทางการมา 5 ตัวอยาง ……………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………….………………………… ………………………………………………………………………….…………………………………………….……… กิจกรรมที่ 2 การจับใจความสําคัญ คือการอานอยางไร ………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………..……… กิจกรรมที่ 3 สื่ออิเล็กทรอนิกสชวยใหเกิดการเรียนรูตลอดชีวิตไดแกอะไรบาง ………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………..…………………… กิจกรรมที่ 4 การอานอยางไร จึงจะเรียกวาเปนการอานวิเคราะหวิจารณ ………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………….………………………………… กิจกรรมที่ 5 ผูอานที่ดี ควรมีมารยาทอยางไร ………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………….………………….……………

52 | ห น้ า

บทที่ 4 การเขียน สาระสําคัญ การเขียน เปนทักษะสําคัญหนึง่ ในทักษะทั้งสี่ของรายวิชาภาษาไทย คือการฟง อาน เขียน และ พูด การเขียนหนังสือใหไดดีจะเปนพื้นฐานในการเรียนรู และการนําเสนอผลการเรียนรูในเรื่องตาง ๆ ได ดี ทําใหความรูขยายไปอยางกวางขวาง ผูเรียนจึงควรไดรูจักและฝกฝนการเขียนประเภทตาง ๆ

ผลการเรียนทีค่ าดหวัง ผูเ รียนสามารถ 1. เลือกใชภาษาในการนําเสนอตามรูปแบบของงานเขียนประเภทรอยแกว และ รอยกรอง ไดอยางสรางสรรค 2. ใชแผนภาพความคิด จัดลําดับความคิดกอนการเขียน 3. แตงบทรอยกรอง ประเภทกลอนสี่ กลอนสุภาพ 4. เขียนบทรอยแกว ประเภทประวัติตนเอง อธิบายความ ยอความ ขาว 5. เขียนรายงานการคนควา สามารถอางอิงแหลงความรูไดถูกตอง 6. กรอกแบบรายการตาง ๆ 7. ปฏิบัติตนเปนผูมมี ารยาทในการเขียน และการจดบันทึกอยางสม่ําเสมอ

ขอบขายเนื้อหา เรื่องที่ 1 หลักการเขียน การใชภาษาในการเขียน เรื่องที่ 2 หลักการเขียนแผนภาพความคิด เรื่องที่ 3 การเขียนเรียงความและยอความ เรื่องที่ 4 การเขียนเพือ่ การสื่อสาร เรื่องที่ 5 การสรางนิสัยรักการเขียนและการศึกษาคนควา

ห น้ า | 53

เรื่องที่ 1 หลักการเขียน การใชภาษาในการเขียน หลักการเขียน การเขียนเพื่อสื่อความหมายใหผูอนื่ เขาใจตามตองการนั้น มีความจําเปนตองระมัดระวังใหมาก เกี่ยวกับการใชภาษา ควรใชถอยคําที่คนอาน อานแลวเขาใจทันที เขียนดวยลายมือที่ชัดเจนอานงายเปน ระเบียบและผูเขียนจะตองใชภาษาใหถูกตองตามหลักการเขียน ใชคําใหเหมาะสมกับกาลเทศะและ บุคคลดวย จึงจะถือวาผูเขียนมีหลักการใชภาษาไดดีมีประสิทธิภาพ การเขียนมีหลักที่ควรปฏิบัติดังตอไปนี้ 1. เขียนใหชัดเจน อานงาย เปนระเบียบ 2. เขียนใหถูกตอง ตรงตามตัวสะกด การันต วรรณยุกต 3. ใชถอยคําที่สุภาพ เหมาะสมกับกาลเทศะ และบุคคล 4. ใชภาษาที่งาย ๆ สั้น ๆ กะทัดรัด สื่อความหมายเขาใจไดดี 5. ใชภาษาเขียนที่ดี ไมควรใชภาษาพูด ภาษาโฆษณาหรือภาษาที่ไมไดมาตรฐาน 6. ควรใชเครื่องหมายวรรคตอนใหถูกตอง เชน เวนวรรค ยอหนา ฯลฯ 7. เขียนใหสะอาด ตัวอยาง ขอความการเขียนชองซายมือมีขอบกพรองอยางไร พรอมขอวิจารณ ขอความที่เขียน

ขอวิจารณ

1. ความรักโคถึก

1. เขียนไมชัดเจน อานเขาใจยาก ควรเขียน ใหชัดเจนวา “ความรักเหมือนโคถึก”

2. ชีวิตของฉันมีหมานํา

2. ใชคําไมสุภาพในภาษาพูด สุนัข

3. หมอเด็กยังไวใจไมได

3. คําขีดเสนใตเขาใจยาก ควรเปน “หมอคนนั้นยังเด็กอยูยังไวใจไมได

4. คนกินกลวย แขกรอนจนตาเหลือก

4. แบงวรรคไมถูก ควรเปน “คนกินกลวยแขกรอนจนตาเหลือก

5. นายมาเปนไขโปงดับอนาถ

5. ใชสํานวนสื่อมวลชน ควรแกไขเปน "นายมาถูกยิงถึงแกกรรมแลว"

54 | ห น้ า

การใชภาษาในการเขียน การใชภาษาในการเขียน มีหลักการเขียนดังนี้ 1. เขียนใหอานงาย และเขาใจงาย 2. เขียนตรงตามตัวสะกด การันต วรรณยุกตใหถูกตอง เชน พรามณ โจษจรรย อัฒจรรย หนารัก โนต

เขียนผิด เขียนผิด เขียนผิด เขียนผิด เขียนผิด

ควรเปน ควรเปน ควรเปน ควรเปน ควรเปน

พราหมณ โจษจัน อัฒจันทร นารัก โนต

3. เขียนใหไดใจความชัดเจน ไมวกวน เขาใจยาก เชน เขามารับประทานขาวเย็น ควรแกเปน เขามารับประทานขาวมื้อเย็น ที่นี่เสมอ ที่นี่เสมอ จะทําอะไรก็ทําเสียหมด คนนี้มือแข็งเหลือเกิน

ควรแกเปน จะทําอะไรก็เสียหายหมด ควรแกเปน คนนีม้ ือแข็งไมนุมเลย

4. ใชภาษางาย ๆ สั้น กะทัดรัด ไดใจความ ไมเขียนเยิ่นเยอ ฟุมเฟอยเกินความจําเปน เชน รัฐบาลไดทําความตกลงเรื่องขายขาวกับประเทศในยุโรปแลว (ผิด) รัฐบาลตกลงเรื่องขายขาวกับประเทศในยุโรปแลว (ถูก) การขัดแยงกันและกันจะนํามาซึ่งการแตกความสามัคคี (ผิด) การขัดแยงกันทําใหแตกความสามัคคี (ถูก) ชาวนามีการตกลงกันเรื่องราคาขาวกับโรงสีแลว (ผิด) ชาวนาตกลงเรื่องราคาขาวกับโรงสีแลว (ถูก)

ห น้ า | 55

5. ใชภาษาใหถูกตองตามแบบแผน หลีกเลี่ยงใชคําหรือสํานวนมาปะปนกับภาษาตางประเทศ หรือภาษาที่ใชในสื่อมวลชน เชน เขามีสไตลในการพูดที่เอ็กไซตมาก (ไมดี) เขามีลีลาในการพูดสนุกตื่นเตนมาก (ดี) เธอไปกรุงเทพฯ โดยรถทัวรปรับอากาศ (ไมดี) เธอโดยสารรถประจําทางปรับอากาศไปกรุงเทพฯ (ดี) กิจการคาของเธอเจงเพราะแชรลม (ไมดี) กิจการคาเธอลมเพราะมีปญหาเงินนอกระบบ (ดี) 6. ใชถอยคําที่สุภาพไพเราะ เหมาะสม มีความหมายดี หรือใชภาษาเขียนปนภาษาพูด ฉันถูกหมาขบหลายแผล (ไมดี) ฉันถูกสุนัขกัดหลายแผล (ดี) หมูที่บานฉันโปรดรําขาวมาก (ไมดี) หมูที่บานฉันชอบรําขาวมาก (ดี) พี่สาวฉันออกลูกที่โรงพยาบาล (ไมดี) พี่สาวฉันคลอดลูกที่โรงพยาบาล (ดี)

56 | ห น้ า

เรื่องที่ 2 หลักการเขียนแผนความคิด แผนภาพความคิด เป นการแสดงความรู ความคิด โดยใช แผนภาพในการนํา ความรูห รือ ขอเท็จจริงมาจัดเปนระบบ สรางเปนภาพหรือจัดความคิดรวบยอด นําหัวขอเรือ่ งใดเรื่องหนึ่งมาแยกเปน หัวขอยอยและนํามาจัดลําดับเปนแผนภาพ เชน เมื่อผูเรียนอานหนังสือเรื่องใดเรือ่ งหนึง่ หรือฟงเรือ่ งใด เรื่องหนึง่ มา ก็นําขอมูลความรูเรื่องราวตาง ๆ มาจัดเปนแผนภาพความคิด เราอาจใชแผนภาพความคิด ในการเตรียมการอาน เตรียมการเขียนใชพัฒนาความรูในการใหเหตุผล ใชจัดขอบเขตสิ่งที่จะตองเขียน หรือใชรวบรวมความรูท ี่ตองการ

แนวคิดเกี่ยวกับแผนภาพความคิด 1. เราใชแผนภาพความคิด เมื่อเราพบวาขอมูล ขาวสารตาง ๆ อยูกระจัดกระจาย นําขอมูล ตางๆ นั้นมาเชื่อมโยงเปนแผนภาพความคิด ทําใหเกิดความเขาใจเปนความคิดรวบยอด 2. แผนภาพความคิดจะจัดความคิดใหเปนระบบ รวบรวมและจัดลําดับขอเท็จจริง นํามาจัดให เปนหมวดหมู หรือที่เรียกวา แผนภาพเปนความคิดรวบยอดที่ชัดเจนจนเกิดเปนความรูใหม 3. การนําความคิดหรือขอเท็จจริงมาเขียนเปนแผนภาพ จะทําใหจําเรื่องราวตาง ๆ ไดงายขึ้น ดีกวาการอานตําราหลาย ๆ เรื่อง เพราะหนังสือบรรยายดวยตัวอักษร แตแผนภาพจัดเรื่องราวเปน เครื่องหมาย หรือเปนภาพ ทําใหจําเรื่องราวไดแมนยําขึ้น 4. แผนภาพความคิดจะใชภาษาผั งที่เปนสัญลัก ษณและคําพู ดมาสรางแผนภาพ ทําใหเกิ ด การเรียนรูดวยตนเอง เปนการเรียนโดยยึดผูเรียนเปนสําคัญ การจัดทําแผนภาพความคิด ผูเรียนจะตอง อาศัยการฟง การพูด การอาน การเขียน และใชความคิดรวบรวมความรู ขอเท็จจริง มาจัดทําแผนภาพ เปนการเสริมแรงการเรียน ทําใหการเรียนรูมีความหมายมากขึ้น

ห น้ า | 57

รูปแบบของแผนภาพความคิด มี 4 รูปแบบ คือ 1. รูปแบบการจัดกลุม รูปแบบนี้จะยึดความคิดเปนสําคัญ และจัดกลุมตามลําดับความคิด รวบยอด ยอยเปนแผนภาพ มักเขียนเปนแผนภาพนิ่ง ตัวอยางเรื่องสิ่งแวดลอม

58 | ห น้ า

2. รูป แบบความคิดรวบยอด รู ปแบบนี้จะมีความคิดหลัก และมี ขอเท็จจริง ที่จัดแบงเป น ระดับ ชั้นมาสนับสนุนความคิดหลั ก เชน การกล าวถึง ลัก ษณะการบรรยาย การรวบรวมปญ หา การแกปญ  หา การเปรียบเทียบเปนรูปแบบความคิดรวบยอด ดังตัวอยางตอไปนี้ การจัดความคิด

ห น้ า | 59

3. รู ป แบบการจั ดลํา ดับ รู ป แบบการจั ดลํา ดับ ตามเหตุการณ การจั ดลํา ดับ ตาม กาลเวลา การจัดลําดับการกระทํากอนหลังหรือการจัดลําดับตามกระบวนการ มีการเริม่ ตน และการสิ้นสุด ตัวอยางแผนภาพเสนตรงแสดงเหตุการณ แผนภาพเสนโคงแสดงเหตุการณ

60 | ห น้ า

4. รูปแบบวงกลม รูปแบบนี้เปนชุดเหตุการณภายใตกระบวนการไมมีจุดเริ่มตน และจุดสิ้นสุด แตเปนเหตุการณที่เปนลําดับตอเนื่องกัน ดังตัวอยางเชน แผนภาพวงกลม

ห น้ า | 61

ประโยชนของแผนภาพความคิด 1. ชวยบูรณาการความรูเดิมกับความรูใหม 2. ชวยพัฒนาความคิดรวบยอดใหชัดเจนขึ้น 3. ชวยเนนองคประกอบลําดับของเรื่อง 4. ชวยพัฒนาการอาน การเขียนและการคิด 5. ชวยวางแผนในการเขียน และการปรับปรุงการเขียน 6. ชวยวางแผนการสอนของครู โดยการสอนแบบบูรณาการเนื้อหา 7. ชวยในการอภิปราย 8. เปนเครื่องมือประเมินผล วิธีการสรางแผนภาพความคิด การสรางแผนภาพความคิด หรือ การออกแบบแผนภาพความคิดเปนการสรางสรรคอ ยาง หนึ่ง ผูส รา งแผนภาพความคิด อาจใชง านศิล ปะเขา มาชว ย โดยวาดภาพประกอบใหแผนภาพ ความคิดนาสนใจและทําใหเห็นภาพของแผนภาพชัดเจนขึ้น การสรางแผนภาพความคิดจะนํามาใช ในการทํางานรวมกันรวมคิดรวมทํา รวมกันแลกเปลี่ยนความรูและประสบการณทําใหผูเ รียนรูจัก การวางแผนงาน การกําหนดงานที่จะตองปฏิบัติ และเรียนรูการทํางานรวมกับผูอื่น ขั้นตอนการสรางแผนภาพความคิด มีดังนี้ 1. กําหนดชื่อเรื่อง หรือความคิดรวบยอดสําคัญ 2. ระดมสมองที่เกี่ยวของกับชื่อเรือ่ ง หรือ ความคิดรวบยอดสําคัญเปนคําหรือวลีนั้น ๆ แลวจด บันทึกไว 3. นําคําหรือวลีที่จดบันทึกที่เกี่ยวเนื่องสัมพันธกันมาจัดกลุม แลวตั้งชื่อกลุมคําเปนหัวขอยอย และเรียงลําดับกลุมคํา 4. ออกแบบแผนภาพความคิด โดยเขียนชื่อเรื่องไวกลางหนากระดาษ แลววางชื่อกลุมคํา หัวขอยอย รอบชื่อเรื่อง นําคําที่สนับสนุนวางรอบชื่อกลุมคํา แลวใชเสนโยงกลุมคําใหเห็นความสัมพันธ เสนโยงอาจเขียนคําอธิบายได กลุมคําอาจแสดงดวยภาพประกอบ

62 | ห น้ า

ตัวอยางเรื่องสิ่งมีชีวิตในบึง

สรุป

แผนภาพความคิด เปนการแสดงความรู ความคิดโดยใชแผนภาพเปนวิธีการนําความรู หรือ ขอเท็จจริงมาจัดเปนระบบสรางเปนภาพ หรือจัดความคิดรวบยอดนําหัวขอเรื่องใด เรื่องหนึ่งมาแยกเปน ขอยอย และนํามาจัดลําดับเปนแผนภาพ รูปแบบแผนภาพความคิด มี 4 รูปแบบ คือ (1) รูปแบบการจัดกลุม (2) รูปแบบความคิด รวบยอด (3) รูปแบบการจัดลําดับ (4) รูปแบบวงกลม

ห น้ า | 63

เรื่องที่ 3 การเขียนเรียงความและยอความ การเขียนเรียงความ คือ การนําเอาคํามาประกอบแตงเปนเรื่องราวอาจใชวิธีการเขียนหรือ การพูดก็ได การเขียนจดหมาย รายงาน ตอบคําถาม ขาว บทความ ฯลฯ อาศัยเรียงความเปนพื้นฐาน ทั้งนั้น ดังนั้นการเรียงความจึงมีความสําคัญ ชวยใหพูดหรือเขียนในรูปแบบตาง ๆ ไดดี นอกจากนี้ กอนเรียงความเราตองคนควารวบรวมความรู ความคิดและนํามาจัดเปนระเบียบ จึงเทากับเปนการฝก สิ่งเหลานี้ใหกับตนเองไดอยางดีอีกดวย

องคประกอบของเรียงความ การเรียงความเรื่องหนึ่งประกอบดวยสวนสําคัญ 3 สวนคือ สวนนํา สวนเนื้อเรื่องและสวนทาย หรือสรุป สวนนํา เปนสวนที่แสดงประเด็นหลักหรือจุดประสงคของเรื่อง สวนเนื้อเรื่อง เปนสวนขยาย โครงเรื่องที่ วางเอาไว สวนนี้จ ะประกอบดวยยอหนา สวนทาย เปนการเนนย้ําประเด็นหลักหรื อ จุดประสงค 1. การเขียนสวนนํา ดังไดกลาวแลววาสวนนําเปนสวนที่แสดงประเด็นหลักหรือจุดประสงค ของเรื่ อง ดัง นั้นส วนนําจึ งเปนการบอกผูอ านถึง เนื้อ หาที่ นําเสนอและยัง เป นการเร าความสนใจให อยากอานเรื่องจนจบ การเขียนสวนนําเพื่อเราความสนใจนั้นมีหลายวิธี ขึ้นอยูกับผูเขียนจะเลือกตาม ความเหมาะสม อาจนําดวยปญหาเรงดวน หรือหัวขอที่กําหนดเปนเรื่องที่นาสนใจ การเลาเรื่องที่จะ เขียน การยกคําพูดขอความ หรือสุภาษิตที่นาสนใจ บทรอยกรอง การอธิบายความเปนมาของเรื่อง การบอกจุดประสงคของการเขียน การใหคําจํากัดความของคําสําคัญของเรื่องที่จะเขียน แรงบันดาลใจ ฯลฯ ดังตัวอยาง เชน 1.1 นําดวยปญหาเรงดวน หรือหัวขอที่กําลังเปนเรื่องที่นาสนใจ เดี๋ยวนี้ไมวาจะเดินไปทางไหน จะพบกลุมสนทนากลุมยอย ๆ วิสัชณากันดวยเรื่อง “วิสามัญ ฆาตกรรม” ในคดียาเสพติด บางก็วาเปนความชอบธรรม บางก็วารุนแรงเกินเหตุ หลายคน จึงตั้ง คําถามวา ถาไมทําวิสามัญฆาตกรรมกรณียาเสพติด แลวจะใชวิธีการชอบธรรมอันใดที่จะลางบางผูคา หรือบอนทําลายเหลานีล้ งไดในเวลารวดเร็ว 1.2 นําดวยคําถาม ถาถามหนุมสาวทั้งหลายวา “อยากสวย” “อยากหลอหรื อ ไม” คําตอบที่ ไดคงจะเปน คําตอบเดียวกันวา “อยาก” จากนั้นก็คงมีคําถามตอไปวา แลวทําอยางไรจึงจะสวยจะหลอไดสมใจ ในเมื่ อ ธรรมชาติ ข องหลาย ๆ คนก็ มิ ไ ด ห ล อ มาตั้ ง แต เ กิ ด จะต อ งพึ่ ง พาเครื่ อ งสํา อาง หรื อ การ ทําศัลยกรรมหรือไรแลวจึงจะสวยหลอแบบธรรมชาติไดหรือไม ถาได จะทําอยางไร

64 | ห น้ า

1.3 นําดวยการเลาเรื่องที่จะเขียน งานมหกรรมหนังสือนานาชาติจัดขึ้นเปนประจําในวันพุธแรกของเดือนตุลาคมของ ทุกปที่เมืองแฟรงเฟรต ประเทศเยอรมณี สําหรับป พ.ศ. 2545 นับเปนครั้งที่ 53 1.4 นําดวยการยกคําพูด ขอความ สุภาษิตที่นาสนใจ ในอดีตเมื่ อ กล าวถึง ครู ห รื อ คนหาคุณคาของครู หลายคนมั ก นึก ถึง ความเปรี ย บ ทั้งหลายที่มักไดยินจนชินหู ไมวาจะเปนความเปรียบที่วา “ครูคือเรือจาง” “ครูคือปูชนียบุคคล” หรือ “ครูคือผูใหแสงสวางทางปญญา” ฯลฯ ความเปรียบเหลานี้แสดงใหเห็นถึงคุณคา ความเสียสละและการ เปนนักพัฒนาของครู ในขณะที่ปจจุบันทัศนคติในการมองครูเปลี่ยนไป หลายคนมองวาครูเปนแคผูที่มี อาชีพรับจางสอนหนังสือเทานั้น เพราะครูสมัยนี้ไมไดอบรมความประพฤติใหแกผูเรียนควบคูไปกับการ ใหความรู ไมไดเปนตัวอยางที่ดีจะเรียกวา “แมพิมพของชาติ” อาชีพครูเปนอาชีพตกต่ํา และดูตอยต่ํา ในสายตาของคนทั่วไป ทั้ง ๆ ที่อาชีพนั้นเปนอาชีพที่ตองทําหนาที่ในการพัฒนาคนที่จะไปเปนกําลั ง สําคัญของการพั ฒนาประเทศชาติตอไป จึ งถึงเวลาแลวที่จะตองมีการทบทวนหนาที่ คุณธรรมและ อุดมการณของความเปนครูกันเสียที 1.5 นําดวยบทรอยกรอง “ความรักเปนเหมือนโรคา บันดาลตาใหมืดมน ไมยินและไมยล อุปสรรคใดใด ความรักเหมือนโคถึก กําลังคึกผิขังไว ก็จะโลดจากคอกไป บยอมอยู ณ ที่ขัง ถาปลอยไว ก็ดึงไปดวยคําสั่ง ยิ่งหามก็ยิ่งคลั่ง บหวนคิดถึงเจ็บกาย” จากบทละครเรื่อง “มัทนพาธา” ของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัว

อธิบายความหมายของบทรอยกรอง ความรักเปนอารมณธรรมชาติอยางหนึ่งของมนุษย มีทั้งประโยชนและเปนโทษในเวลาเดียวกัน ความรักที่อยูบนพื้นฐานของความบริสุทธิ์ จริงใจและความมีเหตุผล ยอมนําพาเปนเจาของความรักไป ในทางที่ถูกที่ควร แตถาความรักนั้นเปนเพียงอารมณอันเกิดจากความหลงใหลในรูปกายภายนอก ความ ชื่นชมตามกระแสและความหลงผิด ความรักก็จะกอใหเกิดโทษ จึงเปนผูเปรียบเปรยวา "ความรักทําให คนตาบอด" ดวยพระราชนิพนธของพระบาทของสมเด็จพระมงกุฏเกลาเจาอยูหัวในเรื่องมัทนพาธา ซึ่งได แสดงใหเห็นภาพของความลุมหลง อันเกิดจากความรักและทุกขสาหัสอันเกิดจากความรักไดเปนอยางดี สมกับชื่อเรื่อง มัทนพาธา ที่แปลวา ความบาดเจ็บแหงความรัก

ห น้ า | 65

1.6 นําดวยการอธิบายความเปนมาของเรื่อง เมื่อสัปดาหที่แลวขาพเจาไดไปรวมงานพระราชทานเพลิงศพของผูใหญทานหนึ่ง ทานเปน อดีตรองผูวาราชการจังหวัด จังหวัดหนึ่งทางภาคเหนือ ศพของทานไดรับการบรรจุไวในโกศ ขาพเจาจึง ไดคนควาเรื่องนี้มาเปนความรูแกผูสนใจทั่วไป 1.7 นําดวยการบอกจุดประสงคของการเขียน สามก ก ที่ ผู อ านทั้ ง ในประเทศจี นและในประเทศไทยรู จั ก กั นดีนั้นเป นนวนิยาย สวนสามกกที่เปนประวัติศาสตรมีคนรูนอยมาก แมแตคนจีนแผนดินใหญที่ไดเรียนจบขั้นอุดมศึกษาแลว ก็มีนอยคนมากที่รูบทความเรื่องนี้จึงขอเริ่มตนจากสามกกที่เปนประวัติศาสตร 2. การเขียนสวนเนื้อเรื่อง เนื้อเรื่องเปนสวนสําคัญที่สุดของเรียงความ เพราะเปนสวนที่ตองแสดงความรู ความคิดเห็น ใหผูอานทราบตามโครงเรื่องที่วางไว เนื้อเรื่องที่ตองแสดงออกถึงความรูความคิดเห็นอยางชัดเจน มีรายละเอียดที่เปนขอเท็จจริงและมีการอธิบายอยางเปนลําดับขั้น มีการหยิบยกอุทาหรณ ตัวอยาง ทฤษฎี สถิติ คํากลาวหลักปรัชญา หรือสุภาษิต คําพังเพย ฯลฯ สนับสนุนความรูความคิดเห็นนั้น เนื้ อ เรื่ อ งประกอบด ว ยย อ หน า ต า ง ๆ หลายย อ หน า ตามสาระสํา คั ญ ที่ ต อ งการกล า วคื อ เปรียบกันวาเนื้อเรื่องเหมือนสวนลําตัวของคนที่ประกอบดวยอวัยวะตาง ๆ แตรวมกันแลวเปนตัวบุคคล ดังนั้นการเขียนเนื้อเรื่องถึงจะแตก แยกยอยออกไปอยางไร จะตองรักษาสาระสําคัญใหญของเรื่องไว การแตกแยกยอยเปนเรื่อง ๆ ไปเพื่อประกอบสาระสําคัญใหญของเรื่องซึ่งเปรียบเหมือนตัวคนสมบูรณ ในแตล ะยอ หนาประกอบดวยส วนที่ เ ป นเนื้อ หา คือ ความรู ห รื อ ความคิดเห็ นที่ ตอ งการแสดงออก การอธิบายและอุทาหรณคือ การอางตัวอยาง ฯลฯ ที่สนับสนุนใหเห็นจริงเห็นจัง สวนสํานวนโวหารจะใช แบบใดบาง โปรดศึกษาเรื่องสํานวนโวหารในหัวขอตอไปนี้

ตัวอยางการเขียนเนื้อเรื่องแตละยอหนา “อํา” เปนเด็กชายตัวเล็ก ๆ อายุแค 12 ป ครั้งที่ลืมตาดูโลกไดแค 3 เดือน แมก็ทอดทิ้งไป สวนพอนั้นไมเคยรักและหวงใยอําเลย สิ่งเดียวที่มีคาที่สุดในชีวิตของพอคือ เฮโรอีน ยา ลุง ปาและอา ตอกย้ําใหอําฟงเสมอวา “อยาทําตัวเลว ๆ เหมือนพอแกที่ติดเฮโรอีนจนตาย” หรือ “กลัวแกจะเจริญ รอยตามพอเพราะเชื้อมันไมทิ้งแถว ติดคุกหัวโตเหมือนพอแก” คําพูดสารพัดที่อํารับฟงมาตั้งแตจํา ความไดซึ่งอําพยายามคิดตามประสาเด็กวา “เปนคําสั่งสอน”...หรือ “ประชดประชัน” กันแน ชื่อเสียงวงศตระกูลของอําถาเอยไปหลายคนคงรูจัก เพราะเปนพวกเศรษฐีที่คาขายเปนหลัก อยูในเขตอําเภอเมือง จังหวัดชลบุรี มาหลายชั่วอายุคนแลว ปูกับยามีลูกทั้งหมด 9 คน ทุกคนร่ําเรียน กันสูง ๆ และออกมาประกอบธุรกิจร่ํารวยเปนล่ําเปนสัน ยกเวนพอของอํา ซึ่งไมยอมเรียน..ประพฤติตน เสียหาย....คบเพื่อนชั่ว ...จนติดเฮโรอีน และฉีดเขาเสนจนตายคาเข็ม ผลาญเงินปูกับยาไปมากมาย

66 | ห น้ า

ยังทําใหชื่อเสียงวงศตระกูลปนป ปูช้ําใจจนตาย สวนยาอกตรมจมทุกขอยูจนทุกวันนี้ พวกลุง...ปาและ อาตางพากันเกลียดพอมากและก็ลามมาถึง “อํา” ซึ่งเปรียบเสมือน “ลูกตุม” ถวงวงศตระกูล คัดจากจันทิมา “ไอเลือดชั่ว” คอลัมน อนาคตไทย ฐานสัปดาหวิจารณ ฉบับที่ 61 (71) วันที่ 9-15 มิ.ย. 37 หนา 88 ระดับมั ธยมศึกษาตอนตน หลักสูตรการศึกษานอกโรงเรียน พ.ศ.2530 จากเนื้อหาในยอหนาตางๆ ขางตน จะแบงเปนสวนตาง ๆ ไดดังนี้ 1. สวนที่เปนเนื้อหา 2. สวนที่เปนการอธิบาย 3. สวนที่เปนอุทาหรณ หรือการอางอิง 4. สวนที่เปนตัวอยาง 3. การเขียนสวนทายหรือสรุป สวนทายหรือสวนสรุป หรือสวนปดเรื่อง เปนสวนที่มีความสัมพันธเกี่ยวเนื่องกับเนื้อหา สวนอื่น ๆ โดยตลอด และเปนสวนที่บอกผูอานวาเรื่องราวที่เสนอมานั้นไดสิ้นสุดลงแลว วิธีการเขียน สวนทายมีดวยกันหลายวิธี เชน เนนย้ําประเด็นหลัก เสนอคําถามหรือขอผิด สรุปเรื่อง เสนอความคิด ของผู เขียน ขยายจุ ดประสงคของผูเขียน หรือสรุปดวยสุ ภาษิต คําคม สํ านวนโวหาร คําพั งเพย อางคําพูดของบุคคล อางทฤษฎีหลักภาษา หรือคําสอนและบทรอยกรอง ฯลฯ 3.1 เนนย้ําประเด็นหลัก หนวยงานของเราจะทําหนาที่เปนผูใหบริการที่รวดเร็ว ที่ซื่อตรง โปรงใส ตรวจสอบได เชนนี้ตอไป แมการปฎิรูประบบราชการจะสงผลใหหนวยงานของเรา ตองเปลี่ยนสังกัดไปอยางไรก็ตาม นั่นเพราะเราตระหนัก ในบทบาทของเราในฐานะ “ขาราชการ” แม วาป จ จุ บั นเราจะถูก เรี ยกวา “เจาหนาที่ของรัฐ” ก็ตาม 3.2 เสนอคําถามหรือขอคิดใหผูอานใชวิจารณญาณ เคราะหกรรมทัง้ หลายอันเกิดกับญาติพี่นองและลูกหลานของผูคนในบานเมืองของเรา อันเกิ ดจากความอํามหิ ตมัก ไดของผู คายาเสพติดเหลานี้ เป นสิ่ งสมควรหรือ ไม กับ คําวา “วิสามั ญ ฆาตกรรม” ทานที่อานบทความนี้จบลง คงมีคําตอบใหกับตัวเองแลว 3.3 สรุปเรื่อง การกิ นอาหารจื ด ร างกายไดรั บเกลื อเล็ ก นอ ย จะทํา ใหชีวิตจิ ตใจ ร าเริง แจ ม ใส น้ําหนักตัวมาก ๆ จะลดลง หัวใจไมตองทําหนาที่หนัก ไตทําหนาที่ไดดี ไมมีบวมตามอวัยวะตาง ๆ และ เปนการปองกันโรคหัวใจ โรคไต หลอดเลือดแข็ง ความดันโลหิตสูง ขออักเสบ แผลกระเพาะอาหารและ จะมีอายุยืนดวย 3.4 เสนอความเห็นของผูเขียน การปฏิรปู กระบวนการเรียนการสอนประสบผลสําเร็จหรือไม คงไมใชแคการเขารับ การอบรมเทคนิค วิธีการสอนเพียงอยางเดียว ยังขึ้นอยูกับองคประกอบอันสําคัญยิง่ กวาสิง่ ใดคือ

ห น้ า | 67

ตัวผูสอนมีใจและพรอมจะรับความเปลี่ยนแปลงทีเ่ กิดขึ้นพรอม ๆ กับความกระตือรือรนทีจ่ ะพัฒนา ตนเองเพื่อกลุมเปาหมายคือผูเ รียน การปฏิรปู กระบวนการเรียนการสอนก็จะประสบความสําเร็จได 3.5 ขยายจุดประสงคของผูเรียน ควบคูกับบทรอยกรอง แมอาหารการกินและการออกกําลังกายจะทําใหคนเราสวยงามตามธรรมชาติอยูได นานแตวันหนึ่งเราก็คงหนีไมพนวัฏจักรธรรมชาติ คือ การเกิด แก เจ็บและตาย รางกายและความงาม ก็คงตองเสื่อมสิ้นไปตามกาลเวลา ฉะนั้นก็อยาไปยึดติดกับความสวยงามมากนัก แตควรยึดถือความงาม ของจิตใจเปนเรื่องสําคัญ เพราะสิ่งที่จะเหลืออยูในโลกนี้เมื่อความตายมาถึงคือ ความดี ความชั่วของเรา เทานั้นดัง พระราชนิพนธของพระมหาสมณเจากรมพระปรมานุชิตชิโ นรส ในเรื่องกฤษณาสอนนอ ง คําฉันทวา พฤษภกาษร อีกกุญชรอันปลดปลง โททนตเสนงคง สําคัญหมายในกายมี นรชาติวางวาย มลายสิ้นทั้งอินทรีย สถิตทั่วแตชั่วดี ประดับไวในโลกา

แนวทางการเขียนเรียงความ เมื่ อ ไดศึกษาองคป ระกอบอั นจะนําไปใชในการเขียนเรี ยงความแล ว ก อ นที่จ ะลงมื อเขียน เรียงความผูเขียนตองเลือกเรื่องและประเภทของเรื่องที่จะเขียน หลังจากนั้นจึงวางโครงเรื่องใหชัดเจน เพื่อเรียบเรียงเนื้อหา ซึ่งการเรียบเรียงเนื้อหานี้ตองอาศัยความสามารถในการเขียนยอหนาและการ เชื่อมโยงยอหนาใหเปนเนื้อหาเดียวกัน 1. การเลือกเรื่อง ปญหาสําคัญประการหนึ่งของผูเขียนที่ไมสามารถเริ่มตนเขียนได คือไมทราบจะเขียนเรื่อง อะไรวิธีการแกปญหาดังกลาวคือ หัดเขียนเรื่องใกลตัวของผูเขียน หรือเรื่องที่ผูเขียนมีประสบการณดี รวมทั้งเรื่องที่ผเู ขียนมีความรูเ ปนอยางดี หรือเขียนเรื่องที่สนใจ เปนเรื่องราวหรือเหตุการณที่กําลังอยูใน ความสนใจของบุคคลทั่วไป นอกจากนี้ผูเขียนอาจพิจารณาองคประกอบ 4 ประการ เพื่อเปนแนวทางใน การตัดสินใจเลือกเรื่องที่จะเขียนดังตอไปนี้ 1.1 กลุมผูอาน ผูเขียนควรเลือกเขียนเรื่องสําหรับกลุมผูอานเฉพาะและควรเปนกลุม ผูอานที่ผูเขียนรูจักดี ทั้งในดานการศึกษา ประสบการณ วัย ฐานะ ความสนใจและความเชื่อ 1.2 ลักษณะเฉพาะของเรื่อง เรื่องที่มีลักษณะพิเศษจึงดึงดูดใจใหผูอานสนใจ ลักษณะ พิเศษดังกลาว ไดแก ความแปลกใหม ความถูกตองแมนยํา แสดงความมีรสชาติ 1.3 เวลา เรื่ องที่จ ะเขียนหากเปนเรื่องที่ อยูในกาลสมัยหรือเป นปจจุ บัน จะมีผู สนใจ อานมากสวนเรื่องที่พนสมัยจะมีผูอานนอย นอกจากนี้การใหเวลาในการเขียนของผูเขียนก็เปนสิ่งสําคัญ ถาผู เขียนมีเ วลามาก ก็จ ะมี เวลาคนควาหาขอ มูล เพื่ อการเขียนและการอ างอิงไดม าก ถาผู เขียนมี เวลานอย การเขียนดวยเวลาเรงรัดก็อาจทําใหเนื้อหาขาดความสมบูรณดวยการอางอิง

68 | ห น้ า

1.4 โอกาส การเขียนเรื่องประเภทใดขึ้นอยูกับโอกาสดวย เชน ในโอกาสเทศกาลและวัน สําคัญทางราชการและทางศาสนา ก็เลือกเขียนเรื่องที่เกี่ยวกับโอกาสหรือเทศกาลนั้น ๆ เปนตน 2. ประเภทของเรื่องที่จะเขียน การแบงประเภทของเรื่องที่จะเขียนนั้นพิจารณาจากจุดมุงหมายในการเขียน ซึ่งแบงไดเปน 3 ประเภทคือ 2.1 เรื่องที่เขียนเพื่อความรู เปนการถายทอดความรูและประสบการณรวมทั้งหลักการ ตลอดจนขอเท็จจริงตาง ๆ ใชวิธีเขียนบอกเลาหรือบรรยายรายละเอียด 2.2 เรื่องที่เขียนเพื่อความเขาใจ เปนการอธิบายใหผูอื่นเขาใจความรู หลักการ หรือ ประสบการณตาง ๆ การเขียนเพื่อความเขาใจมักควบคูไปกับการเขียนเพื่อใหเกิดความรู 2.3 การเขียนเพื่อโนมนาวใจ เปนการเขียนเพื่อใหผูอานเชื่อถือและยอมรับ เพื่อใหผูอาน ไดรับอรรถรสทางใจ ใหสนุกสนาน เพลิดเพลินไปกับขอเขียนนั้น ๆ 3. การวางโครงเรื่องกอนเขียน การเขียนเรียงความเปนการเสนอความคิดตอผูอาน ผูเขียนจึงตองรวบรวมเลือกสรรและจัด ระเบียบความคิด แลวนํามาเรียบเรียงเปนโครงเรื่อง การรวบรวมความคิดอาจจะรวบรวมขอมูลจาก ประสบการณของผูเขียนเอง นําสวนที่เปนประสบการณตรงและประสบการณทางออม ซึ่งเกิดจาก การฟง การอาน การพูดคุย ซักถาม เปนตน เมื่อไดขอมูลแลวก็นําขอมูลนั้นมาจัดระเบียบความคิด โดยจัดเรียงลําดับตามเวลา เหตุการณ ความสําคัญและเหตุผล แลวจึงเขียนเปนโครงเรื่อง เพื่อเปน แนวทางใหงานเขียนอยูในกรอบ ไมออกนอกเรื่อง และสามารถนํามาเขียนขยายความเปนเนื้อเรื่องที่ สมบูรณ เขียนชื่อเรื่องไวกลางหนากระดาษ เลือกหัวขอที่นาสนใจที่สุดเปนคํานํา และเลือกหัวขอ ที่นาประทับใจที่สุดเปนสรุป นอกนั้นเปนเนื้อเรื่อง 3.1 ชนิดของโครงเรื่อง การเขียนโครงเรื่องนิยมเขียน 2 แบบ คือ โครงเรื่องแบบหัวขอและโครงเรื่องแบบประโยค 3.1.1 โครงเรื่องแบบหัวขอ เขียนโดยใชคําหรือวลีสั้นๆ เพื่อเสนอประเด็นความคิด 3.1.2 โครงเรื่องแบบประโยค เขียนเปนประโยคที่สมบูรณ โครงเรื่องแบบนี้ มีรายละเอียดที่ชัดเจนกวาโครงเรื่องแบบหัวขอ 3.2 ระบบในการเขียนโครงเรื่อง การแบงหัวขอในการวางโครงเรื่องอาจแบงเปน 2 ระบบคือ 3.2.1 ระบบตัวเลขและตัวอักษร เปนระบบที่นิยมใชกันทั่วไป โดยกําหนดตัวเลข หรือประเด็นหลัก และตัวอักษรสําหรับประเด็นรอง ดังนี้ 1) ................................................................................................ (1) ........................................................................................ (2) ........................................................................................ 2) ................................................................................................

ห น้ า | 69

(1) ........................................................................................ (2) ........................................................................................ 3.2.2 ระบบตัวเลข เปนการกําหนดตัวเลขหลักเดียวใหกับประเด็นหลักและตัวเลขสอง หลักและสามหลัก ใหกับประเด็นรองๆ ลงไป ดังนี้ 1) ................................................................................................ (1.1) ..................................................................................... (1.2) ..................................................................................... 2) ................................................................................................ (2.1) ..................................................................................... (2.2) ..................................................................................... 3.3 หลักในการวางโครงเรื่อง หลั กในการวางโครงเรื่ องนั้ นควรแยกประเด็ นหลั กและประเด็ นยอ จากกั นให ชั ดเจน โดยประเด็นหลักทุกขอควรมีความสําคัญเทากัน สวนประเด็นยอยจะเปนหัวขอที่สนับสนุนประเด็นหลัก ทั้งนี้ทุกประเด็นตองตอเนื่องและสอดคลองกัน จึงจะเปนโครงเรื่องที่ดี

ตัวอยางโครงเรื่องแบบหัวขอ เรื่อง ปญหาการติดยาเสพติดของวัยรุนไทย 1. สาเหตุของการติดยาเสพติด ก. ตามเพื่อน ข. การหยารางของบิดา มารดา ค. พอแมไมมีเวลาใหลูก ง. การบังคับขูเข็ญ 2. สภาพปญหาของการติดยาเสพติดของวัยรุนไทย ก. จํานวนผูติดยา ข. การกออาชญากรรม ค. การคาประเวณี 3. แนวทางการแกไขปญหา ก. การสรางภูมิตานทานในครอบครัว ข. การสรางชุมชนใหเขมแข็ง ค. กระบวนการบําบัดรักษาแบบผสมผสาน

70 | ห น้ า

ตัวอยางโครงเรื่องแบบประโยค เรื่อง ปญหาการติดยาเสพติดของวัยรุนไทย 1. สาเหตุของการติดยาเสพติด มีหลายสาเหตุทั้งสาเหตุที่เกิดจากตัวเองและจากสิ่งแวดลอม ก. เสพตามเพื่อน เพราะความอยากลอง คิดวาลองครั้งเดียวคงไมติด ข. บิดา มารดา หยารางกัน ลูกตองอยูกบั ฝายใดฝายหนึง่ ทําใหรูสึกวาเหว เหงา และเศรา ลึก ๆ ค. พอแมใหเวลากับการทํางานหาเงินและการเขาสังคม ไมมีเวลาใหครอบครัว ง. ในโรงเรี ย นมี ก ลุ ม นั ก เรี ยนที่ ทั้ ง เสพและค ายาเสพติ ดเอง ใชกํ าลั ง ข ม ขู บี บ บั ง คั บ ใหซื้อยา 2. สภาพปญหาของการติดยาเสพติดของวัยรุนไทย ก. จํานวนวัยรุนที่ติดยาเสพติดในปจจุบันมีจํานวนเพิ่มขึ้นอยางรวดเร็ว ข. ปญหาที่ตามมาของการติดยาเสพติดคือการกออาชญากรรมทุกประเภท ค. ในหมูวัยรุนหญิงที่ติดยาเสพติด มักตกเปนเหยื่อของการคาประเวณีในที่สุด 3. แนวทางการแกไขปญหา ก. การใหความรัก ความอบอุน และความเอื้ออาทร รวมทัง้ การมีเวลาใหกับคนใน ครอบครัวเปนภูมิตานทานปญหายาเสพติดไดอยางดี ข. การทําใหคนในชุมชนรักชุมชน ชวยเหลือแกปญหาในชุมชนจะเปนเกราะปองกันปญหา ยาเสพติดไดอ ยางดี เพราะเขาร วมกั นสอดส อ งดูแลป อ งกั นชุม ชนของตนเองจาก ยาเสพติด ค. สังคมใดทีม่ ีผูคนสนใจใฝรู ใฝแสวงหาขอมูลขาวสาร ผูคนจะมีความรูเพียงพอทีจ่ ะพาตัว ใหพนจากภัยคุกคามทุกรูปแบบดวยปญญาความรูที่มี ง. กระบวนการบําบัดผูติดยามิใหกลับมาติดใหม ทําไดดวยการใหการรักษาทางยาควบคู กับการบําบัดทางจิตใจ ดวยการใชการปฏิบัติทางธรรม ซึ่งจะเปนภูมิตานทานทางใจ ที่ถาวร 4. การเขียนยอหนา การยอหนาเปนสิ่งจําเปนอีกอยางหนึ่ง เพราะจะชวยใหผูอาน อานเขาใจงายและอานได เร็วมีชองวางใหไดพักสายตา ผูเขียนเรียงความไดดีตองรูหลักในการเขียนยอหนาและนํายอหนาแตละ หนามาเชื่อมโยงใหสัมพันธกัน ในยอหนาหนึ่งๆ ตองมีสาระเพียงประการเดียว ถาจะขึ้นสาระสําคัญ ใหมตองขึ้นยอหนาใหม ดังนั้น การยอหนาจะมากหรือนอยขึ้นอยูกับสาระสําคัญที่ตองการเขียนถึง ในเนื้อเรื่อง แตอยางนอยการเขียนเรียงความตองมี 3 ยอหนา คือ ยอหนาที่เปนคํานํา เนื้อเรื่องและสรุป

ห น้ า | 71

4.1 สวนประกอบยอหนา 1 ยอหนา ประกอบดวย ประโยคใจความสําคัญและประโยคขยายใจความสําคัญ หลายๆ ประโยค มาเรียบเรียงตอเนื่องกัน 4.2 ลักษณะของยอหนาที่ดี ยอหนาที่ดีควรมีลักษณะ 3 ประการคือ เอกภาพ สัมพันธภาพ และสารัตถภาพ 1. เอกภาพ คือความเปนอันหนึ่งอันเดียวกัน มีประโยคใจความสําคัญในยอหนาเพียง หนึ่ง สวนขยายหรือสนับสนุนตองกลาวถึงใจความสําคัญนั้น ไมกลาวนอกเรื่อง 2. สั ม พั นธภาพ คือ การเรี ยบเรี ยงขอ ความในยอ หนาให เ กี่ยวเนื่อ งสั ม พั นธกั น มีการลําดับความอยางมีระเบียบ นอกจากนี้ ยังควรมีความสัมพันธกับยอหนาที่มมี ากอนหรือยอหนาที่ ตามมาดวย 3. สารัตถภาพ คือการเนนความสํา คัญ ของยอหนาแตละยอหนาและของเรื่อง ทั้งหมดโดยใชประโยคสั้น ๆ สรุปกินความทั้งหมด อาจทําไดโดยการนําประโยคใจความสําคัญมาไว ตอนตนหรือตอนทาย ยอหนา หรือใชสรุปประโยคหรือวลีทมี่ ีลักษณะซ้ํา ๆ กัน 5. การเชื่อมโยงยอหนา การเชื่อมโยงยอหนา ทําใหเกิดสัมพันธภาพระหวางยอหนา การเรียงความเรื่องหนึ่งยอม ประกอบดวยหลายยอหนา การเรียงลําดับยอหนาตามความเหมาะสมจะทําใหขอความเกี่ยวเนื่องเปน เรื่องเดียวกันวิธีการเชื่อมโยงยอหนาแตละยอหนาก็เชนเดียวกับการจัดระเบียบความคิดในการวางโครง เรื่อง ซึ่งมีดวยกัน 3 วิธีคือ 5.1 การลําดับยอหนาตามเวลา อาจลําดับตามเวลาในปฏิทินหรือตามเหตุการณที่เกิดขึ้น กอนไปยังเหตุการณที่เกิดขึ้นภายหลัง 5.2 การลําดับยอหนาตามสถานที่ เรียงลําดับขอมูลตามสถานที่หรือตามความเปนจริง ที่เกิดขึ้น 5.3 การลําดับยอหนาตามเหตุผล อาจเรียงลําดับจากเหตุไปหาผล หรือผลไปหาเหตุ 6. สํานวนภาษา 6.1 ใชภาษาใหถูกหลักภาษา เชน การใชลักษณะนาม ปากกาใชวา “ดาม” รถใชวา “คัน” พระภิกษุใชวา “รูป” เปนตน นอกจากนี้ไมควรใชสํานวนภาษาตางประเทศ เชน ขณะที่ขาพเจาจับรถไฟไปเชียงใหม ควรใชวา ขณะที่ขาพเจาโดยสารรถไฟไปเชียงใหม บิดาของขาพเจาถูกเชิญไปเปนวิทยากร ควรใช บิดาของขาพเจาไดรับเชิญไปเปนวิทยากร 6.2 ไมควรใชภาษาพูด เชน ดีจัง เมื่อไหร ทาน ฯลฯ ควรใชภาษาเขียน ไดแก ดีมาก เมื่อไร รับประทาน 6.3 ไมควรใชภาษาแสลง เชน พน ฝอย แจวอาว สุดเหวี่ยง ฯลฯ

72 | ห น้ า

6.4 ควรหลีกเลี่ยงการใชคําศัพทยากที่ไมจําเปน เชน ปริเวทนากร ฯลฯ ซึ่งมีคําที่งายกวา ที่ควรใชคือคําวา วิตก หรือใชคําที่ตนเองไมทราบความหมายที่แทจริง เชน บางคนใชคําวาใหญโต รโหฐาน คําวา รโหฐาน แปลวา ที่ลับ ที่ถูกตองใช ใหญโตมโหฬาร เปนตน 6.5 ใชคําใหถูกตองตามกาลเทศะและบุคคล เชน คําสุภาพ คําราชาศัพท เปนตน 6.6 ผูกประโยคใหกระชับ รัดกุม เชน “ถาเจาเดินชาเชนนี้ เมื่อไรจะไปถึงที่ที่จะไปสักที” ควรใชใหกระชับวา “ถาเจาเดินชาเชนนี้เมื่อไรจะไปถึงที่หมายสักที” หรือประโยควา “อันธรรมดาคนเรา เกิดมาในโลกนี้ บางก็เปนคนดี บางก็เปนคนชั่ว” ควรใชวา “คนเรายอมมีทั้งดีและชั่ว” เปนตน 7. การใชหมายเลขกํากับ หัวขอในเรียงความจะไมใชหมายเลขกํากับ ถาจะกลาวแยกเปนขอๆ จะใชวา ประการที่ 1........ประการที่ 2.............หรื อ ประเภทที่ 1..............ประเภทที่ 2.............แต จ ะไม ใ ช เ ป น 1............2............เรียงลําดับ แบบการเขียนทั่วไป 8. การแบงวรรคตอนและเครื่องหมายวรรคตอน เครื่องหมายวรรคตอน เชน มหัพภาค (.) อัฒภาค (;) จุลภาค (,) นั้น ไทยเลียนแบบฝรั่งมา จะใชหรือไมใชก็ได ถาใชตองใชใหถูกตอง ถาไมใชก็ใชแบบไทยเดิม คือ การเวนวรรคตอนโดยเวนเปน วรรคใหญ วรรคนอย ตามลักษณะประโยคที่ใช 9. สํานวนกับโวหาร สํานวนกับโวหารเปนคําที่มีความหมายอยางเดียวกั นนํามาซอ นกัน หมายถึง ชั้นเชิงใน การเรียบเรียงถอยคํา ในการเขียนเรียงความสํานวนโวหารที่ใชมี 5 แบบคือ 9.1 แบบบรรยาย หรือที่เรียกกันวาบรรยายโวหาร เปนโวหารเชิงอธิบายหรือเลาเรื่อง อยางถี่ถวนโวหารแบบนี้เหมาะสํ าหรับ เขียนเรื่อ งประเภทใหความรู เชน ประวัติ ตํานาน บันทึ ก เหตุการณ ฯลฯ ตัวอยาง บรรยายโวหาร เชน “ขณะที่เราขับรถขึ้นเหนือไปนครวัด เราผานบานเรือนซึ่งประดับดวยธงสีน้ําเงินและสีแดง ไวนอกบาน เราไปหยุดที่หนาวัด ซึ่งประตูทางเขาตกแตงดวยดอกไมและเครือเถาไม ในเขตวัด พระสงฆ หมจีวรสีสมสนทนาปราศรัยกับผูคนที่ไปนมัสการอยูในปะรําไมปลูกขึ้นเปนพิเศษ ความประสงคที่เราไป หยุดที่วัดก็ เพื่อ กอ พระทรายอันเป นเรื่ องที่สํ าคัญที่สุ ดในวันขึ้นปใหม ตามศรั ทธาของพุทธศาสนิกชน การกอพระทรายเปนพิธีบุญ อธิษฐานขอพรอยางหนึ่ง งานเทศกาลนี้เปนเวลาที่วัดทุก ๆ วัด จะตอง เก็บกวาดใหสะอาดที่สุด มีการสรงน้ําพระพุทธรูปเปนประจําปเพื่อขอใหฝนตกโดยเร็ว” จาก สมโรจน สวัสดิกุล ณ อยุธยา “วันปใหมที่นครวัด” งานเทศกาลในเอเชีย เลม 1 โครงการความรวมมือทางดาน การพิมพ ชุดที่ 2 ศูนยวัฒนธรรมแหงเอเชียของยูเนสโก 9.2 แบบพรรณนา หรื อ ที่ เรี ยกวา พรรณนาโวหาร คือ โวหารที่ กล าวเป นเรื่อ งราว อยางละเอียดใหผูอานนึกเห็นเปนภาพ โดยใชถอยคําที่ทําใหผูอานเกิดภาพในใจ มโนภาพขึ้น โวหาร แบบนี้สําหรับชมความงามของบานเมือง สถานที่ บุคคล เกียรติคุณ คุณความดีตาง ๆ ตลอดจนพรรณนา

ห น้ า | 73

อานุภาพของกษัตริยและพรรณนาความรูสึกตางๆ เชน รัก โกรธ แคน ริษยา โศกเศรา เปนตน ตัวอยาง พรรณนาโวหาร เชน “เมื่อถึงตอนน้ําตื้นพวกฝพายตางชวยกันถอ ทางน้ําคอยกวางออกไปเปนหนองน้ําใหญ แตน้ําสงบนิ่ง นาประหลาด ปารนแนวไปจากริมหนอง ปลอยใหตนหญาสีเขียวจําพวกออคอยรับแสง สะทอนสีน้ําเงินแกจากทองฟา ปุยเมฆสีมวงลอยไปมาเหนือศีรษะ ทอดเงาลงมาใตใบบัวและดอกบัว สีเงิน เรือนเล็กหลังหนึ่งสรางไวบนเสาสูง แลดูดําเมื่อมมาแตไกล ตัวเรือนมีตนชะโอนสองตนซึ่งดู เหมือนจะขึ้นอยูในราวปาเบื้องหลัง เอนตนลงเหนือหลังคา ทั้งตนและใบคลายจะเปนสัญญาณวามี ความเศราโศกสุดประมาณ” จากทองสุก เกตุโรจน “ทะเลใน” แปลและเรียบเรียงจากเรื่อง “The Lagoon” ของ Joseph Conrad การเขียนแบบสรางสรรค มหาวิทยาลัยรามคําแหง 2519

9.3 แบบอุปมา หรือที่เรียกวาอุปมาโวหาร คือโวหารที่ยกเอาขอความมาเปรียบเทียบเพื่อ ประกอบความใหเดนชัดขึ้น ในกรณีที่หาถอยคํามาอธิบายใหเขาใจไดยาก เชน เรื่องที่เปนนามธรรม ทั้งหลายการจะทําใหผูอานเขาใจเดนชัด ควรนําสิ่งที่มีตัวตนหรือสิ่งที่คิดวาผูอานเคยพบมาเปรียบเทียบ หรืออาจนํากิริยาอาการของสิ่งตาง ๆ มาเปรียบเทียบก็ได เชน เย็นเหมือนน้ําแข็ง ขาวเหมือนดั่งสําลี ไวเหมื อนลิง บางทีอาจนําความรูสึ กที่สัมผั สไดท างกายมาเปรี ยบเทียบเปนความรู สึกทางใจ เชน รอนใจดังไฟเผา รักเหมือนแกวตา เปนตน โวหารแบบนี้มักใชแทรกอยูในโวหารแบบอื่น ตัวอยาง อุปมาโวหาร เชน ความสวยเหมือนดอกไม เมื่อถึงเวลาจะรวงโรยตามอายุขัย แตความดีเหมือนแผนดิน ตราบใดที่โลกดํารงอยู ผืนดินจะไมมีวันสูญหายไดเ ลย ความดีจึงเปนของคูโลก และถาวรกวา ความสวย ควรหรือไมถาเราจะหันมาเทิดทูนความดีมากกวาความสวย เราจะไดทําแตสิ่งที่ถูกเสียที 9.4 แบบสาธก หรือสาธกโวหาร สาธก หมายถึง ยกตัวอยางมาอางใหเห็น สาธกโวหารจึง หมายถึงโวหารที่ยกตัวอยางมาประกอบอาง เพื่อใหผูอานเขาใจเรื่องไดชัดเจนขึ้น ตัวอยางที่ยกมา อาจจะเปนตัวอยางบุคคล เหตุการณหรือนิทาน โวหารแบบนี้มักแทรกอยูโวหารแบบอื่น เชนเดียวกับ อุปมาโวหาร ตัวอยาง สาธกโวหาร เชน “....พึงสังเกตการบูชาในทางที่ผิดใหเกิดโทษ ดังตอไปนี้ ในสํานักอาจารยทิศาปาโมกข เมืองตักศิลา มีเด็กวัยรุนเปนลูกศิษยอยูหลายคน เรียนวิชา ตางกันตามแตเขาถนัด มีเ ด็กวัยรุนคนหนึ่งชื่อ สั ญชีวะ อยูในหมูนั้นเรียนเวทยมนตเสกสั ตวตาย ใหฟนคืนชีพไดตามธรรมเนียมการเรียนเวทยมนตตองเรียนผูกและเรียนแกไปดวยกัน แตเขาไมไดเรียน มนตแก” มาวันหนึ่ง สั ญ ชีวะกั บเพื่ อนหลายคนพากั นเขาป าหาฟ นตามเคย ไดพ บเสือ โคร ง ตัวหนึ่งนอนตายอยู “นี่แนะเพื่อน เสือตาย” สัญชีวะเอยขึ้น “ขาจะเสกมนตใหเสือตัวนี้ฟนคืนชีพขึ้น คอยดูนะเพื่อน” “แนเทียวหรือ” เพื่อนคนหนึ่งพูด “ลองปลุกมันใหคืนชีพลุกขึ้นดูซิ ถาเธอสามารถ” แลวเพื่อน ๆ คน อื่น ๆ ปนขึ้นตนไมคอยดู “แนซีนา” สัญชีวะยืนยัน แลวเริ่มรายมนตเสกลงที่รางเสือ

74 | ห น้ า

พอเจาเสือฟนคืนชีพขึ้นยืนรูสึ กหิว มองเห็นสัญ ชีวะพอเปนอาหารแกหิวได จึ งสะบัดแยกเขี้ยวอวด สัญชีวะและคํารามวิ่งปราดเขากัดกานคอสัญชีวะลมตายลง เมื่ออาจารยไดทราบขาวก็สลดใจและอาลัยรั กในลูกศิษยมาก จึงเปลง อุทานขึ้นวา “นี่แหละผลของการยกยองในทางที่ผิด ผูยกยองคนเลวราย ยอมรับนับถือเขาในทางมิบังควรตองไดรับ ทุกขถึงตายเชนนี้เอง” จาก ฐะปะนีย นาครทรรพ การประพันธ ท 041 อักษรเจริญทัศน 2519 หนา 9

9.5 แบบเทศน หรือเทศนาโวหาร คือโวหารที่อธิบายชี้แจงใหผูอานเชื่อถือตาม โดยยก เหตุผลขอเท็จจริง อธิบายคุณ โทษ แนะนําสั่งสอน ตัวอยางเชน “คนคงแกเรียนยอ มมีปรีชาญาณ ฉลาดคิด ฉลาดทํา ฉลาดพูดและมีความรูสึกสู ง สํานึกในผิดชอบชั่วดี ไมกลาทําในสิ่งที่ผิดที่ชั่ว เพราะรูสึกละอายขวยเขินแกใจและรูสึกสะดุงหวาดกลัว ตอผลรายอันพึงจะไดรบั รูสึกอิ่มใจในความถูกตอง รูสึกเสียใจในความผิดพลาด และรูเทาความถูกตอง นั้นวา มิไดอยูที่ดวงดาวประจําตัว แตอยูที่การกระทําของตัวเอง พึงทราบวา ความฉลาดคิด ฉลาดทํา ฉลาดพูดและความรูสึกสูงทําใหคิดดี ที่จริงและคิดจริงที่ดี ทําดีที่จริง ทําจริงที่ดี และพูดดีที่จริง พูดจริง ที่ดี นี่คือวิธีจรรยาของคนแกเรียน จากฐะปะนีย นาครทรรพ การประพันธ ท 041 อักษรเจริญทัศน 2519 หนา 8

โวหารตาง ๆ ดังกลาว เมื่อใชเขียนเรียงความเรื่องหนึ่งๆ ไมไดหมายความวาจะใชเพียงโวหาร ใดโวหารหนึ่งเพียงโวหารเดียว การเขียนจะใชหลาย ๆ แบบประกอบกันไป แลวแตความเหมาะสมตาม ลักษณะเนื้อเรื่องที่เขียน การเขียนเรียงความเปนศิลปะ หลักการตาง ๆ ที่วางไมไดเปนหลักตายตัว ตัวอยางคณิตศาสตร วิทยาศาสตร ดัง นั้น จึงเปนเพียงแนวปฏิบัติและขอเสนอแนะ ในการเขียนอาจพลิก แพลงไดตาม ความเหมาะสมที่เห็นสมควร

ตัวอยาง เรียงความเรื่อง สามเสา ครัวไทยแตกอนครั้งหุงขาวดวยฟนนั้น มีสิ่งสําคัญอยางหนึ่งคือ กอนเสา เรายังหาครัวอยางนี้ ดูไดในชนบท กอนเสานั้นอาจเปนดินหรือกอนหิน มีสามกอนตั้งชนกันมีชองวางสําหรับใสฟน กอนเสา สามกอนนี้เองเปนที่สําหรับตั้งหมอขาวหมอแกงอันเปนอาหารประจําชีวิตของคนไทย ดู ๆ ไปกอนเสา สามกอนนั้นก็เปนสัญลักษณของชาติไทย เพราะชาติไทยแตไหนแตไรก็ตั้งอยูบนกอนเสาสามกอนนั้น มีชาติ ศาสนา พระมหากษัตริ ย พระพุทธศาสนาก็ประกอบดวยกอนเสาสามกอ น คือ พระพุท ธ พระธรรม พระสงฆ กอนเสาสามกอนหรือสามเสานี้ เมื่อคิดไปอีกทีก็เปนคติอันดีที่เรานาจะยึดเปนเครื่องเตือนใจ ภาษิตจีนมีวา คนเราจะมีชีวิตมั่นคง จะตองนั่งบนมาสามขา มาสามขาตามภาษิตจีนนั้น หมายถึง สิ่งสําคัญสามอยางที่พยุงชีวิตเรา สิ่งสําคัญนั้นจะเปนอะไรก็ไดแตตองมีสามขา ถามีเพียงสองชีวิตก็ยัง

ห น้ า | 75

ขาดความมั่นคง ภาษิตจีนนี้ฟ งคลายๆ “สามเสา” คือวาชีวิตของเราตั้งอยูบนก อนสามกอน จึง มี ความมั่นคง ก็กอนเสาทัง้ สามสําหรับชีวิตนี้คืออะไร ตางคนอาจหากอนเสาทั้งสามสําหรับชีวิตของตัวเองได บางท า นอาจยึ ดพระไตรลั ก ษณ คื อ ความทุ ก ข 1 ความไมเ ที่ ยง 1 และความไม ใ ช ตัว ของเรา 1 เป นการยึดเพื่ อ ทํา ใจมิ ให ช อกช้ํา ขุน มั ว ในยามที่ ตกทุ ก ขไดยาก หรือจะใชเป นเครื่อ งเตือนมิใหเกิด ความทะเยอทะยานตน ทําลายสันติสุขของชีวิตก็ได บางคนยึดไตรสิกขาเปนกอนเสาทั้งสามแหง การยัง มีชีวิตคือ ศีล สมาธิ ปญญา เปนหลัก การเขี ยนยอความ คือ การเก็ บใจความสํ าคัญของเรื่ องที่อานหรือ ฟง มาเรี ยบเรี ยงใหม อยางยอ ๆ โดยไมทําใหสาระสําคัญของเรื่องนั้นคลาดเคลื่อน หรือขาดหายไป การยอความเปนวิธีการหนึ่งที่ชวยใหเราบันทึกเรื่องราวตางๆ ที่ไดอานหรือฟงมานั้นไวโดยยอ ๆ โดยเก็บรวบรวมไวเพื่อมิใหหลงลืม หรือเพื่อนําเรื่องที่บันทึกไวนั้นไปใชในโอกาสตาง ๆ นอกจากนั้น การยอความยังชวยใหถายทอดเรื่องราวตอไปยังผูอื่นไดถูกตองรวดเร็วอีกดวย

หลักการยอความ การยอความมีหลักการทั่วไปดังตอไปนี้ 1. ยอความตามรูปแบบการยอความแบบตาง ๆ กําหนดไวในหัวขอแบบการยอความ 2. อานเรื่องราวที่จะยออยางนอย 2 เที่ยว เที่ยวแรกจับใจความใหไดวา เรื่องอะไร หรือใครทํา อะไรที่ไหน อยางไร เที่ยวที่สองจับใจความใหละเอียดขึ้น และพิจารณาวาอะไรเปนใจความสําคัญ อะไร เปนใจความประกอบหรือพลความ หรือขอความที่เสริมแตงใจความสําคัญใหเดนชัด ชัดเจน อะไรเปน กลวิธีการแตงถาจับใจความไมไดใหอานอีกจนกวาจะสามารถจับใจความสําคัญได 3. พิจารณาเก็บเฉพาะใจความสําคัญ หรือเก็บใจความประกอบที่จําเปน 4. นําเฉพาะใจความที่เก็บไวมาเรียบเรียงใหมดวยภาษาของตนเองตามรูปแบบที่กําหนด 5. ความสั้นยาวของการยอความไมสามารถกําหนดเปนอัตราสวนได ขึ้นอยูกับจุดประสงคของ การยอและลักษณะของเรื่องที่ยอ ลักษณะของเรื่องก็คือเรื่องใดที่มีใจความประกอบมากถาเราเก็บ เฉพาะใจความสําคัญก็ยอไดสั้น ถาเก็บใจความประกอบที่จําเปนดวย อัตราสวนความยาวจะเพิ่มขึ้น ดังนั้นจึงไมมีเกณฑกําหนดเรื่องอัตราสวนของยอความ 6. เปลี่ยนคําสรรพนามจากบุรุษที่ 1 บุรุษที่ 2 เปนบุรุษที่ 3 เพราะผูยอทําหนาที่เลาตอและ เครื่องหมายใด ๆ ที่มีอยูในขอความเดิม จะไมใชในยอความ เชน มาลีพูดวา “พอมาแลว” เปลี่ยนเปน เธอพูดวาพอมาแลว คือใหยอรวมกันไป ไมแยกกลาวหรือขึ้นบรรทัดใหม 7. ใชถอยคําภาษางาย ๆ ไดใจความชัดเจน เชน อันมวลบุปผามาลีอยูในไพรสนฑ เปลี่ยนเปนดอกไมอยูในปา แตถามีคําราชาศัพทยังคงใชอยู

76 | ห น้ า

8. เลือกใชคําไดความหมายครอบคลุม เชน เพื่อกลาวถึงหนังสือพิมพ วิทยุ โทรทัศน ควรใช คําวา “สื่อสารมวลชน” แทน หรือเมื่อกลาวถึงสมุด ดินสอ ปากกา ยางลบ ไมบรรทัด ควรใชคําวา “เครื่องเขียน” แทน เปนตน 9. ไมใชอักษรยอ หรือคํายอ เวนแตอักษรยอ หรือคํายอนั้นเปนที่เขาใจและยอมรับใชกันทั่วไป แลว เชน พ.ศ. ร.ส.พ. ส.ป.อ. ฯลฯ 10. ขอ ความที่ ยอ แล วให เ ขียนตอ เนื่อ งกั นโดยใช คําเชื่อ ม เพื่ อ ให ความกระชับ ไม เ ยิ่นเย อ แตขอความที่ไมสัมพันธกันใหยอหนาเปนตอนๆ 11. การยอความเปนรอยกรอง ก็ใชวิธีเดียวกับรอยแกว แตเปลี่ยนขอความจากรอยกรอง เปนรอยแกวธรรมดากอน

รูปแบบการเขียนยอความ เรื่องที่จะยอ มีหลายรูปแบบ เชน บทความ จดหมาย โอวาท ฯลฯ แตละรูปแบบมีแบบ การขึ้นตนเฉพาะดังตอไปนี้ 1. แบบของบทความ สารคดี ตํานาน นิทาน นิยาย เรื่องสั้น ฯลฯ ยอ (บทความ สารคดี ตํานาน นิทาน นิยาย เรื่องสั้น) เรื่อง ........................................................ ของ ..................(ผูแ ตง) ..............................จาก........................(แหลงที่มา).................................ความวา (ขอความ)...................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... 2. แบบของจดหมาย สาสน หนังสือราชการ ยอ (จดหมาย สาสน หนังสือราชการ) ฉบับที่.............................ของ............................................ ..........................................................ลงวันที่ ความวา................................................................................ (ขอความ)...................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... 3. แบบของประกาศ แจงความ แถลงการณ ระเบียบคําสั่ง ฯลฯ ยอ (ประกาศ แจงความ แถลงการณ ระเบียบคําสัง่ ) เรือ่ ง ......................................................... ของ.........................................ลงวันที่ .....................................................ความวา (ขอความ) .................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................

ห น้ า | 77

4. แบบของขาว ยอขาวเรื่อง...................................................จาก........................................................................ ลงวันที.่ .................................................ความวา........................................................................................ (ขอความ) .................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... 5. แบบของโอวาท คําปราศรัย สุนทรพจน ยอ (โอวาท คําปราศรัย สุนทรพจน ) ของ................................แก............................................... .......................เนื่องใน......................(โอกาส)...................................................ที่........................................ ณ วันที่..................................................................................ความวา (ขอความ) .................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... 6. แบบปาฐกถา คําสอน คําบรรยาย ถอยแถลง ยอ (ปาฐกถา คําสอน คําบรรยาย ถอยแถลง ) ของ..................................................................... เรื่อง.....................................................................แก...........................................ที.่ .................................... ...........................ณ วันที่..........................................เวลา..................................ความวา (ขอความ) .................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... 7. แบบพระบรมราโชวาท เทศนา ยอ (พระบรมราโชวาท เทศนา ) ใน..................................................................พระราชทานแก ...................................................................ใน..........................................ที่.............................................. ณ วันที่.....................................ความวา (ขอความ) .................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................

78 | ห น้ า

8. แบบที่เปนรอยกรอง ใหถอดเปนรอยแกวกอนแลวยอตามรูปแบบ คือ ยอกลอนสุภาพ (หรือรอยกรองแบบอื่นที่ยอ) เรื่อง...................................................................... ตอน................................................................ความวา (ขอความ) .................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... 9. ความเรียงที่ตัดตอนมา ยอเรื่อง...............................ของ..............................คัดจากเรื่อง ................................................. ................................จากหนังสือ........................................................................ความวา (ขอความ) .................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ขอความที่ยอถาเรื่องเดิมไมมีชื่อเรื่องใหตั้งชื่อเรื่องใหตรงกับความสําคัญของเรื่องนั้น ๆ

ตัวอยางยอความ (รอยแกว) เรื่อง เปรียบเทียบนามสกุลกับชื่อแซ คนเรายังมีอยูเปนอันมาก ซึ่ง ยังมิไดสังเกตวา นามสกุลกับชื่อแซของจีนนั้นผิดกันอยางไร ผูที่แลดูแตเผิน ๆ หรือซึ่งมิไดเอาใจใสสอบสวนในขอนี้ มักจะสําคัญวาเหมือนกันและมีพวกจีนพวก นิยมจีนพอใจจะกลาววา การที่พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทรงพระราชปรารภออกพระราชบัญญัติ นามสกุลขึ้นนั้น โดยทรงพระราชนิยมตามประเพณีชื่อแซของจีน ซึ่งถาจะตรองดูก็จะเห็นวาคงจะไม เปนเชนนั้นโดยเหตุที่จะอธิบายตอไปนี้ แซของจีนนั้น ตรงกับ “แคลน” ของพวกสกอตคือ เปนคณะหรือพวก หรือถาจะเทียบทาง วัดก็คลายสํานัก เชนที่เราไดยินเขากลาวๆ กันอยูบอยๆ วาคนนั้นเปนสํานักวัดบวรนิเวศ คนนี้เปน สํานักวัดโสมนัสดังนี้เปนตัวอยาง สวนสกุลนั้นตรงกับคําอังกฤษวา “แฟมิลี่” ขอผิดกันอันสําคัญ ในระหวางแซ กั บ นามสกุ ล นั้นก็ คือ ผู ร วมแซ ไม ไดเ ป นญาติสายโลหิ ตกั นก็ ได แตส วนที่ รวมสกุ ล นั้น ถาไมไดเปนญาติสายโลหิตตอกันโดยแทแลวก็รวมสกุลกันไมได นอกจากที่จะรับเปนบุตรบุญธรรมเปน พิเศษเทานั้น ตัดตอนจากเรื่องเปรียบเทียบนามสกุลกับแซ จากหนังสือปกิณกคดี พระราชนิพนธ ของ พระบาทสมเด็จพระรามาธิบดีศรีสินทรมหาวชิราวุธ พระมงกุฎเกลาเจาอยูหัว ศิลปบรรณาคาร 2515 หนา 75 - 76

ห น้ า | 79

การยอความจะเก็บเฉพาะใจความสําคัญและใจความประกอบที่จําเปนบางสวนเพื่อใหใจความ ยอความสมบูรณ ยอหนาที่ 1 ใจความสําคัญวา “คนเรายังมีอยูเปนอันมาก ซึ่งยังมิไดสังเกตวานามสกุลกับ ชื่อแซของจีนนั้นผิดกันอยางไร” นอกนั้นเปนใจความประกอบ ใจความประกอบยอหนานี้ไมเก็บเพราะเห็นวาไมจําเปน เนื่องจากใจความสําคัญสมบูรณที่จะ นําไปยอไดอยูแลว ยอหนาที่ 2 ใจความสําคัญ “ขอผิดกันอันสําคัญในระหวางแซกับนามสกุลนั้นก็คือ ผูรวมแซ ไมไดเปนญาติสายโลหิตกันก็ได แตผูรวมสกุลนั้นถาไมไดเปนญาติสายโลหิตตอกันโดยแทแลวก็รวมสกุล กันไมได” ใจความประกอบที่จํ าเป นที่ควรเก็บ เพื่ อ เสริ มใจความสําคัญใหยอ ความไดใจความสมบู ร ณ ครบถวนคือ “แซของจีนเปนคณะหรือพวก หรือถาจะเทียบทางวัดก็คลายสํานัก” “..............นอกจากที่จะรับเปนบุตรบุญธรรมเปนพิเศษเทานั้น”

80 | ห น้ า

เมื่อไดศึกษาหลักการยออื่น ๆ ครบถวนกับดูรูปแบบการยอที่ใชแล ว นําใจความที่เก็บไวมา เรียบเรียงใหมดวยถอยคําของตนเอง รูปแบบการยอเปนความเรียงที่ตัดตอนมา ดังนั้น จึงเขียน ยอความไดดังนี้ ยอเรื่อง เปรียบเทียบนามสกุลกับชื่อแซ ของพระบาทสมเด็จพระมหารามาธิบดีศรีสินทรมหา วชิราวุธพระมงกุฎเกลาเจาอยูห ัว คัดจากเรื่องเปรียบเทียบนามสกุลกับชื่อแซ จากหนังสือปกิณกคดี ความวา มีคนจํานวนมากไมไดสังเกตวานามสกุลกับแซของจีนนั้นตางกัน ผูรวมแซของจีนไมไดเปนญาติ สายโลหิตกันก็ได แตเปนคณะหรือพวกเหมือนสํานักวัดหนึ่ง สวนรวมสกุลตองเปนญาติสายโลหิตกัน โดยแทเทานั้น เชนนั้นก็เปนบุตรบุญธรรมที่รับไวเปนพิเศษ ถาเปนการยอที่มุงเก็บเฉพาะใจความสําคัญ ขึ้นตนรูปแบบเหมือนกัน แตใจความจะสั้นเขา ดังนี้ มีคนจํานวนมากไมไดสังเกตวานามสกุลกับแซของจีนนั้นตางกัน ผูรวมแซของจีนไมไดเปนญาติ สายโลหิตก็ได แตผูรวมสกุลตองเปนญาติสายโลหิต หรือบุตรบุญธรรมที่รับไวเปนพิเศษเทานั้น

ห น้ า | 81

ตัวอยางยอความ (รอยกรอง) ทหารเอกสยามสูเศรษฐสงคราม กับสิทธิการจัดการศึกษาสําหรับประเทศ (กาพยฉบัง) “ถามหนอยเถิดหนูผูเพียร เสร็จจากโรงเรียน แลวเจาจักทําอะไร” “ฉันเปนพอคาก็ได ใหเตี่ยหัดให ตั้งหางอยางเถาแกฮง” ถามทั่วทุกคนก็คง ใหคําตอบลง รอยกันมิพลันสงสัย จากโรงเรียนจีนจงไป ถามโรงเรียนไทย จักไดคําตอบนาน “ผมคิดเขาทําราชการ เชนทานขุนชาญ ลูกบานเดียวกันมั่นหมาย” “หนูอยานึกวางายดาย คิดเขาคาขาย พอคาคอยนามั่งมี” “ผมรักราชการงานดี ตําแหนงหนาที่ ยศศักดิ์บัฎตรานาแสวง” “บัดยามสยามตองการแรง ไทยฉลาดทุกแขนง ทั้งนอกและในราชการ” “เศรษฐกิจก็กิจแกนสาร นักเรียนรักงาน ควรเลือกประกอบเหมือนกัน” “ผมชอบราชการเทานั้น ตั้งใจหมายมั่น แตจะเขารับราชการ” คําตอบเชนนี้มีประมาณ กี่สวนรองวาน คํานึงจะพึงพิศวง นึกไปไมนางวยงง การคาขายคง ไมคุนไมคอยเคยทํา เคยแตรังเกียจดวยซ้ํา นายไพรดวยชํา นาญลวนงานเรียก “ราชการ” ........................................................ ครูเทพ โคลงกลอนของครูเทพ เลม 1 คุรุสภา 2515

82 | ห น้ า

ขอความที่ยอไดดังนี้ ยอ กาพยฉบัง เรื่องโครงกลอนของครูเทพ ตอน ทหารเอกสยามสูเศรษฐสงครามกับสิทธิการ จัดการศึกษาสําหรับประเทศ ความวา ถาถามนักเรียนในโรงเรียนจีนกับโรงเรียนไทยวา เมื่อสําเร็จการศึกษาแลวจะไปประกอบอาชีพ อะไร นักเรียนในโรงเรียนจีนตอบวาจะไปเปนพอคา และนักเรียนในโรงเรียนไทยจะตอบวาจะทํางาน ราชการ คําตอบเชนนี้เปนเพราะคนไทยไมคุนเคยและไมคอยเคยคาขายจึงไมเห็นความสําคัญทั้ง ๆ ที่เรื่องคาขายเปนเรื่องสําคัญที่ควรเลือกเปนอาชีพไดเหมือนกันและเหมาะสมกับประเทศไทยที่กําลัง ตองการคนฉลาดทํางานทุกประเภทไมใชเพียงงานราชการเทานั้น สรุป ยอความเปนการเขียนแบบหนึ่งที่เก็บใจความสําคัญของเรื่องเดิมมาเขียนใหมใหสั้นกวาเดิมเพื่อ สะดวกแกการเขาใจและการนําไปใช การยอความตองบอกลักษณะและที่มาของขอความที่จะยอและ ยอใหไดใจความครบถวนใจความของขอความเดิม

ห น้ า | 83

เรื่องที่ 4 การเขียนเพื่อการสื่อสาร 1. การเขียนจดหมาย เปนการสื่อสารโดยตรงระหวางบุคคลหรือระหวางหนวยงานตาง ๆ ชวย ทําใหระยะทางไกลเปนใกล เพราะไมวาบุคคลหรือหนวยงานจะหางไกลกันแคไหนก็สามารถใชจดหมาย สงขาวคราวและแจงความประสงคไดตามความตองการ การสงสารหรือขอความในจดหมายตองเขียน ใหแจมแจงชัดเจนเพื่อจะไดเขาใจตรงกันทั้งสองฝาย

องคประกอบและรูปแบบของจดหมาย ผูเรียนคงเคยเขียนจดหมายหรืออานจดหมายมาบางแลว คงจะสังเกตเห็นวาจดหมายนั้น ไมวา ประเภทใด จะตองประกอบดวยสิ่งตาง ๆ ดังนี้ 1. ที่อยูของผูเขียน เริ่มกึ่งกลางหนากระดาษระหวางเสนคั่นหนากับริมของขอบกระดาษ 2. วัน เดือน ป ที่เขียนจดหมาย ใหเยื้องมาทางซายของตําแหนงที่เขียนที่อยูเล็กนอย 3. คําขึ้นตน หางจากขอบกระดาษดานซาย 1 นิ้ว 4. เนื้อหา ขึ้นอยูกับยอหนาตามปกติ อาจจะอยูหางจากขอบกระดาษดานซาย 2 นิ้ว 5. คําลงทายอยูแนวเดียวกับที่อยูของผูเขียน 6. ชื่อผูเขียน อยูใตคําลงทาย ล้ําเขาไปเล็กนอย ตัวอยาง รูปแบบการเขียนจดหมายทั่วไป สถานทีเ่ ขียนจดหมาย ............................. วัน..........เดือน......................ป............... ระยะ 1 นิ้ว คําขึ้นตน ................................................................................................. ประมาณ 2 นิ้ว เนื้อหา ................................................................................................. .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. .............................................................................................................................................. คําลงทาย ............................................... ชื่อผูเขียน ...............................................

84 | ห น้ า

หลักการทั่วไปในการเขียนจดหมาย การเขียนจดหมายควรคํานึงถึงสิ่งตอไปนี้ 1. การใชถอยคํา จดหมายที่ดี ตองใชถอยคําในการเขียนใหถูกตองเหมาะสมกับประเภท ของจดหมายและผูรับจดหมายดวย ไดแก จดหมายสวนตัว การเขียนจดหมายสวนตัวไมมีขอกําหนดเกี่ยวกับการใชคําขึ้นตนและ คําลงทายที่ ตายตัวเพียงแตเ ลือ กใชใหเ หมาะสมเทานั้น คําขึ้นตนและลงทายสํ าหรับ บุคคลทั่วไป มีแนวทางการเขียนสําหรับเปนตัวอยางใหเลือกใช ดังนี้ บุคคลที่ติดตอ

คําขึ้นตน

คําลงทาย

ญาติผูใหญ เชน พอ แม ปู ยา ตา ยาย

กราบเทา............................ กราบเทาดวยความเคารพ ที่เคารพอยางสูง อยางสูง หรือกราบมาดวยความ เคารพรักอยางยิง่

ญาติลําดับรองลงมา เชน ลุง ปา นา อา

กราบ....................ที่เคารพ หรือ กราบ......................... ที่เคารพอยางสูง

พี่หรือญาติชั้นพี่

พี.่ .....................ที่รัก ดวยความรัก ถึง....................ที่รัก หรือ รักหรือคิดถึง ....................เพื่อนรัก หรือ หรือรักและคิดถึง ........................นองรัก

ครู อาจารยหรือ ผูบังคับบัญชาระดับสูง

กราบเรียน...........ที่เคารพ อยางสูง

ดวยความเคารพอยางสูง

ผูบังคับบัญชาระดับใกลตัว ผูเขียน

เรียน................ที่เคารพ

ดวยความเคารพ

กราบมาดวยความเคารพ ดวยความเคารพ ดวยความเคารพอยางสูง

ห น้ า | 85

2. มารยาทในการเขียนจดหมาย 2.1 เลือกกระดาษ ซอง ที่สะอาดเรียบรอย หากเปนไปไดควรใชกระดาษที่ทําขึ้น เพื่อการเขียนจดหมายโดยตรง แตถาหาไมไดก็ควรใชกระดาษที่มีสสี ุภาพ กระดาษที่ใชเขียนควรเปน กระดาษเต็มแผน ไมฉีกขาด ไมยูยี่ยับเยิน ไมสกปรก 2.2 ซองจดหมายที่ดีที่สุดคือซองที่การสื่อสารแหงประเทศไทยจัดทําขึ้น เพราะมีขนาด และคุณภาพไดมาตรฐาน ซองประเภทนี้มีจําหนายตามที่ทําการไปรษณียโทรเลขทุกแหง ถาหาซอง จดหมายของการสื่อสารแหงประเทศไทยไมได ก็อาจเลือกซื้อซองที่เอกชนทําขึ้นจําหนาย ซึ่งถาเปนใน กรณีหลังนี้ควรเลือกซองที่มีสีสุภาพ ไมควรมีลวดลาย 2.3 ไมควรใชซองที่มีตราครุฑสงจดหมายที่มิใชหนังสือราชการ 2.4 ไม ควรใชซ องที่มี ขอบซองเปนลายขาวแดงน้ําเงินสลับ กัน ซึ่ งเป นซองสําหรับ สง จดหมายไปรษณียอากาศไปยังตางประเทศ 2.5 เขียนหนังสือใหชัดเจน อานงาย การเขียนตัวอักษรคอนขางโตและเวนชองไฟคอนขาง หางจะชวยใหจดหมายนั้นอานงาย 2.6 ไม ควรเขี ยนด วยดินสอดํา ดิ นสอสี ตาง ๆ หรือ หมึ ก สี แ ดง เพราะถือ ว าไม สุ ภ าพ สีที่เหมาะสมคือ หมึกสีน้ําเงินและสีดํา 2.7 จะตองศึกษาใหถูกตองถองแทกอนวา ผูที่เราจะเขียนจดหมายไปถึงนั้นเปนใคร มีตําแหนงหนาที่อะไร การเขียนขอความในจดหมายก็ดี การจาหนาซองก็ดี จะตองระบุตําแหนง หนาที่ชั้นยศของผูนั้นใหถูกตองและตองสะกดชื่อ นามสกุล ยศ ตําแหนงของผูนั้นใหถูกตองดวย 2.8 เมื่อเขียนจดหมายเสร็จแลว ตองพับใหเรียบรอยแลวบรรจุซอง จาหนาซองใหถูกตอง ครบถวน ปดดวงตราไปรษณียากรใหครบถวนตามราคาและถูกตําแหนง กอนที่จะนําไปสง 2.9 เขียนจาหนาซองจดหมาย 2.9.1 เขียนชื่อ นามสกุลของผูรบั ใหถูกตอง ชัดเจน อานงาย ถาผูรบั เปนแพทย เปนอาจารย หรือตํารวจ ทหาร หรือคํานําหนานามแสดงเกียรติยศหรือฐานันดรศักดิ์ เชน บ.จ. ม.ร.ว. ม.ล. ก็ใชถอยคําพิเศษเหลานั้นนําหนาชื่อ คํานําหนาชื่อควรเขียนเต็ม ไมควรใชคํายอ ถาทราบ ตําแหนงก็ระบุตําแหนงลงไปดวย ในกรณีที่ไมทราบรายละเอียดดังกลาว ควรใชคําวา คุณ นําหนาชื่อผูรับในการจา หนาซองจดหมายนั้น 2.9.2 ระบุสถานที่ของผูรับใหถูกตอง ชัดเจนและมีรายละเอียดพอที่บุรุษไปรษณีย จะนําจดหมายไปสงไดไมผิดพลาด ระบุเลขที่บาน หางรานหรือสํานักงาน ซอย ตรอก ถนน หมูบาน ตําบล อําเภอ ในกรณีตางจังหวัด หรือแขวง เขต ในกรณีกรุงเทพมหานคร ที่สําคัญคือจะตองระบุ รหัสไปรษณียใหถูกตองทุกครั้ง จดหมายจะถึงผูรับเร็วขึ้น

86 | ห น้ า

หมายเหตุ การสื่อสารแหงประเทศไทยไดจัดทําเอกสารแสดงรหัสไปรษณียของอําเภอ และจังหวัดตาง ๆ สําหรับแจกจายใหประชาชน ทานจะติดตอขอรับไดจากที่ทําการไปรษณียโทรเลข ทุกแหง 2.9.3 การจาหนาซอง การสื่อสารแหงประเทศไทย แนะนําใหเขียนนามและที่อยู พร อ มด วยรหั ส ไปรษณี ยของผู ส ง ไวที่ มุ ม บนด านซ ายมื อ ของซองและเขียนชื่อ ผู รั บ พร อ มที่ อ ยูและ รหัสไปรษณียใหไวตรงกลาง ดังตัวอยาง ตัวอยางการเขียนจาหนาซองจดหมาย (ชื่อที่อยูผูฝาก) นายวิศิษฎ ดรุณวัด 708/126 ถนนจรัสเมือง แขวงรองเมือง เขตปทุมวัน กรุงเทพฯ

ที่ผนึก ตราไปรษณียากร

1 0 3 3 0

(ชื่อและที่อยูของผูรับ) นายสัญญา ทองสะพัก 364 ก 1 หมู 1 ถนนริมคลองรัดหลวง ตําบลตลาด อําเภอพระประแดง จังหวัดสมุทรปราการ รหัสไปรษณีย

1 0 1 3 0

หมายเหตุ การสื่อสารแหงประเทศไทยมีบริการพิเศษตางๆ ที่จะชวยปองกันมิใหจดหมาย สูญหายหรือชวยใหจดหมายถึงมือผูรับไดรวดเร็ว ทันเวลา เชน บริการ EMS เปนตน ผูส นใจจะใช บริการตาง ๆ ดังกลาว จะตองไปติดตอที่ที่ทาํ การไปรษณียโทรเลขโดยตรง เพราะจะตองกรอกแบบ รายการบางอยางการเขียนขอ ความในทํานองที่วา “ขอใหสง ดวน” ลงบนซองจดหมายไมทําให จดหมายถึงเร็วขึ้นแตอยางใด ประเภทของจดหมาย จดหมายแบงออกเปน 4 ประเภท คือ จดหมายสวนตัว จดหมาย กิจธุระ จดหมายธุรกิจ และจดหมายราชการหรือหนังสือราชการ

ห น้ า | 87

1. จดหมายสวนตัว คือ จดหมายที่บุ คคลซึ่ง รูจัก คุยเคยกันติดตอกั นดวยวัตถุประสงค ที่เปนการสวนตัว เชน เพื่อสงขาวคราว ถามทุกขสุข เลาเรื่องราว ฯลฯ เปนการติดตออยางไมเปน ทางการ เชน จดหมายเลาเรื่องราวทุกขสุข จดหมายแสดงความรูสึกยินดี เสียใจ ขอบคุณหรือขอโทษ ในกรณีตาง ๆ เปนตน การเขีย นจดหมายส วนตัว แม จ ะยิน ยอมให ใ ชถอ ยคํา ที่ แสดงความสนิท สนมเป น กั นเองได แตก็ควรระมัดระวังอยาใหผูอานเขาใจผิด และควรแสดงความสําราญมากกวาการพูดกันโดยปกติ จดหมายสวนตัวที่มีเนื้อหาเปนการขอบคุณ หรือแสดงความยินดีอาจเขียนลงในบัตรทีอ่ อกแบบ ไวอยางสวยงาม แทนการเขียนในกระดาษก็ได การเขียนจดหมายสวนตัว นิยมใหเขียนดวยลายมือที่อานงาย แสดงความตั้งใจเขียนไมนิยมใช การพิมพดีดจดหมายหรือจาหนาซองจดหมายสวนตัว ตัวอยางจดหมายสวนตัว

บริษัทเกษตร จํากัด 4/21 สุขุมวิท กรุงเทพมหานคร 10110 12 เมษายน 2538 กราบเทา คุณพอคุณแมที่เคารพอยางสูง ผมได ม ารายงานตั วเขา ทํ างานที่ บ ริ ษั ท นี้เ รี ยบร อ ยแล วตั้ ง แตวั นที่ 10 บริ ษัท นี้ มี สํานักงานใหญอยูตามที่อยูขางบนนี้ แตมีเรือนเพาะชําและสวนกลาไมขนาดใหญมากอยูที่เขตมีนบุรี ทุกเชาพนักงานทุกคนจะตองมาลงเวลาปฏิบัติงานและรับทราบคําสั่ง หรือรับมอบหมายงาน จากนั้น จึงแยกยายกันไปปฏิบัติงาน ผมไดรับมอบหมายใหดูแลสวนกลาไมที่เขตมีนบุรี ผมรับผิดชอบพื้นที่เขต 9 ซึ่งเปนเขต เพาะเลี้ยงดูแลกลาไมไผ มีคนงานชวยผมทํางาน 3 คน ทุกคนเปนคนดีและขยัน งานที่ทําจึงเปนไป ดวยดี ผมสุ ข สบายดี เพราะที่ พั ก ซึ่ ง อยู ชั้ น บนของสํ า นั ก งานบริ ษั ท ซึ่ ง บริ ษั ท จั ด ให มีความสะอาดดีและกวางขวางพอสมควร ทั้ ง อยูไม ไกลยานขายอาหาร ผมจึ ง หาซื้ อ อาหารมา รับประทานไดสะดวก นับไดวาผมไดทํางานที่ดี และมีที่พักที่สะดวกสบายทุกประการ หวังวา คุณพอคุณแมและนองทั้งสองคงสบายดีเชนกัน ผมจะกลับมาเยี่ยมบานถามี วันหยุดติดตอกันหลายวัน และจะเขียนจดหมายมาอีกในไมชานี้ ดวยความเคารพอยางสูง เสมา ธรรมจักรทอง

88 | ห น้ า

2. จดหมายกิจธุระ คือจดหมายติดตอระหวางบุคคลกับบุคคลหรือบุคคลกับหนวยงาน ดวยเรื่องที่มิใชเรื่องสวนตัว แตเปนเรื่องที่เกี่ยวกับงาน เชน การสมัครงาน การติดตอสอบถาม การขอความรวมมือ ฯลฯ ภาษาที่ใชจึงตองสุภาพและกลาวถึงแตธุระเทานั้น ไมมีขอความที่แสดง ความสัมพันธเปนการสวนตัวตอกัน

ตัวอยางจดหมายกิจธุระ โรงเรียนลําปางกัลยาณี ถนนพหลโยธิน อ.เมือง จ.ลําปาง 52000 24 กันยายน 2528 เรียน ผูจัดการวัสดุการศึกษา 1979 จํากัด ดวยทางโรงเรี ยนลํ าปางกั ล ยาณี มี ความประสงคจ ะซื้ อ สไลดป ระกอบการสอนวิชา ภาษาไทยระดับมัธยมศึกษาตอนตน ตามรายการตอไปนี้ 1. ชุดความสนุกในวัดเบญจมบพิตร จํานวน 1 ชุด 2. รามเกียรติ์ตอนศึกไมยราพ จํานวน 1 ชุด 3. แมศรีเรือน จํานวน 1 ชุด 4. ขอคิดจากการบวช จํานวน 1 ชุด 5. หนังตะลุง จํานวน 1 ชุด ตามรายการที่สั่งซื้อมาขางตน ดิฉันใครขอทราบวา รวมเปนเงินเทาไร จะลดไดกี่เปอรเซ็นต และถาตกลงซื้อจะจัดสงทางไปรษณียไดหรือไม หวังวาทานคงจะแจงเกี่ยวกับรายละเอียดใหทราบโดยดวน จึงขอขอบคุณมาในโอกาสนี้ ขอแสดงความนับถือ สมใจ หยิ่งศักดิ์ (น.ส.สมใจ หยิ่งศักดิ์) ผูชวยพัสดุหมวดวิชาภาษาไทย

ห น้ า | 89

3. จดหมายธุรกิจ คือจดหมายติดตอในเรื่องที่เกี่ยวกับธุรกิจ เชน การเสนอขายสินคา การขอทราบรายละเอียดเพิ่มเติมเกี่ยวกับสินคาหรือบริการ การสั่งซื้อสินคา การติดตามทวงหนี้ ฯลฯ จดหมายกิจธุระและจดหมายธุรกิจ มีลักษณะการติดตอที่เปนทางการมากกวาจดหมาย สวนตัว จึงตองใชคําสุภาพ งาย และมีเนื้อความกะทัดรัด เขาใจไดตรงกันทั้งผูเขียนและผูอาน ในการใชภาษาเขียนให ถูกกับ ระดับของจดหมาย โดยทั่วไปแลวถาเขียนจดหมายส วนตัวถึงบุ คคลที่ สนิทสนมกัน ก็จะใชคําระดับที่ไมเปนทางการ แตถาเขียนจดหมายธุรกิจตางๆ ก็ใชคําระดับที่เปน ทางการ ตัวอยาง เปรียบเทียบคําเดิมที่เปนทางการกับคําระดับที่ไมเปนทางการ ที่เปนทางการ ที่ไมเปนทางการ (สําหรับเขียนจดหมายธุรกิจและหนังสือราชการ) (สําหรับเขียนจดหมายสวนตัวถึงผูที่คุนเคย) 1. เขาขับขี่รถจักรยานยนตไปชมภาพยนตร

1. เขาขี่รถเครื่องไปดูหนัง

2. บิดามารดาตองการใหขาพเจามีอาชีพเปนแพทย 2. พอแมอยากใหฉันเปนหมอ แตฉันอยากเปน แตขาพเจาตองการเปนครูชนบท ครูบานนอก 3. หนังสือเลมนี้คงขายไดหมดในเวลาอันรวดเร็ว เพราะรวบรวมวาทะสําคัญๆ ของผูมีชื่อเสียงไว หลายคน

3. หนังสือเลมนี้มหี วังขายไดเกลี้ยงเพราะรวม คําดังของคนดังไวหลายคน

90 | ห น้ า

ตัวอยางจดหมายธุรกิจ รานบรรณพิภพ 42-44 ถนนบุญวาทย อ.เมือง จ.ลําปาง 5200 โทร. 054 218888 3 สิงหาคม 2528 เรื่อง สงกระดาษอัดสําเนา เรียน หัวหนาฝายพัสดุสํานักงานน้ําคางและเพื่อน ตามที่สั่งกระดาษอัดสําเนายี่หอไดโต จํานวน 50 รีมนั้น ทางรานไดจัดสงมาเรียบรอยแลว พรอมทั้งไดแนบใบสงของมาดวย หากทางสํานักงานของทานไดรับสิ่งของดังกลาวครบถวนแลว กรุณาตอบใหทางรานทราบ ดวยจะเปนพระคุณอยางสูง ขอแสดงความนับถือ ธาดา บรรณพิภพ (นายธาดา บรรณพิภพ) ผูจัดการ

ตัวอยาง การจาหนาซองจดหมายธุรกิจ รานบรรณพิภพ 42-44 ถนนบุญวาทย อ.เมือง จ.ลําปาง 52000 โทร. 054 218888 เรียน หัวหนาฝายพัสดุ สํานักงานน้ําคางและเพื่อน สํานักงานน้ําคางและเพื่อน ถนนเจริญประเทศ จังหวัดลําปาง 52000

ห น้ า | 91

2. จดหมายราชการหรือหนังสือราชการ คือสวนที่ถือเปนหลักฐานในราชการ ไดแกหนังสือ ที่มีท่ีไปที่มาระหวางสวนราชการ หรือหนังสือที่สวนราชการมีไปถึงหนวยงานอื่น ซึ่งมิใชสวนราชการ หรือมีไปถึงบุคคลภายนอก หรือหนังสือที่หนวยงานอื่นซึ่งมิใชสวนราชการ หรือบุคคลภายนอก เขียนมาถึงสวนราชการ จดหมายราชการ ตองใชถอยคําและรูปแบบการเขียนใหถูกตองตามระเบียบที่ทางราชการ กําหนดไว ระเบียบดังกลาวเรียกวา ระเบียบงานสารบรรณ รูปแบบหนังสือราชการจึงมีรูปแบบเฉพาะ ดังนี้ 1. ตองใชกระดาษของทางราชการ เปนกระดาษตราครุฑสีขาว 2. บอกลําดับที่การออกหนังสือของหนวยงานนั้น โดยใหลงรหัสพยัญชนะและเลขประจําตัว ของเจาของเรื่องทับเลขทะเบียนหนังสือสง เชน นร 0110/531 รหัสพยัญชนะ นร คือ สํานัก นายกรัฐมนตรี 0110 คือเลขประจําของเจาของเรื่อง 531 คือทะเบียนหนังสือที่สงออก 3. สวนราชการของหนังสือ ใหลงชื่อสวนราชการ สถานที่ราชการ หรือคณะกรรมการซึ่งเปน เจาของหนังสือนั้น และลงสถานที่ตั้งไวดวย 4. วั น เดือ น ป ให ล งตั วเลขบอกวั นที่ ชื่ อ เต็ ม ของเดื อ นและตั วเลขของป พุท ธศัก ราช ที่ออกหนังสือ 5. เรื่อง ใหลงเรื่องยอที่เปนใจความสั้นที่สุดของหนังสือนั้น 6. คําขึ้นตน ใหใชคําขึ้นตนตามฐานะของผูรับหนังสือ ตามดวยตําแหนงของผูที่หนังสือนั้นมีถึง 7. อางถึง (ถามี) ใหอางถึงหนังสือทีเ่ คยมีติดตอกันเฉพาะหนังสือทีส่ วนราชการผูรบั หนังสือ นั้นไดรับมากอนแลว โดยใหลงชื่อสวนราชการของหนังสือ เลขที่ออกหนังสือ วันที่ เดือน ปพุทธศักราช ของหนังสือ 8. สิ่งที่สงมาดวย (ถามี) ใหลงชื่อสิ่งของหรือเอกสารทีส่ งไปพรอมกับหนังสือนั้น ถาไมสงไปใน ซองเดียวกันใหแจงวา สงไปโดยทางใด 9. ขอความ ใหลงสาระสําคัญของเรื่องใหชัดเจนและเขาใจงาย หากมีความประสงค หลายประการใหแยกเปนขอ ๆ 10. คําลงทาย ใหใชคําลงทายตามฐานะของผูรับหนังสือ 11. ลงชื่อ ใหลงลายมือเจาของหนังสือและใหพิมพชื่อเต็มของเจาของลายมือไวใตลายมือชื่อ 12. ตําแหนง ใหลงตําแหนงเจาของหนังสือ เชน อธิบดี ผูวาราชการจังหวัด ผูบัญชาการกองพล ฯลฯ 13. สวนราชการเจาของเรื่อง ใหลงชื่อสวนราชการเจาของเรื่องหรือหนวยงานที่ออกหนังสือ พิมพไวมุมลางซายแนวเดียวกับตําแหนงผูออกหนังสือหรือต่ํากวา 14. โทร. ใหลงหมายเลขโทรศัพทของหนวยงานเจาของเรื่อง

92 | ห น้ า

ตัวอยางแบบจดหมายราชการ ตราครุฑ 2 ที่.............

3 ชื่อสวนราชการเจาของหนังสือ 4 วัน.......เดือน...................พ.ศ............. 5 6 7 8

เรื่อง................................. เรียน หรือ กราบเรียน....................... อางถึง..................................... (ถามี) สิ่งที่สงมาดวย......................... (ถามี)

9 ขอความ .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................... สรุป .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................... 10 คําลงทาย............................................................ 11 ลายเซ็นต................................................. ชื่อตัวบรรจง............................................... 12 ตําแหนง................................. 13 สวนราชการเจาของเรื่อง........................................ 14 โทรศัพท (ถามี) .......................................................

ห น้ า | 93

ตัวอยางรูปแบบจดหมายราชการ 1

2 ที่ ศธ 0210.06/4

4 11 มกราคม 2554 5 เรื่อง

3 ศูนยเทคโนโลยีทางการศึกษา กรมการศึกษานอกโรงเรียน ถนนศรีอยุธยา กทม. 10400

ขอเชิญเปนวิทยากร

6 เรียน คณบดีคณะศึกษาศาสตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร วิทยาเขตกําแพงแสน 7 8 9 ดวยศูนยเ ทคโนโลยีท างการศึก ษา สํา นัก งาน กศน. กําลั ง ดําเนินการจั ดและผลิ ตรายการ โทรทั ศ นเ สริ ม หลั ก สู ตรการศึก ษานอกระบบระดับ การศึ ก ษาขั้น พื้ น ฐาน พุ ท ธศั ก ราช 2551 วิ ช า วิ ท ยาศาสตร ระดับ มั ธ ยมศึก ษาตอนต นเพื่ อ ออกอากาศทางสถานี วิ ท ยุ โ ทรทั ศ น เ พื่ อ การศึ ก ษา กระทรวงศึกษาธิการ (ETV) ศูนยเทคโนโลยีทางการศึกษาจึงขอเรียนเชิญ อาจารยประสงค ตันพิชัย อาจารยประจําภาควิชา อาชีวศึกษา คณะศึกษาศาสตร ซึ่งเปนผูม ีความรูและประสบการณ เรื่องเทคโนโลยีในการขยายพันธุพืช เป นวิท ยากร บรรยายเรื่ องดัง กล าว โดยจะบั นทึ ก เทปในวันอั ง คาร ที่ 31 มกราคม 2554 เวลา 10.00-11.00 น. จึงเรียนมาเพื่อขอความอนุเคราะห และขอขอบคุณเปนอยางสูงมา ณ โอกาสนี้

12

10 ขอแสดงความนับถือ 11 รัชดา คลี่สุนทร (นางรัชดา คลี่สุนทร) ผูอํานวยการศูนยเทคโนโลยีทางการศึกษา

13 ฝายรายการโทรทัศนเพื่อการศึกษาตามหลักสูตร 14 โทร. 02-3545730-40

94 | ห น้ า

การเขียนขาว ประกาศและแจงความ การเขียนขาว ประกาศและแจงความ เปนสวนหนึ่งของจดหมายราชการ หรือหนังสือราชการ ซึ่งก็คือหนังสือที่ใชติดตอกันระหวางเจาหนาที่ของรัฐกับบุคคลภายนอกดวยเรื่องเกี่ยวกับราชการ จดหมายราชการแบงไดเปน 5 ประเภท คือ 1. หนังสือภายนอก 2. หนังสือภายใน 3. หนังสือประทับตราแทนการลงชื่อ 4. หนังสือสั่งการและโฆษณา 5. หนังสือที่เจาหนาที่ทําขึ้นหรือรับไวเปนหลักฐานในราชการ การเขียนขาว ประกาศและแจงความ จัดอยูในจดหมายราชการประเภทที่ 4 คือหนังสือสั่งการ และโฆษณา ซึ่งแบงเปน 9 ประเภท คือ ขอบังคับ ระเบียบ คําสั่ง คําแนะนํา คําชี้แจง ประกาศ แจงความ แถลงการณและขาว ในที่นี้จะกลาวถึงการเขียนขาว ประกาศและแจงความ

การเขียนขาว คือบรรดาขอความที่ทางราชการเห็นสมควรเปดเผย เพื่อแจงเหตุการณที่ควรสนใจใหทราบ

แบบการเขียนขาว ขาว..............................................ชื่อสวนราชการที่ออกขาว.................................................. เรื่อง ..................................................................................................................................................... ขอความที่เปนขาว ……………………………………………………………………….………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………….……… สวนราชการเจาหนาที่ วัน เดือน ป

ห น้ า | 95

การเขียนประกาศ คือบรรดาขอความที่ทางราชการประกาศใหทราบเพื่อปฏิบัติ แบบประกาศ ประกาศ.....................................ชื่อสวนราชการที่ออกประกาศ .................................................. เรื่อง ........................................................................................................................................................... ประกาศและขอความที่สั่งใหปฏิบัติ ............................................................................................. …………........................................................................................................................................................ .................................................................................................................................................................... ประกาศ ณ วันที่................................................ ลงชื่อ.................................................... พิมพชื่อเต็ม (ตําแหนง)

การเขียนแจงความ คือบรรดาขอความใดๆที่ทางราชการแจงใหทราบ แบบแจงความ แจงความ..........................................ชื่อสวนราชการที่แจงความ.............................................. เรื่อง ...................................................................................................................................................... ขอความที่ตองการใหทราบ .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................. แจงความ ณ วันที่.................................................... ลงชื่อ........................................................ พิมพชื่อเต็ม (ตําแหนง)

96 | ห น้ า

มารยาทในการเขียน 1. สําคัญที่สุด 2. 3. 4. 5. ดวย

ความรับผิดชอบ ไมวาจะเกิดผลดีหรือผลเสีย รวมทั้งขอบกพรองตาง ๆ ถือเปนมารยาทที่ การตรวจสอบความถูกตองเพื่อใหผูอานไดอานงานเขียนที่ถูกตอง การอางอิงแหลงขอมูล เพื่อใหเกียรติแกเจาของความคิดที่อางถึง ความเที่ยงธรรม ตองคํานึงถึงเหตุมากกวาความรูสึกสวนตน ความสะอาดเรียบรอย เขียนดวยลายมืออานงาย รวมทั้งการเลือกใชกระดาษและสีน้ําหมึก

ห น้ า | 97

เรื่องที่ 5 การสรางนิสัยรักการเขียนและการศึกษาคนควา การเขียนหนังสือจริง ๆ เปนเรื่องที่ไมยาก ถาไดเขียนบอย ๆ จะรูสึกสนุกแตคนสวนใหญมักมอง วาการเขียนเปนเรื่องยาก เปนเรื่องของคนที่มีพรสวรรคเทานั้นจึงจะเขียนได อันที่จริงถาหากผูเรียนรัก ที่จะเขียนและเขียนใหไดดีแลวไมตองพึ่งพาพรสวรรคใด ๆ ทั้งสิ้น ในการเขียนพรแสวงตางหากที่จะเปน พลังผลักดันเบื้องตนที่จะทําใหผูสนใจการเขียนหนังสือไดดี พรแสวงในที่นี้ก็คือการหมั่นแสวงหาความรู นั่นเองประกอบกับมีใจรัก และมองเห็นประโยชนของการเขียน รวมทั้งการฝกฝนการเขียนบอย ๆ จะทํา ใหความชํานาญเกิดขึ้นได

หมั่นแสวงหาความรู (พรแสวง) ในการเริ่มตนของการเขียนอะไรก็ตาม ผูเขียนจะเขียนไมออกถาไมตั้งเปาหมายในการเขียนไว ลวงหนาวาจะเขียนอะไร เขียนทําไมเพราะการเขียนเรื่อยเปอย ไมทําใหงานเขียนนาอานและทําใหงาน ชิ้นนั้นไมมีคุณคาที่ควร งานเขียนที่มีคุณคาคืองานเขียนที่เขียนอยางมีจุดหมาย มีขอมูลที่นาเชื่อถือและ อ า งอิ ง ได ซึ่ ง เกิ ด จากการขยั น หมั่ น ค น คว า ข อ มู ล โดยเฉพาะในยุ ค ข อ มู ล ข า วสารไร พ รมแดน ดังเชนในปจจุ บันการมี ขอมู ลยอ มทําใหเ ปนผู ที่ไดเปรี ยบผู อื่นเป นอันมาก เพราะยุคปจจุ บันเปนยุค แหงการแขงขันกันในทุกทางโดยเฉพาะในทางเศรษฐกิจ ใครมีขอมูลมากจะเปนผูไดเปรียบคูแขงขันอื่น ๆ เพราะการนําขอมูลมาใชประโยชนไดเร็วกวานั่นเอง การหมั่นแสวงหาความรูเพื่อสะสมขอมูลตาง ๆ ใหตัวเองมาก ๆ จึงเปนความไดเปรียบ และควรกระทําใหเปนนิสัยติดตัวไป เพราะการกระทําใด ๆ ถาทําบอย ๆ ทําเปนประจําในวันหนึ่งก็จะกลายเปนนิสัยและความเคยชินที่ตองทําตอไป การคนควารวบรวมขอมู ลเป นกิจกรรมที่จะทําให เกิดความสนุก สนานทางวิชาการเพราะยิ่ง คนควาก็จะยิ่งทําสิ่งที่นาสนใจมากขึ้นผูที่ฝกตนใหเปนผูใครรูใครเรียน ชอบแสวงหาความรูจะมีความสุข มากเมื่อไดศึกษาคนควาและไดพบสิ่งแปลก ๆ ใหม ๆ ในภาษาไทยหรือในความรูแขนงอื่น ๆ บางคน เมื่อคนควาแลวจะรวบรวมไวอยางเปนระบบ ซึ่งจะใหประโยชนหลายประการดังตอไปนี้ 1. เป นการสนองความอยากรู อ ยากเห็ น ใคร รู ใคร เ รี ยนของตนเอง กล าวคือ การเรี ย น ในชั้นเรียน ผูเรียนจะรับรูหรือทราบกฎเกณฑที่สําคัญและการยกตัวอยางเพียงเล็กนอย ผูเรียนอาจไม เขาใจแจมแจ งชัดเจนพอ การศึกษาคนควาเพิ่มเติม จะทําใหไดขอ มูลที่สนใจมากขึ้น ทํ าใหเกิดความ เขาใจเนื้อหาที่เรียนไดแจมชัดขึ้น 2. เปนการสะสมความรูใหเพิ่มพูนยิ่งขึ้น ในขณะที่ผูเรียนอานหรือทําการบรรยายเพื่อหา ความรูแมจะชัดเจนดีแลว แตเพื่อใหไดรับความรูกวางขวางขึ้นจึงศึกษาคนควาเพิ่มเติมแลวเก็บรวบรวม สะสมความรูไว 3. คนควารวบรวมเพื่อใชอางอิงในการจัดทํารายงานการคนควาทางวิชาการ การอางอิงความรู ในรายงานทางวิชาการ จะทําใหงานนั้นมีคุณคาเชื่อถือยิ่งขึ้นเปนการแสดงความสามารถ ความรอบรู

98 | ห น้ า

และความอุตสาหะวิริ ยะของผู จัดทํารายงานนั้น การคนควาเพื่ อการอางอิ งนี้ผูเ รียนจะคนควาจาก แหลงวิชาการตาง ๆ ยิ่งคนก็ยิ่งพบสรรพวิทยาการตางๆทําใหเกิดความสุขสนุกสนานเพราะไดพบเนื้อหา ที่นาสนใจเพิ่มขึ้น 4. ใชความรู ที่ ไดคน ควารวบรวมไวสํา หรั บ ประกอบในการพู ดและเขียน การรวบรวมมี ประโยชนเพื่อประกอบการพูดและการเขียนใหมีน้ําหนักนาเชื่อถือยิ่งขึ้น เชน เมื่อจะกลาวถึงการพูด ก็อาจยกคําประพันธที่แสดงแงคิดเกี่ยวกับการพูดขึ้นประกอบดวย เชน ถึงบางพูดพูดดีเปนศรีศักดิ์ แมพูดชั่วตัวตายทําลายมิตร เปนมนุษยสุดนิยมที่ลมปาก แมพูดดีมีคนเขาเมตตา อันออยตาลหวานลิ้นแลวสิ้นซาก แมเจ็บอื่นหมื่นแสนจะแคลนคลาย

มีคนรักรสถอยอรอยจิต จะชอบผิดในมนุษยเพราะพูดจา จะไดยากโหยหิวเพราะชิวหา จะพูดจาจงพิเคราะหใหเหมาะความ แตลมปากหวานหูมิรูหาย เจ็บจนตายนั่นเพราะเหน็บใหเจ็บใจ (สุนทรภู) 5. เพื่อความจรรโลงใจของตนเอง การคนควาหาความรูและเก็บรวบรวมและสะสมไว นับเปน ความสุขและเปนการสรางความจรรโลงใจใหแกตนเองเปนอยางยิ่ง เพราะผูเขียนบางคนเมื่อพบคําหรือ ขอความประจําใด ๆ ก็มักจะจดบันทึกไว โดยเฉพาะโคลงกลอนตาง ๆ เชน

ตัวอยางการรวบรวมขอคิดคําถามเกี่ยวกับความรัก ความรักเหมือนโรคา ไมยินและไมยล ความรักเหมือนโคถึก ยอมโลดจากคอกไป

บันดาลตาใหมืดมน อุปสรรคคะใดใด กําลังคึกผิขังไว บยอมอยู ณ ที่ขัง (มัทนะพาธา)

ตราบขุนคีรีขน รักบหายตราบหาย สุริยันจันทรขจาย ไฟแลนลางสี่หลา

ขาดสลาย แลแม หกฟา จากโลก ไปฤา หอนรางอาลัย

โอวาอนิจจาความรัก ตั้งแตจะเชี่ยวเปนเกลียวไป

(นิราศนรินทร) เพิ่งประจักษดั่งสายน้ําไหล ที่ไหนเลยจะไหลคืนมา (อิเหนา)

ห น้ า | 99

รักชาติยอมสละแม รักเกียรติจงเจตนพลี รักราชมุงภักดี รักศาสนรานเศิกไส

ชีวี ชีพได รองบาท กอเกื้อพระศาสนา (สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ)

มีใจรัก การจะทํากิจกรรมใด ๆ ก็ ตาม ถาจะให ไดผลดีจะตอ งมี ใจรักในสิ่ง นั้น เรี ยกวา มี ความรัก ความพอใจที่จะเขียน หมั่นฝกฝนบอย ๆ มีความเขาใจที่ จะเขียนใหไดดี และเมื่อเขียนแลวก็กลับมา ทบทวนพิจารณาถึงคุณคาและประโยชนที่ไดจากการเขียน และการจะเขียนใหผูอื่นอานพิจารณาดวย ใจเปนธรรมและดวยเหตุดวยผล ที่เรียกวาตองมีอิทธิบาท 4 อันเปนธรรมะของผูรักความเจริญกาวหนา เปนเรื่องนํา นั้นคือมีฉันทะ วิริยะ จิตตะ และวิมังสา เห็นประโยชน การที่ ผู เ ขียนจะเขียนหนัง สื อ ให ผู อื่ นอ านและอ านสนุ ก หรื อ อ า นดวยความพอใจ ผู เ ขีย น ตองตระหนักรูในตนเองเสียกอนวาเปนผูมีความรูทางภาษาไทยเพียงพอที่จะกอใหเกิดประโยชนแกตน ในดานตางๆ เชน ชวยใหติดตอสื่อสารกับผูอื่นไดอยางมีประสิทธิภาพ มีความเชื่อมั่นในตนเอง สามารถ ใชความรูที่มีเพื่อประโยชนแกผูอื่นได และมีความพรอมที่จะขยายความรูหรือขอมูลที่สะสมในตนเอง ใหผู อื่นอานไดอั นจะเปนชอ งทางของการแลกเปลี่ยนขาวสารขอมู ลระหวางกั นซึ่ งจะส งผลใหขอมู ล ขาวสารและความรูตาง ๆ ที่มีขยายออกไปอยางกวางขวาง ทําใหความรูที่มีอยูในโลกไมสูญหายไปได งาย ๆ การกระทําใด ๆ ก็ตาม ในทางจิตวิทยากลาววา ถาทําซ้ํา ๆ ทําบอย ๆ การกระทํานั้น ๆ จะกลายเปนนิสัย การหมั่นฝกฝนการเขียน ไมวาจะเขียนอะไรก็ตาม ก็ตองหมั่นฝกฝนใหเกิดเปนนิสัย ขึ้นมาใหได อาจเริ่มจากการฝกฝนบันทึกขอความ หรือเรื่องราวที่ชื่นชอบหรือที่เปนความรู ฝกเขียน บันทึกประจําวัน ฝกเขียนเรียงความจากเรื่องใกลตัว เรื่องที่ตัวเรามีความรูมากที่สุด มีขอมูลมากที่สุด กอน แลวคอย ๆ เขียนเรื่องที่ไกลตัวออกไป โดยเขียนเรื่องที่อยากเขียนกอนแลวขยายออกไปสูเรื่องที่ เปนวิทยาการความรูตาง ๆ เพื่อเปนการสรางความเชื่อมั่นใหแกตนเองทีละนอย ถาปฏิบัติไดเชนนี้จะทํา ใหผูเรียนเกิดความรักในการเขียนและการคนควาขึ้นมาได

การเขียนแสดงความคิดเห็น การเขียนแสดงความคิดเห็น หมายถึง การเขียนที่ประกอบดวยขอมูลอันเปนขอเท็จจริงกับ การแสดงความคิดเห็นตอเรื่องใดเรื่องหนึ่ง ความคิดเห็นควรจะมีเหตุผล และเปนไปในทางสรางสรรค

100 | ห น้ า

หลักการเขียนแสดงความคิดเห็น 1. การเลือ กเรื่ อ ง ผู เ ขียนควรเลื อ กเรื่ อ งที่ เ ป นที่ ส นใจของสัง คมหรื อเป นเรื่ อ งที่ ทั นสมั ย อาจเกี่ยวกับเหตุการณทางการเมือง เศรษฐกิจ สังคม การศึกษา ศาสนา ศิลปะ วิทยาศาสตร หรือ ขาวเหตุการณประจําวัน ทั้งนี้ผเู ขียนควรมีความรูและความเขาใจเรื่องที่ตนจะแสดงความคิดเห็น เปนอยางดี เพื่อจะแสดงความคิดเห็นไดอยางลึกซึ้ง 2. การใหขอเท็จจริง ขอมูลที่เลือกมานั้นจะตองมีรายละเอียดตาง ๆ เชน ที่มาของเรื่อง ความสําคัญและเหตุการณ เปนตน 3. แสดงความคิดเห็น ผูเขียนอาจแสดงความคิดเห็นตอเรื่องที่จะเขียนได 4 ลักษณะ คือ 3.1 การแสดงความคิดเห็นในลักษณะตั้งขอสังเกต 3.2 การแสดงความคิดเห็นเพื่อสนับสนุนขอเท็จจริง 3.3 การแสดงความคิดเห็นเพื่อโตแยงขอเท็จจริง 3.4 การแสดงความคิดเห็นเพื่อประเมินคา 4. การเรียบเรียง 4.1 การตั้งชื่อ ควรตั้งชื่อเรื่องใหเราความสนใจผูอาน และสอดคลองกับเนื้อหาที่จะเขียน 4.2 การเปดเรื่อง ควรเปดเรื่องใหนาสนใจชวนใหผูอานติดตามเรื่องตอไป 4.3 การลําดับเรื่อง ควรลําดับใหมีความตอเนื่องสอดคลองกันตั้งแตตนจนจบ ไมเขียนวกไปวนมา 4.4 การปดเรื่อง ใชหลักการเดียวกับการเขียนสรุปและควรปดเรื่องใหผูอานประทับใจ 5. การใช ภ าษา ควรใชภ าษาอย างสละสลวย ชั ดเจน ไม เ ยิ่นเยอ ใช สาํ นวนโวหาร อยางเหมาะสมกับเรื่อง ใชถอยคําที่ส่ือสารความหมายไดตรงตามอารมณ และความรูสึกของผูเขียน ทั้งนี้พึงหลีกเลี่ยงการใชถอยคําที่แสดงอารมณรุนแรง และควรใชถอยคําในเชิงสรางสรรคดวย

การเขียนโตแยง การเขียนโตแยง เปนการเขียนแสดงความคิดเห็นลักษณะหนึ่ง โดยมุงที่จะโตแยงขอเท็จจริง หรือเหตุการณที่เกิดขึ้น ตลอดจนโตแยงความคิดของผูอื่นดวยความคิดเห็นในการสรางสรรค วิธีก ารเขียนโตแยง ตอ งตั้ง ประเด็นวาจะโตแยง ในเรื่ องใดก็ ชี้ให เ ห็ นจุ ดดอ ยของเรื่ อ งที่ จ ะ โตแยงนั้น พรอมทั้งหาเหตุผลมาสนับสนุนความคิดของตนแลวเรียบเรียงใหเปนภาษาของตนที่เขาใจงาย และใชคําที่มีพลังในการกระตุนใหเกิดความคิดเห็นคลอยตาม ขอควรระวังในการเขียนโตแยง ไมควรเขียนใหเกิดความแตกแยก ควรใชเหตุผล และควรเขียน เชิงสรางสรรค มารยาทในการเขียนโตแยง ตองจริงใจ ใชภาษาสุภาพ

ห น้ า | 101

การเขียนคําขวัญ คําขวัญคือ ขอความสั้น ๆ เขียนดวยถอยคําที่เลือกสรรเปนพิเศษเพื่อใหประทับใจผูฟง จูงใจ ใหคิดหรือปฏิบัติ เชน คําขวัญวันเด็ก พ.ศ. 2554 รอบคอบ รูคิด มีจิตสาธารณะ คําขวัญวันครู ยกยองพระคุณครู เชิดชูความเปนไทย คําขวัญของการสื่อสารแหงประเทศไทย จาหนาถวนถี่ ไปรษณียหางาย จดหมายถึงเร็ว คําขวัญโรงพยาบาลสมุทรสาคร บริการดุจญาติมิตร ทุกชีวิตมีคุณคา

ประโยชนของคําขวัญ คือใชเปนเครื่องเตือนใจใหปฏิบัติตาม องคประกอบของคําขวัญ มี 3 สวน คือ 1. ความมุงหมายหรือแนวคิด 2. ขอความหรือเนื้อหา 3. ศิลปะแหงการใชถอยคํา องคประกอบทั้ง 3 สวนนี้ จะประสมกลมกลืนกันในตัวคําขวัญนั้นอยางเหมาะสม ลักษณะของคําขวัญที่ดี มีดังตอไปนี้ 1. มีเจตนาที่ดีตอผูฟง ผูปฏิบัติ หรือผลประโยชนของสวนรวม เชน คําขวัญ เชิญชวน งดการสูบบุหรี่ คําขวัญเชิญชวนใหประหยัดน้ํา ประหยัดไฟ ฯลฯ

102 | ห น้ า

2. มีเปาหมายชัดเจนเพียงเปาหมายเดียว เชน เพื่อใหเคารพกฎจราจรเพื่อใหชวยรักษา ความสะอาดของถนน ฯลฯ 3. มีเนื้อหาครอบคลุมเปาหมาย 4. ไพเราะ สัมผัสคลองจอง มีพลังโนมนาวใจผูฟงใหจําและปฏิบัติตาม ขั้นตอนในการเขียนคําขวัญ คําขวัญที่ดีตองเปนขอความสั้น ๆ ไพเราะ มีพลังในการโนมนาว ใจผูฟงหรืออานเขียนครอบคลุมเปาหมายที่กําหนดไวอยางชัดเจน มีขั้นตอนดังนี้ ขั้นเตรียม 1. กําหนดจุดมุงหมายใหชัดเจนวาจะใหผูฟงคิดหรือปฏิบัติเรื่องอะไร อยางไร 2. กําหนดกลุมผูใชคําขวัญวาเปนคนกลุมใด เชน คําขวัญสําหรับเด็ก ตองเขียนใหเขาใจงาย กวาคําขวัญสําหรับผูใหญ 3. ศึกษาหาความรูเกี่ยวกับเรื่องที่จะเขียนคําขวัญ ขั้นลงมือเขียน 1. เรียบเรียงขอความที่จะเปนรอยแกว ใหมีเนื้อหาครอบคลุมเปาหมายที่กําหนดไว 2. เรี ยบเรี ยงขอ ความในขอ 1 ให เป นขอความที่ มีสั มผั สและมีถอยคําที่มี พลั งโนม นาวใจ โดยลองเขียนดูหลาย ๆ ขอความ แลวพิจารณาตัดขอความที่ไมเหมาะสมออกไป จนเหลือขอความที่ พอใจประมาณ 3-4 ขอความ 3. เลือกขอความที่ดีที่สุดเอาไวใช ขั้นตรวจทาน นําคําขวัญที่ไดมา พิจารณาตรวจทานการใชคําที่ถูกตองตามความหมายและ ความนิยม และการเขียนสะกดการันต

การเขียนคําโฆษณา การเขียนคําโฆษณา เป นการใชภาษาเพื่อ ทําใหผูอ านเกิดความสนใจสิ่งที่ผูเ ขียนนําเสนอ การเขียนโฆษณามีกลวิธีตาง ๆ ที่ควรศึกษาเพื่อพัฒนาทักษะการคิดและการเขียน เปนการเขียนที่ใชใน วงการธุรกิจ การคา การใชถอยคํามีลักษณะดึงดูดความสนใจจากผูบริโภค เพื่อใหจดจําสินคาไดงาย ซึ่งจําเปนกับกิจการในการขยายตัวทางการคาของธุรกิจบริษทั นั้น ๆ จุดประสงคของการเขียนคําโฆษณา 1. เพื่อใหผูบริโภครูจกั สินคาหรือบริการของบริษัทและสนใจอยากซื้อมาใชหรืออยากใชบริการ 2. เพื่อเตือนใจผูบริโภคใหจดจําสินคาไดแมนยําทําใหยอดขายสินคาชนิดนั้น ๆ อยูตัวหรือ เอาชนะคูแขงทางการคาได

ห น้ า | 103

กลวิธีในการเขียนคําโฆษณา 1. การเนนความสําคัญเฉพาะบุคล เชน “เอกลักษณสําหรับบุรุษ” “น้ําหอมประจํากาย สําหรับผูมรี สนิยม” การเขียนโฆษณาวิธีนี้เปนการสรางความรูสกึ ใหผูบริโภคอยากเปนบุคคลเดนทีม่ ี ความสําคัญ 2. การสรางความเปนพวกเดียวกัน การเขียนโฆษณาวิธีนี้นิยมใชคําวา “เรา” เพื่อสราง ความรูสึกวาเปนพวกเดียวกัน เชน “เราหวงใยดวงใจดวงนอยของทาน” “เราสามารถชวยทานได” 3. การสรางความกลัว การเขียนโฆษณาวิธีนี้ใชไดผลกับผูบริโภคที่ไมมีความมั่นใจตนเองและ หวั่นเกรงเหตุก ารณในอนาคต เชน “ระวัง ยาลดความอ วนที่ ท านใชอ ยู” “คุณกําลั ง ตกอยูใน อันตราย” “บุตรหลานของทานอยูท ามกลางพิษภัยของโรคไขหวัดนก” 4. การเนนความเปนชาตินิยม การเขียนโฆษณาวิธีนี้เปนการสรางความรูส ึกรักชาติใหเกิดขึ้น ในสํา นึ ก ผู บ ริ โ ภค เช น “ไทยทํา ไทยใช ไทยเจริ ญ ” “ใช สิ น ค า ไทย เงิ น ตราไม รั่ ว ไหล ไปตางประเทศ” 5. การใชอิทธิพลของกลุม การโฆษณาวิธีนี้ใชหลักธรรมชาติของมนุษย ซึ่งนิยมทําตามอยาง กันมาเปนจุดโฆษณา เชน “ใคร ๆ ก็นิยมใช.....” “ทุกสังคมตางชื่นชอบ....” “นางงาม 9 ใน 10 คน ใช....” 6. การปดบังบางสวน การเขียนโฆษณาวิธีนี้จะไมแจงความจริงทั้งหมด ภาษาที่ใชมีลักษณะ ไมชัดเจนตองใหผูบริโภคเขาใจเอาเอง เชน “สบายไปลานเจ็ดเคล็ดลับในการดูแลบาน” “ดาวนนอย ผอนนาน” 7. การเนนประสาทสัมผัส การเขียนโฆษณาวิธีนี้ใชหลักธรรมชาติของมนุษยที่พอใจในรูป รส กลิ่น เสียง และสัมผัส จึงใชถอยคําที่สื่อความหมายเกี่ยวกับประสาทสัมผัสซึ่งสวนใหญเปนคํากริยาหรือ คําวิเศษณ เชน “เครื่องดื่มคนรุนใหม สดใส ซาบซา” “เพียงคําเดียว เคี้ยวเพลินใจ 8. การใชคําภาษาตางประเทศ การเขียนโฆษณาวิธีใชหลักการตอบสนองคานิยมของคนไทย ที่นิยมใชภาษาตางประเทศในการสื่อสาร จึงนําคําภาษาตางประเทศมาใชเขียนคําโฆษณา เชน “สกินโลชั่น เบา นุม ขาว บริสุทธิ์” “แปงเด็กสูตรผสมมิลคโปรตีน” 9. การใชภาษาแสลง หรือภาษาปาก การเขียนโฆษณาวิธีนี้ เปนการนําภาษาแสดงหรือ ภาษาปาก ซึ่งผูใชสินคากลุมนี้นิยมใชเพื่อสรางความรูสึกคุนเคย วางใจ เชน “หรอยยังไง ไปชิมเอง” “จะปวดเฮดทําไม ใชบริการเราดีกวา” 10. การกล าวเกินจริง การโฆษณาวิธีน้ีเ นนความสนใจโดยไม คํานึง ถึงหลัก ความจริง และ ผูบ ริโ ภคส วนใหญก็ ยอมรับสินคานั้น โดยไมพ ยายามไตร ตรองวาความเปนจริงเปนอยางไร เชน “คุณภาพลานเปอรเซ็นต” “น้ําหอมทีห่ อมจนเทวดาตามตื้อ” นอกจากนี้ ยังพบวาภาษาโฆษณานิยมใชคําคลองจองและคําสั้น ๆ ที่สื่อความหมายชัดเจน เพื่อใหผูบริโภคจําสินคาไดขึ้นใจและนิยมใชสินคาชนิดนั้น

104 | ห น้ า

การเขียนรายงานการคนควา การเขี ยนรายงานเป นการเขีย นเนื้อ หาทางวิช าการที่ ไ ดศึ ก ษาคน ควา มาเป นอยางดี และเรียบเรียงอยางมีระเบียบแบบแผน ทําใหเกิดความรูส กึ ความเขาใจเรื่องที่ศึกษาดียิ่งขึ้น สวนประกอบของรายงาน มี 3 สวน คือ 1. สวนนํา กลาวถึง วัตถุประสงค และขอบเขตรายงานเรื่องนี้ 2. สวนเนื้อเรื่อง กลาวถึง สาระสําคัญของเรื่องอยางละเอียด ทําใหผูอานมีความเขาใจวาใคร ทําอะไร ที่ไหน เมื่อไร ทําไม และมีขั้นตอนในการทําอยางไร 3. สวนสรุป กลาวถึง ผลของการดําเนินงาน รวมทั้งขอเสนอแนะ หรือ ความคิดเห็นที่เปน ผลจากการกระทํานั้นดวย ลักษณะของรายงานที่ดี 1. ขอมูลเชื่อถือได มีแหลงอางอิงชัดเจน 2. สอดคลองกับจุดมุงหมายที่ตั้งไว 3. มีรายละเอียดครบถวน 4. มีการใชตาราง แผนภูมิ ภาพประกอบ ฯลฯ ที่ชวยใหเขาใจงาย 5. มีวิธีการเรียนที่นาอาน 6. เนื้อหาทันสมัย ทันเหตุการณ ขั้นตอนในการเขียนรายงาน 1. เลือกเรื่อง เปนเรื่องทีผ่ ูเขียนมีความรู หรือสนใจเปนพิเศษ มีแหลงขอมูล เปนประโยชนแกผูอาน 2. กําหนดจุดมุ งหมายของรายงาน ตองกําหนดใหชัดเจนและสามารถเขียนให เกิดผลตาม จุดมุงหมายได 3. กําหนดขอบเขตของเรื่อง โดยใหสัมผัสกับจุดมุงหมาย 4. ทําโครงเรื่อง เพื่อชวยใหรายงานมีการจัดหัวขออยางเปนลําดับไมสับสน และมีประเด็น เนื้อเรื่องที่จะเขียนครบถวน โครงเรื่องจะประกอบดวย ความนํา หัวขอใหญและหัวขอยอย การแบงหัวขอมีหลัก ดังนี้ 1. เรียงลําดับหัวขอใหญ และจัดแบงหัวขอใหดี อยาใหมีหัวขอยอยที่ไมเกี่ยวของเขาไปปะปน อยูในหัวขอใหญ 2. การใชชื่อหัวขอยอย ไมควรยาวเกินไป ควรใชใหก ะทัดรัด ใจความครอบคลุ มเนื้อหา ตอนนั้น ๆ โดยเฉพาะ 3. ไมควรแบงเนื้อเรื่องออกเปนหัวขอยอยๆ มากเกินไป 4. แตละหัวขอในโครงเรื่องจะตองมีความสัมพันธตอเนื่องกันโดยลําดับในการจัดเรียงลําดับ หัวขอ อาจทําไดหลายวิธี เชน เรียงตามลําดับเวลาหรือตามความสัมพันธระหวางหัวขอ โดยดูลักษณะ

ห น้ า | 105

ของเนื้อเรื่องเปนหลัก เชน การเขียนรายงานเรื่องประวัติการพัฒนาหมูบานเฉลิมพระเกียรติ ควรวาง โครงเรื่องตามลําดับ เวลา เพราะผลของการพัฒนาในระยะแรก มีสวนสําคัญเกี่ยวของกับการพัฒนา ในระยะหลัง เราอาจวางโครงเรื่อง ดังนี้ 1. ความนํา 2. สภาพทั่วไปของหมูบานเฉลิมพระเกียรติกอน พ.ศ. 2505 3. การพัฒนาหมูบานเฉลิมพระเกียรติระยะที่ 1 พ.ศ. 2505 – 2515 3.1 เปาหมายของการพัฒนา 3.2 วิธีการใช 3.3 ปญหาและอุปสรรค 3.4 ผลการพัฒนาและผลกระทบ 4. การพัฒนาหมูบานเฉลิมพระเกียรติ ระยะที่ 2 พ.ศ. 2515 – 2525 หัวขอยอยเปนลักษณะเดียวกับขอ 3 5. การพัฒนาหมูบานเฉลิมพระเกียรติระยะที่ 3 พ.ศ. 2525 – 2535 หัวขอยอยเปนลักษณะเดียวกับขอ 3 6. การพัฒนาหมูบานเฉลิมพระเกียรติ – สภาพปจจุบัน 6.1 เปาหมายของการพัฒนา 6.2 วิธีการใช 6.3 ปญหาอุปสรรค 6.4 การคาดการณผลการพัฒนา 7. ขอสรุป การเรียงเนื้อหา เมื่อทําโครงเรื่องเรียบรอยแลว ผูเขียนจึงคนควา รวบรวมขอมูลจากแหลง ตางๆ แลวบันทึกไว จากนั้นนํามาเรียบเรียงตามลําดับที่กําหนดไวในโครงเรือ่ ง โดยใชถอยคําสํานวนของ ตัวเองใหมากที่สุดถาคัดลอกขอความจากเอกสารหรือหนังสือเลมใดตองอางถึงแหลงที่มาดวย

การกรอกแบบพิมพและใบสมัครงาน แบบรายการ แบบพิมพ แบบฟอรม หมายถึง เอกสารที่ทําขึ้นโดยพิมพขอความไวบางสวน และเวนที่วางไวบางสวนสําหรับใหผูที่เกี่ยวของกรอกขอความลงไปในที่วางซึ่งเวนไวนั้น ประโยชนของแบบรายการ มีดังนี้ 1. ประโยชนสําหรับผูกรอก แบบรายการชวยใหผูกรอกไมตองเขียนขอความที่ยืดยาวตาง ๆ ลงไปทั้งหมด จะเขียนแตเฉพาะรายละเอียดที่ผจู ัดทําแบบรายการตองการเทานั้น ทําใหเกิดความสะดวก รวดเร็ว 2. ประโยชนสํา หรั บผู จั ดทํา แบบรายงานชวยให ส ามารถเก็ บ ขอ มู ลที่ ตอ งการไดร วดเร็ ว เปนระเบียบสะดวกทีจ่ ะนําขอมูลนั้นกลับมาใชอีก รวมทั้งใชเปนหลักฐานเอกสารไดดวย

106 | ห น้ า

ความสําคัญของการกรอกแบบรายการ การกรอกแบบรายการมี ค วามสํ า คั ญ มากเพราะแบบรายการใชเ ป น หลั ก ฐานเอกสารได แบบรายการที่กรอกแลว มีผลผูกพันทางกฎหมาย ซึ่งผูกรอกจะตองรับผิดชอบแบบรายการบางอยาง เชน สัญญาซื้อขาย สัญญาค้ําประกัน ฯลฯ อาจมีผลผูกพันตอทรัพยสินเงินทองจํานวนมาก ขอควรระวังในกรณีที่แบบรายการตองลงลายมือชื่อ หามลงนามในแบบรายการที่เขียนหรือ พิมพขอความไมครบถวน หรือขอความที่ยังไมเขาใจชัดเจนเด็ดขาด ไมวาในเรื่องใด ๆ

ห น้ า | 107

ตัวอยางการกรอกแบบรายการ 1. การกรอกแบบรายการ สําหรับสงธนาณัติ

108 | ห น้ า

2.

การกรอกแบบรายการหนังสือมอบอํานาจ

ห น้ า | 109

3.

การกรอกแบบหนังสือสัญญาเชาที่ดิน

110 | ห น้ า

ขอแนะนําในการกรอกแบบรายการ ควรระมัดระวังในเรื่องตอไปนี้ 1. กรอกดวยความเขาใจ กอนจะกรอกตองอานขอความใหถี่ถวน และควรสอบถาม ถามี ขอความที่ยังไมเขาใจ 2. กรอกขอความที่เปนจริง ไมกรอกขอความที่เปนเท็จ เพราะอาจมีผลเสียหาย ตอตัวผูกรอก ในภายหลัง 3. กรอกใหครบถวน ชองวางที่ไมไดกรอกขอความตองขีดเสนใตใหเต็มชอง ไมเวนที่วางไว เพราะอาจมีผูมากรอกขอความเพิ่มเติมไดภายหลัง 4. กรอกขอความดวยตนเอง ไมควรใหผูอื่นกรอกแบบรายการแทน ยกเวนในกรณีที่จําเปน อยางยิ่ง เชน ไมอยูในสภาพที่จะเขียนหนังสือได ถาใหผูอื่นกรอกขอความในแบบรายการตองอาน ขอความนั้นกอนเพื่อความแนใจวาถูกตอง 5. ตรวจทานทุกครั้ง เมื่อกรอกแบบรายการหรือลงนามในเอกสาร

ห น้ า | 111

กิจกรรม บทที่ 4 การเขียน 1. ใหผูเรียนเรียบเรียงขอความตอไปนี้ใหถูกตองมีความหมายที่สมบูรณ พรอมระบุเหตุผล 1.1 การชําเราจําเปนตองหาที่เหมาะ ๆ ใตตนไมยิ่งดี 1.2 ฉันไปตลาดเพื่อซื้อปลาหางมาทําแกงสม 1.3 เพื่อนจะไปเที่ยวจังหวัดจันทบุรี 2. ให ผูเ รียนเขียนแผนภาพความคิด เรื่อ ง การเขียน จากเนื้อหาวิชาภาษาไทย ระดับ มัธยมศึกษาตอนตน พรอมทั้งระบุวาเปนแผนภาพความคิดรูปแบบใด 3. ใหผูเรียนเขียนเรียงความเรื่องที่ตนเองสนใจ จํานวน 1 เรื่อง โดยใชหลักการเขียนเรียงความดวย 4. ใหผูเรียนเขียนจดหมายถึงครู กศน. ที่สอนภาษาไทยเพื่อขอลาปวยเนื่องจากเปนไขหวัดใหญ ไมสามารถไปพบกลุมตามวัน เวลา และสถานที่ได พรอมใสซองติดแสตมปสงทางไปรษณีย เพื่อให ครู กศน. ใหคะแนนเก็บระหวางภาคเรียนดวย 5. จงบอกคําขวัญประจําจังหวัดของทาน .................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... 6. ใหผูเรียนรวบรวมคําขวัญที่ไดพบ พรอมจดบันทึกไวอยางนอย 10 คําขวัญ .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... 7. จงเขียนคําขวัญ ชัก ชวนคนในชุม ชนของท านใหชวยกันรั ก ษาความสะอาดของแหล ง น้ํา หรือสถานที่สาธารณะอยางใด อยางหนึ่ง .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... ...............................................................................................................................................................

112 | ห น้ า

เฉลยกิจกรรม บทที่ 4 การเขียน 1. ใหผูเรียนเรียบเรียงขอความตอไปนี้ใหถูกตองมีความหมายที่สมบูรณ พรอมระบุเหตุผล 1.1 การชํา เราจําเปนตองหาทีเ่ หมาะๆ ใตตนไมยิ่งดี เพราะตองเวนวรรคคําวา การชํา 1.2 ฉันไปตลาดเพื่อซื้อปลาหางมาทําแกงสม เพราะคําวาปลาหางเปนคําราชาศัพท 1.3 เพื่อนจะไปเที่ยวจังหวัดจันทบุรี เพราะคําวาจันทรบุรีเขียนผิด 2. ใหผูเรียนเขียนแผนภาพความคิดเรื่อง การเขียน จากเนื้อหาวิชาภาษาไทยระดับมัธยมศึกษา ตอนตน พรอมทัง้ ระบุวาเปนแผนภาพความคิดรูปแบบใด

ห น้ า | 113

บทที่ 5 หลักการใชภาษา สาระสําคัญ การใชทักษะทางภาษาในการแสวงหาความรู การระดมความคิด การประชุม การวิเคราะห การประเมิน การเขาใจระดับของภาษา สามารถใชพูดและเขียนไดดี ทําใหเกิดประโยชนทั้งตอสวนตน และสวนรวม ทั้งยังเปนการอนุรักษขนบธรรมเนียมประเพณี และวัฒนธรรมไทย

ผลการเรียนรูท ี่คาดหวัง ผูเรียนสามารถ 1. 2. 3. 4. ไดถูกตอง

อธิบายความแตกตางของคํา พยางค วลี ประโยค ไดถูกตอง ใชเครื่องหมายวรรคตอน อักษรยอ คําราชาศัพทไดถูกตอง อธิบายความแตกตางระหวางภาษาพูด และภาษาเขียนได อธิบายความแตกตาง ความหมายของสํานวน สุภาษิต คําพังเพย และนําไปใชใชีวิตประจําวัน

ขอบขายเนื้อหา เรื่องที่ 1 เรื่องที่ 2 เรื่องที่ 3 เรื่องที่ 4 เรื่องที่ 5 เรื่องที่ 6 เรื่องที่ 7 เรื่องที่ 8

การใชคําและการสรางคําในภาษาไทย การใชเครื่องหมายวรรคตอน และอักษรยอ ชนิดและหนาที่ของประโยค หลักในการสะกดคํา คําราชาศัพท การใชสํานวน สุภาษิต คําพังเพย หลักการแตงคําประพันธประเภทตาง ๆ การใชภาษาที่เปนทางการและไมเปนทางการ

114 | ห น้ า

เรื่องที่ 1 การใชคําและการสรางคําในภาษาไทย การใชคํา การสื่อสารดวยการพูดและเขียนจะมีประสิทธิภาพหรือสื่อสารไดดีนั้นตองใชคําใหถูกตอง โดย ใชคําที่มีความหมายชัดเจน ใชคําใหถูกกับกาลเทศะและบุคคล การใชเครื่องหมายการเวนวรรคตอน การสะกดการันตตองถูกตอง ซึ่งการใชคําใหถูกตองมีหลักการดังนั้น 1. ใชคําใหถูกตองเหมาะสมกับประโยคและขอความ การใชคําบางคําในประโยคหรือขอความ บางครัง้ มักใช คําผิด เชน คําวา มั่วสุมกับหมกมุน บางคนจะใชวา “นักเรียนมักมั่วสุมกับตําราเรียน เมื่ อใกล ส อบ” ซึ่ ง ไม ถูก ตอ งควรใชคําวา หมกมุ น แทนคําวา มั่ วสุ ม มั ก จะใชคําวา รโหฐาน ในความหมายวา ใหญโ ต ซึ่ ง ความหมายของคํานี้ หมายถึง ที่ ลับ ควรใชคําวา มโหฬาร แทน 2. ควรใชให ถูก ตองตามหลัก ภาษา เชน มั กจะใชห มายกําหนดการแทนคํา กําหนดการ ในงานปกติทั่วไปซึ่งคําวา หมายกําหนดการ จะใชกับงานพระราชพิธี กําหนดการ จะใชกับงานทั่วไป เปนตน 3. ควรแบ ง วรรคตอนของคํา ไทยให ถู ก ต อ ง เพราะหากแบ ง วรรคตอนผิ ด ก็ จ ะทํา ให ความหมายผิ ดไปได เชน คนกิ น กล วย แขกร อ นจนตาเหลื อก ควรเขียน กล วยแขก ให ติดกั น ยานี้กินแลวแข็ง แรงไมมี โรคภัยเบียดเบียน ควรเขียน แข็งแรงใหติดกัน 4. ใชลักษณะนามใหถูกตอง ลักษณะนามเปนลักษณะพิเศษของภาษาไทย ควรใชใหถูกตอง โดยเฉพาะลักษณะนามบางคําที่ไมมีโอกาสใชบอยอาจจะจําไมได เชน “ชาง” ซึ่งลักษณะนามชาง เปนเชือก ตัวอยาง ชาง 2 เชือก มักจะใชผิดเปนชาง 2 ตัว หรือชาง 2 ชาง เปนตน 5. ใชคําใหตรงความหมาย คําไทย คําหนึ่งมีความหมายไดหลายอยาง บางคํามีความหมาย โดยตรงบางคํามีความหมายแฝง บางคํามีความหมายโดยนัย และบางคํามีความหมายใกลเคียงจึงตอง เลือกใชใหตรงความหมาย 5.1 คําที่มีความหมายไดหลายอยาง เชน “ขัน” ถาเปนคํานาม หมายถึง ภาชนะใชตักน้ํา เชน ขันใบนี้ดีแท “ขัน” ถาเปนคํากริยาก็จะหมายถึง ทําใหตึง เสียงรองของไกและนก เชน นกเขาขัน เพราะจริง ๆ “ขัน” ถาเปนคําวิเศษณ หมายถึง นาหัวเราะ เชน เธอดูนาขันจริง ๆ เปนตน 5.2 ความหมายใกลเคียง การใชคําชนิดนี้ตองระมัดระวังใหดี เชน มืด มัว ยิ้ม แยม เล็ก นอย ใหญ โต ซอม แซม ขบ กัด เปนตน ตัวอยาง มืด หมายถึง ไมสวาง มองไมเห็น เชน หองนี้มืดมาก มัว หมายถึง คลุม มึน หลง เพลิน เชน ลูก ๆ มัวแตรองรําทําเพลง มืดมัว เชน วันนี้อากาศมืดมัวจริง ๆ

ห น้ า | 115

6. การใช คํา ที่ มี ค วามหมายแฝงหรื อ ความหมายโดยนั ยเราต อ งศึ ก ษาที่ ม าของคํา และ ดูสภาพแวดลอม เราจะทราบความหมายแฝงหรือความหมายโดยนัยของคํานั้น ตัวอยาง แม หมายถึง หญิงที่ใหกําเนิดแกลูกเปนความหมายหลัก แตคําตอไปนี้ไมมี ความหมายหลัก เชน แมน้ํา แมครัว แมเหล็ก แมมด แมเลา แมสื่อ ฯลฯ เสือ หมายถึง สัตวชนิดหนึ่งอยูในปากินเนื้อสัตวเปนอาหารมีนิสัยดุราย แตคําวา “เสือ” ตอไปนี้ไมไดมีความหมายตามความหมายหลัก เชน เสือผูหญิง เสือกระดาษ เปนตน 7. ใชคําที่มีตัวสะกดการันต ใหถูกตองในการเขียนเพราะคําที่ออกเสียงเหมือนกัน แตเขียน สะกดการันตตางกันยอมมีความหมายตางกัน เชน สัน สันต สรร สรรค สันทน ทั้งหาคํานี้เขียน ตางกัน ออกเสียงเหมือนกันแตความหมายไมเหมือนกัน คําวา สันต หมายถึง สงบ สรร หมายถึง เลือกสรร สรรค หมายถึง สราง เปนตน จึงตองระมัดระวังในการเขียนคําใหถูกตองตามสะกดการันต และตรงความหมายของคํานั้น ๆ การเขียนคําการเลือกใชคํายังมีขอควรระวังอีกหลายลักษณะขอใหผูเรียนศึกษาและสังเกตใหดี เพื่อจะไดใชภาษาในการสื่อสารไดอยางมีประสิทธิภาพ

การสรางคํา คําที่ใชในภาษาไทยดั้งเดิม สวนมากจะเปนคําพยางคเดียว เชน พี่ นอง เดือนดาว จอบ ไถ หมู หมา กิน นอน ดี ชั่ว สอง สาม เปนตน เมื่อโลกวิวัฒนาการ มีสิ่งแปลกใหมเพิม่ ขึ้น ภาษาไทย ก็จะตองพัฒนาทั้งรูปคําและการเพิ่มจํานวนคํา เพื่อใหมีคําในการสือ่ สารใหเพียงพอกับการเปลี่ยนแปลง ของวัต ถุ ส่ิง ของและเหตุก ารณ ตาง ๆ ด ว ยการสร างคํา ยื ม คํา และเปลี่ ยนแปลงรู ป ร างคํา ซึ่ ง จะมี รายละเอียด ดังนี้

แบบสรางคํา แบบสรางคําคือวิธีการนําอักษรมาประสมเปนคําเกิดความหมายและเสียงของแตล ะพยางค ใน 1 คํา จะตองมีสวนประกอบ 3 สวน เปนอยางนอย คือ สระ พยัญชนะ และวรรณยุกต อยางมาก ไมเกิน 5 สวน คือ สระ พยัญชนะ วรรณยุกต ตัวสะกด ตัวการันต

116 | ห น้ า

รูปแบบของคํา คําไทยที่ใชอยูปจจุบันมีทั้งคําที่เปนคําไทยดั้งเดิม คําที่มาจากภาษาตางประเทศ คําศัพทเฉพาะ ทางวิชาการ คําที่ใชเฉพาะในการพูด คําชนิดตางๆ เหลานี้มีชื่อเรียกตามลักษณะและแบบสรางของคํา เชน คํามูล คําประสม คําสมาส คําสนธิ คําพองเสียง คําพองรูป คําเหลานี้มีลักษณะพิเศษเฉพาะ ผูเรียนจะเขาใจลักษณะแตกตางของคําเหลานี้ไดจากแบบสรางของคํา

ความหมายและแบบสรางของคําชนิดตาง ๆ คํามูล คํามูล เปนคําเดียวที่มิไดประสมกับคําอื่น อาจมี 1 พยางค หรือหลายพยางคก็ได แตเมื่อแยก พยางคแลวแตละพยางคไมมีความหมายหรือมีความหมายเปนอยางอื่นไมเหมือนเดิม คําภาษาไทยที่ใช มาแตเดิมสวนใหญเปนคํามูลที่มีพยางคเดียวโดด ๆ เชน พอ แม กิน เดิน เปนตน ตัวอยางแบบสรางของคํามูล คน มี 1 พยางค คือ คน สิงโต มี 2 พยางค คือ สิง – โต นาฬิกา มี 3 พยางค คือ นา –ฬิ – กา ทะมัดทะแมง มี 4 พยางค คือ ทะ – มัด – ทะ –แมง กระเหี้ยนกระหือรือ มี 5 พยางค คือ กระ – เหี้ยน – กระ – หือ – รือ จากตัวอยางแบบสร างของคํามูล จะเห็นวาเมื่อ แยกพยางคจ ากคําแลว แตละพยางคไม มี ความหมายในตัวหรืออาจมีความหมายไมครบทุกพยางค คําเหลานี้จะมีความหมายก็ตอเมื่อนําทุ ก พยางคมารวมเปนคํา ลักษณะเชนนี้ ถือวาเปนคําเดียวโดด ๆ

คําประสม คําประสม คือ คําที่สรางขึ้นใหมโดยนําคํามูลตั้งแต 2 คําขึ้นไปมาประสมกัน เกิดเปนคํา ใหมขึ้นอีกคําหนึ่ง 1. เกิดความหมายใหม 2. ความหมายคงเดิม 3. ความหมายใหกระชับขึ้น ตัวอยางแบบสรางคําประสม แมยาย เกิดจากคํามูล 2 คํา คือ แมกับยาย ลูกน้ํา เกิดจากคํามูล 2 คํา คือ ลูกกับน้ํา ภาพยนตรจีน เกิดจากคํามูล 2 คํา คือ ภาพยนตรกับจีน

ห น้ า | 117

จากตัวอยางแบบสรางคําประสม จะเห็นวาเมื่อแยกคําประสมออกจากกัน จะไดคํามูลซึ่งแตละ คํามีความหมายในตัวเอง ชนิดของคําประสม การนําคํามาประสมกัน เพื่อใหเกิดคําใหมขึ้นเรียกวา “คําประสม” นั้น มีวิธีสรางคํา ตามแบบสรางอยู 5 วิธีดวยกัน คือ 1. คําประสมที่เกิดจากคํามูลที่มีรูป เสียง และความหมายตางกัน เมื่อประสมกันเกิดเปน ความหมายใหม ไมตรงกับความหมายเดิม เชน แม หมายถึง หญิงที่ใหกําเนิดลูก ยาย หมายถึง แมของแม แมกับยาย ไดคําใหม คือ แมยาย หมายถึง แมของเมีย คําประสมชนิดนี้มีมากมาย เชน แมครัว ลูกเสือ พอตา มือลิง ลูกน้ํา ลูกนอง ปากกา เปนตน 2. คําประสมที่เกิดจากคํามูลที่มีรูป เสียง และความหมายตางกัน เมื่อประสมกันแลวเกิด ความหมายใหม แตยังคงรักษาความหมายของคําเดิมแตละคํา เชน หมอ หมายถึง ผูรู ผูชํานาญ ผูรักษาโรค ดู หมายถึง ใชสายตาเพื่อใหเห็น หมอกับดู ไดคําใหม คือ หมอดู หมายถึง ผูทํานายโชคชะตาราศี คําประสมชนิดนี้ เชน หมอความ นักเรียน ชาวนา ของกิน รอนใจ เปนตน 3. คําประสมที่เกิดจากคํามูลที่มีรูป เสียง ความหมายเหมือนกัน เมื่อประสมแลวเกิด ความหมายตางจากความหมายเดิมเล็กนอย อาจมีความหมายทางเพิ่มขึ้นหรือลดลงก็ได การเขียนคํา ประสมแบบนี้จะใชไมยมกๆ เติมขางหลัง เชน เร็ว หมายถึง รีบ ดวน เร็ว ๆ หมายถึง รีบ ดวนยิ่งขึ้น เปนความหมายที่เพิ่มขึ้น ดํา หมายถึง สีดํา ดํา ๆ หมายถึง ดําไมสนิท เปนความหมายในทางลดลง คําประสมชนิดนี้ เชน ชา ๆ ซ้ํา ๆ ดี ๆ นอย ๆ ไป ๆ มา ๆ เปนตน 4. คําประสมที่เกิดจากคํามูลที่มีรูปและเสียงตางกัน แตมีความหมายเหมือนกัน เมื่อนํามา ประสมกันแลวความหมายไมเปลี่ยนไปจากเดิม เชน ยิ้ม หมายถึง แสดงใหปรากฏวาชอบใจ แยม หมายถึง คลี่ เผยอปากแสดงความพอใจ ยิ้ม แยม ไดคําใหม คือ ยิ้มแยม หมายถึง ยิ้มอยางชื่นบาน คําประสมชนิดนี้มี มากมาย เชน โกรธเคือง รวดเร็ว แจมใส เสื่อสาด บานเรือน วัดวาอาราม ถนนหนทาง เปนตน

118 | ห น้ า

5. คําประสมที่เกิดจากคํามูลที่มีรูป เสียง และความหมายตางกัน เมื่อนํามาประสมจะตัดพยางค หรือยนพยางคใหสั้นเขา เชน คําวา ชันษา มาจากคําวา ชนมพรรษา ชนม หมายถึง การเกิด พรรษา หมายถึง ป ชนม พรรษา ไดคําใหม คือ ชนมพรรษา หมายถึง อายุ คําประสมประเภทนี้ ไดแก เดียงสา มาจาก เดียง ภาษา สถาผล มาจาก สถาพร ผล เปรมปรีดิ์ มาจาก เปรม ปรีดา

คําสมาส คําสมาสเปนวิธีสรางคําใหมในภาษาบาลีและสันสกฤต โดยนําคําตั้งแต 2 คําขึ้นไปมาประกอบ กันคลายคําประสม แตคําที่นํามาประกอบแบบคําสมาสนั้นนํามาประกอบหนาศัพท การแปลคําสมาส จึงแปลจากขางหลังมาขางหนา เชน บรม ยิ่งใหญ ครู บรมครู ครูผูยิ่งใหญ สุนทร ไพเราะ พจน คําพูด สุนทรพจน คําพูดที่ไพเราะ การนําคํามาสมาสกัน อาจเปนบาลีสมาสกับบาลี สันสกฤตสมาสกับสันสกฤต หรือบาลี สมาสสันสกฤตก็ได ในบางครั้ ง คํ า ประสมที่ เ กิ ด จากคํ า ไทยประสมกั น กั บ คํ า บาลี ห รื อ สั น สกฤตบางคํ า มีลั กษณะคลายคําสมาสเพราะแปลจากขางหลั งมาขางหนา เชน ราชวัง แปลวา วังของพระราชา อาจจัดวาเปนคําสมาสไดสวนคําประสมที่มีความหมายจากขางหนาไปขางหลัง และมิไดใหความผิดแผก แมคํานั้นประสมกับคําบาลีหรือสันสกฤตก็ถือวาเปนคําประสม เชน มูลคา ทรัพยสิน เปนตน

การเรียงคําตามแบบสรางของคําสมาส 1. ถาเปนคําที่มาจากบาลีและสันสกฤต ใหเรียงบทขยายไวขางหนา เชน อุทกภัย หมายถึง ภัยจากน้ํา อายุขัย หมายถึง สิ้นอายุ 2. ถาพยางคทายของคําหนาประวิสรรชนีย ใหตัดวิสรรชนียออก เชน ธุระ สมาสกับ กิจ เปน ธุรกิจ พละ สมาสกับ ศึกษา เปน พลศึกษา 3. ถาพยางคทายของคําหนามีตัวการันตใหตัดการันตออกเมื่อเขาสมาส เชน ทัศน สมาสกับ ศึกษา เปน ทัศนศึกษา แพทย สมาสกับ สมาคม เปน แพทยสมาคม

ห น้ า | 119

4. ถาคําซ้ําความ โดยคําหนึ่งไขความอีกคําหนึ่ง ไมมีวิธีเรียงคําที่แนนอน เชน นร คน สมาสกับ ชน คน เปน นรชน คน วิถี ทาง สมาสกับ ทาง ทาง เปน วิถีทาง ทาง คช ชาง สมาสกับ สาร ชาง เปน คชสาร ชาง

การอานคําสมาส การอานคําสมาสมีหลักอยูวา ถาพยางคทายของคําลงทายดวย สระอะ อิ อุ เวลาเขาสมาส ใหอานออกเสียง อะ อิ อุ นั้น เพียงครึ่ง เสียง เชน เกษตร สมาสกับ ศาสตร เปน เกษตรศาสตร อานวา กะ เสด ตระ สาด อุทก สมาสกับ ภัย เปน อุทกภัย อานวา อุ ทก กะ ไพ ประวัติ สมาสกับ ศาสตร เปน ประวัติศาสตร อานวา ประ หวัด ติ สาด ภูมิ สมาสกับ ภาค เปน ภูมิภาค อานวา พู มิ พาก เมรุ สมาสกับ มาศ เปน เมรุมาศ อานวา เม รุ มาด ขอสังเกต 1. มีคําไทยบางคํา ที่คําแรกมาจากภาษาบาลีสันสกฤต สวนคําหลังเปนคําไทย คําเหลานี้ได แปลความหมายตามกฎเกณฑของคําสมาส แตอานเหมือนกับวาเปนคําสมาส ทั้งนี้ เปนการอานตาม ความนิยม เชน เทพเจา อานวา เทพ พะ เจา พลเรือน อานวา พล ละ เรือน กรมวัง อานวา กรม มะ วัง 2. โดยปกติการอานคําไทยที่มีมากกวา 1 พยางค มักอานตรงตัว เชน บากบั่น อานวา บาก บั่น ลุกลน อานวา ลุก ลน มีแตคําไทยบางคําที่เราอานออกเสียงตัวสะกดดวย ทั้งที่เปนคําไทยมิใชคําสมาส ซึ่งผูเรียน จะตองสังเกต เชน ตุกตา อานวา ตุก กะ ตา จักจั่น อานวา จัก กะ จั่น จั๊กจี้ อานวา จั๊ก กะ จี้ ชักเยอ อานวา ชัก กะ เยอ สัปหงก อานวา สับ ปะ หงก

120 | ห น้ า

คําสนธิ คําสนธิ คือ การเชื่อมเสียงใหกลมกลืนกันตามหลักไวยกรณบาลีสันสกฤต เปนการเชื่อม อักษรใหตอเนื่องกันเพื่อตัดอักษรใหนอยลง ทําใหคําพูดสละสลวย นําไปใชประโยชนในการแตง คําประพันธ คําสนธิ เกิดจากการเชื่อมคําในภาษาบาลีและสั นสกฤตเทานั้น ถาคําที่ นํามาเชื่อมกั น ไมใชภาษาบาลีสันสกฤต ไมถือวาเปนสนธิ เชน กระยาหาร มาจากคํา กระยา อาหาร ไมใชสนธิ เพราะ กระยา เปนคําไทยและถึงแมวาคําที่นํามารวมกันแตไมไดเชื่อมกัน เปนเพียงประสมคําเทานั้น ก็ไมถือวาสนธิ เชน ทิชาชาติ มาจาก ทิชา ชาติ ทัศนาจร มาจาก ทัศนา จร วิทยาศาสตร มาจาก วิทยา ศาสตร แบบสรางของคําสนธิที่ใชในภาษาบาลีและสันสกฤต มีอยู 3 ประเภท คือ 1. สระสนธิ 2. พยัญชนะสนธิ 3. นิคหิตสนธิ สําหรับการสนธิในภาษาไทย สวนมากจะใชแบบสรางของสระสนธิ แบบสรางของคําสนธิที่ใชในภาษาไทย 1. สระสนธิ การสนธิสระทําได 3 วิธี คือ 1.1 ตัดสระพยางคทาย แลวใชสระพยางคหนาของคําหลังแทน เชน มหา สนธิกับ อรรณพ เปน มหรรณพ นร สนธิกับ อินทร เปน นรินทร ปรมะ สนธิกับ อินทร เปน ปรมินทร รัตนะ สนธิกับ อาภรณ เปน รัตนาภรณ วชิร สนธิกับ อาวุธ เปน วชิราวุธ ฤทธิ สนธิกับ อานุภาพ เปน ฤทธานุภาพ มกร สนธิกับ อาคม เปน มกราคม 1.2 ตัดสระพยางคท ายของคําหนา แลวใชสระพยางคหนาของคําหลั ง แตเปลี่ ยนรู ป อะ เปน อา อิ เปน เอ อุ เปน อู หรือ โอ ตัวอยางเชน

ห น้ า | 121

เปลี่ยนรูป อะ เปนอา เทศ สนธิกับ อภิบาล เปน เทศาภิบาล ราช สนธิกับ อธิราช เปน ราชาธิราช ประชา สนธิกับ อธิปไตย เปน ประชาธิปไตย จุฬา สนธิกับ อลงกรณ เปน จุฬาลงกรณ เปลี่ยนรูป อิ เปน เอ นร สนธิกับ อิศวร เปน นเรศวร ปรม สนธิกับ อินทร เปน ปรเมนทร คช สนธิกับ อินทร เปน คเชนทร เปลี่ยนรูป อุ เปน อู หรือ โอ ราช สนธิกับ อุปถัมภ เปน ราชูปถัมภ สาธารณะ สนธิกับ อุปโภค เปน สาธารณูปโภค วิเทศ สนธิกับ อุบาย เปน วิเทโศบาย สุข สนธิกับ อุทัย เปน สุโขทัย นัย สนธิกับ อุบาย เปน นโยบาย 1.3 เปลี่ยนสระพยางคทายของคําหนา อิ อี เปน ย อุ อู เปน ว แลวใชสระ พยางค หนาของคําหลังแทน เชน เปลี่ยน อิ อี เปน ย มติ สนธิกับ อธิบาย เปน มัตยาธิบาย รังสี สนธิกับ โอภาส เปน รังสโยภาส รังสีโยภาส สามัคคี สนธิกับ อาจารย เปน สามัคยาจารย เปลี่ยน อุ อู เปน ว สินธุ สนธิกับ อานนท เปน สินธวานนท ธนู สนธิกับ อาคม เปน ธันวาคม 2. พยัญชนะสนธิ พยัญชนะสนธิในภาษาไทยมีนอย คือ เมื่อนําคํา 2 คํามาสนธิกัน ถาหากวาพยัญชนะ ตัวสุดทายของคําหนากับพยัญชนะตัวหนาของคําหลังเหมือนกัน ใหตัดพยัญชนะที่เหมือนกันออกเสียง ตัวหนึ่ง เชน เทพ สนธิกับ พนม เปน เทพนม นิวาส สนธิกับ สถาน เปน นิวาสถาน

122 | ห น้ า

3. นิคหิตสนธิ นิคหิตสนธิในภาษาไทย ใชวิธีเ ดียวกับ วิธีส นธิในภาษาบาลี และสันสกฤต คือ ใหสังเกต พยัญชนะตัวแรกของคําหลังวาอยูในวรรคใด แลวแปลงนิคหิตเปนพยัญชนะตัวสุดทายของวรรคนั้น เชน สํ สนธิกับ กรานต เปน สงกรานต ก เปนพยัญชนะวรรค กะ พยัญชนะตัวสุดทายของวรรค กะ คือ ง สํ สนธิกับ คม เปน สังคม ค เปนพยัญชนะวรรค กะ พยัญชนะตัวสุดทายของวรรค กะ คือ ง สํ สนธิกับ ฐาน เปน สัณฐาน ฐ เปนพยัญชนะวรรค กะ พยัญชนะตัวสุดทายของวรรค กะ คือ ณ สํ สนธิกับ ปทาน เปน สัมปทาน ป เปนพยัญชนะวรรค กะ พยัญชนะตัวสุดทายของวรรค กะ คือ ม ถาพยัญชนะตัวแรกของคําหลังเปนเศษวรรค ใหคงนิคหิตตามรูปเดิม อานออกเสียง อัง หรือ อัน เชน สํ สนธิกับ วร เปน สังวร สํ สนธิกับ หรณ เปน สังหรณ สํ สนธิกับ โยค เปน สังโยค ถา สํ สนธิกับคําที่ขึ้นตนดวยสระ จะเปลี่ยนนิคหิตเปน ม เสมอ เชน สํ สนธิกับ อิทธิ เปน สมิทธิ สํ สนธิกับ อาคม เปน สมาคม สํ สนธิกับ อาส เปน สมาส สํ สนธิกับ อุทัย เปน สมุทัย

คําแผลง คําแผลง คือ คําที่สรางขึ้นใชในภาษาไทยอีกวิธีหนึ่ง โดยเปลี่ยนแปลงอักษรทีป่ ระสมอยูใน คําไทยหรือคําที่มาจากภาษาอื่นใหผิดไปจากเดิม ดวยวิธีตัด เติม หรือเปลี่ยนรูป แตยังคงรักษา ความหมายเดิมหรือเคาความเดิม แบบสรางของการแผลงคํา การแผลงคําทําได 3 วิธี คือ 1. การแผลงสระ 2. การแผลงพยัญชนะ 3. การแผลงวรรณยุกต

ห น้ า | 123

1. การแผลงสระ เปนการเปลี่ยนรูปสระของคํานั้น ๆ ใหเปนสระรูปอื่น ๆ ตัวอยาง คําเดิม ชยะ โอชะ วชิระ พัชร คะนึง ครหะ ชวนะ สรเสริญ ทูรเลข

คําแผลง ชัย โอชา วิเชียร เพชร คํานึง เคราะห เชาวน สรรเสริญ โทรเลข

คําเดิม สายดือ สุริยะ ดิรัจฉาน พิจิตร พีช กีรติ สุคนธ ยุวชน สุภา

คําแผลง สะดือ สุรีย เดรัจฉาน ไพจิตร พืช เกียรติ สุวคนธ เยาวชน สุวภา

2. การแผลงพยัญชนะ การแผลงพยัญชนะก็เชนเดียวกับการแผลงสระ คือ ไมมีกฎเกณฑตายตัวเกิดขึ้นจาก ความเจริญของภาษา การแผลงพยัญชนะเปนการเปลี่ยนรูปพยัญชนะตัวหนึ่งใหเปนอีกตัวหนึ่ง หรือเพิ่ม พยัญชนะลงไปใหเสียงผิดจากเดิม หรือมีพยางคมากกวาเดิม หรือตัดรูปพยัญชนะ การศึกษาที่มาของ ถอยคําเหลานี้จะชวยใหเขาใจความหมายของคําไดถูกตอง ตัวอยาง คําเดิม กราบ เกิด ขจาย แข็ง คูณ เจียร เจาะ เฉียง ชวย ตรัย ถก

คําแผลง กําราบ กําเนิด กําจาย กําแหง คําแหง ควณ คํานวณ คํานูณ จําเนียร จําเพาะ เฉพาะ เฉลียง เฉวียง ชํารวย ตํารับ ถลก

คําเดิม บวช ผทม เรียบ แสดง พรั่ง รวยรวย เชิญ เพ็ญ ดาล อัญชลี อุบาสิกา

คําแผลง ผนวช ประทม บรรเทา ระเบียบ สําแดง สะพรั่ง ระรวย อัญเชิญ บําเพ็ญ บันดาล ชลี ชุลี สีกา

124 | ห น้ า

3. การแผลงวรรณยุกต การแผลงวรรณยุกตเปนการเปลี่ยนแปลงรูป หรือเปลี่ยนเสียงวรรณยุกต เพื่อใหเสียงหรือ รูปวรรณยุกตผิดไปจากเดิม ตัวอยาง คําเดิม เพียง เสนหะ

คําแผลง เพี้ยง เสนห

คําเดิม พุทโธ บ

คําแผลง พุทโธ บ

คําซอน คําซอน คือ คําประสมชนิดหนึ่งที่เกิดจากการนําเอาคําตั้งแตสองคําขึ้นไป ซึ่งมีเสียงตางกันมี ความหมายเหมือนกัน หรือคลายคลึงกัน หรือเปนไปในทํานองเดียวกันมาซอนคูกัน เชน เล็กนอย ใหญโต เปนตน ปกติคําที่นํามาซอนกันนั้นนอกจากจะมีความหมายเหมือนกันหรือใกลเคียงกันแลว มักจะมีเสียงใกลเคียงกันดวยเพื่อใหออกเสียงงาย สะดวกปาก คําที่นํามาซอนแลวทําใหเกิดความหมาย นั้นแบงเปน 2 ลักษณะ คือ 1. ซอนคําแลวมี ความหมายคงเดิม คําซอนลักษณะนี้จะนําคําที่มีความหมายเหมือนกันมา ซอนกันเพื่อขยายความซึ่งกันและกัน เชน ขาทาส วางเปลา โงเขลา เปนตน 2. ซอนคําแลวมีความหมายเปลี่ยนแปลงไปจากเดิม 2.1 ความหมายเชิง อุปมา คําซ อนลัก ษณะนี้จะเปนคําซอ นที่คําเดิม มีความหมายเปน รูปแบบเมื่อนํามาซอนกับความหมายของคําซอนนั้นจะเปลี่ยนไปเปนนามธรรม เชน ออนหวาน ออนมีความหมายวาไมแข็ง เชน ไมออน หวานมีความหมายวา รสหวาน เชน ขนมหวาน ออนหวาน มีความหมายวาเรียบรอย นารัก เชน เธอชางออนหวานเหลือเกิน หมายถึง กริยาอาการที่แสดงออกถึงความเรียบรอยนารัก คําอื่น ๆ เชน ค้ําจุน เด็ดขาด ยุงยาก เปนตน 2.2 ความหมายกวางออก คําซ อ นบางคํามี ความหมายกวางออกไม จํา กั ดเฉพาะ ความหมายเดิมของคําสองคําที่มาซอนกัน เชน เจ็บไข หมายถึง อาการเจ็บของโรคตาง ๆ และคํา พี่นอง ถวยชาม ทุบตี ฆาฟน เปนตน

ห น้ า | 125

2.3 ความหมายแคบเขา คําซอนบางคํามีความหมายเดนอยูคําใดคําหนึ่ง ซึ่งอาจจะเปนคําหนา หรือคําหลังก็ได เชน ความหมายเดนอยูขางหนา ใจดํา หัวหู ปากคอ บาบอคอแตก ความหมายเดนอยูขางหลัง หยิบยืม เอร็ดอรอย น้ําพักน้ําแรง วานอนสอนงาย เปนตน ตัวอยางคําซอน 2 คํา เชน บานเรือน สวยงาม ขาวของ เงินทอง มืดค่ํา อดทน เกี่ยวของ เย็นเจี๊ยบ ทรัพยสิน รูปภาพ ควบคุม ปองกัน ลี้ลับ ซับซอน เปนตน ตัวอยางคําซอนมากกวา 2 คํา เชน ยากดีมีจน เจ็บไขไดปวย ขาวยากหมากแพง เวียนวายตายเกิด ถูกอกถูกใจ จับไมไดไลไมทัน ฉกชิงวิ่งราว เปนตน

126 | ห น้ า

เรื่องที่ 2 การใชเครื่องหมายวรรคตอนและอักษรยอ การใชเครื่องหมายวรรคตอน ภาษาไทยมีวิธีการเขียนคําติดตอกันไป เมื่อจบขอความแลวจึงเวนวรรค ดังนั้น ในการเขียน หนังสือจึงตองมีการแบงวรรคตอนและใชเครื่องหมายวรรคตอนประกอบการเขียนใหถูกตอง เพื่อชวยให เขาใจความหมายไดอยางชัดเจนไมผิดเพี้ยนไปจากวัตถุประสงค เครื่องหมายวรรคตอนที่ควรทราบมีดังนั้น ลําดับที่ เครื่องหมาย

ชื่อ

วิธีใช

1.

,

จุลภาค

เปนเครื่องหมายที่นํามาใชตามแบบภาษาอังกฤษ แตตามปกติภาษาไทยใชเวนวรรคแทนเครื่องหมาย จุลภาคอยูแลว จึงไมจําเปนตองใชเครื่องหมาย จุลภาคอีก ตัวอยาง เขาชอบรับประทานผักกาด ผักคะนา ตนหอม กะหล่ําปลี ถาเปนประโยคภาษาอังกฤษจะใชเครื่องหมาย ดังนี้ เขาชอบรับประทานผักกาด, ผักคะนา, ตนหอม, กะหล่ําปลี

2.

?

ปรัศนี หรือ เครื่องหมาย คําถาม

ใชเขียนไวหลังคํา หรือขอความทีเ่ ปนคําถาม ถาไมใชถามโดยตรงไมตองใสเครือ่ งหมายปรัศนี ตัวอยาง ใคร? ใครครับ? (คําถาม) ฉันไมทราบวาเขามาหาใคร (บอกเลา) เธอชอบอานหนังสือนวนิยายไหม? (คําถาม) ฉันไมทราบวาจะทําอยางไรใหเธอเชื่อฉัน (บอกเลา)

ห น้ า | 127

ลําดับที่ เครื่องหมาย

ชื่อ

วิธีใช

3.

!

อัศเจรีย

เปนเครื่องหมายแสดงความประหลาดใจ มหัศจรรยใจใชเขียนหลังคําอุทาน หรือขอความ ที่มีลกั ษณะคลายคําอุทาน เพื่อใหผูอานออกเสียง ไดถูกตองกับความเปนจริง และเหมาะสมกับ เหตุการณที่เกิดขึ้น เชน ดีใจ เสียใจ เศราใจ แปลกใจ ตัวอยาง “โอโฮ! เธอขับรถไปถึงสงขลาคนเดียวหรือ” แปลกใจ “อนิจจา! ทําไมเขาถึงเคราะหรายอยางนั้น” สลดใจ

4.

(............)

นขลิขิต หรือ เครื่องหมาย วงเล็บ

ใชเขียนครอมความที่เปนคําอธิบาย ซึ่งไมควรมี ในเนื้อเรื่อง แตผูเขียนตองการใหผูอานเขาใจหรือ ทราบขอความนั้นเปนพิเศษ เชน ตัวอยาง สมัยโบราณ คนไทยจารึกพระธรรมลงในกระดาษ เพลา (กระดาษที่คนไทยทําขึ้นใชเอง โดยมากทํา จากเปลือกขอย บางครั้งเรียกวากระดาษขอย)

128 | ห น้ า

ลําดับที่ เครื่องหมาย

ชื่อ

วิธีใช

5.

“…………..”

อัญประกาศ

มีวิธีใชดังนี้ เนนคํา หรือขอความใหผูอานสังเกตเปนพิเศษ ตัวอยาง ผูหญิงคนนั้น “สวย” จนไมมีที่ติ เขาเปนคน “กตัญูรูคุณคน” อยางนาสรรเสริญยิ่ง ใชสําหรับขอความที่เปนความคิดของผูเ ขียนหรือ ความคิดของบุคคลอื่น ตัวอยาง ฉันคิดวา “ฉันคงจะมีความสุขที่สุดในโลก ถามี บานของตัวเองสักหลังหนึง่ ” เขาคิดวา “ไมมีสงิ่ ใด ในโลกนี้ทจี่ ีรงั ยั่งยืน” ขอความที่เปนคําสนทนา เชน ดํา “เมื่อคืนนีฝ้ นตกหนัก น้ําทวมเขามาถึงใน บาน แนะ ที่บานของเธอน้ําทวมไหม” แดง “เหรอ ที่บานน้ําไมทวมหรอก แลวกอน มาทํางานน้ําลดแลวหรือยังละ” 4. ขอความที่ผูเขียนนํามาจากที่อื่น หรือเปน คําพูดของผูอื่น ตัวอยาง ก. เขาทําอยางนี้ตรงกับสุภาษิตวา “ขี่ชางจับ ตั๊กแตน” ข. ผมเห็นดวยกับปาฐกถาธรรมของพระราช นันทมุนีที่วา “ความสุขมันเกิดจากเราคิดถูก พูดถูกทําถูก”

6.

ๆ

ไมยมก หรือ ยมก ใชเขียนไวหลังคํา หรือขอความเพื่อใหอานคํา หรือความนั้นซ้ํากันสองครัง้ ยมก แปลวา คู แตตองเปนคําหรือความชนิดเดียวกัน ถาเปนคํา หรือความตางชนิดกันจะใชไมยมกไมได ตองเขียน ตัวอักษรซ้ํากัน

ห น้ า | 129

ลําดับที่ เครื่องหมาย

ชื่อ

วิธีใช ตัวอยาง เขาเคยมาทุกวัน วันนี้ไมมา (ถูก) เขาเคยมาทุกวัน ๆ นี้ไมมา (ผิด) เขาชอบพูดตาง ๆ นานา (ถูก) เขาชอบพูดตาง ๆ นา (ผิด)

7.

_

สัญประกาศ

ใชขีดเสนใตขอความที่ผูเขียนตองการเนนใหเห็น ความสําคัญ ตัวอยาง โรคพิษสุนัขบามีอันตรายมาก ถาถูกสุนัขบากัดตองรีบไปฉีดวัคซีนทันที เขาพูดวาเขาไมชอบ คนที่พูดมาก

8.

”

บุพสัญญา

ใชเปนเครื่องหมายแทนคํา หรือกลุมคําซึ่งอยู ขางบนเครื่องหมายนี้ การเขียนเครื่องหมายนี้จะ ชวยใหไมตองเขียนคําซ้ํา ๆ กัน ตัวอยาง คําวา คน ถาเปนคํากริยา แปลวากวนใหทั่ว ” ขอด ” ” ” ” ขมวดใหเปนปม เครื่องหมาย บุพสัญญานี้มักจะมีผเู ขียนผิดเปน “ ตัวอยาง สมุด 8 โหล ราคาโหลละ 40 บาท ดินสอ 8 ” “ ” 12 บาท (ผิด)

130 | ห น้ า

ลําดับที่ เครื่องหมาย

ชื่อ

วิธีใช

9.

_

ยติภังค หรือ เครื่องหมาย ขีดเสน

ใชเขียนระหวางคําทีเ่ ขียนแยกพยางคกัน เพื่อเปน เครื่องหมายใหรูวา พยางคหนากับพยางคหลังนั้น ติดกัน หรือเปนคําเดียวกัน คําที่เขียนแยกนั้นจะ อยูในบรรทัดเดียวกัน หรือตางบรรทัดกันก็ได ตัวอยาง สับดาห อานวา สัป-ดา สพยอก อานวา สับ - พะ - ยอก ในการเขียนเรื่อง หรือขอความ ตัวอยาง เชน คําวา พระราชกฤษฎีกา เมื่อเขียนไดเพียง พระราชกฤษ ก็หมดบรรทัด ตองเขียนคําวา ฎีกา ตอในบรรทัด ตอไปถาเปนเชนนี้ ใหเขียนเครื่องหมายยติภังค ดังนี้ พระราชกฤษ - แลวเขียนตอบรรทัดใหมวา ฎีกา และในการอาน ตองอานติดตอกันเปนคําเดียวกัน วาพระราชกฤษฎีกา

10.

ฯ

ไปยาลนอย

ใชเขียนหลังคําซึ่งเปนทีร่ ูกันโดยทั่วไป ละขอความ สวนหลังไว ผูอานจะตองอานขอความในสวนที่ ละไวใหครบบริบูรณ ถาจะใหอานเพียงที่เขียนไว เชน กรุงเทพ ก็ไมตองใสเครือ่ งหมายไปยาล นอยลงไป ตัวอยาง กรุงเทพ ฯ อานวา กรุงเทพมหานคร โปรดเกลา ฯ อานวา โปรดเกลา โปรด กระหมอม

ห น้ า | 131

ลําดับที่ เครื่องหมาย

ชื่อ

วิธีใช

11.

ฯลฯ

ไปยาลใหญ

วิธีใชมีดังนี้ ใชเขียนไวหลังขอความที่จะตอไปอีกมาก แตนํามาเขียนไวพอเปนตัวอยาง ใหอาน เครื่องหมาย ฯลฯ วา “ ละ” ตัวอยาง เขาปลูกผักกาด ผักคะนา ผักบุง ฯลฯ อานวา เขาปลูกผักกาด ผักคะนา ผักบุง ละ ใชเขียนไวระหวางกลางขอความ ซึ่งถาเขียนจน จบจะยาวเกินไป จึงนํามาเขียนไว เฉพาะตอนตน กับตอนสุดทายเทานั้น สวนขอความที่เวนไวใส เครื่องหมาย ฯลฯ ใหอานเครื่องหมาย ฯลฯ วา “ละถึง ” ตัวอยาง อิติปโส ฯลฯ ภควาติ. อานวา อิติปโส ละถึง ภควาติ.

12.

...............

ไปยาลใหญ หรือ จุดไขปลา

สําหรับเครื่องหมาย ฯลฯ นั้น ปจจุบันนิยมใช เครื่องหมาย.............แทน ตัวอยาง อิติปโส ฯลฯ ภควาติ นิยมเขียนวา อิติปโส ......... ภควาติ อานวา อิติปโส ละถึง ภควาติ

13.

•

มหัพภาค

มีที่ใชดังนี้ เขียนไวหลังอักษร เชน พ.ศ. ยอมาจาก พุทธศักราช พ.ร.บ. ” พระราชบัญญัติ เม.ย. ” เมษายน เขียนไวหลังคํายอ เชน กรกฎ. ยอมาจาก กรกฎาคม เมษ. ยอมาจาก เมษายน เขียนไวหลังตัวเลข หรืออักษรที่บอกจํานวนขอ

132 | ห น้ า

ลําดับที่ เครื่องหมาย

ชื่อ

วิธีใช ตัวอยาง ก. เราจะไมประพฤติผิดระเบียบของโรงเรียน ข. การนอนหลับถือวาเปนการพักผอน เขียนไวขางหลังเมื่อจบประโยคแลว เชน ฉันชอบเรียนวิชาภาษาไทยมากกวาวิชาอื่นๆ

14.

มหัตสัญญา

เปนการยอหนา ขึ้นบรรทัดใหม ไมมีรปู ราง และเครือ่ งหมาย วิธีใช เมื่อเปนชื่อเรื่อง หรือหัวขอเขียนไวกลางบรรทัด ถาเปนหัวขอยอย ก็ยอหนาขึ้นบรรทัดใหม ขอความสําคัญๆ ที่จัดไว เปนตอน ๆ ควรยอหนา ขึ้นบรรทัดใหม เพื่อใหขอความเดนชัดและ เขาใจงาย

อักษรยอ อักษรยอ คือ อักษรที่ใชแทนคํา หรือขอความเพื่อความสะดวกรวดเร็วในการสื่อสาร ลักษณะ ของอักษรยออาจจะเปนอักษรตัวเดียว อักษรสองตัว หรือมากกวานั้น แลวมีจุดหนึ่งจุด (มหัพภาค) ขางหลัง หรือจุดระหวางตัวอักษรแลวแตการกําหนด

หลักเกณฑการเขียนและการอานอักษรยอ 1. การเขียนอักษรยอของคําตาง ๆ มีวิธีการและหลักการซึ่งราชบัณฑิตยสถาน โดย “คณะกรรมการกําหนดหลักเกณฑ เกี่ยวกับการใชภาษาไทย” ไดกําหนดไว ดังนี้ 1.1 ใชพยัญชนะตนของพยางคแรกของคําเปนตัวยอ ถาเปนคําคําเดียวใหใชยอตัวเดียว แมวาคํานั้นจะมีหลายพยางคก็ตาม ตัวอยาง วา ว. จังหวัด จ. 3.00 นาฬิกา 3.00 น. ศาสตราจารย ศ.

ห น้ า | 133

ถาใชตัวยอเพียงตัวเดียวแลวทําใหเกิดความสับสนอาจใชพยัญชนะตนของคําถัดไปเปนตัวยอ ดวยก็ได

1.2

1.3

1.4

1.5

1.6

1.7

ตัวอยาง ตํารวจ ตร. อัยการ อก. ถาเปนคําสมาสใหถือเปนคําเดียว และใชพยัญชนะตนของพยางคแรกเพียงตัวเดียว ตัวอยาง มหาวิทยาลัย ม. วิทยาลัย ว. ถาเปนคําประสม ใชพยัญชนะตนของแตละคํา ตัวอยาง ชั่วโมง ชม. โรงเรียน รร. ถาคําประสมประกอบดวยคําหลายคํา มีความยาวมาก อาจเลือกเฉพาะพยัญชนะตน ของคําที่เปนใจความสําคัญ ทั้งนี้ ไมควรเกิน 4 ตัว ตัวอยาง คณะกรรมการประสานงานโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดําริ กปร. สํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน สพฐ. ถาใชพยัญชนะของแตละคําแลวทําใหเกิดความสับสน ใหใชพยัญชนะตนของพยางค ถัดไปแทน ตัวอยาง พระราชกําหนด พ.ร.ก. พระราชกฤษฎีกา พ.ร.ฎ. ถาพยางคที่จะนําพยัญชนะตนมาใชเปนตัวยอมี ห เปนอักษรนํา เชน หญ หล ใหใช พยัญชนะตนนั้นเปนตัวยอ ตัวอยาง สารวัตรใหญ สวญ. ทางหลวง ทล. คําที่พยัญชนะตนเปนอักษรควบกล้ําหรืออักษรนํา ใหใชอักษรตัวหนาตัวเดียว ตัวอยาง ประกาศนียบัตร ป. ถนน ถ. เปรียญ ป.

134 | ห น้ า

1.8 ตัวยอไมควรใชสระ ยกเวนคําที่เคยใชมากอนแลว ตัวอยาง เมษายน เม.ย. มิถุนายน มิ.ย. 1.9 ตัวยอตองมีจุดกํากับเสมอ ตัวยอตั้งแต 2 ตัวขึ้นไป ใหจุดที่ตัวสุดทายเพียงจุดเดียว ยกเวนตัวที่ใชกันมากอน เชน พ.ศ. น.ศ. ม.ร.ว. เปนตน ตัวอยาง ตําบล ต. ทบวงมหาวิยาลัย ทม. 1.10 ใหเวนวรรคหนาตัวยอทุกแบบ ตัวอยาง ประวัติของ อ. พระนครศรีอยุธยา ขาวจาก กทม. วา 1.11 ใหเวนวรรคระหวางกลุม อักษรยอ ตัวอยาง ศ. นพ. 1.12 การอานคํายอ ตองอานเต็ม ตัวอยาง 05.00 น. อานวา หานาฬิกา อ.พระนครศรีอยุธยา อานวา อําเภอพระนครศรีอยุธยา ยกเวนในกรณีที่คําเต็มนั้นยาวมาก และคํายอนั้นเปนที่เขาใจและยอมรับกันทั่วไปแลว อาจอานตัวยอเรียงตัวไปก็ได ตัวอยาง ก.พ. อานวา กอ พอ (จากหนังสือหลักเกณฑการใชเครื่องหมายวรรคตอนเครื่องหมายอื่นๆ หลักเกณฑการเวนวรรค หลักเกณฑการเขียน คํายอ ราชบัณฑิตยสถาน)

ห น้ า | 135

2. การเขียนรหัสตัวพยัญชนะประจําจังหวัด ตามระเบียบสํานักนายกรัฐมนตรีวาดวยงานสารบรรณ โดยไมมีจุด มหัพภาค ตอทาย เชน กระบี่ ยอเปน กบ นาน ยอเปน นน ราชบุรี ยอเปน รบ กรุงเทพมหานคร ” กท บุรีรัมย ” บร ลพบุรี ” ลบ กาญจนบุรี ” กจ ปทุมธานี ” ปท ลําปาง ” ลป กาฬสินธุ ” กส ประจวบคีรีขันธ ” ปข ลําพูน ” ลพ กําแพงเพชร ” กพ ปราจีนบุรี ” ปจ เลย ” ลย ขอนแกน ” ขก ปตตานี ” ปน ศรีสะเกษ ” ศก จันทบุรี ” จบ พะเยา ” พย สกลนคร ” สน ฉะเชิงเทรา ” ฉช พระนครศรีอยุธยา ” อย สงขลา ” สข ชลบุรี ” ชบ พังงา ” พง สตูล ” สต ชัยนาท ” ชน พัทลุง ” พท สมุทรปราการ ” สป ชัยภูมิ ” ชย พิจิตร ” พจ สมุทรสงคราม ” สส เชียงราย ” ชร พิษณุโลก ” พล สมุทรสาคร ” สค เชียงใหม ” ชม เพชรบุรี ” พบ สระบุรี ” สบ ตรัง ” ตง เพชรบูรณ ” พช สิงหบุรี ” สห ตราด ” ตร แพร ” พร สุโขทัย ” สท ตาก ” ตก ภูเก็ต ” ภก สุพรรณบุรี ” สพ นครนายก ” นย มหาสารคาม ” มค สุราษฎรธานี ” สฎ นครปฐม ” นฐ มุกดาหาร ” มห สุรินทร ” สร นครพนม ” นพ แมฮองสอน ” มส หนองคาย ” นค นครราชสีมา ” นม ยโสธร ” ยส อางทอง ” อท นครศรีธรรมราช ” นศ ยะลา ” ยล อุดรธานี ” อด นครสวรรค ” นว รอยเอ็ด ” รอ อุตรดิตถ ” อต นนทบุรี ” นบ ระนอง ” รน อุทัยธานี ” อน นราธิวาส ” นธ ระยอง ” รย อุบลราชธานี ” อบ หมายเหตุ กรุงเทพมหานคร กท จะพบในหนังสือราชการ แตโดยทั่วไป ใชกรุงเทพมหานคร เครื่องหมาย ตัวอยาง ใกล ๆ

เรียกชื่อ ยมก หรือ ไมยมก

วิธีใช ให เ ขี ยนไวห ลั ง คํา เพื่ อ ให อ านคํ านั้น ซ้ํ ากั น สองครั้ง

136 | ห น้ า

เรื่องที่ 3 ชนิดและหนาที่ของประโยค ชนิดของประโยค เมื่อเราทราบลักษณะของประโยคแลว ก็มาทําความเขาใจเกี่ยวกับประโยคชนิดตาง ๆ เพิ่มเติมอีก ประโยคชนิดแรกที่จะกลาวถึง คือ ประโยคความเดียว 1. ประโยคความเดีย ว (เอกรรถประโยค) ประโยคชนิ ดนี้ คื อ ประโยคที่ มุง กล า วถึง สิ่งใดสิง่ หนึง่ เพียงสิง่ เดียว สิ่งนั้นอาจเปนคน สัตว เหตุการณ ฯลฯ อยางใดอยางหนึ่ง และสิง่ นั้นแสดง กิริยาอาการหรืออยูในสภาพอยางเดียว เชน ก. นกเกาะตนไม ข. นายแดงไถนา ค. มุกดาหารเปนจังหวัดที่เจ็ดสิบสาม สวนสําคัญของประโยคความเดียว ประโยคความเดี ย วแตล ะประโยคแบ ง ส ว นสํา คั ญ ออกเป น 2 ส ว น ส ว นหนึ่ง เรี ยกว า “ภาคประธาน” คือ ผูกระทําอาการในประโยค อีกสวนหนึ่งเรียกวา “ภาคแสดง” คือ สวนที่เปนกิริยา และกรรมผูถูกกระทํา ในประโยค ประโยค

ภาคประธาน

ภาคแสดง

ก. นกเกาะตนไม

นก

เกาะตนไม

ข. นายแดงไถนา

นายแดง

ไถนา

ค. มุกดาหารเปนจังหวัดที่เจ็ด มุกดาหาร สิบสาม

เปนจังหวัดที่เจ็ดสิบสาม

2. ประโยคความรวม (อเนกรรถประโยค) คือ ประโยคที่รวมความเอาประโยคความเดียว ตั้งแต 2 ประโยคขึ้นมารวมเขาดวยกัน โดยมีคําเชื่อมประโยคเหลานั้นเขาดวยกัน 2.1 ประโยคที่มีเนื้อความคลอยตามกัน ประโยคที่ 1 จารุณีเดินทางไปเชียงใหม ประโยคที่ 2 อรัญญาเดินทางไปเชียงใหม เราสามารถรวมประโยคความเดียวทั้ง 2 ประโยคเขาไวดวยกัน ดังนี้ “จารุณแี ละอรัญญาเดินทางไปเชียงใหม” ประโยคที่ 1 เราจะประสบความลมเหลว ประโยคที่ 2 เราไมทอถอย รวมประโยคไดวา “แมเราจะประสบความลมเหลวเราก็ไมทอถอย”

ห น้ า | 137

2.2 ประโยคที่มีเนื้อความขัดแยงกัน ประโยคที่ 1 พี่ขยัน ประโยคที่ 2 นองเกียจคราน รวมประโยควา “พี่ขยันแตนองเกียจคราน” ประโยคที่ 1 เขาไดทํางานแลว ประโยคที่ 2 เขายังไมพอใจ รวมประโยควา “เขาไดทํางานแลวแตทวาเขายังไมพอใจ” 2.3 ประโยคที่มีใจความเลือกเอาอยางใดอยางหนึ่ง ประโยคที่ 1 เธอชอบดูภาพยนตร ประโยคที่ 2 เธอชอบดูโทรทัศน รวมประโยควา “เธอชอบดูภาพยนตรหรือโทรทัศน” ประโยคที่ 1 ปรีชาขึ้นตนไมหลังบาน ประโยคที่ 2 ปรีชากวาดขยะอยูหนาบาน รวมประโยควา “ปรีชาขึ้นตนไมหลังบานหรือไมก็กวาดขยะอยูหนาบาน” 2.4 ประโยคที่มีขอความเปนเหตุเปนผลกัน โดยมีขอความที่เปนเหตุอยูขางหนาขอความที่ เปนผลอยูหลัง ประโยคที่ 1 เขาขับรถเร็วเกินไป ประโยคที่ 2 เขาถูกรถชน รวมประโยควา “เขาขับรถเร็วเกินไปเขาจึงถูกรถชน” ประโยคที่ 1 กรุงเทพฯ ฝนตกมาก ประโยคที่ 2 กรุงเทพฯ น้ําทวม รวมประโยควา “เพราะกรุงเทพฯ ฝนตกมากน้ําจึงทวม” คําที่ทําหนาที่เชื่อมประโยคเขาดวยกัน เราเรียกวา “คําสันธาน” 3. ประโยคซอนกัน (สังกรประโยค) คือประโยคที่มีขอความหลายประโยคซอนรวมอยูใน ประโยคเดียวกัน เพื่อใหขอความสมบูรณยิ่งขึ้น 1. ประโยคหลักเรียกวา มุขยประโยค ซึ่งเปนประโยคสําคัญมีใจความสมบูรณในตัวเอง 2. ประโยคยอย เรียกวา อนุประโยค ประโยคยอยนีจ้ ะตองอาศัยประโยคหลัง จึงจะได ความสมบูรณ

138 | ห น้ า

ตัวอยาง สรพงษเดินทางไปสงขลาเพื่อแสดงภาพยนตร เขาประสบอุบัติเหตุเพราะความประมาท คนที่ปราศจากโรคภัยไขเจ็บเปนคนโชคดี ตารางประโยคความซอน ประโยคหลัก (มุขยประโยค) สรพงษเดินทางไปสงขลา เขาประสบอุบัติเหตุ คน...เปนคนโชคดี

บทเชื่อม

ประโยคยอย (อนุประโยค)

เพื่อ เพราะ ที่

แสดงภาพยนตร ความประมาท ปราศจากโรคภัยไขเจ็บ

นอกจากประโยคทั้ง 3 ชนิดดังกลาวมาแลว ยังมีประโยคอีกหลายชนิดที่มิไดเรียงลําดับประโยค เหมือนประโยคทั้ง 3 ชนิด ทั้งนี้ ขึ้นอยูกับความตองการของผูสงสารวาตองการจะเนนสวนใดของ ประโยคดวยเหตุนี้จงึ ทําใหประโยคมีหลายรูปแบบ ดังนี้ 1. ประโยคเนนผูกระทํา คือ ประโยคที่ยกผูกระทําขึ้นเปนประธานของประโยคขึ้นกลาวกอน แลวจึงตามดวยภาคแสดง เชน รูปประโยค 1. ลินดากําลังซื้อผลไม 2. สายชลพูดโทรศัพท

ประธาน ลินดา สายชล

กริยา กําลังซื้อ พูด

กรรม ผลไม โทรศัพท

2. ประโยคเนนผูถูกกระทําคือ ประโยคที่กลาวถึงผูถูกกระทําหรือ กรรม กอน ผูถูกกระทํา จึงอยูห นาประโยค รูปประโยค

ผูถูกกระทํา

กริยา

1. เพื่อนของฉันถูกทําโทษ 2. ชาตรีถูกจับ

เพื่อนของฉัน ชาตรี

ถูกทําโทษ ถูกจับ

ขอสังเกต ในภาษาไทย ถาใชวา “ถูกกระทํา” อยางใด จะมีความหมายไปในทางไมดี เชน ถูกตําหนิ ถูกตอวา ถูกดุ เปนตน ถาเปนไปทางดีเราจะไมใชคําวา “ถูก” แตใชคําวา “ไดรับ” แทน เชน ไดรับแตงตั้ง ไดรับเลือก........เราจะ ไมใชวา ไดถูกแตงตั้ง......ไดถูกเลือก.......เปนอันขาด

ห น้ า | 139

3. ประโยคเนนกริยา คือ ประโยคที่ตองการเนนกริยาใหเดน จึงกลาวถึงกริยากอนที่จะ กลาวถึงประธาน กริยาที่เนนไดในลักษณะนี้มีอยูไมกี่คํา คือ เกิด ปรากฏ มี รูปประโยค

กริยา

เกิดน้ําทวมในประเทศบังกลาเทศ เกิดน้ําทวม น้ําทวม ขยายกริยา ปรากฎดาวเทียมบนทองฟา ปรากฏ บนทองฟา ขยายกริยา

ประธาน ในประเทศบังกลาเทศ ดาวเทียม

4. ประโยคคําสั่งและขอรอง คือ ประโยคที่อยูในรูปคําสั่งหรือขอรองและจะละประธานไว โดยเนนคําสั่งหรือคําขอรอง เชน คําสั่ง 1. จงกาเครื่องหมายกากบาท หนาขอความที่ถูกตอง คําที่ขีดเสนใต คือ กริยา คําขอรอง 2. โปรดรักษาความสะอาด คําที่ขีดเสนใต คือ กริยา ถาเดิมประธานที่ละไวลงไป ก็จะกลายเปนประโยคเนนผูกระทํา เชน 1. ทานจงกาเครื่องหมายกากบาทหนาขอความที่ถูกตอง 2. ทานโปรดรักษาความสะอาด

หนาที่ของประโยค ประโยคชนิดตาง ๆ สามารถบอกความหมายไดตามเจตนาของผูสงสาร เพราะการสื่อสารกัน ตามปกตินั้น ผูสงสารอาจมีเจตนาไดหลายประการ ประโยคจึงทําหนาที่ตาง ๆ กัน เชน บอกกลาว เสนอแนะ ชี้แจง อธิบาย ซักถาม วิงวอน สั่งหาม ปฏิเสธ เปนตน ขอความหรือประโยคที่แสดง เจตนาของผูสงสารเหลานี้จะอยูในรูปที่ตาง ๆ กันไป ซึ่งอาจแบงหนาที่ของประโยคไดเปน 4 ประเภท ดวยกัน คือ 1. รูปประโยคบอกกลา วหรือบอกเลา ประโยคลัก ษณะนี้ โดยปกติจะมี ประธาน กริยา และอาจมีกรรมดวย นอกจากนีอ้ าจมีสวนขยายตาง ๆ เพื่อใหชัดเจน โดยทั่วไปประโยคบอกเลาจะบงชี้ เจตนาวาประธานของประโยคเปนอยางไร ตัวอยาง ประโยค ภาษาไทยเปนภาษาประจําชาติของเรา นองหิวขาว

เจตนา ภาษาไทยเปนอะไร นองอยูในสภาพใด

140 | ห น้ า

2. รูปประโยคปฏิเสธ ประโยคนี้แตกตางจากประโยคบอกกลาว หรือบอกเลาตรงที่มีคําวา “ไม” หรือคําที่มีความหมายในทางปฏิเสธ เชน “หามิได” “มิใช” ประกอบคําอธิบายเสมอไป ตัวอยาง วันนี้ไมมีฝนเลย เขามิใชคนเชนนั้น หามิได หลอนไมใชคนผิดนัด สําหรับประโยคที่ผสู งสารมีเจตนาที่จะเสนอแนะมักจะใชคําวา ควรหรือควรจะในประโยค บอกเลาสวนในประโยคปฏิเสธ ใชคําวา ไมควรหรือไมควรจะ ประโยคปฏิเสธ “ชาวนาไมควรปลูกมันสําปะหลังในที่นาเพราะจะทําใหดินจืด” 3. ประโยคคําสั่งและขอรอง ประโยครูปนี้มีลักษณะเดน คือ มีแตภาคแสดงเสมอ สวนประธานซึ่งตองเปนบุรุษที่ 2 ใหละเวนในฐานที่เขาใจ ตัวอยาง ยกมือขึ้น ยืนขึ้น ปลอยเดี๋ยวนี้นะ รูปประโยคคําสั่ง เชน ขางตนนี้ อาจใสคําวา อยา จง หาม ขางหนาประโยคไดเพื่อให คําสั่งจริงจังยิ่งขึ้น ตัวอยาง อยาทําบานเมืองสกปรก จงตอบคําถามตอไปนี้ หามมียาเสพติดไวในครอบครอง 4. รูปประโยคคําถาม ประโยครูปนี้ทําหนาที่เปนคําถามวางอยูตอนตน หรือตอนทายของประโยคก็ได คําแสดงคําถามแบงออกเปน 2 ประเภทใหญ ๆ คือ 4.1 คําแสดงคําถามที่ผูสงสารตองการคําตอบเปนใจความใหม 4.2 คําแสดงคําถามที่ผูสงสารตองการคําตอบเพียง “ใช” หรือ “ไม”

ห น้ า | 141

เรื่องที่ 4 หลักในการสะกดคํา สะกดอยางไรใหถูกตอง การใชภาษาในการสื่อสาร ไมวาจะดวยการพูด และการเขียน หรืออานจําเปนตองใชใหถูกตอง โดยมีหลักการไวดังนี้

การใชตัวสะกด ถาเปนคําภาษาไทยแทจะใชตัวสะกดตรงตามมาตราตัวสะกด เชน จง บิน ชม เชย เดียว ปก รด พบ เปนตน สวนคําภาษาไทยที่มาจากภาษาตางประเทศนั้นมีทั้งสะกดตรงตามมาตรา และ ใชตัวสะกดหลายตัวตามรูปศัพทเดิม โดยเฉพาะภาษาบาลีสันสกฤต เชน 1. คําในภาษาไทยที่มาจากภาษาเขมร ภาษาบาลี สันสกฤตบางคํา และคําที่มาจากภาษาอื่น ที่ใชตัวสะกดตรงตามมาตรา คําไทยที่มาจากภาษาเขมร เชน จํานอง ดําเนิน ขจัด อํานวย บังคม เปนตน คําไทยที่มาจากภาษาบาลี สันสกฤต เชน ทาน คําไทยที่มาจากภาษาอื่น เชน มังคุด 2. คําไทยที่มาจากภาษาบาลี สันสกฤตมีตัวสะกดอยูในมาตรา แม กน กก กด กบ อาจจะ ใชตัวสะกดไดหลายตัวตามรูปในภาษาเดิม ดังตัวอยางตอไปนี่ 2.1 คําในแม กน เชน พน

ใช น

สะกด แปลวา ปา ศัพทเดิม พน อาน พะ นะ

ชล

ใช ล

สะกด แปลวา น้ํา ศัพทเดิม ชล อาน ชะ ละ

บุญ

ใช ญ

สะกด แปลวา ความดี ศัพทเดิม ปุญญ อาน ปุน ยะ

คุณ

ใช ณ

สะกด แปลวา ความเกื้อกูล ศัพทเดิม คุณ อาน คุ ณะ

พร

ใช ร

สะกด แปลวา ความดี ศัพทเดิม วร อาน วะ นะ

142 | ห น้ า

2.2 คําในแม กก เชน ชนก ใช

ก

สะกด แปลวา พอ ศัพทเดิม ชนก อาน ชะ นะ กะ

มุข

ใช

ข

สะกด แปลวา หนา ปาก ทาง ศัพทเดิม มุข อาน มุก ขะ

มัค

ใช

ค

สะกด แปลวา หนทาง ศัพทเดิม มค อานวา มัก คะ

เมฆ

ใช

ฆ

สะกด แปลวา ไอน้ํารวมตัวกั นเปนกลุม ลอยตัวอยูในอากาศ เมฆ อานวา เม ฆะ

จักร

ใช

กร

สะกด แปลวา อาวุธ ศัพทเดิม จกร อาน จัก กระ

2.3 คําในแม กด เชน อนุญาต พยางคหลังใช ต สะกด แปลวา ยินยอมให ศัพทเดิม อนุญาต อานวา อะ นุน ยา ตะ สัจ ใช จ เปนตัวสะกด แปลวา การตั้งความสัตย ศัพทเดิม สัจจฺ อานวา สัต จะ พืช ใช ช เปนตัวสะกด แปลวา เมล็ ดพันธุไม ศัพท เดิม พืชและวีช อานวา พี ชะ และ วี ชะ ครุฑ ใช ฑ สะกด หมายถึง พญานกที่เปนพาหนะของพระนารายณ ศัพทเดิม ครุฑ อานวา คะ รู ดะ รัฐ ใช สะกด แปลวา ประเทศ ศัพทเดิม ร ฏ ฐ อานวา รัต ถะ รถ ใช ถ สะกด แปลวา ยานที่มีลอสําหรับเคลื่อนไป ศัพทเดิม รถ อานวา ระ ถะ อาพาธ อานวา อา พา ทะ ชาติ ใช ติ สะกด แปลวา เกิด ศัพทเดิม ชาติ อานวา ชา ติ เหตุ ใช ตุ สะกด แปลวา ที่มา ศัพทเดิม เหตุ อานวา เห ตุ มาตร ใช ตร สะกด แปลวา เครื่องวัดตาง ๆ ศัพทเดิม มาตร อานวา มาด ตระ เพชร ใช ชร สะกด แปลวา ชื่อแกวที่แข็งที่สุดและมีน้ําแวววาวกวา พลอยอื่น ๆ ศัพทเดิม วชฺร และ วชิร อานวา วัด ชระ และ วะ ชิ ระ

ห น้ า | 143

ทิศ

ใช ศ สะกด แปลวา ดาน ขาง ทาง เบื้อง ศัพทเดิม ทิศ อานวา ทิ สะ คําในแมกด ในภาษาบาลี สันสกฤตใชพยัญชนะหลายตัวเปนตัวสะกด จึงตอง สังเกตและจดจําใหดีจึงจะสามารถเขียนไดถูกตองตามสะกดการันต 2.4 คําในแม กบ เชน บาบ

ใช

ป

สะกด

แปลวา

ความชั่ว ศัพทเดิม บาป อานวา ปา ปะ

เสพ

ใช

พ

สะกด

แปลวา

กิน บริโภค ศัพทเดิม เสพ อานวา เส พะ

โลภ

ใช

ภ

สะกด

แปลวา

ความอยากไดไมรูจักพอ ศัพทเดิม โลภ อานวา โล พะ

3. คําที่มาจากภาษาเขมร เรานํามาใชในลักษณะคําแผลงตาง ๆ มีขอควรสังเกต คือ เมื่อแผลงคําแลว ตัวสะกดจะเปนตัวเดียวกับคําเดิม เชน เกิด เปน กําเนิด จรัส เปน จํารัส ตรวจ เปน ตํารวจ ตรัส เปน ดํารัส เสร็จ เปน สําเร็จ ฯลฯ 4. คําที่มาจากภาษาบาลี สันสกฤตบางคําจะมีตัวสะกดและตัวตามในภาษาไทย เรานํามาใช ทั้งรูปแบบเต็มรูปและตัดตัวสะกดออกบาง วุฑฒิ ไทยใช วุฒิ รฏฐ ไทยใช รัฐ อฑฒ ไทยใช อัฒ เชน อัฒจันทร

144 | ห น้ า

การประและไมประวิสรรชนีย การประวิสรรชนีย มีหลักดังนี้ 1. คําไทยแทที่ออกเสียง อะ ชัดเจน และคําที่ยอสวนจากคําประสม เชน มะมวง มะนาว กระทะ สะอึก เปนตน ยกเวนคําบางคํา เชน ณ ธ ทนาย ฯพณฯ เปนตน 2. คําที่มาจากภาษาบาลี สันสกฤต ถาตองการใชอานออกเสียง สระ อะ ที่ทายพยางค ใหประวิสรรชนียที่พยางคทาย เชน พละ ศิลปะ สาธารณะ ทักษะ มรณะ สมณะ ฯลฯ 3. คําที่มาจากภาษาบาลี สันสกฤตที่มีพยางคหนาออกเสียง กระ ตระ ประ ในภาษาไทย ใหประวิสรรชนีย เชน กระษัย กระษาปณ ตระกูล ประกาศ ประสาท ประโยชน ประชาราษฎร ฯลฯ 4. คําที่ไมทราบที่มาไดแนชัดวามาจากภาษาใด แตถาอานออกเสียง อะใหประวิสรรชนีย เชน กะละแม กะหล่ํา กะละมัง สะอาด สะครวญ สะดือ โพระดก พะโล สะระแหน จะละเม็ด สะวี้ดสะวาด ปะเหลาะ ปะแหละ ฯลฯ การไมประวิสรรชนีย มีหลักดังนี้ 1. คําที่ออกเสียง อะ ไมเต็มมาตรา หรือคําที่เปนอักษรนํา เชน กนก ขนม ฉลาด สมอง ฯลฯ ยกเวนกะรัต 2. คําสมาสในภาษาบาลี สันสกฤต ซึ่งมีเสียง อะ ระหวางคํา เชน พลศึกษา ศิลปกรรม เปนตน หรือคําทีม่ ีเสียง อะ ที่พยางคหนาของคํา 3. คําที่มาจากภาษาเขมรมีพยัญชนะตน 2 ตัวซอนกัน ในภาษาไทยอานออกเสียงพยัญชนะ ตัวหนาเปน อะ ไมตองประวิสรรชนีย เชน จรูญ จรวย จรวด ผม ผจญ สลา สมอง ขโมย ขนง ขนาน ขนาบ ขนบ ถนน ถนอม 4. คําทับศัพทภาษาอังกฤษอาจจะประหรือไมประวิสรรชนียใหถือปฏิบัติตามแนวที่นิยมเขียน กันมา เชน เยอรมัน อเมริกา สติกเกอร โปสเตอร ไอศกรีม อะลูมิเนียม อะตอม อะมีบา

การใชคํา อํา อัม และ อําม อํา ( _ำ ) 1. ใชกับคําไทยทั่วไป เชน ชํา คํา จํา รํา เปนตน 2. ใชกับคําแผลงที่มาจากภาษาอื่น เชน เกิด กําเนิด ตรวจ ตํารวจ เปนตน อัม ( _ั ม ) 1. ใชคําที่เปนสระ อะ มีตัว ม สะกดในภาษาบาลี สันสกฤต เชน คัมภีร สัมผัส สัมภาษณ อัมพร เปนตน 2. ใชกับคําที่มาจากภาษาอังกฤษ เชน กิโลกรัม ปม อัลบั้ม เปนตน อําม (_ำ ม )

ห น้ า | 145

ใชกับคําที่มีเสียงสระ อะ แลวมี ม ตามในภาษาบาลี สันสกฤต เชน อํามาตย อํามฤต อํามหิต เปนตน

การใช ไอ ใอ อัย ไอย ( ไ- ใ-

-ัย

ไ-ย )

1. การใช ไ- สระไอไมมลาย ใชกับคําไทยทั้งหมด เชน ไกล ไคล ใจ ไหม ตระไคร ไฟ ไข ได ไป ฯลฯ เวนแตคําไทยที่ใชสระไอไมมวน 20 คํา และคํามาจากภาษาอื่น นอกจากภาษาบาลี สันสกฤตใหใช ไอ เหมือนภาษาไทยทั้งสิ้น คําแผลงมาจาก สระ อิ อี เอ เปนสระไอในภาษาไทยใหใชสระไอไมมลาย เชน วิจิตร ไพจิตร วิหาร ไพหาร ตรี ไตร ฯลฯ หรือคําบาลี สันสกฤตเดิมมีสระไออยูแลว ใหใช ไอ เชน ไอ ศวรย ไอศวรรย ไมตรี ไมตรี ฯลฯ คําที่มาจากภาษาอื่นไมใชภาษาบาลี สันสกฤตใหใชสระไอ เชน ไกเชอร เซียงไฮ กําไร ไนลอน ไนโตรเจน ไฉน ไสว ฯลฯ 2. การใช ใ- สระใอไมมวน ใชกับ คํา 20 คํา ดังนี้ ใฝใจใครใครรูให ใหลหลง ในใหมใสใหญยง ต่ําใต ใดใชใชใบบง ใยยืด ใสสะใภใกลใบ สิบมวนสองหน หรือ ผูใหญหาผาใหม ใหสะใภใชคลองคอ ใฝใจเอาใสหอ มิหลงใหลใครขอดู จะใครลงเรือใบ ดูน้ําใสและปลาปู สิ่งใดอยูในตู มิใชอยูใตตั่งเตียง บาใบถือใยบัว หูตามัวมาใกลเคียง เลาทองอยาละเลี่ยง ยี่สิบมวนจําจงดี 3. การใช -ั ย ( อัย ) ใชคําที่มาจากภาษาบาลี สันสกฤต ซึ่งมีเสียงอะ และ ย ตาม และถาในภาษาเดิมมี ย สะกดและ ย ตามเมื่อนํามาใชในภาษาไทยใหคง ย ไว ชัย มาจาก ชย วัย ” วย นัย ” นย อาลัย ” อาลย อุทัย ” อุทย อัยยะ ” อยย อัยยิกา ” อยยิกา

146 | ห น้ า

4. การใช ไ-ย (ไอย) ใชกับคําที่มาจากภาษาบาลีซงึ่ มีสระ เอ มี ย สะกด และมี ย ตาม เ ยย เอย ย เมื่อนํามาใชในภาษาไทย แผลงเปน “ไอย” เชน ไวยากรณ มาจาก เวยฺยากรณ อธิปไตย ” อธิปเตยฺย ไทยทาน ” เทยฺยทาน เวไนย ” เวเนยฺย อสงไขย ” อสงฺเขยฺย

การใชวรรณยุกต การใชวรรณยุกตไดถูกตองนั้น จะตองมีความรูในเรื่องตอไปนี้ 1. ไตรยางค หรือ อักษร 3 หมู ไดแก อักษรสูง มี 11 ตัว ไดแก ษ ฆ ฉ ฐ ถ ผ ฝ ศ ษ ส ห อักษรกลาง มี 9 ตัว ไดแก ก จ ฎ ฏ ด ต บ ป อ อักษรสูง มี 24 ตัว แบงออกเปน 2 ชนิด ดังนี้ อักษรต่ําคู มี 14 ตัว ไดแก ค ต ฆ ช ฌ ซ ฑ ฒ ท ธ พ ภ ฟ ฮ อักษรต่ําเดี่ยว มี 10 ตัว ไดแก ง ญ ณ น ม ย ร ล ฬ ว 2. คําเปนคําตาย 2.1 คําเปน คือ คําที่มีลักษณะอยางใดอยางหนึ่งตอไปนี้ ประสมกับสระเสียงยาวในแม ก กา เชน ป มา ประสมกับสระ อํา ไอ ใอ เอา เชน ไป ใกล ขํา มีตัวสะกดในมาตราแม กง กน เกย เกอว เชน ตรง จน กลม เชย เดียว 2.2 คําตาย คือ คําที่มีลักษณะอยางใดอยางหนึ่งตอไปนี้ ประสมกับสระเสียงสั้นในมาตราแม ก กา ยกเวน อํา ไอ ใอ เอา เชน จะ ผุ ติ มีตัวสะกดในมาตราแม กก กด กบ 3. การผันอักษร มีหลักการดังนี้ อักษรสูง คําเปน พื้นเสียงเปนเสียงจัตวา ผันดวย วรรณยุกต เปนเสียงเอก ผันดวย วรรณยุกต  วรรณยุกต  เปนเสียงโท เชน ผา ผา ผา ขาม ขาม ขาม อักษรสูง คําตาย พื้นเสียงเปนเสียงเอก ผันเสียงวรรณยุกต  เปนเสียงโท เชน ฉะ ฉะ ขบ ขบ อักษรกลาง คําเปน พื้นเสียงเปนเสียงสามัญ ผันดวยวรรณยุกต     เปนเสียง เอก โท ตรี จัตวา ตามลําดับ เชน ปะ ปา ปะ ปะ โกะ โกะ โกะ โกะ

ห น้ า | 147

อักษรต่ํา คําเปน พื้นเสียงเปนเสียงสามัญ ผันดวย วรรณยุกต   เปนเสียงโท ตรี ตามลําดับ เชน คา คา คา เทา เทา เทา อักษรต่ํา คําตาย สระเสียงสั้น พื้นเสียงเปนเสียง ตรี ผัน ดวยวรรณยุกต  เปนเสียงโท ผันดวยวรรณยุกต  เปนเสียงจัตวา เชน คะ คะ คะ อักษรต่ํา คําตายสระเสียงยาว พื้นเสียงเปนเสียงโท ผันดวยวรรณยุกต  เปนเสียงตรีผัน ดวยวรรณยุกต  เปนเสียงจัตวา เชน คาบ คาบ คาบ อักษรต่ําตองอาศัยอักษรสูงหรืออักษรกลางชวย จึงจะผันไดครบ 5 เสียง เชน คา ขา ขา คา ขา เลา เหลา เลา เหลา เลา เหลา ขอสังเกต 1. อักษรสูงและอักษรกลางจะมีรูปวรรณยุกตตรงกับเสียงวรรณยุกต 2. อักษรสูงและอักษรต่ําไมใชวรรณยุกตตรีเลย 3. อักษรต่ําจะมีเสียงวรรณยุกตสูงกวารูปวรรณยุกต 4. อักษรเดี่ยวหรืออักษรต่ําเดี่ยวเมื่อตองการผันใหครบ 5 เสียง ตองใชอักษรสูงหรืออักษร กลางนํา เชน ยา หยา อยา ยา ยา หยา 5. อักษรคูและอักษรสูงตองอาศัยอักษรที่คูกันชวย จึงจะผันไดครบ 5 เสียง เชน คา ขา คา ขา คา ขา

การใชเครื่องหมายทัณฑฆาต ( ) เครื่องหมายทัณฑฆาต  ใชเขียนเหมือนพยัญ ชนะที่ไม ตองการออกเสียง ซึ่งเราเรียกวา ตัวการันต มีหลักการดังนี้ 1. พยัญชนะที่อยูขางหลังตัวสะกด ถามีเครื่องหมายทัณฑฆาต ถือวาพยัญชนะตัวนั้นเปน ตัวการันตไมตองออกเสียง เชน เสาร ไมค ยักษ อาทิตย เปนตน 2. พยัญชนะที่อยูขางหลังตัวสะกดสองตัวหรือสามตัว ถาตัวใดตัวหนึ่งมีเครื่องหมายทัณฑฆาต กํา กั บ ถื อ ว า พยั ญ ชนะทั้ ง สองตั ว เป น ตั ว การั น ต ไม ต อ งออกเสี ย ง เช น วั น จั น ทร พระอิ น ทร พระลักษณ เปนตน ทั้งนี้ จะไมใชเครื่องหมายทัณฑฆาตกับตัวสะกดที่เปนอักษรควบกล้ํา และตัวสะกดที่มีสระ กํากับ เชน จักร มิตร เกียรติ เปนตน

148 | ห น้ า

เรื่องที่ 5 คําราชาศัพท ราชาศัพท แปลตามศัพท หมายถึง ถอยคําสําหรับพระราชา แตตามตําราหลักภาษาไทยได ใหความหมายเกินขอบเขตไปถึงถอยคําภาษาสําหรับบุคคล 3 ประเภท คือ 1. ศัพทที่ใชสําหรับพระมหากษัตริยและพระบรมวงศานุวงศ 2. ศัพทที่ใชสําหรับพระภิกษุสงฆ 3. ศัพทที่ใชสําหรับสุภาพชน

1. ศัพทมีใชสําหรับพระมหากษัตริยและพระบรมศานุวงศ คําศัพทประเภทนี้เราจะไดฟงหรือไดอานบอยมาก สวนใหญจะเปนขาวหรือเรื่องราวที่เกี่ยวกับ กรณียกิจของพระมหากษัตริยและพระบรมวงศานุวงศ ลักษณะของราชาศัพทประเภทนี้มีลกั ษณะเดนที่ นาสนใจ คือ 1.1 ใชคําวา ทรง เพื่อใหเปนคํากริยา ทรง นําหนากริยาที่เปนคําไทย เชน ทรงเลน ทรงรองเพลง ทรงออกกําลังกาย ทรง นําหนาคํานามที่เปนคําไทยแลวใชเปนกริยา เชน ทรงชาง ทรงมา ทรงเรือใบ ทรง นําหนาคําที่เปนราชาราศัพทอยูแลว เชน ทรงพระอักษร ทรงพระสําราญ ทรงพระราชนิพนธ 1.2 ใชคําไทยนําหนาคําที่เปนราชาศัพทอยูแลว เพื่อใหเปนคํากริยา เชนทอดพระเนตร 1.3 ใชคําไทยนําหนาคําที่เปนราชาศัพทอยูแลว เพื่อใหเปนคํานาม เชน ซับพระพักตร ผาเช็ดหนา ถุงพระบาท ถุงเทา ถุงพระหัตถ ถุงมือ การใชคําธรรมดานําหนาคําที่เปนราชาศัพทอยู แลวเพื่อใหเปนคํานาม ยังมีอีกเชน ฉลองพระองค ฉลองพระหัตถ ฉลองพระเนตร แวนตา มูลพระชิวหา น้ําลาย 1.4 ใชคําวา ตน หรือ หลวง ลงทายคํานามหรือกริยา เชน เสด็จประพาสตน พระแสงปนตน เครื่องตน รถหลวง เรือหลวง 1.5 คําที่กําหนดใหเปนราชาศัพทสามารถจําแนกชนิดตางๆ ได เหมือนคําในภาษาสามัญ คือ มีทั้งคํานาม สรรพนาม กริยา วิเศษณ และมีคําลักษณะนามใชเปนพิเศษอีกดวย เชน คํานาม พระเศียร หัว พระนลาฏ หนาผาก พระชนก พอ พระชนนี แม พระราชสาสน จดหมาย พระแสงกรรบิด มีด

ห น้ า | 149

คําสรรพนาม ขาพระพุทธเจา กระหมอม หมอมฉัน บุรุษที่ 1 ใตฝาละอองธุลีพระบาท ใตฝาพระบาท ฝาพระบาท บุรุษที่ 2 พระองคทาน พระองค ทาน บุรุษที่ 3 คํากริยา กริยาเปนราชาศัพทอยูแลวไมตองมีคําวา ทรง นําหนา เชน เสด็จ ตรัส เสวย เปนตน นอกนั้น ตองเติมดวยคําวาพระ หรือ ทรงพระราช เพื่อใหเปนคํากริยา เชน ทรงพระอักษร เขียนหนังสือ ทรงพระราชนิพนธ แตงหนังสือ คําวิเศษณ มีแตคําขานรับ ซึ่งแยกตามเพศ คือ หญิงใชคําวา เพคะ ชาย ใชคําวา พระพุทธเจาขอรับ พระพุทธเจาขา พะยะคะ คําลักษณะนาม ใชคําวา องค กับ พระองค เปนคําที่เกี่ยวกับสวนตาง ๆ ของรางกาย และเครื่องใชของทาน เชน พระทนต 2 องค ฟน 2 ซี่ ปราสาท 2 องค 1.6 การใชราชาศัพทแบบแผน วิธีพูดในโอกาสตาง ๆ อีกดวย เชน การใชคําขอบคุณ ถาเรากลาวแกพระมหากษัตริย ใชวา “รูสึกขอบพระมหากรุณาธิคุณเปนลนเกลาฯ” การใชคําขออนุญาต ถาเรากลาวแกพระมหากษัตริย ใชวา “ขอพระราชทานพระบรมราชานุญาต” กลาวเมื่อถวายของ ถาเรากลาวเมื่อถวายของ “ขอพระราชทานทูลเกลาทูลกระหมอม ถวาย......................” หมายถึง สิ่งของ ขนาดเล็ก “ขอพระราชทานนอมเกลานอมกระหมอม ถวาย....................” หมายถึง สิ่งของขนาดใหญ ยกไมได

150 | ห น้ า

2. ศัพทที่ใชสําหรับพระภิกษุสงฆ พระภิกษุเปนผูที่ไดรับความเคารพจากบุคคลทั่วไป ในฐานะที่เปนผูทรงศีล และเปนผูสืบพระ ศาสนาการใชถอยคําจึงกําหนดขั้นไวตางหากอีกแบบหนึ่ง เฉพาะองคสมเด็จพระสังฆราช ซึ่งถือเปนประมุขแหงสงฆนนั้ กําหนดใหราชาศัพทเทียบเทากับ พระราชวงศชั้นหมอมเจา แตถาพระภิกษุนั้นเปนพระราชวงศอยูแลวก็คงใหใชราชาศัพทตามลําดับชั้นที่ เปนอยูแลวนั้น การใชถอยคําสําหรับพระภิกษุโดยทั่วไปมีขอสังเกตคือ ถาพระภิกษุใชกับพระภิกษุดวยกันหรือ ใชกับคนธรรมดา จะใชศัพทอยางเดียวกันตลอด ผิดกับราชาศัพทสําหรับกษัตริยและพระราชวงศ คนอื่นที่พูดกับทานหรือพูดถึงทานจึงจะใชราชาศัพท แตถาพระองคทานพูดกับคนอื่นจะใชภาษาสุภาพ ธรรมดา เชน มีผูพูดถึงพระวา “พระมหาสุนทรกําลังอาพาธอยูในโรงพยาบาล” พระมหาสุนทรพูดถึงตัวทานเองก็ยอมกลาววา “อาตมากําลังอาพาธอยูที่โรงพยาบาล” มีผูพูดถึงพระราชวงศหนึ่งวา “พระองคเจาดิศวรกุมารกําลังประชวร” พระองคเจาเมื่อกลาวพระองคถึงพระองคเองยอมรับสั่งวา “ฉันกําลังปวย”

ตัวอยางคําราชาศัพทสําหรับพระภิกษุบางคํา คํานาม

ภัตตาหาร อาหาร ไทยทาน สิ่งของถวาย อาสนะ ที่นั่ง กุฏิ ที่พักในวัด เภสัช ยารักษาโรค ธรรมาสน ที่แสดงธรรม คําสรรพนาม อาตมา ภิกษุเรียกตนเองกับผูอื่น ผม กระผม ภิกษุเรียกตนเองใชกับภิกษุดวยกัน มหาบพิตร ภิกษุเรียกพระมหากษัตริย โยม ภิกษุเรียกคนธรรมดาที่เปนผูใหญกวา พระคุณเจา คนธรรมดาเรียกสมเด็จพระราชาคณะ ทาน คนธรรมดาเรียกพระสงฆ คํากริยา ประเคน ยกของดวยมือมอบใหพระ ถวาย มอบให ฉัน กิน อาพาธ ปวย มรณภาพ ตาย อนุโมทนา ยินดีดวย จําวัด นอน คําลักษณะนาม รูป เปนลักษณะนามสําหรับนับจํานวนภิกษุ เชน พระภิกษุ 2 รูป คนทั่วไปนิยมใช คําวา องค

ห น้ า | 151

3. คําที่ใชสําหรับสุภาพชน การใชถอยคําสําหรับบุคคลทั่วไป จําเปนตองใชใหสมฐานะและเกียรติยศ ความสัมพันธระหวาง ผูที่ติดตอสื่อสารกันจะตองคํานึงถึง อายุ เพศ และตําแหนงหนาที่การงานดวย นอกจากนั้น เวลา และ สถานที่ยังเปนเครื่องกําหนดอีกดวยวา ควรเลือกใชถอยคําอยางไรจึงจะเหมาะสม ตัวอยางคําสุภาพ เชน คํานาม บิดา พอ มารดา แม และใชคําวาคุณ นําหนาชื่อ เชน คุณพอ คุณลุง คุณประเสริฐ คุณครู เปนตน ศีรษะ หัว โลหิต เลือด อุจจาระ ขี้ ปสสาวะ เยี่ยว โค วัว กระบือ ควาย สุนัข หมา สุกร หมู เปนตน คํากริยา รับประทานอาหาร กิน ถึงแกกรรม ตาย คลอดบุตร ออกลูก ทราบ รู เรียน บอกใหรู เปนตน คําสรรพนาม ดิฉัน ผม กระผม บุรุษที่ 1 คุณ ทาน เธอ บุรุษที่ 2 และ 3 การใชสรรพนามใหสุภาพ คนไทยนิยมเรียกตามตําแหนงหนาที่ดวย เชน ทานอธิบดี ทานหัวหนากอง เปนตน คําวิเศษณ คําขานรับ เชน คะ เจาคะ ครับ ครับผม เปนตน คําขอรอง เชน โปรด ไดโปรด กรุณา เปนตน คําลักษณะนาม ลักษณะนามเพื่อยกยอง เชน อาจารย 5 ทาน แทนคําวา คน ลักษณะนามเพื่อใหสุภาพ เชน ไข 4 ฟอง แทนคําวา ลูก ผลไม 5 ผล แทนคําวา ลูก

152 | ห น้ า

เรื่องที่ 6 การใชสํานวน สุภาษิต คําพังเพย คนไทยนิยมใชภาษาถอยคําสํานวนที่สละสลวย ไพเราะ เสนาะหู และสะดวกแกการออกเสียง ลักษณะนิสัยคนไทยเปนคนเจาบทเจากลอนอยูแลว เวลาพูดหรือเขียนจึงนิยมใชถอยคําสํานวนปนอยู เสมอถอยคําสํานวนตาง ๆ เหลานี้ชวยใหก ารสื่อสารความหมายชัดเจน ไดความไพเราะ ถายทอด อารมณความรูสึกตาง ๆ ไดดีบางครั้งใชเปนการสื่อสารความหมายเพื่อเปรียบเปรยไดอยางคมคายลึก ซึ้งเหมาะสมกับวัฒนธรรมความเปนอยูของคนไทย ซึ่งแสดงถึงอัธยาศัยที่ดีตอคนอื่นเปนพื้นฐาน

ประเภทของถอยคําสํานวน 1. ถอยคําสํานวน เปนสํานวนคําที่เกิดจากการผสมคําแลวเกิดเปนคําใหม เชน คําผสม คําซอน หรือคําที่เกิดจากการผสมคําหลายคํา ผสมกันเปนลักษณะสัมผัส คลองจอง มีความหมาย ไมแปลตรงตามรูปศัพท แตมีความหมายในเชิงอุปไมย เชน ไกออน หมายถึง คนที่ยังไมชํานาญในชั้นเชิง กิ่งทองใบหยก หมายถึง ความเหมาะสมของคูกันนั้นมีมาก เกลือจิ้มเกลือ หมายถึง มีความดุรายเขาหากัน แกเผ็ดกัน แกวงเทาหาเสี้ยน หมายถึง การหาเรื่องเดือดรอน ขิงก็ราขาก็แรง หมายถึง ตางฝายก็รายเขาหากัน แขวนนวม หมายถึง เลิกการกระทําที่เคยทํามากอน คว่ําบาตร หมายถึง การบอกปฏิเสธไมคบคาสมาคมดวย คมในฝก หมายถึง มีความฉลาดรอบรูแตยังไมแสดงออกเมื่อไมถึงเวลา งามหนา หมายถึง นาขายหนา งูกินหาง หมายถึง เกี่ยวโยงกันเปนทอด ๆ จนตรอก หมายถึง หมดหนทางที่จะหนีได จระเขขวางคลอง หมายถึง คอยกีดกันไมใหคนอื่นทําอะไรไดสะดวก ชักหนาไมถึงหลัง หมายถึง รายไดไมพอจับจาย ชุบมือเปบ หมายถึง ฉวยผลประโยชนจากแรงงานคนอื่น หญาปากคอก หมายถึง เรื่องงาย ๆ คิดไมถึง ตกหลุมพราง หมายถึง เชื่อตามที่เขาหลอก ตําขาวสารกรอกหมอ หมายถึง การทําอะไรเฉพาะหนาครั้งคราว พอใหเสร็จไปเทานั้น ทิ้งทวน หมายถึง ทําดีที่สุดเปนครั้งสุดทาย

ห น้ า | 153

น้ํารอนปลาเปน หมายถึง การพูดหรือทําอยางละมุนละมอม น้ําเย็นปลาตาย ยอมสําเร็จมากกวาทํารุนแรง น้ําทวมปาก หมายถึง รูอะไรแลวพูดไมได บองตื้น หมายถึง มีความคิดอยางโง ๆ ผักชีโรยหนา หมายถึง ทําดีแตเพียงผิวเผิน ผาขี้ริ้วหอทอง หมายถึง คนมั่งมีแตทําตัวซอมซอ ใฝสูงเกินศักดิ์ หมายถึง ทะเยอทะยานเกินฐานะ ฝากผีฝากไข หมายถึง ขอยึดเปนที่พึ่งจนตาย พกหินดีกวาพกนุน หมายถึง ใจคอหนักแนนดีกวาใจเบา พระอิฐ พระปูน หมายถึง นิ่งเฉยไมเดือดรอน มวยลม หมายถึง ทําทาจะเลิกลมไมดําเนินการตอไป มืดแปดดาน หมายถึง มองไมเห็นทางแกไขคิดไมออก ยอมแมวขาย หมายถึง เอาของไมดีมาหลอกวาเปนของดี โยนกลอง หมายถึง มอบความรับผิดชอบไปใหคนอื่น ลอยชาย หมายถึง ทําตัวตามสบาย ลอยแพ หมายถึง ถูกไลออก ปลดออก ไมเกี่ยวของกันตอไป สาวไสใหกากิน หมายถึง ขุดคุยความหลัง สิ่งไมดีมาประจานกันเอง สุกเอาเผากิน หมายถึง ทําอยางลวก ๆ ใหเสร็จไปครั้งหนึ่ง ๆ หอกขางแคร หมายถึง อันตรายที่อยูใกลตัว อดเปรี้ยวไวกินหวาน หมายถึง อดทน ลําบากกอน จึงสบายภายหลัง 2. คําพังเพย หมายถึง ถอยคําที่กลาวขึ้นมาลอย ๆ เปนกลาง ๆ มีความหมายเปนคติสอนใจ สามารถนําไปตีความแลวนําไปใชพูด หรือเขียนใหเหมาะสมกับเรื่องที่เราตองการสื่อสารความหมายได มีลักษณะคลายคลึงกับสุภาษิตมาก อาจเปนคํากลาว ติชม หรือแสดงความคิดเห็น เชน รําไมดีโทษปโทษกลอง หมายถึง คนที่ทําอะไรผิดแลวมักกลาวโทษสิ่งอื่น ขี่ชางจับตั๊กแตน หมายถึง การลงทุนมากเพื่อทํางานที่ไดผลเล็กนอย ชี้โพรงใหกระรอก หมายถึง การแนะนําใหคนอื่นทําในทางไมดี เสียนอยเสียยาก หมายถึง การไมรูวาสิ่งไหนจําเปนหรือไมจําเปน เสียมากเสียงาย ใชจายไมเหมาะสม คําพังเพยเหลานี้ยังไมเปนสุภาษิตก็เพราะวา การกลาวนั้นยังไมมีขอยุติวาเปนหลักความจริง ที่แนนอน ยังไมไดเปนคําสอนที่แทจริง

154 | ห น้ า

ตัวอยางคําพังเพย คําพังเพย กระเชอกนรั่ว กลานักมักบิ่น ขี่ชางจับตั๊กแตน ทําบุญเอาหนา ภาวนากันตาย หักดามพราดวยเขา รําไมดีโทษปโทษกลอง นายพึ่งบาว เจาพึ่งขา ชาดไมดี ทาสีไมแดง ไมงามกระรอกเจาะ มือไมพายเอาเทาราน้ํา ฟนฝอยหาตะเข็บ หุงขาวประชดหมา ปงปลาประชดแมว

ความหมาย เปนคนสุรุยสุราย คนที่อวดเกงกลาจนเกินไปจนอับจนสักวัน ลงทุนไมคุมกับผลที่ได ทําอะไรเพื่อเอาหนา ไมทําดวยใจจริง ทําอะไรโดยพลการ ทําไมดีแตโทษผูอื่น ทุกคนตองพึ่งพาอาศัยกัน สันดานคนไมดี แกอยางไรก็ไมดี หญิงสวยที่มีมลทิน ไมชวยแลวยังกีดขวาง ฟนเรื่องเกามาเลาอีก แกลงทําแดกดันโดยอีกฝายหนึ่งไมเดือดรอน

ตัวอยางการนําคําพังเพยไปใชในความหมายเปรียบเทียบ เมื่อกอนนี้ดูไมคอยสวย เดี๋ยวนี้แตงตัวสวยมากนี่แหละ ไกงามเพราะขน คนงานเพราะแตง เจามันฐานะต่าํ ตอยจะไปรักลูกสาวคนรวยไดยังไง ตักน้ําใสกะโหลกชะโงกดูเงา ตนเองเสียบาง เราอยาไปทําอะไรแขงกับเขาเลย เขากับเราไมเหมือนกัน อยาเห็นชางขี้ขี้ตามชาง แหม...ฉันวาฉันหนีจากเพื่อนเกาที่เลวแลวมาเจอเพื่อนใหมก็พอ ๆ กัน มันเขาตํารา หนีเสือปะ จระเข เขาชอบถวงความเจริญของหมูคณะอยูเรื่อย แถมยังขัดขวางคนอื่นอีก นี่แหละ คนมือไมพาย เอาเทาราน้ํา 3. อุปมาอุปไมย หมายถึง ถอยคําที่เปนสํานวนพวกหนึ่ง กลาวทํานองเปรียบเทียบใหเห็น จริงเขาใจแจมแจงชัดเจน และสละสลวยนาฟงมากขึ้น การพูดหรือการเขียนนิยมหาคําอุปมาอุปไมยมา เติมใหไดความชัดเจนเกิดภาพพจน เขาใจงาย เชน คนดุ หากตองการใหความหมายชัดเจน นาฟง และเกิดภาพพจนชัดเจนก็ตองอุปมาอุปไมยวา “ดุ เหมือน เสือ” ขรุขระ การสื่อความยังไมชัดเจน ไมเห็นภาพ ตองอุปมาอุปไมยวา “ขรุขระเหมือนผิวมะกรูด” หรือ “ขรุขระเหมือนผิวพระจันทร” ก็จะทําใหเขาใจความหมายในรูปธรรมชัดเจนมากยิ่งขึ้น

ห น้ า | 155

ในการเขียนบทรอยแกวหรือรอยกรองก็ตาม เราไมอาจเขียนใหละเอียดลึกซึง้ เพื่อสื่อความได แจ ม แจ ง เท ากั บ การพู ดบรรยายดวยตนเองได ก็ จํา เป นตอ งใชอุ ป มาเพื่ อ เปรี ยบเที ยบให ผูรั บสาร จากเราไดรับรูความจริง ความรูสึก โดยการใชคําอุปมาเปรียบเทียบ ในการแตงคําประพันธก็นิยมใช อุปมากันมากเพราะคําอุปมาอุปไมยจะชวยตกแตงถอยคําสํานวนการเขียนใหไพเราะนาอาน กินใจ ประทับใจมากขึ้น สังเกตการใชอปุ มาอุปไมยเปรียบเทียบในตัวอยางตอไปนี้ ทานจะไปทัพครั้งนี้ อยาเพิ่งประมาทดูแคลนเลาป ดวยเลาปไดขงเบงมาไวเปนที่ปรึกษา อุปมา เหมือนเสืออันคะนองอยูในปาใหญ ทานเรงระวังตัวจงดี

ตัวอยางอุปมาที่ควรรูจัก แข็งเหมือนเพชร กลมเหมือนมะนาว กินเหมือนหมู แกมแดงเหมือนตําลึงสุก ขมเหมือนบอระเพ็ด ขาวเหมือนสําลี เขียวเหมือนพระอินทร งงเปนไกตาแตก เงียบเหมือนปาชา ใจกวางเหมือนแมน้ํา ใจดําเปนอีกา ซนเหมือนลิง เดินเหมือนเปด ตาดําเหมือนนิล บริสุทธิ์เหมือนหยาดน้ําคาง เร็วเหมือนจรวด เรียบรอยเหมือนผาพับไว เอะอะเหมือนเจกตื่นไฟ ผอมเหมือนเปรต มืดเหมือนลืมตาในกระบอกไม

กรอบเหมือนขาวเกรียบ กลัวเหมือนหนูกลัวแมว คดเคี้ยวเหมือนเขาวงกต งายเหมือนปอกกลวยเขาปาก โงเหมือนควาย ใจเสาะเหมือนปอกกลวยเขาปาก เบาเหมือนปุยนุน พูดไมออกเหมือนน้ําทวมปาก รกเหมือนรังหนู ยากเหมือนงมเข็มในมหาสมุทร ลืมตัวเหมือนวัวลืมตีน ชาเหมือนเตา ซีดเหมือนไกตม ดําเหมือนตอตะโก ตาโตเทาไขหาน ไวเหมือนปรอท หนักเหมือนเดิม อดเหมือนกา สูงเหมือนเสาโทรเลข ใสเหมือนตาตั๊กแตน

156 | ห น้ า

หวานเหมือนน้ําออย เปรี้ยวเหมือนมะนาว หวงเหมือนหมาหวงกาง หนาขาวเหมือนไขปอก ยุงเหมือนยุงตีกัน

สวยเหมือนนางฟา อวนเหมือนตุม เหนียวเหมือนตังเม หนาสวยเหมือนพระจันทรวันเพ็ญ รักเหมือนแกวตาดวงใจ

เรื่องที่ 7 หลักการแตงคําประพันธ การแตงคําประพันธ คําประพันธมีรูปแบบหลายประเภท เชน กาพย กลอน โคลง ฉันท การศึกษา และฝกหัด แตงกาพย กลอน โคลง เปนการสืบสานวัฒนธรรมการใชภาษาวรรณศิลปของคนไทย การแตงกาพย คําประพันธรอ ยกรองประเภทกาพย มีหลายแบบเรียกชื่อตาง ๆ กันไป ตามลักษณะคําประพันธ ที่แตกตางกัน เชน กาพยยานี กาพยฉบัง กาพยสรุ างคนางค กาพยขับไม เปนตน กาพยนั้น สันนิษฐานวาเอาแบบมาจากฉันท เพียงตัดคําครุ คําลหุออกไป เทานั้น ในที่นี้จะอธิบายเฉพาะกาพยยานี 11 กาพยฉบัง 16 และกาพยสุรางคนางค 28 เปนกาพย ที่นิยมแตงกันโดยทั่วไป

1. กาพยยานี 11 แผนผัง

ตัวอยาง ยานีมีลํานํา วรรคหนาหาคําใช

สัมผัสคําสัมผัสใจ วรรคหลังนี้มีหกคําฯ

ห น้ า | 157

ลักษณะคําประพันธ 1. บท บทหนึ่งมี 4 วรรค แบงเปนวรรคแรก 5 คํา วรรคหลัง 6 คํา รวม 11 คํา จึงเรียก ยานี 11 2. สัมผัส ก. สัมผัสนอก หรือสัมผัสระหวางวรรค อันเปนสัมผัสบังคับ มีดังนี้ คําสุดทายของวรรคแรกวรรคทีห่ นึ่ง วรรคสดับ สัมผัสกับคําที่สามของวรรคหลังวรรคที่สอง วรรครับ คําสุดทายของวรรคที่สอง วรรครับ สัมผัสกับคําสุดทายของวรรคที่สาม วรรครองดูแผนผัง และตัวอยาง ถาจะแตงบทตอไปตองมีสัมผัสระหวางบท สัมผัสระหวางบท ของกาพยยานี คือ คําสุดทายของวรรคสี่ วรรคสง เปนคําสงสัมผัสบังคับใหบทตอไปตองรับสัมผัสที่คําสุดทายของ วรรคสอง วรรครับ ดังตัวอยาง ยานีมีลํานํา สัมผัสคําสัมผัสใจ วรรคหนาหาคําใช วรรคหลังนี้มีหกคํา หนึ่งบทมีสี่วรรค พึงประจักษเปนหลักจํา จังหวะและลํานํา กาพยยานีดังนี้เทอญฯ คําสุดทายของบทตน คือคําวา “คํา” สงสัมผัสไปยังบทถัดไป บังคับใหรับสัมผัสที่คําสุดทาย ของวรรคสองหรือวรรครับ ในที่นี้คือคําวา “จํา” ข. สัมผัสใน แตละวรรคของกาพยยานีจะแบงชวงจังหวะเปนดังนี้ วรรคแรก เปน สองคํากับสามคํา คือ หนึ่งสอง หนึ่งสองสาม วรรคหลัง เปน สามคํากับสามคํา คือ หนึ่งสองสาม หนึ่งสองสาม ฉะนั้น สัมผัสในจึงกําหนดไดตามชวงจังหวะของแตละวรรคนั่นเอง ดังตัวอยาง ยานี – มีลํานํา สัมผัสคํา – สัมผัสใจ ขอสังเกต กาพยยานีไมเครงสัมผัสในจะมีหรือไมมีก็ได ขอเพียงใชคําที่อานแลวราบรื่นตามชวงจังหวะของ แตละวรรคนั้น ๆ เทานั้น สวนสัมผัสนอกระหวางวรรคที่สาม วรรครอง กับวรรคที่สี่ วรรคสง นั้นจะมี หรือไมมีก็ไดไมบังคับเชนกัน

158 | ห น้ า

2. กาพยฉบัง 16 แผนผัง

ตัวอยาง กาพยนี้มีนามฉบัง จังหวะจะโคนโยนคําฯ

สามวรรคระวัง

ลักษณะคําประพันธ 1. บท บทหนึ่งมี 3 วรรค อาจเรียกวาวรรคสดับ วรรครับ วรรคสง ก็ได แบงเปน วรรคแรก วรรคสดับ มี 6 คํา วรรคที่สอง วรรครับ มี 4 คํา วรรคที่ 3 วรรคสง มี 6 คํา รวมทั้งหมด 16 คํา จึงเรียกฉบัง 16 2. สัมผัส ก. สัมผัสนอก หรือสัมผัสระหวางวรรค อันเปนสัมผัสบังคับ ดังนี้ คําสุดทายของวรรคหนึ่ง วรรคสดับ สัมผัสกับคําสุดทายของวรรคสอง วรรครับ สัมผัส ระหวางบท ของกาพยฉบัง คือ คําสุดทายของวรรคสาม วรรคสง เปนคําสงสัมผัส บังคับใหบทตอไปตองรับสัมผัส ที่คําสุดทายของวรรคหนึ่ง วรรคสดับ ดังตัวอยาง กาพยมีนามฉบัง สามวรรคระวัง จังหวะจะโคนโยนคํา สัมผัสจัดบทลํานํา กําหนดจดจํา หกคําสี่คําดังนี้ ฯ ข. สัมผัสใน แตละวรรคของกาพยฉบัง แบงชวงจังหวะเปนวรรคละสองคํา ดังนี้ หนึ่งสอง หนึ่งสอง หนึ่งสอง หนึ่งสอง หนึ่งสอง หนึ่งสอง หนึ่งสอง หนึ่งสอง

ห น้ า | 159

ฉะนั้น สัมผัสในกําหนดไดตามชวงจังหวะของแตละวรรคนั้นเอง ดังตัวอยาง กาพยนี้ – มีนาม ฉบัง สามวรรคระวัง จังหวะ – จะ โคน – โยนคํา ขอสังเกต กาพยฉบังไมเครงสัมผัสใน จะมีหรือไมมีก็ได ขอเพียงใชคําที่อานราบรื่นตามชวงจังหวะของ แตละวรรคนั้น ๆ เทานั้น สวนสัมผัสนอกระหวางวรรคทีส่ อง วรรครับ กับวรรคทีส่ าม วรรคสง นั้น จะมีหรือไมมกี ็ได ไมบังคับเชนกัน

การแตงกลอน กลอน คําประพันธรอยกรองประเภทกลอน มี หลายแบบเรียกชื่อตาง ๆ กันไป ตามลั กษณะ ฉันทลักษณที่แตกตางกันนั้น ๆ เชน กลอนสี่ กลอนหา กลอนหก กลอนแปด และยังจําแนกออกไป ตามลีลาที่นําไปใชเชน กลอนเพลงยาว กลอนบทละคร กลอนเสภา รวมถึงกลอนบทตาง ๆ อีกดวย ในที่นี้จะอธิบายเฉพาะกลอนหกและกลอนแปด อันเปนกลอนที่นิยมแตงกันโดยทั่วไป 1. กลอนหก แผนผัง

ตัวอยาง กลอนหกหกคําร่ํารู ไพเราะเรื่อยร่ําจําเรียง

วางคูวางคําน้ําเสียง สําเนียงสูงต่ําคํากลอนฯ

ลักษณะคําประพันธ 1. บท บทหนึ่งมี 4 วรรค วรรคที่หนึ่งเรียกวรรคสดับ วรรคที่สองเรียกวรรครับ วรรคที่สามเรียกวรรครอง วรรคที่ส่เี รียกวรรคสง แตละวรรคมี 6 คํา จึงเรียกวา กลอนหก

160 | ห น้ า

2. เสียงคํา กลอนทุกประเภทจะกําหนดเสียงคําทายวรรคเปนสําคัญ กําหนดไดดังนี้ คําทายวรรคสดับ กําหนดใหใชไดทุกเสียง คําทายวรรครับ กําหนดหามใชเสียงสามัญกับตรี คําทายวรรครอง กําหนดใหใชเฉพาะเสียงสามัญกับตรี คําทายวรรคสง กําหนดใหใชเฉพาะเสียงสามัญกับตรี 3. สัมผัส ก. สัมผัสนอก หรือสัมผัสระหวางวรรค อันเปนสัมผัสบังคับ มีดังนี้ คําสุดทายของวรรคที่หนึ่ง วรรคสดับ สัมผัสกับคําที่สองหรือที่สี่ของวรรคที่สองวรรครับ คําสุดทายของวรรคที่สอง วรรครับ สัมผัสกับคําสุดทายของวรรคที่สาม วรรครอง และคําที่ สองหรือที่สี่ของวรรคที่สี่ วรรคสง สัมผัสระหวางบท ของกลอนทุกประเภท คือ คําสุดทายของวรรคที่สี่ วรรคสง เป นคําส งสัม ผัสบั งคับใหบทตอไปตองรับสั มผัส ที่ คําสุดทายของวรรคที่สอง วรรครับ ตัวอยาง กลอนหกหกคําร่ํารู วางคูวางคําน้ําเสียง ไพเราะเรื่อยร่ําจําเรียง สําเนียงสูงต่ําคํากลอน เรียงรอยถอยคําสัมผัส จํารัสจําหลักอักษร ทุกวรรคทุกบททุกตอน คือถอยสุนทรกลอนกานทฯ คําสุดทายของบทตนคือวา กลอน เปนคําสั่ง สัมผัส บังคับใหบทถัดไปตองรับสัมผัส ที่ คําสุดทายของวรรคดวยคําวา “ ษร” ตามตัวอยางนั้น ข. สัมผัสใน แตละวรรคของกลอนหก แบงชวงจังหวะเปนวรรคสองคํา ดังนี้ หนึ่งสอง หนึ่งสอง หนึ่งสอง ฉะนั้น สัมผัสในจึงกําหนดไดตามชวงจังหวะนั่นเอง ดังตัวอยาง เรียงรอย ถอย คํา สัมผัส ขอสังเกต กลอนหกไมเครงสัมผัสในวรรคมากนัก อาจยายที่สัมผัสจากคําที่สองไปคําที่สี่ได หรือจะไม สัมผัสสระเลย ใชการเลนคําไปตามชวงจังหวะก็ได ดังตัวอยาง เชน ทุกวรรคทุกบททุกตอน

ห น้ า | 161

2. กลอนแปด (กลอนสุภาพ) แผนผัง

ตัวอยาง อันกลอนแปดแปดคําประจําวรรค เสียงทายวรรคสูงต่ําจําจงดี

วางเปนหลักอักษรสุนทรศรี สัมผัสมีนอกในไพเราะรู ฯ

ลักษณะคําประพันธ 1. บท บทหนึ่งมี 4 วรรค วรรคที่หนึ่งเรียกวรรคสดับ วรรคที่สองเรียกวรรครับ วรรคที่สามเรียกวรรครอง วรรคที่สี่เรียกวรรคสง แตละวรรคมีแปดคํา จึงเรียกวา กลอนแปด 2. เสียงคํา กลอนแปดและกลอนทุกประเภทจะกําหนดเสียงคําทายวรรคเปนสําคัญ โดยกําหนดดังนี้ คําทายวรรคสดับ กําหนดใหใชไดทุกเสียง คําทายวรรครับ กําหนดหามใชเสียงสามัญและตรี คําทายวรรครอง กําหนดใหใชเฉพาะเสียงสามัญและตรี คําทายวรรคสง กําหนดใหใชเฉพาะเสียงสามัญและตรี 3. สัมผัส ก. สัมผัสนอก หรือสัมผัสระหวางวรรค อันเปนสัมผัสบังคับ มีดังนี้ คําสุดทายของวรรคที่หนึง่ วรรคสดับ สัมผัสกับคําที่สามหรือที่หาของวรรคทีส่ อง วรรครับ คําสุดทายของวรรคที่สอง วรรครับ สัมผัสกับคําสุดทายของวรรคที่สาม วรรครอง และที่ สามหรือที่หาของวรรคที่สี่ วรรครับ

162 | ห น้ า

สัมผัสระหวางบท ของกลอนแปด คือ คําสุดทายของวรรคที่สี่ วรรคส ง เป นคําส ง สัม ผัส บั งคับใหบ ทตอ ไปตอ งรับ สัม ผั ส ที่คําสุดทายของวรรคที่สอง วรรคสง อันกลอนแปดแปดคําประจําวรรค วางเปนหลักอักษรสุนทรศรี เสียงทายวรรคสูงต่ําจําจงดี สัมผัสมีนอกในไพเราะรู จัดจังหวะจะโคนใหยลแยบ ถือเปนแบบอยางกลอนสุนทรภู อานเขียนคลองทองจําตามแบบครู ไดเชิดชูบูชาภาษาไทยฯ คําสุดทายของบทตนในที่นี้คือคําวา “รู” เปนคําสงสัมผัส บังคับใหบทถัดไปตองรับสัมผัส ที่คําสุดทายของวรรคที่สอง วรรครับ ในที่นี้คือคําวา “ภู” ข. สัมผัสใน แตละวรรคของกลอนแปด แบงชวงจังหวะออกเปนสามชวง ดังนี้ หนึ่งสองสาม หนึ่งสอง หนึ่งสองสาม ฉะนั้น สัมผัสในจึงกําหนดไดตามชวงจังหวะในแตละวรรคนั่นเอง ดังตัวอยาง อันกลอนแปด – แปด คํา – ประจําวรรค วางเปนหลัก – อัก ษร – สุนทรศรี

เรื่องที่ 8 การใชภาษาที่เปนทางการและไมเปนทางการ ภาษาที่ใชมีระดับในการใช หนังสือเรียนบางเลม แบงภาษาออกเปน 3 ระดับ โดยเพิ่ม ภาษากึ่งทางการ แตในหนังสือนี้แบงเปน 2 ระดับ คือ การใชภาษาที่เปนทางการ และไมเปนทางการ 1. ภาษาที่เปนทางการ ภาษาทางการ หมายถึง ภาษาที่ใชอยางเปนทางการ มีลักษณะเปนแบบพิธี ถูกตองตาม แบบแผนของภาษาเขียน มีทั้งเสียงเครงขรึม จริงจัง อาจเรียกวาภาษาแบบแผนก็ได ภาษาทางการ มักใชในการเขียนหนังสือราชการ การกลาวรายงาน คํากลาวเปดงาน การแสดงสุนทรพจน การเขียน ตําราวิชาการ และการบันทึกรายงานการประชุม เปนตน 2. ภาษาไมเปนทางการ ภาษาไมเปนทางการ หมายถึง ภาษาที่ใชถอยคํางาย ๆ น้ําเสียงเปนกันเองไมเครงเครียด แสดงความใกลชิดสนิทสนมระหวางผูสงสารและผูรับสารอาจเรียกวาภาษาปากก็ได ภาษาไมเปนทางการ อาจจําแนกเปนภาษากลุมยอยๆ ไดอีกหลายกลุม เชน ภาษาถิ่น ภาษาแสลง ภาษาตลาด ฯลฯ ใชในการสนทนาระหวางสมาชิกในครอบครัว คนสนิทคุนเคย ใชเขียน บันทึกสวนตัว และงานเขียนที่ตองการแสดงความเปนกันเองกับผูอาน เปนตน

ห น้ า | 163

สําหรับการเลือกใชภาษาแบบเปนทางการและไมเปนทางการจะตองพิจารณาใหเหมาะสมกับ องคประกอบตาง ๆ ดังนี้ 2.1 วัตถุประสงค จะตองพิจารณาวา งานเขียนนั้นนําไปใชเพื่ออะไร 2.2 สถานการณในตางสถานการณ ผูเขียนจะใชระดับภาษาที่ตางกัน เชน เชิญเพื่อน “เชิญทานอาหารไดแลว” เชิญผูใหญ “ขอเชิญรับประทานอาหารไดแลว ครับ” ผูเรียนสามารถนําไปใชไดอยางเหมาะสมกับวัตถุประสงคและสถานการณ

164 | ห น้ า

กิจกรรม บทที่ 5 หลักการใชภาษา กิจกรรมที่ 1 ใหผูเรียนแยกคําตอไปนี้ออกเปน 3 ประเภท ตามตาราง ผลไม รัฐบาล อัคคีภัย พลเรือน ศิลปกรรม รูปธรรม วิทยาลัย มหาชน พระเนตร พุทธกาล นพเกา คหกรรม สัญญาณ นโยบาย ภูมิศาสตร คําประสม

คําสมาส

คําสนธิ

กิจกรรมที่ 2 ใหผูเรียนพิจารณาประโยคตอไปนี้วาเปนประโยคชนิดใด 1. วันนี้อากาศรอนมาก 2. ฉันดีใจที่เธอมีความสุข 3. พอซื้อนาฬิกาเรือนใหมใหฉัน 4. พี่ชอบสีเขียวแตนองสาวชอบสีฟา 5. รายการราตรีสโมสรใหความบันเทิงแกผูชม กิจกรรมที่ 3 ใหผูเรียนฝกเขียนอักษรยอประเภทตาง ๆ นอกเหนือจากตัวอยางที่ยกมา กิจกรรมที่ 4 ใหผเู รียนศึกษาและรวบรวมคําสุภาพ และคําราชาศัพทที่ใชและพบเห็นในชีวิตประจําวัน กิจกรรมที่ 5 ใหผูเรียนจับคูสํานวนใหตรงกับความหมาย 1 เกี่ยวโยงกันเปนทอด ๆ ก. ผักชีโรยหนา 2 หมดหนทางที่จะหนีได ข. จับปลาสองมือ 3 ทําดีที่สุดเปนครั้งสุดทาย ค. ขมิ้นกับปูน 4 รนหาเรื่องเดือดรอน ง. แกวงเทาหาเสี้ยน 5 ทําดีแตเพียงผิวเผิน ฉ. จนตรอก 6 ไมดําเนินการตอไป ช. หญาปากคอก 7 นิ่งเฉยไมเดือดรอน ซ. ทิ้งทวน 8 ทําอยางลวก ๆ ใหพอเสร็จ ฌ. แขวนนวม 9 รูอะไรแลวพูดไมได ญ. มวยลม

ห น้ า | 165

10 อยากไดสองอยางพรอม ๆ กัน 11 ถูกไลออก ปลดออก 12 เรื่องงาย ๆ ที่คิดไมถึง

ฎ. ลอยแพ ฏ. หอกขางแคร ฐ. พระอิฐพระปูน ฑ. สุกเอาเผากิน ฒ. งูกินหาง ณ. น้ําทวมปาก กิจกรรมที่ 6 ใหผูเรียนเขียนคําพังเพยใหตรงกับความหมายที่กําหนดให 1. ชอบโทษผูอื่นโดยไมดูตัวเอง 2. ไมชวยแลวยังกีดขวางผูอื่น 3. การลงทุนไมคุมคากับผลที่ไดรับ 4. ชอบรื้อฟนเรื่องเกา ๆ 5. เปนคนชอบสุรุยสุราย กิจกรรมที่ 7 ตอบคําถามตอไปนี้สั้น ๆ แตไดใจความ 1. การแตงคําประพันธตามหลักฉันทลักษณมีกี่ประเภท อะไรบาง 2. บทประพันธตอไปนี้เปนคําประพันธประเภทใด 2.1 ถึงกลางวันสุริยันแจมประจักษ ไมเห็นหนานงลักษณยิ่งมืดใหญ ถึงราตรีมีจันทรอันอําไพ ไมเห็นโฉมประโลมใจใหมืดมน วิวาหพระสมุทร 2.2 ขึ้นกกตกทุกขยาก แสนลําบากจากเวียงชัย ผักเผือกเลือกเผาไฟ กินผลไมไดเปนแรง รอนรอนออนอัสดง พระสุริยงเย็นยอแสง ชวงดั่งน้ํากริ่งแดง แฝงเมฆเขาเงาเมธุธร กิจกรรมที่ 8 ผูเรียนเขียนประโยคภาษาทางการ และไมเปนทางการอยางละ 3 ประโยค ภาษาทางการ 1................................................................................... 2.................................................................................. 3................................................................................... ภาษาไมเปนทางการ 1................................................................................... 2.................................................................................. 3...................................................................................

166 | ห น้ า

บทที่ 6 วรรณคดี และวรรณกรรม สาระสําคัญ การเรียนภาษาไทย ตองเรียนรูในฐานะเปนวัฒนธรรมทางภาษาใหเกิดความชื่นชม ซาบซึ้ง และภูมิใจในภาษาไทย โดยเฉพาะคุณคาของวรรณคดี และภูมิปญ ญาทางภาษาของบรรพบุรุษที่ได สรางสรรคไวอันเปนสวนเสริมความงดงามในชีวิต นอกจากนั้น วรรณคดีและวรรณกรรมตลอดจนบท รองเลนของเด็ก เพลงกลอมเด็ก ปริศนาคําทาย เพลงพื้นบาน วรรณกรรมพื้นบานเปนสวนหนึ่ง ของ วัฒนธรรมซึ่งมีคุณคา การเรียนภาษาไทยจึงตองเรียนวรรณคดี วรรณกรรม ภูมิปญญาทางภาษาที่ ถายทอดความรู สึ ก นึก คิดทั้ ง ร อ ยแก วและร อ ยกรองประเภทตาง ๆ เพื่ อ ให เ กิด ความซาบซึ้ง และ ความภูมิใจในสิ่งที่บรรพบุรุษไดสั่งสมและสืบทอดมาจนถึงปจจุบัน

ผลการเรียนรูที่คาดหวัง ผูเรียนสามารถ 1. อธิบายความแตกตางและคุณคาของวรรณคดี วรรณกรรมปจจุบันและวรรณกรรมทองถิ่น 2. ใชหลักการพินิจวรรณคดีและวรรณกรรม หลักการพิ จารณาวรรณคดีและวรรณกรรม ใหเห็นคุณคาและนําไปใชในชีวิตประจําวัน 3. รองเลนหรือถายทอดเพลงพื้นบานและบทกลอมเด็กในทองถิ่น

ขอบขายเนื้อหา เรื่องที่ 1 หลักการพิจารณาวรรณคดีและหลักการพินิจวรรณกรรม เรื่องที่ 2 หลักการพินิจวรรณคดีดานวรรณศิลปและดานสังคม เรื่องที่ 3 เพลงพืน้ บาน เพลงกลอมเด็ก

ห น้ า | 167

เรื่องที่ 1 หลักการพิจารณาวรรณคดีและหลักการพินิจวรรณกรรม กอนที่จะศึกษาถึงเรื่องการพิจารณาวรรณคดีและการพินิจวรรณกรรม ตองทําความเขาใจ กับความหมายของคําวา วรรณคดี และ วรรณกรรม เพื่อใหนักศึกษาสามารถเขาใจในความหมาย ของคําทั้งสองนี้ ไดอ ยางชัดเจนโดย ม.ล.บุ ญเหลือ เทพยสุวรรณ (2514: 58-133) ไดกล าวถึง ความสัมพันธและความแตกตางระหวางวรรณคดีและวรรณกรรมไวดังนี้ วรรณคดี ใชในความหมายวา วรรณกรรมหรือหนังสือที่ไดรับการยกยองวาแตงดี มีวรรณกรรม ศิลปกลาวคือมีลักษณะเดนในการใชถอยคําภาษาและเดนในการประพันธ ใหคุณคาทางอารมณและ ความรูสึกแกผูอานสามารถใชเปนแบบฉบับอางอิงได หนังสือที่เปนวรรณคดีสามารถบงบอกลักษณะไดดังนี้ 1. มีเนื้อหาดี มีประโยชนและเปนสุภาษิต 2. มี ศิลปะการแตง ที่ยอดเยี่ยมทั้ง ดานศิลปะการใชคํา การใชโ วหารและถูก ตองตามหลัก ไวยากรณ 3. เปนหนังสือที่ไดรับความนิยมและสืบทอดกันมายาวนานกวา 100 ป วรรณกรรม ใชในความหมายวา งานหนังสือ งานนิพนธที่ทําขึ้นทุกชนิด ไมวาแสดงออกมา โดยวิธีหรือในรูปอยางใด เชน หนังสือ จุลสาร สิ่งเขียน สิ่งพิมพ ปาฐกถา เทศนา คําปราศรัย สุนทรพจน สิ่งบันทึก เสียง ภาพ เปนตน วรรณกรรมแบงออกเปน 2 ประเภท 1. สารคดี หมายถึง หนังสือ ที่แตง ขึ้นเพื่อ ให ความรู ความคิด ประสบการณแกผู อาน ซึ่ง อาจใชรปู แบบรอยแกวหรือรอยกรองก็ได 2. บั นเทิง คดี คือ วรรณกรรมที่แตง ขึ้นเพื่อมุง ใหความเพลิดเพลิน สนุกสนาน บันเทิง แกผูอานจึงมักเปนเรือ่ งทีม่ ีเหตุการณและตัวละคร การพิ นิจหรือ การพิจ ารณาคุณคาของวรรณคดีห รือ วรรณกรรม ไมวาจะเปนรอ ยแก วหรือ รอยกรองมีหลักการพิจารณากวาง ๆ คลายกันคือ เราอาจจะตั้งคําถามงาย ๆ วางานประพันธชิ้นนั้น หรือเรื่องนั้นใหอะไรแกคนอานบาง

168 | ห น้ า

ความหมาย การพินิจ คือ การพิจารณาตรวจตรา พรอมทั้งวิเคราะหแยกแยะและประเมินคาได ทั้งนี้ นอกจากจะไดประโยชนตอตนเองแลว ยังมีจุดประสงคเพื่อนําไปแสดงความคิดเห็นและขอ เท็จ จริง ใหผูอื่นไดทราบดวย เชน การพินิจวรรณคดีและวรรณกรรมเพื่อเปนการแนะนําใหบุคคลทั่วไปที่เ ปน ผูอานไดรูจักและไดทราบรายละเอียดที่เ ปนประโยชนในดานตาง ๆ เชน ใครเปนผูแตง เปนเรื่อ ง เกี่ยวกับอะไร มีประโยชนตอใครบาง ทางใดบาง ผูพินิจ มีความเห็นวาอยางไรคุณคาในแตล ะดาน สามารถนําไปประยุกตใหเกิดประโยชนอยางไรในชีวิตประจําวัน

แนวทางในการพินิจวรรณคดีและวรรณกรรม การพินิจ วรรณคดีและวรรณกรรมมีแนวใหปฏิบัติอยางกวาง ๆ เพื่ อใหครอบคลุมงานเขียน ทุกชนิดซึ่ง ผูพินิจจะตองดูวาจะพินิจหนัง สือชนิดใด มีลักษณะเฉพาะอยางไรซึ่ง จะมีแนวในการพินิจ ที่จะตองประยุกตหรือปรับใชใหเหมาะสมกับงานเขียนนั้น ๆ หลักเกณฑกวาง ๆ ในการพินิจวรรณคดีและวรรณกรรม มีดังนี้ 1. ความเปนมาหรือประวัติของหนังสือและผูแตงเพื่อชวยใหวิเคราะหในสวนอื่น ๆ ไดดีขึ้น 2. ลักษณะคําประพันธ 3. เรื่องยอ 4. เนื้อเรื่อ ง ใหวิเคราะหเ รื่อ งตามหั วขอตามลํ าดับ โดยบางหั วขอ อาจจะมี ห รือ ไม มีก็ ได ตามความจําเปน เชน โครงเรื่อง ตัวละคร ฉาก วิธีการแตง ลักษณะการเดินเรื่อง การใชถอยคํา สํานวนในเรื่อง การแตงวิธีคิดที่สรางสรรค ทัศนะหรือมุมมองของผูเขียน เปนตน 5. แนวคิด จุดมุงหมาย เจตนาของผูเขียนที่ฝากไวในเรื่องซึ่งจะตองวิเคราะหออกมา 6. คุณคาของวรรณคดีและวรรณกรรม ซึ่งโดยปกติแลวจะแบงออกเปน 4 ดานใหญ ๆ และ กวาง ๆ เพื่อความครอบคลุมในทุกประเด็น ซึ่งผูพินิจจะตองไปแยกแยะหั วขอยอยใหสอดคลอง กับลักษณะหนังสือที่จะพินจิ นั้น ๆ ตามความเหมาะสมตอไป การอานวรรณคดีมรดกตองอานอยางพินิจจึงจะเห็นคุณคาของหนังสือ การอานอยางพินิจ หมายความวาอยางไร การพินิจวรรณคดี คือการอานวรรณคดีอยางใชความคิด ไตรตรอง กลั่นกรอง แยกแยะหา เหตุผลหาสวนดี สวนบกพรองของหนังสือ เพื่อจะไดประเมินคาของหนังสือนั้น ๆ อยางถูกตองและมี เหตุผล การอานหนังสืออยางพินิจพิเคราะหมีประโยชนตอชีวิตมาก เพราะผูพินิจวรรณคดี จะรูจักเลือก รับประโยชนจากหนังสือและนําประโยชนไปใชในชีวิตของตนไดและความสามารถในการประเมินคาของผู พิ นิจ วรรณคดีจ ะชวยให ผู พิ นิจ เป นผู มี เ หตุผ ล มี ความยุติธ รรมมีวิจ ารณญาณ การพินิจ วรรณคดี ผูพินิจไมควรเอาความรูสกึ หรือประสบการณสว นตนมาเปนหลักสําคัญในการตัดสินวรรณคดี เพราะแตละคน ยอมมีความรูสึกและประสบการณตางกัน

ห น้ า | 169

หลักการพินิจวรรณคดี การพิ นิ จ วรรณคดี เป น การแนะนํา หนั ง สื อ ในลั ก ษณะของการวิ เ คราะห วิ จ ารณ ห นั ง สื อ อยางงาย ๆ โดยบอกเรื่องยอ ๆ แนะนําขอดีขอบกพรอ งของวรรณคดี บอกชื่อ ผูแตง ประเภทของ หนังสือ ลักษณะการแตง เนื้อเรื่อ งโดยยอ ๆ คุณสมบัติของหนัง สือ ดวยการวิจ ารณเ กี่ยวกับ เนื้อ หา แนวคิด ภาษา คุณคา และขอคิดตาง ๆ ประกอบทัศนะของผูพินิจ ซึ่ง เปนลัก ษณะของการชัก ชวน ใหผูอานสนใจหนังสือเลมนั้น การพินิจวรรณคดีเปนการศึกษาและวิเคราะหลักษณะของวรรณคดีเพื่อ นํามาแนะนําใหเกิดความเขาใจซาบซึ้งอยางแจมแจง การพินิจวรรณคดีมีหลักการพินิจกวาง ๆ 3 ดานคือ 1. โครงสรางของวรรณคดี 2. ความงดงามทางวรรณคดี 3. คุณคาของวรรณคดี ดานที่ 1 โครงสรางของวรรณคดี การที่เราจะพินิจวรรณคดีเรื่องใด เราจะตองพิจารณาวา เรื่องนั้นแตงดวยคําประพันธชนิดใด โครงเรื่องเนื้อเรื่องเปนอยางไร มีแนวคิดหรือสาระสําคัญอยางไร ตัวละครมีรูปราง ลักษณะนิสัยอยางไร ฉากมีความหมายเหมาะสมกับเรื่องหรือไม และมีวิธีดําเนินเรื่องอยางไร ดานที่ 2 ความงดงามทางวรรณคดี วรรณคดีเปนงานที่สรางขึ้นอยางมีศิลปะ โดยเฉพาะการใชถอยคําเพื่อใหเกิดความไพเราะ ในอรรถรส ซึ่งเราจะพิจารณาไดจากการใชคํา มีทั้งการเลนคํา เลนอักษร พิจารณาไดจากการใชสาํ นวน โวหาร กวีโวหาร ซึ่งจะดูจากการสรางจันตภาพ ภาพพจน และพิจารณาจากการสรางอารมณ ในวรรณคดีสิ่งเหลานี้เปนความงดงามทางวรรณคดีทั้งนั้น ดานที่ 3 คุณคาของวรรณคดี มีคุณคาทางศีลธรรม ปญญา อารมณื วัฒนธรรม ประวัติศาสตร และวรรณศิลป เปนตน

โวหารภาพพจน การใชโวหารภาพพจน คือ การใชถอยคําใหเกิดภาพโดยวิธกี ารเปรียบเทียบอยางมีศิลปะ ภาพพจนมีหลายลักษณะ เชน อุปมา อุปลักษณ อธิพจน บุคลาธิษฐาน สัทพจน หรือการใช สัญลักษณเปนตน อุปมา คือการเปรียบเทียบเพื่อทําใหเห็นภาพหรือเกิดความรูสึกชัดเจน จึงตองนําสิ่งอื่นที่มี ลักษณะคลายคลึงกันมาชวยอธิบาย หรือเชื่อมโยงความคิดโดยมีคํามาเชื่อม ไดแก เหมือน เสมือน ดุจ เลห เฉก ดัง กล เพียง ราว ปูน ฯลฯ

170 | ห น้ า

อุปลักษณ เปนการเปรียบเทียบที่ลกึ ซึ้งกวาอุปมา เพราะเปนการเปรียบสิ่งหนึ่งเปนสิ่งหนึ่งมาก จนเหมือนกับเปนสิ่งเดียวกันโดยใชคําวา “ เปน กับ คือ ” มาเชื่อมโยง ตัวอยาง “แมเปนโสมสองหลา” “สุจริตคือเกราะบังศาสตรพอง” โวหารอธิพจน เปนโวหารที่กวีกลาวเกินจริง เพื่อตองการที่จะเนนใหความสําคัญและอารมณ ความรูสึกที่รุนแรง เชน ถึงตองงาวหลาวแหลนสักแสนเลม ใหติดเต็มตัวฉุดพอหลุดถอน แตตองตาพาใจอาลัยวอน สุดจะถอนทิ้งขวางเสียกลางคัน (นิราศวัดเจาฟา สุนทรภู) บุคลาธิษฐาน เปนโวหารที่นําสิ่งไมมีชีวิต หรือสิ่งที่เปนนามธรรม มากลาวเหมือนเปนบุคคล ที่มีชีวิต เชน เพชรน้ําคางหลนบนพรมหญา เย็นหยาดฟาพาฝนหลงวันใหม เคลาเคลียหยอกดอกหญาอยางอาลัย เมื่อแฉกดาวใบไผไหวตะวัน โวหารสัทพจน หมายถึง โวหารที่เลียนเสียงธรรมชาติ เชน ทั้งกบเขียดเกรียดกรีดจิ้งหรีดเรื่อย พระพายเฉื่อยฉิวฉิววะหวิวหวาม

การสรางอารมณ ความงามดานอารมณ เมื่อเราอานวรรณคดี จะเห็นวาเรามีความรูสึกหรืออารมณรวมไปกับ เรื่องตอนนั้น ๆ ดวย เชน สงสาร โกรธ ชิงชัง นั่นแสดงวากวีไดสรางอารมณใหเรามีความรูสึกคลอยตาม ซึ่ ง เป น ความงามอย า งหนึ่ ง ในวรรณคดี กวี จ ะสอดแทรกความคิ ด ออกมาในรู ป ของความรั ก ความภาคภูมิใจ ความเศราสลดใจ และมีการเลือกสรรคําประพันธใหเหมาะสมกับเนื้อเรื่อง การที่กวี ใชถอยคําใหเกิดความงามเกิดอารมณทําใหเราไดรับรสวรรณคดีตาง ๆ

รสวรรณคดี รสวรรณคดีของไทยเป นลีลาของบทประพันธอ ยางหนึ่ง คือ การใชภาษาไทยใหเหมาะสม แกเนื้อความของเรื่อง กลาวคือแตงบทประพันธตามรสบทประพันธไทยหรือรสวรรณคดีไทยซึ่งมี 4 รส คือ 1. เสาวรจนี เปนบทพรรณนาความงามของสถานที่ ธรรมชาติ ชมนาง เชน “ตาเหมือนตามฤคมาศพิศคิ้วพระลอราช ประดุจแกวเกาทัณฑ กงนา พิศกรรณงามเพริศแพรวกลกลิ่นบงกชแกว อีกแกมปรางทอง เปรียบนา” 2. นารีปราโมทย เปนบทเกี้ยวพาราสี แสดงความรักใคร เชน

ห น้ า | 171

“เจางามปลอดยอดรักของพลายแกว ไดมาแลวแมอยาขับใหกลับหนี พี่สูตายไมเสียดายแกชีวี แกวพี่อยาไดพร่ํารําพันความ พี่ผิดพี่ก็มาลุแกโทษ จงคลายโกรธแมอยาถือวาหยาบหยาม พี่ชมโฉมโลมลูบดวยใจงาม ทรามสวาทดิ้นไปไมไยดี” 3. พิโรธวาทัง เปนบทโกรธ บทตัดพอตอวา เหน็บแนม เสียดสี หรือแสดงความเคียดแคน เชน ผันพระกายกระทืบพระบาทและอึง พระศัพทสีหนาทพึงสยองภัย เอออุเหมนะมึงชิชางกระไร ทุทาสสถุลฉะนี้ไฉนก็มาเปน 4. สัลลาปงคพิสัย เปนบทแสดงความโศกเศรา คร่ําครวญ อาลัยอาวรณ เชน เคยหมอบใกลไดกลิ่นสุคนธตลบ ละอองอบรสรื่นชื่นนาสา สิ้นแผนดินสิ้นรสสุคนธา วาสนาเราก็สิ้นเหมือนกลิ่นสุคนธ (สุนทรภู)

หลักการและแนวทางการพิจารณาวรรณคดี การพิจารณาวรรณคดี คือการแสดงขอคิดเห็นเกี่ยวกับวรรณคดีเลมใดเลมหนึ่งอยางสั้น ๆ โดยมี เจตนาจะแนะนําวรรณคดีนั้นใหผู อานรู จักวามีเนื้อเรื่อ งอยางไร มีประโยชนมีคุณคาอยางไร ผูพิจารณามีความคิดเห็นอยางไรตอ วรรณคดีเรื่ องนั้นๆ ชอบหรือ ไมชอบ เพราะเหตุใด มี ลักษณะ การวิจารณวรรณกรรม หลักการพิจารณาวรรณคดี 1. แยกองคประกอบของหนังสือหรือวรรณคดีที่จะวิจารณใหได 2. ทําความเขาใจองคประกอบที่แยกออกมาใหแจมแจงชัดเจน 3. พิจารณาหรือวิเคราะหหนังสือหรือวรรณคดีตามหัวขอตอไปนี้ 3.1 ประวัติความเปนมาและประวัติผูแตง 3.2 ลักษณะการประพันธ 3.3 เรื่องยอ 3.4 การวิเคราะหเรื่อง 3.5 แนวคิดและจุดมุงหมายในการแตง 3.6 คุณคาดานตาง ๆ การพินิจคุณคาวรรณคดีและวรรณกรรมมี 4 ประเด็นดังนี้ 1. คุณคาดานวรรณศิลป คือความไพเราะของบทประพันธซึ่งอาจจะเกิดจากรสของคําที่ ผูแตงเลือกใชและรสความไพเราะที่ใหความหมายกระทบใจผูอาน

172 | ห น้ า

2. คุณคาดานเนื้อหา คือ การใหความรูสึก ในดานตางๆ ใหคุณคาทางปญญาและความคิด แกผูอาน 3. คุ ณ ค า ด า นสั ง คม วรรณคดี แ ละวรรณกรรมสะท อ นให เ ห็ น ภาพของสั ง คมในอดี ต และวรรณกรรมที่ดสี ามารถจรรโลงสังคมไดอีกดวย 4. การนํา ไปประยุก ตใ ช ในชี วิต ประจํา วัน เพื่ อ ให ผู อ า นไดป ระจัก ษ ในคุ ณ ค า ของชี วิต ไดความคิดและประสบการณจากเรือ่ งทีอ่ าน และนําไปใชในการดําเนินชีวิต นําไปเปนแนวปฏิบัตหิ รือ แกปญหารอบ ๆ ตัว

เรื่องที่ 2 หลักการพินิจวรรณคดีดานวรรณศิลปและดานสังคม ความหมายของวรรณคดีมรดก วรรณคดีมรดก หมายถึง วรรณคดีที่บรรพบุรุษสรางไวและเปนที่นิยมตกทอดเรื่อยมาจนถึง ปจจุบัน วรรณคดีมรดกของไทยนั้นมักจะแสดงภาพชีวิตของสังคมในสมัยที่เกิดวรรณคดี ขณะเดียวกันก็ จะแทรกแนวคิด ปรัชญาชีวิตดวยวิธีอันแยบยลจนทําใหผูอานเกิดอารมณสะเทือนใจ มีความรูสึกรวมไป กับกวีดวย คุณคาของวรรณคดีมรดก วรรณคดี ม รดกนั้น มี คุ ณ ค า มาก ทั้ ง ทางด า นประวั ติ ศ าสตร สั ง คม อารมณ คติ ส อนใจ และคุณคาทางวรรณศิลปหรือจะพูดวา วรรณคดีมรดกเปนทรัพยสินทางปญญาที่ตกทอดเปนสมบั ติ ทางวัฒนธรรมของชาติซึ่งบรรพบุรุษไดอุตสาหะสรางสรรคขึ้นดวยอัจฉริยภาพ เพราะการอานวรรณคดี มรดกทําใหทราบเหตุการณตาง ๆ ที่ประทับใจบรรพบุรุษ สังคม สภาพชีวิตความเปนอยูของคนไทยใน ชุมชนนั้น ๆ วามีลักษณะอยางไรเหมือนหรือแตกตางจากสังคมปจจุบันอยางไร มีกลวิธีในการใชถอยคํา โวหารอยางไรจึงทําใหเรารวมรับรูอารมณนั้น ๆ ของกวี นอกจากนี้วรรณคดีมรดกมีคุณคาเปนเครื่องเชิดชูความเปนอัจฉริยะของชาติ ชวยสะทอ น ถึงบุคลิกลักษณะประจําชาติ และชวยทําใหคนในชาติรูเรื่องราวในอดีตและคุณคาที่สําคัญก็คือคุณคา ทางดานอารมณและดานความงาม ความไพเราะ เพราะเกิดการอานวรรณคดีมรดกจะทําใหเราไดรับ ความเพลิ ดเพลิ นในเนื้อ หาและรสศิล ปะแห ง ความงาม ความไพเราะดานอั ก ษรศิล ป ไปพร อ มกัน ชวยสงเสริมจิตใจผูอานใหรักสวยรักงาม เขาใจหลักความจริงในโลกมนุษยยิ่งขึ้น วรรณคดีมีคุณคาแกผูอานหลายประการ คือ 1. ทําใหผูอานเกิดอารมณคลอยตามกวี เชน สนุก เพลิดเพลิน ดีใจ เศราใจ ขบขัน เปนตน 2. ทําใหผูอา นเกิดสติปญ  ญา เราจะไดขอคิด คติ หลักการดําเนินชีวิตในวรรณคดีชวยกระดับ จิตใจใหสูงขึ้น การอานวรรณคดีทําใหเกิดความเฉลียวฉลาดและเกิดปญญา

ห น้ า | 173

3. ทําใหไดรับความรูในดานตาง ๆ เชน ประวัติศาสตร ตํานาน ภูมิศาสตร ภาษา ประเพณี ความเชื่อในสมัยที่แตงวรรณคดีนั้น ๆ 4. ทําใหเขาใจสภาพสังคมวัฒนธรรมของบรรพบุรุษ ที่กวีไดนํามาเขียนสอดแทรกไวทําใหเรา เขาใจและสามารถเปรียบเทียบสังคมในวรรณคดีกับปจจุบันได ลักษณะเดนของวรรณคดีไทย จําแนกเปนขอ ๆ ดังนี้ 1. นิ ย มแต ง หนั ง สื อ หรื อ การแต ง วรรณคดี ด วยคํ า ประพั น ธ ร อ ยกรองมากกว าร อ ยแก ว เป นบทกลอนลัก ษณะภาษากาพยก ลอนที่ มี สั มผั ส คลอ งจองสอดคลอ งกั บ ลัก ษณะนิสั ยของคนไทย แมภาษาพูดก็มีลีลาเปนรอยกรองแบบงาย ๆ เชน หมอขาวหมอแกง ขาวยากหมากแพง ขนมนมเนย ในน้ํามีปลาในนามีขาว ชักน้ําเขาลึก ชักศึกเขาบาน เปนตน 2. เนนความประณีตของคําและสํานวนโวหาร ภาษาที่ใชวรรณคดีไมเหมือนภาษาพูดทั่วไป คือ เปนภาษาที่มีการเลือกใชถอยคําตกแตงถอยคําใหหรูหรา มีการสรางคําที่มีความหมายอยางเดียวกัน ที่เรียกวา คําไวพจน โดยใชรูปศัพทตางๆ กันเพื่อมิใหเกิดความเบื่อหนายจําเจ เชน ใชคําวา ปกษา ปกษี สกุณา สกุณี ทวิช แทนคําวา “นก” ใชคําวา กุญชร คช ไอยรา หัตถี กรี แทนคําวา “ชาง” นอกจากนั้นยังมีการใชภาษาสัญลักษณ เชน ใชคํา ดวงจันทร บุปผา มาลี เยาวมาลย แทน คําวา “ผูหญิง” 3. เนนการแสดงความรูสึกสะเทือนอารมณจากการรําพันความรูสึก ตัวละครในเรื่องจะรําพัน ความรูสึกตาง ๆ เชน รัก เศรา โกรธ ฯลฯ เปนคํากลอนยาวหลายคํากลอน ตัวอยางอิเหนาคร่ําครวญถึงนางบุษบาที่ถูกลมหอบไป ดังนี้ เมื่อนั้น พระสุริยวงศอสัญแดหวา ฟนองคแลวทรงโศกา โอแกวแววตาของเรียมเอย ปานฉะนี้จะอยูแหงใด ทําไฉนจึงจะรูนะอกเอย ฤาเทวาพานองไปชมเชย ใครเลยจะบอกเหตุรายดี สองกรพระคอนอุราร่ํา ชะรอยเวรกรรมของพี่ ไดสมนองแตสองราตรี ฤามิ่งมารศรีมาจากไป พระยิ่งเศราสรอยละหอยหา จะทรงเสวยโภชนาก็หาไม แตครวญคร่ํากําสรดระทดใจ สะอื้นไหโศกาจาบัลย (อิเหนา สํานวนรัชกาลที่ 2)

4. มีขนบการแตง คือ มีวิธีแตงที่นิยมปฏิบัติแนวเดียวกันมาแตโบราณ ไดแก ขึ้นตนเรื่อง ดวยการกลาวคําไหวครู คือ ไหวเทวดา ไหวพระรัตนตรัย ไหวครูบาอาจารย สรรเสริญพระเกียรติคุณ ของพระมหากษัตริย หรือกลาวชมบานชมเมือง 5. วรรณคดีไทยมีเนื้อหาเกี่ยวกับชนชั้นสูงมากกวาคนสามัญ ตัวละครเอกมักเปนกษัตริยและ ชนชั้นสูง

174 | ห น้ า

6. แนวคิดสําคัญที่พบในวรรณคดีไทยโดยทั่วไปเปนแนวคิดแบบพุทธปรัชญางาย ๆ เชนแนวคิด เรื่องทําดีไดดี ทําชั่วไดชั่ว ความไมเที่ยงตรงของสรรพสิ่ง อนิจจัง ความกตัญู ความจงรักภักดี ความรักและการพลัดพราก เปนตน 7. เนื้อเรื่องที่รับมาจากวรรณกรรมตางชาติจะไดรับการดัดแปลงใหเขากับวัฒนธรรมไทย 8. ในวรรณคดีไทยมีลักษณะเปนวรรณคดีสําหรับอาน เนื่องจากมีการพรรณนาความยืดยาว ใหรายละเอียดตาง ๆ เพื่อใหผูอานไดภาพชัดเจน เนนความไพเราะของคํา ดังนั้นเมื่อจะนําไปใชเปน บทแสดงจะตองปรับเปลี่ยนเสียใหมเพื่อใหกระชับขึ้น 9. ในวรรณคดี ไ ทยมี บ ทอั ศ จรรย แ ทรกอยู ด ว ย เรื่ อ งของความรั ก และเพศสั ม พั น ธ เปนธรรมชาติอยางหนึ่งของมนุษย กวีไทยไมนิยมกลาวตรงไปตรงมา แตจะกลาวถึงโดยใชกลวิธีการ เปรียบเทียบหรือใชสัญลักษณแทน เพื่อใหเปนงานทางศิลปะมิใชอนาจาร 10. วรรณคดีไทยมักแทรกความเชื่อคานิยมของไทยไวเสมอ ลัก ษณะตาง ๆ ดังกลาวมาขางตน นับ เป นลั กษณะเดนของวรรณคดีไทย ซึ่ง นัก ศึก ษา ควรเรียนรูและเขาใจเพื่อจะอานวรรณคดีไทยไดอยางซาบซึ้งตอไป

การอานวรรณคดีเพื่อพิจารณาคุณคาดานวรรณศิลป วรรณศิลป มีความหมายตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542 วา ศิลปะ ในการแตงหนังสือ ศิลปะทางวรรณกรรม วรรณกรรมที่ถึงขั้นวรรณคดี หนังสือที่ไดรับการยกยองวา แตงดี จากความหมายนี้ การพิ จ ารณาคุ ณ ค า ด า นวรรณศิล ป ต อ งศึ ก ษาตั้ ง แตก ารเลื อ กชนิ ด คําประพันธใหเหมาะสมกับประเภทงานเขียน ถูกตองตรงความหมาย เหมาะกับบุคคลหรือตัวละคร ในเรื่องและรสวรรณคดีการรูจกั ตกแตงถอยคําใหไพเราะสละสลวยอันเปนลักษณะเฉพาะภาษากวี และทําใหผูอานเกิดความสะเทือนอารมณ ภาษากวีเพื่อสรางความงดงามไพเราะแกบทรอยแกวรอยกรองนั้น มีหลักสําคัญที่เกี่ยวของกัน 3 ดาน ดังนี้ 1. การสรรคํา 2. การเรียบเรียงคํา 3. การใชโวหาร การสรรคํา คือการเลือกใชคําใหสื่อความคิด ความเขาใจ ความรูสึกและอารมณไดอยาง งดงามโดยคํานึงถึงความงามดานเสียง โวหาร และรูปแบบคําประพันธ การสรรคําทําไดดังนี้ การเลือกคําใหเหมาะแกเนื้อเรื่องและฐานะของบุคคลในเรื่อง การใชคําใหถูกตองตรงตามความหมาย การเลือกใชคําพองเสียง คําซ้ํา การเลือกใชคําโดยคํานึงถึงเสียงสัมผัส

ห น้ า | 175

การเลือกใชคําเลียนเสียงธรรมชาติ การเลือกใชคําไวพจนไดถูกตองตรงตามความหมาย การเรียบเรียงคํา คือการจัดวางคําที่เลือกสรรแลวใหมาเรียบเรียงกันอยางตอเนื่องตามจังหวะ ตามโครงสรางภาษาหรือตามฉันทลักษณ ซึ่งมีหลายวิธี เชน จัดลําดับความคิดหรือถอยคําจากสิ่งสําคัญจากนอยไปหามาก จนถึงสิ่งสําคัญสูงสุด จัดลําดับความคิดหรือถอยคําจากสิ่งสําคัญนอยไปหามาก แตกลับหักมุมความคิดผูอานเมื่อถึงจุดสุด จัดลําดับคําใหเปนคําถามแตไมตองการคําตอบหรือมีคําตอบอยูในตัวคําถามแลว เรียงถอยคําเพื่อใหผูอานแปลความหมายไปในทางตรงขามเพื่อเจตนาเยาะเยย ถากถาง เรียงคําวลี ประโยคที่มีความสําคัญเทา ๆ กัน เคียงขนานกันไป การใชโวหาร คือการใชถอยคําเพื่อใหผูอานเกิดจินตภาพ เรียกวา “ภาพพจน” ซึ่งมีหลายวิธี ที่ควรรูจัก ไดแก อุ ป มา คื อ การเปรี ย บเที ย บสิ่ ง หนึ่ ง ว า เหมื อ นกั บ สิ่ ง หนึ่ ง โดยมี คํา เปรี ย บปรากฏอยู ด ว ย คําเปรียบเทียบเหลานี้ไดแก เหมือน ดุจ เลห เฉก ดัง กล เพียง ราว ปูน อุ ป ลั ก ษณ คื อ การเน นความหมายวา สิ่ ง หนึ่ง เหมื อ นกั บ สิ่ง หนึ่ง มากจนเหมื อ นกับ เป น สิ่งเดียวกันโดยใชคําวา เปน กับ คือ เชน “แมเปนโสมสองหลา” “สุจริตคือเกราะบังศาสตรพอง”

การพิจารณาวรรณคดีดานสังคม สัง คม คือ ชนชาติและชุม ชนที่อ ยูร วมกันภายใตการปกครองในกรอบวัฒ นธรรมเดียวกัน วรรณคดีเป นเหมือ นกระจกเงาที่สะทอ นใหผูอ านสามารถมองเห็นชีวิตความเป นอยู คานิยมและ จริยธรรมของคนในสัง คมที่ วรรณคดีไดส ะท อนภาพไวทําใหเ ขาใจชีวิต เห็นใจความทุก ขยากของ เพื่อนมนุษยดวยกันชัดเจนขึ้น ดังนั้นการพิจารณาวรรณคดีดานสั งคมจะตองมีเนื้อหา ภูมิปญญาที่เกี่ยวกับวัฒนธรรมหรื อ จริยธรรมของสังคมใหมี สวนกระตุนจิตใจของผู อานให เขามามีสวนชวยเหลือ ในการจรรโลงโลกหรื อ พัฒนาสังคมไทยรวมกัน โดยพิจารณาตามหัวขอ ดังนี้ 1. การแสดงออกถึงภูมิปญญาและวัฒนธรรมของชาติ 2. สะทอนภาพความเปนอยู ความเชื่อ คานิยมในสังคม 3. ไดความรู ความบันเทิง เพลิดเพลินอารมณไปพรอมกัน 4. เนื้อเรื่องและสาระใหแงคิดทั้งคุณธรรมและจริยธรรมในดานการจรรโลงสังคม ยกระดับ จิตใจเห็นแบบอยางการกระทําของตัวละครทั้งขอดีและขอควรแกไข จากการพิจารณาตามหัวขอขางตนนี้แลว การพิจารณาคุณคาวรรณคดีดานสังคมใหพิจารณา โดยแบงออกได 2 ลักษณะใหญ ๆ ดังนี้ ดานนามธรรม ไดแก ความดี ความชั่ว คานิยม จริยธรรมของคนในสังคม เปนตน ดานรูปธรรม ไดแก สภาพความเปนอยู วิถีชีวิต การแตงกายและการกอสรางทางวัตถุ เปนตน

176 | ห น้ า

กิจกรรม บทที่ 6 วรรณคดีและวรรณกรรม 1. ใหผูเรียนตอบคําถามตอไปนี้ 1.1 บอกความหมายของการพินิจได .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... 1.2 บอกหลักเกณฑในการพินิจวรรณคดีได .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... 2. ให ผู เ รี ย นอ า นหนั ง สื อ วรรณคดี ที่ กํ า หนดให ศึ ก ษาแล ว พิ จ ารณาวรรณคดี แ ต ล ะเรื่ อ ง ในดานวรรณกรรมศิลป และดานสังคม แตละเรือ่ งใหสาระขอคิดในการดําเนินชีวิตอยางไรบาง ไดแกเรื่อง 1.1 สามกก 1.2 ราชาธิราช 1.3 กลอนเสภาขุนชางขุนแผน 1.4 กลอนบทละครเรื่องรามเกียรติ์ คุณคาที่ไดรับจากเรื่อง.............................................. ดานวรรณศิลป 1. การสรรคํา .................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... 2. การเลนซ้ําคํา .................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... 3. การหลากคํา หรือคําไวพจน .................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................

ห น้ า | 177

ดานสังคม 1. วัฒนธรรมและประเพณี .................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................... 2. การแสดงสภาพชีวิตความเปนอยูและคานิยมของบรรพบุรุษ .................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... 3. การเขาใจธรรมชาติของมนุษย .................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... 4. เปนหลักฐานทางประวัติศาสตร .................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... 5. การสอดแทรกมุมมองของกวี .................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................

178 | ห น้ า

เรื่องที่ 3 เพลงพื้นบาน เพลงกลอมเด็ก ความหมายของเพลงพื้นบาน เพลงพื้นบาน คือ บทเพลงที่เกิดจากคนในทองถิ่นตาง ๆ คิดรูปแบบการรอง การเลนขึ้น เปน บทเพลงที่มีทว งทํานอง ภาษาเรียบงายไมซับซอน มุงความสนุกสนานรื่นเริง ใชเลนกันในโอกาสตาง ๆ เชนสงกรานต ตรุษจีน ลอยกระทง ไหวพระประจําป หรือแมกระทั่งในโอกาสที่ไดมาชวยกันทํางาน รวมมือรวมใจเพื่อทํางานอยางหนึ่งอยางใด เชน เกี่ยวขาว นวดขาว เปนตน

ประวัติความเปนมาของเพลงพื้นบาน เพลงพื้นบานในประเทศไทยมีมาแตโบราณไมปรากฏหลักฐานแนชัดวา มีขึ้นในสมัยใด เปนสิ่งที่ เกิดขึ้นเปนปกติวิสัยของคนในสังคมจึงมีผูเรียกวา เพลงพื้นบาน เปนเพลงนอกศตวรรษ เปนเพลงนอก ทําเนียบบาง เพราะหลักฐานทางประวัติศาสตร วรรณคดี และความรูทกุ แขนงในประเทศไทยไมได อางถึง หลักฐานเกี่ยวกับการเลนเพลงพื้นบานมีปรากฏในสมัยอยุธยา ซึ่งที่พบคือเพลงเรือ เพลงเทพทอง สวนในสมัยรัตนโกสินทร มีชื่อเพลงพื้นบานปรากฏอยูในจารึกวัดโพธิ์และในวรรณคดีตางๆ สมัยตน รัตนโกสินทรที่ปรากฏชื่อคือ เพลงปรบไก เพลงเรือ เพลงสักวา แอวลาว ไกปา เกี่ยวขาว ตั้งแต สมัยรัชกาลที่ 5 เปนตนมา ปรากฏหลักฐานแนชัดวามีการเลนเพลงเรือสักวา เพลงพื้นบานของไทยเรา นั้นมีมาแตชานานแลว ถายทอดกันโดยทางมุขปาฐะ จําตอ ๆ กันมาหลายชั่วอายุคน เชื่อกันวามีกําเนิด กอนศิลาจารึกพอขุนรามคําแหงมหาราชเสียอีก ตอมาคอยมีชื่อเสียง มีแบบสัมผัสคลองจองทวงทํานอง ไปตามภาษาถิ่นนั้น ๆ ในการขับ รองเพื่อ ความบันเทิง ตาง ๆ จะมีจังหวะดนตรีท องถิ่นเขามาและมี การรองรําทําเพลงไปดวย จึ งเกิดเปนระบํา ชาวบ าน เพลงพื้นบานใชรอ งรํา ในงานบันเทิง ตาง ๆ มีงานลงแขก เกี่ยวขาว ตรุษสงกรานต ตอมาในสมัยกรุงรัตนโกสินทร เปนสมัยที่มหี ลักฐานเกี่ยวกับเพลงพื้นบานชนิดตาง ๆ มากทีส่ ุด ตั้งแตสมัยรัชกาลที่ 1 ถึงรัชกาลที่ 5 เปน ยุคทอง ของเพลงพื้นบานที่เปนเพลงปฏิพากย รองโตตอบ กัน เชน เพลงฉอย เพลงอีแซว เพลงสงเครื่อง หรือเพลงทรงเครื่อง หลังรัชกาลที่ 5 อิทธิพล วัฒนธรรมตะวันตกทําใหเกิดเพลงไทยสากลขึ้น เพลงพื้นบานจึงเริ่มหมดความนิยมลงทีละนอย ๆ ปจจุบันเพลงพื้นบานไดรับการฟนฟูบางจากหนวยงานที่เ ห็นคุณคาแตก็เปนในรูปของการอนุรักษไว เทานั้น ปญหาเนื่องจากมาขาดผูสนใจสืบทอดเพลงพื้นบานจึงเสื่อมสูญไปพรอม ๆ กับผูเลน

ห น้ า | 179

ลักษณะของเพลงพื้นบาน โดยทั่วไปแลวเพลงพื้นบานจะมีลักษณะเดน ๆ เปนที่สังเกตไดคือ 1. สํานวนภาษาใชคําธรรมดาพื้น ๆ ไมมีบาลีสันสกฤตปน ฟงเขาใจงาย แตถอยคําคมคาย อยูในตัวทําใหเกิดความสนุกสนาน บางครั้งแฝงไวดวยการใชสัญลักษณแทนคําหยาบตาง ๆ เปนตนวา ยาเสน ใบพลูที่นา หัวหมู อุปกรณไถนา เปนตน และเรียบงายทางดานโอกาสและสถานที่เลนไมตอง ยกพื้นเวที 2. มีความสนุกสนานเพลิดเพลิน มีความคมคายในการใชภาษา กระทบกระเทียบเปรียบเปรย ชวนใหคิดจากประสบการณที่พบเห็นอยูในวิถีชีวิตทองถิ่น 3. มีภาษาถิ่นปะปนอยูทําใหสะทอนใหเห็นถึงวิถีการดําเนินชีวิต ประเพณีความเชื่อ ตลอดจน คานิยมตาง ๆ ที่แฝงอยู 4. มีลักษณะภาษาตองคลองจองกัน ที่เปนกลอนหัวเดียว คือ กลอนที่ลงทายดวยสระชนิด เดียวกัน เชน กลอนใส ลงเสียงขางทายดวยสระไอตลอด กลอนลี ลงเสียงขางทายดวยสระอีตลอด เปนตน ตัวอยางเชน ในเพลงไซเอยไซ ลามะลิลา ซึ่งงายตอการเลนมุงใหทุกคนมีสวนรองไดสนุกสนาน รวมกัน 5. มักจะมีการรองซ้ํา บางทีซ้ําที่ตนเพลง หรือบางทีซ้ําที่ทอนทายของเพลง เชน เพลงพิษฐาน เพลงพวงมาลัย เพลงฉอย เปนตน ผลดีของการรองซ้ํา ๆ กัน ก็คือเพิ่มความสนุกสนานใหผูอยูร อบขาง ไดมีสวนรวมในเพลง ทําใหบรรยากาศครึกครื้น และเนื่องจากเปนการปะทะคารมกันสด ๆ ซึ่งชวงการ รองซ้ํานี้จะชวยให ไดมีโอกาสคิดคําและพอเพลง แมเพลงจะไดพักเหนื่อย และสามารถใชปฏิภาณ พลิกแพลง ยั่วลอกันอีกดวย นอกจากนี้เพลงพื้นบานยังมีลักษณะพิเศษอีก คือ เปนวรรณกรรมมุขปาฐะที่เลาสืบตอกันมา ปากตอปากไมสามารถจะสืบคนหาตัวผูแตงที่แนนอนไดและมีลักษณะของความเปนพื้นบานพื้นเมือง

ประเภทของเพลงพื้นบาน เพลงพื้นบานโดยทั่วไปนั้น มีอยูดวยกันหลายชนิด พอจะแยกประเภทโดยแบงตามผูเลนได 2 ประเภทใหญ ๆ คือ 1. เพลงเด็ก จําแนกยอยๆ ได 4 ประเภทดังนี้ 1.1 เพลงรองเลน เชน โยกเยกเอย ฝนตกแดดออก นกกระจอกเขารัง เปนตน 1.2 เพลงหยอกลอ เชน ผมจุก ผมมา ผมเปย ผมแกละ เปนตน 1.3 เพลงขู ปลอบ เชน แมใครมา น้ําตาใครไหล จันทรเจาขา แตชาแต เขาแหยายมา เปนตน 1.4 เพลงประกอบการเลน เชน จ้ําจี้มะเขือเปราะ รี รี ขาวสาร มอญซอนผา เปนตน

180 | ห น้ า

2. เพลงผูใหญ แบง 6 ประเภท คือ 2.1 เพลงกลอมเด็ก เชน กาเหวาเอย พอเนื้อเย็น เปนตน 2.2 เพลงปฏิพากย เชน เพลงฉอย เพลงรําวง ซึ่งเพลงปฏิพากยนี้ตอมาวิวัฒนาการ มาเปนเพลงลูกทุงนั่นเอง 2.3 เพลงประกอบการเลน เชน รําโทน ตอมาคือรําวง ลูกชวง เขาผี มอญซอนผา เปนตน 2.4 เพลงประกอบพิธี เชน ทําขวัญนาค ทําขวัญจุก แหนางแมว เปนตน 2.5 เพลงเกี่ยวกับอาชีพ เชน เตนกํารําเคียว 2.6 เพลงแขงขัน สวนใหญคือปฏิพากย เพลงเด็ก การเลน เปนการแสดงออกอยางหนึ่งในกลุมชน จะแตกตางกันไปตามวัฒนธรรม และเมื่อมีการเลนเกิดขึ้นก็มักมีบทเพลงประกอบการเลนดวย เพลงที่รองงาย ๆ สั้น ๆ สนุกสนาน เชน รีรี ขาวสาร มอญซอนผา จ้ําจี้มะเขือเปราะ แมงมุมขยุมหลังคา เพลงผูใหญ เพลงผู ใหญมีหลายประเภท นอกจากจะให ความสนุกสนานบันเทิง ใจแล ว ยังสะทอนใหเห็นถึงความสามัคคีรวมใจกันทําสิ่งตางๆ ของสังคมไทย สภาพวิถีชีวิตวัฒนธรรมประเพณี ตาง ๆ ไวอยางนาศึกษาอีกดวย ดานเพลงกลอมเด็กจะเห็นความรักความผูกผันในครอบครัว ธรรมชาติ สิ่งแวดลอม ตํานาน นิทาน ประวัติศาสตร ตลอดจนจินตนาการความรูส ึกนึกคิดของมนุษย เนื่องจาก ความหลากหลายในเพลงกลอมเด็ก จึงเปนเพลงที่มีคุณคาแกการรักษาไวเปนอยางยิง่

คุณคาของเพลงพื้นบาน เพลงพื้นบานมีคุณคาอยางมากมายที่สําคัญคือใหความบันเทิงสนุกสนาน มีน้ําใจ สามัคคี ใน การทํางานชวยเหลือกัน สะทอนวัฒนธรรมประเพณี วิถีชีวิต การแตงกาย ฯลฯ และเปนการปลูกฝง เด็กใหครบองค 4 คือ 1. สงเสริมใหเด็กมีกําลังกายแข็งแรง 2. สงเสริมใหเด็กมีสติปญญาเฉลียวฉลาด มีไหวพริบปฏิภาณดีในการแกปญหา 3. สงเสริมใหเด็กมีจิตใจงาม มีคุณธรรมประจําใจ 4. รูจักปฏิบัติตนตอสวนรวมในสังคม การปลูกฝงใหประชาชนพลเมืองของประเทศ เปนผูถึงพรอมดวยคุณสมบัติทั้ง 4 ประการนี้ ตองปูพื้นรากฐานกันตั้งแตเยาววัย และคอ ยเปนคอ ยไปทีล ะนอ ย จึง จะซึม ซาบจนกลายเปนนิสัย สมัยนี้วิทยาศาสตรมีมากเพียงไร วัตถุนิยมก็ตามมา วัตถุนิยมเจริญขึ้น ความเจริญทางจิตใจก็นอยลง เปนผลใหความมั่นคงของประเทศไดรับความกระทบกระเทือนไปดวยอยางแนนอน ดังนั้นเราจึง ควร ชวยกันปลูกฝงอนุรักษสืบสานใหดํารงอยูอยางยั่งยืนสืบสานไป

ห น้ า | 181

เพลงพื้นบานเกิดจากชาวบานเปนผูสรางบทเพลงและสืบทอดกันมาแบบปากตอปากโดยการ จดจําบทเพลงเปนคํารองงาย ๆ ที่เปนเรื่องราวใกลตัวในทองถิ่นนั้น ๆ จึงทําใหเพลงพื้นบานของไทย ในภาคตาง ๆ มีความแตกตางกันออกไป ดังนี้ เพลงพื้นบานภาคกลาง มีอิทธิพลมาจากสภาพแวดลอมทางธรรมชาติ การประกอบอาชีพ วิถีการดําเนินชีวิต พิธีกรรมและเทศกาลตาง ๆ โดยสามารถแยกประเภทไดดังนี้ - เพลงที่รองเลนในฤดูน้ํามาก ไดแกเพลงเรือ เพลงรอยพรรษา เพลงรําภาขาวสาร เพลงหนาใย เพลงครึ่งทอน เปนตน - เพลงที่รองเลนในฤดูเกี่ยวขาวและนวดขาว ไดแก เพลงเกี่ยวขาว เพลงเตนกํารําเคียว เพลงซึ่งใชรองเลนระหวางเกี่ยวขาว สําหรับเพลงสงฟาง เพลงพานฟาง เพลงโอก เพลงสงคอลําพวน เพลงเตะขาว และเพลงชักกระดาน ใชรองเลนระหวางนวดขาว เพลงที่ใชรองเลนในชวงตรุษสงกรานต ไดแก เพลงสงกรานต เพลงหยอย เพลงระบําบานไร เพลงชาเจาหงส เพลงพวงมาลัย เพลงสันนิษฐาน เพลงคลองชาง และเพลงใจหวัง เพลงที่รองเลนไดทุกโอกาส เพื่อความเพลิดเพลินสนุกสนาน เกิดความสามัคคีในหมูคณะ มักจะ รองเลนกันในโอกาสทํางานรวมกัน หรือมีงานบุญและงานรื่นเริงตาง ๆ โดยเปนเพลงในลักษณะ พอเพลงแมเพลงอาชีพ ที่ใชโตตอบกัน ไดแก เพลงเทพทอง เพลงปรบไก เพลงอีแวว เพลงฉอย เพลงลําตัด เพลงทรงเครื่อง เปนตน เพลงพื้นบานภาคเหนือ สามารถใชรองเลนไดทุกโอกาสโดยไมจํากัดเทศกาลหรือฤดูใด ๆ ซึ่งใชรองเพลงเพื่อผอนคลายอารมณและการพักผอนหยอนใจ โดยลักษณะการขับรองและทวงทํานอง จะออนโยน ฟงดูเนิบนาบนุมนวล สอดคลองกับเครื่องดนตรีหลัก ไดแก ป ซึง สะลอ เปนตน นอกจากนี้ยังสามารถจัดประเภทของเพลงพื้นบานของภาคเหนือได 3 ประเภทคือ 1. เพลงซอ ใชรองโตตอบกัน โดยมีการบรรเลงป สะลอและซึงคลอไปดวย 2. เพลงจอย เปนการนําบทประพันธของภาคเหนือมาขับรองเปนทํานองสั้น ๆ โดยเนื้อหา ของคํารองจะเปนการระบายความในใจ แสดงอารมณความรัก ความเงียบเหงา มีนักรองเพียงคนเดียว และจะใชดนตรีบรรเลงในโอกาสตางๆ หรือจอยอําลา 3. เพลงเด็ก มีลักษณะคลายกับเพลงเด็กของภาคอื่น ๆ คือเพลงกลอมเด็ก และเพลงที่เด็ก ใชรองเลนกัน เพลงอื่อลูก และเพลงสิกจุงจา เพลงพื้นบานภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เพลงพื้นบานของภาคอีสาน ใชรองเพื่อ ความสนุกสนานในงานรื่นเริงตางๆ สามารถแตงไดตามวัฒนธรรม 3 กลุมใหญๆ คือกลุม วัฒนธรรม หมอลํา กลุมวัฒนธรรมเพลงโคราช และกลุมวัฒนธรรมเจรียงกันตรึม ดังนี้ 1. เพลงพื้นบานกลุมวัฒนธรรมหมอลํา ประกอบดวยหมอลําและเซิ้ง โดยหมอลําแบงการลํานํา และการรองออกเปน 5 ประเภทคือ ลําเรื่อง ลํากลอน ลําหมู ลําเพลิน และลําผีฟา สวนเซิ้งหรือ คํารองจะใชคํารองรื่นเริง เชน การแหบั้งไฟ การแหนางแมว การแหนางดัง โดยเนื้อเรื่องในการซึ่งอาจ เปนการขอบริจาคเงินในงานบุญ การเซิ้งอวยชัยใหพร หรือเซิ้งเลานิทานชาดกตามโอกาส

182 | ห น้ า

2. เพลงพื้นบานกลุม วัฒนธรรมเพลงโคราช เปนเพลงพื้นบานที่เลนกันมานานในจังหวัด นครราชสีมา หรือโคราช ซึ่งเนื้อเพลงมีลักษณะเดน มีการเลนสัมผัสอักษรและสัมผัสสระทําใหเสียง นาฟงยิ่งขึ้นและยังมีเสียง ไช ชะ ชะ ชิ ชาย พรอมมีทั้งการรําประกอบแบบเหยาะตัวตามจังหวะ ขึ้นลง ซึ่งเพลงโคราชนี้ นิยมเลนทุกโอกาสตามความเหมาะสม 3. เพลงพื้นบานกลุมวัฒนธรรมเจรียงกันตรึม ที่นิยมรองเลนกันในแถบจังหวัดที่มีเขตติดตอ กับเขมร ไดแก จังหวัดบุรีรัมย สุรินทร และศรีสะเกษ โดยคําวากันตรึม นั้นหมายถึงกลองกันตรึม ซึ่งเปนเครื่องดนตรีหลักเวลาตีจะใชจังหวะเสียงดัง โจะกันตรึมๆ และเจรียงหมายถึง การขับหรือ การรองเพลงมี 2 แบบคือเจรียงใชประกอบการบรรเลงดนตรีกันตรึม ซึ่งเมื่อขับรองไปทอนหนึ่ง ดนตรี กันตรึมก็จะรับและบรรเลงยาวอีกแบบคือเจรียงดนตรี ใชรองในงานโดยจะขับรองไปเรื่อยๆ และมี ดนตรีบรรเลงคลอไปเบา ๆ ซึ่งในการรองเพลงเจรียงนั้นสามารถรองเลนไดทุกโอกาสโดยไมจํากัดฤดู หรือเทศกาล เพลงพื้นบา นภาคใต มีอ ยูประมาณ 8 ชนิด มีทั้งการรองเดี่ยว และการรองเปนหมู โดยสามารถแบงเปน 2 กลุมใหญ ๆ คือ 1. เพลงทีร่ องเฉพาะโอกาสหรือฤดู ไดแกเพลงเรือ เพลงบอก เพลงนาคําตัด เพลงกลอมนาค หรือเพลงแหนาคเปนตน 2. เพลงทีร่ องไมจํากัดโอกาส ไดแกเพลงตันหยง ซึ่งนิยมรองในงานบวช งานขึ้นปใหมและ งานมงคลตาง ๆ เพลงเด็กที่รองกลอมใหเด็กหลับ และเพลงฮูลูหรือลิเกฮูลู ที่เปนการรองคลาย ๆ ลํา ตัด โดยมีรํามะนาเปนเครื่องดนตรีประกอบจังหวะกับบทขับรองภาษาท องถิ่นคือ ภาษามลายู เปนกลอนโตตอบกัน

กิจกรรมเพลงพื้นบาน 1. ผูเรียนคิดวา คําวา “เพลงพื้นบาน” ความหมายวาอยางไร .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................

ห น้ า | 183

2. ผู เ รี ยนคิดวา “เพลงพื้ นบ าน” มี อ ะไรบ าง และในท อ งถิ่นของผู เ รี ยนมี ก ารละเล น พื้นบานอะไรบาง .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... 3. ผูเรียนคิดวา “ เพลงพื้นบาน” ในชุมชนหรือทองถิ่นแตละภาคมีความเหมือนกัน หรือแตกตางอยางไรบางยกตัวอยางประกอบ .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... 4. คําชี้แจง ใหนักศึกษาตอบคําถามตอไปนี้ใหถูกตอง 1. ความหมายของเพลงพื้นบาน ขอใดกลาวถูกตองที่สุด ก. เพลงที่ชาวบานรอง ข. เพลงที่ชาวบานประพันธ ค. เพลงที่ชาวบานรวมกันรื่นเริง ง. เพลงที่ชาวบานรวมกันแสดง 2. ขอใดเปนคุณสมบัติของเพลงพื้นบานเดนชัดที่สุด ก. แสดงเอกลักษณของคนในหมูบาน ข. ทุกคนรองได ค. มีสัมผัสคลองจอง ง. ใหความบันเทิง

184 | ห น้ า

3. โดยทั่วไปแลวเพลงพื้นบานจะมีลักษณะเดน คือ ก. มีความสนุกสนาน ใชภาษาคมคาย มีภาษาบาลีสันสกฤต ข. มีความเรียบงายทั้งดานแตงกายและการเลน ค. เปนวรรณกรรมอมุขปาฐะ มีความเปนพื้นบานพื้นเมือง ง. มีภาษาถิ่นปะปนอยู จังหวะเราใจ ใชศัพทสูงชวนฟง 4. เพลงพื้นบานที่ประกอบการทํางาน คือเพลงอะไร ก. เพลงเตนกํารําเคียว ข. หมอลํา ค. เพลงเรือ ง. เพลงฉอย 5. เพลงแหนางแมวจัดเปนเพลงชนิดใด ก. เพลงปฏิพากย ข. เพลงประกอบการเลน ค. เพลงประกอบพิธี ง. เพลงเขาผีเชิญผี 6. เพลงที่ใชรองเกี้ยวพาราสี หลังจากทําบุญตักบาตรแลวมานั่งรอบโบสถ เรียกวา เพลงอะไร ก. เพลงพวงมาลัย ข. เพลงลําตัด ค. เพลงรําวง ง. เพลงพิษฐาน 7. จะนั่งแตหอทอแตหูก นั่งเลี้ยงแตกันแตไร จากบทเพลงนี้ทําใหเราไดรับความรู เกี่ยวกับสิ่งใดบาง ก. การทํางาน การเลี้ยงดูบุตร ข. การเลี้ยงลูกในสมัยโบราณ การใชเวลาวางใหเปนประโยชน ค. การทอผา การแตงกาย ง. การปลูกเรือน การเลี้ยงดูบุตร 8. “วัดเอยวัดโบสถ ปลูกขาวโพดสาลี เจาลูกเขยตกยาก แมยายก็พรากลูกสาวหนี ตนขาวโพดสาลี ตั้งแตนี้จะโรยรา” เพลงกลอมเด็กนี้มีจุดมุงหมายเพื่ออะไร ก. สอนใหรูจักมีสัมมาอาชีพ ข. สอนใหมีความประพฤติดี ค. สอนเกี่ยวกับความรัก การทํามาหากิน ง. สอนใหเปนผูมีคุณธรรม

ห น้ า | 185

9. เพลงกลอมเด็กมีจุดมุงหมายเพื่ออะไร ก. อบรมสั่งสอน ข. แสดงความในใจของแมที่มีตอลูก ค. ตองการใหเด็กนอนหลับ ง. ถูกทุกขอ 10. ขอใดเปนประโยชนและคุณคาของเพลงพื้นบาน ก. ทราบเกร็ดยอยความรูในดานตาง ๆ ข. ไดความรูเกี่ยวกับวัฒนธรรมในยุคสมัยนั้น ค. ทําใหทราบลักษณะของวรรณกรรมลายลักษณทองถิ่น ง. ขอ ก. และ ข. ถูก

เพลงกลอมเด็ก เพลงกลอมเด็ก คือ เพลงที่รองเพื่อกลอมเด็กใหเด็กนอย ๆ เกิดความเพลิดเพลินและอบอุนใจ จะไดหลับงายและหลับสบาย เปนเพลงที่มีเนื้อความสั้น ๆ รองงาย ชาวบานในอดีตรองกันได เนื่องจาก ไดยินไดฟงมาตั้งแตเกิด คือไดฟงพอแมรองกลอมตนเอง นอง หลาน ฯลฯ เมื่อมีลูกก็มักรองกลอมลูก จึ ง เป นเพลงที่ ร อ งกั นไดเ ป นส วนมากเราจึ ง พบวาเพลงกล อ มเด็ ก มี อ ยูทุ ก ภูมิ ภาคของไทยและเป น วัฒนธรรมที่เกี่ยวของกับการเลี้ยงดูของเด็กในสังคมไทย ซึ่งหากศึกษาจะพบวา 1. เพลงกลอมเด็กมีหนาที่กลอมใหเด็กหลับโดยตรง ดังนั้นจึงเปนเพลงที่มีทํานองฟงสบาย แสดงความรักใครหวงใยของผูใหญที่มีตอเด็ก 2. เพลงกลอมเด็กมีหนาที่แอบแฝงหลายประการ การสอนภาษา เพื่อใหเด็กออกเสียงตาง ๆ ไดโดยการหัดเลียนเสียง และออกเสียงตาง ๆ ไดเร็วขึ้น ถายทอดความรูตาง ๆ ไดแก เรื่องราวเกี่ยวกับธรรมชาติ การดําเนินชีวิต การทํามาหากิน ของสังคมตนเอง การสรางคานิยมตางๆ รวมทั้งการระบายอารมณและความในใจของผูร อง นอกจากนี้ พบวา สวนมากแลวเพลงกลอมเด็กมักมีใจความแสดงถึงความรักใครหวงใยลูก ซึ่งความรักความหวงใย นี้แสดงออกมาในรูปของการทะนุถนอมกลอมเกลี้ยงเก็บเด็กไวใกลตัว บทเพลงกลอมเด็กจึงเปนบทเพลง ที่ แ สดงอารมณ ค วามรั ก ความผู ก พั นระหว า งแม ลู ก ซึ่ ง แต ล ะบทมั ก แสดงความรั ก ความอาทร นาทะนุถนอมที่แมมีตอลูกอยางซาบซึ้ง

186 | ห น้ า

เพลงกลอมเด็ก เปนวัฒนธรรมทองถิ่นอยางหนึ่ง ที่ส ะทอ นใหเ ห็นความเชื่อ คานิยมของ คนในท อ งถิ่นตาง ๆ คนทุ ก ชาติทุ ก ภาษาในโลกมี บ ทเพลงกลอ มเด็ก ดว ยกัน ทั้ง นั้น สัน นิษ ฐานวา เพลงกลอมเด็กมีวิวัฒนาการจากการเลานิทาน ใหเด็กฟงกอนนอน ดังนั้น เพลงกลอมเด็กบางเพลงจึงมี ลั ก ษณะเนื้อ ร อ งที่ เ ป นเรื่ อ งเป นราว เชน จั นทโครพ ไชยเชษฐ พระรถเสน เป นตน การที่ตอ งมี เพลงกลอมเด็กก็เพื่อใหเด็กเกิดความเพลิดเพลิน หลับงาย เกิดความอบอุนใจ

ลักษณะของเพลงกลอมเด็ก ลักษณะกลอนของเพลงกลอมเด็กจะเปนกลอนชาวบาน ไมมีแบบแผนแนนอน เพียงแตมีสัมผัส คลองจองกันบาง ถอ ยคําที่ใชในบางครั้ง อาจไมมีความหมายเนื้อเรื่องเกี่ยวกับธรรมชาติสิ่ งแวดลอ ม เรื่องราวตาง ๆ ที่เกี่ยวกับชีวิต ความเปนอยู สะทอนใหเห็นความรั กความหวงใยของแม ที่มีตอลู ก สั่งสอน เสียดสีสังคม เปนตน สามารถแยกเปนขอ ๆ ไดดังนี้ เปนบทรอยกรองสั้น ๆ มีคําคลองจองตอเนื่องกัน มีฉันทลักษณไมแนนอน ใชคํางาย ๆ สั้นหรือยาวก็ได มีจังหวะในการรองและทํานองที่เรียบงาย สนุกสนานจดจําไดงาย

จุดมุงหมายของเพลงกลอมเด็ก 1. ชักชวนใหเด็กนอนหลับ 2. เนือ้ ความแสดงถึงความรัก ความหวงใย ความหวงแหนของแมที่มีตอลูก

ประเภทของเนื้อเพลงกลอมเด็ก แสดงความรักความหวงใย กลาวถึงสิ่งแวดลอม เลาเปนนิทานและวรรณคดี เปนการเลาประสบการณ ลอเลียนและเสียดสีสังคม ความรูเกี่ยวกับการดูแลเด็ก เปนคติคําสอน

ห น้ า | 187

ตัวอยางเพลงกลอมเด็ก นกเขาขัน นกเขาเอย ขันแตเชาไปจนเย็น ขันไปใหดังแมจะฟงเสียงเลน เนื้อเย็นเจาคนเดียวเอย กาเหวา กาเหวาเอย ไขใหแมกาฟก แมกาหลงรัก คิดวาลูกในอุทร คาบขาวมาเผื่อ คาบเหยื่อมาปอน ปกหางเจายังออน สอนรอนสอนบิน แมกาพาไปกิน ที่ปากน้ําแมคงคา ตีนเหยียบสาหราย ปากก็ไซหาปลา กินกุงกินกั้ง กินหอยกระพังแมงดา กินแลวบินมา จับตัวหวาโพธิ์ทอง นายพรานเห็นเขา เยี่ยมเยี่ยมมองมอง ยกปนขึ้นสอง หมายจองแมกาดํา ตัวหนึ่งวาจะตม ตัวหนึ่งวาจะยํา แมกาตาดํา แสนระกําใจเอย วัดโบสถ วัดเอยวัดโบสถ ปลูกขาวโพดสาลี ลูกเขยตกยาก แมยายก็พรากลูกสาวหนี ตนขาวโพดสาลี ตั้งแตนี้จะโรยรา นอนไปเถิด นอนไปเถิดแมจะกลอม นวลละมอมแมจะไกว ทองคําแมอยาร่ําไห สายสุดใจเจาแมเอย เจาเนื้อละมุน เจาเนื้อละมุนเอย เจาเนื้ออุนเหมือนสําลี แมมิใหผูใดตอง เนื้อเจาจะหมองศรี ทองดีเจาคนเดียวเอย เจาเนื้อออน เจาเนื้อออนเอย ออนแมจะกินนม แมจะอุมเจาออกชม กินนมแลวนอนเปลเอย เพลงกลอมเด็กในแตละภาค ในประเทศไทยเรานั้นมีเพลงกลอมเด็กอยูทั่วทุกภาค เนื้อรองและทํานองจะตางกันไปมีชื่อเรียก หลายอยาง เชน ภาคเหนือเรียก “เพลงนอนสาหลา” “นอนสาเดอ” ภาคกลางเรียก “เพลงกลอมเด็ก” “เพลงกลอมลูก” สวนภาคใตเรียก “เพลงชานอง” เพลงนองนอน” และ “เพลงรองเรือ” โดยเพลง กล อ มเด็ก เป นคติชาวบ านประเภทใชภาษาเป นสื่ อ ที่ ถายทอดจากปากตอ ปากแตโ บราณ เรีย กวา “มุขปาฐะ” มีลักษณะเปนวัฒนธรรมพื้นบานที่มีบทบาทและหนาที่แสดงเอกลักษณของแตละชุมชน

188 | ห น้ า

เพลงกลอมเด็กภาคกลาง เพลงกล อ มเด็ ก ภาคกลางเป นที่ รู จั ก แพร ห ลายและมี ก ารบั น ทึ ก ไว เ ป น หลั ก ฐานมากกว า เพลงกลอมเด็กภาคอื่น ซึ่งจะสะดวกแกการศึกษาคนควา การฟนฟูและการอนุรักษ โดยไมมีชื่อเฉพาะ สําหรับเรียกเพลงกลอมเด็กภาคกลาง เนื่องจากขึ้นตนบทรองดวยคําหลากหลายชนิดตามแตเนื้อหา ของเพลง ไดมีการศึกษาแบงประเภทเนื้อหาของเพลงกลอมเด็กภาคกลางไวคลายกัน คือ 1. ประเภทสะทอนใหเห็นความรักความผูกพันระหวางแมกับลูก ดังจะเห็นไดจากถอยคํา ที่ใหเรียกลูกวาเจาเนื้อละเอียด เจาเนื้ออุน เจาเนื้อเย็น สุดที่รักสุดสายใจ เปนตน 2. ประเภทสะท อนใหเห็ นความเปนอยูของไทยภาคกลางในดานตาง ๆ เชน ความเจริ ญ ทางวัตถุประเพณี วัฒนธรรมตาง ๆ ความศรัทธา ความเชื่อ คุณธรรมประจําใจ อารมณขันและ การทํามาหากินของประชาชน 3. ประเภทใหความรูดานตาง ๆ เชน ความรูทางภาษา ธรรมชาติวิทยา วรรณคดี นิทาน ภูมิศาสตร ประวัติศาสตร แบบแผนการปกครองและครอบครัว ลั ก ษณะทํ านองและลี ล าของเพลงกล อ มเด็ ก ภาคกลาง จะเป น การขั บ กล อ มอย า งช า ๆ เชนเดียวกับภาคอื่น ๆ กลุมเสียงก็จะซ้ํา ๆ เชนกัน แตจะเนนการใชเสียงทุมเย็น และยึดคําแตละคํา ใหเชื่อมกลืนกันไปอยางไพเราะ ออนหวาน ไมใหมีเสียงสะดุด ทั้งนี้เพื่อมุงใหเด็กฟงจนหลับสนิทในที่สุด ตัวอยางเพลงกลอมเด็กภาคกลาง โอละเหเอย ตื่นขึ้นมาจะอาบน้ําทําขวัญ พอเนื้อเย็นเอย จระเขหรา เจาทองคําพอคุณ

แมจะเหใหนอนวัน นอนวันเถิดแมคุณ แมมิใหเจาไปเลนที่ทา มันจะคาบเจาเขาถ้ํา

เพลงกลอมเด็กภาคเหนือ สําหรับภาคเหนือมีเพลงกลอมลูก สืบทอดเปนลักษณะแบบแผนเฉพาะของตนเองมาชานาน อาจารยสิงฆะ วรรณไสย แหงมหาวิทยาลัยเชียงใหม เรียกฉันทลักษณของเพลงกลอมเด็กภาคเหนือ วา “คําร่ํา” ซึ่งจัดเปนลํานําชนิดหนึ่ง หมายถึง การร่ําพรรณนามีเสียงไพเราะสูงต่ําตามเสียงวรรณยุกต ของสําเนียงภาคเหนือ นิยมใชแตงในการร่ําบอกไฟขึ้น ร่ําสรางวิหาร ร่ําสรางเจดีย ร่ําสรางถนนขึ้นดอยสุเทพ และแตงเปนคํากลอมเด็ก คํากลอมเด็กนี้พอแม ปูยา ตายาย ในภาคเหนือสมัยกอนมักจะใชขับกลอมสอนลูกหลาน ขณะอุมเด็กนั่งชิงชาแกวงไกวชา ๆ จนเด็กงวงนอนจึงอุมไปวางบนที่นอนหรือในเปลแลวเหกลอมตอ จนเด็กหลับสนิท คํากลอมเด็กนี้จึงเรียกวา “สิกจุงจาโหน” ตามคําที่ใชขึ้นตนเพลง

ห น้ า | 189

ลัก ษณะเดนของเพลงกลอ มเด็กภาคเหนือ นอกจากจะขึ้นตนดวยคําวา สิก จุง จาโหนแล ว ยังมักจะขึ้นตนดวยคําวา “อื่อจา” เปนส วนใหญ จึงเรียกเพลงกลอมเด็กนี้วา เพลงอื่อลูก ทํานอง และลีลาอื่อลูกจะเปนไปชา ๆ ดวยน้ําเสียงทุมเย็น ตามถอยคําที่สรรมาเพื่อสั่งสอนพรรณนาถึงความรัก ความหวงใยลูกนอย จนถึงคําปลอบ คําขู ขณะยังไมยอมหลับถอยคําตาง ๆ ในเพลงกลอมเด็กภาคเหนือ จะสะทอนใหเห็นสภาพความเปนอยู สิ่งแวดลอมและวัฒนธรรมตาง ๆ ของคนในภาคเหนือในอดีต จนปจ จุ บันไดเ ปนอยางดี นับ วาเป นประโยชนทางอ อ มที่ ไดรั บนอกเหนือ จากความอบอุ นใจของลู ก ที่จะเปนประโยชนโดยตรงของเพลงกลอมเด็ก ตัวอยางเพลงกลอมเด็กภาคเหนือ อื่อ อื่อ อือ จา ปอนายแดงสา แมนายไปนานอกบาน เก็บบาสานใสโถง เก็บลูกกง ใสวา เก็บบาหาใสปก หนวยหนึ่งเก็บไวกินเมื่อแลง หนวยหนึ่งเอาไวขายแลกขาว หนวยหนึ่งเอาไวเปนเปอนเจา อื่อ อือ จา เพลงกลอมเด็กภาคอีสาน ภาคตะวันออกเฉียงเหนือหรือภาคอีสาน เปนดินแดนที่กวางขวางและมีประชากรมากที่สุ ด ในบรรดา 4 ภาคของไทย เพลงกลอมลูกจึงมีหลายสําเนียงถาเปนอีสานตอนเหนือจะมีสําเนียงคลาย ลาว ถาเปนอีสานตอนใตจะมีสํ าเนียงคลายเขมร แตเ พลงกลอมลู กที่แพรหลายและยอมรับ วาเป น เอกลักษณของอีสานจะเปนสําเนียงของอีสานตอนเหนือ และมักจะขึ้นตนดวยคําวา “นอนสาหลา” หรือ “นอนสาเดอ” หรือ “นอนสาแมเยอ” มีทํานองลีลาเรียบงายชาๆ และมีสุม เสียงซ้ํา ๆ กันทั้ง เพลง เชนเดียวกั บ ภาคเหนือ การใชถอ ยคํา มีเ สีย งสัม ผัส คลา ยกลอนสุภ าพทั่ว ไปและมีคํา พื้น บา นที่มี ความหมายในเชิงสั่นสอนลูกหลานดวยความรักความผูกพัน ซึ่งมักประกอบดวย 4 สวนเสมอ คือสวนที่ เปนการปลอบโยน การขูและการขอโดยมุงใหเด็กหลับเร็ว ๆ นอกจากนี้ก็จะเปนคําที่แสดงสภาพสังคม ดานตาง ๆ เชน ความเปนอยู บรรยากาศในหมูบาน คานิยม ขนบธรรมเนียมประเพณี เปนตน คุณคา ของเพลงกลอมเด็กอีสานจึงมีพรอมทั้งทางดานจิตใจ และดานการศึกษาของชาติ ตัวอยาง เพลงกลอมเด็กของภาคอีสาน นอนสาหลาหลับตาสามิเยอ แมไปไฮ หมกไข มาหา แมไปนา จี่ปา มาปอน แมเลี้ยงมอน ในปา สวนมอน

190 | ห น้ า

เพลงกลอมเด็กภาคใต ในบรรดาภาษาถิ่น ภาคใตเปนภาษาที่คนไทยสวนใหญรูจักมากที่สุด เพราะมีสําเนียงที่เ ปน เอกลั ก ษณชัดเจนที่สุด เชนเดียวกั บเพลงกลอ มเด็ก ภาคใตที่ มี ทํา นองและลี ล าเดนเป นของตนเอง เพลงกลอมเด็กภาคใตมีชื่อเรียก 4 อยาง คือ เพลงรองเรือ เพลงชานองหรือเพลงชานอง เพลงเสภา และเพลงนองนอน ที่เรียกเพลงรองเรือ สันนิษฐานวานาจะเปนลักษณะของเปลที่ใชผาผูกมีรูปราง คลายเรือ เพลงชานองหรือชานอง คําวา ชา มาจากคําวา บูชา ซึ่งแปลวาสดุดีหรือกลอมขวัญ ชานองหรือชานอง จึงหมายถึงการสดุดีแมซื้อ ซึ่งเชื่อกันวาเปนเทวดาหรือผีประจําทารก เพลงเสภา เปนเพลงที่ใชโตคารมกันเปนบทปฏิพากยแสดงปฏิภาณไหวพริบ นํามาใชเปนเพลงกลอมลูกนองนอน เปนการมุงกลอมนองหรือกลอมลูกโดยตรง ลักษณะเดนของเพลงกลอมลูกภาคใตไมวาจะเปนเพลง ประเภทใด มักจะขึ้นตนดวยคําวา “ฮา เออ” หรือคําวา “เหอ” แทรกอยูเสมอในวรรคแรกของ บทเพลง แลวจึงขับกลอมไปชา ๆ เหมือนภาคอื่น ๆ จากหลักฐานการคนควาเพลงกลอมเด็กภาคใต ของศาสตราจารยสุทธิวงศ พงศไพบูลย ระบุไววาเพลงกลอมเด็กภาคใตมีจุดประสงคและโอกาสการใช กวางขวาง จํานวนเพลงจึงมีมากถึง 4,300 เพลง นับวามากกวาทุกภาคในประเทศ ตัวอยางเพลงกลอมเด็กภาคใต ...รองเรือเหอ รองโรกันทั้งบาน ไมใชเรื่องของทาน ทานเหอ อยาเก็บไปใสใจ รองเรือชาหลาย ไมเกี่ยวไมพานไปหาใคร ทานอยาเก็บมาใสใจ รองเรือชาหลาน...เอง ...โผกเปลเหอ โผกไวใตตนชมพู ใหแหวนชายไปทั้งคู บอกพอบอกแมวาหาย พอวาไมรับรูบุญ แมวาไมรับรูดาย บอกพอบอกแมวาแหวนหาย ติดมือพี่ชายไป .................................... กิจกรรมเพลงกลอมเด็ก 1. ใหนักศึกษาคนควาบทเพลงกล อมเด็กที่มีอยูในทองถิ่นของตน บันทึก ไวพรอมทั้งแปล ความหมายหรืออธิบายคําภาษาถิ่นนั้น ๆ บทเพลงกลอมเด็ก .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................

ห น้ า | 191

บทที่ 7 ภาษาไทยกับชองทางการประกอบอาชีพ สาระสําคัญ ภาษาไทยเปนภาษาประจําชาติ เปนภาษาที่ใชสื่อสารในชีวิตประจําวัน อีกทั้งยังเปนชองทาง ที่สามารถนําความรูภาษาไทยไปใชในการประกอบอาชีพตาง ๆ ได โดยใชศิลปะทางภาษาเปนสื่อนํา

ผลการเรียนรูท ี่คาดหวัง เมื่อศึกษาจบบทที่ 7 แลวคาดหวังวาผูเรียนจะสามารถ 1. มีความรู ความเขาใจ สามารถวิเคราะหศักยภาพตนเอง ถึงความถนัดในการใชภาษาไทย ดานตาง ๆ ได 2. เห็นชองทางในการนําความรูภาษาไทยไปใชในการประกอบอาชีพ 3. เห็นคุณคาของการใชภาษาไทยในการประกอบอาชีพ

ขอบขายเนื้อหา เรื่องที่ 1 คุณคาของภาษาไทย เรื่องที่ 2 ภาษาไทยกับชองทางการประกอบอาชีพ เรื่องที่ 3 การเพิ่มพูนความรูและประสบการณทางดานภาษาไทยเพื่อการประกอบอาชีพ

192 | ห น้ า

เรื่องที่ 1 คุณคาของภาษาไทย ภาษาไทยเปนภาษาประจําชาติ เปนภาษาที่ใชในการสื่อสารในชีวิตประจําวัน เปนเครื่องมือใน การเรียนรู และการนําไปใชในการประกอบกิจการงาน ทั้งสวนตน ครอบครัว กิจกรรมทางสังคมและ ประเทศชาติ อีก ทั้งยัง เปนส วนหนึ่งของวัฒนธรรมไทย ดังนั้นการเรียนรู ภาษาไทย จึงตอ งมุง ใหเ กิด การเรียนรูเพื่อพัฒนาทักษะดานตาง ๆ อยางถูกตองและเหมาะสม ทั้ง ทัก ษะการอาน การดู การฟง การพูดและการเขียน โดยเฉพาะทั กษะการพูดและการเขียน เมื่อ ศึกษาใหลึก ลงไปและฝกทั กษะใน 2 ดานนี้อยางจริ งจัง สามารถนําไปสูการประกอบอาชีพได ซึ่งการที่คนไทยจะตระหนักถึงประโยชน ที่จะไดจากการมีพื้นฐานภาษาไทยที่ดี ตองรูและเขาใจคุณคาของภาษาไทยอยางถองแท คุณคาของภาษาไทย เมื่อกลาวถึงคุณคาของภาษาไทย จะพบวาภาษาไทยมีคุณคาในดานตาง ๆ ดังนี้ 1. คุณคาทางวัฒนธรรม ภาษาของแตละชาติ ยอมแสดงใหเห็นวัฒนธรรมของชาตินั้น ชาติที่ สามารถประดิษฐภาษาและตัวอักษรเปนของตนเองไดแสดงวาเปนชาติที่มีความเจริญทางวัฒนธรรม คนไทย ก็เชนกัน เราสามารถประดิษฐตัวอักษรเพื่อใชในภาษาของตนเอง เพื่อเปนการสื่อสารที่สามารถ จดจําจารึกเรื่องราวตาง ๆ ใหคนรุนหลังไดทราบ เปนภูมิรูทางประวัติศาสตรและวัฒนธรรมมาตั้งแต ครั้งกรุงสุโขทัย ในสมัยพอขุนรามคําแหงมหาราช การที่คนรุนใหมไดทราบถึงวิถีชีวิตและความเปนอยูของคนรุนกอน ไดมีโอกาสอานวรรณคดี วรรณกรรมโบราณ จนสามารถสรางสรรคพัฒนางานวรรณกรรมทั้งรอยแกวและรอยกรองใหม ๆ ได โดยอาศัยศึกษาพื้นฐานมาจากวรรณคดี วรรณกรรมโบราณ ซึ่งมีการสรางสรรคจากตัวอักษรไทยนั่นเอง และไดถายทอดเปนมรดกทางวัฒนธรรมมาจนทุกวันนี้ 2. เป นเครื่ อ งมื อในการติดตอสื่ อสาร ในการดําเนินชีวิตประจํ าวันและการประกอบอาชีพ เครื่ อ งมื อ ที่ จ ะก อ ให เ กิ ดความเขาใจในการติด ตอ สื่อ สารกัน คือ ภาษาเพื่อ สื่อ สารความตอ งการ ความรูสึกนึกคิดใหอีกฝายทราบตรงกัน โดยมีกระบวนการสื่อสาร คือ ผูสงสาร สาร ชองทาง ผูรับสาร 3. เป น เครื่ อ งมื อ ในการเรี ย นรู แ ละแสวงหาความรู ภาษาไทยจั ด เป น วิ ช าพื้ น ฐาน เพื่อการแสวงหาความรูในวิชาอื่น ๆ ตอไป หากผูเรียนมีความรูพื้นฐานทางภาษาไทยที่ดีพอ ก็จะทําให การเรี ย นรู ใ นวิ ช าอื่ น ๆ มี ป ระสิ ท ธิ ภ าพที่ ดี ต อ ไปด ว ย การมี ค วามรู พื้ น ฐานภาษาไทยที่ ดี คื อ การมีความสามารถในการเขียน สะกดคํา ไดถูก ตอ ง อา นและออกเสีย งไดถูก ตอ งตามอัก ขรวิธีไ ทย รวมทั้ ง พู ดและใชคําไดถูก ตอ งตรงกั บ ความหมายของคํา

ห น้ า | 193

4. เปนเครื่องมือในการสรางความเขาใจอันดีตอกัน ประเทศไทยแบงเปน 5 ภาค แตละภาค ลวนมีภาษาของตนเองที่เรียกวา “ภาษาถิ่น” โดยมีภาษาไทยภาคกลางเปนภาษาของทางราชการ ทําใหการสื่อสารทําความเขาใจในเรื่องตาง ๆ ทั้งเรื่องการศึกษา เรื่องราชการ และการสื่อสารมวลชน มีความเขาใจที่ตรงกัน เพราะใชภาษาไทยภาคกลางเปนภาษาสื่อสาร 5. เป นเครื่อ งมื อ สร างเอกภาพของชาติ ภาษาไทยเป นภาษาของชาติไทยที่เ ปนเอกลัก ษณ ของความเปนชาติไทย แสดงถึง ความเปนชาติที่มีอ ารยธรรม มีความเจริญ รุง เรือ งทางวัฒ นธรรม จึง มีภาษาและตัว อัก ษรเปนของตนเอง และการที่ภาษาไทยภาคกลางเปนภาษาของทางราชการ จึงเปนสื่อรวมใจใหคนไทยในแตละภาคไดติดตอสื่อสารแลกเปลี่ยนวัฒนธรรม ความรู และขาวสารขอมูล ถึงกันได มีความระลึกอยูในใจถึงความเปนคนไทย เปนเชื้อชาติเผาพันธุเดียวกัน 6. เปนเครื่ องจรรโลงใจ ภาษาไทยเปนภาษาที่ มีเสี ยงวรรณยุกต 5 เสี ยง เมื่ อนําไปประสม เปนคํา จะทําใหเกิดเปนเสียงสูงต่ําไดถึง 5 เสียง กอใหเกิดความไพเราะของเสียงคํา เมื่อนําไปแตงเปน บทประพั นธ ป ระเภทต างๆ ไม ว าจะเป นเพลง โคลง ฉัน ท กาพย กลอน นิย าย นิท าน ก อ ให เ กิ ด ความจรรโลงใจแกผูฟง และผูอานไดอยางดี จากคุณคาทั้ง 6 ประการของภาษาไทย จะเห็นไดวาภาษาไทยไมเพียงเปนภาษาเพื่อนําไปใชใน การแตง คําประพันธป ระเภทตาง ๆ หรือ เปนเพียงภาษาเพื่อ การอานการดูและการฟง แตยัง เปน ภาษาเพื่อ การพูดและการเขียน หากคนไทยทุกคนไดศึกษาภาษาไทยใหถองแท มีความรูความเขาใจ ทางภาษาไทยอยา งถูก ตอ งลึก ซึ้ง สามารถใชภ าษาไดดีทั ้ง ภาษาพูด ภาษาเขีย นจะทํา ใหส ามารถ สรางสรรคสงิ่ ใหม ๆ ทางภาษาอันจะนําไปสูการประกอบอาชีพตาง ๆ โดยใชภาษาเปนพื้นฐานของอาชีพ ไดอยางดี และมีโอกาสประสบความสําเร็จในอาชีพนั้น ๆ ได

194 | ห น้ า

เรื่องที่ 2 ภาษาไทยกับชองทางการประกอบอาชีพ ในปจจุบันมีอาชีพมากมายที่คนในรุนกอน ๆ อาจมองขามความสําคัญไป แตกลับเปนอาชีพ ที่ทํารายไดอยางงามแกผูประกอบอาชีพนั้น และกลายเปนอาชีพ ที่เป นที่นิยมของคนไทยในป จจุบั น เปนอาชีพที่ใชภาษาไทยเปนพื้นฐาน โดยเฉพาะใชทักษะการพูด และการเขียนเปนพื้นฐาน ดังนี้ 1. อาชีพที่ใชทักษะการพูดเปนชองทางในการประกอบอาชีพ การพู ดเป น ทั ก ษะสํ าคัญ อี ก ทั ก ษะหนึ่ง ที่ ตอ งอาศัยวรรณศิล ป คือ ศิล ปะการใชภ าษา ที่จะสามารถโนมนาวใจ กอใหเกิ ดความนาเชื่อถือ เห็ นคลอยตาม สรางสัมพั นธภาพที่ดีร ะหวางผูพู ด และผูฟ ง หรื อผู ฟง ตอ สวนรวม หรือ โนมนาวใจให ใชบริ การหรือ ซื้อ สิ่ง อุป โภคบริโ ภคในทางธุรกิ จได การพูดจึงเปนชองทางนําไปสูอาชีพตาง ๆ ไดดังนี้ 1.1 อาชีพดานสื่อสารมวลชนทุกรูปแบบ ทั้งในวงราชการ เอกชน และวงการธุรกิจ ไดแก 1.1.1 อาชีพ นัก โฆษณาประชาสั มพั นธ ทั้ ง การโฆษณาสิ นคาและบริ การ โฆษณา การจัดงานตาง ๆ ของชุมชน หนวยงานราชการ โดยใชรถประชาสัมพันธ โดยการประชาสัมพันธผาน เสียงตามสาย โดยการพบปะติดตอ ตอบคําถามตางๆ เปนขั้นตน และในขั้นที่สูงขึ้นไป คือ การใชทักษะ การพูดและเขียนประกอบกันเพื่อคิดหาถอยคําในเชิงสรางสรรคในการโฆษณาประชาสัมพันธผานสื่อตาง ๆ ที่เรียกวาการโฆษณาสินคาและบริการ 1.1.2 อาชีพ นัก จัดรายการวิทยุ เปนอีกอาชีพหนึ่ง ที่ตองใชทักษะในการพูด การมี โวหาร และวาจาคารมที่คมคาย ลึกซึ้งกินใจ เพื่อใหผูฟงติดตามรายการอยางตอเนื่องดวยความนิยม มีทั้งนักจัดรายการวิทยุชุมชน วิทยุเอกชน และรายการวิทยุของทางราชการ ตลอดจนการใชภาษาพูด เพื่อสรางความเปนน้ําหนึ่งใจเดียวกันของผูฟง เชน นักจัดรายการวิทยุของทางราชการ 1.1.3 อาชีพ พิ ธี ก ร ในป จ จุ บั น อาชีพ พิ ธีก รเป นอี ก อาชีพ หนึ่ ง ที่ ส ามารถทํ า รายได อยางงามใหแกผูประกอบอาชีพ ไมวาจะเปนพิธีกรในชุมชนที่ทําหนาที่ในงานของราชการและงานของ เอกชน เชน พิธีกรงานประจําปตาง ๆ พิธีกรการประกวดนางงามของทองถิ่น พิธีกรงานประเพณีสําคัญทาง ศาสนา พิธีกรงานมงคลสมรส พิธีกรงานอุปสมบท พิธีกรงานศพหรืองานพระราชทานเพลิงศพ และ พิธีกรงานพิเศษในโอกาสตาง ๆ ของทางราชการ 2. อาชีพที่ใชทักษะการเขียนเปนชองทางในการประกอบอาชีพ การเขียนเป นทั กษะสําคัญอีกทักษะหนึ่ งที่เปนชองทางในการนําภาษาไทยไปใชประโยชน ในการประกอบอาชีพตาง ๆ ได การจะใชภาษาเขียนเพื่อประโยชนในการประกอบอาชีพก็เชนเดียวกั บ การพูด คือ ตอ งมีวรรณศิล ปข องภาษา เพื ่อ ใหสิ ่ง ที ่เ ขียนสามารถดึง ดูด ความสนใจดึง อารมณ ความรู สึ ก รวมของผู อ าน โนม นาวใจให ผู อ านเห็ นคล อ ยตาม และเพื่ อ สร างความบั นเทิ งใจ รวมทั้ ง สรา งความรู ค วามเขา ใจแกผู อ า น ตลอดถึง ความเปน อัน หนึ่ง อัน เดีย วกัน ของสว นรวม อาชีพ ที่สามารถนําทักษะการเขียนภาษาไทยไปใชเพื่อการประกอบอาชีพไดโดยตรง ไดแก อาชีพดังนี้

ห น้ า | 195

2.1 อาชีพดานสื่อสารมวลชนทุกรูปแบบ ทั้งในวงราชการ เอกชน และวงการธุรกิจ ไดแก อาชีพดังนี้ 2.1.1 อาชีพผูสื่อขาว ผูเขียนขาว เปนอาชีพที่ตองใชศิลปะการเขียนและการใชภาษาที่ ดึงดูดความสนใจของผูอาน 2.1.2 อาชีพ ผู พิ สู จ นอั ก ษรและบรรณาธิการ เป นอาชีพ ที่ ตอ งมี ความรู ในการเขียน การสะกดคํา การใชถอยคําสํานวนภาษา สุภาษิต คําพังเพยและหลักภาษาไทยเปนอยางดี จัดไดวาเปน อาชีพที่ชวยธํารงรักษาภาษาไทยไดอาชีพหนึ่ง 2.2 อาชี พ ด า นการสร า งสรรค ง านศิ ล ปะรู ป แบบต า งๆ ทั้ ง ในวงราชการ เอกชน และวงการธุรกิจ ไดแกอาชีพดังนี้ 2.2.1 อาชีพกวี นักเขียน ทั้งการเขียนสารคดี นิยาย เรื่องสั้น การเขียนบทละครเวที บทละครโทรทัศน บทภาพยนต ผูประกอบอาชีพเหลานี้ นอกจากมีศิลปะการเขียน และการเลือกใช ถอ ยคําภาษามาใช เ ป นอยา งดีตอ งเป นคนที่ อ านมาก ฟ ง มาก เพื่ อ นําข อ มู ล ที่ ได รั บ ไปใช ป ระโยชน ในการเขียนสื่อสารสรางความสนุกสนาน บันเทิงใจ จรรโลงใจแกผูอานและควรเปนผูมีความคิดริเริ่ม สรางสรรค และจินตนาการเปนองคประกอบ จึงจะทําใหอาชีพที่ประกอบประสบความสําเร็จดวยดี นอกเหนือจากอาชีพที่ ใชภาษาไทยเปนชองทางในการประกอบอาชีพ โดยตรงแลว ยัง มี การประกอบอาชีพอื่น ๆ อีก ที่ใชภาษาไทยเปนชอ งทางโดยออ ม เพื่อ นําไปสูความสําเร็จ ในอาชีพ ของตนเอง เชน อาชีพลาม มัคคุเทศก เลขานุการ นักแปล และนักฝกอบรม ครู อาจารย เปนตน

196 | ห น้ า

เรื่องที่ 3 การเพิ่มพูนความรูและประสบการณทางดานภาษาไทย เพื่อการประกอบอาชีพ ในการนํ าความรู ทางภาษาไทย ทั้งทั กษะการพูดและการเขียนไปใชในการประกอบอาชีพนั้น เพี ย งการศึ ก ษาในชั้น เรี ย นและตํ า ราอาจจะยั ง ไม เ พี ย งพอ ผู ป ระกอบอาชี พ ต อ งเพิ่ ม พู น ความรู และประสบการณดานภาษาและดานตาง ๆ เพื่อใหการประกอบอาชีพประสบความสําเร็จ ดังจะยกตัวอยาง อาชีพที่ใชภาษาไทย เปนชองทางในการประกอบอาชีพโดยตรงเพื่อเปนตัวอยาง ดังนี้ 1. อาชีพนักโฆษณา-ประชาสัมพันธ เป นอาชีพที่ ผูป ระกอบการ ตอ งเพิ่ มพู นความรู ในเรื่อ งการเขียน และการพูดแบบสร างสรรค รวมทั้งฝกประสบการณ โดยการฝกเขียนบอย ๆ ตลอดจนการศึกษาดูงานของหนวยงาน หรือบริษัเอกชนที่ ประสบความสําเร็จในเรื่องของการโฆษณาและประชาสัมพันธ องคความรูที่ควรศึกษาเพิ่มเติม ในการเพิ่ม พูนองคความรูในดานการเขียนและการพูด ผู ประกอบอาชีพดานนี้ ควรศึกษา เนื้อหาความรูที่จะนําไปใชในการพัฒนาอาชีพในเรื่องตอไปนี้ 1) ศิลปะการพูดและศิลปะการเขียน เพราะอาชีพนักโฆษณาประชาสัมพันธเปนอาชีพที่ตอง อาศัยศาสตรทั้ งสองดานประกอบกั น ในการพู ดน้ําเสี ยงต องนุมนวลหรื อเราใจขึ้นอยูกับสถานการณ ของเรื่องที่จะโฆษณาหรือประชาสัมพันธ รูจักเลือ กใชถอยคําที่เปนการใหเกียรติแกผูฟง หรือเคารพ ขอมูลที่เจาของงานใหมา 2) ระดับของภาษา ซึ่งเปนเรื่องของการศึกษาถึงความลดหลัน่ ของถอยคํา และการเรียบเรียง ถอยคําที่ใชตามโอกาส กาลเทศะและความสัมพันธระหวางบุคคลที่เปนผูสื่อสารและผูรับสาร ซึ่งกลุมบุคคล ในสั ง คมแบ ง ออกเป นหลายกลุ ม หลายชนชั้นตามสภาพอาชีพ ถิ่นที่อ ยูอ าศัย ฯลฯ ภาษาจึง มี ความ แตกตางกันเปนระดับตามกลุมคนที่ใชภาษา เชน ถอยคําที่ใชกับพระภิกษุสงฆและพระราชวงศ อาจใช ถอยคําอยางหนึ่ง ภาษาของนักเขียนหรือกวีที่สื่อสารถึงผูอาน ก็อาจจะใชภาษาอีกอยางหนึ่ง เปนตน ดังนั้นผูใชภาษาจึงตองคํานึงถึงความเหมาะสมและเลือกใชใหถูกตองเหมาะสมกับกาลเทศะ และบุคคล ในภาษาไทย จะแบงระดับของภาษาเปน 5 ระดับ คือ 2.1) ภาษาระดับพิธีการ เปนภาษาที่ใชในงานพระราชพิธีหรืองานพิธีของรัฐ 2.2) ภาษาระดับทางการ เปนภาษาที่ใชในที่ประชุมที่มีแบบแผนการบรรยาย การอภิปรายที่เปนทางการ เปนตน 2.3) ภาษาระดับกึ่งทางการ เปนภาษาที่ใชในการอภิปราย ประชุมกลุมในหองเรียน การพูดทางวิทยุและโทรทัศน ขาว และบทความในหนังสือพิมพ 2.4) ภาษาระดับสนทนาทั่วไป เปนภาษาที่ใชสนทนาทั่ว ๆ ไป กับคนที่ไมคุนเคย มากนัก เชน ครูพูดกับผูเรียน เปนตน

ห น้ า | 197

2.5) ภาษาระดับกันเอง เปนภาษาระดับที่เรียกวาระดับภาษาปาก เปนภาษาสนทนา ของครอบครัว ในหมูเพื่อนสนิท หรือญาติพี่นอง พูดอยูในวงจํากัด 3) เรื่องของน้ําเสียงในภาษา ซึ่งเปนเรื่องที่เกี่ยวกับอารมณความรูสึกของผูสง สารทีป่ รากฎให รูสึกหรือเปนรองรอยในภาษาหรือเนื้อหาที่ผูสงสารตองการจะสื่อออกมาเปนความรูสึกแฝงที่ปรากฎ ในการสื่ อสาร ซึ่ง นัก โฆษณาประชาสัม พันธตอ งระมัดระวัง มิใหมีน้ําเสี ยงของภาษาออกมาในทางที่ ไมพึงประสงค หรือสรางความรูสึกที่ไมดีแกผูฟง 4) ดานการพัฒนาบุคลิกภาพ ในบางครั้งนักโฆษณา-ประชาสัมพันธตองปรากฎตัวตอบุคคล ทั่วไปในงานตาง ๆ จึงควรตองแตงกายใหสุภาพเรียบรอย เหมาะกับกาลเทศะของสถานที่และงานทั่วไป ซึ่งจะชวยสรางความนาเชื่อถือแกผูพบเห็นไดสวนหนึ่ง 5) การพัฒ นาองคความรู ในตนเอง นัก โฆษณา-ประชาสัม พันธ ตอ งหมั่นแสวงหาความรู ติดตามขาวสารขอ มู ล ทุก ดา นอยา งสม่ํา เสมอ เพื่อ นํา มาใชเ ปน ขอ มูล ในการพัฒ นาการโฆษณาประชาสั มพั นธให นาสนใจอยูตลอดเวลา รวมทั้ งตอ งแสวงหาความรู ในดานการประเมินผล เพื่อ ใช ประโยชนในการประเมิ นผลการปฏิบั ติห นาที่ ของตนเองดวยรู ป แบบวิธีก ารตาง ๆ ที่ จ ะก อ ให เ กิ ด การพัฒนาอาชีพใหดียิ่งขึ้น แหลงที่ควรศึกษาเพิ่มเติม แหลงที่ควรศึกษาเพิม่ เติมเพื่อเพิ่มพูนความรูในอาชีพนี้ ไดแก 1) สถาบันฝกอบรมของเอกชน ซึ่งผูเรียนสามารถหาขอมูลรายชื่อไดจากอินเตอรเน็ต 2) หนวยงานของทางราชการ ไดแก กรมประชาสัมพันธ สถาบันสงเสริมการศึกษานอกระบบ และการศึกษาตามอัธยาศัยภาคตาง ๆ 3) สถานศึกษาตาง ๆ ของรัฐบาล เชน ผูที่จบการศึกษาระดับมัธยมศึกษาตอนตน ตองศึกษาตอ ในระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย และเขาศึกษาตอในระดับอุดมศึกษา คณะนิเทศศาสตร คณะวารสารศาสตร คณะศิลปะศาสตร คณะอักษรศาสตร ถาศึกษาตอใน 2 คณะหลัง ตองฝกอบรมทางอาชีพเพิ่มเติมจาก สถาบันฝกอบรมตางๆ 2. อาชีพนักจัดรายการวิทยุ เปนอาชีพ ที่ผูประกอบการตองเปนคนที่ ตรงตอเวลา มี จรรยาบรรณวิชาชีพ มี ความเปนกลาง ในการนําเสนอขาวสารขอมู ล รู จักแกปญหาเฉพาะหนาและตองเพิ่มพู นความรู ในเรื่ องการเขียน และ การพูด เพราะการเปนนัก จัดรายการวิท ยุ ผู จัดตองเขียนสคริป ทที่ จะใชในการดําเนินรายการไดเอง และพู ดตามสคริ ป ท ไดอ ยางเป นธรรมชาติ รวมทั้ ง ตอ งอ านมาก ฟ ง มาก เพื่อ เก็ บรวบรวมขอ มูล ไวใช ในการจัดทํา รายการวิท ยุ ซึ่ง มีส ถานที ่ที่ผูป ระกอบการสามารถฝก อบรมและศึก ษาดูง านไดทั้ง ของ ภาครัฐและเอกชน

198 | ห น้ า

องคความรูที่ควรศึกษาเพิ่มเติม ในการเพิ่ มพู นความรู เพื่ อ การเปนนัก จัดรายการวิท ยุที่ ดี ผู ประกอบอาชีพ ดานนี้ควรศึก ษา เนื้อหาความรูที่จะนํามาใชในการพัฒนาอาชีพในเรื่องตอไปนี้ 1) ศิลปะการพูดและศิลปะการเขียน เพราะเปนอาชีพที่ตองอาศัยศาสตรทั้งสองดานประกอบ กัน 2) ระดับของภาษา ซึ่งเปนเรื่องของการศึกษาถึงความลดหลั่นของถอยคํา และการเรียบเรียง ถอ ยคําที่ ใชตามโอกาส กาลเทศะ และความสัม พัน ธร ะหวา งบุค คลที่เ ปน ผูสง สารและผูรับ สาร ซึ่งกลุมบุคคลในสัง คมแบง ออกเปน หลายกลุม หลายชนชั้น ตามสภาพอาชีพ ถิ่นที่อ ยูอ าศัย ฯลฯ ภาษาจึงมีความแตกตางกันเปนระดับตามกลุม คนที่ใชภาษา เชน ถอ ยคําที่ใชกับ พระภิก ษุส งฆและ พระราชวงศ อาจใชถอยคําภาษาอยางหนึ่ง ภาษาของนักเขียนหรือกวีที่สื่อสารถึงผูอาน ก็จะใชภาษา อีกอยางหนึ่ง เปนตน ดังนั้นผูใชภาษาจึงตองคํานึงถึงความเหมาะสม และเลือกใชใหถูกตองเหมาะสมกับ กาลเทศะและบุคคล ในภาษาไทยจะแบงระดับของภาษาเปน 5 ระดับ คือ 2.1 ภาษาระดับพิธีการ เปนภาษาที่ใชในงานพระราชพิธี หรืองานพิธีของรัฐ 2.2 ภาษาระดับทางการ เปนภาษาที่ใชในที่ประชุมที่มีแบบแผน ในการบรรยาย การอภิปรายที่เปนทางการ เปนตน 2.3 ภาษาระดับกึ่งทางการ เปนภาษาที่ใชในการอภิปราย ประชุมกลุมในหองเรียน การพูด ทางวิทยุและโทรทัศน ขาว และบทความในหนังสือพิมพ เปนตน 2.4 ภาษาระดับสนทนาทั่วไป เปนภาษาที่ใชสนทนาทั่ว ๆ ไปกับคนที่ไมคุนเคยมากนัก เชน ครูพูดกับผูเรียน เปนตน 2.5 ภาษาระดับกันเอง เปนภาษาระดับที่เรียกวาระดับปาก เปนภาษาสนทนาของครอบครัว ในหมูเพื่อนสนิท หรือญาติพี่นอง พูดอยูในวงจํากัด 3) เรื่องของน้ําเสียงในภาษา ซึ่ งเปนเรื่องที่เกี่ยวกับอารมณความรู สึกของผูสง สารที่ปรากฏ ใหรู สึก หรือ เปน รอ งรอยในภาษาหรือ เนื้อ หาที ่ผูส ง สารตอ งการจะสื ่อ ออกมาเปนความรู สึก แฝง ที่ปรากฎในการสื่อสาร ซึ่งนักจัดรายการวิทยุตองระมัดระวังมิใหมีน้ําเสียงของภาษาออกมาในทางที่ ไมพึงประสงค หรือสรางความรูสึกที่ไมดีแกผูฟง 4) เรื่ องของหลักการใชภาษา เชน เรื่ องของคําสรรพนามที่ เกี่ยวกับ บุคคล คําลัก ษณะนาม คําราชาศัพท การออกเสียง ร ล และการออกเสียงคําควบกล้ํา 5) ดานการพั ฒนาบุ คลิก ภาพ ในบางครั้ งนัก จัดรายการวิทยุตอ งปรากฏตัวตอ บุคคลทั่วไป ในงานตาง ๆ จึง ควรตองแตง กายให สุ ภาพเรี ยบร อ ย เหมาะกั บ กาลเทศะของสถานที่ และงานที่ ไป ซึ่งจะชวยสรางความนาเชื่อถือแกผูพบเห็นไดสวนหนึ่ง

ห น้ า | 199

6) การพัฒ นาองคความรู ในตนเอง นักจั ดรายการวิทยุ ตองหมั่นแสวงหาความรูติดตาม ขา วสารขอ มูล ทุก ดานอยา งสม่ํ า เสมอ เพื ่อ นํา มาใชเ ปน ขอ มูล ในการพัฒ นาการจัด รายการวิท ยุ ใหน า สนใจอยู ต ลอดเวลา รวมทั้ ง ต อ งแสวงหาความรู ใ นด า นการประเมิ น ผล เพื่ อ ใช ป ระโยชน ในการประเมินผลการปฏิบัติหนาที่ของตนเองดวยรูปแบบวิธีการตาง ๆ ที่จะกอใหเกิดการพัฒนาอาชีพ ใหดียิ่งขึ้น แหลงที่ควรศึกษาเพิ่มเติม แหลงที่ควรศึกษาเพิ่มเติมเพื่อเพิ่มพูนความรูในอาชีพนี้ ไดแก 1. สถาบันฝกอบรมของเอกชน ซึ่งผูเรียนสามารถหาขอมูลรายชื่อไดจากอินเตอรเน็ต 2. หนวยงานของทางราชการ ไดแก กรมประชาสัมพันธ สถาบันสงเสริมการศึกษานอกระบบ และการศึกษาตามอัธยาศัยภาคตาง ๆ 3. สถานศึกษาตาง ๆ ของรัฐบาล เชน ผูที่จบการศึกษาระดับมัธยมศึกษาตอนตน ตองศึกษา ตอ ในระดั บ มั ธยมศึ ก ษาตอนปลาย และเข า ศึ ก ษาต อ ในคณะนิ เ ทศศาสตร คณะวารสารศาสตร คณะศิลปะศาสตร คณะอักษรศาสตร ถาเขาศึกษาในคณะศิลปะศาสตร หรืออักษรศาสตรตองอบรม เพิ่มเติมในเรื่องเทคนิคการจัดรายการวิทยุเพิ่มเติม 3. อาชีพพิธีกร เปนอาชีพที่ผูประกอบอาชีพตองมีพื้นฐานความรูในเรื่องการพูดเปนอยางดี เพราะเปนอาชีพ ที่ตองใชการพูดเปนเครื่องมือในการสื่อสารกับผูอื่น การใชคําพูดและถอยคําภาษาจึงเปนเรื่องสําคัญตอ การสรางความรูสึกทีด่ ีหรือไมดีตอผูฟ ง นอกจากนี้บุคลิกภาพและการแตงกายของผูทําหนาที่พิธีกรก็เปน อีกเรื่อ งหนึ่ง ที่จะดึงดูดความสนใจของผูฟง รวมทั้งควรเป นผูที่ตรงตอเวลา เพื่อเปนความเชื่อถือใน วิชาชีพไดสวนหนึ่ง องคความรูที่ควรศึกษาเพิ่มเติม ในการเพิ่มพูนองคความรูในการประกอบอาชีพพิธีกร ควรศึกษาเนื้อหาความรูที่จะนําไปใชใน การพัฒนาอาชีพในเรื่องตอไปนี้ 1. ศิลปะการพูดหรือ ศิลปะการใชภาษา เพราะอาชีพ พิ ธีก ร เปนอาชีพ ที่ตอ งอาศัยศาสตร (ความรู) และศิลปของการพูดเปนอยางมาก ซึ่งตองอาศัยการฝกฝนบอย ๆ 2. ระดับของภาษา ซึ่งเปนเรื่องของการศึกษาถึงความลดหลั่นของถอยคํา และการเรียบเรียง ถอ ยคํ า ที่ ใช ต ามโอกาส กาลเทศะ และความสั ม พั น ธ ร ะหว า งบุ ค คลที่ เ ป น ผู ส ง สารและผู รั บ สาร ซึ่งกลุมบุคคลในสังคมแบงออกเปนหลายกลุมหลายชนชั้นตามสภาพอาชีพถิ่นที่อยูอาศัย ฯลฯ ภาษาจึงมี ความแตกตางกันเปนระดับตามกลุมคนที่ใชภาษา เชน ถอยคําที่ใชกับพระภิกษุสงฆและพระราชวงศ อาจใช ถอยคําภาษาอยางหนึ่ง ภาษาของนักเขียนหรือกวีที่สื่อสารถึงผูอาน ก็จะใชภาษาอีกอยางหนึ่ง เปนตน ดังนั้นผูใชภาษาจึงตองคํานึงถึงความเหมาะสม และเลือกใชใหถูกตองเหมาะสม กับกาลเทศะและบุคคล

200 | ห น้ า

ในภาษาไทยจะแบงระดับของภาษาเปน 5 ระดับ คือ 2.1 ภาษาระดับพิธีการ เปนภาษาที่ใชในงานพระราชพิธี หรืองานพิธีของรัฐ 2.2 ภาษาระดั บ ทางการ เป น ภาษที่ ใ ช ใ นที่ ป ระชุ ม ที่ มี แ บบแผน ในการบรรยาย การอภิปรายที่เปนทางการ เปนตน 2.3 ภาษาระดับกึ่งทางการ เปนภาษาที่ใชในการอภิปราย ประชุมกลุมในหองเรียน การพูด ทางวิทยุและโทรทัศน ขาว และบทความในหนังสือพิมพ เปนตน 2.4 ภาษาระดับสนทนาทั่วไป เปนภาษาที่ใชสนทนาทั่ว ๆ ไปกับคนที่ไมคุนเคยมากนัก เชน ครูพูดกับผูเรียน เปนตน 2.5 ภาษาระดับกันเอง เปนภาษาระดับที่เรียกวาระดับปากเปนภาษาสนทนาของครอบครัว ในหมูเพื่อนสนิท หรือญาติพี่นองพูดอยูในวงจํากัด 3. เรื่องของน้ําเสียงในภาษา ซึ่งเปนเรื่องที่เกี่ยวกับอารมณ ความรูสึกของผูสงสารที่ปรากฎให รูสึก หรือเปนรองรอยในภาษา หรือเนื้อหาที่ผูสงสารตองการจะสื่อออกมา เปนความรูสึกแฝงที่ปรากฎ ในการสื่อสาร 4. เรื่ องของหลัก การใชภาษา เชน เรื่ องของคําสรรพนามที่เกื่ ยวกับบุ คคล คําลัก ษณะนาม คําราชาศัพท การออกเสียง ร ล และการออกเสียงคําควบกล้ํา 5. เรื่องของการพัฒนาบุคลิกภาพและการแตงกาย ผูทําหนาที่พิธีกร เปนผูที่ตองปรากฏกาย ตอ หนาคนจํ านวนมาก บุ คลิ กภาพและการแตง กายจึ งเปนเรื่อ งสํ าคัญที่ จะปรากฏเป นสิ่ งแรกให ผู ที่ พบเห็นเกิดความประทับใจหรือไม ถาประทับใจผูคนจะจดจอรอฟงการพูดเปนประการตอมา ถาผูพูด สามารถพูดไดประทับใจ จะกอเกิดเปนความนิยมชมชอบตามมาและจะกอใหเกิดเปนความสําเร็จของ อาชีพในที่สุด 6. ด า นการพั ฒ นาองค ค วามรู ในตนเอง พิ ธีก รต อ งหมั่ นแสวงหาความรู ที่ เ กี่ ย วข อ งกั บ การประกอบอาชี พ เพื่ อ นํ าไปสู ก ารพั ฒ นาอาชีพ ของตนเอง เช น เรื่ อ งของการวัดผลประเมิ นผล การทําหนาที่ของตนเองดวยรูปแบบวิธีการตางๆ ซึ่งจะกอใหเกิดการพัฒนาอาชีพใหดียิ่งขึ้น แหลงที่ควรศึกษาพิ่มเติม แหลงที่ควรศึกษาเพิม่ เติมเพื่อเพิ่มพูนความรูในอาชีพนี้ ไดแก 1. สถาบันฝกอบรมของเอกชน ซึ่งผูเรียนสามารถหาขอมูลรายชื่อไดจากอินเตอรเน็ต 2. หนวยงานของทางราชการ ไดแก กรมประชาสัมพันธ สถาบันสงเสริมการศึกษานอกระบบ และการศึกษาตามอัธยาศัยภาคตางๆ 3. สถานศึกษาตางๆ ของรัฐบาล เชน ผูทจี่ บการศึกษาระดับมัธยมศึกษาตอนตน ตองศึกษาตอ ในระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย และเขาศึกษาตอในระดับอุดมศึกษา คณะนิเทศศาสตร คณะวารสารศาสตร คณะศิลปศาสตร คณะอักษรศาสตร ถาเขาศึกษาในคณะศิลปศาสตรหรืออักษรศาสตรตองอบรมเพิม่ เติม ในเรื่องเทคนิคการจัดรายการวิทยุเพิ่มเติม

ห น้ า | 201

กิจกรรมทายบท กิจกรรมที่ 1 ใหผูเรียนสรุปคุณคาของภาษาไทยมาพอสังเขป ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. กิจกรรมที่ 2 ใหผูเรียนตอบคําถามตอไปนี้สั้น ๆ ใหไดใจความ 1. ภาษาไทยเปนมรดกทางวัฒนธรรมอยางไร ? ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. 2. ภาษาไทยกอใหเกิดความจรรโลงใจไดอยางไร ? ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. 3. อาชีพใดตองอาศัยการพูดเปนชองทางในการประกอบอาชีพ ? ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. 4. อาชีพใดตองอาศัยการเขียนเปนชองทางการประกอบอาชีพ ? ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. 5. ความรูและทักษะเรื่องใดบางที่ผปู ระกอบอาชีพพิธีกรตองเรียนรูและฝกฝนเพิม่ เติม ? ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................

202 | ห น้ า

กิจกรรมที่ 3 จงวงกลมลอมรอบขอที่ถูกตองทีส่ ุด 1. อาชีพใดที่จัดเปนอาชีพที่ใชภาษาไทยในทางสรางสรรคและเปนศิลปะรูปแบบหนึ่ง ? 2. ก. กวี ข. พิธีกร ค. นักจัดรายการวิทยุ ง. นักประชาสัมพันธ 2. อาชีพใดที่ตองใชความสามารถทั้งการพูดและการเขียน ? ก. บรรณาธิการ ข. นักเขียนสารคดี ค. นักพิสูจนอักษร ง. นักจัดรายการวิทยุ 3. อาชีพใดที่ตองอาศัยความสามารถในการพูดและตองมีบคุ ลิกภาพที่ดี ? ก. พิธีกร ข. นักเขียนบทโทรทัศน ค. ผูสื่อขาวหนังสือพิมพ ง. นักโฆษณา-ประชาสัมพันธ 4. อาชีพใดที่ตองมีความสามารถในการเขียนเปนพิเศษ ? ก. พิธีกร ข. นักเขียน ค. บรรณาธิการ ง. นักจัดรายการวิทยุ 5. การศึกษาในสาขาใดทําใหสามารถประกอบอาชีพที่ใชภาษาเพื่อการสื่อสารมวลชนได ? ก. ครุศาสตร ข. ศิลปะศาสตร ค. นิเทศศาสตร ง. อักษรศาสตร

ห น้ า | 203

เฉลยแบบฝกหัด บทที่ 1 เรื่องการฟง การดู กิจกรรมที่ 1 ใหผูเรียนตอบคําถามตอไปนี้ 1.1 การฟงและการดู หมายถึง การที่มนุษยรับรูเรื่องราวตาง ๆ จากแหลงของเสียงหรือ ภาพหรือเหตุการณซึ่งเปนการฟงจากผูพูดโดยตรง หรือฟงและดูผานอุปกรณหรือสิ่งตาง ๆ แลวเกิด การรับรูและนําไปใชประโยชนไดโดยตองศึกษาจนเกิดความถูกตอง วองไว ไดประสิทธิภาพ 1.2 จุดมุงหมายของการฟงและการดู 1. ฟง เพื่ อจั บใจความสํ าคัญไดวาเรื่อ งที่ ฟง นั้นเป นเรื่อ งเกี่ยวกั บอะไร เกิดขึ้นที่ไหน เมื่อไร หรือใครทําอะไรที่ไหน เมื่อไร 2. ฟงเพื่อจับใจความโดยละเอียด ผูฟงตองมีสมาธิในการฟง มีการบันทึกยอ เพื่อชวย ความจํา 3. ฟงและดูเพื่อความเพลิดเพลิน ไดแก การฟงเพลง ฟงดนตรี ดูภาพยนตร ดูภาพ สวยงาม ฟงนิทาน เปนตน กิจกรรมที่ 3 เลือกคําตอบที่ถูกตองที่สุดเพียงคําตอบเดียว 1. ก 2. ง 3. ค 4. ข 5. ก

เฉลย บทที่ 2 การพูด กิจกรรมที่ 1 ใหผูเรียนเลือกคําตอบที่ถูกที่สุดเพียงขอเดียว 1. ง 2. ข 3. ข 4. ค 5. ค กิจกรรมที่ 2 ใหผูเรียนยกตัวอยางการกระทําที่ไมมีมารยาทในการพูดมา 5 ตัวอยาง 1. พูดใหรายผูอื่น 2. พูดหยาบคาย 3. พูดยกตนขมทาน 4. พูดดุดัน พูดเสียงดัง 5. พูดไมถูกกาลเทศะ

204 | ห น้ า

เฉลย บทที่ 3 การอาน กิจกรรมที่ 1 1. การอานในใจมีจุดมุงหมาย คือ 1) จับใจความไดถูกตองรวดเร็ว 2) เกิดความรู ความเขาใจ และความคิด 3) ใชเวลาวางใหเปนประโยชน 4) ถายทอดความรูใหผูอื่นได 2. การอานออกเสียงมีหลักการ 1) ออกเสียงถูกตองชัดเจน 2) เสียงดังใหผูฟงไดยิน 3) เปนเสียงพูดโดยธรรมชาติ 4) เขาถึงลักษณะของเนื้อเรื่อง 5) รูจักทอดจังหวะและหยุดหายใจ 3. จงยกตัวอยางการอานออกเสียงที่เปนทางการ คือ การอานในชั้นเรียน อานในที่ประชุม อานรายงาน อานคําปราศรัย อานสารในโอกาสที่สําคัญตาง ๆ กิจกรรมที่ 2 การนําขอความหรือประโยคที่เปนหัวใจของเรื่องออกมา กิจกรรมที่ 3 วิทยุ โทรทัศน เทปเสียง วีดิทัศน ซีดี คอมพิวเตอร อินเทอรเน็ต กิจกรรมที่ 4 การอานเพื่อการวิเคราะหวจิ ารณ เปนการอธิบายลักษณะของงานเขียน โดยแยกแยะ รายละเอียดสิ่งทีส่ ําคัญของงานเขียนนั้นออกมาใหเดนชัด เพื่อชี้ใหเห็นสวนทีง่ ดงาม หรือจุดบกพรอง ที่แฝงอยูเ พื่อใหเห็นคุณคาของหนังสือเลมนั้น การวิจารณหนังสือ เปนการหาความรูป ระเภท และลักษณะของงานเขียนเรื่องนั้น ๆ ใหเขาใจ ก อ นวิ จ ารณ มี ก ารแยกประเด็ น ข อ ดี ข อ บกพร อ งที่ ค วรนํา มากล า วถึ ง ไว ต  า งหากให ชั ด เจน และเปรียบเทียบกับผลงานของนักเขียนที่เขียนเรื่องในแนวเดียวกัน กิจกรรมที่ 5 มารยาทในการอานมีดังนี้ 1. ไมอานออกเสียงดังในที่ที่ตองการความสงบ 2. ไมทําลายหนังสือ โดยขูด ขีด พับ หรือฉีกสวนที่ตองการ 3. ไมควรอานเรื่องที่เปนสวนตัวของผูอื่น 4. อานอยางตั้งใจ มีสมาธิ และไมทําลายสมาธิผูอื่น

ห น้ า | 205

5. เมื่ออานหนังสือเสร็จแลวควรเก็บหนังสือไวที่เดิม

เฉลย บทที่ 5 หลักการใชภาษา กิจกรรมที่ 1 แยกคําตอไปนี้ตามตาราง คําประสม ผลไม พลเรือน นพเกา คําสมาส รัฐบาล ศิลปกรรม รูปธรรม มหาชน อัคคีภัย พระเนตร พุทธกาล คหกรรม ภูมิศาสตร คําสนธิ วิทยาลัย สัญญาณ นโยบาย กิจกรรม 2 ใหผูเรียนพิจารณาประโยคตอไปนี้วาเปนประโยคชนิดใด 1. ประโยคความเดียว 2. ประโยคความซอน 3. ประโยคความเดียว 4. ประโยคความรวม 5. ประโยคความเดียว กิจกรรมที่ 5 จับคูสํานวนใหตรงกับความหมาย 1ฒ 2 ฉ 3ซ 4จ 7ฐ 8 ฑ 9ณ 10ข กิจกรรมที่ 6 เขียนคําพังเพยใหตรงกับความหมาย 1. รําไมดีโทษปโทษกลอง 2. มือไมพายเอาเทาราน้ํา 3. ขี่ชางจับตั๊กแตน 4. ฟนฝอยหาตะเข็บ 5. กระเชอกันรั่ว กิจกรรมที่ 7 1. กลอนสุภาพ 2. กาพยยานี 11

5ก 11ฎ

6ญ 12ช

206 | ห น้ า

เฉลย บทที่ 6 วรรณคดีและวรรณกรรม 1. การพินิจ หมายถึง การพิจารณาตรวจสอบ พรอมทั้งวิเคราะหแยกแยะและประเมินคาได 2. หลักเกณฑในการพินิจวรรณคดีและวรรณกรรม 1) ความเปนมาหรือประวัติหนังสือและผูแตง 2) ลักษณะคําประพันธ 3) เรื่องยอ 4) เนื้อเรื่อง 5) แนวคิด จุดมุงหมาย 6) คุณคาของวรรณคดีและวรรณกรรม 3. เพลงพื้นบาน หมายถึง เพลงที่เกิดจากคนทองถิ่นตาง ๆ ที่คิดรูปแบบการเลน ทวงทํานอง ภาษาเรียบงายไมซับซอน 4. เพลงพื้นบาน จะแบงเปนภาคตามภูมิศาสตร คือ เพลงพื้นบานภาคกลาง เพลงพื้นบาน ภาคเหนือ เพลงพื้นบานภาคใต และเพลงพื้นบานภาคตะวันออกเฉียงเหนือ 5. – 6. 1.ข 2. ก 3. ข 4. ก 5. ค 6.ค 7. ค 8. ค 9. ง 10. ง

ห น้ า | 207

เฉลย บทที่ 7 ภาษาไทยกับชองทางการประกอบอาชีพ กิจกรรมที่ 1 ใหผูเรียนสรุปคุณคาของภาษาไทยมาพอสังเขป คุณคาของภาษาไทยมีหลายประการ ดังนี้ 1. คุณคาทางวัฒนธรรม ภาษาไทยเปนภาษาที่มีทั้งภาษาพูด และภาษาเขียน ซึ่งเขียนโดยใช ตัวอั กษรของไทยที่ ป ระดิษฐ ขึ้นใชเ องโดยพ อ ขุนรามคําแหงมหาราชในสมัยสุ โขทั ย ซึ่ ง การที่ ชาติใด ก็ตามมี อักษรในภาษาใชเองได แสดงวาชาตินั้นเปนชาติที่มีวัฒนธรรมสู ง มีความเจริ ญ จึงมี อักษรใน ภาษาใชเอง และถือเปนมรดกทางวัฒนธรรมที่ใชสืบทอดมาจนทุกวันนี้ 2. เปนเครื่อ งมื อในการติดตอ สื่ อ สารของคนในชาติ เพราะประเทศไทยมี วัฒ นธรรมและ ภาษาถิ่น แตกตา งกั นใน 5 ภูมิ ภาค โดยมี ภาษาไทยภาคกลางเป นภาษาเพื่ อ การสื่ อ สารของคนทั้ ง 5 ภูมิภาค เปนภาษาราชการ 3. เปนเครื่องมือในการเรียนรูและแสวงหาความรู ในการเรียนรูวิชาอื่น ๆ หรือเรื่องราวตาง ๆ ตองอาศัยภาษาไทยภาคกลาง ซึ่งบางครั้งเรียกภาษามาตรฐาน เปนภาษาในการเรียนรูวิชาอื่น ๆ ทั้งการ อานและการเขียน 4. เปนเครื่องมือในการสรางความเขาใจอันดีตอกันของคนในทุกภูมิภาค 5. เป นเครื่ อ งมื อในการสร างเอกภาพของชาติ เพราะภาษาไทยภาคกลางเป นภาษาที่ ใช ในการสื ่อ สารความเขา ใจของคนในภูม ิภ าคตา ง ๆ ซึ ่ง เปน สื ่อ รวมใจใหค นไทยในแตล ะภาคได ติดตอสื่อสารแลกเปลี่ยนความรู ขาวสาร ขอมูล และการแลกเปลี่ยนวัฒนธรรม ทําใหตระหนักระลึก ถึงความเปนเชื้อชาติเผาพันธุเดียวกัน 6. เปนเครื่องจรรโลงใจ ภาษาไทยเปนภาษาดนตรี มีเสียงวรรณยุกต 5 เสียง ทําใหภาษาไทย มีเสียงสูง ต่ํา ไพเราะ เมื่อนํามาแตงเปนคําประพันธ ไมวาจะเปนโคลง ฉันท กาพย กลอน จึงกอใหเกิด ความจรรโลงใจ ความบันเทิงใจ

208 | ห น้ า

กิจกรรมที่ 2 ใหผูเรียนตอบคําถามตอไปนี้สั้น ๆ ใหไดใจความ 1. ภาษาไทยเปนมรดกทางวัฒนธรรมอยางไร ภาษาไทยเปนภาษาที่มีอักษรเปนของตนเอง ทั้งภาษาพูด และภาษาเขียน ซึ่งชาติที่สามารถ ประดิษฐอักษรในภาษาใชเองได มีแตชาติที่มีความเจริญทางวัฒนธรรมเทานั้น จึงจะมีอักษรในภาษา เปนของตนเองและคนไทยไดใชสืบทอดมาจนทุกวันนี้ 2. ภาษาไทยกอใหเกิดความจรรโลงใจไดอยางไร ภาษาไทยเปนภาษาที่มีวรรณยุกตเพื่อผันใหคําในภาษามีเสียงสูง ต่ํา ไดถึง 5 เสียง ทําให ภาษาไทยเปนภาษาดนตรี เมื่อนํามาแตงเปนคําประพันธทงั้ รอยแกว และรอยกรอง ทําใหไดอรรถรส ของภาษา กอใหเกิดความสนุกสนาน เพลิดเพลินจรรโลงใจแกผูอาน 3. อาชีพใดตองอาศัยการพูดเปนชองทางในการประกอบอาชีพ อาชีพพิธีกร อาชีพนักโฆษณา - ประชาสัมพันธ อาชีพนักรายการวิทยุ - โทรทัศน 4. อาชีพใดตองอาศัยการเขียนเปนชองทางในการประกอบอาชีพ อาชีพกวี นักเขียน ทั้งเขียนนวนิยาย เรื่องสั้น บทละคร นักเขียนสารคดี 5. ความรูและทักษะเรื่องใดบางที่ผปู ระกอบอาชีพพิธีกรตองเรียนรูและฝกฝนเพิม่ เติม 1. ศิลปะการพูดและศิลปะการเขียน 2. ระดับของภาษา 3. เรื่องของน้ําเสียงในภาษา 4. เรื่องของหลักการใชภาษา 5. เรื่องของการพัฒนาบุคลิกภาพและการแตงกาย 6. การพัฒนาองคความรูในตนเอง กิจกรรมที่ 3

1. ก

2. ง

3. ก

4. ข

5.ค

ห น้ า | 209

บรรณานุกรม การศึกษานอกโรงเรียน, กระทรวงศึกษาธิการ, หมวดวิชาภาษาไทย (สองระดับ) ชุดที่ 1 การรับสารดวย การอาน และการฟง ระดับมัธยมศึกษาตอนตน หลักสูตร การศึกษานอกโรงเรียน กรุงเทพฯ โรงพิมพครุ ุสภา 2541 การศึกษานอกโรงเรียน กทม : ชุดการเรียนทางไกล หมวดวิชาภาษาไทย ระดับ มัธยมศึกษาตอนตน โรงพิมพคุรสุ ภา, 2546 กรมการศึกษานอกโรงเรียน, กระทรวงศึกษาธิการ. แบบเรียนวิชาภาษาไทย (วิชาบังคับ) ตอนที่ 2 ภาษาไทยเพื่อพัฒนาการสงสารตามหลักสูตรการศึกษานอกโรงเรียน ระดับมัธยมศึกษาตอนตน พุทธศักราช 2530 กรมการศึกษานอกโรงเรียน, กระทรวงศึกษาธิการ. หนังสืออานเพิ่มเติม วิชาภาษาไทย (วิชาบังคับ) ตอนที่ 1 ภาษาไทยเพื่อพัฒนาการรับสาร หลักสูตรการศึกษา นอกโรงเรียน ระดับมัธยมศึกษาตอนตน พุทธศักราช 2530 กรมการศึกษานอกโรงเรียน, กระทรวงศึกษาธิการ. แบบเรียนภาษาไทย (วิชาเลือก) ตอนที่ 2 ศิลปศึกษาตามหลักสูตรการศึกษานอกโรงเรียน ระดับมัธยมศึกษา ตอนตน พุทธศักราช 2530 โรงพิมพครุ ุสภาลาดพราว 2540 กรมการศึกษานอกโรงเรียน, กระทรวงศึกษาธิการ. หมวดวิชาภาษาไทย (วิชาบังคับ) ชุดที่ 3 การพูด ระดับมัธยมศึกษาตอนตน หลักสูตรการศึกษานอกโรงเรียน พิมพครั้งที่ 2 พ.ศ.2539. กรมการศึกษานอกโรงเรียน, กระทรวงศึกษาธิการ. ชุดวิชาภาษาไทย หมวดวิชาภาษาไทย ระดับมัธยมศึกษาตอนตน โรงพิมพคุรสุ ภาลาดพราว 2546 ณัฐยา อาจมังกร, ภาษาไทย ระดับมัธยมศึกษาตอนตน หลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2544 สามเจริญพาณิชย การพิมพ (กรุงเทพฯ) จํากัด 2548 ประพันธ เรืองณรงค กลุมสาระการเรียนรู ภาษาไทยชวงชั้นที่ 3 ม.1-3 (เลม 1) กรุงเทพฯ : ประสานมิตร 2545. ประพนธ เรืองณรงค รศ. และคณะ ชุดปฏิรูปการเรียนรู กลุมสาระการเรียนรูภาษาไทย ชวงชั้นที่ 3 ม.1 - ม.3 วราภรณ บํารุงกุล อานถูก-สะกดถูก-คํา-ความหมาย-ประโยค.กรุงเทพฯ : ตนออ 2536.252 หนา. ศึกษาธิการ, กระทรวง. หมวดวิชาภาษาไทย (วิชาบังคับ) ชุดที่ 5 ภาษาพาสนุก ระดับ มัธยมศึกษาตอนตน หลักสูตรการศึกษานอกโรงเรียน กรุงเทพฯ คุรุสภา 2538. สํานักงาน กศน. จังหวัดปราจีนบุรี.ชุดวิชาภาษาไทย.ระดับมัธยมศึกษาตอนตน โรงพิมพครุ ุสภา 2546 อัมรา บุญาทิพย และบุปผา บุญาทิพย, ภาษาไทย 1 กรุงเทพ : ประสานมิตร, 2540

210 | ห น้ า

หลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 รายชื่อผูเขารวมประชุมปฏิบัติการพัฒนาหนังสือเรียนวิชาภาษาไทย ระหวางวันที่ 10 – 13 กุมภาพันธ 2552 ณ บานทะเลสีครีมรีสอรท จังหวัดสมุทรสงคราม 1. 2. 3. 4.

นางสาวพิมพใจ นางพิมพาพร นางกานดา นายเริง

สิทธิสุรศักดิ์ อินทจักร ธิวงศ กองแกว

ขาราชการบํานาญ สถาบัน กศน. ภาคเหนือ สถาบัน กศน. ภาคเหนือ สํานักงาน กศน. จังหวัดนนทบุรี

รายชื่อผูเขารวมประชุมบรรณาธิการหนังสือเรียนวิชาภาษาไทย ครั้งที่ 1 ระหวางวันที่ 7 – 10 กันยายน 2552 ณ โรงแรมอูทองอินน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา 1. นางสาวพิมพใจ 2. นายเริง 3. นางนพรัตน

สิทธิสุรศักดิ์ กองแกว เวโรจนเสรีวงศ

ขาราชการบํานาญ สํานักงาน กศน. จังหวัดนนทบุรี กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน

ครั้งที่ 2 ระหวางวันที่ 12 – 15 มกราคม 2553 ณ โรงแรมอูทองอินน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา 1. นางสาวพิมพใจ 2. นายเริง 3. นางนพรัตน

สิทธิสุรศักดิ์ กองแกว เวโรจนเสรีวงศ

ขาราชการบํานาญ สํานักงาน กศน. จังหวัดนนทบุรี กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน

ห น้ า | 211

คณะผูจัดทํา ที่ปรึกษา 1. 2. 3. 4. 5.

นายอภิชาติ ดร.ชัยยศ นายวัชรินทร ดร.ทองอยู นางรักขณา

จีรวุฒิ อิ่มสุวรรณ จําป แกวไทรฮะ ตัณฑวุฑโฒ

เลขาธิการ กศน. รองเลขาธิการ กศน. รองเลขาธิการ กศน. ที่ปรึกษาดานการพัฒนาหลักสูตร กศน. ผูอํานวยการกลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน

มั่นมะโน ศรีรัตนศิลป ปทมานนท กุลประดิษฐ เหลืองจิตวัฒนา

กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน

คะเนสม เหลืองจิตวัฒนา กวีวงษพิพัฒน ธรรมธิษา บานชี

กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน

ศรีรัตนศิลป

กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน

คณะทํางาน 1. 2. 3. 4. 5.

นายสุรพงษ นายศุภโชค นางสาววรรณพร นางสาวศริญญา นางสาวเพชรินทร

ผูพ ิมพตน ฉบับ 1. 2. 3. 4. 5.

นางปยวดี นางเพชรินทร นางสาวกรวรรณ นางสาวชาลีนี นางสาวอริศรา

ผูออกแบบปก นายศุภโชค

212 | ห น้ า

รายชื่อผูเขารวมประชุมปฏิบัติการปรับปรุงเอกสารประกอบการใชหลักสูตร และสื่อประกอบการเรียนหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 ระหวางวันที่ 4 – 10 พฤศจิกายน 2554 ณ โรงแรมมิรามา กรุงเทพมหานคร สาระความรูพื้นฐาน (รายวิชาภาษาไทย) ผูพัฒนาและปรับปรุง 1. นางอัชราภรณ โควคชาภรณ 2. นางเกล็ดแกว เจริญศักดิ์ 3. นางนพรัตน เวโรจนเสรีวงศ

หนวยศึกษานิเทศก หนวยศึกษานิเทศก กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน

ประธาน

4. นางสาวสมถวิล ศรีจันทรวิโรจน 5. นางสาววันวิสาข ทองเปรม

กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน

เลขานุการ ผูชวยเลขานุการ