ქართული 8_მასწავლებლის_www Flipbook PDF

ქართული 8_მასწავლებლის_www

---

106 Views
59 Downloads
FLIP PDF 1.64MB

DOWNLOAD FLIP

REPORT DMCA

ქართული

ენა და ლიტერატურა

ლია თუშური, ნინო შარაშენიძე, ჯუანშერ წიქარიშვილი, ლალი დალაქიშვილი

8 მასწავლებლის წიგნი

qarTuli ena da literatura

8 maswavleblis wigni

qarTuli ena da literatura klasi

maswavleblis wigni

sarCevi

winasityvaoba......................................................................................................................................... 5 I. zogadi informacia saxelmZRvanelos Sesaxeb................................................................................. 8 2. sagnis swavlebis miznebi da amocanebi ......................................................................................... 12 4. zogierTi rCeva matriciT sargeblobis Sesaxeb........................................................................... 16 5. moswavlesa da Sedegze orientirebuli swavlebis koncefcia................................................... 84 6. maswavleblis wignis praqtikuli nawili ...................................................................................... 89 6.1. gakveTilis dagegmvis principebi, anu konstruqtivistuli gakveTilebi SecnebiTi TamaSebis garemocvaSi ..................................................................................................... 89 6.2. interaqtiuli swavlebis ramdenime principi ........................................................................... 91 6.3 konstruqtivizmis umTavresi moTxovnebi da qarTuli enisa da literaturis axali saxelmZRvanelos Taviseburebani.................................................................. 94 6.4 diferencirebuli midgomebi da saxelmZRvanelos ................................................................. 95 meToduri aparati............................................................................................................................... 95 6.5. rubrika `ramdenime wuTi kompiuterTan~, anu rogor gamoviyenoT interneti qarTulis swavleba/swavlis procesSi............................................................................ 96 7. moswavlis Sefasebis principebi......................................................................................................102 7.1. moswavlis Sefasebis saxeebi _ rogor da ra TanamimdevrobiT gamoviyenoT ganmsazRvreli da ganmaviTarebeli Sefaseba?........................................................... 102 7.2 ganmsazRvreli da ganmaviTarebeli Sefasebis gamoyenebis Taviseburebani _ Tanamimdevroba (gradacia) perioduloba, xangrZlivoba. ..............................................................103 7.3. ganmsazRvreli da ganmaviTarebeli Sefasebis kriteriumebi .................................................105 7.4. Sefasebis instrumentebi gakveTilis fazebis mixedviT ..........................................................107 8. damatebiTi masala maswavleblebisaTvis.......................................................................................118 8.1. gamosayenebel meTodTa aRwera....................................................................................................118 8.2. zogierTi sasargeblo rCeva.........................................................................................................129 danarTebi .............................................................................................................................................135 maswavleblisTvis saWiro resursebi..................................................................................................140

3

winasityvaoba

saswavlo procesSi uamravi kiTxva Cndeba, romlebzec calsaxa pasuxi ar arsebobs: ra aris swavla-swavlebis procesi? rogor unda warvmarToT igi, rom moswavleebisaTvis swavla saxaliso da interaqtiuli SemecnebiTi azartiT gajerebuli procesi iyos? Cveni pedagogika Zvelisa da axlis mijnaze dgas. aRar muSaobs administrirebis Zveli meTodebi da berketebi. meore mxriv, bevr qveyanaSi ukve tradiciad qceuli humanisturi midgomebi CvenSi jer kidev „axali xilia“ da konstruqtivistuli swavlebis sasikeTo Sedegebzec mxolod Soridan da varaudebiT gviwevs saubari. konstruqtivistuli principebiT agebuli qarTulis saxel­ mZRvaneloebi CvenSi ukve iqmneba da saswavlo procesSi inergeba, Tumca erTia axali meTodologiiT Seq­mnili saswavlo kompleqti da meore _ misi pedagogiur praqtikaSi warmatebiT gamoyeneba, rac, bunebrivia, axali saswavlo resursis garda, pedagogiuri korpusis unar-Cvevebze, codna-gamocdilebasa da siaxlisadmi maT swrfvazea damokidebuli. winamdebare saxelZRvanelo, iseve rogorc misi winamorbedi _ VII klasis axelmZRvanelo _ qarTulis swavlebaSi konstruqtivistuli midgomis damkvidrebas emsaxureba. TiTqos ambiciuri ganacxadia, magram saxelmZRvanelos agebis principebi da meToduri aparati dagvar­ wmunebs, rom wigni marTlac novatorulia. misma avtorebma uari Tqves codnis pirdapiri gadacemis meTodze da Teoriuli (naratiuli) nawili yvelgan saxaliso literaturulma kvlevebma da TamaSebma Caanacvla. am TamaSebSi moswavle raRac `aRmoCenamde~ mihyavs, xolo kompleqsuri davalebebi am `aRmoCenebis~ saboloo Sejamebas gulisxmobs. sxvagvarad rom vTqvaT, meTodur aparatSi miniSnebebiTa da `skafoldingis~ tipis aqtivobebiT moswavle swavlobs dakvirvebas, kanonzomierebebis dadgenas, da sabolood, midis raRac daskvnamde; aRmoaCens imas, rac Zvelad `pirdapiri~ gziT miewodeboda xolme. swavla-swavlebis procesSi bavSvi metakogniciasac eCveva. codnis agebis process Tu garkveul etapebad warmovidgenT, miviRebTb Semdeg sqemas: varaudebis gamoxatva; • mimaniSnebeli aqtivobebiT kanonzomierebebis aRmoCena; • sakuTari Tvalsazrisis Camoyalibeba; • am Tvalsazrisis argumentebiT dasabuTeba; • debatebSi sakuTari Tvalsazrisis dacva; • koktrargumentebis uaryofisas damatebiTi argumentebis moSvelieba; • daskvnebis gamotana, rac saboloo jamSi, codnis konstruirebaa. Tanamedrove skolaSi pozotiur siaxled iTvleba metakogniciis gaaqtiureba da moswavleebSi metakognituri unarebis gamomuSaveba. codnis agebis etapebi metakogniciis fazaSi Semdegnairad warmogvidgeba: • moswavle cdilobs, `gazomos~ sakuTari codna; • iyenebs TviTSefasebisa da urTierTSefasebis sistemebs; • gaiazrebs, rogor Seasrula davaleba; • ra nabijebi gadadga konkretuli samuSaos Sesasruleblad; • ram gauadvila konkretuli amocanebis gadaWra; • ra siZneleebi Sexvda da riT iyo gamowveuli es siZneleebi; • rogor gadaWra TiToeuli problema da ra unar-Cvevebi SeiZina, rac momavalSi daexmareba ara marto msgavsi tipis problemebis gadaWraSi, aramed, saerTod, siZneleebis gadalaxvaSi. SevecdoT, mokle formulebiT CamovyaliboT konstruqtivizmis ZiriTadi arsi: ki ar mivawodoT _ mivexmaroT, miswvdes; 5

ki ar davanaxoT _ movaZiebinoT; ki ar vuamboT _ aRmovaCeninoT... ai, is umTavresi principebi, romlebic saxelmZRvaneloSi upirobodaa gatarebuli. maS ase, winamdebare saxelmZRvanelo maswavleblisTvis gankuTvnili rekomendaciebisa da sakiTxavi masalebis krebulia, romlis daniSnulebaa, daexmaros maswavlebels imaSi, rom moswavleebma ganiviTaron erovnuli saswavlo gegmiT gansazRvruli kompetenciebi. am wignis mizania, xeli Seuwyos maswavlebls saxelmZRvaneloTi sargeblobasa da Sedegze orientirebuli saswavlo procesis warmarTvaSi. nebismieri saxelmZRvanelo maSin aris kargi, roca is SemoqmedebiTi midgomis saSualebas aZlevs moswavlesac da maswavlebelsac. am TvalsazrisiT saxelmZRvanelo namdvilad gamorCeulia saintereso ideebiTa da siaxleebiT, Sinagani motivaciis gamomwvevi davalebebiT, farTo da mravalferovani meToduri aparatiT. erTi SexedviT, saxelmZRvanelo SeiZleba moculobiTi mogveCvenos, Tumca saswavli masala masSi standartTan absolutur SesabamisobaSia, rasac kidev erTxel adasturebs am masalis daZlevisaTvis saWiro saaTebis raodenoba. aq ara marto srulad da droulad ifareba saswavli masala, „Tavisufali gakveTilebisaTvisac“ ki rCeba dro. saxelmZRvanelos „sidide“ ganpirobebulia axleburad moazrebuli meToduri aparatiT, mima­ niSnebeli (`skafoldingis~ tipis) davalebebiT, romelTa meTodikuri TanamimdevrobiT SeTavazeba, ise, rom kiTxvebma da davalebebma `aRmomCenis~ funqcia Seasrulos, Cveni saxelmZRvanelos umTavresi principia. arada, samwuxarod, xSirad maswavleblebs interaqtiuli swavlebis rekomendacias ki vaZlevT, magram saxelmZRvaneloebSi kvlav pirdapiri meTodiT vawvdiT cnebebs, terminebs, ganmartebebs. mag., vawvdiT, saidan modis termini, ras gulisxmobs, sad warmoiSva da ganviTarebis ra gza gaiara, axla ra SemTxvevaSi gamoiyeneba da a.S. ase `pirdapiri~ gziT miwodebuli deklaraciuli codna maswavlebelma unda gaacocxlos, aamoqmedos, moqnil elastiur resursad aqcios da amave dros, daurTos Tanamedrove Tanamimdevruli meToduri aparati. saxelmZRvanelos avtorTa koleqtivs miaCnia, rom cnebebi da terminebi maswavleblebma isec ician, mag., ra aris leqsi da ra _ proza da sxv. magram, rogorc zemoT aRvniSneT, erTia codna da meore _ rogor, ra gziT `aRmovaCeninoT~ igi moswavleebs. Cven rom maswavleblebs erTi gza mainc vaCvenoT, isini 10 axal gzas gamoZebnian saklaso oTa­ xebSi. maswavleblis saxelmZRvanelo da moswavlis wignis meToduri aparati swored es `erTi axali~ gzaa. amitomac SevcvaleT pirdapiri gziT miwodebuli `narativi~ mimaniSnebeli kiTxvebiT, literaturuli kvlevebiTa da TamaSebiT. ase mravalferovan, saxaliso da kvleviTi tipis aqtivobebs erTgvari SemecnebiTi gataceba Semoaqvs merveklaselTa cxovrebaSi. amgvari midgomebi mkveTrad zrdis Sinagan motivacias da swavlebas saxaliso „aRmoCenebiT“ datvirTul procesad aqcevs. maswavlebels ki SesaZlebloba aqvs, ufro martivad ganaxorcielos diferencirebuli swavlebis amocanebi. mas SeuZlia, mravalricxovani aqtivobebi moargos konkretul situaciasa da konkretuli moswavlis an moswavleTa jgufis saWiroebebs. aqtivobaTa tipis SerCevisaTvis mas Sors ar mouwevs wasvla. am kuTxiT saxelmZRvaneloSi sasiamovno mravalferovneba daxvdeba. SesaZloa, mogveCvenos, rom diferencirebul swavlebaze gaTvli davalebaTa siuxve `caitnotSi~ agdebs maswavlebels da maTi moswreba gakveTilze didi sirTules warmoadgens, mag.: rogor eyofa ramdenime wuTi kompiuterTan davalebas, rimelsac axlavs 40-wuTiani videomasala? moswavlem igi unda daamuSavos Sinaarsobrivad da kompiuteruladac: amoWras, gaakeTos kolaJi, Seq­ mnas sapre­zentacio masala. bunebrivia, yvelafer amas sagakveTilo dro ar eyofa. ramdenime wuTi kompiuterTan rubrikis pirobiTi saTauria da ar gulisxmobs maT aucileblad gakveTilis procesSi Sesrulebas. am rubrikaSi umeteswilad alternatiuli davalebebia mocemuli, razec qvemoT ufro dawvrilebiT visaubrebT. aq ki SevniSnavT, rom saxelmZRvanelo moswavleebs sTavazobs e.w. saswavlo menius, mravalferovan da sxvadasxva sirTulis davalebebs, romelTa Soris moswavleeb6

ma da maswavlebelma erTad unda gadawyviton, romeli davalebis Sesruleba surT, ras akeTeben da risTvis. xSir SemTxvevaSi oTxi-xuTi davalebidan unda SearCion erTi. paragrafs axlavs meTodurad Tanamimdevruli, mravalferovani savarjiSoebi, aq erTi meores amzadebs, martividan rTulisken safexurebrivad mihyavs moswavle. amitom Tu pedagogi Tvlis, rom raRac etapi misi moswavleebisaTvis ukve gavlilia, pirdapir zeda safexuridan SeuZlia daiwyos. mas SeuZlia, gamotovos konkretuli kiTxvebi da savarjiSoebi, romlebic moswavleTa aqtualuri ganviTarebis zonidanaa, da ufro meti datvirTva mianiWos aqtivobebs moswavleTa uaxloesi ganviTarebis zonidan. aseT dros ki maswavlebelma sworad unda gaTvalos moswavlis mzaoba da SesaZ­ leblobebi, rom zogierTi moswavle misTvis dauZleveli `rTuli~ amocanis winaSe ar aRmoCndes da zogma, piriqiT, meqnikurad ar `tkepnos~ misTvis ukve `gakvaluli~ gza. amgvarad, msjelobis procesSi TavisTavad mivdivarT swavla/swavlebaSi diferencirebul midgomamde da aqac igive unda aRvniSnoT. maswavleblebs Teoriulad vesaubrebiT diferencirebuli midgomis upiratesobaze, magram ar gvaqvs saxelmZRvaneloebi, romlebSic es principi iqneba gatarebuli. moswavlis saxelmZRvanelo Tanamimdevrulad gvTavazobs aqtivobaTa mTel speqtrs (codna, gageba, gamoyeneba, analizi, sinTezi da Sefaseba), Tavisi mimaniSnebeli `aRmoCeniTi~ aparatiTa da metakognituri Semajamebeli savarjiSoebiT. maswavleblisa da moswavlis gadasawyvetia, romeli moswavle ra etapidan `CaerTveba~ am procesSi, vin romel davalebas SearCevs da ra Sedegamde miva konkretul gakveTilze. erT Tematur erTeulSi zogi odnav win muSaobs, zogi odnav ukan, magram vinc cota CamorCenilia, isic sruli sisavsiTaa CarTuli procesSi, mas Tavisi saqme aqvs, mravalferovani meToduri aparati amis saSualebas namdvilad iZleva. SegaxsenebT, rom saxelmZRvaneloSi yvela moswavle yvela davalebas ar asrulebs, aseve saswavlad araa gankuTvnili yvela teqsti. erT Tematur erTeulSi SesaZloa yvelas erTi saswavlo masala arc hqondes. maswavleblis saxelmZRvanelo erTgvari gzamkvlevis funqcias Seasrulebs, SemogTavazebT sarekomendacio rCevebs, Tumca nebismieri aqtivoba da saswavlo rekomendacia iZleva ganviTarebisa da sxvagvarad interpretaciis SesaZleblobas. mainc, ras gTavazobT maswavleblis wigni? • gagacnobT moswavlis wignis koncefcias; • gagacnobT paragrafebis struqturasa da rubrikebis daniSnulebas, saswavlo masalis war­ dgenis fazebs; • miznebisa da Sinaarsis Sesabamisobis matrica dagexmarebaT imis garkvevaSi, Tu standartis romel nawilsa da mimarTulebas faravs saxelmZRvanelo, misi esa Tu is struqturuli erTeuli (nawili, Tavi, paragrafi); ra miznebs isaxavs TiToeuli Temis (qveTemis, etapis) farglebSi, ra resursebs da aqtivobebs iyenebs sagnobrivi standartiT gaTvalsiwinebuli Sedegebis misaRwevad; • kidev erTxel SegaxsenebT moswavleze orientirebuli swavlebisa da aqtiuri swavla/swavlebis principebs; • SemogTavazebT im meTodebs, romlebic gaamravalferovnebs Tqvens pedagogiur arsenals; • dagexmarebaT moswavlisa da gakveTilis SefasebaSi. ase rom, saxelmZRvanelo gagiwevT saimedo megzurobas pedagogiuri inovaciebis da­nergvisa da siaxleebis Ziebis gzaze.

7

I. zogadi informacia saxelmZRvanelos Sesaxeb a) saxelmZRvanelos kompleqtaciis Sesaxeb merve klasis qarTulis saxelmZRvanelos kompleqti Semdegnairad gamoiyureba: • qarTuli literaturis saxelmZRvanelo; • qarTuli enis saxelmZRvanelo; • maswavleblis saxelmZRvanelo; qarTuli literaturis moswavlis saxelmZRvanelo sami karisgan Sedgeba. saxel­mZRvanelos sami kari Seesabameba im sam Tematur bloks, romlebsac sarekomendaciod gvTavazobs sabazo safexuris qarTulis wliuri programa (CarCo-sqemis saxiT). • I kari _ „adamiani da misi cxovreba“, Seesabameba sabazo safexuris qarTuli wliuri progra­ mis pirvel Tematur bloks, pirobiTi saTauriT `adamiani da misi cxovreba~; • II kari _ „saamyaros Secnoba, axlis Zieba“ Tavisi struqturuli agebiTa da SinaarsiT Seesabameba qarTulis wliuri programis II Tematur bloks, pirobiTi saTauriT `samyaros Secnoba, axlis Zieba~; • III kari _ „maradiuli Ziebani“ _ Seesabameba sabazo safexuris qarTulis wliuri programis analogiuri saTauris („maradiuli Ziebani“) mqone mesame Tematur bloks. qarTulis wliuri programis sarekomendacio CarCo-sqema Tematur blokebSi iTva­liswinebs Temebsa da qveTemebs, romlebic Sesabamisad saxelmZRvaneloSi Tavebad da parag­rafebad Camoyalibda. gTavazobT wliuri programis CarCo-sqemisa da VIII klasis saxelmZRvanelos Sinaarsis Sesabamisobis cxrils. SeniSvna: gangimartavT ferTa daniSnulebas wliuri programis CarCo _ sqemisa da saxelmZRvanelos Sinaarsis Sesabamisobis cxrilSi. • matricaSi mwvane feriT moniSnulia sami Tematuri blokis Sesabamisi saxelmZRvanelos sami kari; • lurji feriT moniSnulia mTavari Temebi da qveTemebi, romlebsac saxelmZRvaneloSi Tavebi an paragrafebi Seesabameba;

sabazo safexuris qarTulis wliuri CarCosqema

merve klasis qarTuli literaturis saxelmZRvanelos sarCevi

Tematuri bloki `adamiani da misi cxovreba~

kari pirveli _ adamiani da misi cxovreba

adamianis cxovrebis gza adamianis yofa-cxovreba, saqmianoba, urTierToba sxva adamianebTan

Tavi I _ gzis dasawyisi §1. dasawyisi §2. mamebi da Svilebi §3. cxovrebis gzaze §4. roca Seni ar esmiT §5. zrunva §6. mSoblis gaxseneba §7. TviTdamkvidreba

8

adamianis Sinagani samyaro (emociebi, grZnobebi, gancdebi, ocnebebi, warmosaxvafantazia)

II Tavi _ rasac ganvicdiT §8. rogor uyvardaT saqarTveloSi §9. legendad qceuli siyvaruli

sazogadoebaSi Tanacxovreba (adamianis adgili sazogadoebaSi, sazogadoebis zegavlena Tavi III _ pirispir adamianze, adamianis zegavlena sazogadoebaze) §10. adamiani da brbo §11. gansacdelis pirispir §12. cvalebadi da maradiuli Tematuri bloki samyaros Secnoba, axlis Zieba

kari meore samyaros Secnoba, axlis Zieba

mSobliuri samyaro (mSobliuri qveynis warsuli, awmyo, momavali, ena, kultura, tradiciebi, mSobliuri qveynis mravalferovneba)

Tavi IV _ samSoblo §13. samSoblo qveynis warsulidan §14. saidan iwyeba samSoblos siyvaruli §15. Cveni kuTxis metyveleba

bunebasTan urTierToba (bunebis mSveniereba, harmoniuloba, wonasworoba, balansi adamiansa da bunebas Soris, konfliqti bunebasTan §16. buneba mbrZanebelia da misi Sedegebi, zrunva bunebaze, garemoze Tanamedrove epoqaSi) axali samyaros aRmoCena-Semecneba (SemecnebiT miRebuli codna da gamocdileba)

Tavi V _ mainc ra aris mTavari §17. cxovrebis gakveTilebi

Tematuri bloki maradiuli Ziebani

kari mesame maradiuli Ziebani

sikeTe da boroteba (adamianis nebis roli sikeTisa da borotebis dapirispirebaSi)

Tavi VI _ wuTisofeli §18. Cveni cxovrebis Suq-Crdilebi

cxovrebis sazrisi

Tavi VII _ cxovrebis sazrisis ZiebaSi §19. ubralod, adamiani §20. Seican Tavi Seni §21. adamianuri SesaZleblobebis zRvari

rogorc wliuri programis sarekomendacio CarCo-sqemisa da saxelmZRvanelos Sinaarsis Sesabamisobis matricidan Cans: • sarekomendacio sam Tematur bloks saxelmZRvanelos sami nawili Seesabameba; • TiToeuli bloki CarCo-sqemaSi CaSlilia Temebad da qveTemebad, rasac saxelmZRvaneloSi Seesabameba Tavebi da paragrafebi;

9

TiToeul TemaSi mocemulia mravalferovani Semajamebeli samuSaoebi, romelTa Sesaxeb qvemoT sagangebod visaubrebT. rac Seexeba enis sakiTxebs, saxelmZRvanelos kompleqtis enis nawilSi (qarTuli ena, VIII klasi) daculia standartis yvela moTxovna. vfiqrobT, rom gramatikis swavlebis erT-erTi umniSvnelovanesi amocana is aris, rom moswavlem kargad SeigrZnos enis mravalferovneba, misi siRrmiseuli codnis mniSvneloba adamianis azrovnebisaTvis, flobdes enis efeqturad da mizanmimarTulad gamoyenebis unar-Cvevebs da mTeli sisavsiT SeigrZnos is enobrivi samyaro, romelSic unda icxovros da imoRvaweos. gramatikis swavlebis mniSvnelovani amocana isicaa, rom misi swavleba iyos saxaliso, saintereso, praqtikuli da mizanmimarTuli. sasurvelia masalis imgvarad miwodeba, rom moswavlem am sag­ nis praqtikuli daniSnuleba kargad igrZnos. mSobliuri ena ara mxolod sakomunikacio saSualeba, aramed adamianis azrovnebis Seucvleli insturumentia. swored amitom gramatikis swavlebis mniSvnelovan miznad is isaxeba, rom erTi mxriv, moswavlem kargad dainaxos is mravalferovneba, rac enas axasiaTebs, meore mxriv ki, misi Seswavlis praqtikuli saWiroeba gaacnobieros. amdenad, saxelmZRvanelos mizania, moswavles miawodos enis mravalferovnebis sruli speqtri, gaafarTovos misi codnis areali, gaamravalferovnos misi metyveleba, agrZnobinos enis sistemis codnis saWiroeba, raTa Semdgom Tavad gaxdes enobriv TaviseburebaTa amxsneli. moswavlem unda igrZnos, rom gramatika mxolod wesebis sistema ki araa, aramed cocxali enis samyaroa da misi farTo speqtri enis gamoyenebis mraval mxares moicavs. swored amitom aigo saxelmZRvanelo enis mravalferovnebis warmoCenis principiT. qarTuli enisa da literaturis sabazo safexuris standarti miuTiTebs, saganma moswavles unda „ganuviTaros enobrivi unarebi, gaumdidrdes leqsikuri maragi“, „gamoumuSavos pativiscemisa da pasuxismgeblobis grZnoba mSobliuri enisa da qarTuli kulturis mimarT“, ganuviTaros „enobrivi saSualebebis funqciurad gamoyenebis unarebi“, miawodos codna „saliteraturo enis normebis, marTlwerisa da punqtuaciis“ Sesaxeb, Camouyalibos unarebi, rom moswavlem adekvaturad gamoiyenos gramatikuli formebi da sintaqsuri konstruqciebi, icodes „enobrivi da stilisturi maxasiaTeblebi“, „amoicnos enobriv-gamomsaxvelobiTi xerxebi“ da efeqtianad gamoiyenos ena. miznebis es farTo speqtri aucileblad gasaTvaliswinebelia saxelmZRvaneloSi. amdenad, saxelmZRvanelos mravalferovneba Tavad standartis moTxovnaa. swored mravalferovneba, praqtikuli savarjiSoebis siuxve da unarebis ganviTarebaze orientirebuli davalebebi aris mniSvnelovani saxelmZRvanelosaTvis, romelSic saswavlo masala ramdenime rubrikaSia warmodgenili. saxelmZRvanelo efuZneba Semdeg midgomas: qarTuli enis gramatikis kursi moswavleebs sistemuri saxiT miewodebaT. dawyebiT klasebSi maT Seswavlili aqvT calkeuli sakiTxebi, magram amjerad isini Seajameben, gaimeoreben da sistemis saxiT aiTviseben masalas. am kuTxiT winamdebare saxelmZRvanelo agrZelebs me-7 klasSi dawyebul kurss. sistemuri codna exmareba moswavleebs ara mxolod mSobliuri enis siRrmiseul analizSi, aramed xels Seuwyobs ucxo enebSi arsebuli msgavseba-gansxvavebebis aRqmas da masalis gaazrebulad aTvisebas. sistemuri gramatikis sakiTxebi saxelmZRvanelos kompleqtSi amgvarad ganawilda: • VII klasSi Seiswavles saxelTa sistema qarTulSi da zmnis ramdenime kategoria (piri, ricxvi, gardamavloba da zmniswini); • VIII klasi eTmoba zmnis kategoriebisa da sxva metyvelebis nawilebis Seswavlas (zmnizeda, Tandebuli, kavSiri, nawilaki, Sorisdebuli); • IX klasSi Seiswavlian sintaqsis sakiTxebs; • X klasSi Seiswavlian stilis sakiTxebs.

10

saxelmZRvanelo sami nawilisgan Sedgeba. I gramatika; II testebi _ gramatikuli codnis Sesamowmebeli testebi; III enis samyaroSi _ damatebiTi enobrivi savarjiSoebi. I nawili moicavs Semdeg rubrikebs: • mTavari kiTxvebi; • ganxilvamde; • sakiTxis analizi; • Sejameba; • praqtikuli savarjiSoebi; • Semajamebeli davalebebi; • gramatikul codnas vamowmebT teqstebze; • ena da teqsti; • mwerlis ena; • Cveni prezentaciebi.

11

2. sagnis swavlebis miznebi da amocanebi sagnis swavla-swavlebis miznebi da amocanebi sabazo safexurze qarTuli enisa da literaturis swavla-swavleba miznad isaxavs: 1. moswavles ganuviTaros standartiT gansazRvruli sxvadasxva tipis zepiri da werilobiT teqstebze damoukideblad muSaobis, maTi gageba-gaanalizebis, interpretirebisa da argumentirebis unarebi; 2. moswavles ganuviTaros enobrivi unarebi, gaumdidros leqsikuri maragi; 3. moswavles ganuviTaros mxatvrul-esTetikuri gemovneba; 4. moswavles ganuviTaros standartiT gansazRvruli sxvadasxva tipis teqstebis (maT Soris _ Tanamedrove teqnologiebis gamoyenebiT Seqmnili teqstebis) Seqmnisa da wardgena-gaziarebis unarebi; 5. moswavles gamoumuSavos pativiscemisa da pasuxismgeblobis grZnoba mSobliuri enisa da literaturis, zogadad, qarTuli kulturis mimarT; 6. xeli Seuwyos moswavlis, rogorc sxva kulturebis pativismcemeli pirovnebis formirebas; 7. xeli Seuwyos moswavlis, rogorc humanur Rirebulebebze orientirebuli, SemoqmedebiTi da maZiebeli pirovnebis formirebas. warmogidgenT mokle mimoxilvas, imis sailustraciod, Tu rogor asrulebs saxelmZRvanelo miznad dasaxul amocanebs. 1. miznebSi miTiTebulia, rom saxelmZRvanelom da SemdgomSi swavla-swavlebis procesma moswavles unda ganuviTaros standartiT gansazRvruli sxvadasxva tipis zepir da werilobiT teqstebze damoukideblad muSaobis, maTi gageba-gaanalizebis, interpretirebisa da argumentirebis unarebi; zemoTqmulis uzrunvelsayofad saxelmZRvaneloSi SeirCa sxvadasxva tipisa da Janris (mxat­vruli da aramxatvruli) teqstebi. saxelmZRvanelo konstruqtivizmis principebs efuZneba da, Sesabamisad, codnis pirdapiri gadacemis arainteraqtiuli stili Canacvlebulia „aRmoCenebiTa“ da fonuri codnis safuZvelze axali codnis agebis principiT. es yvelaferi ki, bunebrivia, aviTarebs teqstze damoukideblad muSaobis, misi gagebisa da gaanalizebis unar-Cvevas. saxelmZRvaneloSi mravlad (TiTqmis yoveli paragrafis bolos) gvxvdeba davalebebi teqstis gaazrebisa da misi mravalmxrivi interpretaciisaTvis, mag., sxvadasxva personaJis poziciidan danaxuli erTi da igive ambavi, problemis gadaWris alternatiuli gzebi da sxv. 2. Semdegi mizania, saxelmZRvanelom moswavles ganuviTaros enobrivi unarebi, gaumdidros leq­ sikuri maragi; saxelmZRvanelos ZiriTadi struqturuli erTeuli, paragrafi isea agebuli, rom moicavs sxva­dasxva epoqis, Janrisa da stilis qarTul da ucxour literaturas. rac Seexeba enis nawils, aq didi adgili uWiravs leqsikasa da frazeologiaze sistematur muSaobas, rac moswavles enobriv unarebs uviTarebs da amdidrebs mis leqsikur marags. 3. erT-erTi mizania, saxelmZRvanelom moswavles ganuviTaros mxatvrul-esTetikuri gemovneba; saxelmZRvaneloSi Sesulia maRalmxatvruli literaturis nimuSebi. garda amisa, savarjiSoebsa da aqtivobebSi sistematurad meordeba da TandaTanobiT rTuldeba SefasebiTi elementebi, rac azustebs moswavleTa ganwyobilebebs ama Tu im teqstisadmi da aCvevs maT Sesaswavli masalisadmi SefasebiT midgomebs, uviTarebs sakuTari damokidebulebebis demonstrirebis unars. Tavad saswavlo masalaSi ZiriTadi aqcenti maRalmxatvrulobaze keTdeba, rac saswavlo process gansakuTrebiT mniSvnelovans xdis moswavleTa mxatvrul-esTetikuri aRzrdis TvalsazrisiT. calkeuli aqtivobebi gaavarjiSeben moswavleebs imaSi, rom ar moxdes WeSmariti da fsevdo esTetikuri faseulobebis aRreva. moswavleebs eZleva TanaSemoqmedebis saSualebac, rac gansakuTrebiT koncentrirebulia rubrikebSi: 12

• „ostatobis skola“; • „fantaziis gakveTilebi“. moswavleTa gemovnebis srulyofisa da mxatvruli fantaziis ganviTarebis TvalsazrisiT gansakuTrebiT sainteresoa aqtivobebi, qvemoT moyvanili instruqciebiT: • gaiazreT; • SecvaleT teqsti; • warmosaxviT gaagrZeleT ambavi; • SemoiyvaneT damatebiTi personaJi; • SeqmeniT alternatiuli varianti... 4. saxelmZRvanelom moswavles unda ganuviTaros standartiT gansazRvruli sxvadasxva tipis teq­stebis (maT Soris, Tanamedrove teqnologiebis gamoyenebiT Seqmnili teqstebis) Seqmnisa da wardgena-gaziarebis unarebi; am miznis misaRwevad saxelmZRvaneloSi specialurad Semotanilia ramdenime rubrika da aqtivobaTa tipebi, romlebic spiraluri principiT meordeba. davasaxelebT mxolod ramdenime maTgans. saxelmZRvaneloSi Sesulia rubrika `ramdenime wuTi kompiuterTan~, romelSic moswavleebs xSirad eZlevaT davaleba, Tanamedrove teqnologiebis gamoyenebiT warmoadginon prezentaciebi, Seqmnan alternatiuli teqsti, aqcion erTi tipis informacia (davuSvaT, mxatvruli teqsti), sxva tipis teqstad _ mag., komiqsad, an slaidSoud. saerTod, saxelmZRvaneloSi interteqstualuri mimarTebebis gasavarjiSeblad mravali arCeviTi davalebaa mocemuli. 5. saxelmZRvanelom moswavles unda gamoumuSavos pativiscemisa da pasuxismgeblobis grZnoba mSob­liuri enisa da literaturis, zogadad, qarTuli kulturis mimarT; SerCeuli teqstebi xels uwyobs WeSmariti faseulobebisadmi pativiscemis grZnobis Camoya­ libebas, fsevdopatriotuli da patriotuli emociebis diferencirebas, yalb faseulobaTa uar­ yofasa da erovnuli maxasiaTeblebis swor aRqmas. 6. saxelmZRvanelom xeli unda Seuwyos moswavles, rogorc sxva kulturebis pativismcemeli pirovnebis formirebas; SerCeuli teqstebi xels uwyobs sxva kulturebis mimarT pativiscemisa da tolerantuli damokidebulebebis Camoyalibebas, zogadsakacobrio humanuri idealebis erTgulebis grZnobis aRzrdas. im SemTxvevaSi, rodesac teqstSi gvxvdeboda konkretuli sociokulturuli garemosaTvis damaxasiaTebeli stigmatizaciis elementebi, moxda teqstebis nawilobrivi adaptireba uaryofiTi ele­ mentebis Sekvecis xarjze, ramac dafara sazogadoebaSi arsebuli stigma da teqsti Sendobisa da TanagrZnobis konteqstSi warmoCnda, rogorc maRalzneobriv RirebulebaTa mxatvruli magaliTi. mxedvelobaSi gvaqvs akaki wereTlis „baSi-aCukis“ mcoreodeni adaptireba. 7. saxelmZRvanelom xeli unda Seuwyos moswavlis, rogorc humanur Rirebulebebze orientirebuli, SemoqmedebiTi da maZiebeli pirovnebis formirebas. saxelmZRvaneloSi gansakuTrebuli yuradReba eqceva umaRles humanur Rirebulebebs. teqstebSi xSi­ rad dgas arCevanis problema. es arCevani keTdeba pirad da sazogadoebriv, aseve erovnul da zo­gad­­ sa­­ka­cob­rio Rirebulebebs Soris. sagangebod muSavdeba aseT situaciaSi zneobrivi arCevanis prob­le­ma.

*** qarTuli enisa da literaturis VIII klasis standartis misaRwev Sedegebsa da indikatorebSi aqcenti gakeTebulia 4 mimarTulebiT, esenia: • teqstis gageba-gaanalizeba; • codnisa da ideebis gaziareba; • enobrivi da struqturuli maxasiaTeblebis gamoyeneba; • strategiebis gamoyeneba. standartSi CaSlilia TiToeuli mimarTulebis miznebi da moTxovnebi. am mimarTulebaTa 13

demonstrireba da ZiriTadi orientirebis warmoCena advilad mosaxerxebelia sqemiT, romelic Tavad sabazo safexuris standartSia warmodgenili: ix. sqema qarTuli enisa da literaturis standartis Sedegebi (VII-IX klasebi) Sedegebis indeqsi

mimarTuleba: teqstis gageba-gaanalizeba

cnebebi

moswavlem unda SeZlos: qarT.sab.1. qarT.sab.2. qarT.sab.3. qarT.sab.4.

qarT.sab.5.

qarT.sab.6. qarT.sab.7.

qarT.sab.8.

teqstSi mocemuli faqtobrivi da konceptualuri infor- teqsti, teqstis tipebi maciis amocnoba-gaazreba; da Janrebi kompoziciuri elementeqstis calkeul nawilebs Soris arsebuli mimarTebebis tebi gaanalizeba da saTanado daskvnebis gamotana; struqturuli da teqstis kompoziciuri elementebis gaazreba mTliani teq­ organizaciuli elementebi stis farglebSi; enobriv-gamomsaxveloteqstis kritikuli gaazreba konteqsturi faqtorebis gaTbiTi saSualebebi valiswinebiT. teqstis konteqsti mimarTebebi teqstebs mimarTuleba: codnisa da ideebis gaziareba Soris (interteqstuamoswavlem unda SeZlos: loba) teqstis interpretacia pirad an/da literaturul gamoc- teqstis situaciuri dilebaze dayrdnobiT (mag. xedvis perspeqtivis SecvliT, maxasiaTeblebi (sakomunikacio situacia) drosa Tu sivrceSi gadanacvlebiT); strategiebi: erTsa da imave Temaze Seqmnili teqstebis Sedareba da msje­ zepirmetyvelebis loba maT msgavseba-gansxvavebebze; strategiebi sakuTar gamocdilebaze dayrdnobiT teqstis Sefaseba, te- kiTxvis strategiebi qstis mimarT piradi damokidebulebis gamoxatva da axs- weris strategiebi metakognituri stratna-dasabuTeba; egiebi standartiT gansazRvruli sxvadasxva tipis teqstebis Sed- gramatika gena-gaziareba sakomunikacio situaciis gaTvaliswinebiT (zepiri an/da weriTi metyvelebis dros).

mimarTuleba: enobrivi da struqturuli maxasiaTeblebis gamoyeneba moswavlem unda SeZlos: qarT.sab.9.

enobriv-gamomsaxvelobiTi saSualebebisa da gramatikis sakiTxebis codnis funqciurad gamoyeneba konkretuli mizniT (zepiri an/da weriTi metyvelebis dros);

q a r T . struqturuli da organizaciuli elementebis codnis funqciurad gamoyeneba konkretuli mizniT (zepiri an/da werisab.10. Ti metyvelebis dros). mimarTuleba: strategiebis gamoyeneba moswavlem unda SeZlos: qarT. sab.11.

zepirmetyvelebis, kiTxvis, weris strategiebis miznis Sesabamisad SerCeva da adekvaturad gamoyeneba;

qarT. sab.12.

swavlis procesSi gamoyenebuli strategiebis gacnobiereba, gaanalizeba da Sefaseba mizanSewonilobisa da efeqturobis TvalsazrisiT.

moswavlis saxelmZRvanelos paragrafebi isea agebuli, rom standartis TiToeuli moTxovna 14

yvela paragrafSi sruldeba. es saSualebas gvaZlevs, swavla/ swavleba davamyaroT e. w. spiraluri kurikulumis principebze. TiToeul Sedegze ramdenjerme gavideT sxvadasxva xarisxobrivi da raodenobrivi maxasiaTeblebiT, mag.: • Tu saswavlo wlis sawyis etapze moswavles SeuZlia, erTmaneTisagan ganasxvavos sxvadasxva tipis teqstebi _ moTxroba, balada, Canaxati, momdevno etapze kvleviTi TamaSis Sedegad is Tavad „aRmoaCens“ am teqstebis tipobriv maxasiaTeblebs; • Semdeg etapze „TanaSemoqmedebiTobis“ principiT „Sedis“ teqstSi, sakuTari fantaziiT operirebs _ cvlis calkeul detalebs, amkveTrebs an, piriqiT, Seasustebs aqcentebsa da ganwyobilebebs; • raRac etapze axdens stilizacias (sxva nawarmoebis mibaZvis magaliTze qmnis sakuTar teqsts).

15

4. zogierTi rCeva matriciT sargeblobis Sesaxeb

matricebs sarekomendacio xasiaTi aqvs. maswavlebels SeuZlia, Secvalos aq mocemuli davalebebi da aqtivobebi. mTavari moTxovna, romlis dacvac aucilebelia, esaa marcxena svetSi warmodgenili cnebebi da masTan dakavSirebuli mkvidri warmodgenebi. es nawili gaxlavT sagnobrivi standartis ZiriTadi moTxovna, romlis Sesrulebac aucilebelia, xolo gzebi, Sesrulebis saSualebebi da instrumentebi sxvadasxvagvaria da maswavleblebis mier individualurad ganisazRvreba. pirveli ori matrica dawvrilebiTaa gawerili da maTSi warmodgenilia ramdenime isTi elementi, romlebic SemdgomSic ganmeordeba, amitomac SevecadeT, es elementebi naTlad yofiliyo gamokveTili. moswavlis saxelmZRvaneloSi didi mniSvneloba eniWeba moswavlisa da maswavleblis mier swavleba/ swavlis procesSi Tavisufal arCevans. xSirad saxelmZRvaneloSi erTi amocaniT ramdenime gansxvavebuli tipisa da Janris teqstia Setanili, magaliTad, aviRoT pirveli matrica _ `gzis dasawyisi“. pirveli matrica biografiuli eskizis Seqmnas eZRvneba, es procesi axsnilia erTi mwerlis (galaktion tabiZis) cxovrebiseuli epizodebisa da Semoqmedebidan moyvanili lirikuli mozaikis magaliTze. maswavleblebs Tavisuflad SeuZliaT es avtori da misi Semoqmedebidan warmodgenili literaturuli masala meore avtoriTa da sxva literaturuli masaliT Ca­anacvlon. aseve SesaZlebelia, klasSi imuSaon erT sakiTxze, xolo meore analogiuri sakiTxi moswavleebs damoukideblad dasamuSavebeli proeqtis saxiT SesTavzon. magaliTisaTvis, SesaZlebelia, saxelmZRvaneloSi mocemuli saswavlo da damatebiTi masalebis gamoyenebiT Seqmnan revaz WeiSvilis, anda revaz inaniSvilis biografiuli eskizebi. am SemTxvevaSi pirvel matricaSi warmodgenili masalebi gamoiyeneba, rogorc modeli, forma, yalibi. kompleqsur davalebebsa da aqtivobebSi erT avtors sxva avtori da misi Semoqmedeba Caanacvlebs. amitomac sagangebod matrica revaz WeiSvilisa da revaz inaniSvilis biografiuli eskizebis Sesaxeb aRar dagviweria, Tumca maswavleblebs SeuZliaT, moswavleebi aRniSnuli samodelo matricis gamoyenebiT nebismieri saxis biografiul eskizze amuSavon. maswavleblis wignSi moyvanil matricebSi zogierTi nawili meordeba (Sesavali da daskvniTi aqtivobebi) radgan maT sxvadasxva tipis kompleqsur davalebebSi erTi funqcia aqvT, kerZod, aq warmodgenilia e. w. metakognituri pauza. am dros moswavleebi fiqroben, rogor dagegmon samuSao procesi, ra gzebiT Seasrulon davaleba, romeli strategiebi gamoiyenon, xolo daskvniT nawilSi ajameben miRebul Sedegebs, gamoyenebuli strategiebis efeqtianobas, fiqroben swavlis procesze, ra gamouvidaT kargad da ras Secvlidnen samomavlod. es pauzebi mniSvnelovania `swavlis swavlis“ procesSi da moswavles codnis agebis procesis marTvas aCvevs. raki es aqtivobebi xSirad gvWirdeba, bunebrivia, isini zogad xasiaTs atarebs da xSirad meordeba matricebSi. davalebebi isea moazrebuli, rom standartis mraval Sedegs erTdroulad faravs. gansakuTrebiT datvirTulia pirvel or matricaSi mocemuli variaciebi, radgan SevecadeT, maswavleblebisaTvis TvalnaTliv gveCvenebina, rogor SeiZleba modificirdes davalebis piroba ise, rom man mraval Sedegze erTdroulad gagviyvanos. matricaSi maqsimaluradaa warmoCenili kompleqsur davalebaTa mravalferovani SesaZleblobebi. SesaZlebelia, maswavlebelma davaleba ise dagegmos, rom erTi teqstis saSualebiT yvela Sedegze gavides. swored aseTi mravalSedegiani maCveneblebi aqvs aq warmodgenil matricebs. kompleqsuri davalebis mravalkomponentianoba da maswavleblis arCevani. maswavlebeli, bunebrivia, erT gakveTilze erTi teqstis damuSavebisas yvela Sedegze ver gava. saamisod dro ar eyofa, Tumca Cven mainc SevecadeT, gveCvenebina matricaSi warmodgenili kompleqsuri davalebebis sruli SesaZleblobani. amitomac sailustraciod gamovitaneT matricebi, romlebic erTdroulad mraval Sedegze gasvlis SesaZleblobas iZleva. am SemTxvevaSi maswavlebelma unda airCios misTvis prioritetuli ramdenime (da ara yvela) cneba, qvecneba Tu sakiTxi, romlebsac gakveTilze daamuSavebs. 16

amgvari invariantuloba saswavlo procesis mravalmxrivad dagegmvis saSualebas iZleva. es aris mravali modeli, yalibi, romelic maT saWiroebis mixedviT SeuZliaT SearCion, gardaqmnan, Secvalon, SeaerTon an dayon. ilustraciebi da literaturuli masala. wignis dizainSi mniSvnelovani roli eniWeba literaturuli masalis cnobili mxatvrebis namuSevrebiT ilustrirebas. riTac xazgasmulia xelovnebis dargebs Soris urTierTmimarTebebi. saxelmZRvanelos avtorebs miaCniaT, rom sagangebod ama Tu im teqstisaTvis Seqmnili ilustraciebi (roca naxati pirdapir miemarTeba da asaxavs teqstis konkretul epizods) ufro dabal safexurze (dawyebiTi ganaTlebis segmentSi) gamoiyeneba. bunebrivia, am mizniT Sesrulebuli naxati Sedevri ver iqneba. misi funqciaa TvalsaCinod, vizualurad warmoadginos teqsti. zeda safexurze saxelmZRvanelos ilustrirebas vizualizaciis garda sxva, ufro mniSvnelovani rolic eniWeba, kerZod, aq gamoikveTeba xelovnebis sxvadasxva dargebs Soris urTierTmimarTebebi ( mxatvroba da literatura), asociaciuri kavSirebi, msgavs an sapirispiro ganwyobilebaTa xazgasma, amitomac saxelmZRvanelo cnobili mxatvrebis namuSvrebiT gaformda. ilustrirebis amosaval kriteriumebad ki iqca: • saerTo Tematika; • msgavsi ganwyobilebebis asaxva; • Sinagani kavSirebi; • asociaciuri kavSirebi. magaliTisaTvis aviRoT revaz inaniSvilis `gangaSis“ ilustraciad cnobili norvegieli mxatvris, eqspresionizmis fuZemdeblis edvard munkis namuSevarTa seriidan `kivili“ (am saxeliT naxatebis oTxi versiaa cnobili) erT-erTi naxatis gamoyeneba. oriode sityva TviT am naxatebis seriis istoriaze. 1891 wels mxatvari megobrebTan erTad imyofeboda ekebergis mTis gadmosaxedze, saidanac oslos mSvenieri xedi iSleboda. sakuTar dRiurSi is werda: `Cem or megobarTan erTad biliks mivuyvebodi, mze Cadioda. uecrad ca sisxlisfrad aelvarda. Sevyovndi, avReldi da Robes miveyrdeni davinaxe lurjsa da Sav ferebSi fiordi da qalaqi, romelic sisxlsa da cecxlis alSi gaxveuliyo. Cemma megobrebma gza ganagrZes, me ki mRelvarebisgan acaxcaxebuli fexs ver vicvlidi. am dros ki SevigrZeni bunebis usasrulo kivili''. pirveli naxati sazogadoebam 1893 wels ixila saxelwodebiT `sasowarkveTileba“. miuxedavad amisa, munki agrZelebda eqsperimentirebas da daxata axali suraTi imave saxelwodebiT. am namuSevarze mamakacis saxe bevrad ufro sevdiani iyo. bunebrivia, ilustracia ar aris da arc SeiZleba iyos inaniSvilis teqstis teqsts pirdapiri vizualizacia, Tumca am nawarmoebsa da naxats Soris arsebobs asociaciuri kavSirebi, ganwyobilebaTa nawilobrivi gadafarva, rac zogjer ufro mniSvnelovania, vidre absoluturi Tanxvedra. sasurvelia, mawavleblebma amuSaon moswavleebi ilustraciisa da teqstis urTierTmimarTebis sakiTxebze. mxolod am SemTxvevaSi SeiZens ilustracia saswavlo-SemecnebiT funqcias. sasurvelia, moswavleebis yuradReba SevaCeroT erT momentze. ucnauri da uneburi xma, romelsac biWi moulodnelad gamoscems xolme, munkis `kivilis“ pirdapiri gamoxatuleba ver iqneba, es mxolod saTaurebis umniSvnelo, zedapiruli, araarsebiTi da isic nawilobrivi Tanxvedraa. mniSvnelovani aq teqstisa da naxatis ganwyobilebaTa asociaciuri kavSirebia. naxatSi mTavari gmiri martoa, misi sasowarkveTileba sruliad gaugebaria sxvebisTvis. im sxvaTaTvis garemo mSvidi da auRelvebelia. ilustraciis `axsna“ SeuZlebelia da arc aris saWiro. sakmarisia, moswavleebs naxatis Sesaxeb mcireodeni informacia mivawodoT da asociaciur kavSirebze vamuSaoT. asociaciuri kavSirebia wina planze wamoweuli galaktionis leqsebis van-gogis namuSevrebiT gaformebis drosac. aq kidev erTi detalia mniSvnelovani. saswavlo masalaSi Semotanilia kolaJis cneba, swored am masalaSi galaktionis leqsebi van-gogis naxatebis kolaJiTaa gaformebuli. moswavleebs unda avuxsnaT, rom es ilustratoris cdaa, SeaerTos ramdenime Tema da ganwyoba, radgan analogiuri Tematika da ganwyobilebebi galaktionis leqsebSi gvxvdeba. erTi sityviT naxatze `naTqvamia“ raRac 17

msgavsi, raRac amdagvari. moswavleebi eCvevian naxatis `amokiTxvas“ da teqstis `danaxvas“. es ormxrivi urTierTqmedebis Sedegia . analogiurad musika aCvevs teqstSi `mosmenas, gagonebas“, xolo teqsti musikaSi `amokiTxvas“. swored es faqtorebi: `danaxva“, `amokiTxva“ da `mosmena“ erTiandeba xelovnebis sxvadsxva dargebis Sexvedrisas. sasurvelia, moswavleebi swored am asociaciuri kavSirebis amocnoba- gasityvebasa da dekodirebaze vamuSaoT. amasTan moswavle eCveva, rom ilustracia teqstiviTaa, aqac zogierTi ram zedapirzeve Cans, mag , mka, Tivis zvinebi, yvavilebi, mcxunvare mze, Tumca arsebobs kidev qveteqsturi informacia, romelsac rogorc mxatvrul teqstSi, aseve naxatzec amocnoba da amokiTxva sWirdeba. ilustraciaTa meore rigs qmnis kinofilmebidan da speqtaklebidan moxmobili kadrebi. bunebrivia, maTac saswavlo daniSnuleba aqvs. aseT SemTxvevebSi rubrikaSi `ramdenime wuTi kompiuterTan“ miTiTebulia eleqtronuli misamarTebi, linkebi, sadac am damatebiTi resursebis naxvaa SesaZlebeli. saxelmZRvaneloSi erT-erTi wamyvani adgili uWiravs interteqstualur mimarTebebs da es bunebrivia, ar gulisxmobs mxolod literaturul teqstebs. am mimarTulebiT mniSvnelovani funqcia aqvT mediateqstebs, filmebs, speqtaklebsa da videoresursebs.

18

Tematuri blokebisa da kompleqsuri davalebebis matricebi თემატური მატრიცა 1 _ გზის დასაწყისი გალაკტიონის ლექსებზე

თემატური ერთეულის სახელწოდება: გზის დასაწყისი თემა: ცხოვრებისეული გამოცდილება (თემატური ბლოკი: I თემატური ბლოკი. ადამიანის ცხოვრების გზა საათების სავარაუდო რაოდენობა: 8 საკითხავი ტექსტი/ტექსტები: მხატვრული და არამხატვრული ტექსტები ლექსები, ბიოგრაფიული სტატია, ნაწყვეტები მონოგრაფიიდან, მულტიმედიატესტები თემასთან დაკავშირებული მკვიდრი წარმოდგენები:

19

თემასთან დაკავშირებული საკვანძო შეკითხვები: თემატური საკვანძო შეკითხვები: • რატომაა მნიშვნელოვანი ადამიანის ბავშვობასა და მშობლიურ გარემოზე შექმნილი ლიტერატურის გაცნობა? რა მსგავსება-განსხვავებაა ბავშვობის თემაზე შექმნილ ტექსტებს შორის? რითია ეს განპირობებული? • როგორ გესმით გამოთქმა- ყველანი ბავშვობიდან მოვდივართ, რატომაა ადამიანის ცხოვრებაში ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ბავშვობის ხანა? • რატომ და როგორ მოგვითხრობს ლიტერატურა ადამიანების ცხოვრების გზაზე, მრავალფეროვან ცხოვრებისეულ გამოცდილებაზე? რა მიმართებაა მწერლობაში ასახულ ცხოვრებას, ადამიანებს/პერსონაჟებსა და რეალურ ცხოვრებას/ადამიანებს შორის? • რაში და რამდენად მეხმარება ავტორის ემოციებში გარკვევა? აქვს თუ არა მას კავშირი ჩემს ემოციებთან? • რა მიზნით და რამდენად ეფექტურად იყენებს ავტორი ენობრივ საშუალებებს? • რითია საინტერესო ადამიანის ცხოვრებაზე, ცხოვრებისეულ გამოცდილებაზე შექმნილი ლიტერატურა? როგორ შემიძლია გამოვიყენო მისი ცოდნა რეალურ ცხოვრებაში? თემის ფარგლებში დასამუშავებელი საკითხები: ტიპი და ჟანრი: მხატვრული _ ლექსები, არამხატვრული _ ბიოგრაფიული, სალექსიკონო-საცნობარო სტატია, ბიოგრაფიული მონოგრაფია (ამონარიდები); მულტიმედიური-სატელევიზიო დოკუმენტური ფილმები, სატელევიზიო გადაცემები, ვიდეოკლიპები. კომპოზიცია: სიუჟეტი პროზაულ და პოეტურ ტექსტში, ასევე არამხატვრულ ტექსტებში), _ კომპოზიციისა და სიუჟეტის საკითხი ესკიზსა და და კოლაჟში, მოსაზღვრე რითმა, მეტრი და რიტმი ლექსში, ტექსტის სტრუქტურა და ორგანიზება: ესკიზისა და კოლაჟის სტრუქტურული თავისებურებანი, ტექსტის ამონარიდების განლაგება, როგორც სიუჟეტის სხვადასხვაგვარად აგების შესაძლებლობა, სტროფი და სტროფის სახეები; საკომუნიკაციო სიტუაციის ელემენტები: ტექსტის შექმნამდე საკომუნიკაციო სიტუაციის გათვალისწინება _ რატომ და რა მიზნით იქმნება ტექსტი, ვისთვის იქმნება ტექსტი, ტექსტის ტიპისა და ჟანრის განსაზღვრა მიზნისა და აუდიტორიის გათვალისწინებით. ინტერტექსტუალობა: მიმართებები ტექსტებს შორის, ტექსტების გადაძახილი. ერთი ტექსტის გავლენა მეორეზე. მხატვრული ნაწარმოები (ლექსი) და ბიოგრაფიული ჟანრის დოკუმენტური ტექსტი. ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებები _ დიალექტიზმის ენობრივ-გამომსახველობითი ფუნქცია გალაკტიონის ლექსებში, უზმნო წინადადებების, პირველი პირის ფორმებისა და ახლანდელი დროის ზმნურ ფორმათა მხატვრული ფუნქცია ტექსტში. გრამატიკა: გასამეორებლად ზმნის დრო და პირიანობა, სახვადასხვა პირის თხრობა (ამბის გადმოცემა პირველი, მეორე და მესამე პირის პოზიციიდან). სტრატეგიები: კითხვის, წერისა და ლაპარაკის სტრატეგიები,ასევე მეტაკოგნიტური სტრატეგიები. ტექსტი და კონტექსტი პოეტი და ეპოქა. მწერლის თანადროული ეპოქის გამოხატვა ტექსტში. მხატვრულ ნაწარმოებებში ასახული ფონი და გარემო.

ცნებები და მასთან დაკავშირებული მკვიდრი წარმოდგენები: (1) ჟანრი • ერთი ჟანრის ტექსტებს აქვთ საერთო მახასიათებლები; • ავტორები ირჩევენ გარკვეულ ჟანრს კონკრეტული მიზნის შესაბამისად. • ჟანრობრივი მახასიათებლების ცოდნა მეხმარება ტექსტის სიღრმისეულად გაგება-გააზრებაში. • ჟანრობრივი მახასიათებლების ცოდნის გამოყენება მეხმარება კონკრეტული მიზნით ტექსტების შედგენაგაზიარებაში.

20

(2) კომპოზიცია/შინაასობრივი მხარე • ტექსტის მთლიანობას განაპირობებს მისი კომპოზიცია/ შინაარსობრივი მხარე. • კომპოზიციას/შინაარსობრივ მხარეს ქმნის კომპოზიციურ-ლიტერატურული ელემენტების ერთობლიობა. მაგ.: ლექსში _ თემის, იდეის, მხატვრული საშუალებების, მეტრის, რითმის; პოემაში - თემის, იდეის, ფაბულის, სიუჟეტის, მოქმედების დროისა და ადგილის, პერსონაჟთა სახეების, ხედვის კუთხის, ჩანართი ეპიზოდების, მხატვრული საშუალებების, მეტრისა და რითმის; მხატვრულ პროზაულ ნაწარმოებში _ თემის, იდეის, ფაბულის, სიუჟეტის, პერსონაჟთა სახეების, მოქმედების დროისა და ადგილის, ხედვის კუთხის, ჩანართი ეპიზოდების, მხატვრული საშუალებების. არამხატვრულ ტექსტებში _ იდეების/საკითხების, ხედვის კუთხის. • ტექსტის მთლიანობის განმსაზღვრელი ელემენტები გავლენას ახდენს ტექსტის მნიშვნელობაზე/ ფასეულობაზე. • ტექსტის მთლიანობის განმსაზღვრელი ელემენტების ცოდნის გამოყენება დამეხმარება ტექსტების სიღრმისეულად გააზრებაში, ეფექტიანი ტექსტების შედგენაში.

ძირითადი რესურსი/ტექსტები: გალაკტიონ ტაბიძე _ მოკლე ბიოგრაფია (საცნობარომიმოხილვითი ტექსტი), ლიტერატურული კოლაჟი- „ყრმობის ბრჭყვიალა ნატეხები“ მასალა ბიოგრაფიული ესკიზისათვის; გალაკტიონ ტაბიძე ლექსები: ომნიბუსით, ბავშვობის დღეები, ცელი კივის, საღამო სოფლად. დამატებითი რესურსები: • დოკუმენტური ფილმი, რომელიც შეიცავს გალაკტიონის ცხოვრებიდან დოკუმენტურ კადრებს https://www.youtube.com/watch?v=wwxsXkISywE • პირველი არხის გადაცემა „საუკუნის პორტრეტები“ https://www.youtube.com/watch?v=E7DpdrlpuaQ • მურმან ჯინორიას ლიტერატურულ-თეატრალური ესკიზები (ესკიზებში ლექსების კოლაჟით გაცოცხლებული პოეტის ცხოვრების გზა) https://www.youtube.com/watch?v=9vrn81fAEbc (შოთა, ილია, აკაკი, ვაჟა და...) https://www.youtube.com/watch?v=6YvLEMFajnI https://www.youtube.com/watch?v=3q4f4baFD6A (ჯვარს ეცვი თუ გინდა, საშველი არ არის... https://www.youtube.com/watch?v=6YvLEMFajnI&t=20s (ლირი, ყველასგან მიტოვებული) • ინტერპრეტაცია _ ასეთი ცდაც არსებობს. კლიპში ერთმანეთს ხვდებიან გალაკტიონი და ვან-გოგი (ტექსტი, მხატვრობა და მუსიკა) https://www.youtube.com/watch?v=ipsJL59h81s ქვეცნებები/საკითხები: ტიპი და ჟანრი: მხატვრული _ ლექსები, არამხატვრულიბიოგრაფიული, სალექსიკონო-საცნობარო სტატია, ბიოგრაფიული მონოგრაფია (ამონარიდები); მულტიმედიური: სატელევიზიო დოკუმენტური ფილმები, სატელევიზიო გადაცემები, ვიდეოკლიპები. კომპოზიცია: სიუჟეტი პროზაულ და პოეტურ ტექსტში, ასევე არამხატვრულ ტექსტებში) _ კომპოზიცისა და სიუჟეტის საკითხი ესკიზსა და და კოლაჟში, მოსაზღვრე რითმა, მეტრი და რიტმი ლექსში, ტექსტის სტრუქტურა და ორგანიზება: ესკიზისა და კოლაჟის სტრუქტურული თავისებურებანი, ტექსტის ამონარიდების განლაგება, როგორც სიუჟეტის სხვადასხვაგვარად აგების შესაძლებლობა, სტროფი და სტროფის სახეები; საკომუნიკაციო სიტუაციის ელემენტები: ტექსტის შექმნამდე საკომუნიკაციო სიტუაციის გათვალისწინება _ რატომ და რა მიზნით იქმნება ტექსტი, ვისთვის იქმნება ტექსტი, ტექსტის ტიპისა და ჟანრის განსაზღვრა მიზნისა და აუდიტორიის გათვალისწინებით.

კომპლექსური დავალებები და საკვანძო შეკითხვები

21

(3) ინტერპრეტაცია, საკუთარი დამოკიდებულების გამოხატვა • ინტერპრეტაცია გულისხმობს ტექსტის მნიშვნელობის ახსნას ან/და მის წარმოჩენას ახალი სახით, ფორმით/ კუთხით. • ინტერპრეტაციის დროს უნდა დავეყრდნო ტექსტში მოცემულ მინიშნებებს, დავიხმარო პირადი გამოცდილება, ნასწავლი/ნაცნობი ტექსტების, ცნებებისა და საკითხების ცოდნა. • ინტერპრეტაციის შედეგად შემიძლია ჩავწვდე ავ­ტო­რის აზრებს, უფრო სიღრმისეულად გავიგო ტექ­სტი. • პირადი დამოკიდებულების გამოხატვა მეხმარება დასკვნის გამოტანაში, ტექსტის რეალურ ცხოვრებასთან დაკავშირებაში.

ინტერტექსტუალობა: მიმართებები ტექსტებს შორის, ტექსტების გა­და­ძახილი. ერთი ტექსტის გავლენა მეორეზე. მხატვრული ნაწარ­ მოები (ლექსი) და ბიოგრაფიული ჟანრის დოკუმენტური ტექსტი. ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებები _ დიალექტიზმის ენობრივ-გამომსახველობითი ფუნქცია გალაკტიონის ლექსებში, უზმნო წინადადებების, პირველი პირის ფორმებისა და ახლან­დელი დროის ზმნურ ფორმათა მხატვრული ფუნქცია ტექსტში. გრამატიკა: გასამეორებლად ზმნის დრო და პირიანობა, სახვადასხვა პირის თხრობა (ამბის გადმოცემა პირველი, მეორე და მესამე პირის პოზიციიდან. სტრატეგიები: კითხვის, წერისა და ლაპარაკის სტრატეგიები, ასევე, მეტაკოგნიტური სტრატეგიები. ტექსტი და კონტექსტი პოეტი და ეპოქა. მწერლის თანადროული ეპოქის გამოხატვა ტექსტში. მხატვრულ ნაწარმოებებში ასახული ფონი და გარემო. კომპლექსური დავალების დამუშავების ეტაპები (აქტივობები, რესურსები)

(4) ტექსტის სტრუქტურა-ორგანიზება • ყველა ტექსტს აქვს გარკვეული სტრუქტურა. სტრუქტურის შემადგენელი ელემენტები შეიძლება იყოს როგორც სიტყვიერი, ისე არასიტყვიერი. • ავტორები იყენებენ სტრუქტურულ ელემენტებს იდეებისა და ინფორმაციის ორგანიზებისთვის, ტექსტის ცალკეული ეპიზოდების/მნიშვნელოვანი ნაწილების გამოკვეთისთვის. • არამხატვრულტექსტებს შესაძლებელია ჰქონდეს სხვადასხვა ორგანიზაციული ყალიბი. • სტრუქტურული ელემენტების ან/და ორგანიზაციული ყალიბის ცოდნის გამოყენება მეხმარება ტექსტის შინაარსის უკეთ გააზრებაში, მიზნის შესაბამისი ტექსტების შედგენაში.

ეტაპი I. მოსწავლეებისთვის პირველი კომპლექსური დავალების პირობის გაცნობა • რას გულისხმობს შესასწავლი საკითხი? რა შემოქმედებითი პროდუქტით უნდა დავადასტურო, რა ვისწავლე ამ საკითხთან დაკავშირებით? • დაკვირვება სასწავლო მასალაზე შემდეგი ცნებების მი­ხედვით: ჟანრი, კომპოზიცია, გრამატიკა, ენობრივ-გამომ­სახველობითი საშუალებები, სტრუქტურა და ორგა­ნიზე­ბა, კონტექსტი, მიმართებები ტექსტებს შორის (ინტერ­ტექსტუა­ლობა), ტექსტის სიტუაციური მახასია­თებლები, სტრატეგიები

(5) ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებები • მწერლები გვიზიარებენ თავიანთ გრძნობებს, გა­ მოც­დილებას, დამოკიდებულებებსა და მოსაზ­რე­ბებს ოსტატურად შერჩეული სიტყვების, ფრა­ზების, გრა­ მატიკული ფორმებისა და სტილის გამო­ყენე­ბით. • ტექსტში გამოყენებული ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებები გამოკვეთს ტექსტის მნიშვნელობას/ ფასეულობას. • მწერლები იყენებენ სხვადასხვა ენობრივ საშუა­ ლებას იმისათვის, რომ მოახდინონ შთაბეჭ­დილება მკითხველზე, დაარწმუნონ მკითხველი. • ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებებისა და გრამატიკული ფორმების ცოდნის გამოყენება და­ მეხმარება ტექსტების სიღრმისეულად გააზ­რებაში, მიზნის შესაბამისი ტექსტების შედგენაში.

საკვანძო შეკითხვები: როგორ ავაგო გამოხმაურება? როგორ წარმოვაჩინო სხვადასხვა ტიპისა და ჟანრის ტექსტის გაგების შედეგად მი­ ღებული შთაბეჭდილებები და ემოციები? როგორ ჩანს ტექსტში ეპოქა და მწერლის თანადროულობა? რომელ კონტესტურ გარემოში იქმნება გამოხმაურება (მწერლის თანადროული, თუ ახლანდელი)? რა ინტერტექსტუალური მიმართებებია ამ შემთხვევაში მნიშვნელოვანი? როგორ წარმოვაჩინო ტექსტის ჩემეული ხედვა, როგორ დავარ­წმუნო მკითხველი? როგორ დავეხმარო მკითხველს ჩემი ნამუშევრის გაგებაში? დავალება 1. გამოხმაურების დაწერა ასევე ქვეცნებებსა და საკითხებზე: ლექსი, რითმა და რიტმი, გამოხმაურება სალექსიკონო-საცნობარო სტატია, კოლაჟი. გალაკტიონ ტაბიძის ბიოგრაფიის, ლირიკული მოზაიკის, ლიტერატურული კოლაჟისა და ვიდეოჩანართების მიხედ­ აქტივობა 1 ვით. დაწერეთ გამოხმაურება, ამისთვის, გაითვა­ლისწინეთ: მეტაკოგნიტური პაუზა • გამოხმაურების ფორმა, წინასწარ განსაზღვრეთ მისი • რას ნიშნავს გამოხმაურება? როგორ უნდა მომზადდეს იგი? სტრუქტურა; • აქვს თუ არა ამ ტექსტს თავისი მახასიათებლები, რომლებიც • გამოხმაურების დაწერის დროს გაითვალისწინეთ უნდა გამოვიყენო ტექსტის აგებისას? საწყისი ტექსტების კომპოზიციური მახასიათებლები • რა მასალაზე უნდა შევქმნა ეს ტექსტი? - თემა, იდეა, ძირითადი სათქმელი, ასევე ლექსის • რას უნდა მიაქციოთ ყურადღება დავალების შესრულების კომპოზიციური ელემენტები _ რიტმული მონაცვლეობით დროს? როგორ შევამოწმო, სამუშაოს შესრულების შედეგი? გადმოცემული ბავშვობის სურათები, რითმათა მრავალფეროვნება და ა. შ.; • ეპოქა და მწერლის მოღვაწეობის პერიოდი; აქტივობა 2. დაფიქრდით, რა გავლენა იქონია ისტორიულმა ეპოქამ გონებრივი იერიში მწერლის ცხოვრების გზაზე; წაკითხვამდე • აღნიშნეთ, რომელი ლექსი ან მოგონება მოგეწონათ ვარაუდების გამოთქმა ყვე­ლაზე მეტად და რატომ; გამოყავით ცალკეული ეპი­ რა ვიცით გალაკტიონზე _ გასულ სასწავლო წელს შესწავლილი ზო­­დები, რომლებშიც ცხადადაა დახატული ბავშვობის მასალის, კლასგარეშე მასალისა და, საერთოდ, ფონური ცოდნის გააქტიურება. გარე­მო;

(6) კონტექსტი • ყველა თხზულებას აქვს თავისი კონტექსტი _ ფონი თუ გარემო, რომელშიც შეიქმნა ესა თუ ის ნაწარმოები. • კონტექსტს შეიძლება განსაზღვრავდეს სხვადასხვა ფაქტორი, მაგ.: ავტორის ცხოვრებისეული გამოცდილება, სოციალური წრე, შეხედულებები, ადგილი, ეპოქა ან კულტურა, რომელშიც თხზულება შეიქმნა. • კონტექსტი შეიძლება იყოს საზოგადოებრივი, პოლიტიკური, ისტორიული, კულტურული სახისა. • კონტექსტის ცოდნა დამეხმარება ტექსტის სიღრმისეულად გაგებაში, მისი მნიშვნელობის, აქტუალობის გააზრებაში.

22

(7) მიმართებები ტექსტებს შორის (ინტერტექსტუალობა) • ინტერტექსტობრივი მიმართებები გულისხმობს, რომ ერთ რომელიმე ტექსტში შეიძლება მოხმობილი ან გამოყენებული იყოს სხვა კონკრეტული ტექსტი / ტექსტები. • ინტერტექსტობრივი მიმართებები გამოკვეთს მჭიდრო კავშირს ტექსტებს შორის და წარმოაჩენს, რა ზეგავლენა მოახდინა ერთმა ტექსტმა მეორეზე. ერთი ტექსტის მეორეზე ზეგავლენა შეიძლება გამოიხა­ ტებოდეს: • კონკრეტული ტექსტის ენის/ენობრივი ფორმულების გამოყენებას მეორე ტექსტში; • კონკრეტული ტექსტიდან მოხმობილი ციტატების ჩართვას მეორე ტექსტში; • კონკრეტული ტექსტის რეალიების _ სიუჟეტის, პერსონაჟების _ „გამოყენებას“ მეორე ტექსტში. • ინტერტექსტობრივი მიმართებების გამოკვეთა წარმოა­ ჩენს ახალ კონტექსტებს, რაც დამეხმარება ტექსტის მნიშვნელობის, იდეების, თემების, პერსპექტივების უფრო ღრმად/მრავალმხრივად გააზრებაში, შესასწავლი ტექსტის ახლებურად ინტერპრეტირებაში. (8) გრამატიკა • გრამატიკის ნორმების ცოდნის გამოყენება მეხმარება ტექსტის უკეთ გაგებაში, წარმატებული კომუნიკაციის დამყარებაში (ზეპირად და წერილობით). • მორფოლოგიის ცოდნა მეხმარება სიტყვების ფორმებისა და მათი ცვალებადობის გაგებაში, სინტაქსის ცოდნა _ სიტყვების წინადადებებად შეწყობაშეკავშირებაში.

კითხვის დროს _ ბიოგრაფიულ სტატიასა და კოლაჟში „ყრმობის ბრჭყვიალა ნატეხები“ ასახული ცხოვრების ეპიზოდები. ტექსტის გაცნობა; ახალი ლექსიკის დამუშავება (მნიშვნელობის განსაზღვრა კონტექსტზე დაყრდნობით ან ლექსიკონის გამოყენებით), ტექსტთან დაკავშირებული კითხვების დასმა. კითხვის შემდეგ წაკითხულის გაგება-გააზრება, კითხვების დასმა (გონებრივი იერიში). იმის წარმოჩენა, თუ რომელ ეპიზოდში რა არის გამოკვეთილი, ცხოვრების რა ეპიზოდი ჩანს თითოეულ ნაწყვეტში და რომელ პერიოდს აღადგენს ამ ნაწყვეტთა ერთობლიობა. აქტივობა 3. ლირიკული მოზაიკის გაცნობა გალაკტიონის ლექსების მიხედვით მომზადებული ლირიკული მოზაიკის გაცნობა. წაკითხვამდე _ ილუსტრაციებისა და სათაურის მიხედვით ვარაუდების გამოთქმა შესასწავლ მასალაში წარმოდგენილი თემის შესახებ; პირადი გამოცდილების გააქტიურება _ ადრე შესწავლილი იმ კონკრეტული ცოდნის მობილიზება, რომელიც აღნიშნულ მო­ნაკ­ ვეთში ახალი ცოდნის ასაგებად დასჭირდებათ (იმის ახსნით, თუ რა მინიშნებაზე დაყრდნობით გამოთქვეს ეს ვარაუდი). ქვეცნებების (რითმა და რიტმი) შესახებ არსებული ცოდნის გახ­ სენება. კითხვის დროს _ ახალი ლექსიკის დამუშავება (მნიშვნელობის განსაზღვრა კონტექსტზე დაყრდნობით ან ლექსიკონის გამო­ ყენებით), ტექსტთან დაკავშირებული კითხვების დასმა. კითხვის შემდეგ _ საუბარი იმაზე, რომელი წინასწარი ვარაუდი გამართლდა, რომელი _ არა. ინტერაქცია ტექსტზე. რუბრიკა _ „გავიაზროთ წაკითხული და ვიმსჯელოთ“

(3) ინტერპრეტაცია, საკუთარი დამოკიდებულების გამოხატვა • ინტერპრეტაცია გულისხმობს ტექსტის მნიშვნელობის ახსნას ანდა მის წარმოჩენას ახალი სახით, ფორმით/ კუთხით. • ინტერპრეტაციის დროს უნდა დავეყრდნო ტექსტში მოცემულ მინიშნებებს, დავიხმარო პირადი გამოცდილება, ნასწავლი/ნაცნობი ტექსტების, ცნებებისა და საკითხების ცოდნა. • ინტერპრეტაციის შედეგად შემიძლია ჩავწვდე ავტორის აზრებს, უფრო სიღრმისეულად გავიგო ტექსტი. • პირადი დამოკიდებულების გამოხატვა მეხმარება დასკვნის გამოტანაში, ტექსტის რეალურ ცხოვრებასთან დაკავშირებაში. • შეარჩიეთ, რას დაიმოწმებდით სხვადასხვა ტექსტიდან, ამოკრიბეთ სათანადო ციტატები. • დაწერეთ, რომელი ვიდეოკომპოზიცია მოგეწონათ და რატომ? გამოყავით ცალკეული სცენები, ეპიზოდები; გადმოეცით, რატომ გამოხატავს ეს ეპიზოდი მწერლის ცხოვრების რაიმე კონკრეტულ ეტაპს? • როგორი ემოციები გაგიჩნდათ წაკითხულთან და ნანახთან დაკავშირებით; • წაკითხულმა და ნანახმა რაიმე ხომ არ გაგახსენათ პირადი გამოცდილებიდან, მაგ. რეალური ცხოვრებიდან, ან/და ადრე წაკითხული ან ნანახიდან; • ურჩევდით თუ არა თქვენს თანატოლებს ამ ტექსტის წაკითხვას და რატომ? განსაკუთრებით რომელ მასალას გამოყოფდით? რამეს ხომ არ შეცვლიდით (დაამატებდით, ამოიღებდით); • გამოიყენეთ გრამატიკაში შესწავლილი მასალა, კერძოდ სწორი ფორმით გამოიყენეთ 5-6 დიალექტიზმი და შემდეგი ზმნები (შეარჩიეთ სწორი ფორმა და გამოიყენეთ ტექსტში: _ გასტანა/ გატანა; ასწია _ აწია, მიჰქრის/ მიქრის, მოსწონს _ მოწონს, გამოსცემს- გამოცემს, დადებს _ დასდებს, ჰგონია _ გონია); • შეარჩიეთ საკომუნიკაციო სიტუაცია და მისი გათვალისწინებით შექმენით ტექსტი. მაგ. წარმოიდგინეთ აუდიტორია, რომლისთვისაც გამოხმაურებას წერთ: • მეგობრებს უზიარებთ თქვენს აზრს; • გამოდიხართ მწერლის საღამოზე;

(9) ტექსტის სიტუაციური მახასიათებლები (საკომუნიკაციო სიტუცია) • კომუნიკაცია გულისხმობს ინფორმაციის გაცვლას ინფორ­მაციის გამცემსა და მიმღებს შორის. • საკომუნიკაციო სიტუაცია გულისხმობს სხვადასხვა სი­ტუაციურ ფაქტორს: კომუნიკაციის მიზანს, თემას, ადგილსა და დროს, კომუნიკაციის მონაწილეებს (ადრე­ სანტს, ად­რესატს). • სიტუაციური ფაქტორები ზეგავლენას ახდენს კომუნი­ კაციის ფორმასა და შინაარსზე. • სიტუაციური მახასიათებლების გათვალისწინება დამეხმარება წარმატებული და ეფექტიანი კომუნიკაციის დამყარებაში.

23

(10) სტრატეგიები • მოსმენა, ლაპარაკი, კითხვა და წერა სხვადასხვა ეტაპს მოიცავს. • მოსმენის, ლაპარაკის, კითხვისა და წერის მიზნის მისაღწევად უნდა შევარჩიო და გამოვიყენო თითოეული მათგანის ცალკეული ეტაპის შესაბამისი ხერხები, ანუ სტრატეგიები. • სწავლის პროცესზე დაკვირვება, გამოყენებული სტრატეგიების გაცნობიერება დამეხმარება სიძნელეების გადალახვასა და წინსვლაში.

• დღიურში იწერთ თქვენს შთაბეჭდილებებს; ეტაპი II. პირველ კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობა, სა­ • წერთ შემაჯამებელ დავალებას, გამოდიხართ კითხების/ქვეცნებების დამუშავება, მკვიდრი წარმოდგენების სამეცნიერო კონფერენციაზე; ჩამო­ყალიბებაზე მუშაობა • უმცროს დას უხსნით სასკოლო დავალებას; საკვანძო შეკითხვები: რა უნდა ვისწავლო/გავაცნობიერო და სხვ.* იმისთვის, რომ შევძლო მოცემული კომპლექსური დავალების შესრულება? როგორ ვიმუშაო კომპლექსურ დავალებაზე? რა გაითვალისწინეთ, რა შეიცვლება ტექსტში სხვადასხვა ნაბიჯები გადავდგა? რა ცოდნა-გამოცდილება დამჭირდება საკომუნიკაციო სიტუაციაში. თითოეული ნაბიჯისთვის? აქტივობა 4. ლიტერატურული კვლევა რითმის შესახებ აღმოაჩინეთ რითმის განსხვავებული სახეობა. იპოვეთ ლირიკულ მოზაიკაში ჯვარედინი რითმისგან განსხვავებული ნიმუში და რითმის სახეების დასახელებების მიხედვით გამოთქვით ვარაუდი, რითმის რომელი სახეობაა იგი _ რკალური, მოსაზღვრე, ანუ პარალელური თუ კიბური? შევამოწმოთ ჩვენი ვარაუდები მოძებნეთ დანართში სტატია _ რითმის სახეები (რითმათა კლასიფიკაცია ადგილმდებარეობის მიხედვით) და შეამოწმეთ თქვენი ვარაუდები. იმსჯელეთ, რამ გაგიადვილათ დავალების შესრულება და უცნობი მასალის ამოცნობა. კავშირი კომპლექსურ დავალებასთან: • რატომ არის რითმა ლექსის კომპოზიციის ერთ-ერთი მნიშ­ ვნე­ლოვანი ელემენტი და რაში დამჭირდება რითმის სახე­ო­ ბების გათვალისწინება გამოხმაურების დაწერის დროს? აქტივობა 5. ლიტერატურული კვლევა ლექსის რიტმის შესახებ გონებრივი იერიში • აქ წარმოდგენილი ლექსებიდან დაასახელეთ, რომელია უფ­რო რიტმული? თქვენი აზრით, რას უსვამს ხაზს სწრაფი რიტ­მი? რის მოძრაობა ერწყმის, ეხმიანება ლექსში ამ რიტმს? • დააჯგუფეთ, რომელი ლექსებია უფრო ხალისიანი და რომელი შედარებით სევდიანი; • ახლა შეადარეთ, ხალისიანი ლექსები უფრო სწრაფი რიტმით გამოირჩევა თუ სევდიანი? • დათვალეთ რამდენი მარცვალია თითოეული ლექსის სტრიქონში? ანუ რა ინტერვალით მეორდება თანაზომიერი ელემენტები ლექსებში? • მოკლე სტრიქონები უფრო რიტმულია, თუ შედარებით გრძელი? გამოთქვით ვარაუდი _ რა ქმნის რიტმს და რას განაპირობებს რიტმულობა ლექსში?

* შეგიძლიათ შეარჩიოთ თქვენთვის სასურველი სხვა სიტუაციაც.

შეფასების კრიტერიუმები მოსწავლეს შეუძლია: • ტექტის ტიპისა და ჟანრის (ლექსი, ნაწყვეტი ბიოგრაფიული მონოგრაფიიდან, ბიოგრაფიული სტატია, მულტიმედიატექსტები) გარჩევა, სასწავლო მასალაში წარმოდგენილი განსხვავებული ტექსტების ტექსტის ტიპისა და ჟანრის მიხედვით ამოცნობა (მათ შორის მულტიმედიატექსტების- ბიოგრაფია/ დოკუმენტური ფილმი/ვიდეოკოლაჟი), დიფერენცირება და ფუნქციურად გამოყენება (ტექსტის ტიპი და ჟანრი). • პროზაული და პოეტური ტექსტების კომპოზიციური თავისებურებების გამიჯვნა, ლექსისა და პროზის კომპოზიციური მახასიათებლების ამოცნობა; კომპოზიცია: • ინტერპრეტაცია და საკუთარი დამოკიდებულების გამოხატვა ტექსტის მიმართ და მისი შეფასება (ინტერპრეტირება, დამოკიდებულების გამოხატვა); • შესასწავლ ტექსტებში სტრუქტურული მახასიათებლების გამოყოფა _ სტროფი, სტრიქონი, აბზაცი და სხვ. ტექსტის სტრუქტურა და ორგანიზება. • სასწავლ მასალაში წარმოდგენილი ტექსტების შექმნის ეპოქის ზოგადი წარმოდგენა, მხატვრული ნაწარმოების ფონისა და გარემოს აღწერა (ტექსტი და კონტექსტი). • ტექსტის შექმნამდე საკომუნიკაციო სიტუაციის გათვალისწინება (დაფიქრება კითხვებზე რატომ და რა მოთხოვნებით იქმნება ტექსტი, ვისთვის იქმნება ტექსტი, რა ტიპისა და ჟანრის ტექსტი იქნება ამ კონკრეტული საკომუნიკაციო ამოცანის გადასაჭრელად (საკომუნიკაციო სიტუაცია); • სხვადსხვა ტექსტებს შორის მიმართებების განსაზღვრა (ტექსტებისა და მედიატექსტების ურთიერთმიმართებების წარმოჩენა, ერთი ტექსტიდან მიღებული ინფორმაციის გამოყენება მეორე ტექსტში), ერთის მეორეთი შევსება, გამრავალფეროვნება, ციტირება (ინტერტექსტუალობა).

შევამოწმოთ ჩვენი ვარაუდები გაეცანით დანართში მოცემულ სალექსიკონო-საცნობარო სტატიას _ რიტმი და იმსჯელეთ, რის ამოცნობა შეძელით და რისი ვერა. ისაუბრეთ, რამ შეგიწყოთ ხელი მიხვედრაში, ჯერ კიდევ უცნობი მასალის აღმოჩენაში და რა იყო ხელის შემშლელი ფაქტორი. სამომავლოდ, რას გეგმავთ ხელშემწყობი ფაქტორების გასაძლიერებლად და ხელისშემშლელი ფაქტორების აღმოსაფხვრელად? კავშირი კომპლექსურ დავალებასთან: რატომ არის რიტმი ლექსის კომპოზიციის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ელემენტი და რაში დამჭირდება რიტმის ცოდნა გამოხმაურების დაწერის დროს?

24

ატივობა 6. ენაზე დაკვირვება-ორი გრამატიკული ექსპერიმენტი ექსპერიმენტი 1. „გამქრალი ზმნები _ გამქრალი ბავშვობის სურათების გადმო­ საცემად“. ა) დავაკვირდეთ გრამატიკულ ფორმას გალაკტიონის ლექსში „ბავშვობის დღეები“, ორიოდე ადგილას ზმნაა გამოტოვებული. დაამატეთ ზმნები და წაიკითხეთ. მაგ. ასე: მიქრიან _ ბალახი, მდინარე, ხეები, გაფრინდა, დღეები, ბავშვობის დღეები. იმსჯელეთ: • რა გამოიწვია ზმნების დამატებამ? • გაიზარდა თუ შემცირდა სალექსო საზომი-მეტრი? რამდენმარცვლიანი იყო სტრიქონი და როგორ შეიცვალა? • რა შეცვალა ლექსის რიტმული ერთეულის- პოეტური სტრი­ ქონის სიგრძის გაზრდამ? იმსჯელეთ რა შეიცვალა ლექსის რიტმში? თავის მხრივ რა გამოიწვია რიტმის ცვლილებამ? • ახლა ლექსს დავუბრუნდეთ, თქვენი აზრით, დააჩქარა თუ შეანელა ლექსის რიტმი ჩვეულებრივი სამეტყველო ფრაზე­ ბიდან („მიქრიან ბალახი, მდინარე, ხეები“ და „გაფრინდნენ დღეები, ბავშვობის დღეები“) ზმნათა ამგვარმა „ამოვარდნამ“? • რა კავშირი არსებულა ლექსის რიტმსა და საზომს შორის? • რა მხატვრული დანიშნულება ჰქონია ზმნის გამოტოვებას ამ შემთხვევაში? ბ) გრამატიკული ფორმა და ლექსის შინაარსი ბავშვობაში, ტრანსპორტის ფანჯარასთან მიმჯდარს, მრა­ვალს ჰქონია ილუზია, რომ ფანჯრის მიღმა გარემო უკან გარ­ბის (მირბიან ხეები, სახლები, მთები და მინდვრები). წარმო­იდ­გინეთ, რომ ფანჯარასთან ზიხართ, ფანჯრის მიღმა თქვენი ბავშვობის სამყაროს სურათები მიქრის. ლექსის რომელი ვა­რიან­ტი უფრო შეეფერება აღწერილ სურათს? რომელ ვარიან­ტში უფრო ჩანს სწრაფად გამქრალი ბავშვობის სურათები?

• გრამატიკული ცოდნის მიზნის შესაბამისად გამოყენება. ამ შემთხვევაში დიალექტიზმის ენობრივ-გამომსახველობითი ფუნქცია ასევე უზმნო წინადადებების ფუნქცია ტექსტში. (ენობრივგამომსახველობითი საშუალებები); • შესაბამისი მორფოლოგიური კატეგორიების ამოცნობა მათი ფუნქციური გამოყენება (პირის ნიშნების სწორად ხმარება ტექსტში); დიალექტიზმების მხატვრული ფუნქცია გალაკტიონის ლექსებში და მათი გამოყენება ახალ ტექსტში. (გრამატიკა); • მიზნის შესაბამისი სტრატეგიების შერჩევა, ასევე მეტაკოგნიტური სტრატეგიების გამოყენება (სტრატეგიები)

25

ექსპერიმენტი 2. შეცვალე დიალექტური ფორმები სალიტერატურო ფორმებით. გალაკტიონის ლექსებში მოცემული დიალექტური ფორმები, კერძოდ იმერიზმები შეცვალე სალიტერატურო ფორმებით • იმსჯელე, რა შეიცვალა ლექსში? • რომელ ვარიანტში უფრო ზუსტად იყო გადმოცემული პოეტის ბავშვობის გარემო? • რიტმულობისა და კეთილხმოვანების გარდა რა მხატვრული დანიშნულება ჰქონია ამ ლექსებში დიალექტური ფორმების (ამ შემთხვევაში იმერიზმების) გამოყენებას; • ამ კონკრეტული ექსპერიმენტის მაგალითზე რა კავშირშია ერთმანეთთან ფორმა და შინაარსი? კავშირი კომპლექსურ დავალებასთან რაში დამჭირდება გრამატიკულ ფორმათა ცოდნა ლექსის აღქმისა და შემგომში გამოხმაურების დაწერის დროს? აქტივობა 7. ვიდეოჩანართების ნახვა* და ანალიზი ა) ბიოგრაფიული ვიდეოჩანართების ნახვის შემდეგ დაიყავით ჯგუფებად. თითოეული ჯგუფი მუშაობს ერთ კონკრეტულ ვიდეოჩანართზე. გადმოეცით, გალაკტიონის ცხოვრების რომელი ეპიზოდებია ასახული ამ ჩანართებში. ჩანს თუ არა მასში დიდი პოეტის შინა­ განი ბუნება, ხასიათი ან შემოქმედებითი თავისებურებანი. ასევე ადამიანური თვისებები. შეგიძლიათ ისარგებლოთ ცხრილით: შემოქმედის სახე

პიროვნული თვისებები

დავალების შესრულების ეტაპები: • ვიდეოჩანართების დემონსტრირება; • ჯგუფური სამუშაოს მომზადება; • პრეზენტაციები; • პრეზენტაციების შეფასება (თვითშეფასება/ ურთიერთშეფასება). ბ) ზეპირი გამოხმაურება ვიდეოჩანართებზე- ვიდეოჩანართების ნახვის შემდეგ ინდივიდუალური სამუშაო • ნახეთ ვიდეოჩანართები. • შეარჩიეთ ერთი კონკრეტული ვიდეოჩანართი, რომელიც თქვე­ნი აზრით ყველაზე უკეთ ეხმიანება კოლაჟში მოცე­მულ მასალას. მოამზადეთ ზეპირი პრეზენტაცია, ან გამოხმაურება; მოაწყვეთ ნამუშევრის პრეზენტაცია. აქტივობა 8 დამოუკიდებელი კვლევა კოლაჟის შესახებ საფეხური1. ჩვენი ვარაუდები • გაეცანით სახელმძღვანელოში კოლაჟის შესახებ მოცემულ მასალებს; * ვიდეოჩანართები დროის მოგების მიზნით შესაძლებელია სახლში ნახონ. ამ შემთხვევაში უნდა მივცეთ დავალების ბ. ვარიანტი.

• სახელმძღვანელოში წარმოდგენილი მასალის საფუძველზე ჯგუფებში ჩაატრეთ მცირე კვლევა _ კოლაჟის რაობის შესახებ; შეეცადეთ გამოკვეთოთ, რა არის კოლაჟი, რა დანიშნულება აქვს მას ხელოვნებაში ზოგადად და, თქვენი აზრით, როგორი იქნება ლიტერატურული კოლაჟი; • ვარაუდების პრეზენტაცია; საფეხური 2. ვარაუდების შემოწმება, ახალი ცოდნის აგება • გაეცანით სახელმძღვანელოს დანართში მოცემული სტატიას კოლაჟის შესახებ. საფეხური 3, დავფიქრდეთ დავალების შესრულების გზებზე • იმსჯელეთ, დამოუკიდებელი კვლევის დროს რისი ამოცნობა შეძელით და რისი ვერა, • რამ შეგიწყოთ ხელი ახალი ცოდნის „აღმოჩენაში“ და რამ _ პირიქით, ხელი შეგიშალათ? • რა უნდა გააკეთოთ, რომ „ხელისშემწყობი ფაქტორები გააძლიეროთ და პირიქით, უარყოფითი ფაქტორები მაქსიმალურად შეამციროთ? ეტაპი I!. სრულდება დავალება 1. გამოხმაურების დაწერა

26

ეტაპი III. პირველი კომპლექსური დავალების პრეზენტაცია, მკვიდრი წარმოდგენების გამოვლენა საკვანძო შეკითხვა: როგორ წარმოვადგინო კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის შედეგები ისე, რომ ეს მსმენელებისთვის გასაგები და საინტერესო იყოს? ნაბიჯი 1. დავალების წარდგენა. ნაბიჯი 2. უკუკავშირის მიღება. ნაბიჯი 3. რეფლექსია. მოსწავლეები საუბრობენ, ვინ რომელი სტრატეგიები გამოიყენა წერის თითოეულ ეტაპზე და რა მიზნით, შეცვლიდნენ თუ არა რაიმეს და რატომ? აქტივობა 9 დავალების შესრულების დღიური (მეტაკოგნიტური პაუზა) • ახსენით, როგორ შეასრულეთ დავალება, როგორ დაგეგმეთ სამუშაო, მუშაობის პროცესში მოგიწიათ თუ არა გეგმის შეცვლა? • ახსენით, მოცემული სამუშაოდან რომელი დავალების შესრულება გაგიადვილდათ და, როგორ ფიქრობთ, რამ გაგიადვილათ მუშაობის პროცესი? ახლა იმ პრობლემებზეც ისაუბრეთ, რამაც სიძნელეები შეგიქმნათ. კონკრეტულად აღწერეთ, რამ შეგიშალათ ხელი, რა საშუალება მოძებნეთ სიძნელის დასაძლევად, რა გამოგადგათ ყველაზე მეტად? როგორ გგონიათ, სიძნელე საბოლოოდ დაძლიეთ, თუ მომავალში კვლავ შეიძლბა გამეორდეს? ამ დავალების შესრულებისას ისეთ ხერხს ხომ არ მიაგენით, რომელსაც სამომავლოდაც გამოიყენებთ?

ეტაპი I. მოსწავლეებისთვის მეორე კომპლექსური დავალების პირობის გაცნობა საკვანძო შეკითხვები: რას გულისხმობს შესასწავლი საკითხი? რა შემოქმედებითი პროდუქტით უნდა დავადასტურო, რა ვისწავლე ამ საკითხთან დაკავშირებით? აქტივობა 1. მეტაკოგნიტური პაუზა • რას ნიშნავს ტექსტების დიალოგი? რა ურთიერთმიმართება შეიძლება იყოს ტექსტებს შორის? • როგორ უნდა მომზადდეს ტექსტების დიალოგი? • ამ შემთხვევაში მხოლოდ ლიტერატურულ ტექსტებს ვირჩევთ თუ მულტიმედია ტექსტებსაც;* • რას უნდა მიაქციოთ ყურადღება დავალების შესრულების დროს?

საკვანძო შეკითხვა/ები: • რა მიმართებებია ბიოგრაფიულ ტექსტებსა და ლირიკულ მოზაიკაში მოცემულ ლექსებს შორის? • რამდენად გვეხმარება ამ მიმართებების დადგენა ტექსტების უკეთ გააზრებაში? დავალება 2. დიალოგი ტექსტებს შორის

27

დაფიქრდით, რა მიმართებაა გალაკტიონის ლექსებით შექმნილ „ლირიკულ მოზაიკასა“ და ნოდარ ტაბიძის მონოგრაფიიდან („გალაკტიონი) ამოკრებილ ამონარიდებს შორის? დაწერეთ მცირე ანალიტიკური გამოხმაურება, რომელშიც, სასურველია, წარმოაჩინოთ: ეტაპი II. მეორე კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობა, სა­ • კონკრეტულად, რა სახისაა ერთი ნაწარმოების (მაგ., ლექსის „ომნიბუსით“ ან/და საღამო სოფლად“) მეორეზე კითხების/ქვეცნებების დამუშავება, მკვიდრი წარმოდგენების (მაგ., ნოდარ ტაბიძის „ამონარიდებზე“) ზეგავლენა, ჩამოყალიბებაზე მუშაობა საკვანძო შეკითხვები: რა უნდა ვისწავლო/გავაცნობიერო ან რა მიზნით იყენებს ერთი ავტორი (ნოდარ ტაბიძე) იმისთვის, რომ შევძლო მოცემული კომპლექსური დავალების მეორე ავტორის (გალაკტიონ ტაბიძის) ლექსებში შესრულება? როგორ ვიმუშაო კომპლექსურ დავალებაზე? რა აქტიურად გამოყენებულ ლექსიკურ ერთეულებს?** ნაბიჯები გადავდგა? რა ცოდნა-გამოცდილება დამჭირდება ტექსტიდან (კონკრეტული ადგილების დამოწმებით) თითოეული ნაბიჯისთვის? (ინტერტექსტუალობა); • როგორ და რამდენად დაგეხმარათ მეორე ტექსტის აქტივობა 2 გაცნობა პირველი ტექსტის სიღრმისეულად გააზრებაში მსგავსი ეპიზოდების ცხრილის შედგენა (ან პირიქით). ახსენით, რატომ ფიქრობთ ასე. ეპიზოდი ლექსიდან ეპიზოდი ბიოგრაფიული (ინტერტექსტუალობა); მონოგრაფიიდან • გამოხატეთ თქვენი პირადი დამოკიდებულება ამ ტექსტების ერთმანეთთან დაკავშირების შესახებ. თქვენთვის რა ახალ სურათს ქმნის ორივე ტექსტი დააჯგუფეთ მსგავსი ეპიზოდები ცხრილის მიხედვით. იმსჯე­ლეთ, ერთად? (ინტერპრეტაცია); რითი ჰგავს ერთი ტექსტი მეორეს და რით განსხვავდება მისგან? • როგორ გამოიყენეთ ნასწავლი გრამატიკული საკითხების, ლექსიკისა და დიალექტიზმების შესახებ აქტივობა 3. ცოდნა (გრამატიკა და ენობრივ-გამომსახველობითი მსგავსი ეპიზოდების ლექსიკა საშუალებები). ამოწერეთ, ის ლექსიკური ერთეულები, რომლებიც საერთოა შეფასების კრიტერიუმები ყველა ტექსტისთვის. მოსწავლეს შეუძლია: იმსჯელეთ, რა როლი ენიჭება ჟანრობრივად განსხვავებულ • ტექტის ტიპისა და ჟანრის (არამხატვრული და მხატვრული ტექსტესბში ერთნაირ ლექსიკას? _ ლექსი და ნაწყვეტი ბიოგრაფიული მონოგრაფიიდან, აქტივობა 4. ბიოგრაფიული სტატია) გარჩევა, სასწავლო მასალაში მთავარი თემა და ეპიზოდის ქვეთემები. წარმოდგენილი განსხვავებული ტექსტების ტექსტის ყველა ტექსტი პოეტის ბავშვობას ეხება, თუმცა მათ აქვთ ქვეთე­ ტიპისა და ჟანრის მიხედვით ამოცნობა, დიფერენცირება მებიც (ზოგან _ გალაკტიონის ოჯახზეა საუბარი, ზოგგან სოფლის და ფუნქციურად გამოყენება (ტექსტის ტიპი და ჟანრი). გარემოზე, ზოგში კი უფრო კონკრეტული დეტალი, მაგ. სოფლის საღამოა გაცოცხლებული). ისაუბრეთ, რომელ ეპიზოდში რომელი ქვეთემაა წარმმართველი? * ამ შემთხვევაში დაგეგმვის პოცესში თავად მოსწავლეებიც მონაწილეობენ. ** აღსანიშნავია, რომ ნოდარ ტაბიძე თავისი მონოგრაფიის ერთ-ერთ თავში, რომელიც გალაკტიონის ბავშვობასა და ყრმობას ეძღვნება, ფართოდ იყენებს გალაკტიონის ლექსებიდან ამოკრებილ ციტატებს, რის შესახებაც სასურველია მოსწავლეებს ინფორმაცია მივაწოდოთ.

ეტაპი 1!. სრულდება დავალება 2. ტექსტების დიალოგი ეტაპი III. პირველი კომპლექსური დავალების პრეზენტაცია, მკვიდრი წარმოდგენების გამოვლენა საკვანძო შეკითხვა: როგორ წარმოვადგინო კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის შედეგები ისე, რომ ეს მსმენელებისთვის გასაგები და საინტერესო იყოს. ნაბიჯი 1. შეთანხმება ნამუშევრების წარდგენის წესზე. ნაბიჯი 2. „მსმენელის დღიურის“ გაცნობა. ნაბიჯი3. მცირე ჯგუფებში/წყვილებში დამოუკიდებლად მუშაობა „ბიოგრაფიული ესკიზის“ შექმნაზე. ნაბიჯი 4. ტექსტების დიალოგის წარდგენა, უკუკავშირის მიღება. ნაბიჯი 5. რეფლექსია. მოსწავლეები საუბრობენ, რას გააკეთებდნენ სხვაგვარად, თავიდან რომ დაეწყოთ ტექსტების ურთიერთმიმართებაზე მუშაობა.

28

აქტივობა 5. დავალების შესრულების დღიური • ახსენით, როგორ შეასრულეთ დავალება. როგორ დაგეგმეთ სამუშაო, მუშაობის პროცესში მოგიწიათ თუ არა გეგმის შეცვლა? • ახსენით, მოცემული სამუშაოდან რომელი დავალების შესრულება გაგიადვილდათ და როგორ ფიქრობთ, რამ გაგიადვილათ მუშაობის პროცესი? ახლა იმ პრობლემებზეც ისაუბრეთ, რამაც სიძნელეები შეგიქმნათ. კონკრეტულად აღწერეთ რამ შეგიშალათ ხელი, რა საშუალება მოძებნეთ სიძნელის დასაძლევად, რა გამოგადგათ ყველაზე მეტად? როგორ გგონიათ, სიძნელე საბოლოოდ დაძლიეთ, თუ მომავალში კვლავ შეიძლბა განმეორდეს? ამ დავალების შესრულებისას ისეთ ხერხს ხომ არ მიაგენით, რომელსაც სამომავლოდაც გამოიყენებთ? ეტაპი I. მოსწავლეებისთვის მესამე კომპლექსური დავალების პირობის გაცნობა საკვანძო შეკითხვები: რას გულისხმობს შესასწავლი საკითხი? რა შემოქმედებითი პროდუქტით უნდა დავადასტურო, რა ვისწავლე ამ საკითხთან დაკავშირებით? დაკვირვება სასწავლო მასალაზე შემდეგი ცნებების მიხედ­ვით: ჟან­­რი, კომპოზიცია, ენობრივ-გამომსახველობითი საშუა­ლე­ბე­ბი, სტრუქტურა და ორგანიზება, კონტექსტი, მიმართებები ტექ­­სტებს შორის (ინტერტექსტუალობა), ტექსტის სიტუაციური მა­­ხა­ სიათებლები, საკომუნიკაციო სიტუაცია; სტრატეგიები ასე­­ვე ქვე­ცნე­ ბებსა და საკითხებზე _ ამონარიდი მონოგრაფიი­დან, ეს­კიზი აქტივობა 1 მეტაკოგნიტური პაუზა • რას ნიშნავს ბიოგრაფიული ესკიზი? როგორ უნდა მომზადდეს იგი? • რა მასალაზე უნდა შევქმნა ეს ტექსტი? • რას უნდა მიაქციოთ ყურადღება დავალების შესრულების დროს?

• ინტერპრეტაცია (საკუთარი დამოკიდებულების გამოხატვა); • შესასწავლ ტექსტებში სტრუქტურული მახასიათებლების გამოყოფა _ სტროფი, სტრიქონი, აბზაცი და სხვ. ტექსტის სტრუქტურა და ორგანიზება. • სხვადსხვა ტექსტებს შორის მიმართებების განსაზღვრა (ტექსტებისა და მედიატექსტების ურთიერთმიმართებების წარმოჩენა;,,ერთი ტექსტიდან მიღებული ინფორმაციის გამოყენება მეორე ტექსტში), ერთის მეორეთი შევსება, გამრავალფეროვნება, ციტირება. (ინტერტექსტუალობა); • გრამატიკული ცოდნის მიზნის შესაბამისად გამოყენება. ამ შემთხვევაში, დიალექტიზმის ენობრივგამომსახველობითი ფუნქცია; • მიზნის შესაბამისი სტრატეგიების შერჩევა, ასევე მეტაკოგნიტური სტრატეგიების გამოყენება; (სტრატეგიები); კომპლექსური დავალება 3 ბიოგრაფიული ესკიზის შექმნა საკვანძო შეკითხვები: • რა ურთიერთმიმართებები არსებობს სხვადასხვა ტი­ პისა და ჟანრის ტექსტებს შორის? რაში მეხმარება ტექ­ სტი მისგან ჟანრულად სრულიად განსხვავებული, მაგ­ რამ თემატურად მსგავსი სხვა ტექსტის შექმნის დროს, ანდა პირიქით ჟანრულად მგავსი, მაგრამ თემატუ­რად განსხვავებული ესკიზის შექმნის დროს? რა თავისე­ბუ­ რებები ახასიათებს ამ ჟანრს და შესაბამისად როგორ ავა­ გო ამ ჟანრის ტექსტი? • რა სტრუქტურა აქვს ამ ტიპის ტექსტს? როგორ ავაგო ტექსტი? რო­გორ მოვახერხო მიღებული ინფორმაციის ორგანიზება. ტექ­სტის ცალკეული ეპიზოდების/მნიშვნელოვანი ნაწი­ლე­ბის გა­­მოკ­ვეთისთვის? რომელი ორგანიზაციული ყალიბი ავირ­ჩიო; • რომელი საკომუნიკაციო სიტუაცია შევარჩიო სათქმელის უკეთ გადმოსაცემად? • რომელი გრამატიკული პირი შევარჩიო საკომუნიკაციო სიტუაციის გათვალისწინებით. რომელი პირის მეშვეობით უკეთ გადმოვცემ სათქმელს, მაგ., გალაკტიონი თავად გვიამბობს (1-ლი პირი, ესკიზის ავტორი მიმართავს პოეტს მე-2 პირი, თუ ჩვეულებრივ ესკიზის ავტორი ჰყვება დიდ პოეტზე მე-3 პირი) (გრამატიკა + საკომუნიკაციო სიტუაცია); • როგორ გამოვიყენო ტექსტთა შორის ურთიერთმიმართებები, განსაკუთრებით ვიდეოტექსტები, ესკიზის შესაქმნელად; • როგორ შევარჩიო და გამოვხატო კონტექსტუალური გარემო (ეპოქა და მწერალი)? • როგორია ჩემი ინდივიდუალური ხედვა, როგორ წარმოვაჩინო ჩემი ნააზრევი უკეთ? • რა სტრატეგიები შევარჩიო მიზნის შესაბამისად?

აქტივობა 2. ლიტერატურული კვლევა _ რა არის ესკიზი? დაიყავით ჯგუფებად და ქვემოთ მოყვანილი კითხვარის საფუძველზე ჩამოაყალიბეთ თქვენი ვარაუდები კითხვებზე: • რა არის ესკიზი? • ძირითადად სად გვხვდება ესკიზები? • რას უნდა ნიშნავდეს ესკიზი ლიტერატურაში? • რა სიატუაციაში მიგაჩნიათ მიზანშეწონილად ესკიზის გამოყენება? • რა თავისებურებები შეიძლება ახასიათებდეს მხატვრულ და არამხატვრულ ბიოგრაფიულ ესკიზს? • როგორ დავწეროთ ბიოგრაფიული ესკიზი? • როგორ იცვლება ბიოგრაფიულ ესკიზში სააქცენტო თემები მიზნისა და საკომუნიკაციო სიტუაციის გთვალიწინებით. წარმოადგინეთ ვარაუდები საპრეზენტაციო მასალის სახით, სათაურით, რა ვიცი ესკიზის შესახებ.

29

აქტივობა 3. შევამოწმოთ ჩვენი ვარაუდები შეადარეთ თქვენი ვარაუდები სახელმძღვანელოს დანართში მოცემულ სტატიას-ესკიზი იმსჯელეთ, თქვენი ვარაუდებიდან რა დაემთხვა რისი ამოცნობა შეძელით და რისი ვერა. შეგიძლიათ ისარგებლოთ ცხრილით: ადრე ვიცოდი

ვარაუდებზე მუშაობის დროს „აღმოვაჩინე“...

სტატიიდან გავიგე

აქტივობის შეჯამების დროს: დააკვირდით ცოდნის აგების პროცესს. ყურადღება მიაქციეთ რამ შეგიწყოთ ხელი „ახალი ცოდნის აგება-აღმოჩენაში“, რა ხერხები გამოიყენეთ და რა გზით აღმოაჩინეთ თქვენთვის ჯერ კიდევ ახალი ცოდნა., ხოლო იმ შემთხვევაში, როცა „აღმოჩენა“ ვერ შეძელით, იმსჯელეთ, რამ შეგიშალათ ხელი „მიხვედრაში“. რა უნდა შცვალოთ, რომ მომავალში ამგვარი პრობლემები აღარ წარმოიქმნას. ეტაპი II. მესამე კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობა, სა­ კითხების/ქვეცნებების დამუშავება, მკვიდრი წარმოდგენების ჩამოყალიბებაზე მუშაობა საკვანძო შეკითხვები: რა უნდა ვისწავლო/გავაცნობიერო იმისთვის, რომ შევძლო მოცემული კომპლექსური დავალების შესრულება? როგორ ვიმუშაო კომპლექსურ დავალებაზე? რა ნაბიჯები გადავდგა? რა ცოდნა-გამოცდილება დამჭირდება თითოეული ნაბიჯისთვის?

დავალება 3. ბიოგრაფიული ესკიზის შექმნა. ვარიანტი ა. გალაკტიონ ტაბიძის ბიოგრაფიის, დამატებითი მასა­ლები­სა და შესწავლილი ტექსტების მიხედვით შექმენით „ბიოგ­რაფიული ესკიზი“. ამისათვის: • დაფიქრდით, რა იქნება ესკიზის მთავარი სათქმელი. გამოყავით მომავალი ტექსტის ძირითადი თემა და იდეა; • შეარჩიეთ, მხატვრული ტექსტის შექმნა გსურთ თუ არამხატვრულის? ამის გათვალისწინებით განსაზღვრეთ, როგორ ააგოთ ტექსტი; • შეარჩიეთ საკომუნიკაციო სიტუაცია. განსაზღვრეთ თქვენი ესკიზის მსმენელთა აუდიტორია, რისი გათვალისწინებაა საჭირო კონკრეტული აუდიტორიისთვის? • განსაზღვრეთ, რომელ ეპოქას შეარჩევთ: მწერლის ცხოვრების პერიოდს თუ ჩვენს თანამედროვეობას? • შეარჩიეთ გრამატიკული ინსტრუმენტები-ზმნის პირი, რომელი პირი, წარმართავს თხრობას, განსაზღვრეთ ლექსიკა და ფრაზეოლოგია, წინადადებათა ტიპები (მაგ., რა შემთხვევაში დაგჭირდებათ სახელდებითი წინადადებები _ ღამეა, თოვს... და ა. შ.); • შექმენით სიუჟეტის მონახაზი (გეგმა, ძირითადი ჩარჩო); • გაიაზრეთ თითოეული ლექსისა თუ ნაწყვეტის მთავარი სათქმელი. რა მიზეზშედეგობრივი კავშირი არსებობს ლექსებსა და ბიოგრაფიულ ამონარიდებს შორის? • გაითვალისწინეთ, ამ ჩარჩო-სქემაში სად „ჩასვამთ“ დამატებით მოპოვებულ მასალას _ ციტატებს, ამონარიდებს... • შექმენით ესკიზის მონახაზი (შავი ვარიანტი); • გაარედაქტირეთ, ჩაასწორეთ; • მოამზადეთ საპრეზენტაციო მასალა _ ტექსტი, გაფორმება, სლაიდი, ილუსტრაცია, ვიდეოკოლაჟი... • მოაწყვეთ ესკიზის პრეზენტაცია. პრეზენტატორის თვითშეფასება ბიოგრაფიული ესკიზის წარდგენის შემდეგ გაიაზრეთ: • კმაყოფილი ხართ თუ არა თქვენი მუშაობით? რა გქონდათ დაგეგმილი და შეძელით თუ არა ჩანაფიქრის განხორციელება? • გაიხსენეთ გამოხმაურებაში გადმოცემული განწყობილებები, იგივე განწყობილებები ჩანს თუ არა ბიოგრაფიულ ესკიზში? • რა ენობრივი საშუალებები გამოიყენეთ მიზეზშედეგობრივი მიმართებების გამოსაკვეთად? • აღნიშნეთ, კონკრეტულად, რომელი აუდიტორიისთვის იყო გამიზნული ბიოგრაფიული ესკიზი და რა იყო თქვენი მიზანი.

აქტივობა 4. დამოუკიდებელი მუშაობა დამატებით მასალებზე გალაკტიონის ცხოვრებასა და მოღვაწეობაზე (განსაკუთრებით მის ბავშვობასა და ახალგაზრდობაზე) დამატებითი მასალების გაცნობა; ასევე რუბრიკაში „რამდენიმე წუთი კომპიუტერთან“ წარმოდ­ გენილი ვიდეომასალის გაცნობა“ ძირითადი აქცენტები: • ყურადღება მიაქციეთ, როგორაა ამ მასალაში გადმოცემული გალაკტიონის ცხოვრების ეპიზოდები ან მთლაიანად ცხოვრების გზა; რომელ მასალას გამოიყენებთ ბიოგრაფიულ ესკიზში: • ამოკრიბეთ მასალა ბიოგრაფიული ესკიზისათვის; დააჯგუფეთ თქვენ მიერ შეგროვილი მასალა თემატურად მაგ: მშობლიური სოფელი ბავშვობის სურათები

გალაქტიონის ბიოგრაფიული

ოჯახი

საღამო სოფლად

30 • კიდევ ერთხელ გადახედეთ ბიოგრაფიული ესკიზების თემატიკას და შეარჩიეთ თქვნთვის სასურველი ვარიანტი. • დაფიქრდით, რას გამოიყენებთ ვიდეომასალიდან. ვიდეომასალის საფუძველზე შექმენით მასალა ლიტერატურული ესკიზისათვის. აქტივობის შეჯამების დროს ყურადღება მიაქციეთ ინტერ­ტექ­­ სტუალურ მიმართებებს, კერძოდ, შეაჯამეთ, რაში გამო­გად­­ გებათ ვიდეომასალა ლიტერატურული ტექსტის (ესკიზის) შექ­მნის დროს. ეტაპი 2. სრულდება დავალება 3. შექმენი გალაკტიონის ბიოგრაფიული ესკიზი ლიტერატურული მოზაიკისა და კოლაჟის გამოყენებით.

მსმენელის დღიური: (ურთიერთშეფასების სქემა) შეაფასეთ წარმოდგენილი ესკიზები, გაითვალისწინეთ: • რამდენად შეესაბამება ნაშრომი ჩანაფიქრს- ჩანს თუ არა მასში მთავარი სათქმელი; • რამდენად შეესაბამება ნაშრომი ესკიზის სტრუქტურას; • რომელი სიტყვა, ფრაზა, გამოთქმა ან დეტალი მოგეწონათ ყველაზე მეტად და რატომ? • რას ურჩევდით ავტორს? შეფასების კრიტერიუმები მოსწავლეს შეუძლია: • განსხვავებული ტიპისა და ჟანრის ტექსტის დიფერენცირება, მათი მახასიათებლების ამოცნობა და ფუნქციურად გამოყენება ახალი ტექსტის შემნის დროს. (ტექსტის ტიპი და ჟანრი). • ტექსტის კომპოზიციური ელემენტების ფუნქციის გააზრება და გამოყენება. მხატვრული და არამხატვრული ტექსტების კომპოზიციის განსხვავება და მათი ფუნქციური მახასიათებლების სწორად გამოყენება ახალ ტექსტში; კომპოზიცია: • ინტერპრეტაცია და საკუთარი დამოკიდებულების გამოხატვა ტექსტის მიმართ და მისი შეფასება (ინტერპრეტირება, დამოკიდებულების გამოხატვა); • ტექსტის სტრუქტურული აგებულების გააზრება, შესასწავლ ტექსტებში სტრუქტურული მახასიათებლების გამოყოფა და მათი გამოყენება ახალი ტექსტის შექმნის დროს (ტექსტის სტრუქტურა და ორგანიზება); • ახალი ტექსტის შესაქმნელად კონტექსტის შერჩევა, ნაშრომის ეპოქის ზოგადი წარმოდგენა.

ეტაპი III. მესამე კომპლექსური დავალების პრეზენტაცია, მკვიდრი წარმოდგენების გამოვლენა საკვანძო შეკითხვა: როგორ წარმოვადგინო კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის შედეგები ისე, რომ ეს მსმენელებისთვის გასაგები და საინტერესო იყოს. ნაბიჯი 1. შეთანხმება ნამუშევრების წარდგენის წესზე. ნაბიჯი 2. „მსმენელის დღიურის“ გაცნობა. ნაბიჯი3. მცირე ჯგუფებში/წყვილებში დამოუკიდებლად მუშაობა „ბიოგრაფიული ესკიზის“ შექმნაზე. ნაბიჯი 4. ბიოგრაფიული ესკიზის წარდგენა, უკუკავშირის მიღება. ნაბიჯი 5. რეფლექსია. მოსწავლეები საუბრობენ, რას გააკეთებდნენ სხვაგვარად, თავიდან რომ დაეწყოთ ბიოგრაფიულ ესკიზზე მუშაობა.

31

აქტივობა 5. დავალების შესრულების დღიური • ახსენით, როგორ შეასრულეთ დავალება. როგორ დაგეგმეთ სამუშაო, მუშაობის პროცესში მოგიწიათ თუ არა გეგმის შეცვლა? • ახსენით, მოცემული სამუშაოდან რომელი დავალების შესრულება გაგიადვილდათ და, როგორ ფიქრობთ, რამ გაგიადვილათ მუშაობის პროცესი? • ახლა იმ პრობლემებზეც ისაუბრეთ, რამაც სიძნელეები შეგიქმნათ. კონკრეტულად აღწერეთ, რამ შეგიშალათ ხელი, რა საშუალება მოძებნეთ სიძნელის დასაძლევად, რა გამოგადგათ ყველაზე მეტად? როგორ გგონიათ, სიძნელე საბოლოოდ დაძლიეთ, თუ მომავალში კვლავ შეიძლბა განმეორდეს? ამ დავალების შესრულებისას ისეთ ხერხს ხომ არ მიაგენით, რომელსაც სამომავლოდაც გამოიყენებთ? თემატური მკვიდრი წარმოდგენები: ადამიანის ცხოვრებაზე, ცხოვრებისეულ გამოცდილებაზე მოგვითხრობს განსხვავებული ტიპისა და ჟანრის ტექსტები; • ადამიანების ცხოვრებისეული გამოცდილება შესაძლებელია განსხვავდებოდეს ერთმანეთისგან; • ავტორის, პერსონაჟის/ლირიკული გმირის ცხოვრებისეული გამოცდილება მეხმარება რეალური ცხოვრების სხვადასხვა პერსპექტივიდან გააზრებაში, ადამიანების/საკუთარი თავის უკეთ შეცნობაში, ლიტერატურული გამოცდილების გამ­ დიდრებაში; • მწერლები იყენებენ სხვადასხვა ენობრივ საშუალებას იმისათვის, რომ უკეთ წარმოაჩინონ ადამიანის ცხოვრებისეული გამოცდილება, მოახდინონ შთაბეჭდილება მკითხველზე, დაარწმუნონ მკითხველი; • ცხოვრებისეულ გამოცდილებაზე შექმნილი ლიტერატურის უკეთ გასაგებად, მასზე აზრის გამოსახატავად შემიძლია გამოვიყენო პირადი გამოცდილება, ნასწავლი ლიტერატურის, ტექსტის ელემენტების, ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებების, კითხვის სტრატეგიების ცოდნა; იმისათვის, რომ გადმოვცე საკუთარი ცხოვრებისეული გამოცდილება, შემიძლია გამოვიყენო ნასწავლი/ნაცნობი ლიტე­რატურის, ცნებებისა და საკითხების ცოდნა.

მატრიცა #2 _ დასაწყისი რეზო ჭეიშვილისა და რეზო ინანიშვილის მინიატურების მიხედვით თემატური ერთეულის სახელწოდება: თემა: ცხოვრებისეული გამოცდილება (თემატური ბლოკი: I თემატური ბლოკი. ადამიანი და მისი ცხოვრება საათების სავარაუდო რაოდენობა: 4 საკითხავი ტექსტი/ტექსტები: მხატვრული და არამხატვრული ტექსტები ბიოგრაფიული სტატია, მინიატურები, ამონარიდები სტატიებიდან, მულტიმედიატექსტები _ დოკუმენტური ფილმი, რომელსაც მოსწავლეები დამატებით მასალად იყენებენ. თემასთან დაკავშირებული საკვანძო შეკითხვები: • რატომაა მნიშვნელოვანი ადამიანის ბავშვობასა და მშობლიურ გარემოზე შექმნილი ლიტერატურის გაცნობა? რა მსგავსება-განსხვავებაა ბავშვობის თემაზე შექმნილ ტექსტებს შორის? რითია ეს განპირობებული? • როგორ გესმით გამოთქმა _ ყველანი ბავშვობიდან მოვდივართ, რატომაა ადამიანის ცხოვრებაში ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ბავშვობის ხანა? • რატომ და როგორ მოგვითხრობს ლიტერატურა ადამიანების ცხოვრების გზაზე, მრავალფეროვან ცხოვრებისეულ გამოცდილებაზე? რა მიმართებაა მწერლობაში ასახულ ცხოვრებას, ადამიანებს/პერსონაჟებსა და რეალურ ცხოვრებას/ადამიანებს შორის? • რაში და რამდენად მეხმარება ავტორის ემოციებში გარკვევა? აქვს თუ არა მას კავშირი ჩემს ემოციებთან? • რა მიზნით და რამდენად ეფექტურად იყენებს ავტორი ენობრივ საშუალებებს? • რითია საინტერესო ადამიანის ცხოვრებაზე, ცხოვრებისეულ გამოცდილებაზე შექმნილი ლიტერატურა? როგორ შემიძლია გამოვიყენო მისი ცოდნა რეალურ ცხოვრებაში?

32

თემის ფარგლებში დასამუშავებელი საკითხები: ტიპი და ჟანრი: მხატვრული _ მინიატურები, არამხატვრული -ბიოგრაფიული, სალექსიკონო-საცნობარო სტატია, მულტიმედიური _ სატელევიზიო გადაცემა; კომპოზიცია: თავისებური სიჟეტის მქონე ე. წ. მკრთალსიუჟეტიანი ტექსტები (ე. წ. უსიუჟეტო ტექსტები); ტექსტის სტრუქტურა და ორგანიზება: მინიატურის სტრუქტურული თავისებურებანი; ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებები _ სახელდებითი წინადადებების ფუნქცია მინიატურაში; გრამატიკა _ ზმნის პირიანობა; სტრატეგიები: კითხვის, წერისა და ლაპარაკის სტრატეგიები, ასევე მეტაკოგნიტური სტრატეგიები. ტექსტი და კონტექსტი ეპოქა მინიატურაში, კონკრეტული და ზედროული. პოეტი და ეპოქა. მწერლის თანადროული ეპოქის გამოხატვა ტექსტში. მხატვრულ ნაწარმოებებში ასახული ფონი და გარემო.

ცნებები და მასთან დაკავშირებული მკვიდრი წარმოდგენები

ძირითადი რესურსი/ტექსტი: რეზო ჭეიშვილი მოკლე ბიოგრაფია (საცნობარო- მიმოხილვითი ტექსტი), მასალა ბიოგრაფიული ესკიზისათვის მუსიკა ქარში (ტექსტი სახელმძღვანელოდან). რეზო ინანიშვილი მოკლე ბიოგრაფია (საცნობარო-მიმოხილვითი ტექსტი), მასალა ბიოგრაფიული ესკიზისათვის წალო (ტექსტი სახელმძღვანელოდან). დამატებითი რესურსები: სახელმძღვანელოში მითითებული ვიდეორესურსები დამატებითი რესურსები: სახელმძღვანელოს ბლოკში მითითებული მასალა

„რამდენიმე

წუთი

კომპიუტერთან“

დამატებითი რესურსები:

33

• დოკუმენტური ფილმი რეზო ინანიშვილის შესახებ _ უცნობი ისტორიები. • ლიტერატურული თეატრი _ რეზო ინანიშვილის მოთხრობები. კითხულობენ: თავად ავტორი რეზო ინანიშვილი, მსახიობები: სესილია თაყაიშვილი, სპარტაკ ბაღაშვილი, ზურაბ ქაფიანიძე, გიზო სიხარულიძე, თენგიზ არჩვაძე. ქვეცნებები/საკითხები: ტიპი და ჟანრი: მხატვრული _ მინიატურები, არამხატვრული _ ბიოგრაფიული, სალექსიკონო-საცნობარო სტატია, მულტიმედიური _ სატელევიზიო გადაცემა; კომპოზიცია: თავისებური სიუჟეტის მქონე ე. წ. მკრთალსიუჟეტიანი ტექსტები (ე. წ. უსიუჟეტო ტექსტები). ტექსტის სტრუქტურა და ორგანიზება: მინიატურის სტრუქტურული თავისებურებანი; გრამატიკა _ ზმნის პირიანობის ფუნქციურად გამოყენება სხვადასხვა ტიპის ტექსტებში. ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებები _ სახელდებითი წინადა­ დებების ფუნქცია მინიატურაში. სტრატეგიები: კითხვის, წერისა და ლაპარაკის სტრატეგიები, ასევე მეტაკოგნიტური სტრატეგიები. ტექსტი და კონტექსტი ეპოქა მინიატურაში, კონკრეტული თუ ზედროული. პოეტი და ეპოქა. მწერლის თანადროული ეპოქის გამოხატვა ტექსტში. მხატვრულ ნაწარმოებებში ასახული ფონი და გარემო.

კომპლექსური დავალებები და საკვანძო შეკითხვები

(1) ჟანრი • ერთი ჟანრის ტექსტებს აქვთ საერთო მახასიათებლები; • ავტორები ირჩევენ გარკვეულ ჟანრს კონკრეტული მიზნის შესაბამისად; • ჟანრობრივი მახასიათებლების ცოდნა მეხმარება ტექსტის სიღრმისეულად გაგება-გააზრებაში; • ჟანრობრივი მახასიათებლების ცოდნის გამოყენება მეხმარება კონკრეტული მიზნით ტექსტების შედგენა-გააზრებაში.

კომპლექსური დავალების დამუშავების ეტაპები (აქტივობები, რესურსები): ეტაპი I. მოსწავლეებისთვის პირველი კომპლექსური დავალების პირობის გაცნობა საკვანძო შეკითხვები: რას გულისხმობს შესასწავლი საკითხი? რა შემოქმედებითი პროდუქტით უნდა დავადასტურო, რა ვისწავლე ამ საკითხთან დაკავშირებით? დაკვირვება სასწავლო მასალაზე შემდეგი ცნებების მიხედვით: ჟანრი, კომპოზიცია, გრამატიკა, ენობრივ-გამომსახველობითი სა­შუა­ლებები, სტრუქტურა და ორგანიზება, კონტექსტი, სტრა­ტე­გიები; ასევე ქვეცნებებსა და საკითხებზე: მინიატურა.

(2) კომპოზიცია/შინაასობრივი მხარე

აქტივობა 1 მეტაკოგნიტური პაუზა

34

• ტექსტის მთლიანობას განაპირობებს მისი კომპოზიცია/შინაარსობრივი მხარე. • კომპოზიციას/შინაარსობრივ მხარეს ქმნის კომპოზიციურ-ლიტერატურული ელემენტების ერთობლიობა. მაგ.: • ლექსში _ თემის, იდეის, მხატვრული საშუალებების, მეტრის, რითმის; • პოემაში _ თემის, იდეის, ფაბულის, სიუჟეტის, მოქმედების დროისა და ადგილის, პერსონაჟთა სახეების, ხედვის კუთხის, ჩანართი ეპიზოდების, მხატვრული საშუალებების, მეტრისა და რითმის; • მხატვრულ პროზაულ ნაწარმოებში _ თემის, იდეის, ფაბულის, სიუჟეტის, პერსონაჟთა სახეების, მოქმედების დროისა და ადგილის, ხედვის კუთხის, ჩანართი ეპიზოდების, მხატვრული საშუალებების; • არამხატვრულ ტექსტებში _ იდეების/ საკითხების, ხედვის კუთხის. • ტექსტის მთლიანობის განმსაზღვრელი ელემენტები გავლენას ახდენს ტექსტის მნიშვნელობაზე/ფასეულობაზე. • ტექსტის მთლიანობის განმსაზღვრელი ელემენტების ცოდნის გამოყენება დამეხმარება ტექსტების სიღრმისეულად გააზრებაში, ეფექტიანი ტექსტების შედგენაში.

• რას ნიშნავს მინიატურა?როგორ უნდა მომზადდეს იგი? • აქვს თუ არა ამ ტექსტს თავისი მახასიათებლები, რომლებიც უნდა გამოვიყენო ტექსტის აგებისას? • რა მასალაზე უნდა შევქმნა ეს ტექსტი? • რას უნდა მივაქციო ყურადღება დავალების შესრულების დროს? როგორ შევამოწმო სამუშაოს შესრულების შედეგი? აქტივობა 2. გონებრივი იერიში წაკითხვამდე ვარაუდების გამოთქმა რა ვიცით მინიატურაზე? წინა წლებში შესწავლილი მასალის, კლასგარეშე მასალისა და, საერთოდ, ფონური ცოდნის გააქტიურება. კითხვის დროს _ ტექსტის გაცნობა; ახალი ლექსიკის დამუშავება (მნიშვნელობის განსაზღვრა კონტექსტზე დაყრდნობით ან ლექსიკონის გამოყენებით), ტექსტთან დაკავშირებული კითხვების დასმა. კითხვის შემდეგ წაკითხულის გაგება-გააზრება, კითხვების დასმა (გონებრივი იერიში); იმის წარმოჩენა, თუ რომელ ეპიზოდში რა არის გამოკვეთილი. რუბრიკა _ „გავიაზროთ წაკითხული და ვიმსჯელოთ“ ეტაპი II პირველ კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობა, საკითხების/ ქვეცნებების დამუშავება, მკვიდრი წარმოდგენების ჩამოყალიბებაზე მუშაობა საკვანძო შეკითხვები: რა უნდა ვისწავლო/გავაცნობიერო იმისთვის, რომ შევძლო მოცემული კომპლექსური დავალების შესრულება? როგორ ვიმუშაო კომპლექსურ დავალებაზე? რა ნაბიჯები გადავდგა? რა ცოდნა-გამოცდილება დამჭირდება თითოეული ნაბიჯისთვის?

* ამ შემთხვევაში შეფასების კრიტერიუმებს დაემატება ინტერტექსტუალობა.

საკვანძო შეკითხვები: როგორ დამეხმარება ამ დავალების შესრულებაში მინიატურის ჟანრული თავისებურებების ცოდნა? როგორ ავაგო მინიატურა? რა ქმნის მინიატურის კომპოზიციას და როგორ გამოვიყენო ეს ცოდნა მინიატურის აგებისას? როგორ დავარწმუნო მკითხველი? როგორ დამეხმარება გრამატიკული კატეგორიები ტექსტის მხატვრულობის გაძლიერების კუთხით? როგორ დავეხმარო მკითხველს ჩემი ნამუშევრის გაგებაში? დავალება 1. მინიატურის დაწერა მინიატურები ჩვენი ცხოვრებიდან შეარჩიეთ თქვენთვის სასურველი ერთ-ერთი ვარიანტი და საკუთარი ცხოვრებისეული გამოცდილების საფუძველზე შექმენით მინიატურის რამდენიმე ნიმუში: თემატიკა: • მინიატურები ჩემი ბავშვობიდან; • ჩემი სოფლის/ ქალაქის მინიატურები; • მინიატურები სასკოლო ცხოვრებიდან; • მინიატურები მასწავლებლებზე; • საოჯახო მინიატურები; • მინიატურები მომავლიდან. დავალების შესრულებისას გაითვალიწინეთ: • მინიატურის ჟანრობრივი თავისებურებანი; • ტექსტის კომპოზიციური მახასიათებლები _ მკრთალ­ სიუჟეტიანობა, თემა, იდეა, ძირითადი სათ­ქმელი, ასევე მინიატურის კომპოზიციური ელე­მენტები _ მხატვრული დეტალი, დეტალთა გან­ლაგება გარკვეული კომპოზიციის შესაქმნელად. • მინიატურის კონტექსტუალური გარემო. განსაზღვრეთ, აისახება თუ არა თქვენი თანადროულობა მინიატურაში, თუ ერთგვარ „მარადიულ“, „ზედროულ“ მინიატურას აირჩევთ? • შეარჩიეთ, დაიმოწმებდით თუ არა რაიმეს სხვადასხვა ტექსტიდან, რომელ ლიტერატურულ ჩანართებსა და ციტატებს გამოიყენებთ?* • იფიქრეთ, როგორ გადმოსცეთ თქვენი ემოციები, როგორ გააცოცხლოთ თქვენი განწყობილებები დეტალების მეშვეობით; • როგორ მოახდენთ ემოციურ ზემოქმედებას მსმენელზე, როგორ „გადასდებთ“ თქვენს განწყობილებებსა და ემოციებს (დაანახვებთ, შეაგრძნობინებთ, მოასმენინებთ);

(3) ინტერპრეტაცია, საკუთარი დამოკიდებულების გამოხატვა • ინტერპრეტაცია გულისხმობს ტექსტის მნიშვნელობის ახსნას ან/და მის წარმოჩენას ახალი სახით, ფორმით/კუთხით; • ინტერპრეტაციის დროს უნდა დავეყრდნო ტექსტში მოცემულ მინიშნებებს, დავიხმარო პირადი გამოცდილება, ნასწავლი/ნაცნობი ტექსტების, ცნებებისა და საკითხების ცოდნა; • ინტერპრეტაციის შედეგად შემიძლია ჩავწვდე ავ­ტო­­ რის აზრებს, უფრო სიღრმისეულად გავიგო ტექ­სტი. • პირადი დამოკიდებულების გამოხატვა მეხმარება დასკვნის გამოტანაში, ტექსტის რეალურ ცხოვრებასთან დაკავშირებაში.

35

(4) ტექსტის სტრუქტურა-ორგანიზება • ყველა ტექსტს აქვს გარკვეული სტრუქტურა. სტრუქტურის შემადგენელი ელემენტები შეიძლება იყოს როგორც სიტყვიერი, ისე არასიტყვიერი; • ავტორები იყენებენ სტრუქტურულ ელემენტებს იდეებისა და ინფორმაციის ორგანიზებისთვის, ტექსტის ცალკეული ეპიზოდების/მნიშვნელოვანი ნაწილების გამოკვეთისთვის; • არამხატვრულ ტექსტებს შესაძლებელია ჰქონდეს სხვადასხვა ორგანიზაციული ყალიბი; • სტრუქტურული ელემენტების ან/და ორგანიზაციული ყალიბის ცოდნის გამოყენება მეხმარება ტექსტის შინაარსის უკეთ გააზრებაში, მიზნის შესაბამისი ტექსტების შედგენაში. (5) ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებები • მწერლები გვიზიარებენ თავიანთ გრძნობებს, გამოც­დილებას, დამოკიდებულებებსა და მოსაზ­ რებებს ოსტატურად შერჩეული სიტყვების, ფრაზების, გრა­მატიკული ფორმებისა და სტილის გამოყენებით; • ტექსტში გამოყენებული ენობრივგამომსახველობითი საშუალებები გამოკვეთს ტექსტის მნიშვნელობას/ფასეულობას; • მწერლები იყენებენ სხვადასხვა ენობრივ საშუა­ ლებას იმისათვის, რომ მოახდინონ შთაბეჭდილება მკითხ­ველზე, დაარწმუნონ მკითხველი; • ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებებისა და გრამატიკული ფორმების ცოდნის გამოყენება და­ მეხმა­რება ტექსტების სიღრმისეულად გააზრებაში, მიზ­ნის შესაბამისი ტექსტების შედგენაში.

აქტივობა 3. ტექსტებზე მუშაობა წაკითხვამდე _ ილუსტრაციებისა და სათაურის მიხედვით ვარაუდების გამოთქმა შესასწავლ მასალაში წარმოდგენილი ტექსტების შესახებ; პირადი გამოცდილების გააქტიურება _ ადრე შესწავლილი იმ კონკრეტული ცოდნის მობილიზება, რომელიც აღნიშნულ მონაკვეთში ახალი ცოდნის ასაგებად დასჭირდებათ (იმის ახსნით, თუ რა მინიშნებაზე დაყრდნობით გამოთქვეს ეს ვარაუდი). ქვეცნების (მინიატურა) შესახებ არსებული ცოდნის გახსენება. კითხვის დროს _ ახალი ლექსიკის დამუშავება (მნიშვნელობის განსაზღვრა კონტექსტზე დაყრდნობით ან ლექსიკონის გამოყენებით), ტექსტთან დაკავშირებული კითხვების დასმა. კითხვის შემდეგ _ საუბარი იმაზე, რომელი წინასწარი ვარაუდი გამართლდა, რომელი _ არა. ინტერაქცია ტექსტზე. რუბრიკა _ „გავიაზროთ წაკითხული და ვიმსჯელოთ“

• საკომუნიკაციო სიტუაცია. დააზუსტეთ, ვინ გადმოგვცემს ამბავს (ავტორი, მთხრობელი, თუ სხვა პერსონაჟი, შესაბამისად, რომელ პირში წარიმართება თხრობა? რას ცვლის ამგვარი ცვლილებები მინიატურის ტექსტში? რა ვარიაციული ნაირსახეობების შესაძლებლობებს აჩენს ზმნის პირიანობის ცოდნა და გამოყენება? • გრამატიკაში შესწავლილი მასალის ფუნქციურად გამოყენება. კერძოდ, სწორი ფორმით გამოიყენეთ 5-6 სახელდებითი წინადადება. გაითვალისწინეთ, რომ ამ მოკლე წინადადებებმა სათქმელის მრავალგვარი გადმოცემისა და გაგების შესაძლებლობა დაიტიოს;

პრეზენტატორის თვითშეფასება მინიატურების წარდგენის შემდეგ გაიაზრეთ: • კმაყოფილი ხართ თუ არა თქვენი მუშაობით? რა გქონდათ დაგეგმილი და შეძელით თუ არა ჩანაფიქრის აქტივობა 4. განხორციელება? ზმნის პირის ფორმათა შესაძლებლობები, ანუ პირიანობის ფუნქციური • სწორად ააგეთ თუ არა ტექსტი სტრუქტურულად და გამოყენება ტექსტში ჟანრობრივად? გრამატიკულ ცოდნას ვამოწმებთ ტექსტებზე • გაითვალისწინეთ თუ არა დროითი კონტექსტი? რა (დავალება ქართული ენის სახელმძღვანელოდან) ფუნქცია ენიჭება ეპოქასა და გარემოს ნაშრომში? გადაიხაზეთ რვეულში ქვემოთ მოცემული ცხრილი. ამოიწერეთ რეზო • გაიხსენეთ თქვენი რეალური ცხოვრებისეული ჭეიშვილის მოთხრობიდან „მუსიკა ქარში“ ზმნები და დააჯგუფეთ ისინი განწყობილებები, იგივე განწყობილებები ჩანს თუ არა ცხრილში პირიანობის მიხედვით. მინიატურაში? • რა ენობრივი საშუალებები გამოიყენეთ მხატვრული ერთპირიანი ორპირიანი სამპირიანი ფუქციით? როგორ დაგეხმარათ გრამატიკული ზმნები ზმნები ზმნები კატეგორიების ცოდნა, მინიატურის ტექსტის შექმნისას, შესაბამისი განწყობის გადმოცემაში? • აღნიშნეთ, კონკრეტულად, რომელი აუდიტორიისთვის იყო გამიზნული მინიატურა და რა იყო თქვენი მიზანი. გრამატიკული თავსატეხი -აბა, თუ შევძლებთ. • წარსულის მოგონებების თემაზე შექმენით სამი ტექსტი შეეცადეთ, ერთ ტექსტში გამოიყენოთ მხოლოდ ერთპირიანი ზმნები, მეორე ტექსტში _ მხოლოდ ორპირიანი ზმნები, ხოლო მესამე ტექსტში _ მხოლოდ სამპირიანი ზმნები. • რა დასკვნა გამოიტანეთ ჩატარებული სამუშაოდან? შესაძლებელი იყო? ადვილი იყო თუ რთული დავალების შესრულება? რატომ? გრამატიკულ ცოდნას ვამოწმებთ ტექსტებზე (მასალა წარმოდგენილია ენის სახელმძღვანელოში) დაუკვირდით რევაზ ინანიშვილის მოთხრობის „წალოს“ ენას. მოთხრობა ძირითადად პირველი პირის ფორმებით არის გადმოცემული. მაგრამ ტექსტებში გვხვდება მეორე პირის რამდენიმე ფორმა. იპოვეთ ისინი და ამოიწერეთ რვეულში.

მსმენელის დღიური: (ურთიერთშეფასების სქემა) შეაფასეთ წარმოდგენილი მინიატურები, გაითვალისწინეთ: • რამდენად შეესაბამება ნაშრომი ჩანაფიქრს _ ჩანს თუ არა მასში მთავარი სათქმელი? რატომ განეკუთვნება ეს ტექსტი მინიატურის ჟანრს? (ჟანრობრივი მახასიათებლების აღქმა)

(6) კონტექსტი • ყველა თხზულებას აქვს თავისი კონტექსტი _ ფონი თუ გარემო, რომელშიც შეიქმნა ესა თუ ის ნაწარმოები; • კონტექსტს შეიძლება განსაზღვრავდეს სხვადასხვა ფაქტორი, მაგ.: ავტორის ცხოვრებისეული გამოცდილება, სოციალური წრე, შეხედულებები; ადგილი, ეპოქა ან კულტურა, რომელშიც თხზულება შეიქმნა; • კონტექსტი შეიძლება იყოს საზოგადოებრივი, პოლიტიკური, ისტორიული, კულტურული სახისა; • კონტექსტის ცოდნა დამეხმარება ტექსტის სიღრმისეულად გაგებაში, მისი მნიშვნელობის, აქტუალობის გააზრებაში.

დაფიქრდით და უპასუხეთ:

• რატომ იყენებს ავტორი ზმნის მეორე პირის ფორმებს? • ვის მიმართავს ამ ფორმით? • რა ემოციას იწვევს მოთხრობაში მეორე პირის ფორმების გამოყენება? თანამოსაუბრედ მკითხველის შემოყვანა?* როლური თამაში _ ვარიაციები ზმნის პირიანობაზე. გადმოეცით „წალო“ გარედან დამკვირვებლის პოზიციიდან. დავუშვათ, მთხრობელს ბავშვობის მეგობარი ესტუმრა, იგი მინიატურაში გადმოცემულ ამბებს იხსენებს და, შესაბამისად, თხრობაც ასე დაიწყება; „აქ ღუმელი გედგათ... “ ანდა ავტორმა მთხრობლის გარეშე გადაწყვიტა ამბის გადმოცემა და ამისთვის თხრობას მესამე პირს მიმართ იწყებს („აქ ღუმელი იდგა...“)

• რამდენად შეესაბამება ნაშრომი მინიატურის სტრუქტურას? რატომაა ეს ტექსტი მინიატურა? (სტრუქტურული მახასიათებლების აღქმა) • როგორაა გამოყენებული გრამატიკული კატეგორიები ტექსტის აგებისას? რა ფუნქციური დანიშნულება აქვს ენობრივ-გრამატიკულ ნორმებს ტექსტში? რას ურჩევდით ავტორს?

36

შეფასების კრიტერიუმები მოსწავლეს შეუძლია: • ტექტის ტიპისა და ჟანრის ამოცნობა (ტიპი და ჟანრი); • ტექსტის კომპოზიციური მახასიათებლების ამოცნობა და გამოყენება ახალი ტექსტის აგებისას (კომპოზიცია); • ტექსტის სტრუქტურული მახასიათებლების ცოდნა• რა და როგორ შეიცვლება ამბავში, თუ მას მეორე პირის გამოყენება; ფორმებით გადმოვცემთ? • ტექსტის სტრუქტურა და ორგანიზება. (7) მიმართებები ტექსტებს შორის • რა და როგორ შეიცვლება ამბავში, თუ მას მესამე პირის • კონკრეტული კონტექსტის გადმოცემა ან ზედროული, (ინტერტექსტულობა) ფორმებით გადმოვცემთ? ზოგადი კონტექსტის შექმნა. (ტექსტი და კონტექსტი). • ინტერტექსტობრივი მიმართებები გულისხმობს, კავშირი კომპლექსურ დავალებასთან: • გრამატიკული ცოდნის ფუნქციურად გამოყენება, რომ ერთ რომელიმე ტექსტში შეიძლება • როგორ მეხმარება ზმნის პირიანობის შესახებ მიღებული კერძოდ, ზმნის პირიანობისა და სახელდებითი მოხმობილი ან გამოყენებული იყოს სხვა გრამატიკული ცოდნა კომპლექსური დავალების წინადადებების ფუქნციური გამოყენება ტექსტებში კონკრეტული ტექსტი /ტექსტები; შესრულების დროს? (ენობრივ-გამომსახველობითი ს გრამატიკა + ენობრივ• ინტერტექსტობრივი მიმართებები გამოკვეთს გამომსახველობითი საშუალებები) მჭიდრო კავშირს ტექსტებს შორის და წარმოაჩენს, • რაში დამჭირდება გრამატიკულ ფორმათა ცოდნა მინიატურის აღქმასა და შემგომში ამ ტიპის ტექსტის დაწერის • მიზნის შესაბამისი სტრატეგიების შერჩევა, ასევე რა ზეგავლენა მოახდინა ერთმა ტექსტმა მეორეზე. მეტაკოგნიტური სტრატეგიების გამოყენება; დროს? • ერთი ტექსტის მეორეზე ზეგავლენა შეიძლება გამოიხატებოდეს: • გრამატიკული კატეგორიების გამოხატვის გარდა, რა ფუნქცია (სტრატეგიები:) • კონკრეტული ტექსტის ენის/ენობრივი ჰქონია ზმნის პირიანობას მხატვრულ ტექსტში? პასუხის ფორმულების გამოყენებით მეორე ტექსტში; გაცემაში დაგეხმარებათ მინიშნებების ცხრილი: • კონკრეტული ტექსტიდან მოხმობილი ციტატების ჩართვით მეორე ტექსტში; მინიშნებები: ეს გრამატიკული პირი • კონკრეტული ტექსტის რეალიების _ სიუჟეტის, • გადმოსცემს თვითმხილველის თხრობას, ეს პერსონაჟების _ „გამოყენებით“ მეორე ტექსტში. დამაჯერებლობას მატებს ტექსტს; • ინტერტექსტობრივი მიმართებების გამოკვეთა • მიმართავს ვინმეს (უმეტესწილად _ მკითხველს), წარმოაჩენს ახალ კონტექსტებს, რაც დამეხმარება რაც მსმენელის ჩართულობას ზრდის ტექსტში. ამას ტექსტის მნიშვნელობის, იდეების, თემების, ხშირად მიმართავენ „თანაშემოქმედებითობის პერსპექტივების უფრო ღრმად/მრავალმხრივად ელემენტის გასაძლიერებლად; გააზრებაში, შესასწავლი ტექსტის ახლებურად ინტერპრეტირებაში. • აღწერს, გადმოსცემს, ხატავს ფაქტებს, მოვლენებს.

იგი გამოიყენება თხრობისას და შდარებით ნეიტრალურია, ვიდრე დანარჩენი ორი. * მოსწავლეები შესაძლოა მივიდნენ დასკვნამდე, რომ პირველი პირით გადმოცემული თხრობა ფართო შესაძლებლობებს იძლევა იმისათვის, რომ მთხრობემა მკითხველში მა უფრო ცხადად დაინახოს.

(8) გრამატიკა • გრამატიკის ნორმების ცოდნის გამოყენება მეხმარება ტექსტის უკეთ გაგებაში, წარმატებული კომუნიკაციის დამყარებაში (ზეპირად და წერილობით). • მორფოლოგიის ცოდნა მეხმარება სიტყვების ფორმებისა და მათი ცვალებადობის გაგებაში, სინტაქსის ცოდნა _ სიტყვების წინადადებებად შეწყობა-შეკავშირებაში.

აქტივობა 4. სახელდებითი წინადადებები მინიატურაში. გაეცანით ქვემოთ მოყვანილ ტექტს და იმსჯელეთ, რა ფუნქცია აქვს ამ მოკლე წინადადებებს ტექსტში: „ღამეა. თოვს. ცივა. მე მზის ამოსვლის მოლოდინში. და ისევ... ღამე... სიჩუმე... წყვდიადი... გნატრობ...“

37

აღადგინეთ ამ მოკლე ჩანაწერში გადმოცემული ამბავი. • ერთნაირი ტექსტები მიიღეთ თუ მრავალგვარი? 9) ტექსტის სიტუაციური მახასიათებლები • რა აქვს ამ ტექსტებს საერთო? (საკომუნიკაციო სიტუცია) • თქვენი აზრით, რის გამოხატვა სურდა ავტორს ამ ფორმით; რატომ შეარჩია ამბის გადმოცემისას ასეთი ბუნდოვანი ფორმა? • კომუნიკაცია გულისხმობს ინფორმაციის გაცვლას • როგორი საფიქრალი აღძრა ამ მოკლე და დაუმთავრებელმა ინფორმაციის გამცემსა და მიმღებს შორის; წინადადებებმა _ ერთგვაროვანი თუ განსხვავებული და • საკომუნიკაციო სიტუაცია გულისხმობს სხვადასხვა მრავალფეროვანი? რას უწყობს იგი ხელს: ერთი კონკრეტული სიტუაციურ ფაქტორს: კომუნიკაციის მიზანს, თემას, სათქმელის ნათლად და კონტკრეტულად გამოხატვას, თუ ადგილსა და დროს, კომუნიკაციის მონაწილეებს მრავალგვარი ვარიანტის შესაძლებლობას ქმნის? (ადრესანტს, ადრესატს); • რა ფუნქცია ჰქონია სახელდებით და მოკლე დაუმთავრებელ • სიტუაციური ფაქტორები ზეგავლენას ახდენს წინადადებებს ტექსტში? კომუნიკაციის ფორმასა და შინაარსზე; • რა შემთხვევაშია ეფექტური ამგვარი თხრობა? • სიტუაციური მახასიათებლების გათვალისწინება დამეხმარება წარმატებული და ეფექტიანი კავშირი კომპლექსურ დავალებასთან: კომუნიკაციის დამყარებაში. • როგორ მეხმარება გრამატიკული ცოდნა-გამოცდილება ლიტე­რატუ­ რული ტექსტის შდგენისას (მინიატურის) შესახებ ცოდნის აგებაში? (10) სტრატეგიები • რაში დამეხმარება ზმნის პირიანობის ცოდნა წერითი ნამუშევრის • მოსმენა, ლაპარაკი, კითხვა და წერა სხვადასხვა შესრულებაში, როგორ, რა ფუნქციით გამოვიყენებ ზმნური ეტაპს მოიცავს. ფორმების გამოხატვის შესაძლებლობებს ტექსტის შექმნისას? • რაში დამჭირდება გრამატიკულ ფორმათა ფუნქციური გამოყენების • მოსმენის, ლაპარაკის, კითხვისა და წერის მიზნის ცოდნა შემგდგომში ტექსტების შექმნაში? მისაღწევად უნდა შევარჩიო და გამოვიყენო თითოეული მათგანის ცალკეული ეტაპის აქტივობა 4. შესაბამისი ხერხები, ანუ სტრატეგიები. • სწავლის პროცესზე დაკვირვება და გამოყენებული მინი _ კვლევა მინიატურის შესახებ ა) მინიატურა ხელოვნების სხვა დარგებში (მხატვრობა) სტრატეგიების გაცნობიერება დამეხმარება გთავაზობთ მცირე კვლევას მინიატურის შესახებ; სიძნელეების გადალახვასა და წინსვლაში. გაეცანით სახელმძღვანელოში მოცემულ მასალას მინიატურის შესა­ხებ და გამოთქვით ვარაუდები ქვემოთ მოცემული კითხვარის დახმა­რებით: • რა არის მინიატურა; • ხელოვნების რომელ დარგებში გვხვდება მინიატურები?

• დააკვირდით ილუსტრაციებს და ივარაუდეთ _ მინიატურა მარტივ და მცირე ფორმის სათქმელს გადმოგვცემს, თუ პირიქით, მცირე ფორმებში ატევს დიდ სათქმელს და მარავალ პრობლემას? (პასუხის გაცემაში დაგეხმარებათ ილუსტრაციები). დააკვირდით: აქ უფრო მარტივი სურათებია მოცემული, ვიდრე დიდ ტილოზე, თუ ეს მცირე ფორმებში გადმოცემული დიდი და რთული ტილოა? თქვენი აზრით, რა ქმნის მნიატურის თავისებურებას მხატვრობაში? ბ) მინიატურა ლიტერატურაში რამდენიმე საკითხი განსჯისათვის მინიდისკუსია გთავაზობთ, მცირე კვლევას მინიატურის შესახებ. შემოთავაზებული კითხვარის მიხედვით გამოხატეთ ვარაუდები მინიატურის თავისებურებების შესახებ: • როგორი ტიპის ტექსტი იქნება მინიატურა მოცულობის თვალ­ საზრისით (ფორმით) და სათქმელის სირთულის, პრობლემატიკის მრავალ­ფეროვნების თვალსაზრისით (შინაარსი); ამისათვის გაეცანით მინიატურებს და გაიაზრეთ, ქვემოთ დასახელებული პრობლემებიდან რომელი გგვხვდება ტექსტში?

38

• ადამიანის არსებობის საზრისის ძიება; • თაობათა ურთიერთობები; • მშობლიური გარემოს ნოსტალგია; • სევდა გარდაცვლილ ახლობლებზე; • მშობლიური გარემოს მარადიული ხედები; • ადამიანისა და სამყაროს ურთიერთმიმართება; • ადამინის სურვილები და მოვალეობები; • წარმავალობის ზოგადსაკაცობრიო სევდა; • აქვს თუ არა მინიატურას სიუჟეტი? • რა ჭარბობს მინიატურაში _ თხრობა, აღწერა თუ მსჯელობა? უფრო ხშირად მინიატურა გვიამბობს და გადმოგვცემს, აღგვიწერს და განგვაცდევინებს, თუ მსჯელობს და გაგვააზრებინებს? • რა განაპირობებს მინიატურაში მეტყველების ამ ფორმის უპირატესობას? რატომაა მინიატურაში ამ ფორმით მეტყველება უფრო მოსახერხებელი? • აქვს თუ არა მინიატურას მკვეთრად გამოხატული სიუჟეტი, რო­მელ­ შიც ამბავი ვითარდება (იწყება, მოცემულია წინა ამბავი, სი­ტუ­ა­ცია იძაბება, ვითარდება კულმინაცია, გგვაქვს კვანძის შეკვრა და ლო­ გი­კური გამოსავალი _ კვანძის გახსნა), თუ ამ ტიპის ტექსტს თა­­­ვი­­ სებური კომპოზიცია ახასიათებს? რა ქმნის მინიატურის კომპო­ზი­ ციას?

• დავაკვირდეთ მინიატურას პერსონაჟების კუთხით _ მინიტურას მრავალი პერსონაჟი ჰყავს თუ არა? რატომ? • როგორ იხატება პერსონაჟი მინიატურაში _ მისი ხასიათი მრავალმხრივადაა აღწერილი, თუ მხოლოდ ერთი ან ორი თვისებაა აღწერილი? ვხვდებით თუ არა მინიატურაში პრობლემების განსჯას, მსჯე­ ლობას, გადაწყვეტის გზების ძიებას? პრობლემების განსჯის თვალსაზრისით, რა ახასიათებს მინიატურას? გ) მინიდისკუსია _ საპირისპირო თვალსაზრისები სახელმძღვანელოში მოცემულია განსხვავებული თვალსაზრისები მინიატურის შესახებ. დაიყავით ჯგუფებად, გაეცანით მათ, დაეთანხმეთ ან უარყავით შემო­ თავაზებული თვალსაზრსები. მოძებნეთ სახელმძღვანელოს დანართში სტატია _ მინიატურა. იმსჯელეთ:

39

• რის ამოცნობა შეძელით და რისა _ ვერა? • რამ გაგიადვილათ დავალების შესრულება და უცნობი მასა­ ლის ამოცნობა; • სამომავლოდ რას გეგმავთ ხელშემწყობი ფაქტორების გასაძ­ლიე­რებლად და ხელისშემშლელი ფაქტორების აღმოსაფხვრელად? შეგიძლიათ ისარგებლოთ ცხრილით: ადრე ვიცოდი

ვარაუდებზე მუშაობის დროს „აღმოვაჩინე“...

დანართის სტატიიდან გავიგე

კავშირი კომპლექსურ დავალებასთან:

• როგორ მეხმარება მინიატურის შესახებ მხატვრობაში არსებული ცოდნა-გამოცდილება ლიტერატურის ანა­ ლოგიური მასალის (მინიატურის) შესახებ ცოდნის აგებაში? • რაში დამეხმარება მინიატურის შესახებ მიღებული ცოდნა კომპლექსური დავალების შესრულების დროს? • რაში დამჭირდება გრამატიკულ ფორმათა ცოდნა მინიატურის აღქმისა და შემდგომში ამ ტიპის ტექსტის დაწერის დროს? ეტაპი 1!. სრულდება დავალება 1. მინიატურების დაწერა ეტაპი III. პირველი კომპლექსური დავალების პრეზენტაცია, მკვიდრი წარმოდგენების გამოვლენა

40

საკვანძო შეკითხვა: როგორ წარმოვადგინო კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის შედეგები ისე, რომ ეს მსმენელებისთვის გასაგები და საინტერესო იყოს. ეტაპი III. მესამე კომპლექსური დავალების პრეზენტაცია, მკვიდრი წარმოდგენების გამოვლენა საკვანძო შეკითხვა: როგორ წარმოვადგინო კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის შედეგები ისე, რომ ეს მსმენელებისთვის გასაგები და საინტერესო იყოს. ნაბიჯი 1. შეთანხმება ნამუშევრების წარდგენის წესზე. ნაბიჯი 2. „მსმენელის დღიურის“ გაცნობა. ნაბიჯი 3. მინიატურის წარდგენა, უკუკავშირის მიღება. ნაბიჯი 5. რეფლექსია მოსწავლეები საუბრობენ, რას გააკეთებდნენ სხვაგვარად, თავიდან რომ დაეწყოთ მინიატურაზე მუშაობა. აქტივობა 5 დავალების შესრულების დღიური • ახსენით, როგორ შეასრულეთ დავალება. როგორ დაგეგმეთ სამუშაო, მუშაობის პროცესში მოგიწიათ თუ არა გეგმის შცვლა? • ახსენით, მოცემული სამუშაოდან რომელი დავალების შესრულება გაგიადვილდათ და როგორ ფიქრობთ, რამ გაგიადვილათ მუშაობის პროცესი? • ახლა იმ პრობლემებზეც ისაუბრეთ, რამაც სიძნელეები შეგიქმნათ. კონკრეტულად აღწერეთ, რამ შეგიშალათ ხელი, რა საშუალება მოძებნეთ სიძნელის დასაძლევად, რა გამოგადგათ ყველაზე მეტად? როგორ გგონიათ, სიძნელე საბოლოოდ დაძლიეთ, თუ მომავალში კვლავ შეიძლება განმეორდეს? • ამ დავალების შესრულებისას ისეთ ხერხს ხომ არ მიაგენით, რომელსაც სამომავლოდაც გამოიყენებთ? თემატური მკვიდრი წარმოდგენები : ადამიანის ცხოვრებაზე, ცხოვრებისეულ გამოცდილებაზე მოგვითხრობს განსხვავებული ტიპისა და ჟანრის ტექსტები; • ადამიანების ცხოვრებისეული გამოცდილება შესაძლებელია განსხვავდებოდეს ერთმანეთისგან; • ავტორის, პერსონაჟის/ლირიკული გმირის ცხოვრებისეული გამოცდილება მეხმარება რეალური ცხოვრების სხვადასხვა პერსპექტივიდან გააზრებაში, ადამიანების/საკუთარი თავის უკეთ შეცნობაში, ლიტერატურული გამოცდილების გამდიდრებაში; • მწერლები იყენებენ სხვადასხვა ენობრივ საშუალებას იმისათვის, რომ უკეთ წარმოაჩინონ ადამიანის ცხოვრებისეული გამოცდილება, მოახდინონ შთაბეჭდილება მკითხველზე, დაარწმუნონ მკითხველი; • ცხოვრებისეულ გამოცდილებაზე შექმნილი ლიტერატურის უკეთ გასაგებად, მასზე აზრის გამოსახატავად შემიძლია გამოვიყენო პირადი გამოცდილება, ნასწავლი ლიტერატურის, ტექსტის ელემენტების, ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებების, კითხვის სტრატეგიების ცოდნა; იმისათვის, რომ გადმოვცე საკუთარი ცხოვრებისეული გამოცდილება, შემიძლია გამოვიყენო ნასწავლი/ნაცნობი ლიტერატურის, ცნებებისა და საკითხების ცოდნა.

თემატური მატრიცა 3 _ რასაც განვიცდით გიორგი ლეონიძის „მარიტა“ თემატური ერთეულის სახელწოდება: ლეგენდად ქცეული სიყვარული თემა: რასაც განვიცდით (თემატური ბლოკი: I თემატური ბლოკი. ადამიანი და მისი ცხოვრება საათების სავარაუდო რაოდენობა: 20 საკითხავი ტექსტი/ტექსტები: მხატვრული და არამხატვრული ტექსტები მოთხრობა, პიესა, მულტიმედიატექსტები -კინოფილმები: „ნატვრის ხე “ _ რეჟისორი თენგიზ აბულაძე, „რომეო და ჯულიეტა“ _ რეჟისორი ფრანკო ძეფირელი, ასევე „რომეო და ჯულიეტა“ _ კინოვერსია ტექსტის გარეშე, ბალეტი ფილმად (ტექსტების ენა). თემატური საკვანძო შეკითხვები • როგორ გამოხატავენ ადამიანები სიყვარულს? როგორ შეიძლება ამოვიცნოთ ნამდვილი სიყვარული? • რამდენად ცვლის/არ ცვლის ადამიანს სიყვარული და რატომ? • რა მიმართებაა სიყვარულსა და მსხვერპლის გაღებას/სხვის მსახურებას შორის? • რამდენად პასუხობს ტექსტი კითხვებს, რომლებიც მაქვს სიყვარულთან დაკავშირებით? • რამდენად მეხმარება მწერლისა და პერსონაჟების ემოციების, სულიერი გამოცდილების გაცნობა? • რა მიზნით და რამდენად ეფექტურად იყენებს ავტორი ენობრივ საშუალებებს? • რატომ წერენ მწერლები სიყვარულზე? რატომაა სიყვარული ერთ-ერთი უმთავრესი თემა ყველა დროისა და კულტურის ლიტერატურასა და ხელოვნებაში? • რა მსგავსება-განსხვავებაა სიყვარულზე შექმნილ ტექსტებს შორის? რითია ისინი განპირობებული?

41

ტექსტის ტიპი და ჟანრი: _ მხატვრული, არამხატვრული, მოთხრობა, პიესა (ეპიზოდი). არამხატვრული: სალექსიკონო-შემეცნებითი ტექსტი; კომპოზიციური ელემენტები _ კრებულის ნაწილი _ მოთხრობა _ მთელისა და ნაწილის სიუჟეტური ურთიერთმიმართებისათვის, თემა, ქვეთემა, იდეა; მოქმედების დრო და ადგილი; თხრობა, აღწერა, პერსონაჟები, პორტრეტი, ხედვის კუთხე/პერსპექტივა (ავტორის/მთხრობლის, პერსონაჟის); სიუჟეტი და მისი განვითარების საფეხურები, კონფლიქტი. სტრუქტურული და ორგანიზაციული ელემენტები _ სათაური, თავი, აბზაცი. არავერბალური ელემენტები (ილუსტრაცია). კონტექსტი _ ტექსტის შექმნის ეპოქა, ადგილი; ეპოქის ზოგადი კონტექსტი; ავტორის ცხოვრებისეული და სულიერი გამოცდილება. მიმართებები ტექსტებს შორის (ინტერტექსტუალობა) _ ალუზია (ეთერიანთან და ვისრამიანთან????); ციტირება (ხალხური პოეზია ჩანართების სახით ტექსტში). ტექსტის სიტუაციური მახასიათებლები (საკომუნიკაციო სიტუაცია) _ კომუნიკაციის ადგილი, კომუნიკაციის მიზანი, ავტორი, აუდიტორია, მკითხველი, მონაწილეები (დისკუსიის). არავერბალური მეტყველება (მაგ., სხეულის ენა) ინტერპრეტაცია _ მწერლისა და რეჟისორის ინტერპრეტაცია, ავტორის/ პერსონაჟის ხედვის კუთხე/პერსპექტივა. ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებები (ლექსიკა, სტილი, მხატვრული ხერხები, რიტორიკული ხერხები) ლექსიკა, სტილი _ სიტყვაწარმოება; რიტორიკის ელემენტები _ თეზისი, არგუმენტი, რიტორიკული შეკითხვა. რიტორიკული მიმართვა, სტრატეგიები: ზეპირმეტყველების, კითხვის წერისა და მეტაკოგნიტური სტრატეგიების ფუნქციურად გამოყენება. გრამატიკა: კომპოზიტების ფუნქციური გამოყენება, კომპოზიტები?

ცნებები და მასთან დაკავშირებული მკვიდრი წარმოდგენები

ძირითადი რესურსი/ტექსტები: გიორგი ლეონიძე _ მოკლე ბიოგრაფია (სალექსიკონოშემეცნებითი), მარიტა. უილიამ შექსპირი „რომეო და ჯულიეტა“ _ სცენა პიესიდან დამატებითი რესურსები: 1. თენგიზ აბულაძის ფილმი „ნატვრის ხე“ https://www.youtube.com/watch?v=vgWASsGQpXM 2. როგორ იღებდნენ ნატვრის ხეს, ნაკლებად ცნობილი დეტალები: https://nostal.ge/2018/10/26/rogor-irebdnen-natvris-xes/ 3. კინოფილმი „რომეო და ჯულიეტა“ _ რეჟისორი ფრანკო ძეფირელი. https://www.adjaranet.com/movies/306/Romeo-and-Juliet?lang=GEO&quality=SD 4. „რომეო და ჯულიეტა“ სიტყვების მიღმა, ბალეტი ფილმად https://www.adjaranet.com/movies/878440033/Romeo-and-Juliet-Beyond-Words?lang=ENG&quality=SD

42

• ტექსტის ტიპი და ჟანრი: _ მხატვრული, არამხატვრული, მოთხრობა, პიესა (ეპიზოდი). არამხატვრული: სალექსიკონო-შემეცნებითი სტატია; • კომპოზიციური ელემენტები -კრებული და ნაწარმოები (მთელისა და ნაწილის ენა), ხედვის კუთხე/ პერსპექტივა (ავტორის/მთხრობლის, პერსონაჟის); • სტრუქტურული და ორგანიზაციული ელემენტები _ საკონფერენციო სიტყვის სტრუქტურა; • კონტექსტი _ ტექსტის შექმნის ეპოქა, ადგილი; ზოგადი ენობრივი კონტექსტი; მიმართებები ტექსტებს შორის (ინტერტექსტუალობა) _ ხალხური ჩანართების ენა და ნაწარმოების ენობრივი გარემო ; ციტირება (ხალხური პოეზია ჩანართების სახით ტექსტში). ტექსტის სიტუაციური მახასიათებლები (საკომუნიკაციო სიტუაცია) _ კომუნიკაციის ადგილი, კომუნიკაციის მიზანი _ აუდიტორია, ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებები (ლექსიკა, სტილი, მხატვრული ხერხები, რიტორიკული ხერხები), ლექსიკა, სტილი _ სიტყვაწარმოება; სტრატეგიები: ზეპირმეტყველების, კითხვის, წერისა და მეტაკოგნიტური სტრატეგიების ფუნქციურად გამოყენება. გრამატიკა: ენობრივ საშუალებათა ფუნქციური გამოყენება.

კომპლექსური დავალებები და საკვანძო შეკითხვები

(1) ჟანრი • ერთი ჟანრის ტექსტებს აქვთ საერთო მახასიათებლები; • ავტორები ირჩევენ გარკვეულ ჟანრს კონკრეტული მიზნის შესაბამისად.; • ჟანრობრივი მახასიათებლების ცოდნა მეხმარება ტექსტის სიღრმისეულად გაგება-გააზრებაში; • ჟანრობრივი მახასიათებლების ცოდნის გამოყენება მეხმარება კონკრეტული მიზნით ტექსტების შედგენაგააზრებაში.

43

(2) კომპოზიცია/შინაასობრივი მხარე • ტექსტის მთლიანობას განაპირობებს მისი კომპოზიცია/ შინაარსობრივი მხარე. • კომპოზიციას/შინაარსობრივ მხარეს ქმნის კომპოზიციურ-ლიტერატურული ელემენტების ერთობლიობა. მაგ.: • ლექსში _ თემის, იდეის, მხატვრული საშუალებების, მეტრის, რითმის; • პოემაში- თემის, იდეის, ფაბულის, სიუჟეტის, მოქმედების დროისა და ადგილის, პერსონაჟთა სახეების, ხედვის კუთხის, ჩანართი ეპიზოდების, მხატვრული საშუალებების, მეტრისა და რითმის; • მხატვრულ პროზაულ ნაწარმოებში _ თემის, იდეის, ფაბულის, სიუჟეტის, პერსონაჟთა სახეების, მოქმედების დროისა და ადგილის, ხედვის კუთხის, ჩანართი ეპიზოდების, მხატვრული საშუალებების. • არამხატვრულ ტექსტებში _ იდეების/საკითხების, ხედვის კუთხის. • ტექსტის მთლიანობის განმსაზღვრელი ელემენტები გავლენას ახდენს ტექსტის მნიშვნელობაზე/ ფასეულობაზე. • ტექსტის მთლიანობის განმსაზღვრელი ელემენტების ცოდნის გამოყენება დამეხმარება ტექსტების სიღრმისეულად გააზრებაში, ეფექტიანი ტექსტების შედგენაში.

კომპლექსური დავალების კომპლექსური დავალების საკვანძო შეკითხვები: დამუშავების ეტაპები (აქტივობები, რესურსები) • როგორ ავაგო საკონფერენციო გამოსვლა, რა ძირითადი ეტაპი I. მოსწავლეებისთვის პირველი კომპლექსური ნაწილებისაგან შედგება ამ ტიპის არამხატვრული ტექსტი? დავალების პირობის გაცნობა როგორ წარმოვაჩინო სხვადასხვა ტიპისა და ჟანრის საკვანძო შეკითხვები: რას გულისხმობს შესასწავლი საკითხი? რა ტექსტის გაგების შედეგად მიღებული შთაბეჭდილებები და შემოქმედებითი პროდუქტით უნდა დავადასტურო, რა ვისწავლე ემოციები? ამ საკითხთან დაკავშირებით? • როგორ მეტყველებენ პერსონაჟები, არის თუ არა ამ შემთხვევაში პერსონაჟთა მეტყველება ხალხის ენა? • ეპოქისა და გარემოს რა ენობრივი თავისებურებები დაკვირვება სასწავლო მასალაზე შემდეგი ცნებების მიხედვით: უნდა გავითვალისწინო საკონფერენციო თემაში ჟანრი, კომპოზიცია, გრამატიკა, ენობრივ-გამომსახველობითი გადმოსაცემად? როგორ წარმოაჩენს ტექსტში საშუალებები, სტრუქტურა და ორგანიზება, კონტექსტი, ჩანართების სახით მოცემული ხალხური პოეზია მიმართებები ტექსტებს შორის (ინტერტექსტუალობა), ტექსტის გარემოს ენობრივ სურათს? სიტუაციური მახასიათებლები, სტრატეგიები, • როგორ წარმოვაჩინო ავტორის მეტყველება, რა ასევე, ქვეცნებებსა და საკითხებზე: ნაწარმოები და მისი ცალკეული კავშირია ხალხის ენასა და ავტორის ენას შორის? ნაწილი (მთელი და ნაწილი), ავტორისეული ჩანართები _ • როგორ გამოხატავს მწერლის ენას ავტორისეული რიტორიკული მიმართვა, რიტორიკული შეკითხვა, ავტორისეული ჩანართებირიტორიკული მიმართვა, რიტორიკული რემარკა. შეკითხვა? • როგორ დავარწმუნო მკითხველი? როგორ დავეხმარო აქტივობა 1 მკითხველს ჩემი ნამუშევრის გაგებაში? სახალისო გრამატიკული თავსატეხი _ ჩვენ ვქმნით სიტყვებს გაიხსენე ფრანსუა ვიიონის დავით წერედიანისეული თარგმანი. იფიქრე, რა სათქმელია ჩატეული სიტყვებში დავალება 1. დაგზაშარაობ (მთელი დღე შარაგზებზე უმიზნოდ დახეტიალობ); მკითხველთა კონფერენცია _ „მწერლის ენა და ხალხური მეტყველება“ არსებობს ასეთი სახალისო თამაში _ მრავალი სიტყვით შემოთავაზებული თემატიკიდან შეარჩიეთ ერთ-ერთი და სათქმელი ერთი სიტყვით გადმოსცე (იხ. დამატებით საკითხავი დაწერეთ საკონფერენციო მოხსენება: რესურსი, რომელიც მატრიცას ერთვის), საკონფერენციო თემატიკა: შეეცადე, რამდენიმე სიტყვიანი ფრაზა ერთ სიტყვად აქციო. • პერსონაჟთა მეტყველება: მოცემული სიტყვებისა და გამოთქმებისგან შექმენი ახალი • ციციკორეს მეტყველება; სიტყვა; • დიდედა ლელაური; დაფიქრდი, როგორ ჩაატიო ერთ სიტყვაში რამდენიმე სიტყვით • ბავშვების მეტყველება არიფანას მიხედვით; გადმოცემული აზრი: სხივებს აფენს ირგვლივ • სხვა პერსონაჟები. მარმარილოდ ქცევა • ავტორის ენა და ხალხური მეტყველება. ყველაზე უფრო ციაგის მფრქვეველი და მისთ. ჩამოწერე ეს სიტყვები და შეადარეთ, ტექსტის შესწავლის შემდეგ რომელი სიტყვები მოიგონეთ თქვენ და რომელი _ მწერალმა? შეადარეთ, ხომ არ დაემთხვა თქვენი და ავტორის შექმნილი ახალი სიტყვები? როგორ იქმნება ახალი სიტყვები?

(3) ინტერპრეტაცია, საკუთარი დამოკიდებულების გამოხატვა • ინტერპრეტაცია გულისხმობს ტექსტის მნიშვნელობის ახსნას ან/და მის წარმოჩენას ახალი სახით, ფორმით/ კუთხით. • ინტერპრეტაციის დროს უნდა დავეყრდნო ტექსტში მოცემულ მინიშნებებს, დავიხმარო პირადი გამოცდილება, ნასწავლი/ნაცნობი ტექსტების, ცნებებისა და საკითხების ცოდნა. • ინტერპრეტაციის შედეგად შემიძლია ჩავწვდე ავტო­რის აზრებს, უფრო სიღრმისეულად გავიგო ტექსტი. • პირადი დამოკიდებულების გამოხატვა მეხმარება დასკვნის გამოტანაში, ტექსტის რეალურ ცხოვრებასთან დაკავშირებაში.

44

4) ტექსტის სტრუქტურა-ორგანიზება • ყველა ტექსტს აქვს გარკვეული სტრუქტურა. სტრუქტურის შემადგენელი ელემენტები შეიძლება იყოს როგორც სიტყვიერი, ისე არასიტყვიერი; • ავტორები სტრუქტურულ ელემენტებს იყენებენ იდეებისა და ინფორმაციის ორგანიზებისთვის, ტექსტის ცალკეული ეპიზოდების/მნიშვნელოვანი ნაწილების გამოკვეთისთვის; • არამხატვრულ ტექსტებს შესაძლებელია ჰქონდეს სხვადასხვა ორგანიზაციული ყალიბი. • სტრუქტურული ელემენტების ან/და ორგანიზაციული ყალიბის ცოდნის გამოყენება მეხმარება ტექსტის შინაარსის უკეთ გააზრებაში, მიზნის შესაბამისი ტექსტების შედგენაში. (5) ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებები • მწერლები გვიზიარებენ თავიანთ გრძნობებს, გა­ მოცდილებას, დამოკიდებულებებსა და მოსაზ­ რებებს ოსტატურად შერჩეული სიტყვების, ფრაზე­ბის, გრამატიკული ფორმებისა და სტილის გამო­ყენებით; • ტექსტში გამოყენებული ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებები გამოკვეთს ტექსტის მნიშვნელობას/ ფასეულობას; • მწერლები იყენებენ სხვადასხვა ენობრივ საშუა­ლებას იმისათვის, რომ მოახდინონ შთაბეჭდილება მკითხველზე, დაარწმუნონ მკითხველი; • ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებებისა და გრამატიკული ფორმების ცოდნის გამოყენება დამეხმარება ტექსტების სიღრმისეულად გააზრებაში, მიზნის შესაბამისი ტექსტების შედგენაში.

მეტაკოგნიტური პაუზა • რას ნიშნავს საკონფერენციო გამოსვლა? როგორ უნდა მომზადდეს იგი? • აქვს თუ არა ამ ტექსტს თავისი მახასიათებლები, რომლებიც უნდა გამოვიყენო ტექსტის აგებისას? • რა მასალაზე უნდა შევქმნა ეს ტექსტი; • რას უნდა მივაქციო ყურადღება დავალების შესრულების დროს? როგორ შევამოწმო სამუშაოს შესრულების შედეგი? აქტივობა 2. წაკითხვამდე ვარაუდების გამოთქმა რა ვიცით „ნატვრის ხეზე“ _ გასულ სასწავლო წელს შესწავლილი და კლასგარეშე მასალის მიხედვით? ყურადღება უნდა გა­ მახვილდეს მთელისა და ნაწილის ურთიერთმიმართებაზე, ფო­ ნური ცოდნის გააქტიურებაზე, მათ შორის, ფილმის მეშვეო­ბით. აქტივობა 3. ტექსტის გაცნობა სხვადასხვა სტრატეგიით: • პაუზებით კითხვა; • ვარაუდები სიუჟეტის შესაძლო განვითარებაზე; • ვარაუდები პერსონაჟთა ხასიათების განვითარებასა და ცხოვრებისეული ეპიზოდების შესახებ; • დაჭრილი ტექსტის აწყობა; • სტრატეგია _ მოუძებნე ადგილი მხატვრულ დეტალს; • სტრატეგია _ დააკავშირე პეიზაჟი ამბავთან და ა. შ. ტექსტის გაგება-გააზრებაზე ორიენტირებული კითხვარი- რუბრიკა _ „გავიაზროთ წაკითხული და ვიმსჯელოთ.“ ახალი ლექსიკის დამუშავება (მნიშვნელობის განსაზღვრა კონტექსტზე დაყრდნობით ან ლექსიკონის გამოყენებით), ტექსტთან დაკავშირებული კითხვების დასმა. კითხვის შემდეგ წაკითხულის გაგება-გააზრება, კითხვების დასმა (გონებრივი იერიში).

გამოსვლის ტექსტზე მუშაობისას გაითვალისწინეთ:

• საკონფერენციო სტატიის ჟანრობრივი თავისებურებანი, მისი ანალიტიკურ-შემეცნებითი ხასიათი; • წინასწარ შეთანხმებული „ჩარჩო-სქემა“, ორგანიზაციული ყალიბი, რომლის მიხედვითაც უნდა აიგოს გამოსვლის ტექსტი; • საწყისი ტექსტების კომპოზიციური მახასიათებლები -სიუჟეტი, თემა, იდეა. მთელი კრებულისა და ერთი მოთხრობის ურთიერთმიმართების საკითხი; • ეპოქისა და გარემოს ენობრივი კონტექსტი, ენობრივი გარემოს სურათი; • რა კავშირია მწერლის ენასა და ნაწარმოების ენას შორის; • გამოიყენეთ გრამატიკაში შესწავლილი მასალა, კერძოდ, კომპოზიტების წარმოება და შეეცადეთ, ენობრივი ახსნა მოუძებნოთ სიტყვათთხზვას ლეონიძის ნატვრის ხეში; • შეარჩიეთ საკომუნიკაციო სიტუაცია და მისი გათვალისწინებით შექმენით ტექსტი. მაგ. წარმოიდგინეთ აუდიტორია, რომლისთვისაც გამოსვლას წერთ, ვთქვათ: • მეგობრებს უზიარებთ თქვენს აზრს; • გამოდიხართ მწერლის საღამოზე; • დღიურში იწერთ თქვენს შთაბეჭდილებებს; • წერთ შემაჯამებელ დავალებას; • გამოდიხართ სასკოლო კონფერენციაზე; • უმცროს დას უხსნით სასკოლო დავალებას

ეტაპი II. პირველ კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობა, და სხვ. საკითხების/ქვეცნებების დამუშავება, მკვიდრი წარმოდგენების გაითვალისწინეთ, რა შეიცვლება გამოსვლის ტექსტში ჩამოყალიბებაზე მუშაობა სხვადასხვა საკომუნიკაციო სიტუაციაში. საკვანძო შეკითხვები: რა უნდა ვისწავლო/გავაცნობიერო იმისთვის, რომ შევძლო მოცემული კომპლექსური დავალების შესრულება? როგორ ვიმუშაო კომპლექსურ დავალებაზე? რა ნაბიჯები გადავდგა? რა ცოდნა-გამოცდილება დამჭირდება თითოეული ნაბიჯისთვის?

(6) კონტექსტი • ყველა თხზულებას აქვს თავისი კონტექსტი _ ფონი თუ გარემო, რომელშიც შეიქმნა ესა თუ ის ნაწარმოები; • კონტექსტს შეიძლება განსაზღვრავდეს სხვადასხვა ფაქტორი, მაგ.: ავტორის ცხოვრებისეული გამოცდილება, სოციალური წრე, შეხედულებები; ადგილი, ეპოქა ან კულტურა, რომელშიც თხზულება შეიქმნა; • კონტექსტი შეიძლება იყოს საზოგადოებრივი, პოლიტიკური, ისტორიული, კულტურული სახისა; • კონტექსტის ცოდნა დამეხმარება ტექსტის სიღრმისეულად გაგებაში, მისი მნიშვნელობის, აქტუალობის გააზრებაში.

45

(7) მიმართებები ტექსტებს შორის (ინტერტექსტუალობა) • ინტერტექსტობრივი მიმართებები გულისხმობს, რომ ერთ რომელიმე ტექსტში შეიძლება მოხმობილი ან გამოყენებული იყოს სხვა კონკრეტული ტექსტი / ტექსტები; • ინტერტექსტობრივი მიმართებები გამოკვეთს მჭიდრო კავშირს ტექსტებს შორის და წარმოაჩენს, რა ზეგავლენა მოახდინა ერთმა ტექსტმა მეორეზე. • ერთი ტექსტის მეორეზე ზეგავლენა შეიძლება გამოიხატებოდეს: • კონკრეტული ტექსტის ენის/ენობრივი ფორმულების გამოყენებით მეორე ტექსტში; • კონკრეტული ტექსტიდან მოხმობილი ციტატების ჩართვით მეორე ტექსტში; • კონკრეტული ტექსტის რეალიების _ სიუჟეტის, პერსონაჟების _ „გამოყენებით“ მეორე ტექსტში; • ინტერტექსტობრივი მიმართებების გამოკვეთა წარმოაჩენს ახალ კონტექსტებს, რაც დამეხმარება ტექსტის მნიშვნელობის, იდეების, თემების, პერსპექტივების უფრო ღრმად/მრავალმხრივად გააზრებაში, შესასწავლი ტექსტის ახლებურად ინტერპრეტირებაში.

აქტივობა 3. მწერლის ლექსიკონის შედგენა ეტაპებად ა) ეპიზოდების ლექსიკონის შედგენა. დაიყავით ჯგუფებად, გაინაწილეთ ტექსტი ეპიზოდებად. ყოველი ჯგუფი მუშაობს ცალკეულ ეპიზოდზე და ქმნის კონკრეტულად ერთი ეპიზოდის ლექსიკონს. ბ) მოთხრობის ლექსიკონი შექმენით „მარიტას“ ლექსიკონი; შაერთეთ ცალკეული ეპიზოდების ლექსიკონები და მიიღებთ საერთო საკლასო ნაშრომს _ მოთხრობა „მარიტას“ ლექსიკონს. აქტივობა 4. ვაკვირდებით ტექსტის ენას ა) პერსონაჟთა მეტყველება დააკვირდით ამა თუ იმ პერსონაჟის მეტყველებას. დააჯგუფეთ თქვენ მიერ ამოკრებილი ლექსიკური ერთეულები იმ პერსონაჟთა გასწვრივ, რომლებიც მას იყენებენ. • შექმენით ამ პერსონაჟის სამეტყველო ლექსიკონი; • იმსჯელეთ, როგორ ახასიათებს ამ პერსონაჟს მისივე მეტყველება. ბ) ავტორის მეტყველება დააკვირდით ავტორისეულ ჩანართებს, რემარკებს, ასევე ვრცელ თხრობით ეპიზოდებს. • შექმენით ავტორის სამეტყველო ლექსიკონი; • იმსჯელეთ რა მიმსართებაა ავტორისა და პერსონაჯების მეტყველებას შორის? აქტივობა 5. მინიდისკუსია -რა ქმნის მწერლის ენას? რა გავლენას ახდენს ხალხური მეტყველება მწერლის ენაზე და პირიქით? როგორ ამკვიდრებს მწერალი ენაში ახალ ლექსიკურ ერთეულებს? კავშირი კომპლექსურ დავალებასთან: • რატომ არის ნაწარმოების ენა ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი კომპონენტი და რაში დამჭირდება მწერლისა და პერსონაჟის ენის გათვალისწინება საკონფერენციო გამოსვლის დროს? ეტაპი 1!. სრულდება დავალება 1. გამოსვლის ტექსტის დაწერა

შეფასების კრიტერიუმები მოსწავლეს შეუძლია: • მხატვრული და არამხატვრული ტექტის ტიპისა და ჟანრის(მოთხრობა, არამხატვრული საკონფერენციო გამოსვლის ტექსტი) ამოცნობა, დიფერენცირება და ფუნქციურად გამოყენება (ტექსტის ტიპი და ჟანრი). • მხატვრული კომპოზიციური მახასიათებლების ამოცნობა; კომპოზიციის ერთ-ერთ მთავარ მახასიათებელზე -პერსონაჟის ენაზე _ დაკვირვება კომპოზიცია: • ინტერპრეტაცია და საკუთარი დამოკიდებულების გამოხატვა ტექსტის ენის მიმართ.(ინტერპრეტირება, დამოკიდებულების გამოხატვა); • საკონფერენციო გამოსვლის სტრუქტურის აგება და სხვ. ტექსტის სტრუქტურა და ორგანიზება. • სასწავლ მასალაში წარმოდგენილი ტექსტების შექმნის ეპოქის ზოგადი წარმოდგენა და მისი მიმართება ენობრივ გარემოსთან, ენობრივი კონტექსტის განცდა (ტექსტი და კონტექსტი). • ტექსტის შექმნამდე საკომუნიკაციო სიტუაციის გათვალისწინება (დაფიქრება კითხვებზე, რატომ და რა მოთხოვნებით იქმნება ტექსტი, ვისთვის იქმნება ტექსტი, რა ტიპისა და ჟანრის ტექსტი იქნება ამ კონკრეტული საკომუნიკაციო ამოცანის გადასაჭრელად(საკომუნიკაციო სიტუაცია); • გრამატიკული ცოდნის მიზნის შესაბამისად და ფუნქციურად გამოყენება. ამ შემთხვევაში, კომპოზიტებისა და დიალექტიზმების ენობრივგამომსახველობითი ფუნქცია. • (ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებები); • შესაბამისი მორფოლოგიური კატეგორიების ამოცნობა და მათი ფუნქციური გამოყენება (გრამატიკა); • მიზნის შესაბამისი სტრატეგიების შერჩევა, ასევე მეტაკოგნიტური სტრატეგიების გამოყენება; (სტრატეგიები:)

8) გრამატიკა • გრამატიკის ნორმების ცოდნის გამოყენება მეხმარება ტექსტის უკეთ გაგებაში, წარმატებული კომუნიკაციის დამყარებაში (ზეპირად და წერილობით); • მორფოლოგიის ცოდნა მეხმარება სიტყვების ფორმებისა და მათი ცვალებადობის გაგებაში, სინტაქსის ცოდნა _ სიტყვების წინადადებებად შეწყობაშეკავშირებაში. (9) ტექსტის სიტუაციური მახასიათებლები (საკომუნიკაციო სიტუცია) • კომუნიკაცია გულისხმობს ინფორმაციის გაცვლას ინფორმაციის გამცემსა და მიმღებს შორის; • საკომუნიკაციო სიტუაცია გულისხმობს სხვადასხვა სიტუაციურ ფაქტორს: კომუნიკაციის მიზანს, თემას, ადგილსა და დროს, კომუნიკაციის მონაწილეებს (ადრესანტს, ადრესატს); • სიტუაციური ფაქტორები ზეგავლენას ახდენს კომუნიკაციის ფორმასა და შინაარსზე. • სიტუაციური მახასიათებლების გათვალისწინება დამეხმარება წარმატებული და ეფექტიანი კომუნიკაციის დამყარებაში.

46 (10) სტრატეგიები • მოსმენა, ლაპარაკი, კითხვა და წერა სხვადასხვა ეტაპს მოიცავს. • მოსმენის, ლაპარაკის, კითხვისა და წერის მიზნის მისაღწევად უნდა შევარჩიო და გამოვიყენო თითოეული მათგანის ცალკეული ეტაპის შესაბამისი ხერხები, ანუ სტრატეგიები; • სწავლის პროცესზე დაკვირვება, გამოყენებული სტრატეგიების გაცნობიერება დამეხმარება სიძნელეების გადალახვასა და წინსვლაში.

ეტაპი III. პირველი კომპლექსური დავალების პრეზენტაცია, მკვიდრი წარმოდგენების გამოვლენა საკვანძო შეკითხვა: როგორ წარმოვადგინო კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის შედეგები ისე, რომ ეს მსმენელებისთვის გასაგები და საინტერესო იყოს. ნაბიჯი 1. დავალების წარდგენა. ნაბიჯი 2. უკუკავშირის მიღება. ნაბიჯი 3. რეფლექსია. აქტივობა 6. დავალების შესრულების დღიური (მეტაკოგნიტური პაუზა) • ახსენით, როგორ შეასრულეთ დავალება, როგორ დაგეგმეთ სამუშაო, მუშაობის პროცესში მოგიწიათ თუ არა გეგმის შეცვლა? • ახსენით, მოცემული სამუშაოდან რომელი დავალების შესრულება გაგიადვილდათ და, როგორ ფიქრობთ, რამ გაგიადვილად მუშაობის პროცესი? • ახლა იმ პრობლემებზეც ისაუბრეთ, რამაც სიძნელეები შეგიქმნათ. კონკრეტულად აღწერეთ, რამ შეგიშალათ ხელი, რა საშუალება მოძებნეთ სიძნელის დასაძლევად, რა გამოგადგათ ყველაზე მეტად? როგორ გგონიათ, სიძნელე საბოლოოდ დაძლიეთ, თუ მომავალში კვლავ შეიძლბა განმეორდეს? ამ დავალების შესრულებისას ისეთ ხერხს ხომ არ მიაგენით, რომელსაც სამომავლოდაც გამოიყენებთ? ეტაპი I. მოსწავლეებისთვის მეორე კომპლექსური დავალების პირობის გაცნობა საკვანძო შეკითხვები:რას გულისხმობს შესასწავლი საკითხი? რა შემოქმედებითი პროდუქტით უნდა დავადასტურო, რა ვისწავლე ამ საკითხთან დაკავშირებით? დაკვირვება სასწავლო მასალაზე შემდეგი ცნებების მიხედვით: ჟანრი, კომპოზიცია, გრამატიკა, ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებები, სტრუქტურადა ორგანიზება, კონტექსტი, ასევე ქვეცნებებსა და საკითხებზე: ნაწარმოები და მისი ცალ­ კეული ნაწილი (მთელი და ნაწილი), ავტორისეული ჩანართები - რიტორიკული მიმართვა, რიტორიკული შეკითხვა, მონოლოგი.

საკვანძო კითხვები: • რა დამახასიათებელი ნიშნებით გამოირჩევა მონოლოგი? როგორია მისი ორგანიზაციული სტრუქტურა და როგორ ავაგოთ იგი? • როგორ გამოვიყენო კომპოზიციის ელემენტების/ შინაარსობრივი მხარის ცოდნა მონოლოგის წერისას? • როგორ გამოვიყენო ტექსტში მოცემული ინფორმაცია ნაწარმოების ახალი ფორმით/კუთხით წარმოსადგენად? როგორ/რის საფუძველზე შევძლებ ნაწარმოებთან დაკავშირებული ახალი იდეების გენერირებას? • როგორ გამოვიყენო ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებების ცოდნა? რატომ მიმართავენ მწერლები ეტაპი II მეორე კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობა, ხშირად მონოლოგებში რიტორიკულ ფიგურებს _ საკითხების/ქვეცნებების დამუშავება, მკვიდრი წარმოდგენების რიტორიკულ შეკითხვას, რიტორიკულ მიმართვას და ა. შ. ჩამოყალიბებაზე მუშაობა • რატომ არის მნიშვნელოვანი კონტექსტი მნიშვნელოვანი საკვანძო შეკითხვები: რა უნდა ვისწავლო/გავაცნობიერო პერსონაჟს მონოლოგისთვის? იმისთვის, რომ შევძლო მოცემული კომპლექსური დავალების • როგორ გამოვიყენო ტექსტებს შორის არსებული შესრულება?როგორ ვიმუშავო კომპლექსურ დავალებაზე? რა მიმართებების ცოდნა? ხომ არ გამოვიყენო ციტირება, ან ნაბიჯები გადავდგა? რა ცოდნა-გამოცდილება დამჭირდება ალუზია? თითოეული ნაბიჯისთვის?

აქტივობა 1 - ვარაუდების გამოხატვა რა არის მონოლოგი ? გაეცანით სამუშაო ფურცელზე შემოთავაზებულ მონოლოგს და იმსჯელეთ: როგორი ტექსტია მონოლოგი. ვინ წარმოთქვამს ხოლმე მას და რა არის ამ ტიპის ტექსტებში გამოხატული? შევამოწმოთ ჩვენი ვარაუდები: გადაამოწმეთ სახელმძღვანელოს დანართში. თქვენი ვარაუდები მონოლოგის შესახებ. იმსჯელეთ, რისი ამოცნობა შეძელით და რისი ვერა?

47

აქტივობა 2 ზეპირი პრეზენტაციები-რა ვიცით პერსონაჟის მონოლოგზე იმსჯელეთ: • რა არის თითოეული პერსონაჟის მთავარი სათქმელი? • რა აწუხებთ მათ? • როგორ შეაფასებდნენ ნაწარმოებში დატრიალებულ მოვლენებს? • რას გვეტყოდნენ მონოლოგში? • აქვს თუ არა მონოლოგს სტრუქტურა და კომპოზიცია? რატომ იყენებენ ავტორები მონოლოგში ხშირად რიტორიკულ ფიგურებს (რიტორიკული შეკითხვას, რიტორიკულ მიმართვას და ა. შ.) აქტივობა 3 ეპიზოდები, რომლებიც გამოდგება მონოლოგისთვის ამოკრიბეთ ტექსტიდან ეპიზოდები, რომლებშიც იმ გმირის შინაგანი ბუნება იხატება, რომელზეც მონოლოგს ქმნით. ჩანს, რა უნდა პერსონაჟს, რა მიაჩნია ყველაზე მნიშვნელოვნად, რა არის მისი მრწამსი. შეეცადეთ, ამ ეპიზოდების მეშვეობით გადმოსცეთ გმირის სულიერი მისწრაფებები. ეტაპი II. სრულდება დავალება 2. მონოლოგის ტექსტის დაწერა ეტაპი III. მეორე კომპლექსურიდავალებისპრეზენტაცია, მკვიდრი წარმოდგენების გამოვლენა საკვანძო შეკითხვა: როგორ წარმოვადგინო კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის შედეგები ისე, რომ ეს მსმენელებისთვის გასაგები და საინტერესო იყოს. ნაბიჯი 1. დავალების წარდგენა. ნაბიჯი 2. უკუკავშირის მიღება. ნაბიჯი 3. რეფლექსია. ქტივობა 6. დავალების შესრულების დღიური (მეტაკოგნიტური პაუზა) • ახსენით, როგორ შეასრულეთ დავალება. როგორ დაგეგმეთ სამუშაო, მუშაობის პროცესში მოგიწიათ თუ არა გეგმის შეცვლა? • ახსენით, მოცემული სამუშაოდან რომელი დავალების შესრულება გაგიადვილდათ და როგორ ფიქრობთ, რამ გაგიადვილათ მუშაობის პროცესი?

• რატომაა მნიშვნელოვანი გრამატიკის ნორმების დაცვა? როგორ გამოვიყენო გრამატიკის ცოდნა? • საკომუნიკაციო სიტუაციის მახასიათებლებიდან რა უნდა გავითვალისწინო მონოლოგის წერისას? • რატომაა მნიშვნელოვანი სტრატეგიების გამოყენება? • როგორ წარმოვაჩინო ტექსტის გაგების შედეგად მიღებული შთაბეჭდილება და ემოციები? როგორ დავარწმუნო მკითხველი? როგორ დავეხმარო მკითხველს ჩემი ნამუშევრის გაგებაში? კომპლექსური დავალება 2 მოამზადეთ ფინალური მონოლოგი ნაბიჯი 1. წარმოიდგინეთ, რომ სპექტაკლს დგამთ, რომელიც გმირთა მონოლოგებით მთავრდება. შეარჩიეთ თქვენთვის სასურველი გმირი (მარიტა, შეთე, გედია, ციციკორე, დიდედა ლელაური) რომლის მონოლოგზეც გსურთ მუშაობა; ნაბიჯი 2. წარმოიდგინეთ, რომ ამ გმირის მონოლოგი ამ­თავრებს სპექტაკლს. ამიტომ მონოლოგი უნდა იყოს მრავლისმომცველი, და ემოციური კულმინაციის გამომხატველი. ნაბიჯი 3. გადაამოწმეთ, რომ იგი რაღაც ფორმით გამოხატავდეს მთავარ სათქმელს, დედააზრს. ნაბიჯი 4. მოიფიქრეთ, რომელ საკითხებს შეეხებით ამ სიტყვაში. ნაბიჯი 5. მონოლოგის დასასრული ერთგვარი კულმინაციაა. შე­ გიძ­ლიათ ლეონიძის ფინალური ტექსტითაც ისარგებლოთ (საი­­ დან მოდის სილამაზე...) მაგრამ შეეცადეთ თქვენს მონო­ლოგს დამოუკიდებელი მნიშვნელობა ჰქონდეს, რაიმე ახალ სათ­­ ქმელსა და საფიქრალს უტოვებდეს მკითხველს/ მსმე­ნელს. გაით­ვალი­წინეთ: • მონოლოგის ჟანრობრივი თავისებურებანი, მისი ემოციურ-დეკლარირებული ხასიათი; • „ჩარჩო-სქემა“, ორგანიზაციული ყალიბი, რომლის მიხედვითაც უნდა აიგოს მონოლოგის ტექსტი; • როგორ აისახება საწყისი ტექსტის კომპოზიციური მახასიათებლები-სიუჟეტი, თემა, იდეა. პერსონაჟთა მრწამსი, მათი ხასიათები მონოლოგში; • როგორ აისახება ეპოქისა და გარემოს, ტექსტისა და კონტექსტის ურთიერთმიმართება; • შეარჩიეთ საკომუნიკაციო სიტუაცია და მისი გათვალისწინებით შექმენით ტექსტი, წარმოიდგინეთ აუდიტორია, რომლისთვისაც მონოლოგს წერთ, შეფასების კრიტერიუმები: • ტექსტების ტიპისა და ჟანრის მიხედვით დიფერენცირება და ფუნქციურად გამოყენება (ტექსტის ტიპი და ჟანრი). • მონოლოგის კომპოზიციური მახასიათებლების ამოცნობა და ფუნქციურად გამოყენება;

48

• ინტერპრეტაცია, საკუთარი დამოკიდებულების ახლა იმ პრობლემებზეც ისაუბრეთ, რამაც სიძნელეები გამოხატვა მონოლოგის გმირის პოზიციიდან შეგიქმნათ. კონკრეტულად აღწერეთ რამ შეგიშალათ ხელი, რა (ინტერპრეტირება, დამოკიდებულების გამოხატვა); საშუალება მოძებნეთ სიძნელის დასაძლევად, რა გამოგადგათ • მონოლოგის სტრუქტურული მახასიათებლების ყველაზე მეტად? როგორ გგონიათ, სიძნელე საბოლოოდ გამოყოფა, ორგანიზაციული ყალიბის აღქმა და დაძლიეთ, თუ მომავალში კვლავ შეიძლბა განმეორდეს? ამ გამოყენება. და სხვ. ტექსტის სტრუქტურა და დავალების შესრულებისას ისეთ ხერხს ხომ არ მიაგენით, ორგანიზება. რომელსაც სამომავლოდაც გამოიყენებთ? • ეპოქის კონტექსტის გავლენა (ტექსტი და კონტექსტი). • ტექსტის შექმნამდე საკომუნიკაციო სიტუაციის გათვალისწინება (დაფიქრება კითხვებზე: რატომ და რა მოთხოვნებით იქმნება ტექსტი, ვისთვის იქმნება ტექსტი, რა ტიპისა და ჟანრის ტექსტი იქნება ამ კონკრეტული საკომუნიკაციო ამოცანის გადასაჭრელად (საკომუნიკაციო სიტუაცია); • სხვადსხვა ტექსტებს შორის მიმართებების განსაზღვრა (ტექსტებისა და მედიატექსტების ურთიერთმიმართებების წარმოჩენა, მონოლოგი სხვადასხვა ჟანრისა და ტიპის ტექსტებში, ასევე კინოვერსიებში (ინტერტექსტუალობა) • გრამატიკული ცოდნის მიზნის შესაბამისად ფუნქციურად გამოყენება. • რიტორიკული ფიგურების გამოყენება მონოლოგის ტექსტში (ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებები); • მიზნის შესაბამისი სტრატეგიების შერჩევა, ასევე მეტაკოგნიტური სტრატეგიების გამოყენება; (სტრატეგიები:)

ეტაპი I. მოსწავლეებისთვის მესამე კომპლექსური დავალების პირობის გაცნობა საკვანძო შეკითხვები:რას გულისხმობს შესასწავლი საკითხი? რა შემოქმედებითი პროდუქტით უნდა დავადასტურო, რა ვისწავლე ამ საკითხთან დაკავშირებით? დაკვირვება სასწავლო მასალაზე შემდეგ საკთხებზე- რეცენზია, ასევე ქვეცნებებსა და საკითხებზე: ნაწარმოები და მისი ცალკეული ნაწილი (მთელი და ნაწილი), აქტივობა 1. რა არის რეცენზია? გაეცანით სახელმძღვანელოს დანართში მოცემულ განმარტებას „რეცენზია“ და სტატიას _ „როგორ დავწეროთ რეცენზია?“ ასევე სამუშაო ფურცელზე მოცემულ რეცენზიის ნიმუშს და მოამზადეთ პრეზენტაცია თემაზე- „რა არის რეცენზია და როგორ შევქმნათ იგი?“

49

აქტივობა 2.* „შებრუნებული საკლასო ოთახი“ • მომზადებული მასალების წარმოდგენა, ანალიზი და დახარისხება. • წარმოადგინეთ რეცენზიის შესახებ მოძიებული მასალების ინფორმაცია. • იმსჯელეთ, რატომ თვლით, რომ აღნიშნული მასალა მნიშვნელოვანია რეცენზიისათვის? ეტაპი II მეორე კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობა, საკითხების/ქვეცნებების დამუშავება, მკვიდრი წარმოდგენების ჩამოყალიბებაზე მუშაობა საკვანძო შეკითხვები: რა უნდა ვისწავლო/გავაცნობიერო იმისთვის, რომ შევძლო მოცემული კომპლექსური დავალების შესრულება?როგორ ვიმუშავო კომპლექსურ დავალებაზე? რა ნაბიჯები გადავდგა? რა ცოდნა-გამოცდილება დამჭირდება თითოეული ნაბიჯისთვის? აქტივობა 3 რეცენზიის „ჩარჩო-სქემის“ შემუშავება. ეტაპი 1!. სრულდება დავალება 3. რეცენზიის ტექსტის დაწერა ეტაპი III. მეორე კომპლექსურიდავალებისპრეზენტაცია, მკვიდრი წარმოდგენების გამოვლენა

კომპლექსური დავალება 3. რეცენზია ფილმზე „ნატვრის ხე“ ფილმის ნახვის შემდეგ მოამზადეთ რეცენზია ფილმის შესახებ სასურველია, რეცენზია მოიცავდეს შემდეგ ნაწი­ლებს: • ინფორმაცია ფილმის გადამღები ჯგუფის, რეჟისორისა და მსახიობების შესახებ; • რომელი ნაწარმოების მიხედვითაა გადაღებული ფილმი, ორიოდე სიტყვა თვად ნაწარმოების ავტორსა და ნაწარმოების მხატვრულ ღირებულებაზე; • რა პრობლემებია წამოწეული ნაწარმოებში და როგორ გადაწყვიტა იგი მწერლმა? რომელი მხატვრულ-­ გამომსახველობითი საშუალებებით მიიღწევა ამ პრობლემების გამოკვეთა ტექსტში? • ორივე ნაწარმოების (ტექსტისა და ფილმის) კომპოზიციური აგების საკითხი (მთლიანია თუ მცირე ეპიზოდების შემთხვევითი ნაკრებია?) • როგორ გადაიაზრა ტექსტის პრობლემატიკა ფილმის რეჟისორმა, რა პრობლემებია წამოწეული ფილმში, და როგორ გადაწყვიტა იგი რეჟისორმა? რომელი მხატვრულ -გამომსახველობითი საშუალებებით გამოხატა სათქმელი რეჟისორმა? • სამსახიობო შესრულება და მისი როლი ნაწარმოების ძირითადი სათქმელის გამოხატვისთვის. შენიშვნა: ყურადღება მიაქციეთ იმას, თუ რა ეფექტს ახდენს კინოტექსტისთვის დამახასიათებელი უნიკალური და სპეციფიკური ტექნიკა (მაგ., განათება, ხმა/ მუსიკა, ფერი, კამერის კუთხე, პლანი, მონტაჟი; კინოს ენის მახასია­თებელი: ჩვენება, თხრობა­დახასიათების ნაცვლად და ა.შ.). ისაუბრეთ, როგორ მიიღო მაყურებელმა და კინო­ საზოგადოებამ ფილმი? ისაუბრეთ ფილმის მიღწევებზე, მიღებულ ჯილდოებზე; იმაზე, თუ რა შთაბეჭდილებას ახ­ დენს იგი წლების შემდეგ. რა არის ამ ფილმში ზედროული და უნიკალური? რეცენზიის ნიმუშები წარმოდგენილია სამუ­შაო ფურცლებზე. შეფასების კრიტერიუმები • ტექსტის ტიპისა და ჟანრის ამოცნობა, ტექსტების ჟანრის მიხედვით დიფერენცირება და ფუნქციურად გამოყენება (ტექსტის ტიპი და ჟანრი).

საკვანძო შეკითხვა: როგორ წარმოვადგინო კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის შედეგები ისე, რომ ეს მსმენელებისთვის გასაგები და საინტერესო იყოს.

* მოსწავლეებს მცირე პერიოდით ადრე უნდა მიეცეთ დავალება 1. შეარჩიონ ფილმი, რომელზეც რეცენზიის შექმნა სურთ, 2. მოიძიონ მასალები, სარეცენზიო ფილმზე.

ნაბიჯი 1. დავალების წარდგენა. ნაბიჯი 2. უკუკავშირის მიღება. ნაბიჯი 3. რეფლექსია.

50

• პროზაული და პოეტური ტექსტების კომპოზიციური თავისე­ ბურებების გამიჯვნა, კომპოზიციური მა­ხა­სია­თებლების ამოცნობა და გამოყენება (კომპოზიცია); • ინტერპრეტაცია, საკუთარი დამოკიდებულების აქტივობა 6. გამოხატვა ტექსტის მიმართ და მისი შეფასება დავალების შესრულების დღიური (მეტაკოგნიტური პაუზა) (ინტერპრეტირება, დამოკიდებულების გამოხატვა); • ახსენით, როგორ შეასრულეთ დავალება. როგორ დაგეგმეთ • შესასწავლ ტექსტებში სტრუქტურული მახასიათებლების სამუშაო, მუშაობის პროცესში მოგიწიათ თუ არა გეგმის გამოყოფა, ორგანიზაციული ყალიბის აღქმა და შეცვლა? გამოყენება. - რეცენზიის ორგანიზაციული ყალიბის • ახსენით, მოცემული სამუშაოდან რომელი დავალების გამოყენება ტექსტის სტრუქტურა და ორგანიზება. შესრულება გაგიადვილდათ და როგორ ფიქრობთ, რამ გაგიადვილათ მუშაობის პროცესი? • სასწავლ მასალაში წარმოდგენილი ტექსტების შექმნის • ახლა იმ პრობლემებზეც ისაუბრეთ, რამაც სიძნელეები ეპოქის ზოგადი წარმოდგენა, მხატვრული ნაწარმოების შეგიქმნათ. კონკრეტულად აღწერეთ რამ შეგიშალათ ფონისა და გარემოს აღწერა (ტექსტი და კონტექსტი). ხელი, რა საშუალება მოძებნეთ სიძნელის დასაძლევად, რა • ტექსტის შექმნამდე საკომუნიკაციო სიტუაციის გათვა­ლის­ გამოგადგათ ყველაზე მეტად? როგორ გგონიათ, სიძნელე წინება (დაფიქრება კითხვებზე: რატომ და რა მოთხოვ­ საბოლოოდ დაძლიეთ, თუ მომავალში კვლავ შეიძლბა ნებით იქმნება ტექსტი, ვისთვის იქმნება ტექსტი, რა ტიპისა განმეორდეს? ამ დავალების შესრულებისას ისეთ ხერხს ხომ და ჟანრის ტექსტი იქნება ამ კონკრეტული საკომუნიკაციო არ მიაგენით, რომელსაც სამომავლოდაც გამოიყენებთ? ამოცანის გადასაჭრელად(საკომუნიკაციო სიტუაცია); • სხვადსხვა ტექსტებს შორის მიმართებების გან­საზ­ღვრა ეტაპი I. მოსწავლეებისთვის მეოთხე კომპლექსური (ტექსტებისა და მედიატექსტების ურ­­თი­ერ­თ­მი­მარ­თებების დავალების პირობის გაცნობა წარმოჩენა, ერ­თი ტექსტიდან მიღებული ინფორმაციის საკვანძო შეკითხვები: რას გულისხმობს შესასწავლი საკითხი? გამო­ყენება მეორე ტექსტში), ერთის მეორეთი შევ­სება, რა შემოქმედებითი პროდუქტით უნდა დავადასტურო, რა გამრავალფეროვნება, ციტირება. (ინტერ­ტექსტუალობა) ვისწავლე ამ საკითხთან დაკავშირებით? • გრამატიკული ცოდნის მიზნის შესაბამისად (ენობრივგამომსახველობითი საშუალებები); დაკვირვება სასწავლო მასალაზე შემდეგ საკთხებზე- რეცენზია, • შესაბამისი მორფოლოგიური კატეგორიების ამოცნობა ასევე ქვეცნებებსა და საკითხებზე: ნაწარმოები და მისი ცალკეული მათი ფუნქციური გამოყენება (პირის ნიშნების სწორად ნაწილი (მთელი და ნაწილი). ხმარება ტექსტში); (გრამატიკა); აქტივობა 1. • მიზნის შესაბამისი სტრატეგიების შერჩევა, ასევე მეტაკოგ­ ნიტური სტრატეგიების გამოყენება; (სტრატეგიები) ეტაპი II მეოთხე კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობა, სა­კი­ თხების/ქვეცნებების დამუშავება, მკვიდრი წარმოდგენების საკვანძო შეკითხვა/ები: ჩამო­ყალიბებაზე მუშაობა ჟანრი (და ინტერტექსტუალობა): რატომაა ეს ტექსტი საკვანძო შეკითხვები: რა უნდა ვისწავლო/გავაცნობიერო დამოუკიდებელი მოთხრობა და ამავე დროს რომანის იმისთვის, რომ შევძლო მოცემული კომპლექსური დავალების ნაწილი? რა მიმართებებია მხატვრულ ტექსტებსა და ამ შესრულება?როგორ ვიმუშავო კომპლექსურ დავალებაზე? რა ნაწარმოებების მიხედვით შექმნილ მათ კინოვარიანტებს ნაბიჯები გადავდგა? რა ცოდნა-გამოცდილება დამჭირდება შორის? როგორ გამოვიყენო ჟანრობრივი მახასიათებლების თითოეული ნაბიჯისთვის? ცოდნა ტექსტისა და კინოფილმის ურთიერთმიმართებების წარმოჩენისას?

51

მცირე კვლევა კომპოზიცია/შინაარსობრივი მხარე: როგორ წარმოვაჩინო მთელისა და ნაწილის ურთიერთმიმართებაზე: ნაწარმოების შინაარსობრივი მხარის მთავარი აქცენტის ა) ეპიზოდი და ტექსტი გაგება? რა მიმართებაა კომპოზიციის ელემენტებს „ნატრვრის ხე “ ერთი შეხედვით დამოუკიდებელი ნაწარმოებების შორის? როგორ გამოვიყენო კომპოზიციის ელემენტების/ კრებულია. თავად წიგნს რომანს უწოდებენ, მასში შემავალ შინაარსობრივი მხარის ცოდნა? დამოუკიდებელ ნაწილებს კი მოთხრობებს. დააკვირდით, რა ინტერპრეტირება: როგორ გამოვიყენო მწერლისა მიმართებაა მთელსა (ამ შემთხვევაში რომანსა) და მის ცალკეულ და რეჟისორის ინტერპრეტაცია ნაწარმოების ახალი ნაწილებს (მოთხრობებს შორის)? ფორმით/კუთხით წარმოსაჩენად? მისი კინოვერსიის იმსჯელეთ მსგავსებასა და განსხვავებებზე: უკეთ გასააზრებლად? როგორ/რის საფუძველზე რომანში სხვადასხვაა მოთხრობების ნაარსები, მტავარი თემები შევძლებ ნაწარმოებთან დაკავშირებული ახალი იდეების და სიუჟეტები, განწყობილებები, თითოეული მოთხრობის გენერირებას? როგორ წარმოვაჩიონო მწერლისა და კომპოზიციური აგება. მოკლედ განმასხვავებელი ბევრია, რეჟისორის ინტერპრეტაცია? რადგან მოთხრობები ავტონომიური ტექსტებია. დააკვირდით სტრუქტურა-ორგანიზება: როგორ გამოვიყენო რა აქვთ მათ საერთო? სტრუქტურისა და ორგანიზაციული ყალიბის ცოდნა? კვლევა განახორციელეთ რამდენიმე მიმართულებით: ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებები: როგორ ა) მთელი და ნაწილი („ნატვრის ხე -მთელი, მარიტა ნაწილი) გამოვიყენო ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებების • მოთხრობა „მარიტა“ დამოუკიდებელი მოტხრობა, თუ რომანის ცოდნა, რა ფუნქცია აქვს ტექსტში და შემდგომ ნაწილი? კინოვერსიებში- რიტორიკულ მიმართვას, რიტორიკულ • მოთხრობების პერსონაჟები. სხვადასხვა მოტხროპბას შეკითხვას და ავტორის ან რეჟსორის სხვა ტიპის ჩარევას სხვადასხვა პერსონაჯები ყავს, თუ ერთი პერსონაჟ შესაძლოა ტექსტში? 2-3 მოთხრობაშიც შგვხვდეს? ჰყავს თუ არა ამ წიგნს საერთო კონტექსტი-რატომ არის მნიშვნელოვანი კონტექსტის პერსონაჟები?; ცოდნა? / რა გავლენას ახდენს კონტექსტი ნაწარმოებზე? • მოთხრობათა ურთიერთგანლაგება შემთხვევითია თუ მნიშვნე­ ინტერტექსტუალობა-როგორ გამოვიყენო ტექსტებს შორის ლოვანი, მაგ. რა მოხდებოდა, რომ რომანის პირველი მო­ (მათ შორის მედიატესტებს შორის არსებული მიმართებების თხრობა ყოფილიყო მარიტა., რამდენი უცნობი პერსონაჟი ცოდნა? გამოჩ­ნდებოდა მოულოდნელად? უცნაური იქნებოდა თუ არა საკომუნიკაციო სიტუაცია- რა ფაქტორები განსაზღვრავს მათი მოქმედება? რაში გვეხმარება ის, რომ ზოგიერთ პერსონაჟს კომუნიკაციის ფორმასა და შინაარსს? როგორ გამოვიყენო წინა მოთხრობებიდან ვიცნობთ? (მიმახვედრებელი კითხვები საკომუნიკაციო სიტუაციის მახასიათებლების ცოდნა მოთხ­რობის ნათლად გამოკვეთილ და რომანის ფარულ სიუჟე­ წარმატებული კომუნიკაციის დასამყარებლად? ტურ ქარგაზე); სტრატეგიები- რატომაა მნიშვნელოვანი სტრატეგიების • ყურადღება გამახვილდეს პერსონაჟის მეტყველებაზეც, გამოყენება? როგორ მეტყველებს ერთი პერსონაჟი ორ სხვადასახვა როგორ წარმოვაჩინო ტექსტის გაგების შედეგად მიღებული მოთხრობაში? შთაბეჭდილება და ემოციები? როგორ დავარწმუნო • ენობრივი თვალსაზრისით ეს მოთხრობები დამოუკიდებელნი მკითხველი? როგორ დავეხმარო მკითხველს ჩემი არიან თუ ურთიერთდაკავშირებულნი? ნამუშევრის გაგებაში? • რა ფუნქცია აქვს სხვადასხვა მოთხრობებში გაბნეულ ავტო­ დავალება 4.* რისეულ ჩანართებს? როგორია ავტორის სამეტყველო ენა? დისკუსია _ ტექსტი თუ კინოფილმი** რას იტყვით ტექსტებში ავტორისეულ ჩარევაზე-რიტო­რი­კული შეადარეთ ერთი ამბის ორგვარი გარდასახვა კითხვა, რიტორიკული მიმართვა, ჩანართი, ავტორი­სეული -ლიტერატურასა და კინოში. რემარკა და ა. შ. • იმსჯელეთ, როგორი ტილო დახატა მწერალმა, რისი თქმა ბ) ეპიზოდი და ფილმი სურდა ამ ნაწარმოებით მას? ამოკრიბეთ და დაასახელეთ კინოფილმიდან (ვინც მონტაჟის • იმსჯელეთ, ლიტერატურულ ნაწარმოებში დახატული ხე­ლოვნებას ფლობს, შეუძლია ამოჭრას) ფილმიდან „ნატვრის სამყარო როგორ დაინახა და ასახა კინორეჟისორმა. ხე“ ისეთი მცირე ეპიზოდები, რომლებიც, თქვენი აზრით, დასრუ­ • რა შექმნა მწერალმა და რას გვეუბნება რეჟისორი ლებული პატარა კინონოველებია მაგ, ეპიზოდი- მამაო ოხრო­ხინე შესაბამისი ფილმით? და გაშტერებული ბიჭი“, ანდა „მეოცნებე ელიოზის ამბავი და ა. შ. “ • რით ჰგავს ორი შემოქმედის მთავარი სათქმელი იმსჯელეთ, რა განაპირობებს მათ ე. წ. დამოუკიდებლობას და რა ერთმანეთს და რით განსხვავდება? მთელის შემადგენელ ნაწილად, ერთ ეპიზოდად აღქმას. * ტექსტისა და კინოფილმის ურთიერთმიმართების ეტაპებს წარმოგიდგენთ გიორგი ლეონიძის „მარიტასა“ და თენგის აბულაძის ფილმის მიხედვით. ანალოგიურად დამუშავდება უილიამ შექსპირის სცენა „რომეო და ჯულიეტადან“ და ფრანკო ძეფირელის ფილმის შესაბამისი კინოეპიზოდი. ** ამ კომპლექსური დავალებისათვის მზადება ადრე იწყება.რუბრიკაში „შებრუნებული საკლასო ოთახი“ სტრატეგიის გამოყენებით მოსწავლეებს, სასურველია, სწრაფი გაცნობითი კითხვის სტრატეგიით წაკითხული ჰქონდეთ ორივე ტექსტი და ნანახი ჰქონდეთ ორივე ფილმი.

52

• რომელი მხატვრულ-გამომსახველობითი საშუალებებით აქტივობა 3 შევამოწმოთ ჩვენი ვარაუდები გადმოგვცემს მწერალი სათქმელს და რა განსხვავებულ ტექსტის მთლიანობის შესახებ გამოთქმული ვარაუდები შეადარეთ სპეციფიკურ საშუალებებს იყენებს კინორეჟისორი სახელმძღვანელოს დანართში მოცემულ სტატიას- „მთელი და (განათება, ფერი, ვიზუალიზაციისა და მუსიკალური ნაწილი“. გადაწყვეტის სხვა სპეცეფექტები)? იმსჯელეთ, რისი ამოცნობა შეძელით და რისი ვერა? • არის თუ არა აბსოლიტური სიუჟეტური თანხვედრა ტექ­ რამ შეგიწყოთ ხელი ჯერ კიდევ „უცნობი“ ცოდნის „აღმოჩენაში“ სტს­ა და მის თეატრალურ ან კინოვარიაციებს შორის? და რამ შეგიშალათ? როგორ გააძლიერებთ ხელისშემწყობ რა­ტომ? ფაქტორებს? • როგორ ფიქრობთ, რა უნდა გვითხრას მწერალმა და აქტივობა 2. რა გვიჩვენოს რეჟისორმა? შესაძლებელია მწერალმა შებრუნებული საკლასო ოთახი. ვერ გამოხატოს ის, რისი გამოხატვის საშუალებებიც ისაუბრეთ ეპიზოდებზე, რომლებიც ნატვრის ხის სხვა მხოლოდ კინოს აქვს, ან პირიქით, რეჟისორმა ვერ მოთხრობების მიხედვითაა გადაღებული.* გვიჩვენოს ის, რისი ასახვაც მხოლოდ ლიტერატურას შეუძლია? იმსჯელეთ, რით განსხვავდება ამ ორი დარგის აქტივობა 3. გამოსახველობითი საშუალებები? საერთო ეპიზოდების სხვადასხვაგარი გარდასახვა (წიგნსა და • რა განსხვავებაა ტექსტის პირდაპირ ეკრანიზაციასა კინოფილმში) და მის მხატვრულ გარდასახვას შორის, რას მატებს • ამოკრიბეთ ლიტერატურული ტექსტიდან და ფილმიდან კინოხელოვნებას რეჟისორული ინტერპრეტაცია? მსგავსი ეპიზოდები. (იმსჯელეთ რომეოსა და ჯულიეტას ეკრანიზაციის • იმსჯელეთ, რა ფუქცია აქვს თითოეულ ამ ეპიზოდს მრავალი მცდელობისა და კინოშედევრად აღაირებული ლიტერატურულ ტექსტსა და ფილმში? როგორია მწერლის ძეფირელის ფილმის მაგალითზე). ხედვა და როგორი რეჟისორისეული ინტერპრეტაცია?** • წიგნი თუ ფილმი? _ თქვენ რომელი მიგაჩნიათ უფრო მართებულად? შესაძლებელია თუ არა ამ ორი აქტივობა 4. თვალსაზრისის შთანხმება, მორიგება? რაზე მეტყველებენ განსხვავებული ეპიზოდები? პრეზენტატორის თვითშეფასება ამოკრიბეთ ტექსტიდან ის ეპიზოდები, რომლებიც ფილმში პრეზენტაციის შემდეგ გაიაზრეთ: არ აისახა - იმსჯელეთ, თქვენი აზრით, რამ განაპირობა მათი • კმაყოფილი ხართ თუ არა თქვენი მუშაობით; რა კინოვერსიიდან „ამოვარდნა“: გქონდათ დაგეგმილი და შეძელით თუ არა ჩანაფიქრის • სპეციფიკურმა სათქმელმა, რომლის გამოსახვაც მხოლოდ განხორციელება; ლიტერატურაშია შესაძლებელი, • გაიხსენეთ, რა ენობრივი საშუალებები გამოიყენეთ • ეპიზოდის უმნიშვნელობამ ფილმისთვის; მიზეზშედეგობრივი მიმართებების გამოსაკვეთად? • ტექსტის სახვაგვარმა ინტერპრეტაციამ და სხვ. • აღნიშნეთ, კონკრეტულად რომელი აუდიტორიისთვის ამოკრიბეთ ფილმიდან ის ეპიზოდები, რომლებიც ტექსტში იყო გამიზნული ტექსტი და რა იყო თქვენი მიზანი. არ გვხვდება იმსჯელეთ, თქვენი აზრით, რამ განაპირობა მათი მსმენელის დღიური: კინოვერსიაში „შემოტანა“: (ურთიერთშეფასების სქემა) შეაფასეთ წარმოდგენილი პრეზენტაციები გაითვალისწინეთ: • (სპეციფიკურმა სათქმელმა, რომლის გამოსახვაც მხოლოდ • რამდენად შეესაბამება ნაშრომი ჩანაფიქრს- ჩანს თუ კინოშია შესაძლებელი; არა მასში მთავარი სათქმელი; • ეპიზოდის მნიშვნელოვნებამ ფილმისთვის; • რამდენად შეესაბამება ნაშრომი მიზნად დასახული • რომელიმე ეპიზოდის კინოენაზე გადატანამ (კინოენის ტექსტის სტრუქტურას; სპეციფიკურმა შესაძლებლობებმა _ ვიზუალიზაცია, • რომელი ეპიზოდი მოგეწონათ ყველაზე მეტად და განათება, სხვა სპეცეფექტები... რატომ? • ტექსტის რეჟისორულმა ინტერპრეტაციამ. • რას ურჩევდით ავტორს? * ეს დავალება მოსწავლეებს გაცილებით ადრე ეძლევათ. ისინი წინასწარ ეცნობიან წიგნსაც და ფილმსაც. ** რაიმე აზრის ახსნა, განმარტება, თავისებური, შემოქმედებითი აღქმა.

შეფასების კრიტერიუმები მოსწავლეს შეუძლია: • განსხვავებული ტიპისა და ჟანრის ტექსტის ეტაპი III. მეოთხე კომპლექსური დავალების პრეზენტაცია, დიფერენცირება, მათი მახასიათებლების ამოცნობა და მკვიდრი წარმოდგენების გამოვლენა ფუნქციურად გამოყენება ახალი ტექსტის შემნის დროს. საკვანძო შეკითხვა: როგორ წარმოვადგინო კომპლექსურ (ტექსტის ტიპი და ჟანრი). დავალებაზე მუშაობის შედეგები ისე, რომ ეს მსმენელებისთვის • ტექსტის კომპოზიციური ელემენტების ფუნქციის გასაგები და საინტერესო იყოს. გააზრება და გამოყენება. მხატვრული და არამხატვრული ტექსტების კომპოზიციის განსხვავება და მათი ნაბიჯი 1. შეთანხმება ნამუშევრების წარდგენის წესზე. ფუნქციური მახასიათებლების წორად გამოყენება ახალ ნაბიჯი 2. „მსმენელის დღიურის“ გაცნობა. ტექსტში (კომპოზიცია) ნაბიჯი3. მცირე ჯგუფებში/წყვილებში დამოუკიდებლად მუშაობა • ინტერპრეტაცია და საკუთარი დამოკიდებულების სადისკუსიო მასალებზე. გამოხატვა ტექსტის მიმართ და მისი შეფასება ნაბიჯი 4.დისკუსია, უკუკავშირის მიღება. (ინტერპრეტირება, დამოკიდებულების გამოხატვა); ნაბიჯი 5. რეფლექსია. მოსწავლეები საუბრობენ, რას გააკეთებდნენ • ტექსტის სტრუქტურული აგებულების გააზრება, სხვაგვარად, თავიდან რომ დაეწყოთ ლიტე­რატურული ტექსტების შესასწავლ ტექსტებში სტრუქტურული მახასიათებლების კინოვერსიებზე მუშაობა? გამოყოფა და მათი გამოყენება ახალი ტექსტის შექმნის დროს (ტექსტის სტრუქტურა და ორგანიზება). აქტივობა 5 დავალების შესრულების დღიური • სასწავლ მასალაში წარმოდგენილი ტექსტების შექმნის ახსენით, როგორ შეასრულეთ დავალება. როგორ დაგეგმეთ ეპოქის ზოგადი წარმოდგენა, მხატვრული ნაწარმოების სამუშაო, მუშაობის პროცესში მოგიწიათ თუ არა გეგმის შეცვლა? ფონისა და გარემოს აღწერა (ტექსტი და კონტექსტი). ახსენით, მოცემული სამუშაოდან რომელი დავალების • ტექსტის შექმნამდე საკომუნიკაციო სიტუაციის შესრულება გაგიადვილდათ და როგორ ფიქრობთ, რამ გათვალისწინება (დაფიქრება კითხვებზე: რატომ და გაგიადვილათ მუშაობის პროცესი? რა მოთხოვნებით იქმნება ტექსტი, ვისთვის იქმნება • ახლა იმ პრობლემებზეც ისაუბრეთ, რამაც სიძნელეები ტექსტი, რა ტიპისა და ჟანრის ტექსტი იქმნება ამ შეგიქმნათ. კონკრეტულად აღწერეთ რამ შეგიშალათ კონკრეტული საკომუნიკაციო ამოცანის გადასაჭრელად ხელი, რა საშუალება მოძებნეთ სიძნელის დასაძლევად, რა (საკომუნიკაციო სიტუაცია); გამოგადგათ ყველაზე მეტად? როგორ გგონიათ, სიძნელე • სხვადსხვა ტექსტებს შორის მიმართებების საბოლოოდ დაძლიეთ, თუ მომავალში კვლავ შეიძლბა განსაზღვრა (ტექსტებისა და მედიატექსტების განმეორდეს? ურთიერთმიმართებების წარმოჩენა,, ერთი ტექსტიდან • ამ დავალების შესრულებისას ისეთ ხერხს ხომ არ მიაგენით, მიღებული ინფორმაციის გამოყენება მეორე ტექსტში), რომელსაც სამომავლოდაც გამოიყენებთ? ერთის მეორეთი შევსება, გამრავალფეროვნება, ციტირება. (ინტერტექსტუალობა) • მიზნის შესაბამისი სტრატეგიების შერჩევა, ასევე მეტაკოგნიტური სტრატეგიების გამოყენება; (სტრატეგიები) ეტაპი II სრულდება დავალება 4. დისკუსია- ტექსტი თუ კინოფილმი

53

თემატური მკვიდრი წარმოდგენები:

• ტექსტებში შეიძლება ასახული იყოს განსხვავებული წარმოდგენები/დამოკიდებულებები სიყვარულის თემის შესახებ. • ავტორები იყენებენ ტექსტის ელემენტებს, ენობრივ საშუალებებს, რათა წარმოგვიდგინონ თავიანთი დამოკიდებულება სიყვარულის გრძნობის გადმოსაცემად, მოახდინონ შთაბეჭდილება მკითხველებზე, დაარწმუნონ ისინი. • სიყვარულის თემაზე შექმნილი ლიტერატურის უკეთ გასაგებად შემიძლია გამოვიყენო ტექსტის ელემენტების, ენობრივი საშუალებებისა და კითხვის სტრატეგიების ცოდნა. • იმისათვის, რომგამოვხატოჩემიმოსაზრებები სიყვარულის თემაზე შექმნილილიტერატურისშესახებ, შემიძლია გამოვიყენოპირადიგამოცდილება, ნასწავლი/ნაცნობი ლიტერატურის, ცნებებისა და საკითხების ცოდნა.

54

სამუშაო ფურცელი

დანართი 1 თამაში სიტყვებით ამონარიდი გურამ დოჩანაშვილის მოთხრობიდან „კაცი, რომელსაც ლიტერატურა ძლიერ უყვარდა“

ყოველთვის შეიძლება უწყინარი გართობა... სიტყვით... - როგორ თუ სიტყვით?!. - ახლავე აგიხსნით. აი, ვთქვათ, აი... თამაზი1 ავიღოთ, ჩვენი. რა თანამდებობა აქვს? - უმცროსი მეცნიერთანამშრომელია. - ძალიან კარგი. ადრე ვინ იყო... - ადრე _ ლაბორანტი. - აჰაა... და დააწინაურეთ? - დიახ. - აჰა!.. ესე იგი, სიტყვა უმცროსი ამ შემთხვევაში დაწინაურებას ნიშნავს? - დიახ. - ჰოდა, საგულისხმო გამოთქმას მივიღებთ _ „გავაუმცროსმეცნიერთანამშრომლეთ...“ - ახლა საწინააღმდეგო მაგალითი ავიღოთ _ ვთქვათ, თამაზი კვლავ ლაბორანტია. როგორ გამოთქვამდა თავისი პირით ამას? - ისევ ლაბორანტი გავხდი... - არა, რომ ჩამოაქვეთეს, ისიც უნდა იგრძნობოდეს. - ისევ ლაბორანტად ჩამომაქვეითეს. - მოკლედ! - ლაბორანტად ჩამომაქვეითეს. - უფრო მოკლედ! - ჩამომაქვეითეს. - ლაბორანტი სადღაა?! ერთი, ერთადერთი სიტყვით უდნა გამოთქვათ, ისე რომ ჩამოქვეითებაცა და ლაბორანტობაც გამოიხატებოდეს. - ერთი სიტყვით შეუძლებელია. - რატომ? - აბა, თქვენ სცადეთ, თუ შესაძლებელია... - შესანიშნავ სიტყვას მივიღებთ: „ჩამომალაბორანტეს“ _ ხომ შესაძლებელი ყოფილა? ესაა თამაში სიტყვებით. სცადეთ, იქნებ გამოგივიდეთ და ერთ სიტყვად თქვათ.

1

ამ მოთხრობის ერთ-ერთი პერსონაჟია. 55

ავტორის რიტორიკული ჩანართები ტექსტში .რიტორიკული ფიგურები არ მოითხოვს პირდაპირ პასუხებს, მაგრამ ტექსტის კომპოზიციის აუცილებელ კომპონენტებს წარმოადგენს. რიტორიკული ფიგურებია: • რიტორიკული მიმართვა _ სინტაქსური ფიგურა, რომელშიც ყურადღება მიმართვის ობიექტზეა გადატანილი და არა შინაარსზე. „ო, ენავ ჩემო. დედაო ენავ...“ • რიტორიკული ბრძანება  _ სინტაქსური ფიგურა, მსგავსად მიმართვისა, ატარებს სასურველის მნიშვნელობას, თუმცა ხაზგასმული ბრძანებითი კილოს მეშვეობით გამოხატავს მთხრობელის ნებას, მიმართულს _ ობიექტისკენ. „ტყე შეუნახე შვილებსა, მამა ხარ, შენი ვალია!“ • რიტორიკული შეძახილი  _ სინტაქსური ფიგურა, გულისხმობს, ერთის მხრივ, ამბის ან მოვლენის მკაფიოდ ხაზგასმას, მეორეს მხრივ კი გამოხატავს ნათქვამისადმი მთქმელის დამოკიდებულებას. ჰეი, თქვენ, არაგველებო...“ • რიტორიკული უარყოფა _ სინტაქსური ფიგურა, რომელშიც ხშირად მეორდება უარყოფითი ნაწილაკები: არ, ვერ, აღარ და ა.შ. • რიტორიკული შეკითხვა  _ მნიშვნელოვანი ფიგურაა, იგი არ დაისმის იმ მიზნით, რომ მიღებულ იქნას პასუხი, თუმცა მას ჰყავს კონკრეტული ადრესატი _ მკითხველი.

ახლა მხოლოდ სამი იყოს შეიძლება? რომელი საათია... რომელი საათია...

დანართის მასალა

მონოლოგი (ბერძნ.  monos _ „ერთი“ და logos — „სიტყვა“), მხატვრული ნაწარმოების მოქმედი პირის ვრცელი სიტყვაა, რომლითაც პერსონაჟი მიმართავს თავის თავს, სხვა მოქმედ პირებს ან მაყურებელს. მასში გადმოცემულია გმირის სულიერი განწყობილება. მონოლოგში ჩანს პერსონაჟის შინაგანი სულიერი სამყარო, მისი ხასიათი, ზოგჯერ მოქმედების განვითარების ქარგა. ჰამლეტის მონოლოგი სულდიდ ქმნილებას რა შეჰფერის? ის, რომ იტანჯოს და აიტანოს მჩაგრავ ბედის ნეშტრითა გმირვა, თუ შეებრძოლოს მოზღვავებულ უბედურებას და ამ შებრძოლვით მოსპოს იგი?.. მოსპოს სიცოცხლე, ბოლო მოუღოს…მიიძინოს… სხვა არაფერი… მოვსპოთ სიცოცხლე.. დავიძინოთ.. რომ დავიძინოთ, მერე სიზმრად იქ ვნახავთ რასმე?..ძნელი ეს არის, ... ვინ მოითმენდა უამისოდ ჟამთა სიავეს, მტარვალის ჩაგვრას, სიამაყის თავგასულობას, ტანჯვასა მწვავსა უარყოფილ სიყვარულისას, მართლმსაჯულების გვიანობას, მძლავრთ უკმეხობას, შეურაცხყოფას ღირსეულის უღირსისაგან, მშვიდობის პოვნა რომ შეგვეძლოს დანის ერთ დაკვრით? ვინა ზიდავდა ჯაფით, კვნესით ამ სიცოცხლის ტვირთს, 56

რომ არა გვქონდეს იმის შიში, თუ სიკვდილის-შემდეგ იქ რა იქნება, იქ იმ ბნელსა და უცნობ მხარეს, სადით არც ერთი მგზავრი უკან აღარ ბრუნდება. ეს შიში გვიხშობს ნებისყოფას და უფრო ვრჩევობთ შემოჩვეულის და ნაცნობის ჭირის ატანას...“ უილიამ შექსპირი ივანე მაჩაბლის თარგმანი

რეცენზია L. recensio განხილვა, გამოკვლევა ლიტერატურული, მეცნიერული ნაშრომის, სპექტაკლის, კინოსურათისა და სხვ. გარჩევა, კრიტიკული შეფასება. Source: ჭაბაშვილი მიხეილ, უცხო სიტყვათა ლექსიკონი / შეადგინა [და წინასიტყვ. დაურთო] მიხეილ ჭაბაშვილმა. მე-3 შესწ. და შევს. გამოც.. - თბ. : განათლება, 1989. - 600გვ. ; 16სმ.. - სახელთა საძიებელი: გვ. 63-68. - 5მ., 10000ც.[MFN: 2749]

კომპლექსური დავალებების სხვა ვარიაციები1

თამაში - თხრობა მთხრობლის შეცვლით 1. შეარჩიეთ ნებისმიერი თქვენთვის სასურველი ეპიზოდი, შეცვალეთ მთხრობელი და გადმოეცით იგი თქვენთვის სასურველი პერსონაჟის ან პირის პოზიციიდან, მაგ., მარიტა ყვება საკუთარი ქორწილის ამბავს, გედია ყვება, როგორ დასაჯეს მარიტა, ქალთა უფლებების დამცველი ან მოსამართლე საუბრობენ მარიტას ლინჩის წესით გასამართლებაზე და ა. შ. რა იცვლება თხრობაში? რომელი საკითხებია უფრო გამოკვეთილი ამ შემთხვევაში? 2. როგორ გვეხმარება ტექსტის გაგებაში თხრობა მთხრობელის შეცვლით?

თამაში - ნაწარმოებში ახალი პერსონაჟის შემოყვანა თამაშის პირობა ასეთია: თქვენ, როგორც პერსონაჟს, საშუალება გაქვთ, ჩაერთოთ ნებისმიერ მონაკვეთში მოკლე მონოლოგით, როგორც პერსონაჟი, ან შემოიყვანოთ ნებისმიერი სხვა პერსონაჟი. 1. შეარჩიეთ ეპიზოდი (რომელში ჩართვაც გსურთ. მოიფიქრეთ, რა მიზნით ერთვებით და სავარაუდოდ, რა ტიპის იქნება თქვენი ტექსტი); 2. შექმენით ტექსტი; 3. განსაზღვრეთ თქვენი ჩართვის შედეგი (იმსჯელეთ, რას შეცვლიდა თქვენი მონოლოგი ნაწარმოებში). როლური თამაში -ცხელი სკამი (7) თამაშის წესი ასეთია: სკამზე ჯდება პერსონაჟი, რომელთანაც დანარჩენებს კითხვები აქვთ, მაგ., ციციკორე, შეთე, მარიტა და ა. შ. დანარჩენები უსვამენ კითხვებს; იმსჯელეთ, გეხმარებათ თუ არა ეს აქტივობა ტექსტის გაგება­ გააზრებაში?

როლური თამაში „ლიტერატურული სასამართლო“ (8)

1

ზემოთ მოყვანილი კომპლექსური დავალებები შეგიძლიათ შეცვალოთ და ჩაანაცვლოთ აქ მოყვანილი სხვა კომპლექსური დავალებებით.

57

1. მოიფიქრეთ, რომელი ლიტერატურული გმირის გასამართლება გსურთ და რა დანაშაულისათვის? 2. დაინაწილეთ როლები: მოსამართლე, ბრალმდებელი, ადვოკატები, ნაფიცი მსაჯულები, მოწმეები, უფლება­ დამცველები, დამნაშავე, დაზარალებული, დამნაშავის მხარის წარმომადგენლები, დაზარალებულის მხარის წარმომადგენლები, ჟურნალისტები, საზოგადოების წარმომადგენლები; 3. თითოეულმა საკუთარი როლის მიხედვით მოამზადოს სიტყვა; 4. ლიტერატურული სასამართლო მიჰყვება სასამართლო პროცესის თანმიმდევრობას: ა) მოსამართლე ხსნის პროცესს, საუბრობს ბრალდების ძირითად მოტივებზე, ბ) ბრალმდებელი წაუყენებს ბრალს; გ) ბრალდებული გამოხატავს თავის პოზიციას _ აღიარებს ან უარყოფს ბრალს: დ) დამცველები (ადვოკატები) გამოხატავენ საკუთარ პოზიციას, წარმოადგენენ მოწმეთა დაკითხვის შუამდგომლობებს; ე) მოწმეთა დაკითხვისას, რომელიც მიჰ ყავს მოსამართლეს, ნაფიც მასაჯულებს და დამცველებს უფლება აქვთ, ჩაერთონ და კითხვები დასვან; ვ) ბრალდებულს ეძლევა ბოლო სიტყვა; ზ) სასამართლოს გამოაქვს განაჩენი.

კომპლექსური დავალება 9 პერსონაჟის ჩაწერა თხრობა ჟანრის შეცვლით წერილებით ან დღიურებით მოთხრობილი ამბავი (საკლასო კრებულის შექმნა) წარმოიდგინეთ, რომ თქვენ შგიძლიათ შეხვიდეთ, ჩაეწეროთ რომელიმე ეპიზოდში. შგიძლიათ მონაწილეობა მიიღოთ ნაწარმოებში დატრიალებულ ამბებში. შეარჩიეთ ტექსტის თქვენთვის სასურველი ვარიანტი და შექმენით: • •

წერილები მარიტას სოფლიდან _ წერილებით მოთხრობილი ამბავი. თვითმხილველის დღიურები _ დღიურებით მოთხრობილი ამბავი.

შენიშვნა: შეგიძლიათ, ისე დაინაწილოთ მოთხრობის ეპიზოდები, რომ თითოეულმა თქვენგანმა თითო ეპიზოდი გააცოცხლოს წერილებში ან დღიურებში. გააერთიანეთ ინდივიდუალურად შესრულებული დავალებები ისე, რომ მიიღოთ „ნატვრის ხე“ _ წერილებით ან დღიურებით მოთხრობილი ამბავი. შეკრიბეთ თქვენი ნაშრომები და ნაწარმოების თქვენეული საკლასო ვერსია გამოგივათ.

58

მატრიცა #4 _ პირისპირ თემატური ერთეულის სახელწოდება: პირისპირ თემა: გმირობა და რაინდობა ქვეთემები- აქ ხდება თემატური გადაფარვა, ნაწილობრივ შემოდის ქვეთემები: სიყვარული, პირადული და სახელმწიფოებრივი, სამშობლო საათების სავარაუდო რაოდენობა: 20 (თემატური ბლოკი: I თემატური ბლოკი. „ადამიანი და მისი ცხოვრება) ნაწილობრივ I I თემატური ბლოკი სამყაროს შეცნობა ახლის ძიება, თემა სამშობლო თემატური საკვანძო შეკითხვები:

59

• რატომაა მნიშვნელოვანი გმირობასა და რაინდობაზე შექმნილის ლიტერატურის გაცნობა? • რისთვის ღირს ბრძოლა, თავის გაწირვა?რატომ ჩადიან ადამიანები გმირობას?) • რა მსგავსება-განსხვავებაა გმირებს შორის? / მათზე შექმნილ ტექსტებს შორის? რამდენად მეხმარება მწერლის გამონაგონი რეალურად მომხდარი გმირობის გაგება-გააზრებაში? • რატომაა, რომ ერთი და იგივე ადამიანი ზოგიერთისთვის გმირია, ზოგიერთისთვის კი არა? • რა მიზნით იყენებს ავტორი ენობრივ საშუალებებს? • რა საშუალებები შემიძლია გამოვიყენო იმისთვის, რომ შევქმნა ტექსტი გმირზე/გმირობის თემაზე, წარმოვაჩინო ჩემი ცოდნა, გამოვხატო პირადი დამოკიდებულება გმირის/გმირობის მიმართ? • რა მიმართებაა სიყვარულსა და გმირობის თემებს შორის ? • რატომაა სიყვარული და გმირობა ერთ-ერთი უმთავრესი თემა ყველა დროისა და კულტურის ლიტერატურასა და ხელოვნებაში? • რა მსგავსება-განსხვავებაა სიყვარულზე შექმნილ ტექსტებს შორის? რითია ისინი განპირობებული? • რაში ვლინდება ქვეყნის მსახურება? რას გვასწავლის წარსული თანამედროვეობის შესახებ? (/რატომაა მნიშვნელოვანი წარსულის ცოდნა?) სამიზნე ცნებები და მათთან დაკავშირებული მკვიდრი წარმოდგენები

შუალედური მიზნები ძირითადი რესურსი/ტექსტი: შოთა რუსთაველი „ვეფხისტყაოსანი“ დამატებითი რესურსები:

• რეპორტაჟი-ინტერვიუთი; • რეპორტაჟი ინტერვიუს გარეშე. თემის ფარგლებში დასამუშავებელი საკითხები: ქვეცნება/ქვეცნებები, საკითხ(ებ)ი: ტექსტის ენა: ახალი ლექსიკა, ტიპი და ჟანრი: მხატვრული / არამხატვრული; პოემა, რეპორტაჟი; კომპოზიცია: სიუჟეტი, მხატვრული კონფლიქტი და მისი განვითარების საფეხურები; პერსონაჟები: მახასიათებლები: მეტყველება, შინაგანი სამყარო - ღირებულებები, გრძნობები, ემოციები; დამო­კიდებულება სხვა პერსონაჟებთან. ინტერპრეტაცია: საკუთარი დამოკიდებულების გამოხატვა; საკომუნიკაციო სიტუაციის ელემენტები: მიზანი, აუდიტორია; საჯარო სიტყვის საბაზისო სტრუქტურა გრამატიკა:მიზეზშედეგობრივი მიმართებების გამომხატველი ენობრივი საშუალებები. სტრატეგიები: კითხვის, ლაპარაკისა და წერის სტრატეგიები, მეტაკოგნიტური სტრატეგიები.

60

ტექსტის ტიპი და ჟანრი • მხატვრული ტიპის ტექსტები წარმოადგენს გამონაგონს და შექმნილია წარმოსახვის, ფანტაზიის ძალით, ანდა ასახავს ავტორის შინაგან სამყაროს: გრძნობებს, დამოკიდებულებებს, თვალთახედვას. არამხატვრული ტიპის ტექსტები დაფუძნებულია ფაქტებზე. • მხატვრული ლიტერატურა მოიცავს სხვადასხვა მხატვრულ ჟანრს, არამხატვრული ლიტერატურა - სხვადასხვა არამხატვრულ ჟანრს. • ერთი ჟანრის ტექსტებს აქვთ საერთომახასიათებლები (ენობრივსტილური,სტრუქტურულ-ორგანიზაციული, სხვ. მსგავსებები). • ავტორები ირჩევენ გარკვეულ ჟანრს კონკრეტული მიზნის შესაბამისად. • ჟანრობრივი მახასიათებლების ცოდნა მეხმარება ტექსტის სიღრმისეულად გაგება-გააზრებაში. • ჟანრობრივი მახასიათებლების ცოდნის გამოყენება მეხმარება კონკრეტული მიზნით ტექსტების შედგენა-გაზიარებაში. • კინოფილმი მულტიმედიური ტექსტია, რომელსაც აქვს სპეციფიკური თხრობის სტილი, ენა და შინაარსის გადმოსაცემად თუ შთაბეჭდილების მოსახდენად იყენებს სხვადასხვა საშუალებას (ხმას, მუსიკას, განათებას და ა.შ.).

ტაპი I. მოსწავლეებისთვის პირველი კომპლექსური დავალების პირობის გაცნობა საკვანძო შეკითხვები:რას გულისხმობს შესასწავლი საკითხი? რა შემოქმედებითი პროდუქტით უნდა დავადასტურო, რა ვისწავლე ამ საკითხთან დაკავშირებით? დაკვირვება სასწავლო მასალაზე შემდეგი ცნებების მიხედვით: ჟანრი, კომპოზიცია, გრამატიკა, ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებები, სტრუქტურადა ორგანიზება, კონტექსტი, მიმართებები ტექსტებს შორის (ინტერტექსტუალობა), ტექსტის სიტუაციური მახასიათებლები, სტრატეგიები ასევე ქვეცნებებსა და საკითხებზე: ნაწარმოები და მისი ცალკეული ნაწილი (მთელი და ნაწილი), ავტორისეული ჩანართები- რიტორიკული მიმართვა, რიტორიკული შკითხვა, ავტორისეული რემარკა. ეტაპი 1. მომზადება დავალებისთვის (1-ლი დავალება) აქტივობა 1. ტექსტის გაცნობა წაკითხვამდე - ვარაუდები ილუსტრაციათა მეშვეობით, წინარე ცოდნის გახსენება. პირველი შეხვედრა ხატაელებთან და ამის საფუძველზე ვარაუდების გამოხატვა ხატაელთა შესახებ. კითხვის დროს - ახალი ლექსიკის დამუშავება (მნიშვნელობის განსაზღვრა კონტექსტზე დაყრდნობით ან ლექსიკონის გამოყენებით), კითხვა სხვადასხვა სტრატეგიებით: კითხვა ვარაუდების გადასამოწმებლად, სწრაფი კითხვა; პაუზებით კითხვა; კითხვა მიზეზშედეგობრივი კავშირების წინ წამოწევით... ტექსტთან დაკავშირებული კითხვების დასმა. კითხვის შემდეგ - საუბარი იმაზე, რომელი წინასწარი ვარაუდი გამართლდა, რომელი - არა.

კომპლექსური დავალება/დავალებები საკვანძო კითხვები: • რატომაა ეს ტექსტი პოემა, რეპორტაჟი და ინტერვიუ? რა მსგავსებაა ერთი ჟანრის ტექსტებს შორის? • როგორ გამოვიყენო ჟანრობრივი მახასიათებლების ცოდნა ამ ტექსტზე აზრის გამოთქმისას? • როგორ წარმოვაჩინო ნაწარმოების შინაარსობრივი მხარის გაგება? რა მიმართებაა კომპოზიციის ელემენტებს შორის და როგორ გამოვიყენო კომპოზიციის ელემენტების/შინაარსობრივი მხარის ცოდნა? • როგორ გამოვიყენო ტექსტში მოცემული ინფორმაცია ნაწარმოების ახალი ფორმით/კუთხით წარმოსაჩენად? • როგორ/რის საფუძველზე შევძლებ ნაწარმოებთან დაკავშირებული ახალი იდეების გენერირებას? • რატომაა საჭირო ტექსტის სტრუქტურისა და ორგანიზაციული ყალიბის თეორიული ცოდნა გამოხმაურების წერისას? • როგორ გამოვიყენო ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებების ცოდნა? რამდენად ამდიდრებს ენობრივგამომსახველობითი საშუალებების გამოყენება ჩემს ენობრივ გამოცდილებას? • რატომ არის მნიშვნელოვანი კონტექსტის ცოდნა? / რა გავლენას ახდენს კონტექსტი ნაწარმოებზე? • როგორ გამოვიყენო ტექსტებს შორის არსებული მიმართებების ცოდნა?

61

კომპოზიცია/შინაარსობრივი მხარე • ტექსტისმთლიანობას განაპირობებს მისი კომპოზიცია/შინაარსობრივი მხარე. კომპოზიციას/შინაარსობრივ მხარეს ქმნის ერთობლიობა: • ლექსში - თემის, იდეის, მხატვრული საშუალებების, მეტრის, რითმის; • პოემაში - თემის, იდეის, ფაბულის, სიუჟეტის, მოქმედების დროისა და ადგილის, პერსონაჟთა სახეების, ხედვის კუთხის, ჩანართი ეპიზოდების, მხატვრული საშუალებების, მეტრისა და რითმის; • მხატვრულ პროზაულ ნაწარმოებში - თემის, იდეის, ფაბულის, სიუჟეტის, პერსონაჟთა სახეების, მოქმედების დროისა და ადგილის, ხედვის კუთხის, ჩანართი ეპიზოდების, მხატვრული საშუალებების. • არამხატვრულ ტექსტებში - იდეების/ საკითხების, ხედვის კუთხის. • ტექსტის მთლიანობის განმსაზღვრელი ელემენტები გავლენას ახდენს ტექსტის მნიშვნელობაზე / ფასეულობაზე. • ტექსტის მთლიანობის განმსაზღვრელი ელემენტების ცოდნის გამოყენება დამეხმარება ტექსტების სიღრმისეულად გააზრებაში, ეფექტიანი ტექსტების შედგენაში. ტექსტის სტრუქტურა, ორგანიზება • ყველა ტექსტს აქვს გარკვეული სტრუქტურა. სტრუქტურის შემადგენელი ელემენტები შეიძლება იყოს როგორც სიტყვიერი (მაგ., სათაური, ქვესათაური, რუბრიკა, აბზაცი), ისე არასიტყვიერი (მაგ., ილუსტრაცია, ლოგო, სქემა). • ავტორები იყენებენ სტრუქტურულ ელემენტებს იდეებისა და ინფორმაციის ორგანიზებისთვის, ტექსტის ცალკეული ეპიზოდების/მნიშვნელოვანი ნაწილების გამოკვეთისთვის. • სტრუქტურული ელემენტების ან/და ორგანიზაციული ყალიბის ცოდნის გამოყენება მეხმარება ტექსტის შინაარსის უკეთ გააზრებაში, მიზნის შესაბამისი ტექსტების შედგენაში.

ეტაპი II პირველ კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობა, საკითხების/ • რატომაა მნიშვნელოვანი გრამატიკის ნორმების დაცვა? / ქვეცნებების დამუშავება, მკვიდრი წარმოდგენების ჩამოყალიბებაზე როგორ გამოვიყენო გრამატიკის ცოდნა? მუშაობა • რა ფაქტორები განსაზღვრავს კომუნიკაციის საკვანძო შეკითხვები: რა უნდა ვისწავლო/გავაცნობიერო იმისთვის, ფორმასა და შინაარსს? როგორ გამოვიყენო რომ შევძლო მოცემული კომპლექსური დავალების შესრულება?როგორ საკომუნიკაციო სიტუაციის მახასიათებლების ცოდნა ვიმუშავო კომპლექსურ დავალებაზე? რა ნაბიჯები გადავდგა? აქტივობა 2. მინიდისკუსია 1. რატომ გახდა საჭირო ხატაეთში ლაშქრობა? 2. თვალსაზრისი რამაზ მეფე - სიტყვისგამტეხი და მოღალატე, თუ თავისი ხალხის დამოუკიდებლობისათვის მებრძოლი მეფე?

წარმატებული კომუნიკაციის დასამყარებლად? • რატომაა მნიშვნელოვანი სტრატეგიების გამოყენება? • როგორ გამოვიყენო მეტაკოგნიტური სტრატეგიები? (სტრატეგიები). დავალება 1. გამოხმაურების დაწერა დაწერეთ, როგორი შთაბეჭდილება წაკითხულმა. აღნიშნეთ:

დატოვა

თქვენზე

ეტაპი III. პირველი კომპლექსურიდავალებისპრეზენტაცია, მკვიდრი • რა მიმართებაა პოემასა და მის ცალკეულ ეპიზოდს წარმოდგენების გამოვლენა შორის. რომელმა ეპიზოდებმა დაგიტოვეს საკვანძო შეკითხვა: როგორ წარმოვადგინო კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის შედეგები ისე, რომ ეს მსმენელებისთვის გასაგები და მოულოდნელობის განცდა? რომელიადგილი/ საინტერესო იყოს. ეპიზოდი მოგეწონათ ყველაზე მეტად და რატომ; ნაბიჯი 1. დავალების წარდგენა. ნაბიჯი 2. უკუკავშირის მიღება. ნაბიჯი 3. რეფლექსია. აქტივობა 6. დავალების შესრულების დღიური(მეტაკოგნიტური პაუზა) • ახსენით, როგორ შეასრულეთ დავალება. როგორ დაგეგმეთ სამუშაო, მუშაობის პროცესში მოგიწიათ თუ არა გეგმის შეცვლა? • ახსენით, მოცემული სამუშაოდან რომელი დავალების შესრულება გაგიადვილდათ და როგორ ფიქრობთ, რამ გაგიადვილათ მუშაობის პროცესი? • ახლა იმ პრობლემებზეც ისაუბრეთ, რამაც სიძნელეები შეგიქმნათ. კონკრეტულად აღწერეთ რამ შეგიშალათ ხელი, რა საშუალება მოძებნეთ სიძნელის დასაძლევად, რა გამოგადგათ ყველაზე მეტად? როგორ გგონიათ, სიძნელე საბოლოოდ დაძლიეთ, თუ მომავალში კვლავ შეიძლბა განმეორდეს? ამ დავალების შესრულებისას ისეთ ხერხს ხომ არ მიაგენით, რომელსაც სამომავლოდაც გამოიყენებთ?

• როგორი ემოციები გაგიჩნდათ წაკითხულთან დაკავშირებით; • რამდენად მართებულად გეჩვენებათ ნესტანის დავა­ ლება - ლაშქრობა ხატაეთში? მოღალატე რამაზ მეფის შენდობა?

ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებები • მწერლებიგვიზიარებენ თავიანთ გრძნობებს, გამოცდილებას, დამოკიდებულებებსა და მოსაზრებებს ოსტატურად შერჩეული სიტყვების, ფრაზების, სტილისა და ფორმატის გამოყენებით. • ტექსტში გამოყენებული ენობრივგამომსახველობითი საშუალებები გავლენასახდენსტექსტის მნიშვნელობაზე/ ფასეულობაზე. • მწერლები იყენებენ სხვადასხვა ენობრივ საშუალე­ბას იმისათვის, რომ მოახდინონ შთაბეჭდილება მკითხველზე, დაარწმუნონ მკითხველი, შეუქმნან გარ­კვეული განწყობა. • ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებების ცოდნის გამოყენება დამეხმარება ტექსტების უკეთ გააზრებაში, მიზნის შესაბამისი ტექსტების შედგენაში.

ეტაპი I. მოსწავლეებისთვის მეორე კომპლექსური დავალების პირობის გაცნობა საკვანძო შეკითხვები:რას გულისხმობს შესასწავლი საკითხი? რა შემოქმედებითი პროდუქტით უნდა დავადასტურო, რა ვისწავლე ამ საკითხთან დაკავშირებით? დაკვირვება სასწავლო მასალაზე შემდეგი ცნებების მიხედვით: ჟანრი, კომპოზიცია, გრამატიკა, ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებები, სტრუქტურა და ორგანიზება, კონტექსტი, მიმართებები ტექსტებს შორის (ინტერტექსტუალობა), ტექსტის სიტუაციური მახასიათებლები, სტრატეგიები, ასევე ქვეცნებებსა და საკითხებზე: ნაწარმოები და მისი ცალკეული ნაწილი (მთელი და ნაწილი), რეპორტაჟი.

საკვანძო შეკითხვები: როგორ გამოვიყენო ჟანრობრივი მახასიათებლების ცოდნა? რა ზეგავლენას ახდენს კონფლიქტი პერსონაჟებზე? როგორ მივაღწიო კომუნიკაციის მიზანს? ვისთვის და რა მიზნით ვქმნით რეპორტაჟს?

62

დავალება 2. რეპორტაჟი ინდო-ხატაელთა ომიდან. წარმოადგინეთ, ეპიზოდის კულმინაციური მომენტი ვიდეო ან რადიორეპორტაჟის (/ე.წ. პოდკასტის) სახით, რომელშიც წარმოაჩენთ, რა იყო კულმინაციური მომენტის გამომწვევი მიზეზები. გაითვალისწინეთ, რომ რეპორტაჟი გათვლილი უნდა იყოს კონკრეტულ აუდიტორიაზე (აუდი­ტორია - ინდოელები, ეტაპი 1. მომზადება დავალებისთვის (მე-2 დავალება) ხატაელები, მსოფლიო საზო­გადოება) და ჰქონდეს აქტივობა 1. კონკრეტული მიზანი (მაგ., მსმე­ნელის ინფორმირება, რაიმეში მოცემული სქემის გამოყენებით განსაზღვრეთ ტექსტში მხატ­ვრული დარწმუნება; მომხდარის შეფასება, კომენტარის გაკეთება). კონფლიქტის განვითარების საფეხურები: კვანძის შეკვრა, მოქმედების განვითარება, კულმინაცია, კვანძის გახსნა (კომპოზიციაზე დაკვირვება). რეპორტაჟის წარდგენის შემდეგ ისაუბრეთ: • რეპორტაჟის თემის გამომწვევ მიზეზებზე; კონტექსტი ეტაპი II პირველ კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობა, საკითხების/ • როგორაა გადმოცემული ნაწარმოებში კულმინაციური • ყველა თხზულებას აქვს თავისი კონტექსტი ქვეცნებების დამუშავება, მკვიდრი წარმოდგენების ჩამოყალიბებაზე მომენტი, როგორ გადმოეცით იგი რეპორტაჟში? რა ფონი ან გარემო, რომელშიც შეიქმნა ესა თუ ის მუშაობა შეიცვალა ტექსტში და რატომ (მაგ., ენა, სტილი, ამბის ნაწარმოები. საკვანძო შეკითხვები: რა უნდა ვისწავლო/გავაცნობიერო იმისთვის, თანამიმდევრობა, განწყობილებები, ხედვის კუთხე, • კონტექსტს შეიძლება განსაზღვრავდეს რომ შევძლო მოცემული კომპლექსური დავალების შესრულება?როგორ სტრუქტურა)? სხვადასხვა ფაქტორი, მაგ.: ავტორის ვიმუშავო კომპლექსურ დავალებაზე? რა ნაბიჯები გადავდგა? • როგორაა ტექსტში გადმოცემული პერსონაჟთა სახასიათო ცხოვრებისეული გამოცდილება, სოციალური წრე, თვისებები, ქმედებები და როგორ გადმოეცით ისინი შეხედულებები; ადგილი, ეპოქა ან კულტურა, აქტივობა 2. რეპორტაჟში? რა შეცვალეთ და რატომ? რომელშიც თხზულება შეიქმნა. დაკვირვება რეპორტაჟებზე • რა ენობრივი საშუალებები გამოიყენეთ • კონტექსტი შეიძლება იყოს საზოგადოებრივი, დაკვირვება წინასწარ შერჩეულ კონკრეტულ რეპორტაჟზე (მის მიზეზშედეგობრივი მიმართებების გამოსაკვეთად? პოლიტიკური, ისტორიული, კულტურული. ჟანრზე, კომპოზიციაზე, ენობრივ-გამომსახველობით საშუალებებზე, • აღნიშნეთ, კონკრეტულად, რომელი აუდიტორიისთვის • კონტექსტის ცოდნა დამეხმარება ტექსტის უკეთ სტრუქტურაზე, საკომუნიკაციო სიტუაციაზე). იყო გამიზნული თქვენი რეპორტაჟი და რა იყო თქვენი გაგებაში, მისი მნიშვნელობის, აქტუალობის აქტივობა 3. მიზანი. გააზრებაში. რეპორტაჟის სტრუქტურისა ზოგადი ჩარჩოს დაგეგმვა: ა) რეპორტაჟის ტიპის შერჩევა; მსმენელის დღიური: ბ) რეპორტაჟის ჩარჩო-სქემის შემუშავება. მიმართებები ტექსტებს შორის შეაფასეთ წარმოდგენილი რეპორტაჟი შემდეგი კრი­ტე­რიუ­ (ინტერტექსტუალობა) მების მიხედვით: • ინტერტექსტობრივი მიმართებები გულისხმობს, • რამდენად შეესაბამებოდა რეპორტაჟის სტრუქტურა, რომ ერთ რომელიმე ტექსტში შეიძლება ენა და სტილი არჩეულ აუდიტორიასა და მიზანს? რატომ მოხმობილი ან გამოყენებული იყოს სხვა ფიქრობთ ასე? (ახსენით თქვენი მოსაზრება); კონკრეტული ტექსტი /ტექსტები.

• ინტერტექსტობრივი მიმართებები გამოკვეთს მჭიდრო კავშირს ტექსტებს შორის და წარმოაჩენს, რა ზეგავლენა მოახდინა ერთმა ტექსტმა მეორეზე. ერთი ტექსტის მეორეზე ზეგავლენა შეიძლება გამოიხატებოდეს: • კონკრეტული ტექსტის ენის/ენობრივი ფორმულების გამოყენებას მეორე ტექსტში; • კონკრეტული ტექსტიდან მოხმობილი ციტატების ჩართვას მეორე ტექსტში; • კონკრეტული ტექსტის რეალიების - სიუჟეტის, ერსონაჟების - „გამოყენებას“ მეორე ტექსტში. • პინტერტექსტობრივი მიმართებების გამოკვეთა წარმოაჩენს ახალ კონტექსტებს, რაც დამეხმარება ტექსტის მნიშვნელობის, იდეების, თემების, პერსპექტივების უფრო ღრმად/მრავალმხრივად გააზრებაში, შესასწავლი ტექსტის ახლებურად ინტერპრეტირებაში.

• რამდენად ოპტიმალურად იყო შერჩეული რეპორტაჟის აქტივობა 4. სახეობა(ინტერვიუთი, ან ინატრვიუს გარეშე) რეპორტაჟის თემატიკისა და შინაარსის ზოგადი მონახაზი • რომელი სიტყვა, ფრაზა, გამოთქმა ან დეტალი მოგეწონათ ა) რეპორტაჟის თემატიკის შერჩევა; ყველაზე მეტად და რატომ? ბ) ინტერვიუსათვის კითხვარის მომზადება (საჭიროების შემ­თხვე­ვაში.

63

შეფასების კრიტერიუმები მოსწავლეს შეუძლია: • მხატვრული კონფლიქტის განვითარების საფეხურების განსაზღვრა (კომპოზიცია); ეტაპი III. პირველი კომპლექსურიდავალებისპრეზენტაცია, მკვიდრი • მხატვრული თხრობითი ტექსტისა და რეპორტაჟის წარმოდგენების გამოვლენა ჟანრობრივი მახასიათებლების ცოდნის ფუნქციურად საკვანძო შეკითხვა: როგორ წარმოვადგინო კომპლექსურ დავალებაზე გამოყენება (ჟანრი, ენობრივ-გამომსახველობითი მუშაობის შედეგები ისე, რომ ეს მსმენელებისთვის გასაგები და საშუალებები) საინტერესო იყოს. • მიზეზშედეგობრივი მიმართებების გამომხატველი 1. შეთანხმება ნამუშევრების წარდგენის წესზე. ენობრივი საშუალებების ცოდნის ფუნქციურად ნაბიჯი 2. „მსმენელის დღიურის“ გაცნობა. გამოყენება (გრამატიკა). ნაბიჯი3. მცირე ჯგუფებში/წყვილებში დამოუკიდებლად მუშაობა • საკომუნიკაციო სიტუაციის მახასიათებლების ცოდნის რეპორტაჟის შექმნაზე. მიზნის შესაბამისად გამოყენება (საკომუნიკაციო ნაბიჯი 4. რეპორტაჟის წარდგენა, უკუკავშირის მიღება. სიტუაცია); ნაბიჯი 5. რეფლექსია • სტრუქტურული ელემენტების ცოდნის მიზნის შესაბამისად ტექსტის სიტუაციური გამოყენება (გრამატიკა, სტრუქტურა-ორგანიზება). მახასიათებლები (საკომუნიკაციო სიტუაცია) aქტივობა 5. • კომუნიკაცია გულისხმობს ინფორმაციის გაცვლას დავალების შესრულების დღიური(მეტაკოგნიტური პაუზა) ინფორმაციის გამცემსა და მიმღებს შორის. • ახსენით, როგორ შეასრულეთ დავალება. როგორ დაგეგმეთ სამუშაო, • საკომუნიკაციო სიტუაცია გულისხმობს მუშაობის პროცესში მოგიწიათ თუ არა გეგმის შეცვლა? სხვადასხვა სიტუაციურ ფაქტორს: კომუნიკაციის • ახსენით, მოცემული სამუშაოდან რომელი დავალების შესრულება მიზანს, ადგილსა და დროს, კომუნიკაციის გაგიადვილდათ და როგორ ფიქრობთ, რამ გაგიადვილათ მუშაობის მონაწილეებს (ადრესანტს, ადრესატს). პროცესი? • სიტუაციური ფაქტორები ზეგავლენას ახდენენ • ახლა იმ პრობლემებზეც ისაუბრეთ, რამაც სიძნელეები შეგიქმნათ. კომუნიკაციის ფორმასა და შინაარსზე. კონკრეტულად აღწერეთ რამ შეგიშალათ ხელი, რა საშუალება • სიტუაციური მახასიათებლების გათვალისწინება მოძებნეთ სიძნელის დასაძლევად, რა გამოგადგათ ყველაზე დამეხმარება წარმატებული და ეფექტიანი მეტად? როგორ გგონიათ, სიძნელე საბოლოოდ დაძლიეთ, კომუნიკაციის დამყარებაში. თუ მომავალში კვლავ შეიძლბა განმეორდეს? ამ დავალების შესრულებისას ისეთ ხერხს ხომ არ მიაგენით, რომელსაც სამომავლოდაც გამოიყენებთ? მოსწავლეები საუბრობენ, რას გააკეთებდნენ სხვაგვარად, თავიდან რომ დაეწყოთ რეპორტაჟზე მუშაობა. ეტაპი 1!. სრულდება დავალება 2. რეპორტაჟი ინდო-ხატაელთა ბრძოლიდან.

64

ინტერპრეტაცია, საკუთარი დამოკიდებულების გამოხატვა • ინტერპრეტაცია გულისხმობს ტექსტის მნიშვნელობის ახსნას ანდა მის წარმოჩენას ახალი სახით, ფორმით/კუთხით. • ინტერპრეტაციის დროს უნდა დავეყრდნო ტექსტში მოცემულ მინიშნებებს, დავიხმარო პირადიგამოცდილება, ნასწავლი/ნაცნობი ტექსტების, ცნებებისადასაკითხებისცოდნა. • ინტერპრეტაციის შედეგად შემიძლია ჩავწვდე ავტორის აზრებს, უფრო სიღრმისეულად გავიგო ტექსტი. • პირადი დამოკიდებულების გამოხატვა მეხმარება დასკვნის გამოტანაში, ტექსტის რეალურ ცხოვრებასთან დაკავშირებაში.

ეტაპი 1. მომზადება დავალებისთვის (მე-3 დავალება) - დაკვირვება საკვანძო შეკითხვები: როგორ/რის საფუძველზე შემიძლია სასწავლო მასალაზე შემდეგი ცნებების მიხედვით: კომპოზიცია, ამოვიცნო პერსონაჟის პიროვნული მახასიათებლები, მისი პერსონაჟ, შეფასება-საკუთარი დამოკიდებულების გამოხატვა, შინაგანი სამყარო, შეხედულებები, ფასეულობები? როგორ სტრატეგიები. შემიძლია უკეთ გამოვხატო საკუთარი დამოკიდებულება პერსონაჟის მიმართ? აქტივობა 1. გონებრივი იერიში დავალება 3. შერჩეული პერსონაჟის დახასიათება როგორ დავახასიათოთ პერსონაჟი? დაახასიათეთ შერჩეული პერსონაჟი შევსებულ სქემაზე ეტაპი II მესამე კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობა, საკითხების/ დაყრდნობით. ქვეცნებების დამუშავება, მკვიდრი წარმოდგენების ჩამოყალიბებაზე პერსონაჟები: • ტარიელი, მუშაობა საკვანძო შეკითხვები: რა უნდა ვისწავლო/გავაცნობიერო იმისთვის, • რამაზ მეფე, რომ შევძლო მოცემული კომპლექსური დავალების შესრულება?როგორ • ტარიელის მამის გაზრდილი მოციქული; ვიმუშავო კომპლექსურ დავალებაზე? რა ნაბიჯები გადავდგა?

გრამატიკა • გრამატიკის ნორმების ცოდნის გამოყენება მეხმარება ტექსტის უკეთ გაგებაში, წარმატებული კომუნიკაციის დამყარებაში (ზეპირად და წერილობით). • მორფოლოგიის ცოდნა მეხმარება სიტყვების ფორმებისა და მათი ცვალებადობის გაგებაში, სინტაქსის ცოდნა - სიტყვების წინადადებებად შეწყობა-შეკავშირებაში. • სტრატეგიები • მოსმენა, ლაპარაკი, კითხვა და წერა სხვადასხვა ეტაპს მოიცავს. • მოსმენის, ლაპარაკის, კითხვისა და წერის მიზნის მისაღწევად უნდა შევარჩიო და გამოვიყენო თითოეული მათგანის ცალკეული ეტაპის შესაბამისი ხერხები, ანუ სტრატეგიები. • სწავლის პროცესზე დაკვირვება, გამოყენებული სტრატეგიების გაცნობიერება დამეხმარება სიძნელეების გადალახვასა და წინსვლაში

აქტივობა2. სიტყვებში ჩამალული ფარული ზრახვები (ქვეტექსტური ინფორმაციის ამოცნობა) • დაიყავით წყვილებად და გადაიკითხეთ ეპიზოდები ომის დაწყებამდე. ამოიწერეთ იდეებისა თუ ღირებულებების გამომხატველი სიტყვები ან ფრაზები, რომლებიც შეიცავს შეფასებებს, გამოხატავს დამოკიდებულებებს. • ნამუშევრის წარდგენისას ისაუბრეთ, კონკრეტულად, რა ღირებულებებს ასახავს თქვენ მიერ შერჩეული სიტყვები ან ფრაზები.

დახასიათებისას ყურადღება გაამახვილეთ შემდეგზე: • რამდენად და როგორ ვლინდება პერსონაჟის შინაგანი სამყარო მის სიტყვებში, ქმედებებში, სხვა პერსონაჟებთან დამოკიდებულებაში, სხვა პერსონაჟების დამოკიდებულებაში შერჩეული პერსონაჟის მიმართ? • რამდენად და როგორ ვლინდება პერსონაჟის მეტყველებაში მისი პიროვნული თვისებები.

შეფასების კრიტერიუმები მოსწავლეს შეუძლია: • პერსონაჟის დახასიათება ტექსტში მოცემულ აქტივობა 3. პერსონაჟის რუკის შევსება. ინფორმაციაზე დაყრდნობით (კომპოზიცია); შეავსეთ სქემა „პერსონაჟის რუკა“ შერჩეულ პერსონაჟზე და წარად­გი­ • პერსონაჟის მიმართ საკუთარი დამოკიდებულების ნეთ კლასის წინაშე (წყვილებში). გამოხატვა და მისი შეფასება (ინტერპრეტაცია, საკუთარი დამოკიდებულების გამოხატვა-შეფასება); ეტაპი 1!. სრულდება დავალება 3 • გრამატიკული კანონზომიერებების და სტრუქტურული ელემენტების ცოდნის ადეკვატურად ეტაპი III. მესამე კომპლექსური დავალების პრეზენტაცია, მკვიდრი წარმოდგენების გამოვლენა გამოყენება(გრამატიკა, ტექსტის სტრუქტურა-ორგანიზება); საკვანძო შეკითხვა: როგორ წარმოვადგინო კომპლექსურ დავალებაზე • ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებების მუშაობის შედეგები ისე, რომ ეს მსმენელებისთვის გასაგები და ცოდნის მიზნის შესაბამისად გამოყენება (ენობრივსაინტერესო იყოს. გამომსახველობითი საშუალებები); ნაბიჯი 1. შეთანხმება ნამუშევრების წარდგენის წესზე. • გამოყენებული სტრატეგიების გაცნობიერება, შეფასება ნაბიჯი 2. მცირე ჯგუფებში/წყვილებში დამოუკიდებლად მუშაობა. ეფექტიანობის თვალსაზრისით (მეტაკოგნიტური ნაბიჯი 3. დავალების წარდგენა, უკუკავშირის მიღება. სტრატეგიები). ნაბიჯი 5. რეფლექსია

აქტივობა 5. დავალების შესრულების დღიური(მეტაკოგნიტური პაუზა) • ახსენით, როგორ შეასრულეთ დავალება. როგორ დაგეგმეთ სამუშაო, მუშაობის პროცესში მოგიწიათ თუ არა გეგმის შეცვლა? • ახსენით, მოცემული სამუშაოდან რომელი დავალების შესრულება გაგიადვილდათ და როგორ ფიქრობთ, რამ გაგიადვილათ მუშაობის პროცესი?

• ახლა იმ პრობლემებზეც ისაუბრეთ, რამაც სიძნელეები შეგიქმნათ. კონკრეტულად აღწერეთ რამ შეგიშალათ ხელი, რა საშუალება მოძებნეთ სიძნელის დასაძლევად, რა გამოგადგათ ყველაზე მეტად? როგორ გგონიათ, სიძნელე საბოლოოდ დაძლიეთ, თუ მომავალში კვლავ შეიძლბა განმეორდეს? ამ დავალების შესრულებისას ისეთ ხერხს ხომ არ მიაგენით, რომელსაც სამომავლოდაც გამოიყენებთ?

65

მოსწავლეები საუბრობენ, რას გააკეთებდნენ სხვაგვარად, თავიდან რომ დაეწყოთ რეპორტაჟზე მუშაობა. ეტაპი 1. მომზადება დავალებისთვის (მე-4 დავალება) - დაკვირვება სასწავლო მასალაზე შემდეგი ცნებების მიხედვით: ინტერპრეტაცია, კომპოზიცია (სიუჟეტი, პერსონაჟი, ხედვის კუთხე), ინტერპრეტაცია, სტრატეგიები. აქტივობა 1. სახალისო დავალება რამდენგგვარი შინაარსი შეიზლება ჰქონდეს ერტ ეპიზოდს? ეტაპი II მეოთხე კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობა, საკითხების/ ქვეცნებების დამუშავება, მკვიდრი წარმოდგენების ჩამოყალიბებაზე მუშაობა საკვანძო შეკითხვები: რა უნდა ვისწავლო/გავაცნობიერო იმისთვის, რომ შევძლო მოცემული კომპლექსური დავალების შესრულება?როგორ ვიმუშავო კომპლექსურ დავალებაზე? რა ნაბიჯები გადავდგა? აქტივობა 2. ვარაუდების გამოთქმა სიუჟეტის ინტერპრეტაციასთან დაკავშირებით ა) ისაუბრეთ, როგორ გადმოსცემდა რამაზი ინდოეთთან ურთიერთობას ომამდე, როგორ ახსნიდა საკუთარი ქცევის მოტივებს, რას იტყოდა ომის შემდეგ როგორც ომის, ასევე შენდობის შესახებ. ბ) გააგრძელეთ სიუჟეტი: როგორ მოიქცევა იგი შენდობიდან რაღაც პერიოდის გასვლის შემდეგ? ინდოელთა ერთგული დარჩება, თუ მათ წინააღმდეგ წამოიწყებს ბრძოლას? საუბრის დასასრულს აღნიშნეთ, ტექსტში მოცემულ რა მინიშნებებს დაეყრდენით მოსაზრებების გამოთქმისას.

საკვანძო შეკითხვები: რა და როგორ შეიცვლება ტექსტში ხედვის კუთხის შეცვლით, რა არ შეიცვლება? როგორ ქმნის ტექსტის მთლიანობას ხედვის კუთხე და კომპოზიციის ელემენტები? დავალება 4. თხრობა მთხრობლის, ტექსტის ფორმატისა და სამიზნე აუდიტორიის შეცვლით როგორც იცით, ინდო ხატაელთა ბრძოლის ამბავს ჰყვება ერთერთი პერსონაჟი - ტარიელი. გადმოეცით ინდო-ხატაელთა ბრძოლის ამბავი ამბავი ისე, როგორც მოჰყვებოდა ამას სხვა პერსონაჟი სხვა აუდოტორიისათვის. შეგიძლიათ შეცვალოთ ტექსტის ფორმატიც(შეარჩიოთ დღიურებით, წერილებით, მინიატურებით მოყოლილი ამბები). დასასრულ, ისაუბრეთ, როგორ ცვლის ხედვის კუთხის შეცვლა მონათხრობს და რატომ. დავალების ალტერნატიული ფორმა აქტივობა 3. მოვუსმინოთ სხვა პერსონაჟებსაც...* რამაზ მეფის შენდობის შესახებ აზრს გამოთქვამენ:

• ფარსადან მეფე, • ტარიელის მამის გაზრდილი მოციქული, • ნესტანი; • რამაზ მეფე. აქ მნიშვნელოვანია ტექსტის ფორმატი და სამიზნე აუდიტორიაც. შეარჩიეთ ერთ-ერთი ვარიანტი. ტექსტის ფორმა:

• მონოლოგი - გამოსვლა გარკვეული აუდიტორიის წინაშე (ინდოელები, ხატაელები, თანამოაზრენი, ანდა მოწინააღმდეგეები, ოჯახის წევრები, და ა. შ) ან მარტო დარჩენილი პერსონაჟის ფიქრები. • დიალოგი - პოლილოგი საუბარი სხვა პერსონაჟთან (ინდოელები, ხატაელები, ოჯახის წევრები). • ასევე მრავალფეროვანი არჩევანის საშუალებას იძლევა ტექსტის ტიპისა და ჟანრის ცვლა:

* ეს აქტივობა მრავალფეროვან შესაძლებლობებს აჩენს ავტორის პოლის (ტარიელი, რამაზი, ნესტანი და სხვ.) ტექსტის ფორმატის (დღიური, წერილი, მონოლოგი, სიტყვა, ფიქრები და ა. შ) და აუდიტორიის (ინდოელები, ხატაელები, თანამოზარეები, მოწინააღმდეგეები, ოჯახის წევრები და ა. შ.) გათვალისწინებით.

• სიტყვა- ინდოეთის მეფის კარზე გამართულ თათბირზე, ანდა ხატაელთა მეფის კარზე გამართულ ეტაპი III. პირველი კომპლექსურიდავალებისპრეზენტაცია, მკვიდრი თათბირზე; წარმოდგენების გამოვლენა • დღიურები-ომის დღიურები(ინდოელთა საკვანძო შეკითხვა: როგორ წარმოვადგინო კომპლექსურ დავალებაზე პოზიციიდან, ხატაელთა პოზიციიდან) მუშაობის შედეგები ისე, რომ ეს მსმენელებისთვის გასაგები და • წერილები- წერილები ბრძოლის ველიდან( საინტერესო იყოს. ინდოელთა პოზიციიდან, ხატაელტა პოზიციიდან) 1. შეთანხმება ნამუშევრების წარდგენის წესზე. • მოგონებები- მოგონებები ომზე( ინდოელთა ნაბიჯი 2. მოსწავლეთა შთაბეჭდილებების გაცნობა. პოზიციიდან, ხატაელტა პოზიციიდან) ნაბიჯი 3. მცირე ჯგუფებში/წყვილებში დამოუკიდებლად მუშაობა. • მოთხრობები-მოთხრობები ინდო-ხატაელთა ნაბიჯი 4. დავალების წარდგენა, უკუკავშირის მიღება. ომიდან; ნაბიჯი 5. რეფლექსია • მინიატურები - ომის მინიატურები (ინდოელთა პოზიციიდან, ხატაელთა პოზიციიდან) და ა.შ. ეტაპი 1!. სრულდება დავალება 4. თხრობა მთხრობელის შეცვლით.

66

აქტივობა დავალების შესრულების დღიური(მეტაკოგნიტური პაუზა) • ახსენით, როგორ შეასრულეთ დავალება. როგორ დაგეგმეთ სამუშაო, მუშაობის პროცესში მოგიწიათ თუ არა გეგმის შეცვლა? • ახსენით, მოცემული სამუშაოდან რომელი დავალების შესრულება გაგიადვილდათ და როგორ ფიქრობთ, რამ გაგიადვილათ მუშაობის პროცესი?

შეფასების კრიტერიუმები მოსწავლეს შეუძლია: ტექსტის ტიპისა და ჟანრის ცოდნის ფუნქციურად გამოყენება; (ტიპი და ჟანრი); სხვადასხვა ტიპისა და ჟანრის ტექსტის აგება მისი კომპოზიციური მახასიათებლების ცოდნის ფუნქციურად • ახლა იმ პრობლემებზეც ისაუბრეთ, რამაც სიძნელეები გამოყენება (კომპოზიცია) შეგიქმნათ. კონკრეტულად აღწერეთ რამ შეგიშალათ ტექსტის დროითი კონტექსტის ადეკვატურად გამოყენება სხვა ხელი, რა საშუალება მოძებნეთ სიძნელის დასაძლევად, რა ტექსტში (ტექსტი და კონტექსტი) გამოგადგათ ყველაზე მეტად? როგორ გგონიათ, სიძნელე ამბის გადმოცემა განსხვავებული ხედვის კუთხიდან საბოლოოდ დაძლიეთ, თუ მომავალში კვლავ შეიძლბა (ინტერპრეტაცია); განმეორდეს? ამ დავალების შესრულებისას ისეთ ხერხს გრამატიკული კანონზომიერებების და სტრუქტურული ხომ არ მიაგენით, რომელსაც სამომავლოდაც გამოიყენებთ? ელემენტების ცოდნის ადეკვატურად გამოყენება (გრამატიკა, მოსწავლეები საუბრობენ, რას გააკეთებდნენ სხვაგვარად, თავიდან ტექსტის სტრუქტურა-ორგანიზება). რომ დაეწყოთ რეპორტაჟზე მუშაობა. მოსწავლეს შეუძლია:

თემატური მკვიდრი წარმოდგენები: თემები -გმირობა, სიყვარული, პირადული და სახელმწიფოებრივი, სამშობლო:

67

• გმირები დადებით გავლენას ახდენენ საზოგადოებაზე, უკეთესობისკენ ცვლიან ადამიანების/ქვეყნის ცხოვრებას უდიდესი ძალისხმევის, შესაძლოა, თავგანწირვის ფასად. • გმირობასა და სიყვარულზე, ასევე ადამიანის პირად სურვილებსა და საქვეყნო სამსახურზე შექმნილია სხვადასხვა ტიპისა და ჟანრის ტექსტები. • გმირებს აქვთ საერთო და განსხვავებული ნიშან-თვისებები, კონკრეტული გმირის სახეს განსაზღვრავს ეპოქა (/კულტურა). • სხვადასხვა ეპოქაში (/კულტურაში) შექმნილ ტექსტებში შესაძლებელია ასახული იყოს განსხვავებული დამოკიდებულებები/წარმოდგენები სიყვარულზე. • მწერლის, ლირიკული გმირის / პერსონაჟის ემოციების, სულიერი გამოცდილების გაცნობა მეხმარება ადამიანის შინაგანი სამყაროს გაცნობაში, საკუთარი თავის უკეთ შეცნობაში. • ავტორები იყენებენ კომპოზიციურ ელემენტებსა და ენობრივ-გამომსახველობით საშუალებებს გმირის სახის წარმოსაჩენად, მკითხველის დასარწმუნებლად, შთაბეჭდილების გასაძლიერებლად. • მწერლები იყენებენ სხვადასხვა ენობრივ საშუალებას იმისათვის, რომ უკეთ წარმოაჩინონ თავიანთი დამოკიდებულება სიყვარულის მიმართ, სიყვარულთან დაკავშირებული განცდები და ქმედებები, მოახდინონ შთაბეჭდილება მკითხველზე, დაარწმუნონ მკითხველი. • გმირობის თემაზე შექმნილი ლიტერატურის უკეთ გასაგებად შემიძლია გამოვიყენო ტექსტის ელემენტების, ენობრივი საშუალებებისა და კითხვის სტრატეგიების ცოდნა. • იმისათვის, რომ გამოვხატო ჩემი მოსაზრებები გმირებსა და გმირობაზე, შემიძლია გამოვიყენო პირადი გამოცდილება, ნასწავლი/ნაცნობი ლიტერატურის, ცნებებისა და საკითხების ცოდნა. • სიყვარულზე შექმნილი ლიტერატურის უკეთ გასაგებად შემიძლია გამოვიყენო ტექსტის ელემენტების, ენობრივგამომსახველობითი საშუალებებისა და სტრატეგიების ცოდნა. • პირადულისა და საზოგადოებრივის/სახელმწიფოებრივის ურთიერთმიმართებაზე მოგვითხრობს განსხვავებული ტიპისა და ჟანრის ტექსტები. • პირადულისა და საზოგადოებრივის/სახელმწიფოებრივის ურთიერთმიმართებაზე შექმნილი ტექსტების გაცნობა მეხმარება იმაში, რომ გავაცნობიერო საზღვარი პირადულ და საზოგადოებრივ სფეროებს შორის, დავიმკვიდრო ჩემი ადგილი საზოგადოებაში • იმისათვის, რომ წარმოვადგინო/გავაზიარო საკუთარი მოსაზრებები და იდეები სიყვარულზე, გმირობასა და პატრიოტიზმზე, პირადულ სურვილებსა და სახელმწიფოებრივ ქმედებებზე შემიძლია გამოვიყენო ნასწავლი / ნაცნობი ლიტერატურის, ცნებებისა და საკითხების ცოდნა. • ტექსტებში შესაძლებელია ასახული იყოს განსხვავებული წარმოდგენები სამშობლოზე, განსხვავებული დამოკიდებულებები სამშობლოს მიმართ. • წარსულზე დაწერილი ლიტერატურა მეხმარება ჩემი ქვეყნის თანამედროვეობის უკეთ გაგებაში. • მწერლები იყენებენ ტექსტის ელემენტებს, ენობრივ საშუალებებს, რათა გვიჩვენონ, რა არის მათთვის სამშობლო, გამოხატონ თავიანთი დამოკიდებულება სამშობლოს მიმართ, მოახდინონ შთაბეჭდილება მკითხველებზე, დაარწმუნონ ისინი. • სამშობლოზე შექმნილი ლიტერატურის უკეთ გასაგებად შემიძლია გამოვიყენო ტექსტის ელემენტების, ენობრივი საშუალებებისა და კითხვის სტრატეგიების ცოდნა. • იმისათვის, რომ გამოვხატო ჩემი მოსაზრებები სამშობლოზე, გამოვხატო პირადი დამოკიდებულება სამშობლოს მიმართ, შემიძლია გამოვიყენო პირადი გამოცდილება, ნასწავლი/ნაცნობი ლიტერატურის, ცნებებისა და საკითხების ცოდნა.

მატრიცა #5 _ ჩვენი სამშობლო თემატური ერთეულის სახელწოდება: ჩვენი სამშობლო თემა: სამშობლო (თემატური ბლოკი: II თემატური ბლოკი. სამყაროს შცნობა , ახლის ძიება საათების სავარაუდო რაოდენობა: 15 საკითხავი ტექსტი/ტექსტები: მხატვრული და არამხატვრული ტექსტები მოთხრობა, ისტორიული ნარკვევი , კინოფილმი „ბაში-აჩუკი“თემატური საკვანძო შეკითხვები:

• რა არის სამშობლო? რატომ და რითია სამშობლო მნიშვნელოვანი/განსაკუთრებული ადამიანისთვის? (/რამდენად და როგორ ზემოქმედებს მშობლიური ქვეყანა ადამიანზე, მის • რას გვასწავლის წარსული თანამედროვეობის შესახებ? (/რატომაა მნიშვნელოვანი წარსულის ცოდნა?) • რამდენად და როგორ შეიძლება ისტორიულ თემაზე შექმნილი მხატვრული ნაწარმოებით ვისწავლოთ მშობლიური ქვეყნის წარსული? (/რა მსგავსებაგანსხვავებაა ისტორიკოსისა და მწერლის დამოკიდებულებებში ისტორიული წყაროს/რეალური სინამდვილის მიმართ?რამდენად და როგორაა დღეს შესაძლებელი, ვიზრუნოთ ქვეყნის ხვალინდელ დღეზე? • რამდენად უპასუხებს ტექსტი კითხვებს, რომლებიც მაქვს სამშობლოსთან დაკავშირებით? • რა მიზნით და რამდენად ეფექტურად იყენებს ავტორი ენობრივ საშუალებებს? • რა მსგავსება-განსხვავებაა სამშობლოს თემაზე დაწერილ ტექსტებს შორის? რითია ისინი განპირობებული? რას მასწავლის სამშობლოს თემაზე შექმნილი ლიტერატურა?

68

თემის ფარგლებში დასამუშავებელი საკითხები: ტიპი და ჟანრი: მხატვრული - და არამხატვრულიისტორიული მოთხრობა და ისტორიული წყარო; მულტიმედიატექსტი- მხატვრული ფილმი . კომპოზიცია: სიუჟეტი მხატვრულ და არამხატვრულ ტექსტებში სიუჟეტი.პერსონაჟი. ტექსტის სტრუქტურა და ორგანიზება:მოთხრობის შემადგენელი ელემენტი -თავი. საკომუნიკაციო სიტუაციის ელემენტები: ტექსტის შექმნამდე საკომუნიკაციო სიტუაციის გათვალისწინება -რატომ და რა მიზნით იქმნება ტექსტი, ვისთვის იქმნება ტექსტი, ტექსტის ტიპისა და ჟანრის განსაზღვრა მიზნისა და აუდიტორიის გათვალისწინებით. ინტერტექსტუალობა:მიმართებები ტექსტებს შორის, ტექსტების გადაძახილი. ერთი ტექსტის გავლენა მეორეზე, ჩანართი ციტატები ( ვეფხისტყაოსნის გავლენა ტექსტზე), ისტორიული წყაროს მხატვრული გარდასახვა; ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებები-ხალხურ ენასთან სიახლოვე, ენბრივ ფორმათა მხატვრული ფუნქცია ტექსტში. სტრატეგიები: კითხვის, წერისა და ლაპარაკის სტრატეგიები ,ასევე მეტაკოგნიტური სტრატეგიები. ტექსტი და კონტექსტი მწერალი და ეპოქა: ისტორიული წარსულისა და მწერლის თანადროული ეპოქის თანაარსებობა ტექსტში.

ცნებები და მასთან დაკავშირებული მკვიდრი წარმოდგენები

ძირითადი რესურსი/ტექსტები: აკაკი წერეთელი „ბაში აჩუკი“ დამატებითი რესურსი:

• ისტორიული წყარო; • კინოფილმი

69

ქვეცნებები/საკითხები: ტიპი და ჟანრი: მხატვრული - და არამხატვრული ისტორიული მოთხ­რო­ ბა და ისტორიული წყარო; მულტიმედიატექსტი - მხატვრული ფილმი. კომპოზიცია: სიუჟეტი მხატვრულ და არამხატვრულ ტექსტებში პერ­ სონაჟი-ისტორიული და გამოგონილი. ტექსტის სტრუქტურა და ორგანიზება:როგორ დავწერო ორი ტექსტის (მხატვრული და არამხატვრული) შედარება; საკომუნიკაციო სიტუაციის ელემენტები: ტექსტის შექმნამდე საკო­ მუნიკაციო სიტუაციის გათვალისწინება ინტერტექსტუალობა: მიმარ­ თებები ტექსტებს შორის, ერთი ტექსტის გავლენა მეორეზე, ჩანართი ციტატები (წყაროს კონტექსტური კავშირი მხატვრულ ნაწარმოებთან. ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებები-გრამატიკა: გრამატიკულ ნორმათა ფუნქციური გამოყენება; დაახლოვება ხალხურ მეტყვე­ ლებასთან, მხატვრული ნაწარმოებისა და ისტორიული წყაროს ენა. პერსონაჟის ენა. სტრატეგიები: კითხვის, წერისა და ლაპარაკის სტრატეგიები, ასევე მეტაკოგნიტური სტრატეგიები. ტექსტი და კონტექსტი: მწერალი და ეპოქა: ისტორიული წარსულისა და მწერლის თანადროული ეპოქის თანაარსებობა ტექსტში.

კომპლექსური დავალებები და საკვანძო შეკითხვები

(1) ჟანრი

• ერთი ჟანრის ტექსტებს აქვთ საერთო მახასიათებლები; • ავტორები ირჩევენ გარკვეულ ჟანრს კონკრეტული მიზნის შესაბამისად. • ჟანრობრივი მახასიათებლების ცოდნა მეხმარება ტექსტის სიღრმისეულად გაგებაგააზრებაში. • ჟანრობრივი მახასიათებლების ცოდნის გამოყენება მეხმარება კონკრეტული მიზნით ტექსტების შედგენა-გაზიარებაში. (2) კომპოზიცია/შინაასობრივი მხარე

70

• ტექსტის მთლიანობას განაპირობებს მისი კომპოზიცია/შინაარსობრივი მხარე. • კომპოზიციას/შინაარსობრივ მხარეს ქმნის კომპოზიციურ-ლიტერატურული ელემენტების ერთობლიობა. მაგ.: • ლექსში - თემის, იდეის, მხატვრული საშუალებების, მეტრის, რითმის; • პოემაში- თემის, იდეის, ფაბულის, სიუჟეტის, მოქმედების დროისა და ადგილის, პერსონაჟთა სახეების, ხედვის კუთხის, ჩანართი ეპიზოდების, მხატვრული საშუალებების, მეტრისა და რითმის;

კომპექსური დავალების კომპლექსური დავალების დამუშავების ეტაპები (აქტივობები, რესურსები) ეტაპი I. მოსწავლეებისთვის პირველი კომპლექსური დავალების პირობის გაცნობა საკვანძო შეკითხვები:რას გულისხმობს შესასწავლი საკითხი? რა შემოქმედებითი პროდუქტით უნდა დავადასტურო, რა ვისწავლე ამ საკითხთან დაკავშირებით? დაკვირვება სასწავლო მასალაზე შემდეგი ცნებების მიხედვით: ტექსტის ტიპი და ჟანრი, ისტორიული მოთხრობა და ისტორიული წყარო (წყაროს გავლენა მხატვრულ ნაწარმოებზე), ისტორიული წყაროს მხატვრული გარდასახვა; მხატვრული ნაწარმოებისა და ისტორიული წყაროს ენა. პერსონაჟის ენა. სტრატეგიები: კითხვის, წერისა და ლაპარაკის სტრატეგიები ,ასევე მეტაკოგნიტური სტრატეგიები. ტექსტი და კონტექსტი: მწერალი და ეპოქა:ისტორიული წარსულისა და მწერლის თანადროული ეპოქის თანაარსებობა ტექსტში. ასევე ქვეცნებებსა და საკითხებზე: მოთხრობა, ისტორიული წყარო.

საკვანძო შეკითხვები: 1. მოთხრობა და ისტორიული წყარო როგორი მიმართებები არსებობს ამ ტექსტებს შორის, როგორ იყენებს ლიტერატურა ისტორიულ წყაროს? როგორ გამოვიყენო ჟანრობრივი მახასიათებლების ცოდნა? 2. რა მიმართებაა ამ ტექსტების კომპოზიციის ელემენტებს შორის? როგორ თანაარსებობენ (ერწყმიან ერთმანეთს ) ტექსტში მხატვრული და ისტორიული სინამდვილის ამსახველი ეპიზოდები; 3. როგორ გამოვიყენო ტექსტში მოცემული ინფორმაცია ნაწარმოების ახალი ფორმით/კუთხით წარმოსადგენად? როგორ მესმის ესა თუ ის ეპიზოდი? 4. როგორ ავაგო პროექტის ცალკეული ნაწილები, როგორ გამოვიყენო როგორც მხატვრული ნაწარმოების, ასევე ისტორიული წყაროს სტრუქტურული მახასიათებლების ცოდნა პროექტის აგებისას? რა მსგავსება და განსხვავებები გამოიკვეთება ამ ტექსტების ორგანიზაციულ ყალიბებს შორის? 5. როგორ გამოვიყენო ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებების ცოდნა? როდის გამოვიყენო ოფიციალურ-აკადემიური სტილი და როდის იტერატურული ენა? რამდენად ამდიდრებს ენობრივგამომსახველობითი საშუალებების გამოყენება ჩემს ენობრივ გამოცდილებას? 6. როგორ გამოვიყენო ისტორიული კონტექსტის ცოდნა ? 7. როგორ გამოვიყენო ტექსტებს (ლიტერატურულტექსტსა და ისტორიულ წყაროს ) შორისარსებული მიმართებების ცოდნა? 8. როგორ გამოვიყენო გრამატიკული ნორმების ცოდნა ფუნქციურად? 9. როგორ გამოვიყენო წერის, კითხვისა და მეტაკოგნიტური სტრატეგიები სწავლისა და თვითშფასებისთვის? ასევე შმდგომი სასწავლო პროცესის დაგეგმვისათვის?

როგორ ავაგო პროექტი, როგორ წარმოვაჩინო ტექსტის გაგების შედეგად მიღებული შთაბეჭდილება და ემოციები? როგორ დავარწმუნო მკითხველი? როგორ დავეხმარო მკითხველს ჩემი ნამუშევრის გაგებაში? დავალება 1. პროექტი _ „ლიტერატურა და ისტორია“ მასში, სასურველია , წარმოაჩინოთ შმდეგი ეტაპები: 1, მხატვრული ტექსტი, როგორც ისტორიული წყაროგააანალიზეთ ისტორიული ეპიზოდები, რომელბზეც მხატვრული ნაწარმოები მოგვითხრობს. 1. ისტორიული წყარო გააანალიზეთ და წარმოადგინეთ დამატებითი ისტორიული წყაროები. რას გვიამბობენ ისინი კონკრეტული ისტორიული ფაქტის, ამ შემთხვევაში კახეთის აჯანყების შესახებ? აქტივობა 2. 2. შეადარეთ ლიტერატურიდან და ისტორიიდან (3) ინტერპრეტაცია, საკუთარი დამოკიდებულების ტექტის (ისტორიული მოთხრობის გაცნობა ნაირგვარი სტრატეგიით) მოპოვებული მასალა ერთმანეთს. გამოხატვა ტექსტი ვრცელია და შესაბამისად რეკომენდებულია კითხვის 3. მოაწყვეთ მასალების საჯარო განხილვა. იმსჯელეთ • ინტერპრეტაცია გულისხმობს ტექსტის სხვადასხვა სახეები გამოვიყენოთ: ამ მასალების საფუძველზე რა დასკვნების გამოტანა მნიშვნელობის ახსნას ანდა მის წარმოჩენას • სწრაფი კითხვა; შიძლება, როგორ ჩანს მათში კახეთის აჯანყება? ახალი სახით, ფორმით/კუთხით. • გაცნობითი კითხვა; 4. იმსჯელეთ მოთხრობის ისტორიულ პერსონაჟებზე. • ინტერპრეტაციის დროს უნდა დავეყრდნო • პაუზებით კითხვა; ისაუბრეთ, რამდენად „სანდოა“ და „ისტორიულია“ მათი ტექსტში მოცემულ მინიშნებებს, დავიხმარო • დეტალური კითხვა; დიალოგები მხატვრულ ნაწარმოებში; პირადიგამოცდილება, ნასწავლი/ნაცნობი • კითხვა ვარაუდების გამოხატვით; 6. დააკვირდით, როგორ ცვლის ისტორიულ პერსონაჟს ტექსტების, ცნებებისადასაკითხებისცოდნა. • მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების გამოყენებით და ა. შ. ავტორის ფანტაზია; • ინტერპრეტაციის შედეგად შემიძლია ჩავწვდე 7. ისაუბრეთ გამოგონილ პერსონაჟებზეც, რა როლი ავტორის აზრებს, უფრო სიღრმისეულად გავიგო კითხვის სტრატეგიებიდან მნიშვნელოვანია: ეკისრებოდა ამ აჯანყებაში ხალხის წიაღიდან გამოსულ ტექსტი. • როგორ უნდა ვიკითხოთ ისტორიული შინაარსის ნაწარმოები; გმირებს. • პირადი დამოკიდებულების გამოხატვა მეხმარება • დაკვირვება ხალხურ მეტყველებაზე (ხალხის წიაღიდან გამოსული 8. შეაჯამეთ სამუაშო. ისტორიულ წყაროები კი დასკვნის გამოტანაში, ტექსტის რეალურ პერსონაჟების მეტყველება); დააჯგუფეთ შემდეგი სქემის მიხედვით: ცხოვრებასთან დაკავშირებაში. • ვეფხისტყაოსნის ალუზიები; • მოთხრობიდან აღებული წყარო • ისტორიული ალუზიები; • ფოლკლორიდან აღებული წყარო • დეტალების დაზუსტება; (4) ტექსტის სტრუქტურა-ორგანიზება • ისტორიული წყარო • პერიფრაზი, • ყველა ტექსტს აქვს გარკვეული სტრუქტურა. შეაჯამეთ თქვენი სამუშაო. მიეცით მას პროექტის სახე და • დაკვირვება პერსონაჟის ხასიათზე; სტრუქტურის შემადგენელი ელემენტები • დაკვირვება ისტ. კონტექსტზე მნიშვნელობის ამოცნობით . ტექსტი დაწერეთ - „ისტორიული (რეალური) და მხატვრული შეიძლება იყოს როგორც სიტყვიერი, ისე სინამდვილე ბაში-აჩუკის მიხედვით“ . და ეპოქა. არასიტყვიერი. ახსენით, მოცემული სამუშაოდან რომელი დავალების • ავტორები იყენებენ სტრუქტურულ ელემენტებს შესრულება გაგიადვილდათ და როგორ ფიქრობთ, რამ იდეებისა და ინფორმაციის ორგანიზებისთვის, აქტივობა 3. გაგიადვილათ მუშაობის პროცესი? ტექსტის ცალკეული ეპიზოდების/მნიშვნელოვანი ტექსტი, როგორც ისტორიული წყარო. ნაწილების გამოკვეთისთვის. • ლიტერატურული ტექსტი ზოგჯერ ისტორიული წყაროს ფუნქციებსაც • ახლა იმ პრობლემებზეც ისაუბრეთ, რამაც სიძნელეები შეგიქმნათ. კონკრეტულად აღწერეთ რამ შეგიშალათ • არამხატვრულტექსტებს შესაძლებელია ჰქონდეს ითავსებს. ამოკრიბეთ აკაკი წერეთლის „ბაში-აჩუკიდან“ თქვენი ხელი, რა საშუალება მოძებნეთ სიძნელის სხვადასხვა ორგანიზაციული ყალიბი. აზრით ისტორიული და კულტურული რეალობის ამსახველი დასაძლევად, რა გამოგადგათ ყველაზე მეტად? • სტრუქტურული ელემენტების ან/და ეპიზოდები. როგორ გგონიათ, სიძნელე საბოლოოდ დაძლიეთ, ორგანიზაციული ყალიბის ცოდნის გამოყენება • ამოკრიბეთ; დააჯგუფეთ და გააანალიზეთ ეს მასალა. იმსჯელეთ, თუ მომავალში კვლავ შეიძლბა განმეორდეს? ამ მეხმარება ტექსტის შინაარსის უკეთ გააზრებაში, რა გვეცოდინებოდა ამ პერიოდზე სხვა წყაროები რომ არ დავალების შესრულებისას ისეთ ხერხს ხომ არ მიზნის შესაბამისი ტექსტების შედგენაში. მოვიშველიოთ? მიაგენით, რომელსაც სამომავლოდაც გამოიყენებთ? • მხატვრულ პროზაულ ნაწარმოებში - თემის, იდეის, ფაბულის, სიუჟეტის, პერსონაჟთა სახეების, მოქმედების დროისა და ადგილის, ხედვის კუთხის, ჩანართი ეპიზოდების, მხატვრული საშუალებების. • არამხატვრულ ტექსტებში - იდეების/საკითხების, ხედვის კუთხის. • ტექსტის მთლიანობის განმსაზღვრელი ელემენტები გავლენას ახდენს ტექსტის მნიშვნელობაზე/ფასეულობაზე. • ტექსტის მთლიანობის განმსაზღვრელი ელემენტების ცოდნის გამოყენება დამეხმარება ტექსტების სიღრმისეულად გააზრებაში, ეფექტიანი ტექსტების შედგენაში.

აქტივობა 1 მეტაკოგნიტური პაუზა • როგორ ავაგო პროექტი, როგორ დავგეგმო სამუშაო? • რა მასალაზე უნდა შევქმნა პროექტი; • რას უნდა მივქციოთ ყურადღება დავალების შესრულების დროს? როგორ შევამოწმო, სამუშაოს შესრულების შედეგი? ეტაპი II პირველ კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობა, საკითხების/ ქვეცნებების დამუშავება, მკვიდრი წარმოდგენების ჩამოყალიბებაზე მუშაობა საკვანძო შეკითხვები: რა უნდა ვისწავლო/გავაცნობიერო იმისთვის, რომ შევძლო მოცემული კომპლექსური დავალების შესრულება? როგორ ვიმუშავო კომპლექსურ დავალებაზე? რა ნაბიჯები გადავდგა? რა ცოდნა-გამოცდილება დამჭირდება თითოეული ნაბიჯისთვის?

71

(5) ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებები • მწერლები გვიზიარებენ თავიანთ გრძნობებს, გამოცდილებას, დამოკიდებულებებსა და მოსაზრებებს ოსტატურად შერჩეული სიტყვების, ფრაზების, გრამატიკული ფორმებისა და სტილის გამოყენებით. • ტექსტში გამოყენებული ენობრივგამომსახველობითი საშუალებები გამოკვეთს ტექსტის მნიშვნელობას/ფასეულობას. • მწერლები იყენებენ სხვადასხვა ენობრივ საშუალებას იმისათვის, რომ მოახდინონ შთაბეჭდილება მკითხველზე, დაარწმუნონ მკითხველი. • ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებებისა და გრამატიკული ფორმების ცოდნის გამოყენება დამეხმარება ტექსტების სიღრმისეულად გააზრებაში, მიზნის შესაბამისი ტექსტების შედგენაში.

72

(6) კონტექსტი • ყველა თხზულებას აქვს თავისი კონტექსტი ფონი თუ გარემო, რომელშიც შეიქმნა ესა თუ ის ნაწარმოები. • კონტექსტს შეიძლება განსაზღვრავდეს სხვადასხვა ფაქტორი, მაგ.: ავტორის ცხოვრებისეული გამოცდილება, სოციალური წრე, შეხედულებები; ადგილი, ეპოქა ან კულტურა, რომელშიც თხზულება შეიქმნა. • კონტექსტი შეიძლება იყოს საზოგადოებრივი, პოლიტიკური, ისტორიული, კულტურული სახისა. • კონტექსტის ცოდნა დამეხმარება ტექსტის სიღრმისეულად გაგებაში, მისი მნიშვნელობის, აქტუალობის გააზრებაში.

აქტივობა 3. მცირე კვლევა _ ჩვენი ვარაუდები ისტორიულ წყაროებზე მხატვრული ტექსტის მიხედვით გამოთქვით ვარაუდი რა ტიპის ისტორიული წყაროები შეიძლება არსებობდეს ამ ტექსტთან? (ვქვათ, სახელმწიფო მეთაურთა წერილები, ამა თუ იმ ქვეყნის ჟამთააღმწერლების ჩანაწერები და ა. შ.) აქტივობა 4. ისტორიული წყაროების გაცნობა წყარო მოცემულია სამუშაო ფურცელზე. აქტივობა 5. წყაროსა და ლიტერატურული ტექსტის შედარება (ცხრილის შევსება) სად თანხვდება ისტორიული და ლიტერატურული წყარო და და სად არის აცდენები) აქტივობა 6. ტექსტების ენა ისტორიული და ლიტერატურული ტექსტების შედარება ( სტრუქტურის გათვალისწინებითა და და ენობრივი თვალსაზრისით) • ლიტერატურული ტექსი • ისტორიული წყარო აქტივობა 7. მხატვრულ ნაწარმოებში ნაჩვენები ორი ეპოქა: შაჰ-აბასის

მწერლის თანადროული

ეტაპი 1!. სრულდება დავალება 1. პროექტზე მუშაობა ეტაპი III. პირველი კომპლექსურიდავალებისპრეზენტაცია, მკვიდრი წარმოდგენების გამოვლენა აქტივობა 8. დავალების შესრულების დღიური (მეტაკოგნიტური პაუზა) • ახსენით, როგორ შეასრულეთ დავალება. როგორ დაგეგმეთ სამუშაო, მუშაობის პროცესში მოგიწიათ თუ არა გეგმის შეცვლა? • ახსენით, მოცემული სამუშაოდან რომელი დავალების შესრულება გაგიადვილდათ და როგორ ფიქრობთ, რამ გაგიადვილათ მუშაობის პროცესი? • ახლა იმ პრობლემებზეც ისაუბრეთ, რამაც სიძნელეები შეგიქმნათ. კონკრეტულად აღწერეთ რამ შეგიშალათ ხელი, რა საშუალება მოძებნეთ სიძნელის დასაძლევად, რა გამოგადგათ ყველაზე მეტად? როგორ გგონიათ, სიძნელე საბოლოოდ დაძლიეთ, თუ მომავალში კვლავ შეიძლბა განმეორდეს? ამ დავალების შესრულებისას ისეთ ხერხს ხომ არ მიაგენით, რომელსაც სამომავლოდაც გამოიყენებთ?

73

(7) მიმართებები ტექსტებს შორის (ინტერტექსტულობა) • ინტერტექსტობრივი მიმართებები გულისხმობს, რომ ერთ რომელიმე ტექსტში შეიძლება მოხმობილი ან გამოყენებული იყოს სხვა კონკრეტული ტექსტი /ტექსტები. • ინტერტექსტობრივი მიმართებები გამოკვეთს მჭიდრო კავშირს ტექსტებს შორის და წარმოაჩენს, რა ზეგავლენა მოახდინა ერთმა ტექსტმა მეორეზე. • ერთი ტექსტის მეორეზე ზეგავლენა შეიძლება გამოიხატებოდეს: • კონკრეტული ტექსტის ენის/ენობრივი ფორმულების გამოყენებას მეორე ტექსტში; • კონკრეტული ტექსტიდან მოხმობილი ციტატების ჩართვას მეორე ტექსტში; • კონკრეტული ტექსტის რეალიების - სიუჟეტის, პერსონაჟების - „გამოყენებას“ მეორე ტექსტში. • ინტერტექსტობრივი მიმართებების გამოკვეთა წარმოაჩენს ახალ კონტექსტებს, რაც დამეხმარება ტექსტის მნიშვნელობის, იდეების, თემების, პერსპექტივების უფრო ღრმად/ მრავალმხრივად გააზრებაში, შესასწავლი ტექსტის ახლებურად ინტერპრეტირებაში.

როგორ წარმოვაჩინო ტექსტის წაკითხვისა და ფილმის კომპლექსურიდავალებისპირობისგაცნობა საკვანძო შეკითხვები: რას გულისხმობს შესასწავლი საკითხი? რა ნახვის შემდეგ მიღებული შთაბეჭდილებები და ემოციები? შემოქმედებითი პროდუქტით უნდა დავადასტურო, რა ვისწავლე ამ როგორ დავარწმუნო მკითხველი? როგორ დავეხმარო მკითხველს ჩემი ნამუშევრის გაგებაში? საკითხთან დაკავშირებით? აქტივობა 1 მეტაკოგნიტური პაუზა • რას გულისხმობს ტექსტისა და ფილმის შდარება? რა ურთიერთმიმართება შეიძლება იყოს ლიტერატურულ და კინოტექსტებს შორის? • როგორ უნდა მომზადდეს შსადარებელი მასალა? ამ შემთხვევაში მხოლოდ ლიტერატურულ ტექსტებს ვირჩევთ თუ მულტიმედიატექსტებსაც; • რას უნდა მიაქციოთ ყურადღება დავალების შესრულების დროს? ეტაპი I. მოსწავლეებისთვისმეორე აქტივობა 2. მცირე კვლევა მსგავსი ეპიზოდები ამოკრიბეთ ტექსტუდან ეპიზოდები, რომლებიც ფილმში შევიდა; იმსჯელეთ, რატომ მიიჩნია რეჟისორმა ისინი ფილმის აუცილებელ ნაწილად? რას გვეუბნება ამ ეპიზოდებში მწერალი და რას გგვაჩვენებს რეჟისორი? ეტაპი II მეორე კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობა, საკითხების/ ქვეცნებების დამუშავება, მკვიდრი წარმოდგენების ჩამოყალიბებაზე მუშაობა საკვანძო შეკითხვები: რა უნდა ვისწავლო/გავაცნობიერო იმისთვის, რომ შევძლო მოცემული კომპლექსური დავალების შესრულება?როგორ ვიმუშავო კომპლექსურ დავალებაზე? რა ნაბიჯები გადავდგა? რა ცოდნა-გამოცდილება დამჭირდება თითოეული ნაბიჯისთვის?

დავალება 2. „ბაში-აჩუკი“ მხატვრული ტექსტი და კინოფილმი. თქვენ უკვე იცით, როგორ უნდა შეადაროთ მხატვრული ტექსტი და კინონაწარმოები. შეადარეთ ერთი ამბის ორგვარი გარდასახვა ლიტერატურასა და კინოში. (მოთხრობა „ბაში-აჩუკი“ და ფილმი რეჟისორი: ლ. ესაკია, 1956 წ.). შედარებისას გაითვალისწინეთ: • ლიტერატურულ ტექსტთან საერთო ეპიზოდები. რა ეპიზოდებია შერჩეული ფილმში და რატომ, სხვ.). • იმსჯელეთ როგორი ტილო დახატა მწერალმა, რისი თქმა სურდა ამ ნაწარმოებით მას? • იმსჯელეთ ლიტერატურულ ნაწარმოებში დახატული სამყარო როგორ დაინახა და ასახა კინორეჟისორმა. • რა შექმნა მწერალმა და რას გვეუბნება რეჟისორი შესაბამისი ფილმით? • რით ჰგავს ორი შემოქმედის მთავარი სათქმელი ერთმანეთს და რით განსხვავდება? • რომელი მხატვრულ-გამომსახველობითი საშუალებებით გადმოგვცემს მწერალი სათქმელს და რა განსხვავებულ სპეციფიურ საშუალებებს იყენებს კინორეჟისორი ( განათება, ფერი, ვიზუალიზაციისა და მუსიკალური გადაწყვეტის სხვა სპეცეფექტები)? • არის თუ არა აბსოლიტური სიუჟეტური თანხვედრა ტექსტსა და მის კინოვარიაციებს შორის? რატომ? • როგორ ფიქრობთ, რა უნდა გვითხრას მწერალმა და რა გვიჩვენოს რეჟისორმა? შესაძლებელია მწერალმა ვერ გამოხატოს ის, რისი გამოხატვის საშუალებებიც მხოლოდ კინოს აქვს, ან პირიქით, რეჟისორმა ვერ გვიჩვენოს ის, რისი ასახვაც მხოლოდ ლიტერატურას შეუძლია? იმსჯელეთ რით განსხვავდება ამ ორი დარგის გამოსახველობითი საშუალებები? პრეზენტატორის თვითშეფასება პრეზენტაციის შემდეგ გაიაზრეთ: • კმაყოფილი ხართ თუ არა თქვენი მუშაობით; რა გქონდათ დაგეგმილი და შეძელით თუ არა ჩანაფიქრის განხორციელება;

(8) გრამატიკა გრამატიკის ნორმების ცოდნის გამოყენება მეხმარება ტექსტის უკეთ გაგებაში, წარმატებული კომუნიკაციის დამყარებაში (ზეპირად და წერილობით). მორფოლოგიის ცოდნა მეხმარება სიტყვების ფორმებისა და მათი ცვალებადობის გაგებაში, სინტაქსის ცოდნა - სიტყვების წინადადებებად შეწყობა-შეკავშირებაში.

აქტივობა 3. რაზე მეტყველებენ განსხვავებული ეპიზოდები? ა) ტექსტის ეპიზოდები • ამოკრიბეთ ტექსტიდან ის ეპიზოდები, რომლებიც ფილმში არ აისახა- იმსჯელეთ, თქვენი აზრით, რამ განაპირობა მათი კინოვერსიიდან „ამოვარდნა“ • სპეციფიურმა,სათქმელმა, რომლის გამოსახვაც მხოლოდ ლიტერატურაშია, შესაძლებელი, • ეპიზოდის უმნიშვნელობამ ფილმისთვის; • ტექსტის სახვაგვარმა ინტერპრეტაციამ და სხვ. ბ) ფილმის ეპიზოდები • ამოკრიბეთ ფილმიდან ის ეპიზოდები, რომლებიც ტექსტში არ გვხვდება იმსჯელეთ, თქვენი აზრით, რამ განაპირობა მათი კინოვერსიაში „შემოტანა“ • (სპეციფიურმა,სათქმელმა, რომლის გამოსახვაც მხოლოდ კინოშია, შესაძლებელი,; • ეპიზოდის მნიშვნელოვნებამ ფილმისთვის; • რომელიმე ეპიზოდის კინოენაზე გადატანამ (კინოენის სპეციფიურმა შესაძლებლობებმა - ვიზუალიზაცია, განათება, სხვა სპეცეფექტები... • ტექსტის რეჟისორულმა ინტერპრეტაციამ.

• გაიხსენეთ რა ენობრივი საშუალებები გამოიყენეთ მიზეზ-შედეგობრივი მიმართებების გამოსაკვეთად? • აღნიშნეთ, კონკრეტულად, რომელი აუდიტორიისთვის იყო გამიზნული ტექსტი და რა იყო თქვენი მიზანი. მსმენელის დღიური: ( ურთიერთშეფასების სქემა) შეაფასეთ წარმოდგენილი პრეზენტაციები გაითვალის­ წინეთ: • რამდენად შეესაბამება ნაშრომი ჩანაფიქრს- ჩანს თუ არა მასში მთავარი სათქმელი; • რამდენად შეესაბამება ნაშრომი მიზნად დასახული ტექსტის სტრუქტურას; • რომელიეპიზოდი მოგეწონათ ყველაზე მეტად და რატომ? • რას ურჩევდით ავტორს? • შეფასების კრიტერიუმები • მოსწავლეს შეუძლია: • განსხვავებული ტიპისა და ჟანრის ტექსტის დიფერენცირება, მათი მახასიათებლების ამოცნობა და ფუნქციურად გამოყენება ახალი ტექსტის შემნის დროს.

74

(9) ტექსტის სიტუაციური მახასიათებლები (საკომუნიკაციო სიტუცია) კომუნიკაციაგულისხმობსინფორმაციისგაცვლასინფო რმაციისგამცემსადამიმღებსშორის. საკომუნიკაციო სიტუაცია გულისხმობს სხვადასხვა სიტუაციურ ფაქტორს: კომუნიკაციის მიზანს, თემას, ადგილსა და დროს, კომუნიკაციის მონაწილეებს (ადრესანტს, ადრესატს). სიტუაციური ფაქტორები ზეგავლენას ახდენენ კომუნიკაციის ფორმასა და შინაარსზე. სიტუაციური მახასიათებლების გათვალისწინება დამეხმარება წარმატებული და ეფექტიანი ტაპი II სრულდება დავალება 4. კომუნიკაციის დამყარებაში. დისკუსია- ტექსტი და კინოფილმი (ტექსტის ტიპი და ჟანრი). • ტექსტის კომპოზიციური ელემენტების ფუნქციის (10) სტრატეგიები გააზრება და გამოყენება. მხატვრული და • მოსმენა, ლაპარაკი, კითხვა და წერა სხვადასხვა ეტაპი III. მეორე კომპლექსური დავალების პრეზენტაცია, მკვიდრი წარმოდგენების გამოვლენა არამხატვრული ტექსტების კომპოზიციის განსხვავება ეტაპს მოიცავს. და მათი ფუნქციური მახასიათებლების სწორად • მოსმენის, ლაპარაკის, კითხვისა და წერის მიზნის საკვანძო შეკითხვა: როგორ წარმოვადგინო კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის შედეგები ისე, რომ ეს მსმენელებისთვის გასაგები და გამოყენება კომპოზიცია: მისაღწევად უნდა შევარჩიო და გამოვიყენო საინტერესო იყოს. • ინტერპრეტაციადა საკუთარი დამოკიდებულების თითოეული მათგანის ცალკეული ეტაპის ნაბიჯი 1. შეთანხმება ნამუშევრების წარდგენის წესზე. გამოხატვა ტექსტის მიმართ და მისი შეფასება შესაბამისი ხერხები, ანუ სტრატეგიები. (ინტერპრეტირება, დამოკიდებულების გამოხატვა); • სწავლის პროცესზე დაკვირვება, გამოყენებული ნაბიჯი 2. „მსმენელის დღიურის“ გაცნობა. ნაბიჯი3. მცირე ჯგუფებში/წყვილებში დამოუკიდებლად მუშაობა სტრატეგიების გაცნობიერება დამეხმარება სადისკუსიო მასალებზე. სიძნელეების გადალახვასა და წინსვლაში. ნაბიჯი 4.დისკუსია , უკუკავშირის მიღება. ნაბიჯი 5. რეფლექსია. მოსწავლეები საუბრობენ, რას გააკეთებდნენ სხვაგვარად, თავიდან რომ დაეწყოთ ლიტერატურული ტექსტების კინოვერსიებზე მუშაობა?

75

• ახლა იმ პრობლემებზეც ისაუბრეთ, რამაც სიძნელეები შეგიქმნათ. • ტექსტის შექმნამდე საკომუნიკაციო სიტუაციის კონკრეტულად აღწერეთ რამ შეგიშალათ ხელი, რა საშუალება გათვალისწინება ( დაფიქრება კითხვებზე რატომ მოძებნეთ სიძნელის დასაძლევად, რა გამოგადგათ ყველაზე და რა მოთხოვნებით იქმნება ტექსტი, ვისთვის მეტად? როგორ გგონიათ, სიძნელე საბოლოოდ დაძლიეთ, თუ იქმნება ტექსტი, რა ტიპისა და ჟანრის ტექსტი მომავალში კვლავ შეიძლბა განმეორდეს? იქნება ამ კონკრეტული საკომუნიკაციო ამოცანის ამ დავალების შესრულებისას ისეთ ხერხს ხომ არ მიაგენით, რომელსაც გადასაჭრელად( საკომუნიკაციო სიტუაცია); სამომავლოდაც გამოიყენებთ? • სხვადსხვა ტექსტებს შორის მიმართებების ეაქტივობა 5 განსაზღვრა (ტექსტებისა და მედიატექსტების დავალების შესრულების დღიური ურთიერთმიმართებების წარმოჩენა, , ერთი ტექსტიდან • ახსენით, როგორ შეასრულეთ დავალება. როგორ დაგეგმეთ მიღებული ინფორმაციის გამოყენება მეორე ტექსტში), სამუშაო, მუშაობის პროცესში მოგიწიათ თუ არა გეგმის შეცვლა? ერთის მეორეთი შევსება, გამრავალფეროვნება,(ინტერ • ახსენით, მოცემული სამუშაოდან რომელი დავალების შესრულება ტექსტუალობა) გაგიადვილდათ და როგორ ფიქრობთ, რამ გაგიადვილათ მუშაობის • პროცესი? • მიზნის შესაბამისი სტრატეგიების შერჩევა, ასევე მეტაკოგნიტური სტრატეგიების გამოყენება; (სტრატეგიები) • შეფასების კრიტერიუმები მოსწავლეს შეუძლია: • ტექტის ტიპისა და ჟანრის (არამხატრვრული და მხატვრული-ლექსი და ნაწყვეტი ბიოგრაფიული მონოგრაფიიდან, ბიოგრაფიული სტატია,) გარჩევა, სასწავლო მასალაში ატური მკვიდრი წარმოდგენები : • ჩემს მშობლიურ ქვეყანაზე დაწერილია განსხვავებული ტიპისა და ჟანრის ტექსტები. • ავტორები სხვადასხვა კუთხით წარმოგვიდგენენ ჩემს მშობლიურ ქვეყანას. • ტექსტებში შესაძლებელია ასახული იყოს განსხვავებული წარმოდგენები სამშობლოზე, განსხვავებული დამოკიდებულებები სამშობლოს მიმართ. • წარსულზე დაწერილი ლიტერატურა მეხმარება ჩემი ქვეყნის თანამედროვეობის უკეთ გაგებაში. • მწერლები იყენებენ ტექსტის ელემენტებს, ენობრივ საშუალებებს, რათა გვიჩვენონ, რა არის მათთვის სამშობლო, გამოხატონ თავიანთი დამოკიდებულება სამშობლოს მიმართ, მოახდინონ შთაბეჭდილება მკითხველებზე, დაარწმუნონ ისინი. • ჩემს ქვეყანაზე შექმნილი ლიტერატურის უკეთ გასაგებად შემიძლია გამოვიყენო ტექსტის ელემენტების, ენობრივი საშუალებებისა და კითხვის სტრატეგიების ცოდნა. • იმისათვის, რომ გამოვხატო ჩემი მოსაზრებები სამშობლოზე, გამოვხატო პირადი დამოკიდებულება სამშობლოს მიმართ, შემიძლია გამოვიყენო პირადი გამოცდილება, ნასწავლი/ნაცნობი ლიტერატურის, ცნებებისა და საკითხების ცოდნა.

სამუშაო ფურცელი: ისტორიული წყარო `maSin usjuloTa agarianTa miimZlavres sruliad kaxeTi da mravalsa borotsa uyofden mkvidrTa kaxeTisaTa, moaoxres da ganryunes eklesiani... xolo, ra esma saqme ese zaal erisTavsa, didad mwuxare iqmna, da iyo mas Jamad zaal erisTavi yaenis momduravi. maSin Semoifica qsnis erisTavi Salva da elizbar da kaxi sufraji biZina ColoyaSvili. da Semoifices kacni TuSni, rameTu Salva qsnis erisTvi siZe iyo misi. amaT gaatana Tana zurab, Ze Tvisi, da warviden Ramesa erTsa. daesxnen Tavsa sulTansa baxtrians da amowyvites, da mosrnes baxtrianis cixeSi mdgomni elni, da rac iyvnen, mihyvnen iqamde xociTa, Cavidnen alaverds da, romelnica mun iyvnen, TaTarni da eli, rac esaxla, yoveli mosres piriTa maxviliTa~. beri egnataSvili, axali qarTlis cxovreba `momTabare elebi ZiriTadad mesaqonleobas misdevdnen da vrceli saZovari velebi sWirdebodaT. kaxeTis kulturul meurneobas, ZiriTadad mevenaxeobas, gadaSenebis safrTxe daemuqra. aseTi saSiSroebis winaSe aRmoCnda mTianeTis mosaxelobac, romelic baris puriT da RviniT, baris sazamTro saZovrebiT irCenda Tavs. amas emateboda yizilbaS mecixovneTa simkacre da Tavxedoba adgilobrivi mosaxleobis mimarT~. saqarTvelos istoriis narkvevebi, t. IV

76

მატრიცა #6 _ ცხოვრების გაკვეთილები თემატური ერთეულის სახელწოდება: ცხოვრების გაკვეთილები საათების სავარაუდო რაოდენობა 12 საათი თემა: მაინც რა არის მთავარი (თემატური ბლოკი: ...) სამყაროს შეცნობა, ახლის ძიება საკითხავი ტექსტი/ტექსტები: მხატვრული და არამხატვრული ტექსტები გურამ დოჩანაშვილის მოთხრობა-„მაინც რა არის მთავარი“? , ალფონს დოდეს „უკანასკნელი გაკვეთილი“... თემატური საკვანძო შეკითხვები:

• რატომ და როგორ/რითი სწავლობს ადამიანი? რა არის მთავარი სასწავლო პროცესში? როგორ ხდება პიროვნების ჩამოყალიბება/ფორმირება? რა ფაქტორები ახდენს გავლენას პიროვნების ჩამოყალიბებაზე/ფორმირებაზე? • რა არის სასწავლო პროცესში მთავარი? რას გულისხმობს კარგი სწავლება/კარგი გაკვეთილი? რის სწავლა შეუძლიათ სხვებს ჩემგან? • როგორ და რამდენად უწყობს ხელს სწავლა-განათლება ადამიანის პიროვნულ ზრდა-განვითარებას? როგორ აღწევენ ადამიანები ზრდასრულობას/პიროვნულ სიმწიფეს - საფეხურებრივად, თანდათანობით, თუ ერთბაშად, უცებ? (მთავრდება ეს პროცესი თუ მუდმივად გრძელდება?) რა ფაქტორები ზემოქმედებს ადამიანის ზრდასრულად ქცევის პროცესზე? რამდენად და როგორ ზემოქმედებს ოჯახი, სოციალური ნორმები? • რა გავლენას ახდენს ბავშვობის გაკვეთილები ჩვენს აწმყოსა და მომავალზე?რა და რატომ შეიცვალა/არ შეიცვალა სწავლა-სწავლებაში დროთა განმავლობაში? • რას მასწავლის სწავლა-აღზრდაზე შექმნილი ლიტერატურის გაცნობა? (/რამდენად მეხმარება სწავლაში?) • რა მიზნით და რამდენად ეფექტურად იყენებს ავტორი ენობრივ საშუალებებს? 77

ცნებები და მასთან დაკავშირებული მკვიდრი წარმოდგენები

ძირითადი რესურსი/ტექსტები: გურამ დოჩანაშვილის „კოტე მასწავლეველი“ და ალფონს დოდეს „უკანასკნელი გაკვეთილი“ დამატებითი რესურსები: უცნაური სკოლები: https://www.mshoblebi.ge/ganathleba/skola/2457-yvelaze-ucnauri-skolebi. html ქვეცნებები/საკითხები- მხატვრული, არამხატვრული ტექსტები, მედიატექსტი. მხატვრული: მოთხრობა, არამხატვრული: ავტობიოგრაფიული ტექსტი; საინფორმაციო-შემეცნებითი ტექსტი. კომპოზიციური ელემენტები - თემა, ქვეთემა, იდეა; მოქმედების დრო და ადგილი; თხრობა, აღწერა; პერსონაჟები; პერსონაჟი, სტრუქტურული და ორგანიზაციული ელემენტები - სათაური; არავერბალური ელემენტები (ილუსტრაცია) კონტექსტი - ტექსტის შექმნის ეპოქა, ადგილი; ეპოქის ზოგადი კონტექსტი, ტექსტის სიტუაციური მახასიათებლები (საკომუნიკაციო სიტუაცია) კომუნიკაციის ადგილი; კომუნიკაციის მიზანი; ავტორი; აუდიტორია. ინტერპრეტაცია - ჟანრი; იდეა; მოქმედების დრო და ადგილი; ხედვის კუთხე/ პერსპექტივა. ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებების ფუნქციური გამოყენება, კერძოდ, ზმნის მოავალი დროის ფორმები.

კომპლექსური დავალებები და საკვანძო შეკითხვები

(1) ჟანრი

• ერთი ჟანრის ტექსტებს აქვთ საერთო მახასიათებლები; • ავტორები ირჩევენ გარკვეულ ჟანრს კონკრეტული მიზნის შესაბამისად. • ჟანრობრივი მახასიათებლების ცოდნა მეხმარება ტექსტის სიღრმისეულად გაგებაგააზრებაში. • ჟანრობრივი მახასიათებლების ცოდნის გამოყენება მეხმარება კონკრეტული მიზნით ტექსტების შედგენა-გაზიარებაში. (2) კომპოზიცია/შინაასობრივი მხარე

78

• ტექსტის მთლიანობას განაპირობებს მისი კომპოზიცია/შინაარსობრივი მხარე. • კომპოზიციას/შინაარსობრივ მხარეს ქმნის კომპოზიციურ-ლიტერატურული ელემენტების ერთობლიობა. მაგ.: • ლექსში - თემის, იდეის, მხატვრული საშუალებების, მეტრის, რითმის; • პოემაში- თემის, იდეის, ფაბულის, სიუჟეტის, მოქმედების დროისა და ადგილის, პერსონაჟთა სახეების, ხედვის კუთხის, ჩანართი ეპიზოდების, მხატვრული საშუალებების, მეტრისა და რითმის;

კომპლექსური დავალების პირობის გაცნობა საკვანძო შეკითხვები:რას გულისხმობს შესასწავლი საკითხი? რა შემოქმედებითი პროდუქტით უნდა დავადასტურო, რა ვისწავლე ამ საკითხთან დაკავშირებით?

საკვანძო შეკითხვები: კომპლექსური დავალება 1 როგორ შევქმნა პროექტი? როგორ გამოვიყენო ჟანრობრივი მახასიათებლების ცოდნა? როგორია ჩემი მომავალი ნაშრომის კომპოზიციური თავისებურებანი? როგორ გამოვიყენო ტექსტში მიღებული ინფორმაცია დაკვირვება სასწავლო მასალაზე შემდეგი ცნებების მიხედვით: ტექსტის ტიპი და ჟანრი, მოთხრობა , კითხვარი, ინტერვიუ. რა ენობრივი საკითხების მისი ახალი ფორმით/კუთხით წარმოსადგენად? როგორ/ ცოდნა დაგვეხმარება გარამრთული კითხვარისა და ინტერვიუს შქმნაში. რის საფუძველზე შევძლებ ტექსტთან დაკავშირებული ეტაპი I.მოსწავლეებისთვის პირველი სტრატეგიები: კითხვის, წერისა და ახალი იდეების გენერირებას? ლაპარაკის სტრატეგიები ,ასევე მეტაკოგნიტური სტრატეგიები. როგორ გამოვიყენო სტრუქტურისა და ორგანიზაციული აქტივობა 1 ყალიბის ცოდნა? მეტაკოგნიტური პაუზა როგორ გამოვიყენო ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებების ცოდნა? • როგორ ავაგო პროექტი, როგორ დავგეგმო სამუშაო? რატომ არის მნიშვნელოვანი კონტექსტის ცოდნა? • რა მასალაზე უნდა შევქმნა პროექტი; როგორ გამოვიყენო საკომუნიკაციო სიტუაციის • რას უნდა მივქციოთ ყურადღება დავალების შესრულების მახასიათებლების ცოდნა წარმატებული კომუნიკაციის დროს? როგორ შევამოწმო, სამუშაოს შესრულების შედეგი? დასამყარებლად? აქტივობა 2. - რატომაა მნიშვნელოვანი სტრატეგიების გამოყენება როგორ შვქმნათ კითხვარი და ინტერვიუ. როგორ მიადვილებს სტრატეგიები სწავლისა და საკუთარი მინილექცია ცოდნის შემოწმების პროცესს. რეკომენდაციები კითხვარისა და ინტერვიუს შესახებ. როგორ წარმოვაჩინო ტექსტის გაგების შედეგად მიღებული შთაბეჭდილება და ემოციები? როგორ დავარწმუნო მკითხველი? როგორ დავეხმარო მკითხველს ჩემი ნამუშევრის გაგებაში?

მხატვრულ პროზაულ ნაწარმოებში - თემის, იდეის, ფაბულის, სიუჟეტის, პერსონაჟთა სახეების, მოქმედების დროისა და ადგილის, ხედვის კუთხის, ჩანართი ეპიზოდების, მხატვრული საშუალებების. არამხატვრულ ტექსტებში - იდეების/საკითხების, ხედვის კუთხის.

• ტექსტის მთლიანობის განმსაზღვრელი ელემენტები გავლენას ახდენს ტექსტის მნიშვნელობაზე/ფასეულობაზე. • ტექსტის მთლიანობის განმსაზღვრელი ელემენტების ცოდნის გამოყენება დამეხმარება ტექსტების სიღრმისეულად გააზრებაში, ეფექტიანი ტექსტების შედგენაში.

ეტაპი II პირველ კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობა, საკითხების/ ქვეცნებების დამუშავება, მკვიდრი წარმოდგენების ჩამოყალიბებაზე მუშაობა საკვანძო შეკითხვები: რა უნდა ვისწავლო/გავაცნობიერო იმისთვის, რომ შევძლო მოცემული კომპლექსური დავალების შესრულება?როგორ ვიმუშავო კომპლექსურ დავალებაზე? რა ნაბიჯები გადავდგა? რა ცოდნაგამოცდილება დამჭირდება თითოეული ნაბიჯისთვის? აქტივობა 2. კოტე მასწავლებლის სკოლა- შუქ-ჩრდილები ზეპირი პრეზენტაციები.

ტექსტების („კოტე მასწავლებელი და „უკანასკნელი გაკვეთილი“) ანალიზის შემდეგ იმსჯელეთ, სკოლის რომელ დადებით მახასიათებლებს გამოყოფდით და როგორ წარმოგიდგენიათ ამ დადებით მახასიათებლების გაუმჯობესება მომავლის სკოლაში. როგორ სახეს მიიღებს ეს ფაქტორები მომავალში? აქტივობა 3. (3) ინტერპრეტაცია, საკუთარი დამოკიდებულების ინტერვიუებისა და კითხვარების ასევე , მოსწავლეთა ზეპირი გამოხატვა პრეზენტაციების, საფუძველზე იმსჯელეთ, თქვენი სკოლის შუქ-ჩრდილების • ინტერპრეტაცია გულისხმობს ტექსტის შესახებ. მნიშვნელობის ახსნას ანდა მის წარმოჩენას დასახეთ გზები, რომლებიც დადებით ფაქტორებს გააძლიერებს და სუსტებს აღმოფხვრის. ახალი სახით, ფორმით/კუთხით.

79

• ინტერპრეტაციის დროს უნდა დავეყრდნო ტექსტში მოცემულ მინიშნებებს, დავიხმარო პირადიგამოცდილება, ნასწავლი/ნაცნობი ტექსტების, ცნებებისადასაკითხებისცოდნა. • ინტერპრეტაციის შედეგად შემიძლია ჩავწვდე ავტორის აზრებს, უფრო სიღრმისეულად გავიგო ტექსტი. • პირადი დამოკიდებულების გამოხატვა მეხმარება დასკვნის გამოტანაში, ტექსტის რეალურ ცხოვრებასთან დაკავშირებაში. (4) ტექსტის სტრუქტურა-ორგანიზება ყველა ტექსტს აქვს გარკვეული სტრუქტურა. სტრუქტურის შემადგენელი ელემენტები შეიძლება იყოს როგორც სიტყვიერი, ისე არასიტყვიერი. ავტორები იყენებენ სტრუქტურულ ელემენტებს იდეებისა და ინფორმაციის ორგანიზებისთვის, ტექსტის ცალკეული ეპიზოდების/მნიშვნელოვანი ნაწილების გამოკვეთისთვის. არამხატვრულტექსტებს შესაძლებელია ჰქონდეს სხვადასხვა ორგანიზაციული ყალიბი. სტრუქტურული ელემენტების ან/და ორგანიზაციული ყალიბის ცოდნის გამოყენება მეხმარება ტექსტის შინაარსის უკეთ გააზრებაში, მიზნის შესაბამისი ტექსტების შედგენაში.

აქტივობა 4. პროექტის ჩარჩო -სქემის შედგენა.

• პროექტის სტრუქტურისა და ორგანიზაციული ყალიბის ზოგადი მონახაზის შედგენა; • პროექტის შინაარსობრივი მხარის დაზუსტება; • მუშაობა თავდაპირველ ვარიანტზე.

პროექტი მომავლის სკოლა ( ანუ რა არის მთავარი? ) ნაბიჯი 1. დაიყავით ჯგუფებად, შესწავლილი ტექსტების მიხედვით ამოწერეთ ის მთავარი მოთხოვნები, რომლებსაც საზოგადოება სკოლას უყენებს. შეგიძლიათ, გამოკითხოთ მშობლები და სასკოლო თემის სხვა წარმომადგენლები. ამ მიზნით შეგიძლიათ, შექმნათ კითხვარები და ინეტრვიუს ფურცლები. ნაბიჯი 2. ზეპირი პრეზენტაციებისა და კითხვარების (ინტერვიუების საფუძველზე) გააანალიზეთ, რა მოთხოვნებს წაუყენებს საზოგადოება მომავლის სკოლას, რაც, სასურველია, აისახოს თქვენს პროექტში; ნაბიჯი 3. შექმენით მომავლის სკოლის ძირითადი ჩარჩოსქემა, რომლის აუცილებელი ნაწილები იქნება:

• სასწავლო პროცესი; • სასწავლო გარემო; • ურთიერთობები (მოსწავლეებთან, მასწავლებლებთან, მშობლებთან) ; • სკოლას ვმართავთ ჩვენ( მოსწავლეთა თვითმმართველობის მუშაობის ზოგადი ჩარჩოსქემა); • კლასგარეშე საქმიანობა და დამატებითი აქტივობები.

ნაბიჯი 4. განსაზღვრეთ მასწავლებლის სახე მომავლის სკოლაში, ისაუბრეთ მის მოვალეობებსა და ფუნქციებზე, ეტაპი 1!. სრულდება დავალება 1. პროექტზე მუშაობა როგორი მეთოდებით ასწავლის, რა ურთიერთობები აქვთ მასწავლებლებსა და მოსწავლეებს? ეტაპი III. პირველი კომპლექსური დავალების პრეზენტაცია, მკვიდრი ნაბიჯი 5. რით ჰგავს მომავლის სკოლა დღევანდელს და წარმოდგენების გამოვლენა. რით განხვავდება მისგან? ნაბიჯი 6. თითოეული ჯგუფი (ან მოსწავლე თუ დავალება საკვანძო შეკითხვა: როგორ წარმოვადგინო კომპლექსურ დავალებაზე სრულდება ინდივიდუალურად) ამზადებს მომავლის მუშაობის შედეგები ისე, რომ ეს მსმენელებისთვის გასაგები და საინტერესო სკოლის საკუთარ ვარიანტს; იყოს. ნაბიჯი 7. სამუშაოს დასრულების შემდეგ გაცვალეთ ნაშრომები და წინასწარ დადგენილი კრიტერიუმებით ნაბიჯი 1. დავალების წარდგენა. შეაფასეთ ერთმანეთის ნამუშევარი. ნაბიჯი 2. უკუკავშირის მიღება. ნაბიჯი 8 შეავსეთ სამუშაოს შესრულების დღიური. ნაბიჯი 3. რეფლექსია. აღწერეთ, როგორ შეასრულეთ დავალება. გადმოეცით მოსწავლეები საუბრობენ, ვინ რომელი სტრატეგიები გამოიყენა მუშაობის თითოეული ეტაპის მოკლე ანგარიში, მაგ. ამ სქემით. : თითოეულ ეტაპზე და რა მიზნით, შეცვლიდნენ თუ არა რაიმეს და რატომ? სამუშაოს შესრულების ეტაპები დასაწყისში:---შემდეგ--და ბოლოს---რა ხერხით გავართვი თავი ამოცანას?

(5) ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებები • მწერლები გვიზიარებენ თავიანთ გრძნობებს, გამოცდილებას, დამოკიდებულებებსა და მოსაზრებებს ოსტატურად შერჩეული სიტყვების, ფრაზების, გრამატიკული ფორმებისა და სტილის გამოყენებით. • ტექსტში გამოყენებული ენობრივგამომსახველობითი საშუალებები გამოკვეთს ტექსტის მნიშვნელობას/ფასეულობას. • მწერლები იყენებენ სხვადასხვა ენობრივ საშუალებას იმისათვის, რომ მოახდინონ შთაბეჭდილება მკითხველზე, დაარწმუნონ მკითხველი. • ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებებისა და გრამატიკული ფორმების ცოდნის გამოყენება დამეხმარება ტექსტების სიღრმისეულად გააზრებაში, მიზნის შესაბამისი ტექსტების შედგენაში.

80

(6) კონტექსტი • ყველა თხზულებას აქვს თავისი კონტექსტი ფონი თუ გარემო, რომელშიც შეიქმნა ესა თუ ის ნაწარმოები. • კონტექსტს შეიძლება განსაზღვრავდეს სხვადასხვა ფაქტორი, მაგ.: ავტორის ცხოვრებისეული გამოცდილება, სოციალური წრე, შეხედულებები; ადგილი, ეპოქა ან კულტურა, რომელშიც თხზულება შეიქმნა. • კონტექსტი შეიძლება იყოს საზოგადოებრივი, პოლიტიკური, ისტორიული, კულტურული სახისა. • კონტექსტის ცოდნა დამეხმარება ტექსტის სიღრმისეულად გაგებაში, მისი მნიშვნელობის, აქტუალობის გააზრებაში.

აქტივობა 9 დავალების შესრულების დღიური ( მეტაკოგნიტური პაუზა)

შეფასების კრიტერიუმები მოსწავლეს შეუძლია:

• ახსენით, როგორ შეასრულეთ დავალება. როგორ დაგეგმეთ სამუშაო, მუშაობის პროცესში მოგიწიათ თუ არა გეგმის შეცვლა? • ახსენით, მოცემული სამუშაოდან რომელი დავალების შესრულება გაგიადვილდათ და როგორ ფიქრობთ, რამ გაგიადვილათ მუშაობის პროცესი? • ახლა იმ პრობლემებზეც ისაუბრეთ, რამაც სიძნელეები შეგიქმნათ. კონკრეტულად აღწერეთ რამ შეგიშალათ ხელი, რა საშუალება მოძებნეთ სიძნელის დასაძლევად, რა გამოგადგათ ყველაზე მეტად? როგორ გგონიათ, სიძნელე საბოლოოდ დაძლიეთ, თუ მომავალში კვლავ შეიძლბა განმეორდეს? ამ დავალების შესრულებისას ისეთ ხერხს ხომ არ მიაგენით, რომელსაც სამომავლოდაც გამოიყენებთ?

• ტექტის ტიპისა და ჟანრის ამოცნობა, ტექსტების ჟანრის მიხედვით დიფერენცირება და ფუნქციურად გამოყენება (ტექსტის ტიპი და ჟანრი). • ტექსტის კომპოზიციური თავისებურებების გამოყენება; ( კომპოზიცია) • საკუთარი დამოკიდებულების გამოხატვა ტექსტის მიმართ და მისი შეფასება (ინტერპრეტირება, დამოკიდებულების გამოხატვა); • შესასწავლ ტექსტებში სტრუქტურული მახასიათებლების გამოყოფა, ორგანიზაციული ყალიბის აღქმა და გამოყენება. -. ტესტის სტრუქტურა და ორგანიზება . • სასწავლ მასალაში წარმოდგენილი ტექსტების შექმნის ეპოქის ზოგადი წარმოდგენა (ტექსტი და კონტექსტი). • ტექსტის შექმნამდე საკომუნიკაციო სიტუაციის გათვალისწინება ( დაფიქრება კითხვებზე, რატომ და რა მოთხოვნებით იქმნება ტექსტი, ვისთვის იქმნება ტექსტი, რა ტიპისა და ჟანრის ტექსტი იქნება ამ კონკრეტული საკომუნიკაციო ამოცანის გადასაჭრელად ოპტიმალური ( საკომუნიკაციო სიტუაცია); • შესაბამისი მორფოლოგიური კატეგორიების ამოცნობა მათი ფუნქციური გამოყენება, ამ შემთხვევაში ზმნის მომავალი დროის ფუნქციური გამოყენება ახალ ტექსტში. (გრამატიკა); • მიზნის შესაბამისი სტრატეგიების შერჩევა, ასევე მეტაკოგნიტური სტრატეგიების გამოყენება; (სტრატეგიები)

(7) მიმართებები ტექსტებს შორის (ინტერტექსტულობა)

81

• ინტერტექსტობრივი მიმართებები გულისხმობს, რომ ერთ რომელიმე ტექსტში შეიძლება მოხმობილი ან გამოყენებული იყოს სხვა კონკრეტული ტექსტი /ტექსტები. • ინტერტექსტობრივი მიმართებები გამოკვეთს მჭიდრო კავშირს ტექსტებს შორის და წარმოაჩენს, რა ზეგავლენა მოახდინა ერთმა ტექსტმა მეორეზე. • ერთი ტექსტის მეორეზე ზეგავლენა შეიძლება გამოიხატებოდეს: • კონკრეტული ტექსტის ენის/ენობრივი ფორმულების გამოყენებას მეორე ტექსტში; • კონკრეტული ტექსტიდან მოხმობილი ციტატების ჩართვას მეორე ტექსტში; • კონკრეტული ტექსტის რეალიების სიუჟეტის, პერსონაჟების - „გამოყენებას“ მეორე ტექსტში. • ინტერტექსტობრივი მიმართებების გამოკვეთა წარმოაჩენს ახალ კონტექსტებს, რაც დამეხმარება ტექსტის მნიშვნელობის, იდეების, თემების, პერსპექტივების უფრო ღრმად/მრავალმხრივად გააზრებაში, შესასწავლი ტექსტის ახლებურად ინტერპრეტირებაში. 8) გრამატიკა

• გრამატიკის ნორმების ცოდნის გამოყენება მეხმარება ტექსტის უკეთ გაგებაში, წარმატებული კომუნიკაციის დამყარებაში (ზეპირად და წერილობით). • მორფოლოგიის ცოდნა მეხმარება სიტყვების ფორმებისა და მათი ცვალებადობის გაგებაში, სინტაქსის ცოდნა - სიტყვების წინადადებებად შეწყობა-შეკავშირებაში.

ეტაპი I. მოსწავლეებისთვის მეორე კომპლექსური დავალების პირობის გაცნობა საკვანძო შეკითხვები:რას გულისხმობს შესასწავლი საკითხი? რა შემოქმედებითი პროდუქტით უნდა დავადასტურო, რა ვისწავლე ამ საკითხთან დაკავშირებით?

საკვანძო კითხვები როგორ წარმოვაჩინო სასწავლო ტექსტებისა და დამატებითი მასალების ნახვის შემდეგ მიღებული შთაბეჭდილებები და ემოციები? როგორ დავარწმუნო მკითხველი? როგორ დავეხმარო მკითხველს ჩემი ნამუშევრის გაგებაში?

აქტივობა 1 მეტაკოგნიტური პაუზა • რას გულისხმობს უცნაური სკოლის პროექტი? • რა ურთიერთმიმართება შეიძლება იყოს უკვე შესწავლილ ლიტერატურულ მასალასა და პროექტით გათვალისწინებულ მომავლის სკოლას შორის? • რას უნდა მივაქციოთ ყურადღება დავალების შესრულების დროს?

კომპლექსური დავალება 2 პროექტი - ჩემი სკოლა უცნაურ სკოლათა შორის. იცით თუ არა თქვენ, რომ არსებობს მოცურავე სკოლა, გამოქვაბულის სკოლა, სკოლა დისციპლინის გარეშე, მიწისქვეშა სკოლა, თავგადასავლების სკოლა და ა. შ. თითოეულ ამ სკოლას თავისი ტრადიციები, თავისი ძლიერი და სუსტი მხარეები აქვს. წარმოიდგინეთ, რომ ერთ დღეს თქვენი სკოლა უცნაური სკოლების რიგში აღმოჩნდა.იფიქრეთ, რა კუთხით გამოვლინდება ეს უცნაურობა? რა იქნება ის ერთადერთი და განუმეორებელი მახასაიათებელი, რომლითაც თქვენი სკოლა სხვათაგან იქნება გამორჩეული.

აქტივობა 2. გაეცანით ამ მისამართზე მოცემულ მასალას https://www.mshoblebi.ge/ganathleba/skola/2457-yvelaze-ucnauri-skolebi. html იმსჯელეთ, რა დადებითი და უარყოფითი მახასიათებლები შეიძლება ჰქონდეს მომავლის სკოლას? აქტივობა 3. იდეები უცნაური სკოლის მოდელისათვის გონებრივი იერიში რა კუთხით იქნება თქვენი სკოლა გამორჩეული და უცნაური? დაასახელეთ და თავი მოუყარეთ ყველა იმ იდეას, რომელიც გაჩნდა კლასში განხილვის დროს . ყურადღება მიაქციეთ, რომ იდეებში აისახოს • სასწავლო პროცესი; • ურთიერთობები - მოსწავლეებთან,მასწავლებლებთან, მშობლებთან; • სკოლის შინაგანაწესის მაკეტი; • კლასგერეშე და სკოლისგარეშ მუშაობა; • მოსწავლეთა თვითმმართველობის მუშაობა. • ყურადღება მიაქციეთ იმას, რომ თქვენ მიერ დასახელებულმა იდეებმა ხელი შეუწყოს სასწავლო პროცესის გაუმჯობესებას. გახადოს იგი სახალისო და პროდუქტიული.

ნაბიჯი 1: შექმენით წარმოსახვითი პროექტი. გაითვალისწინეთ: • უნდა შეარჩიოთ ის უმთავრესი მახასიათებელი, რომელიც სკოლის „უცნაურობას“ განაპირობებს. ეს „უცნაურობა“ უნდა ეხმიანებოდეს თქვენს ოცნებებს, თქვენს წარმოდგენებს სკოლაზე. • ვისთვის ქმნით პროექტს. როგორია მსმენელთა აუდიტორია? ერთნაირ პროექტს წარუდგენდით მშობლებს, მასწავლებლებსა და მოსწავლეებს? • გაიაზრეთ, რა არის ამ მასალაში განსაკუთრებით საინტერესო. თქვენი აზრით, რა განაპირობებს ამგვარი სასწავლო დაწესებულების წარმატებას? რა შეიძლება „წამოიღოთ“ ამ მოდელიდან თქვენთან? „მომავლის სკოლაში“?

ნაბიჯი 2. მოამზადეთ პრეზენტაცია თემაზე: „უცნაური სკოლები.“ ნაბიჯი 3. მოაგროვეთ იდეები უცნაური სკოლის ეტაპი II სრულდება დავალება 2 მოდელისათვის პროექტი. ყურადღება მიაქციეთ, რომ იდეებში აისახოს ტაპი III. მეორე კომპლექსური დავალების პრეზენტაცია, მკვიდრი • სასწავლო პროცესი; წარმოდგენების გამოვლენა • ურთიერთობები - მოსწავლეებთან,მასწავლებლებთან, საკვანძო შეკითხვა: როგორ წარმოვადგინო კომპლექსურ დავალებაზე მშობლებთან; მუშაობის შედეგები ისე, რომ ეს მსმენელებისთვის გასაგები და საინტერესო • სკოლის შინაგანაწესის მაკეტი; იყოს. • კლასგარეშე და სკოლისგარეშე მუშაობა;

(9) ტექსტის სიტუაციური მახასიათებლები (საკომუნიკაციო სიტუცია) • კომუნიკაციაგულისხმობსინფორმაციისგაცვლასი ნფორმაციისგამცემსადამიმღებსშორის. • საკომუნიკაციო სიტუაცია გულისხმობს სხვადასხვა სიტუაციურ ფაქტორს: კომუნიკაციის მიზანს, თემას, ადგილსა და დროს, კომუნიკაციის მონაწილეებს (ადრესანტს, ადრესატს). • სიტუაციური ფაქტორები ზეგავლენას ახდენენ კომუნიკაციის ფორმასა და შინაარსზე. • სიტუაციური მახასიათებლების გათვალისწინება დამეხმარება წარმატებული და ეფექტიანი კომუნიკაციის დამყარებაში.

ნაბიჯი 1. შეთანხმება ნამუშევრების წარდგენის წესზე. ნაბიჯი 2. „მსმენელის დღიურის“ გაცნობა. ნაბიჯი3. მცირე ჯგუფებში/წყვილებში დამოუკიდებლად მუშაობა სადისკუსიო მასალებზე. ნაბიჯი 4.დისკუსია , უკუკავშირის მიღება. ნაბიჯი 5. რეფლექსია. მოსწავლეები საუბრობენ, რას გააკეთებდნენ სხვაგვარად, თავიდან რომ დაეწყოთ ლიტერატურული ტექსტების კინოვერსიებზე მუშაობა? ეაქტივობა 5 დავალების შესრულების დღიური

82

• ახსენით, როგორ შეასრულეთ დავალება. როგორ დაგეგმეთ სამუშაო, მუშაობის პროცესში მოგიწიათ თუ არა გეგმის შეცვლა? • ახსენით, მოცემული სამუშაოდან რომელი დავალების (10) სტრატეგიები შესრულება გაგიადვილდათ და როგორ ფიქრობთ, რამ • მოსმენა, ლაპარაკი, კითხვა და წერა სხვადასხვა გაგიადვილათ მუშაობის პროცესი? ეტაპს მოიცავს. • მოსმენის, ლაპარაკის, კითხვისა და წერის მიზნის • ახლა იმ პრობლემებზეც ისაუბრეთ, რამაც სიძნელეები მისაღწევად უნდა შევარჩიო და გამოვიყენო შეგიქმნათ. კონკრეტულად აღწერეთ რამ შეგიშალათ ხელი, რა თითოეული მათგანის ცალკეული ეტაპის საშუალება მოძებნეთ სიძნელის დასაძლევად, რა გამოგადგათ შესაბამისი ხერხები, ანუ სტრატეგიები. ყველაზე მეტად? როგორ გგონიათ, სიძნელე საბოლოოდ • სწავლის პროცესზე დაკვირვება, გამოყენებული დაძლიეთ, თუ მომავალში კვლავ შეიძლბა განმეორდეს? სტრატეგიების გაცნობიერება დამეხმარება სიძნელეების გადალახვასა და წინსვლაში. ამ დავალების შესრულებისას ისეთ ხერხს ხომ არ მიაგენით, რომელსაც სამომავლოდაც გამოიყენებთ?

• მოსწავლეთა თვითმმართველობის მუშაობა. • ყურადღება მიაქციეთ იმას, რომ თქვენ მიერ დასახელებულმა იდეებმა ხელი შეუწყოს სასწავლო პროცესის გაუმჯობესებას. გახადოს იგი სახალისო და პროდუქტიული. ნაბიჯი 4. შეავსეთ სამუშაოს შესრულების დღიური : აღწერეთ, როგორ შეასრულეთ დავალება. გადმოეცით თითოეული ეტაპის მოკლე ანგარიში ამ სქემით: სამუშაოს შესრულების ეტაპები დასაწყისში:---შემდეგ--და ბოლოს---რამდენად სწორად წარვმართე სამუშაო პროცესი, რა გამომივიდა და რა არა? რის გაუმჯობესებას ვგეგმავ და როგორ? პრეზენტატორის თვითშეფასება პრეზენტაციის შემდეგ გაიაზრეთ: • კმაყოფილი ხართ თუ არა თქვენი მუშაობით; რა გქონდათ დაგეგმილი და შეძელით თუ არა ჩანაფიქრის განხორციელება; • გაიხსენეთ რა ენობრივი საშუალებები გამოიყენეთ მიზეზ-შედეგობრივი მიმართებების გამოსაკვეთად? • აღნიშნეთ, კონკრეტულად, რომელი აუდიტორიისთვის იყო გამიზნული ტექსტი და რა იყო თქვენი მიზანი. მსმენელის დღიური: ( ურთიერთშეფასების სქემა) შეაფასეთ წარმოდგენილი პრეზენტაციები გაითვალისწინეთ: • რამდენად შეესაბამება ნაშრომი ჩანაფიქრს- ჩანს თუ არა მასში მთავარი სათქმელი; • რამდენად შეესაბამება ნაშრომი მიზნად დასახული ტექსტის სტრუქტურას; • რომელი ეპიზოდი მოგეწონათ ყველაზე მეტად და რატომ? • რას ურჩევდით ავტორს?

83

შეფასების კრიტერიუმები მოსწავლეს შეუძლია: • განსხვავებული ტიპისა და ჟანრის ტექსტის დიფერენცირება, მათი მახასიათებლების ამოცნობა და ფუნქციურად გამოყენება ახალი ტექსტის შემნის დროს. (ტექსტის ტიპი და ჟანრი). • ტექსტის კომპოზიციური ელემენტების ფუნქციის გააზრება და გამოყენება. მხატვრული და არამხატვრული ტექსტების კომპოზიციის განსხვავება და მათი ფუნქციური მახასიათებლების სწორად გამოყენება კომპოზიცია: • ინტერპრეტაცია და საკუთარი დამოკიდებულების გამოხატვა ტექსტის მიმართ და მისი შეფასება (ინტერპრეტირება, დამოკიდებულების გამოხატვა); • ტექსტის შექმნამდე საკომუნიკაციო სიტუაციის გათვალისწინება ( დაფიქრება კითხვებზე რატომ და რა მოთხოვნებით იქმნება ტექსტი, ვისთვის იქმნება ტექსტი, რა ტიპისა და ჟანრის ტექსტი იქნება ამ კონკრეტული საკომუნიკაციო ამოცანის გადასაჭრელად( საკომუნიკაციო სიტუაცია); • სხვადსხვა ტექსტებს შორის მიმართებების განსაზღვრა (ტექსტებისა და მედიატექსტების ურთიერთმიმართებების წარმოჩენა, , ერთი ტექსტიდან მიღებული ინფორმაციის გამოყენება მეორე ტექსტში), ერთის მეორეთი შევსება, გამრავალფეროვნება,(ინტერ ტექსტუალობა) • ენობრივი კატეგორიების, ამ შემთხვევაში მომავალი დროის ფორმების ფუნქციური გამოყენება ინტერვიუში, კითხვარსა და პროექტში. • მიზნის შესაბამისი სტრატეგიების შერჩევა, ასევე მეტაკოგნიტური სტრატეგიების გამოყენება (სტრატეგიები). თემატური მკვიდრი წარმოდგენები :

• სწავლა-აღზრდაზე შექმნილია სხვადასხვა ტიპისა და ჟანრის ტექსტები. • ტექსტებში შესაძლებელია ასახული იყოს სწავლების განსხვავებული ტრადიციები და რეალიები, განსხვავებული წარმოდგენები სწავლა-აღზრდაზე, ადამიანის ზრდის პროცესზე. • მწერლები იყენებენ ტექსტის ელემენტებს, ენობრივ საშუალებებს, რათა გამოხატონ თავიანთი შეხედულებები სწავლა-აღზრდაზე, გაგვიცოცხლონ სწავლასთან დაკავშირებული საკუთარი გამოცდილება, კონკრეტული რეალიები; მოახდინონ გავლენა მკითხველებზე, დაარწმუნონ ისინი. • სწავლა-აღზრდაზე შექმნილი ლიტერატურის უკეთ გასაგებად შემიძლია გამოვიყენო ტექსტის ელემენტების, ენობრივი საშუალებებისა და კითხვის სტრატეგიების ცოდნა. • იმისათვის, რომ გამოვხატო ჩემი მოსაზრებები სწავლა-აღზრდაზე, შემიძლია გამოვიყენო საკუთარი გამოცდილება, ნასწავლი/ნაცნობი ლიტერატურის, ცნებებისა და საკითხების ცოდნა.

5. moswavlesa da Sedegze orientirebuli swavlebis koncefcia1

maswavleblis pedagogiuri saqmianobis Taviseburebani moswavleze da Sedegze orientirebuli swavlebis dros moswavlesa da Sedegze orientirebuli koncefcia swored midgomis Secvlas gulisxmobs. dRes mTavari ar aris, ras vaswavliT, mTavaria, bavSvebi ras iReben saswavlo procesisagan. tradiciuli midgomisas maswavlebeli, saxelmZRvanelosTan erTad, iyo codnis mTavari da yvelaze kompetenturi wyaro. moswavleze da Sedegze orientirebuli swavlebis pirobebSi maswavlebeli upiratesad aris kompetenturi konsultanti da TanaSemwe, megzuri, fasilitatori. Tu tradiciuli midgomisas maswavlebeli iyo moswavleTa Semecnebis makontrolebeli subieqti, humanisturi midgomisas misi profesiuli unar-Cvevebi ZiriTadad mimarTulia moswavleTa qmedebebis diagnostikisken, raTa droulad gamoavlinos maTi susti mxareebi da sworad warmarTos SemecnebiTi procesebi. es ki bevrad ufro rTulia, vidre tradiciuli swavlebisas da ufro met ostatobas moiTxovs. amgvari ostatobis safuZveli SeiZleba iyos specialuri ganwyoba-damokidebulebani, unar-Cvevebi da codna, romelic maswavleblebs moeTxoveba fasilitatoruli funqciebis Sesasruleblad. upirveles yovlisa, aRsaniSnavia is garemoeba, rom fasilitatoruli muSaobis mimarTulebebi scildeba gakveTilze moswavleebTan pirdapiri swavlebis farglebs, maswavlebelma ar unda gadasces codna, is unda daexmaros moswavles codnis konstruirebaSi, es ki gulisxmobs sxva tipis saqmianobas. es grZeli da mZime procesia, ramdenime etaps moicavs da konstruqtivizmSi pedagogiuri proeqtirebis saxeliTaa Sesuli. warmogidgenT am proeqtirebis etapebs: proeqtireba • miznis dasaxva _ ra gvsurs, saiT mivdivarT? • amocanebis dasma _ ra siZneleebi gvaqvs gadasalaxi? ra unda gavakeToT, rom naklebi siZneleebi Segvxvdes? ra aris mTavari dabrkoleba, rasac unda vZlio? • aqtivobaTa dagegmva _ ra RonisZiebebi unda davsaxo, ra unda gavakeTo da ra TanamimdevrobiT? • Sualeduri monitoringi _ sworad mivdivar? makmayofilebs Cem mier gaweuli samuSao da tempebi? rame xom ar unda Sevcvalo imisaTvis, rom ufro ukeT mivaRwio mizans? • Sedegebis ganWvreta _ es isaa, rac davisaxe miznad, Tu kidev rame damatebiTi saqmianoba unda ganvaxorcielo? velodi Tu ara am Sedegs da sxva aqtivobebi xom araa saWiro? ra gza gamoC­ nda am miRweuli simaRlidan? rogor mesaxeba aqedan Cemi Semdgomi saqmianoba? • da kvlav axali mizani... • proqtis es inteleqtualuri wriuli arqiteqtonika SesaZloa, zeaRmavali spiralis saxiTac warmovidginoT, rac spiraluri kurikulumis saxeliTaa cnobili, da rac saxelmZRvanelos agebis erT-erTi mTavari principia. pedagogiur proeqtirebas SesaZloa mivmarToT, rogorc saganmanaTleblo programisa Tu sagnis kursis, ise calkeuli gakveTilis, calkeuli individisa Tu mTeli klasis doneze. pedagogiuri proeqtirebis erT-erTi SesaZlo Sedegia, magaliTad, specialurad damuSavebuli didaqtikuri masalis gamoyeneba gakveTilze. `specialurad damuSavebaSi~ igulisxmeba moswavleTa SesaZleblobebis gaTvaliswinebiT samuSaos adaptireba, maT individualur saWiroebebze morgeba. maTTvis, visac ar SeuZlia, Tavi gaarTvas rTul masalas, igive sakiTxebi adaptirebuli da odnav saxecvlilia.

1

am Tavis momzadebisas avtorebma isargebles internetresursebiT (www.kargiskola.ge)

84

fasilitatoruli muSaobis meore ZiriTadi mimarTulebaa swavlis xelSemwyobi klimatis Seqmna klasSi. am mimarTulebiT yvelaze mniSvnelovani da efeqturia konfliqtebis menejmenti da prevencia. disciplinis uzrunvelyofa unda moxdes piradi interesis zrdisa da Sinagani motivaciis gaTva­ liswinebiT, saswavlo samuSaoebis saxaliso aqtivobebad daSlis, interaqtiuli meTodebis gaaqtiurebis xarjze (da ara brZola disciplinisTvis). aq mniSvnelovania moswavleebisadmi empaTia da iumori. uSualod moswavleebTan urTierTqmedebaSi fasilitatoruli muSaoba efuZneba swor diagnostirebas, qcevisa da unarebis koreqcias da prognozirebas. diagnostika moicavs moswavleTa winare codnisa da unarebis gamokveTas, axali masalis aTvisebisaTvis maTi mzaobis donis gansazRvras, saswavlo procesis dafuZnebas maT midrekilebebze, molodinebsa da interesebze. moswavleTa molodinebi mniSvnelovani da saimedo megzuria konstruqtivistuli swavlebis dros. Tu me vaswavli imas, rasac mozardi elis, es winaswar zrdis moswavlis mzaobas, motivacias, aaqtiurebs axali codnis konstruirebis process. Tu fasilitatori megzuria, maSin swori koreqcia vlindeba swori orientirebis dasmiT, biZgis micemiT, maorientirebeli SekiTxvebis dasmiT, Ziebis procesis swori marTviTa da pirvelaRmomCenis mdgomareobaSi moswavlis CayenebiT. magaliTisaTvis ganvixiloT, rogor vaswavliT robaias. tradiciulad saxelmZRvaneloebSi Cadebuli iyo litmcodneobiTi ganmarteba

termini „robaia“ ucxoenovania da qarTulad niSnavs... robaia myari saleqso formaa da ewodeba... da a. S. is warmoiSva...(dasaxelebuli iyo adgili) da aqvs Semdegnairi srturuqtura...

erTi sityviT, cnebebi da terminebi miewodeboda naratiuli teqstiT, anu vaswavli­diT, Tumca arc moswavleTa interesebis gansazRvra SegveZlo da arc imis prognozireba, ras iswavlidnen, ra darCebodaT... axla vnaxoT, rogoraa igive masala warmodgenili Cvens saxelmZRvaneloSi? moswavleebs Tavdapirvelad vaZlevT robaiebs da praqtikuli kvlevis meTodebiT migvyavs aRmoCenamde, kerZod, isini avseben sqemas, romelSic dainaxaven, rom robaia xuTstrofiani leqsia, romlis yovel strofSi oTxi striqonia. strofis yoveli mesame striqoni gauriTmavia; martivi daTvlis meTodiT moswavle axali codnis agebamde midis. am nawyvetSi warmovidgineT `fiqrTa mdinareba~, rasac moswavle garkveul aRmoCenamde mih­ yavs. am fiqrebsa da varaudebs aqcevs varaudebis teqstad. qmnis `axal codnas~ (sinTezi). konstruqtivizmis zemoaRwerili meTodis gamoyenebisas izrdeba moswavleTa motivacia, maTi kvle­ viTi unarebi, aqtiurad xdeba saxelmZRvanelos boloSi mocemuli danarTis wakiTxva-gadamuSaveba, radgan moswavleebs ainteresebT, ra amoicnes damoukideblad, ainteresebT, am rubrikaSi gadaamowmon sakuTari varaudebi: codnis ageba aq ramdenime safexurad xdeba:

85

III etapi _ refleqsia (axladaRmoCenili codnis Sedareba danarTis statiasTan)

I etapi _ gamowveva

provocirebisas, roca robaias warmomavlobaze Cafiqrdnen da cdilobdnen imis garkvevas,rogori saleqso formaa igi;

roca sakuTar varaudebs lit. codneobiT ganmartebebs II etapi _ codnis ageba adareben. am etapze xdeba codnis ageba (konstruireba). miniSnebebSi „aRmoaCines~, moswavleebi ajgufeben: ra saleqso formebi da gariTmvis icodnen Tavad da ra gaigessistema. avseben aRmoCenebis ganmartebidan. sqemas.

rogorc vxedavT, fasilitatoruli TvalsazrisiT swori koreqcia ganxorcieldeba biZgis micemiT, maorientirebeli SekiTxvebis dasmiT, rekomendaciebis miwodebiT, gzis gakvleviT (magali­ Tad, qcevis modelirebiT). swori koreqciis erT-erTi saSualebaa moswavleTa mxriv TviTSefaseba da urTierTSefaseba, Secdomebis konstruqciuli gamoyeneba (da ara aRkveTa). davuSvaT, moswavlem raime fraza ver ganmarta sworad, es niSnavs, rom meored sxva gza unda moisinjos. am SemTxvevaSi araswori gzac gzaa, ubralod, gza, romelsac meored aRar unda davadgeT, raki viciT, rom mcdaria. SemecnebiT procesSi es Zalian mniSvnelovania. swor gzas swored mcdari gzis gamoricxviT agneben. prognozireba fasilitatoruli muSaobisas xorcieldeba: • ara marto swavlis Sedegebis, aramed saswavlo moqmedebis Sefasebis saSualebiT; • ara marto moswavleTa miRwevebis, aramed moswavleTa progresis Sefasebis saSuale­biTac. yvela am SefasebisTvis aucilebelia, damuSavdes saTanado kriteriumebisa da indikatorebis sistema. moswavleebTan urTierTqmedebis mimarTulebiT fasilitatoruli muSaobis umniSvnelovanesi komponentia partnioroba. maswavlebeli, rogorc partniori, SeuTanxmebs sakuTar moqmedebas moswavleebs, Suamavlobs maT So­ris, awarmoebs molaparakebebs, iTvaliswinebs maT mosazrebebs, amxnevebs maT da uRvivebs sakuTa­ri Zalebis rwmenas, aRmouCens mraval sxvagvar mxardaWeras (magaliTad, exmareba saswavlo-saZiebo samuSao­ ebSi). am SemTxvevaSi pedagogiuri urTierTobis safuZvelia mimndobi da mzrunveli damo­ kide­ bu­ le­ ba moswavleebisadmi; ara marto keTilganwyobili da Tbili urTierTobebi maTTan, aramed mad­ lie­ rebis gamoxatvac moswavleTa mimarT saswavlo-aRzrdelobiT procesSi maT mier Setanili wvli­lisTvis. fasilitatoruli muSaobis kidev erTi mniSvnelovani elementia moswavleTa motivireba, Tavad dagegmon RonisZiebaTa mTeli sistema sakuTari codnis srulyofisaTvis. aseT SemTxvevaSi maswavleblebi mimarTaven codnis srulyofis individualur meTodebs, xolo monacemebi moswavleTa portfolioSi iyris Tavs. amgvari fasilitatoruli muSaobis gzebia: • moswavleTa mosazrebebis generireba, warmoCena, damuSaveba da gamoyeneba saswavlo procesSi; • sokrates meTodis gamoyeneba (dialogis meSveobiT raRac axali codnis ageba); • moswavleTa refleqsiis warmarTva (ra SevZeli da ris gamosworeba mWirdeba); • swavlis swavleba da moswavleTa SemecnebiTi gaaqtiurebis sxva xerxebis amoqmedeba. jgufuri muSaoba am SemTxvevaSi gvevlineba, rogorc mecadineobis organizaciis efeqturi forma, da, amasTanave, rogorc moswavleTa socialuri unar-Cvevebis ganviTarebis efeqturi saSualeba. amitom jgufuri muSaobis warmarTvis unari maswavleblis erT-erTi umniSvnelovanesi fasilitatoruli unaria, romelic gansakuTrebiT warmoaCens TanamSromlobiTi swavlis upiratesobebs tradiciul konkurentul da individualur swavlasTan SedarebiT. 86

jgufuri muSaobis upiratesoba isicaa, rom jgufis winaSe ismeba saerTo gunduri amocana, romlis gadawyvetazec jgufis wevrebs Soris ganawilebulia pasuxismgebloba (magaliTad, jgufis yovel wevrs konkretuli mniSvnelovani roli aqvs miniWebuli) da TiToeuli maTgani angariSvaldebulia maswavleblisa da jgufis winaSe. am SemTxvevaSi perspeqtivis gancda uCndeba sust moswavlesac, romelic damoukideblad muSaobis procesSi arc SeeWideboda konkretul problemas, magram jgufSi imedi aqvs, rom TanamSromlobiT gadalaxavs da daZlevs davalebas. jgufuri muSaoba swavlebis diferencirebuli midgomis gamoyenebis karg saSualebas iZleva. aq funqciebi ganawilebulia. yvela sxvadasxva davalebas asrulebs, am TvalsazrisiT yvelas samuSao individualuria, davalebebi SeirCeva moswavlis mzaobisa da saWiroebebis gaTvaliswinebiT, magram isini jgufurad wyveten amocanebs, TanamSromloben, rac aseve mniSvnelovania socialuri urTierTobebisa da jgufuri proeqtirebis TvalsazrisiT. jgufisagan gundis formireba fasilitaciis sruliad gamorCeuli formaa da gansakuTrebul ostatobas moiTxovs maswavleblebisagan. gundis Seqmnis Semdeg maswavleblis fasilitatoruli muSaoba moicavs jgufis monitorings, saWiroebis SemTxvevaSi aqtiur, magram aradireqtiul Carevas jgufur moqmedebaSi da jgufuri muSaobis Sefasebas. aqtivobaTa SerCevis kriteriumebi da aqtivobaTa sistemis agebuleba rogorc ukve iTqva, saxelmZRvanelos agebis amosaval meTodologiur principad „aRmoCenebis~ gziT codnis ageba miviCnieT. bunebrivia, es gamoiwvevda aqtivobebis axleburi principebiT Sedgenas. saskolo praqtikaSi sul ufro farTod inergeba moswavleze da Sedegze orientirebuli saswavlo procesis modeli, romlis realizaciis erT-erTi aucilebeli komponentia aqtiuri swavleba/swavlis meTodebis gamoyeneba. am meTodebiT muSaobis safuZvelia swavleba-swavlis procesSi moswavleTa monawileobis gaaqtiureba, maTi kvleviT muSaobaSi CarTva. aseTi cvlilebebi ki, upirveles yovlisa, meTodur aparats Seexeba xolme. Sinaarsobrivi da faqtobrivi kiTxvebis didi xvedriTi wili axleburi tipis saxelmZRvaneloebSi mkveTrad unda Semcirdes da misi adgili daikavos: • miniSnebebma; • aqcentebma; • sakvlevma masalam. pedagogebi xSirad svamen kiTxvebs: • romelia moswavleze orientirebuli saswavlo procesisaTvis yvelaze kargi (Sesa­ ferisi, relevanturi) aqtivobebi? • rogor SevarCioT (SevadginoT) kargi aqtivobebi? • rogor gamoviyenoT relevanturi aqtivobebi moswavleze orientirebuli saswavlo procesis saorganizaciod? es sakiTxebi gansakuTrebiT aqtualuria dRes, rodesac mimdinareobs saxelmZRvaneloebis ganaxleba, axali meTodikuri midgomebis danergva, skolis modelis cvlileba. Tavad maswavleblebs moeTxovebaT, Seasrulon axali funqciebi _ SearCion, gaanawilon da, zogjer, Seadginon kidec aqtivobebi ise, rom miiRon pedagogiurad mizanSewonili da meTodurad gamarTuli aqtivobebis sistema. „kargi“ aqtivobebis maxasiaTebelia: 1. aqtualoba _ davaleba unda iyos sagnobriv-Sinaarsobrivad mniSvnelovani; 2. realuroba/ realurs daaxloebuli simulaciuri situaciebi _ davalebaSi aRwerili viTareba unda moicavdes realur situaciebs, an realuri situaciebis cxad (naTel) simulaciebs; 3. davalebaSi aRwerili viTareba bavSvis interess unda aRZravdes; 4. variaciebis SesaZlebloba _ SesaZlebeli unda iyos sxvadasxvanairi pasuxebis arseboba (davaleba Ria unda iyos); 6. gadawyvetis variantuloba _ SesaZlebeli unda iyos problemuri situaciis mravali reali­ zacia (xorcSesxma); 87

7. daZlevadoba _ bavSvebi darwmunebuli unda iyvnen, rom maT SeuZliaT mocemuli davalebis Sesruleba da zustad unda icodnen, rodis aqvT xelT pasuxi. aqtivobebis ganawileba unda eqvemdebarebodes Semdeg principebs: 1. aqtivobebi unda ganlagdes sirTulis zrdis mixedviT; 2. msgavsi aqtivobebis jgufSi pirveli aqtivoba moswavles unda aniWebdes sakuTari Zalebis rwmenas; 3. Tanabari odenobiT unda iyos aqtivobebi, romelTa Sesruleba saWiroebs rogorc codnas, aseve kognitur Tu qceviT unar-Cvevebs; 4. maRali moswrebis mqone moswavleebs unda SevTavazoT damatebiTi aqtivobebi; 5. swavlaSi problemebis mqone moswavleebs unda SevTavazoT adaptirebuli aqtivobebi; moswavleze orientirebul swavla/swavlebis procesSi gadamwyvet mniSvnelobas iZens Sesamzadebeli aqtivobebi. maswavleblebi praqtikaSi iSviaTad Tu mimarTavdnen Sesamzadebel aqtivobebs. Sesamzadebeli aqtivobebis funqciuri daniSnulebaa: 1. axali, „mza“ Teoriuli masalis Seswavlis an axali codnis agebis motivacia; 2. axali masalis Sesaswavlad saWiro ukve cnobili masalis Sexseneba (winare codnis aqtualizacia); 3. axali masalis calkeuli qvesakiTxebis winaswar damuSaveba (magaliTad, im Sinaarsobrivi mimarTebebis da Tvisebebis gamovlena, romelze dayrdnobiTac moxdeba axali Teoriuli masalis „daSeneba“ wina codnaze, axali codnis ageba); 4. rTuli miznobrivi davalebis etapebis winaswar damuSaveba. Sesamzadebeli aqtivobebis Sesrulebisas moswavleebi akvirdebian movlenebis Taviseburebebs, erTmaneTs adareben faqtebs, erkvevian kanonzomierebebSi, eZeben movlenaTa mizez-Sedegobriv kavSirs. yovelive amas isini akeTeben axali Teoriuli masalis gacnobamde. Sesamzadebeli aqtivobebis saSualebiT maswavlebeli ubiZgebs moswavleebs axali codnis konstruirebisaken; exmareba moswavleebs, rom miaRwion srul mzadyofnas axali masalis dasaufleblad, nabij-nabij daZlion mis aTvisebasTan dakavSirebuli siZnelebi. saxelmZRvaneloSi axal masalaze gadasvlamde mravladaa Sesamzadebeli aqtivobebi, amisaTvis specialurad gamoyofilia ramdenime rubrika, romlebic monacvleobiT aaqtiureben `winare codnas~ da exmarebian moswavles codnis konstruirebaSi. es rubrikebia: • wakiTxvamde; • minidiskusiebi; • roluri TamaSebi; • situaciuri amocanebi/simulaciuri situaciebi; • Teoriuli aRmoCenebi. am aqtivobebSi moswavle gamoxatavs varaudebs da ukve garkveuli poziciiT midis teqstTan. am aqtivobebis ganxorcielebis procesSi moswavleebi gamoTqvamen varaudebs, gvTavazoben problemis gadaWris sakuTar versiebs da cdiloben, aRmoaCinon cnebaTa da terminTa arsobrivi maxasiaTebelbi (mag., ra aris istoriulo moTxroba, poema, ra mimarTebaa istoriul wyarosa da mxatvrul nawarmoebs Soris, rogor xdeba teqstis sxvadasxva poziciidan aRqma da a. S.) Sesamzadebeli aqtivobebis saSualebiT maswavleblebs SeuZliaT, aRZran an gazardon moswavleTa in­ tere­si da cnobismoyvareoba, daarwmunon moswavleebi axali masalis mniSvnelobasa da saWi­ro­eba­Si. ase­­Ti aqti­vobebis Sesrulebisas yalibdeba mowavleTa ganwyoba damoukidebeli SemoqmedebiTi saq­mia­no­bi­­saTvis. aqtivobaTa kidev erTi saintereso, magram naklebad gamoyenebuli jgufia „gamamdidrebeli“ aqtivobebi. isini funqciuri daniSnulebis mixedviT gansamtkicebel aqtivobaTa klass miekuTvneba. am jgufze yuradRebis gamaxvileba gamowveulia imiT, rom saSualebas aZlevs moswavleebs, ganixilon axali masala sxvadasxva kuTxiT, daukavSiron igi wina codnas. axali codnis calkeuli nawilebis erTmaneTTan dakavSireba, axali codnis CarTva wina codnis struqturebSi aZlierebs gagebis siRrmes da sicxades, exmareba moswavleebs masalis damaxsovrebaSi.

88

6. maswavleblis wignis praqtikuli nawili 6.1. gakveTilis dagegmvis principebi, anu konstruqtivistuli gakveTilebi SecnebiTi TamaSebis garemocvaSi saxelmZRvanelos yvela paragrafi erT struqturul sqemas efuZneba. am paragrafebSi mocemuli yvela gakveTili iTvaliswinebs erT CarCo-models. esaa samfaziani gakveTili, romelSic saswavlo masalis dayofa da miwodeba sam ZiriTad etapad moiazreba: 1. gamowvevis, anu provocirebis faza; 2. siRrmiseuli wvdomis faza; 3. refleqsiis, anu Sejameba/Sefasebis faza. SeniSvna: marTalia, am bolo dros saubroben samfaziani gakveTilis nairgvar variaciebze (5 etapi; 6 etapi) da a. S. magram mainc vTvliT, rom es ukanaskneli variaciebi samfaziani gakveTilis saxe­sxvaobania da amitomac gTavazobT samfaziani gakveTilis CarCo konstruqcias, rome­ lic CaSlilia da dawvrilebiT warmodgenili ise, rom moicavs yvela SesaZlo variants. I. gamowvevis, anu provocirebis fazas mniSvnelovani roli ekisreba moswavleTa Sinagani motivaciis gazrdis TvalsazrisiT. saxelmZRvanelos TiToeuli paragrafi iwyeba saswavlo miznebis formulirebiT. 1. sagakveTilo miznebi moswavlis saxelmZRvaneloSi Camoyalibebulia maTTvis gasagebi martivi eniT. xSir SemTxevaSi esaa TamaSis tipis intervenciebi, rac zrdis moswavleTa Sinagan motivacias. mag., Tu Cven moswavleebs veubnebiT, rom isini iswavlian igavis weras, es SesaZloa merveklaselTaTvis arc Tu ise saintereso aRmoCndes, magram Tu SevTavazebT, Seqmnan sa­ xaliso igavebi, romlebsac bolos saklaso krebulad gaaerTianeben da skolis resursbanks gadascemen, amasTan Tu TamaSis elementsac SemovitanT, vTqvaT _ `gamovicnob igavis avtors~, vfiqrobT, es mozardebisaTvis saintereso da saxaliso iqneba. am asakSi bavSvebi ar gegmaven grZelvadian miznebs. maT surT Sedegi maSinve (am gakveTilze) ixilon; 2. sagakveTilo miznebsa da molodinebs mosdevs rubrika `wakiTxvamde,~ romelSic mocemulia maprovocirebeli kiTxvebi/davalebebi moswavlis subieqturi gamocdilebisa da e. w. `fonuri~ codnis gasaaqtiureblad, konstruqtivizmSi gansakuTrebuli roli eniWeba fonuri codnis swor mobilizebas, radgan esaa sawyisi resursi, romliTac moswavlem axali codna unda aagos, an unda `moimarjvos~ adre Seswavlili cnebebi da dagrovili gamocdileba Semdgomi operirebisaTvis. am mzaobiT moswavle emzadeba axali masalis asagebad (gasacnobad), teqstis gaazrebuli kiTxvisaTvis. 3. rubrika `wakiTxvamde~ sakmaod datvirTulia davalebebiT da es bunebrivicaa. moswavle ukeT swavlobs, Tu igi Sesaswavl masalasTan garkveuli amocaniT midis. amitomac yovelTvis teq­ stze muSaobas win uZRvis maprovocirebeli aqtivobebi. warmogidgenT am davalebaTa speqtrs: • teqstis Sesaxeb varaudebis gamoTqma saTauris, ilustraciebisa da sayrdeni sityvebis meSveobiT aprobirebuli meTodia. marTalia, igi ar aris iseTi daZabuli da aqtiuri, rogorc minidiskusia, magram erTgvar azarts (`aba, sworad Tu mivxvdebi, Tu amovicnob~) mainc Seicavs. varaudebis gamoxatva, teqstis winaswar amocnobis survili erTgvari TanaSemoqmedebiTobaa da teqstisadmi aqtiuri damokidebulebis maCvenebelia; • simulaciuri situaciis Seqmna, romlis gasaRebic teqstSia. am dros gvaqvs instruqciebi `Tu daakvirdebiT, aRmoaCenT~; • minidisdkusia. sanam teqstTan mividodes, moswavle minidiskusiaSi winaswar gamoxatavs Tavis damokidebulebas teqstSi dasmuli problemebis mimarT. 89

• am rubrikis kiTxvarSi xSirad gamotanilia sakvanZo problemebi, romelTa Sesaxeb moswavle Tavis pozicias gamoxatavs da teqstTan ukve garkveuli Sinagani damokidebulebiT midis. teqsti ukve neitraluri kategoria aRaraa, is exmianeba, an upirispirdeba mozardis msof­ laRqmas. orive SemTxvevaSi moswavlis pozicia da damokidebuleba Sesaswavli masalisadmi aqtiuria. • poziciuri Tanxvedra, an dapirispireba xels uwyobs teqstSi mkiTxvelis `Caweras”, TanaSemoqmedebiTobis process. • dasawyisSi Catarebuli minidiskusia xSirad daskvniTi diskusiiT mTavrdeba xolme. 4. diskusia _ Temis Seswavlis daskvniT etapze tardeba da xSirad agrZelebs nawarmoebis dasa­ wyisSi Catarebul minidiskusias. am SemTxvevaSi amgvari gradacia gvaqvs: Tavdapirvelad moswavle gamoxatavs pozicias (minidiskusia), Semdeg akvirdeba personaJis qnedebas, mxatvruli nawarmoebis dinamikas da… SesaZloa, poziciac ki Seicvalos. 5. debatebi _ debatebSi ori sapirispiro mxare icavs Tavis pozicias. 6. situaciuri amocanebi _ xSiria SemTxveva, roca teqstis wakiTxvamde moswavles vTavazobT teqstSi aRwerilis msgavs simulaciur situacias da vekiTxebiT, rogor moiqceoda igi ama Tu im situaciaSi. es aqtivobac moswavlis teqstSi `Sesatyuebel~ aqtivobaTa rigs ganekuTvneba. mozardi, gamoxatavs ra sakuTar pozicias, bunebrivia, interesdeba, rogor iqceva analogiur situaciaSi ukve teqstis personaJi. 7. rac Seexeba axali masalis axsnas, teqstis gacnobas, aqac nairgvar strategias viyenebT. II. siRrmiseuli wvdomis faza. samfaziani gakveTilis meore nawili isea agebuli, rom moswavleebma, fonuri codnidan gamomdinare, bevri ram Tavad `aRmoaCinon~ axal masalaSi. teqstze muSaobisas gamoyenebulia ramdenime strategia: pauzebiT kiTxva (ix. VII klasis saxelmZRvanelo) _ roca Txroba wydeba da moswavleebma maT xelT arsebuli miniSnebebis safuZvelze unda ivaraudon, rogor gagrZeldeba teqsti; fragmentebad miwodebuli teqstis awyoba _ roca mTeli teqsti daWrili calkeul fragmentebad da areuladaa micemuli; moswavles moeTxoveba aawyos igi; varaudebis gamoxatva da teqstis varaudebTan Sedareba _ rodesac moswavle winaswar gamoxatavs varauds teqstze an masSi dasmul raime problemaze da teqstis gacnobasTan erTad adarebs mas sakuTar varaudTan da a.S. muSaobis procesSi moswavleebi nel-nela aRmoaCenen, rom maTi prognozebi miT ufro xSirad marTldeba, rac ufro dakvirvebiT waikiTxaven nawarmoebs. codnis agebis konstruqtivistuli midgoma saxelmZRvanelos erT-erTi amosavali principia. amis TvalsaCino magaliTad gamodgeba rubrika `literaturuli Ziebani~, romelSic moswavleebi litmcodneobiT sakiTxebSi pirveldawyebiT codnas iZenen. saxelmZRvanelos originalur siaxled unda CaiTvalos am rubrikis interaqtiuloba da konstruqtivistuli midgoma. kerZod, mxedvelobaSi gvaqvs is, rom saxelmZRvaneloebSi aqamde praqtikaSi damkvidrebuli iyo e. w. naratiuli masalis pirdapiri meTodiT miwodeba; moswavleebs ganemartebodaT axali terminebi da ama Tu im literaturuli movlenis Sesaxeb miewodebodaT saWiro Teoriuli informacia. saxelmZRvanelos siaxled unda CaiTvalos agreTve konstruqtivistuli midgomis `CaSla~ wignis rubrikebsa da savarjiSoebSi. aq masala isea warmodgenili, rom moswavleebi TamaSiT, dakvirvebiT, mcire kvlevebiT, varaudebis gamoxatviTa da patar-patara `aRmoCenebiT“ Tavad `ageben “ axal codnas. saxelmZRvaneloSi Sesaswavl teqsts mosdevs ramdenime rubrika, romlebic qarTulis, rogorc saswavlo sagnis, specifikuri unarebis mixedviTaa SerCeuli. rubrikebSi aqcentirebulia standartis ZiriTadi moTxovnebi da mimarTulebebi, esenia: • teqstis gageba-gaanalizeba; (rubrika „gaviazroT wakiTxuli da vimsjeloT~ aseve teqstis gacnobis Semdegomi aqtivobebi da a. S.); • codnisa da ideebis gaziareba (teqstis Semdgomi aqtivobebi da rubrika „ostatobis skola~; 90

• enobrivi da struqturuli maxasiaTeblebis gamoyeneba (am mimarTulebas verc erTi Tema da paragrafi gverds ver auvlis, gansakuTrebiT aqcentirebulia am mimarTulebis sakiTxebi rubrikaSi `ostatobis skola~, `fantaziis gakveTilebi~ da saproeqto muSaobis didi nawili); • strategiebis gamoyeneba (strategiebs kvlav damoukidebeli rubrikebi eZRvneba, kerZod: zepirmetyvelebas _ `gaviazroT wakiTxuli da vimsjeloT~, `diskusiebi~, `debatebi~, xolo weriT metyvelebas _ `ostatobis skola~) rogorc vxedavT, am SemTxvevaSi, standartis TiToeul mimarTulebas saxelmZRvaneloSi erTi rubrika eTmoba, amitomaa, rom TiToeuli paragrafi standartis yvela Sedegze gadis. konstruqtivistuli midgoma yvelaze kargad Cans rubrikaSi _ „literaturuli Ziebani“. aq warmodgenili SekiTxvebi, savarjiSoebi da rCevebi moswavles amzadebs weriTi davalebebisaTvis, romlebSic mas eZleva sakuTari gamocdilebis, SemoqmedebiTobis, warmosa­xviTi potencialis reali­zebisa da arCevanis SesaZlebloba. aRsaniSnavia, rom saxelmZRvaneloSi mocemulia ilustraciebi, romlebsac mxolod samotivacio daniSnuleba ki ara aqvT, aramed xSir SemTxvevaSi isini davalebis nawilia da wakiTxulis ukeT gaazrebaSi, warmosaxvis unaris ganviTarebaSi exmareba moswavles. SevajamoT: yvela gakveTili efuZneba erTian meTodikur CarCos: I faza _ gamowvevis faza • miznebisa da molodinebis Camoyalibeba; • fonuri codnis gaaqtiureba, xidi, kavSiri ukve Seswavlilsa da axal masalas Soris; • provocireba, gamowveva Zvelis safuZvelze axali codnis agebisaTvis. II faza _ siRrmiseuli wvdomis faza • nairgvari strategiiT axali codnis gacnoba/ageba; • axali codnis gaRrmaveba; • standartis mimarTulebebze da aseve zepirmetyvelebis, kiTxvisa da weris unarebze muSaoba; • pirveldawyebiTi cnobebi literaturis Teoriidan. Teoriuli codnis ageba/ aRmoCena; • muSaoba dabali saazrovno unarebidan maRal saazrovno unarebze gasasvlelad. III faza _ Sejameba/ Sefasebis (refleqsiis) faza • axladagebuli codnis Sejameba mravalferovani strategiebis gamoyenebiT; • Sefasebis mravalferovani instrumentebisa da rubrikebis amoqmedeba; • saSinao davalebebisa da saTanado instruqciebis micema.

6.2. interaqtiuli swavlebis ramdenime principi zogadad, saxelmZRvanelos safuZvlad udevs moswavleze orientirebuli swavlebisa da aqtiuri swavla/swavlebis principebi. es principebia: 1. moswavle ukeT iswavlis, Tu gaiTvaliswineben mis individualur Taviseburebebs. amisaTvis maswavlebelma unda: • SearCios swavlebis iseTi meTodebi, romlebic Seesatyviseba moswavlis asakobriv Taviseburebebs; • SesTavazos moswavleebs mravalferovani aqtivobebi, savarjiSoebi, davalebebi maTi individualur TaviseburebebaTa gaTvaliswinebiT (xasiaTi, swavlis stili, inteleqtualuri unarebi, Zlieri da susti mxareebi). 2. moswavle ukeT iswavlis, Tu mas miecema sakuTari SesaZleblobebis gamovlenisa da ganviTarebis saSualeba. 91

amisaTvis maswavlebelma unda: • gamoumuSavos moswavleebs dadebiTi damokidebuleba sakuTari Tavis, sxvebis, swavlis, gare­ momcveli samyaros, mSobliuri enis mimarT; • Camouyalibos moswavleebs konstruqciuli damokidebuleba Secdomis mimarT da gaacnobiere­ binos maT, rom Secdoma swavlis procesis ganuyofeli nawilia (Secdomebis gamovlena da gaanalizeba ganapirobebs winsvlas); • mkafiod ganusazRvros moswavles, Tu ras elian misgan; • Seqmnas ndobis atmosfero, sadac iqneba TanamSromloba da ara konkurencia, Sejibri. 3. moswavle ukeT swavlobs mSobliur enas, rodesac igi monawileobs saswavlo procesis marTvaSi. amisaTvis maswavlebelma unda: • waaxalisos moswavle, raTa man garkveul sakiTxebze aiRos pasuximgebloba da gamoiCinos iniciativa; • waaxalisos moswavle, raTa man damoukideblad gadaWras saswavlo procesSi wamoWrili zogierTi problema; • aRWurvos moswavle saswavlo strategiebiT, romlebic mas swavlas gauadvilebs da ufro damoukidebels gaxdis. 4. moswavle ukeT swavlobs mSobliur enas, rodesac igi motivirebulia. amisaTvis maswavlebelma unda: • misces moswavles saSualeba, daakvirdes asaTvisebel masalas damoukideblad, gamoTqvas varaudebi, aRmoaCinos, mixvdes, amoicnos, Seadaros, rasac Tanamedrove pedagogika codnis konstruirebas, agebas uwodebs; • swavlebis Sinaarsi miusadagos moswavleTa interesebs; • dausaxos moswavleebs realisturi miznebi da amocanebi, raTa moswavleebma igrZnon warmatebis gemo; • waaxalisos warmateba, daafasos da Seafasos winsvla. gakveTilis dagegmva (zogadi principebi) yoveli gakveTilis dagegmvamde hkiTxeT sakuTar Tavs: • riT iqneba mniSvnelovani es gakveTili? • riT ukavSirdeba is, ris swavlebasac vapireb, imas, rac ukve vaswavle? • ra codna da gamocdileba aqvT Cems moswavleebs am sakiTxTan dakavSirebiT? • romel unarebs floben isini da romeli unarebis ganviTarebas Seuwyobs xels es gakveTili? • rogoria maTi swavlis stili da rogor mivusadago TiToeuli maTganis stils Cemi swavlebis stili? • rogor davakmayofilo maTi saswavlo saWiroebebi, interesebi da moTxovnilebebi? • rogor SevZlo maTi motivireba gakveTilis dasawyisSive? • ra xerxebi, romeli meTodebi gamoviyeno? • ra resursi maqvs da ra mWirdeba? • rogor gadavanawilo sagakveTilo dro ise, rom Sedegs mivaRwio? • rogor, ra xerxebiT Sevafaso isini da Cemi saqmianobac am konkretul gakveTilze? am kiTxvebze pasuxebis gacemasa da maT organizebaSi gvexmareba gakveTilis dagegmva, romelic ramdenime mniSvnelovani komponentisgan Sedgeba. kerZod: saswavlo miznebis gansazRvra. saswavlo miznebSi unda Camoyalibdes is, Tu ris miRweva surs maswavlebels konkretul gakveTilze; ras SeZleben moswavleebi, romeli unar-Cvevebi unda SeiZi­ non an ganiviTaron. mizani unda iyos konkretuli, miRwevadi, mkafio da naTeli. is unda Seesabame92

bodes standartis Sedegebs da gakveTilis bolosve moxerxdes imis Semowmeba, miRweulia igi Tu ara. aqtivobebis SerCeva. aqtivobebi aris gza, romliTac mizani miiRweva. masSi mkafiod unda iyos gamokveTili, ras gaakeTebs gakveTilze maswavlebeli da ras _ moswavleebi. maTi SerCevisas maswavlebelma unda gaiTvaliswinos TiToeuli moswavlis swavlis stili, saswavlo saWiroebebi da amis Sesabamisad mudmivad cvalos swavlebis meTodebi da strategiebi, gaamravalferovnos da gaamdidros meTodikuri arsenali. moswavleTa organizeba. TiToeuli aqtivoba rom maqsimalurad efeqtiani iyos, unda ganvsazRvroT, organizebis ra forma gamoviyenoT, rogor imuSaveben moswavleebi _ individualurad, wyvilebsa Tu jgufebSi; SesaZlebelia maswavlebels mTel klasTanac mouwios muSaobam. drois ganawileba. maswavleblebs xSirad itacebs aqtivobebis simravle, amis gamo TavisTavad efeqtiani meTodi SesaZlebelia dazaraldes mxolod imitom, rom sworad ar iyos gansazRvruli misi gamoyenebisaTvis saWiro dro. amitom maswavlebelma winaswar unda gaiazros, rogor gadaanawilos dro gakveTilis sxvadasxva monakveTze. resursebi. mas Semdeg, rac maswavlebeli gansazRvravs sagakveTilo aqtivobebs da gonebaSi warmoidgens, ras gaakeTebs TviTon da ras _ bavSvebi, unda gaiazros, ra dasWirdeba gakveTilis efeqtiani warmarTvisaTvis: saxelmZRvanelo, TvalsaCinoeba, teqnikuri saSualebebi Tu sxva ram, rom yvela resursi winaswar moamzados. gakveTilis dagegmvis Sefasebis sqema # 1 2 3 4 5 6 7 8 9

kriteriumebi gakveTilis mizani gamoxatavs swavlis procesSi misaRwev Sedegebs; mizani naTlad da konkretulad aris Camoyalibebuli, igi miRwevadia; SerCeuli Sefasebis xerxebi saSualebas iZleva davadginoT, ramdenad iqna miRweuli mizani; aqtivobebi miznobrivad aris SerCeuli; gakveTilis dawyebis forma iwvevs moswavleTa motivacias; klasis organizebis forma moswavleTa SesaZleblobebis gaTvaliswinebiT aris SerCeuli; warmodgenili resursebi bunebrivad gamoiwvevs moswavleTa dainteresebasa da CarTulobas sagakveTilo procesSi; moswavleTa Sefasebis komponentebis Sesabamisia aqtivobebi; saswavlo Sedegebi Seesabameba mizans.

93

1

2

3

4

5

6.3 konstruqtivizmis umTavresi moTxovnebi da qarTuli enisa da literaturis axali saxelmZRvanelos Taviseburebani konstruqtivistuli midgoma saTanado meTodur aparats saWiroebs; saxelmZRvaneloSi yvela gakveTili sami nawiladaa warmodgenili (masala gaazrebulia samfaziani gakveTilis modelze). esaa aqtivobebi da davalebebi teqstis mosamzadeblad, sakuTriv teqstze muSaoba da teqstis gacnobis Semdgomi savarjiSoebi. samive safexurze gvxvdeba mravalricxovani da sxvadasxva sirTulis amocanebi: • konstruqtivistuli swavlebis erT-erTi mTavari maxasiaTebelia codnis konstruireba, ageba, aRmoCena. ama Tu im cnebebisa Tu kanonzomierebebis „aRmoCenebamde“ moswavleebma unda gaiaron „dakvirveba“ da „kvleva“, rasac saTanado meToduri aparati sWirdeba „mimaniSnebeli“ kiTxvebiT, Sesadarebeli sqemebiT, TvalsaCinoebebiT, codnis asagebi resursebiT, saswavlo masalis „aRmoCenebiT“ swavlebis Sesabamisi meToduri aparatiT, rac saxelmZRvanelos meTodur nawils mniSvnelovnad zrdis. • garda klasSi gansaxorcielebeli davalebebisa, saxelmZRvaneloSi unda Sediodes savarjiSoebi individualuri dakvirvebisaTvis, damoukidebeli kvlevisaTvis; • davalebaTa invariantuloba da erTdroulad erTi problemis sxvadasxva variaciebze muSaoba. erTdroulad ramdenime moswavle, an moswavleTa jgufi SesaZloa ramdenime problemaze erTdroulad muSaobdnen, mag., erTi jgufi ikvlevs, ra tipis teqstebia motanili paragrafSi (moTxroba, leqsi, Canaxati, publicisturi werili), meore am teqstebSi asaxul erT problemas akvirdeba, mag., TaobaTa urTierTobebs, mesame _ sxva problemas, mag., TaobaTa Soris konfliqtis mogvarebis gzebsa da saSualebebs. amdenad saklaso oTaxSi sxvadasxva moswavleebis, an moswavleTa jgufebis mier erTdroulad muSavdeba bevri sxvadasxva problema. • variantuloba da gadawyvetebis simravle. variantul mravalferovnebas asarCevi gzebis, anu problemis gadawyvetis gzebisa da saSualebebis simravle mosdevs. mravalplanianoba ara marto davalebebis, maTi Sesrulebis saSualebebsac Seexeba. erTi da igive davaleba SeiZleba sxvadasxva moswavlem sul sxvadasxva gziT Seasrulos. gamosavlis gzebis mravalferovneba moswavleebs aCvevs pluralizms, sxvisi azris pativiscemas da eqstremalur situaciaSi gamosavlis Ziebis unars gamoumuSavebs. • saxelmZRvaneloSi TiToeuli paragrafi, rogorc ukve aRiniSna, efuZneba codnis agebis samfazian models, rac niSnavs, rom codnis konstruireba sam safexurad xdeba: a) gamowvevis, anu provocirebis fazaSi winare codnidan „amovqaCavT“ (gavixsenebT, davagrovebT, „movimarjvebT“yvelafers, rac mocemul Temaze codnis konstruirebaSi dagvexmareba. cxadia, klasSi zogs meti mzaoba aqvs, zogs _ naklebi. amitomac fonuri codnis gasaaqtiurebeli savarjiSoebic sirTuleTa speqtris sxvadasxva donis Sesabamisadaa dalagebuli. am mravalferovani savarjiSoebidanac konkretuli moswavle erTs _ piradad mis­Tvis saWi­ ro davalebas asrulebs. instruqcia -„SearCieT TqvenTvis sasurveli davaleba“... swored amas gulisxmobs. b) codnis konstruirebis fazaSi _ zogs meti dro da aqtivobaTa meti raodenoba sWirdeba codnis asagebad, zogs _ naklebi. saxelmZRvaneloSi nabij-nabijaa warmodgenili yvela etapi, Tumca es ar niSnavs, rom moswavleebma yvela savarjiSo TanamimdevrobiT unda Seasrulon da isic klasSi. zogs erTi mimaniSnebeli kiTxvac yofnis, zogs yvela nabijis gavla mouwevs. vis ra gzis gavla mouwevs codnis asagebad, amas maswavlebeli individualurad gegmavs, swored esaa diferencirebuli swavlebis moTxovna, razec qvemoT gveqneba laparaki; g) aseve mravalferovania da sirTuleTa speqtris mixedviT gansxvavebulia Semajamebeli savarjiSoebi refleqsiis fazaSi. 94

Tematuri erTeulis bolos zogi Tavisuflad analitikur weriT naSroms, zogierTisaTvis ki Sesaswavli teqstis calkeuli epizodebis swori gadmocema, an am epizodis sxvadasxva personaJis xedvis kuTxidan gadmocemac dadebiTi dinamikis maCveneblad SeiZleba CaiTvalos. Tu erTi paragrafis miRwevis doneebs 10 nawilad davyofT, zogi moswavle 1-dan iwyebs da erTi paragrafis farglebSi 5-mde aRwevs, xolo zogi Tu 9-dan daiwyebs, sul cota winsvlac ki eyofa miRwevis umaRlesi niSnulis 10-ianamde. • amitomacaa gansxvavebuli davalebebi „ostatobis skolaSi“. es rubrika iwyeba SedarebiT martivi (Sinaarsobrivi) davalebebiT da sruldeba analitikur werisa da proeqtis sirTulis weriTi davalebebiT. SeniSvna: arc erT zemoaRweril etapze moswavleebi srulad ar asruleben yvela davalebas da ar pasuxoben yvela SekiTxvas. • Tu moswavleebs mivcemT davalebebs maTi aqtualuri ganviTarebis zonidan, es gatkepnil gzaze siaruls emsgavseba da moswavleebis Semdgom ganviTarebas xels naklebad Seuwyobs, xolo Tu maT davavalebT Zalian rTul, maTi ganviTarebis perspeqtiul zonasTan miaxloebul davalebebs, garda imisa, rom isini damoukideblad ver SeZleben aseTi davalebebis Sesrulebas, es gamoiwvevs motivaciis klebas da dabali TviTSefasebis Camoyalibebas.

6.4 diferencirebuli midgomebi da saxelmZRvanelos meToduri aparati moswavleTa ganviTarebisa da codnis agebis procesi individualurad unda daigegmos. vin ras swavlobs da ra sirTulis davalebebs asrulebs, es maswavleblisa da moswavlis erTad dasagegmia. „maswavlebelTan moTaTbirebis Semdgom gadavwyvite: ori Temis ganmavlobaSi kidev vivarjiSo dasabuTebuli msjelobis CamoyalibebaSi (Cemi Tvalsazrisi da 2-3 argumenti dasasabuTeblad); Tu es kargad gamomivida, mesame Temidan viwyeb analitikuri eses weraSi varjiSs. „maswavlebelTan moTaTbirebis Semdgom gadavwyvite: 3-4 Temis ganmavlobaSi movsinjo Sinaarsobrivi tipis davalebebi magaliTad, erT Temaze gamokrebili Sinaarsi, an Sinaarsi sxvadasxva gmiris pociciidan da a. S. Tu es kargad gamomivida me-5 gakveTilidan viwyeb analitikuri tipis weriT davalebebze muSaobas, kerZod, daviwyeb argumentirebuli msjelobiT. momyavs Tvalsazrisi da vcdilob mis dasabuTebas“. (amonaweri #1 moswavlis portfoliodan.) „ukve sami Temis ganmavlobaSi warmatebiT davZlie analitikuri eses formatSi dasaweri weriTi davalebebi. gavagrZeleb am mimarTulebiT kidev ori Temis periodSi, amasTan movemzadebi proeqtisaTvis. ori Temis Semdeg vgegmav pirvelad damoukideblad Tavidan bolomde movamzado saswavlo proeqti. amisaTvis axlave aqtiurad unda avirCio saproeqto davalebebi da gaverTiande im jgufebSi, romlebic proeqtze muSaoben~. reziume: situacia Cvens saklaso oTaxebSi mravalferovania: im dros roca erTi konkretuli moswavle emzadeba analitikuri tipis weriTi davalebisTvis, meore argumentirebuli msjelobis gadmocemis xelovnebas eufleba. cdilobs, naTlad Camoayalibos sakuTari azri da argumentirebulad daasabuTos, mesame ki is-isaa swavlobs, erTi situacia rogor ganixilos sxvadasxva personaJis TvalTaxedviT (Sinaarsis gadmocemis nairsaxeobebze muSaobs). 95

roca klasSi moswavleTa aseTi nairgvarovani speqtria, bunebrivia, am moswavleebs moqmedebis sxva­ dasxva gegma esaWiroebaT. amitom Semajamebeli aqtivobebi swored aseT mravalferovan speqtrzea gaTvlili. moswavleTa mzaobis sxvadasxva donis Sesaferisi sxvadasxva sirTulis davalebebi; Tu warmo­ vidgenT, rom romelime konkretul davalebas axlavs, vTqvaT, 10 aqtivoba, zogi iwyebs 1-dan da 4-5-mde midis, zogi iwyebs 5-6-dan da 9-10-mde midis. praqtikulad moswavleebs uwevT wignSi warmodgenili davalebebis mxolod naxevris Sesruleba, maTi mzaobis da individualuri saWiroebebis Sesabamisad; sqematurad zemoTqmuli SesaZloa gamovsaxoT ase: davuSvaT, klasSi aris 20 moswavle. gamovsaxoT es moswavleebi wertilebiT, xolo Tematuri erTeuli raRac feriT aRniSnuli grafiT. yovel grafas qvemoT Sesabameba imave feris, magram gansxvavebuli elferis 4 grafa (imave Temis 4 sirTule). sqemaze Cans, rogor muSaoben moswavleebi erT Temaze, magram sxvadasxva sirTulisa da donis aqtivobebze. • sailustraciod gTavazobT 4 Temas.

••••

•••••••••

••••

•••

Tema 4

•••

•••••••

••••••

••••

••••

Tema 3

•••••

•••••

••••••

•••

Tema 2

••••

••••••

•••••••

Tema 1

amrigad: gamosavlad gvesaxeba diferencirebuli midgoma, rac ganviTarebis yvela safexurze mdgo­ mi moswavlisTvis konkretulad misTvis saWiro samuSaos dagegmvaSi mdgomareobs. am SemTxvevaSi yvela moswavlisadmi midgoma individualuria da Sesabamisad yvelaze didi Sedegis momtani. daskvniTi reziume: mravalferovneba, variantuloba da mravalplanianoba Cveni saxelmZRvanelos umTavresi mxarea. masSi yvela maswavlebeli moZebnis TiToeul moswavlesTan diferencirebuli da individualuri muSaobisaTvis saWiro resurssa da swavlebis mTliani ciklis dagegmvis swor gzas. saxelmZRvanelo imiTicaa mniSvnelovani, rom igi gaTvlilia yvela tipis moswavleze da ara erT konkretul jgufze.

6.5. rubrika `ramdenime wuTi kompiuterTan~, anu rogor gamoviyenoT interneti qarTulis swavleba/swavlis procesSi

`ramdenime wuTi~ _ pirobiTi saTauria, am rubrikis davalebebis Sesrulebas xSir SemTxvevaSi ufro didi dro sWirdeba, vidre ramdenime wuTia. aRniSnul rubrikas didi mniSvneloba eniWeba da farTo speqtriT gamoiyeneba. 1. inetrnetSi mopovebuli informaciis sandooba. faqtisa da Tvalsazrisis gamijvna; a) yvelaze xSirad internetresursebs informaciis moZiebis mizniT mivmarTavT, Tumca aq aucilebelia saTanado rekomendaciebi masalis sandoobis TvalsazrisiT. moswavleebs unda vaswav96

loT, rom aq moZiebuli yvela wyaro sando araa, saeWvo sandoobis masalasTan erTad aq aSkarad damaxinjebul faqtebsac SevxvdebiT. amitomac saxelmZRvaneloSi yvelgan, sadac moswavleebs masalis moZiebas vavalebT, miTiTebulia saTanado sando linkebi. b) aseve unda vaswavloT faqtisa da varaudis urTierTgamijvna. faqti _ moswavleebs vacnobT informacias, romelic mxolod faqtebs Seicavs da Tavisufalia sxvadasxva interpretaciisa Tu varaudisagan. varaudi _ meore masala, romelic mkvlevarTa varauds, Tvalsazriss gamoxatavs da ar SeiZleba ganvixiloT, rogorc faqti. gaxlavT statia _ aRniSnuli masalebis gacnobis Semdeg moswavleebs vTxovT, gamijnon erTmaneTisgan realurad momxdari ambavi da am faqtTan dakavSirebuli varaudebi, sxvadasxva adamianis varaudi _ interpretacia. es moswavleebs inernetsivrceSi sworad muSaobis unar-Cvevas gamoumuSavebs. 2. saSinao davalebis invariantuloba (alternatriuli varianti), diferencirebuli midgoma da individualuri arCevani rubrikaSi `ramdenime wuTi kompiuterTan~ moswavleebs xSirad eZlevaT davaleba, ama Tu im teq­ stis mixedviT Seqmnan vizualuri masala (saprezentacio masala, videoklipi da a. S.). xazgasmiT aRvniSnavT, rom am tipis davalebebi ganixileba, rogorc saweri, an Sesaswavli davalebis invariantuli saxesxvaoba, anu sruldeba sxva tipis davalebis nacvlad. mag., moswavle Tavad irCevs; TxrobiT moamzados ama Tu im mwerlis biografia, Tu internetSi ganTavsebuli resursebis mixedviT Seqmnas sakuTari videoportreti. videomasala am SemTxvevaSi uciloblad gulisxmobs faqtebisa da movlenebis codnas. faqtobrivad es erTi da igive davalebaa, Tumca sxva­ dasxva formiT, da moswavlis survilis mixedviT SerCeuli. diferencirebuli midgomis Sesaxeb gvinda aRvniSnoT, rom davalebebis simravle saSualebas iZleva, TiToeul moswavles maTi mzaobis, survilisa da saWiroebebis gaTvaliswinebiT SevTavazoT davaleba. mag., zogierTi moswavle tradiciulad weriTi formiT Seasrulebs davalebas, zogi fotomasalaze muSaobas arCevs, zogma ki, SesaZloa, videorgoli an klipic ki moamzados. amrigad, kompiuterTan Sesasrulebeli samuSao unda SevTavazoT, rogorc weriTi an zepiri davalebis alternatiuli varianti. bunebrivia, am drois gamoyofa sagakveTilo procesidan SeuZlebelia. maswavlebelma winaswar unda gansazRvros, rogor, ra formiT SesTavazebs moswavleebs zogierT aqtivobas. bunebrivia, saaTnaxevrian films gakveTilze ver vaCvenebT. es resursi gankuTvnilia saproeqto muSaobisaTvis. bavSvebs, romlebsac gansakuTrebiT daainteresebs Tema, saSualeba eZlevaT, damatebiT masalebs gaecnon, SemoqmedebiTad miudgnen sakiTxis Seswavlas, imsjelon da SemogvTavazon sakuTari varaudebi. stilizaciis etapze ki Seqmnan teqstis sakuTari versia. maswavlebelma Tavad unda gansazRvros, romel masalas gamoiyenebs gakveTilze da romels, motivaciis amaRlebis mizniT, winaswar miscems saxlSi gasacnobad. cnobilia, rom kinofilmebi da vizualuri masala gacilebiT zrdis motivacias, sakiTxiT dainteresebas, amitomac rubrika `ramdenime wuTi kompiuterTan~ gvxvdeba, rogorc axali masalis gacnobamde (provocirebis mizniT), ise gageba-gaazrebis fazaSi. 3. internetresursebi provocirebisa da motivaciis asamaRleblad; maswavleblebi motivaciis asamaRleblad xSirad mimarTaven inetrnetresursebs, dokumentur Tu mxatvrul filmebs. amis Sesaxeb saubaria profesiuli unarebis saxelmZRvaneloSi, kerZod, meore nawilSi (`swavleba da Sefaseba~). motivaciis Sesaxeb saubrisas motanilia aseTi magaliTi: meaTe klasSi moswavleebs gauWirdaT Zveli qarTuliT dawerili teqstis, `grigol xanZTelis cxovrebis~, gageba. roca maswavlebelma SeniSna, rom moswavleebs uZneldebodaT saswavlo masalaze muSaoba, motivaciis asamaRleblad aCvena dokumenturi filmi tao-klarjeTsa da iq arsebul 97

samonastro Zeglebze. filmma imxela interesi gamoiwvia, rom moswavleebma Semdeg gakveTilze Tavad sTxoves maswavlebels agiografiuli teqstis gacnoba. cnobilia, rom ineternetSi ganTavsebuli invariantuli saswavlo masala an mxatvrulad ga­ dawyvetili dokumenturi faqtebi xSirad motivaciis gazrdas emsaxureba. amitomac maswavlebelma individualurad unda gadawyvitos, rodis amuSaos bavSvebi am rubrikaSi miTiTebul masalaze. 4. internetis gamoyeneba saSinao davalebebsa da proeqtebze jgufuri muSaobisaTvis; maswavlebelma interneti SesaZlebelia saSinao davalebebsa da proeqtebze jgufuri muSaobisTvisac gamoiyenos. aq ramdenime moswavles erTdroulad eZleva saSualeba, jgufebSi ganixilon konkretuli sakiTxebi, erTmaneTs gadaugzavnon sakuTari namuSevari da Tvalsazrisi. amitomac maT SeuZliaT, jgufuri davaleba sakuTar saxlSi samuSao magidebTan Seasrulon. 5. interneti metakogniciis gasaaqtiureblad (TviTSefaseba/urTierTSfaseba) … maswavlebelTa erTi nawili internets iyenebs moswavleebSi metakognituri procesebis Sem­ dgomi gaaqtiurebis mizniT. mag., moswavles SeuZlia, davalebis Sesrulebis Semdgom Seafasos sakuTari Tavi da Sedegi Tanaklasels an maswavlebels gadaugzavnos. mas momdevno gakveTilamde SeuZlia miiRos Sesabamisi ukukavSiri, garkveuli rCevebi da rekomendaciebi. skolebis erT nawilSi warmatebiT muSaobs TviTSefasebisa da urTierTSefasebis testebi da kiTxvarebi, romelTa gamoyenebis ZiriTadi areali swored internetiT ganxorcielebuli ukukavSiria. a) jgufebad dayofis safuZveli: jgufebad dayofa sul sxvadasxvagvarad SeiZleba ganvaxorcieloT. gTavazobT jgufebad dayo fis principebis sarekomendacio CamonaTvals: • SemTxveviTi dayofis; • saerTo interesebis; • msgavsi Sexedulebebis; • gansxvavebuli/sapirispiro Sexedulebebis; • davalebis specifikidan gamomdinare (mag., klasSi 5-6 bavSvi kargad xatavs. bavSvebi gadana­ wildebian ise, rom yvela jgufs Sexvdes TiTo mxatvari); • individualuri saWiroebebis gaTvaliswinebiT; da a. S. maswavlebelma gamudmebiT unda cvalos jgufebad dayofis principebi. am SemTxvevaSi, sasurvelia, jgufebi dakompleqtdes msgavsi an gansxvavebuli garemoebebis gaTvaliswinebiT, mag., erT jgufSia yvela, vinc iyo zRvaze, yvela, vinc daisvena mTaSi, axloblebTan sofelSi da a. S. b) aqtivobis Sefasebis kriteriumebis Sedgena: moswavleebi da pedagogi erToblivad SeimuSaveben jgufuri prezentaciis Sefasebis kriteriumebs. kriteriumebSi unda Candes moTxovnebi da Sefasebis doneebi. gTavazobT sarekomendacio cxrils, romelSic pirvel svetSi jgufuri samuSaoebis Sefasebis kriteriumebia asaxuli, xolo momdevno svetebSi1 miRwevis doneebia mocemuli.

1 miRwevis doneebi _ aris gazomvadi segmenti, romelic srul warmodgenas gvaZlevs swavla/swavlebis xarisxze.

98

srulad 9-10

kriteriumebi

kargad 7-8

zo gad ad 5-6

nawi lob riv 3-4

ver akmayo filebs 1-2

pasuxobs Temas;

sakiTxi gaazrebulia da argumentirebuli (mohyavs ori argumenti mainc); prezentacia originaluri, kreatiuli da sainteresoa;

msjeloba Tanamimdevrulia da logikuri;

metyveleba mkafioa, gamokveTilia da daxvewili;

monawileebi prezentaciis momzadebisas iTvaliswineben Sefasebis kriteriumebs; monawileebs aqvT TviTSefasebis unar-Cvevebi, SeuZ­ liaT, gazomon aqtivobaSi monawileobis xarsxi; monawileebs aqvT urTierTSefasebis unar-Cvevebi, SeuZliaT, gazomon aqtivobaSi TanatolTa monawileobis xarisxi; prezentacia saTanadodaa gaformebuli (dizaini, vizualuri mxare, masalis miwodebis forma).

SeniSvna: SegaxsenebT, rom Sefasebis kriteriumebis aRniSnuli cxrili mxolod sarekomendacio xasiaTisaa. sasurvelia, saklaso saWiroebebs moergos Sefasebis kriteriumebic da miRwevis doneebic. g) prezentaciebis momzadeba jgufebSi; moswavleebi rolur TamaSSi acocxleben zafxulis ambebs. d) prezentaciebi e) prezentaciebis Sejameba/ Sefaseba SeniSvna: aqtivobebi, romlebic jgufebSi prezentacias gulisxmobs, zemoT mocemuli CarCoSab­lonis mixedviT unda warimarTos. sxva SemTxvevaSi ase dawvrilebiT aRar mogawvdiT aqtivobis msvlelobis safexurebs. aRniSnuli CarCo-Sabloni unda gamoiyenoT yvela sxva analogiur SemTxvevaSi. maswavlebels SeuZlia, moswavleebis saWiroebebidan gamomdinare cvalos Sefasebis sqemis kriteriumebi. amdenad sagakveTilo scenarebSi mowodebuli masala mxolod am gakveTilze gamosayenebeli erTjeradi resursi araa. es ufro mravaljeradi gamoyenebis CarCo-modelebia, romlebsac nairgvari interpretacia SeiZleba mieces da, Sesabamisad, gamoyenebisas mravalferovan modificirebas eqvemdebareba. a) saSinao davalebis Sefasebis kriteriumebis gacnoba. maswavlebeli bavSvebTan erTad gadaxedavs saSinao davalebis Sefasebis kriteriumebs. saWiroebis SemTxvevaSi Seaqvs koreqtivi Sefasebis kriteriumebSi, kerZod, is warudgens moswavleebs sa99

varaudo variants da ekiTxeba, xom ar surT raimes Secvla. sanimuSod SeiZleba gamoiyenoT mcired modificirebuli jgufuri aqtivobebis Sefasebis kriteriumebi. weriTi davalebis Sefasebis savaraudo kriteriumebi: srulad 9-10

kriteriumebi

kargad 7-8

zogadad 5-6

nawilobriv 3-4

ver akmayo filebs 1-2

pasuxobs Temas; sakiTxi gaazrebulia da argumentirebuli. (mohyavs ori argumenti mainc); naSromi originaluri, saintereso da kreatiulia; msjeloba Tanamimdevrulia da logikuri; monawileebi naSromis momzadebisas iTvaliswineben Sefasebis kriteriumebs; naSromi saTanadodaa gaformebuli (dizaini, vizualuri mxare, masalis miwodebis forma).

maswavlebeli acnobs moswavleebs ganmsazRvreli niSnis raobas. ganumartavs, rogor unda gamoiyenon Sefasebis rubrikebi TviTSefasebisa da urTierTSefasebis dros. avalebs, saSinao davalebis Sesrulebis Semdeg Seavson aseTi cxrili (esaa Sefasebis cxrili, romelsac pedagogi SemdgomSic periodulad mimarTavs): TviTSefaseba

urTierTSefaseba

maswavleblis Sefaseba

saboloo qula _ komentari _

saboloo qula _ komentari _

saboloo qula _ komentari _

pedagogi ganumartavs moswavleebs, rom komentarSi unda Caweron, davalebis ra nawilze muSaoba iyo ufro saintereso, romeli nawili gauWirdaT da ratom. urTierTSefasebisas komentarSi erTmaneTs rCevebi unda miscen. b) davalebis micema davaleba asarCevia. moswavles SeuZlia SearCios misTvis saintereso epizodi da gadmosces igi gansxvavebuli TvalTaxedviT. ambavSi icvleba mTxrobeli da xedvis kuTxe. • es davaleba ajamebs win Seswavlil masalas, radgan jerjerobiT mxolod teqsts gaecvnen da aRniSnuli davalebiT teqstis Sinaarsze gavdivarT; • amave dros amzadebs axal masalas, radgan momdevno gakveTilze unda visaubroT avtoris, mTxroblisa da auditoriis rolze. am davalebis Sesrulebisas naTeli gaxdeba, ra icvleba TiToeuli am komponentis SecvliT.

100

g) diferencirebuli davaleba moswavleTa erT nawils maswavlebelma SeiZleba misces diferencirebuli davaleba maTi mzaobisa da SesaZleblobebis gaTvaliswinebiT. maT SeuZliaT ar daweron, aramed daxaton SerCeuli epizodi anda warmoadginon komiqsi an slaidSou. SeniSvna: diferencirebuli davalebebi pirobiTia, radgan TiToeuli amgvari davaleba unda daigegmos konkretuli moswavlis SesaZleblobebis gaTvaliswinebiT. SeniSvna: gakveTilis scenarebSi mocemulia mravalferovani aqtivobebi. aucilebeli araa da zog SemTxvevaSi SeuZlebelicaa, maswavlebelma yvela aqtivoba gakveTilze Seasrulos. zogjer aq erTi aqtivobis ori varianti geZlevaT, rac niSnavs, rom a da b variantebidan Tqven unda amoirCioT, romlis gamoyenebac gsurT. jgufebad dayofis safuZveli: jgufebad dayofa sul sxvadasxvagvarad SeiZleba ganvaxorcieloT: am SemTxvevaSi, sasurvelia, jgufebi dakompleqtdes msgavsi garemoebebis gaTvaliswinebiT, anu erT jgufSi moxvdeba yvela is moswavle, romlebsac surT Jurnalis erT rubrikaSi muSaoba (mag., visac surs muSaoba Temebze) • gvicnobdeT; • yoveldRiuri ambebi; • saxifaTo Tavgadasavlebi; • sasacilo Tavgadasavlebi; • saskolo Tavgadasavlebi; • uTavbolo ambebi; • sxvadasxva. moswavleebi da pedagogi winaswar SemuSavebuli jgufuri prezentaciis sqemiT afaseben zepir prezentaciebs. (ix. gv. 39). saSinao davalebis Sefasebis kriteriumebis gacnoba. maswavlebeli bavSvebs winaswar awvdis saSinao davalebis Sefasebis sqemas, romlis mixedviTac moswavleebi ganaxorcieleben TviTSefasebasa da urTierTSefasebas. sasurvelia, Seavson TviTSefasebisa da urTierTSefasebis qvemoT mocemuli cxrili. TviTSefaseba

urTierTSefaseba

maswavleblis Sefaseba

saboloo qula _ komentari _

saboloo qula _ komentari _

saboloo qula _ komentari _

pedagogi ganumartavs, rom komentarSi unda Caweron, davalebis ra nawilze muSaoba iyo ufro saintereso, romeli nawili gauWirdaT da ratom. urTierTSefasebisas komentarSi erTmaneTs rCevebi unda miscen. moswavleebi avseben gasasvlel baraTebs da aTavseben specialurad amisaTvis gankuTvnil yuTSi.

101

7. moswavlis Sefasebis principebi 7.1. moswavlis Sefasebis saxeebi _ rogor da ra TanamimdevrobiT gamoviyenoT ganmsazRvreli da ganmaviTarebeli Sefaseba? saklaso Sefaseba unda Seesabamebodes erovnuli saswavlo gegmis pirveli karis me-7 TavSi gansazRvrul Sefasebis principebs, miznebsa da amocanebs. qarTulis standarti rekomendacias gvaZlevs, swavlis xarisxis gaumjobesebis xelSesawyobad upiratesoba mieniWos ganmaviTarebel Sefasebas, romelic afasebs moswavles Tavis winare SedegebTan mimarTebiT, zomavs individua­ lur winsvlas da, amdenad, aZlevs moswavles codnis etapobrivad agebis (konstruirebis) saSualebas. mniSvnelovania, moswavle Tavad iyos CarTuli ganmaviTarebel SefasebaSi. swavlis procesis Sefaseba moswavles gamoumuSavebs damoukideblad swavlis unar-Cvevebs, daexmareba swavlis strategiebis aTvisebaSi, saSualebas miscems, gacnobierebulad Seuwyos xeli sakuTar winsvlasa da warmatebas. SefasebaSi CarTvis ZiriTadi mizania moswavlis gaTviTcnobiereba swavlis procesebSi, rac mas Seaswavlis am procesebis gaazrebulad da damoukideblad marTvas. amonaridi erovnuli saswavlo gegmidan cxrilSi kargad Cans ganmaviTarebeli da ganmsazRvreli Sefasebis urTierTmimarTeba. ganmaviTarebeli

ganmsazRvreli

miznebi

swavlis xarisxis gaumjobeseba; moswavlis winsvlisa da ganviTarebis xelSewyoba.

moswavlis akademiuri miRwevis donis dadgena sagnobrivi saswavlo gegmis SedegebTan mimarTebaSi.

amocanebi

codnis konstruirebisa da codnaTa urTierTdakavSirebis procesis Sefaseba; winare codnis/warmodgenebis dadgena; moswavlis mier Tavisive Zlieri da susti mxareebis dadgenis unaris Sefaseba; moswavlis mier sakuTari winsvlis xelSesawyobad gaazrebuli nabijebis gadadgmis unaris Sefaseba; codnis samive kategoriis aTvisebis procesis Sefaseba; codnis erTobliobaTa funqciurad gamoyenebis unaris Sefaseba.

codnaTa urTierTdakavSirebis unaris Sefaseba; codnis samive kategoriis ga­ moyenebis unaris Sefaseba;

warmatebis kriteriumi

ganxorcielebuli winsvla winare SedegebTan/ winare do­ nesTan SedarebiT.

miRwevis done sagnobrivi saswavlo gegmis moTxovnebTan SedarebiT

Semfasebeli da Sefasebis formebi

maswavlebeli: zepirsityvieri an werilobiTi ukukavSiri, wamaxalisebeli miTiTebebi, simboluri niSnebi da a.S.. moswavleebi: TviTSefasebiT; urTierTSefasebiT.

maswavlebeli: qula (SeiZleba axldes komentari Zlieri da susti mxareebis aRweriT, xarvezebis gamosasworebeli miTiTebebiT).

codnis erTobliobaTa funqciurad gamoyenebis unaris Sefaseba.

rogorc vxedavT, am sqemaSi gamokveTilia ganmaviTarebeli Sefasebis daniSnuleba. esaa-moswavlis winsvlisa da ganviTarebis xelSewyoba. amitomac, sanam sagnobriv standartTan mimarTebaSi moswavlis miRwevebsa da Sedegebs davadgendeT, jer xangrZlivi da swori gzaa gasavleli. am gzaze ki ganmaviTarebeli Sefaseba TiTqmis erTaderTi saSualebaa moswavleTa codnisa da unarebis mo­ nitoringisa da mimdinare procesebis SefasebisaTvis. ganmaviTarebeli da ganmsazRvreli Sefasebebs gamoyenebis Tavisi logikuri Tanamimdevroba da areali aqvs. davakvirdeT maTi gamoyenebis monacvleobas vrceli Tematuri erTeulis magaliTze.

102

7.2 ganmsazRvreli da ganmaviTarebeli Sefasebis gamoyenebis Taviseburebani _ Tanamimdevroba (gradacia) perioduloba, xangrZlivoba. saxelmZRvanelos avtorebi Tvlian, rom Tavdapirvelad, roca moswavle is isaa iwyebs konkretuli vrceli Temis Seswavlas, araa rekomendebuli, pirvel an meore gakveTilze ganmsazRvreli Sefaseba gamoviyenoT. moswavle jer unda SeeCvios konkretuli avtoris enobriv Taviseburebebs, teqstis sociokulturul garemos, mag., Tu moswavlisaTvis rTulia, vTqvaT, sulxan-sabas, an mematianis enobriv garemoSi adaptireba, pirvelsave gakveTilze miRebuli dabali ganmsazRvreli Sefaseba mas motivacias daukargavs da SeiZleba sistematurad gameorebulma amgvarma midgomam dabali TviTSefaseba ganuviTaros. TemaSi Sesvla rekomendebulia ganviTarebaze orientirebuli mimdinare -ganmaviTarebeli SefasebiT. Tumca aqac balansis dacva aucilebelia. xangrZlivad ganmaviTarebeli Sefasebis gamo­ yeneba TavisTavad asustebs ganmsazRvreli Sefasebis margi qmedebis koeficients. garkveuli aspeqtiT „adunebs~ moswavles sakuTari codnis standartis SedegebTan urTierTmimarTebis Sefasebis TvalsazrisiT. amitomac ganmsazRvreli Sefaseba swavlebisas mcire periodis gasvlis Semdeg ukve unda gamoviyenoT. mimdinare ganmsazRvreli Sefaseba gansakuTrebiT mniSvnelovania imis gasarkvevad, Tu ramdenad sworad mimdinareobs swavla/swavlebis procesi, ra xarvezebi da sirTuleebi xvdeba moswavles. mimdinare ganmsazRvrel Sefasebas unda mosdevdes analizi da garkveuli intervenciebi, raTa aRniSnuli problemebi aRmoifxvras. mimdinare SefasebaSi, Cveulebriv, unda monacvleobdes ganmsazRvreli da ganmaviTarebeli Sefasebebi. Tu maswavlebeli raime sirTulis masalas xsnis da Seatyo, rom moswavleTa did nawils aTviseba gauWirda, igi kvlav ganmaviTarebel Sefasebas mimarTavs da ase ganmaviTareblisa da ganmsazRvrelis logikuri monacvleoba grZeldeba Temis bolomde, sanam Semajamebel davalebebze ar gadavalT. Semajamebel etapze mTeli yuradReba Semajamebel-ganmsazRvrel Sefasebaze gadadis da zogjer yuradRebis miRma rCeba Semajamebel-ganmaviTarebeli Sefaseba, rac Cveni azriT, aseve arasworia. Tematuri erTeulis bolos saboloo Sefasebamde maswavlebelma da moswavlem kidev erTxel unda moaxdinos Tematur erTeulze muSaobisas konstruirebuli codnisa da unar-Cvevebis monitoringi, mouyaros Tavi miRebul gamocdilebas, gaiazros jer kidev arsebuli xarvezebi da Te­ maturi erTeulis dasrulebamde dasaxos misi droulad da efeqtianad gamosworebis gzebi. amitom am etapze aucilebeli komponentia Semajamebel-ganmaviTarebeli Sefaseba, romelic kidev erTxel daafiqsirebs xarvezebs, daanaxvebs moswavles, jer kidev ra sirTuleebis winaSe dgas da risi gamosworebaa SesaZlebeli Semajamebel- ganmsazRvrel Sefasebamde. codnis Sefasebis bolo da daskvniTi etapia Semajamebel-ganmsazRvreli Sefaseba, romelic asrulebs Tematur erTeuls da gamokveTs axali masalisaTvis moswavlis mzaobas. daskvnis saxiT: Tu swavla/swavlebis procesSi Sefasebis saxeebis Tanmimdevrobas davakvirdebiT, miaxloebiT amgvar suraTs miviRebT.

103

Sefasebis saxeebi

Tematuri erTeuli (gradacia warmodgenilia erTi Tematuri erTeulis farglebSi)

mimdinare-ganmaviTarebeli (Temis xvedriTi wilidan gamomdinare SesaZloa daeTmos ramdenime gakveTili)

viwyebT Temis Seswavlas, veCveviT teqstis enobriv da sociokulturul garemos; miznebi: swavlis xarisxis gaumjobeseba; moswavlis winsvlisa da ganviTarebis xelSewyoba. amocanebi: codnis konstruirebisa da codnaTa urTierTdakavSirebis procesis Sefaseba; warmatebis kriteriumebi: • winare codnis/warmodgenebis dadgena; • moswavlis mier Tavisive Zlieri da susti mxareebis dadgenis unaris Sefaseba; • moswavlis mier sakuTari winsvlis xelSesawyobad gaazrebuli nabijebis gadadgmis unaris Sefaseba; • codnis samive kategoriis aTvisebis procesis Sefaseba; • codnis erTobliobaTa funqciurad gamoyenebis unaris Sefaseba; • ganxorcielebuli winsvla winare SedegebTan/ winare donesTan SedarebiT. Semfasebeli da Sefasebis formebi: maswavlebeli: zepirsityvieri an werilobiTi ukukavSiri, wamaxalisebeli miTiTebebi, simboluri niSnebi da a.S.. moswavleebi: TviTSefaseba; urTierTSefaseba.

mimdinare ganmsazRvreli

mimdinareobs codnis konstruirebis procesi, amitomac amowmebs mxolod calkeul monakveTs. mizani: moswavlis akademiuri miRwevis donis dadgena sagnobrivi saswavlo gegmis SedegebTan mimarTebaSi. amocanebi: codnaTa urTierTdakavSirebis unaris Sefaseba; codnis samive kategoriis gamoyenebis unaris Sefaseba;codnis erTobliobaTa funqciurad gamoyenebis unaris Sefaseba. warmatebis kriteriumi: miRwevis done sagnobrivi saswavlo gegmis moTxovnebTan SedarebiT Semfasebeli da Sefasebis formebi: maswavlebeli: qula (SeiZleba axldes komentari Zlieri da susti mxareebis aRweriT, xarvezebis gamosasworebeli miTiTebebiT).

mimdinare ganmsazRvreli

mimdinareobs codnis konstruirebis procesi;

mimdinare ganmsazRvreli

mimdinareobs codnis konstruirebis procesi;

mimdinare ganmaviTarebeli

gaCnda raRac gauTvaliswinebeli sirTule, anda klasma ver daZlia masala;

mimdinare ganmsazRvreli

mimdinareobs codnis konstruirebis procesi

Semajamebel-ganmaviTare- dasrulda Temis Seswavla. beli aqtualuria codnisa da unar-Cvevebis kidev erTxel gadaxedva-mobilizeba. bolo xarvezebis gamovlena, raTa momavlis gegmebi daisaxos. viwyebT Temis Seswavlas, veCveviT teqstis enobriv da sociokulturul garemos; miznebi: Semajamebel-ganmsazRvrel Sefasebamde bolo xarvezebis daZleva, swavlis xarisxis gaumjobeseba (Semdegi TemisaTvis); moswavlis winsvlisa da ganviTarebis xelSewyoba. amocanebi: codnis konstruirebisa da codnaTa urTierTdakavSirebis procesis Sefaseba; warmatebis kriteriumebi: • winare codnis/warmodgenebis dadgena; • moswavlis mier Tavisive Zlieri da susti mxareebis dadgenis unaris Sefaseba; • moswavlis mier sakuTari winsvlis xelSesawyobad gaazrebuli nabijebis gadadgmis unaris Sefaseba; • codnis samive kategoriis aTvisebis procesis Sefaseba; • codnis erTobliobaTa funqciurad gamoyenebis unaris Sefaseba; • ganxorcielebuli winsvla winare SedegebTan/ winare donesTan SedarebiT. Semfasebeli da Sefasebis formebi: maswavlebeli: zepirsityvieri an werilobiTi ukukavSiri, wamaxalisebeli miTiTebebi, simboluri niSnebi da a.S.. moswavleebi: TviTSefaseba; urTierTSefaseba.

104

Semajamebel-ganmsazRvreli

mizani: moswavlis akademiuri miRwevis donis dadgena sagnobrivi saswavlo gegmis SedegebTan mimarTebaSi. amocanebi: codnaTa urTierTdakavSirebis unaris Sefaseba; codnis samive kategoriis gamoyenebis unaris Sefaseba; codnis erTobliobaTa funqciurad gamo­ yenebis unaris Sefaseba. warmatebis kriteriumi: miRwevis done sagnobrivi saswavlo gegmis moTxovnebTan SedarebiT. Semfasebeli da Sefasebis formebi: maswavlebeli: qula (SeiZleba axldes komentari Zlieri da susti mxareebis aRweriT, xarvezebis gamosasworebeli miTiTebebiT).

oriode sityva ganmaviTarebeli Sefasebis komentarze ganmaviTarebeli Sefasebis dros moswavlis naSroms vukeTebT komentars (werilobiTs an zepirs). komentarSi unda Candes moswavlis individualuri problemebi, romelTa gacnobiereba mas daexmareba obieqtur TviTSefasebaSi, swavlis gasaumjobeseblad efeqturi strategiebis SemuSavebaSi. komentaris saSualebiT Cven SegviZlia moswavles mivuTiToT warmatebis Tu warumateblobis mizezebze: „kar­gia“, `ukeTesad SeiZleboda~, `yoCaR~, „cudad wer“ _ aseTi komentarebi mas arafers eubneba. moswavlem unda icodes, ratom iyo misi namuSevari kargi an cudi, raze gaamaxvilos yuradReba da rogor aRmofxvras xarvezebi. komentaris nimuSebi: • „saintereso mosazrebaa, magram, Sesabamisi argumentebiTa da teqstobrivi masaliT rom gagemyarebina met damajereblobas SeiZenda“. • „gaviwydeba, rom CarTuli winadadebaSi mZimeebiT gamoiyofa? girCev, gaimeoro gankerZoebuli sityvebi da gamoTqmebi“. • „Seecade, ufro gabeduli iyo sakuTari azris gamoTqmaSi. gaxsovdes, nebismieri azri misa­ Rebia, Tu is argumentirebulia“. rogorc vxedavT, komentari rCevasac gulisxmobs da igi iseT niuansebs Seicavs, romlebic qulebSi ver aisaxeba.

7.3. ganmsazRvreli da ganmaviTarebeli Sefasebis kriteriumebi erovnuli saswavlo gegmis qarTulis sagnobrivi mimarTulebis standarti dawvrilebiT ganixilavs ganmsazRvreli da ganmaviTarebeli Sefasebis kriteriumTa nusxas. es vrceli CamonaTvali maswavleblebs saSualebas miscems, maqsimalurad moargon Sefasebis sqemebi moswavleTa saWiroebebs, aseve SesaZlebelia sqemaTa modificireba, rac diferencirebuli midgomis unikalur SesaZ­ leblobas iZleva.

• • • • • •

ganmaviTarebeli da ganmsazRvreli SefasebebisaTvis gamoiyeneba Semdegi kriteriumebi: moswavle: amoicnobs logikur mimarTebebs teqstis sxvadasxva nawilSi mocemul informacias Soris (mag., qronologiuri Tanamimdevroba, mizezSedegobrioba, pirobiseuloba); axarisxebs informacias konkretuli mizniT; gamoyofs sakvanZo sityvebs, adgilebs/epizodebs da xsnis, riTaa isini mniSvnelovani; teqstSi mowodebul informaciaze dayrdnobiT amoicnobs nagulisxmev informacias; amoicnobs Temas/qveTemas, mTavar ideas, ZiriTad problemas/sakiTxs; aanalizebs personaJ(eb)is qcevas, msjelobs personaJ(eb)is motivaciaze, maT urTierTdamokidebulebaze; 105

• axasiaTebs personaJs/ambis gmirs teqstis monacemebze dayrdnobiT (mag., garegnobis, metyvelebis, qcevis, azrebis, avtoriseuli daxasiaTebis, sacxovrebeli garemos mixedviT); • erTmaneTs udarebs personaJ(eb)s da poulobs msgavseba-gansxvavebas maT Soris; • akvirdeba, rogor icvlebian movlenebi/personaJebi siuJetis ganviTarebis sxvadasxva etapze; • amoicnobs konceptualur informacias (mag., mxatvrul teqstebSi akvirdeba movlenaTa da personaJTa avtoriseul Sefasebebs, aramxatvrul teqstebSi amoicnobs ZiriTad Tezisebs/debulebebs), gamoaqvs Sesabamisi daskvnebi; • gaiazrebs teqstis sxvagvarad interpretirebis SesaZleblobas; • ganasxvavebs faqtsa da mosazrebas/Sefasebas, Tezissa da arguments, gaiazrebs mimarTebas maT Soris; • ganasxvavebs mTavar da aramTavar informacias, gaiazrebs mimarTebas maT Soris; • saubrobs mniSvnelovani detalebis/niuansebis daniSnulebaze (mag., personaJis saxasiaTo Tvisebis warmoCena, moqmedebis droisa da adgilis specifikis Cveneba); • gansazRvravs konfliqts/ZiriTad problemas teqstSi, saubrobs mis gamomwvev mizezebze; • msjelobs, rogor iyenebs avtori Temisa da mTavari ideis warmosaCenad kompoziciis elementebs (mag., moqmedebis drosa da adgils, personaJebs, siuJets); • amoicnobs specifikur dro-sivrcul maxasiaTeblebs, gaiazrebs maT mTliani teqstis konteq­ stSi; • gaiazrebs mxatvrul nawarmoebSi warmodgenil konfliqts/problemas, aseve avtoris, mTxrobelis, personaJis pozicias teqstis Tanadrouli epoqis konteqstSi; • saubrobs, ra daskvna gamoitana teqstis safuZvelze (/ra aswavla teqstma); • poulobs msgavseba-gansxvavebas teqstSi asaxul realiebs, personaJebs/ambis gmirebsa da rea­ lur cxovrebas/realur adamianebs Soris, gamoaqvs saTanado daskvnebi; • gaiazrebs, Tu rogor SeiZleba Secvalos nawarmoebis Sinaarsi dro-sivrculi faqtorebis cvlilebam; • amoicnobs da xsnis sxvaobas avtoris/mTxroblis, personaJebis xedvis perspeqtivebs Soris; • amoicnobs avtoris Sexedulebebs/damokidebulebebs, saubrobs, ra mimarTebaa teqstsa da avtoris gamocdilebas Soris; • warmoadgens sakuTar interpretacias sxvadasxva formiT (mag., inscenirebiT, gamomsaxvelobiTi kiTxviT); • asabuTebs sakuTar mosazrebas teqstidan Sesabamisi adgilebis moxmobiT; • asaxelebs misTvis yvelaze STambeWdav/mimzidvel adgilebs da xsnis, riTia isini gamorCeuli; • amoicnobs, riT hgavs/riT gansxvavdeba erTsa da imave Temaze/problemaze Seqmnili teqstebi erTmaneTisgan (mag., movlenebis, faqtebis, personaJTa Tvisebebis, qcevis, Tvalsazrisebis kuT­ xiT), gamoaqvs saTanado daskvna; • amoicnobs, ra gansxvavebuli midgomebia gamoyenebuli sxvadasxva tipis/Janris teqstebSi erTi da imave Temis/sakiTxis, problemis warmosaCenad; • afasebs, ramdenad damajereblad asabuTebs avtori Tvalsazriss/pozicias; • sakuTar gamocdilebaze dayrdnobiT Seafasebs teqstSi asaxul gansxvavebul Tvalsazrisebs; • wamoayenebs teqstSi wamoWrili problemis gadaWris alternatiul variants; • iyenebs argumentaciis sxvadasxva formas (mag., faqtobriv, mizezSedegobiT, analogiaze damyarebul argumentebs); • adgens standartiT gansazRvruli tipis teqstebs nacnob Temaze/sakiTxze sxvadasxva mizniT (mag., analizis Sedegebis warmoCenis, TviTgamoxatvis, informaciis mowodebis, sakuTari poziciis gamoxatvis, gamocdilebis gaziarebis); • adekvaturad iyenebs gramatikuli formebisa da sintaqsuri konstruqciebis codnas sxvadasxva mizniT (mag., wakiTxulis gaanalizebis, sakuTari damokidebulebis gamoxatvis); • adekvaturad iyenebs calkeuli Janrebis enobrivi da stilisturi maxasiaTeblebis codnas; 106

• amoicnobs enobriv-gamomsaxvelobiT xerxebs, romlebsac avtori iyenebs ganwyobis, emociuri fonis Sesaqmnelad; • amoicnobs mxatvrul xerxebs, romlebic teqsts aniWebs esTetikur mimzidvelobas (mag., hiperbolas, metaforas, sxv.) da xsnis maTs daniSnulebas; • amoicnobs da axasiaTebs poetur nawarmoebSi bgerweriTi efeqtis Semqmnel elementebs (riTmas, ritms, aliteracias); • amoicnobs mimarTebebs teqstis struqturul da organizaciul elementebs Soris, gaiazrebs maT mTliani teqstis farglebSi. am kriteriumTa mravalferovneba, cvalebadoba da Sefasebis instrumentebSi maTi asaxva maswavlebels mravalmxrivi saqmianobis SesaZleblobas uxsnis.

7.4. Sefasebis instrumentebi gakveTilis fazebis mixedviT saxelmZRvanelos avtorTa mier SemoTavazebuli Sefasebis sistema, esaa dakvirvebisa da Sefasebis uwyveti procesi Tematuri erTeulis dawyebidan Semajamebel Sefasebamde. yoveli Tematuri erTeulis SesavalSi aris aqtivobebi wakiTxvamde, romlebic erT mxriv, ajamebs adre Seswavlils da meore mxriv, am codnisa da gamocdilebis safuZvelze xdeba axali codnis konstruireba. gadavxedoT aqtivobebs wakiTxvamde, esaa: • ivaraudeT; • daajgufeT; • Tqven rogor fiqrobT? dasmul problemaze argunetirebuli msjeloba; • debatebi; • minidiskusiebi (sagangebod Zvelisa da axali masalis damakavSirebeli kiTxvarebiT); • situaciuri amocanebi; • literaturuli kvlevebi da TamaSebi; • dasakavSirebeli masala da a. S. am aqtivobaTa Sedegebze dakvirvebas awarmoebs rogorc moswavle, ise maswavlebeli. gagacnobT Sefasebis erT-erT instruments, romelic rekomendebulia Tematuri erTeulis dasawyisSi ganmaviTarebeli SefasebisaTvis. ormxrivi Canawerebis dRiuri, rogorc sastarto diagnostikuri Sefasebis erT-erTi forma (A faza); Tematuri erTeuli- nawili, Tavi, paragrafi isea dagegmili, rom yoveli Tematuri erTeulis SigniT CarTulia Sida monitoringis sistema, romelSic warmmarTveli roli eniWeba Temis SigniT ganmaviTarebel Sefasebas. ganmaviTarebeli Sefaseba moicavs Teaturi erTeulis swavleba/swavlis process mTlianad, dasawyisidan Semajamebel Sefasebamde. a) codna mowmdeba yvela doneze da etapze (sastarto, Sualeduri da daskvniTi etapebis monitoringi), amitom viyenebT mimdinare da Semajamebeli Sefasebis yvela nairsaxeobas; b) mowmdeba yvela formiT (TviTSefaseba, urTierTSefaseba da maswavleblis Sefaseba); g) gamoiyeneba Sefasebis yvela saxe _ ganmsazRvreli da ganmaviTarebeli. Tumca Sefasebis yvela formasa da instruments mkveTrad gansazRvruli da reglamentirebuili samoqmedo areali aqvs, mag.: • Temis dasawyisSi sastarto codnis Semowmebisas (e.w. diagnostireba) araa rekomendebuli ganmsazRvreli Sefasebis gamoyeneba. 107

• aseve araa rekomendebuli sawyis stadiaze urTierTSefasebis meqanizmis CarTva, radgan am dros moswavlis saerTo mzaobisa da winare codnis Sesaxeb Zalze mniSvnelovania sastarto Sefaseba. sastarto-diagnostikuri Sefasebis Sedegebi unda icodnen da gaaanalizon Tavad moswavlem da maswavlebelma. a) moswavlisaTvis Tematuri erTeulis Seswavlisa da miznebis dagegmvisas sainteresoa: • ra icis am Temis irgvliv; • ra aris misi Zlieri da susti mxareebi; • ris gamosworebas daisaxavs pirveli rigis amocanad; • ra Sedegebs gegmavs moswavle konkretulad am Tematur erTeulSi? • b) maswavleblisaTvis sastarto Sefasebisas sainteresoa: • rogoria moswavlis sastarto mdgomareoba, rogoria misi mzaoba. am yvelafris diagnostireba ki xdeba swored imis garkveviT, Tu ra icis moswavlem am Temis irgvliv, ra codnas, gamocdilebasa da unar-Cvevebs flobs; • ra aris moswavlis Zlieri da susti mxareebi; Sesabamisad, ra SeiZleba gamoiyenos maswavlebelma da ra SeiZleba risk-faqtorad moevlinos saswavlo procesSi. ra SeuSlis xels dasaxuli miznis miRwevaSi; • ra aris moswavlisaTvis prioritetuli mizani, ris gamosworebas gegmaven maswavlebeli da moswavle pirveli rigis amocanad; • ra Sedegebs gegmaven konkretulad am Tematur erTeulSi? rogori iqneba winsvlis minima­ luri da maqsimaluri maCvenebeli? • rogorc vxedavT, diagnostikuri (sastarto Sefasebisas) maswavleblisa da moswavlis dasaxul miznebs Soris garkveuli Sinaarsobrivi da etapobrivi Tanxvedra arsebobs. momdevno etapi ori piris _ maswavleblisa da moswavlis dasagegmia. aqedan gamomdinare sastarto testirebisas (an sxva tipis werisas) unda CairTos Sefasebis ori tipi _ TviTSefaseba da maswavleblis Sefaseba. am SemTxvevaSi urTierTSefasebis gamoyeneba sruliad uadgilo da meTodurad gaumarTlebelia, radgan es procesi mxolod imas daanaxvebs moswavleebs, rom viRacas meti sastarto mzaoba aqvs da viRacas _ naklebi. es ki verc moswavles daexmareba momavali procesebis dagegmvaSi da verc _ maswavlebels. sastarto Sefasebis Semdeg sasurvelia, maswavlebelma moamzados Sexvedra-interviu moswavlesTan im sakiTxebze, Tu ra tipis amocanebi dasaxon am konkretuli Tavis swavlebisas, magram did klasSi amis sistematuri Sesruleba gaWirdeba, amitomac, sasurvelia, maswavlebelma awarmoos ormxrivi Canawerebis dRiuri, romelSic moswavle da maswavlebeli werilobiT afiqsireben Sefasebis Sedegebs, samomavlo gegmebs. gTavazobT ormxrivi Canawerebis dRiuris sarekomendacio formas, romelic SeiZleba gamoiyenoT sastarto diagnostikuri Sefasebisas: ormxrivi Canawerebis dRiuri (sastarto diagnostikuri Sefasebis sqema) Sefasebis saxe

sastarto diagnostikuri Sefasebis Sedegebi

dagegmili RonisZiebebi

Sualeduri monitoringis Sedegebi (Tematuri erTeulis Sua nawilSi)

miRweuli Sedegebi (Tematuri erTeulis Sua nawilSi)

moswavlis TviTSefaseba (avsebs moswavle) maswavleblis ukukavSiri (avsebs maswavlebeli)

rogorc vxedavT, moswavlem da maswavlebelma erToblivad dagegmes momavali intervenciebi. es dokumenti, sasurvelia, inaxebodes moswavlis portfolioSi, rogorc misi warmatebisa da winsvlis amsaxveli dRiuri. 108

TviTSefaseba da urTierTSefaseba, rogorc yoveldRiuri monitoringis mravalfunqciuri meqanizmi codnis konstruirebis etapze (B- faza) maswavlebeli, bunebrivia, yoveldRe ver moaxerxebs yvela moswavlis namuSevris Sefasebas. yoveldRiuri kontrolisaTvis moqnili da optimaluria TviTSefasebisa da urTierTSefasebis sistemis erToblivi amoqmedeba. Tematuri erTeulebis Seswavlisas maswavleblebma yuradReba unda miaqcion Sualedur Sefasebebs, radgan dasaxuli miznis miRweva da Semajamebel-ganmsazRvreli Sefasebebis Sedegebic swored Sualedur maCveneblebzea damokidebuli. xSirad maswavleblebi moklebulni arian SesaZleblobas, yoveldRe ganaxorcielon klasis yvela moswavlis codnis monitoringi da ganaxorcielon Sesabamisi ukukavSiri. amisaTvis isini iyeneben blictestebs, 5-wuTian saklaso werebs da a. S. Tumca yuradRebis miRma gvrCeba iseTi mZlavri instrumenti, rogoricaa TviTSefaseba da urTierTSfaseba, romelic yoveldRiuri monitoringis garda, moswavleebs sakuTari codnis gazomvas aCvevs da metad saWiro metakognitur unarebs aviTarebs. amitom maswavleblebs vTavazobT. gamoiyenon yoveldRiuri TviTSfasebisa da urTierTSefasebis sqemebi da ukukavSiris winaswar SemuSavebeli sistema. am sqemebSi orientirebas moswavleebic SeZleben. gTavazobT yoveldRiuri ganmaviTarebeli TviTSefasebisa da urTierTSefasebis sqemis erTerT variants: Sefasebis kriteriumebi (* kriteriumebi pirobiTia da SesaZlebelia moswavleTa saWiroebisamebr vcvaloT. ix. zemoT mocemuli kroteriumTa CamonaTvali)

TviTSfaseba (komentari/an ganmsazRvreli qula)

urTierTSefaseba (komentari an ganmsazRvreli qula)

maswavleblis Sefaseba (komentari an ganmsazRvreli qula)

teqstis codna- Tavisufali da gamarTuli Txroba; teqstis Semdegomi aqtivobebisa da meTodur aparatSi ganTavsebuli maswavleblis mier miTiTebuli davalebebisa da aqtivobebis Sesruleba, cnebebisa da terminebis sworad gageba; teqstSi dasmuli da maswavleblis mier sadiskusiod SerCeuli problemis analizi; kavSiri sxva (adre Seswavlil) masalasTan; stilizacia Seswavlili teqstis analogiuri teqstis Seqmna

TviTSefaseba: am sqemis mixedviT moswavle afasebs sakuTar Tavs, saubrobs sakuTari codnis xarisxze, an wers Sesabamis qulas; imisaTvis, rom ar moxdes Sefasebis mizanmimarTuli damaxinjeba mravali meqanizmi arsebobs. maT Sorisaa (periodulad da moswavleebisaTvis moulodnelad) TviTSefasebis monitoringi klasSi Catarebuli saklaso samuSaoebiTa da blictestebiT; aseve Zlieri instrumentia sworad gamoyenebuli urTierTSefaseba; urTierTSefaseba: klasSi 2-3 wuTi gamoiyofa moswavleTa urTierTSefasebisaTvis. urTierTSefasebis meqanizmi mravalgvaria da amis Sesaxeb SegiZliaT gaecnoT damatebiT masalebs, Tumca tradiciulad yvelaze gavrcelebulia urTierTSefasebis ori forma: maswavlebeli svams 5-6 frontalur kiTxvas, romlebsac moswavleebi werilobiT pasuxoben. Semdeg mewyvileebi erTmaneTis namuSevrebs asworeben da aZleven ukukavSirs Tanaklasels. ukukavSiris ganxorcielebis ori gza arsebobs _ maT SeuZliaT Tavad daweron sasurveli ukukavSiri, 109

an SearCion maswavleblis winaswar damuSavebuli da trafaretad micemuli Sablonebidan, ise, rom sityvierad arc dasWirdeT komentari, mxolod maswavleblis mier momzadebuli trafaretis nomeri aRniSnon. mag.:

1. Tqven kargad gagigiaT teqsti. iciT calkeuli msxvili epizodebis funqciuri daniSnuleba, magram jer kidev arasrulyofilad erkveviT detalebSi, kerZod... 2.. Tqven SegiZliaT teqstSi ganasxvavoT mTavari da aramTavari epizodebi, magram jer kidev gerevaT Tanamimdevroba, rogorc Cans, damatebiTi muSaoba gWirdebaT siuJetis ganviTarebaze... Tqven iciT teqsti da sworad gesmiT calkeuli detalebisa da epizodebis mniSvneloba, Tumca jer kidev giWirT „SexvideT~ teqstSi, sxvadasxva personaJis TvalTaxedviT SexedoT problemebs da maTi `rolidan“ gaiazroT calkeuli sakiTxebi. 3. Tqven kargad gagigiaT teqstis zedapiruli informacia, magram gWirdebaT damatebiTi muSaoba teqstSi dafaruli qveteqsturi informaciis amosacnobad. unda gaiazroT, romeli detali ras migvaniSnebs... moswavleTa saWiroebidan gamomdinare ukukavSiris amgvari CarCo-formebi sasurvelia, yvela maswavlebels hqondes SemuSavebuli. moswavleebi TviTSefasebis procesis Semdgom gaiazreben sakuTar SesaZleblobebs, miRwevebsa da xarvezebs da TviTon irCeven Sesabamis ukukavSirs. mag.: _ TviTSefasebidan gamomdinare, sakuTar Tavs gavuwevdi #3 rekomendacias. SesaZlebelia ori an meti ukukavSiris gaerTianebac. vTqvaT, amgvari; _ mesaWiroeba #3 da #4 rekomendaciebiT gaTvaliswineburi saqmianobis gaaqtiureba da a. S. TviTSefasebisa da urTierTSefasebis ganxorcielebis Semdeg maswavlebeli SemTxveviTi SerCe­ vis principiT irCevs 6-7 naSroms (TviTSefasebisa da urTierTSefasebis cxrilebis gamoyenebiT) da asworebs (araa savaldebulo, es moxdes saklaso oTaxSi) da sakuTar ukukavSirs wers maswavleblis SefasebaSi. amdenad, TviTSefasebisa da urTierTSefasebis dRiuri ase gamoiyureba; moswavlis gvari, saxeli

Sesaswavli masala

TviTSefaseba

urTierTSefaseba (Sefaseba/komentari, an qula da Semfaseblis gvari)

maswavleblis Sefaseba

amgvari dRiurebi mosaxerxebelia yoveldRiuri mimdinare procesebis SefasebisaTvis. mimdinare _ ganmsazRvreli da mimdinare _ ganmaviTarebeli SefasebebisaTvis gamoiyeneba: • saklaso werebi; • zepiri prezentaciebi; • minidiskusiebi da diskusiebi; • debatebi; • blictestebi; • testebi da a. S. maswavlebelma TiToeuli aqtivobis Sesafaseblad unda Seqmnas Sefasebis rubrikebi, rac moswavleebisaTvis winaswar unda iyos cnobili. kargi iqneba, Tu am rubrikebis SedgenaSi moswavleebic miiReben monawileobas, rogorc sakuTari saswavlo procesis dagegmviT dainteresebuli pirebi. 110

urTierTSefasebis sqemis gamoyeneba ufro efeqturia mimdinare Sefasebis dros. es saSualebas aZlevs moswavles, Seafasos sakuTari codna da winsvla saerTo saklaso konteqstSi, dagegmos, risi gamosworeba SeuZlia saswavlo Temis dasrulebamde. rogoria misi codnis maxasiaTeblebi. amasTan, eZleva sakuTari codnisa da unarebis realurad ganWvretis SesaZleblobac. saklaso situaciaSi xSiria SemTxveva, roca moswavleebs araadekvaturi TviTSefaseba aqvT. aq darRveva ori kuTxiT SeiniSneba. esaa dabali TviTSefaseba da gadaWarbebuli TviTSefaseba. urTierTSefasebis meqanizmi kargi saSualebaa am problemis gadasaWrelad. moswavle xedavs da zomavs sakuTar SesaZleblobebsa da miRweva/ xarvezebs, sxvis magaliTze eCveva adekvatur Sefasebas, rac sakuTari problemis danaxvis, gaazrebisa da aRmofxvris saukeTeso saSualebaa.

Semajamebeli (ganmaviTarebeli da ganmsazRvreli) Sefaseba Tematuri erTeulis daskvniT etapze (C faza) moswavlis SefasebaSi prioriteti mieniWeba kompleqsur, konteqstis mqone davalebebs, romelTa Sesruleba moswavles ubiZgebs codnis sxvadasxva komponentis interaqtiulad da Tanadroulad gamoyenebisken, amitom saxelmZRvanelo isea agebuli, rom Sualeduri davalebebi da aqtivobebi amzadebs moswavleebs Semajamebeli davalebebisaTvis. Sualedur davalebebSi xSirad gvxvdeba Semdegi rubrikebi da aqtivobebi: • gaviazroT wakiTxuli da vimsjeloT; • literaturuli Ziebani (literaturuli kvlevebi da TamaSebi); • ostatobis skola • minidiskusia; • diskusia; • roluri TamaSebi; • situaciuri amocanebi. maTi davalebebi da Sefasebis rubrikebi amzadebs Tavis bolos mocemul kompleqsur Semajamebel aqtivobebsa da davalebebs, rogorc Sinaarsobrivi TvalsazrisiT, ise TviTmonitoringisa da sakuTari codnis gazomvis metakognituri unarebis ganviTarebis kuTxiT. Semajamebeli SefasebisTvis gamoiyeneba kompleqsuri, konteqstis mqone davalebebi, romelTa Sesruleba moiTxovs standartiT gansazRvruli codnisa da unarebis integrirebulad da funqciurad gamoyenebas. am davalebaTa Sesafaseblad gamoiyeneba Sefasebis rubrikebi, anu kriteriumebis bade. moswavles TiToeuli saswavlo Temis damuSavebis Semdeg evaleba Semajamebeli kompleqsuri davalebis warmodgena. ganmsazRvreli Semajamebeli davaleba integrirebulad amowmebs/afasebs enisa da literaturis swavla-swavlebisas SeZenil codnasa Tu unarebs. tipobrivi davalebebi Semajamebeli SefasebisaTvis standartSi SemoTavazebulia tipobriv davalebaTa farTo arCevani. Semajamebeli SefasebisaTvis maswavlebeli da/an moswavle SearCevs davalebis sasurvel tips/tipebs. Semajamebeli davalebebis saxiT moswavleebs unda SevTavazoT kompleqsuri saxis aqtivobebi. kompleqsur davalebebs miekuTvneba: • diskusia; • debatebi; • literaturuli samsjavro, literaturuli saloni; • prezentacia, zepiri moxseneba/zepiri gamosvla; 111

• problemuri sakiTxis warmodgena imitirebuli situaciis (minispeqtaklis, roluri TamaSis da sxv.) saSualebiT; • nawarmoebis inscenireba; • analitikuri weriTi namuSevrebi (mag., teqstis analizi; ori teqstis SedarebiTi analizi, personaJis daxasiaTeba, personaJebis SedarebiTi daxasiaTeba); • TxrobiTi teqstis Sedgena (realur an/da warmosaxviT gamocdilebaze); • damarwmunebeli teqstebis Sedgena (argumentirebuli ese, sareklamo, sareklamo-sainformacio teqsti, werili redaqcias, redaqtors); • axsna-ganmartebiTi/sainformacio teqstis Sedgena; • proeqti / kvleva (Temaze, teqstis ideaze, konkretul problemaze/ sakiTxze); • werilobiTi reziumes Sedgena (nacnobi teqstis); • teqstis Secvla: gavrcoba-Sevseba, axali personaJ(eb)is Semoyvana, dasasrulis Secvla, Txrobis gagrZeleba, winare istoriis aRdgena, teqstis gadawera sxva JanrSi; • werili avtors, personaJs; erTi personaJis werili meoris mimarT; • warmosaxviTi interviu avtorTan, personaJTan; • anotaciis, rekomendaciis Sedgena (mag., wignis, filmis); • werilobiTi teqstebis Sedgena TviTgamoxatvis mizniT (mag., Canaxati, novela, piradi gamoxmaureba/STabeWdileba); • alternatiuli formis teqstebis Sedgena TviTgamoxatvisTvis, piradi damokidebulebis warmoCenisTvis (mag., naxati, posteri, kolaJi, grafika, videorgoli, musikaluri klipi Seswavlili teqstebis safuZvelze) da misT. aRniSnuli CamonaTvali sarekomendacioa da, bunebrivia, unda gadanawildes klasis saWiroebebidan gamomdinare, maswavlebis Sexedulebis gaTvaliswinebiT. saxelmZRvanelos damaxasiaTebeli siaxlea Semajamebeli davalebebis arCeviToba da Tavisufali da savaldebulo davalebebis Semotana. moTxovnebi, romlebsac unda akmayofilebdes Semajamebeli ganmsazRvreli SefasebisaTvis gankuTvnili davaleba • davalebis TiToeul tips unda axldes Sefasebis zogadi rubrika; • davalebis Sefasebis rubrikis Sedgenisas gamoiyeneba: Temis Sefasebis indikatorebi, kriteriumebi, erovnuli saswavlo gegmis gamWoli prioritetebi (ix. cxrili); • zogadi rubrika unda dazustdes konkretuli davalebis pirobisa da ganvlili masalis gaTvaliswinebiT; • 10 qula unda gadanawildes rubrikaSi Semaval kriteriumebze. nimuSi. Semajamebeli davaleba zepirmetyvelebaSi davalebis piroba: gaecaniT mocemul Tvalsazriss da moamzadeT zepiri gamosvla, romelSic: a) warmoadgenT Tqvens mosazrebas am TvalsazrisTan dakavSirebiT; b) moiyvanT argumentebsa da magaliTebs Tqveni mosazrebis dasamtkiceblad; g) gamoitanT daskvnas/daskvnebs. zepiri gamosvlis maqsimaluri droa 5 wuTi.

112

qula

komentari

pirobasTan Sesabamisoba icavs drois limits

0_1

icavs pirobis Sinaarsobriv moTxovnebs (mosazreba, argumentebi, daskvna)

0_1_2

komunikaciuri unar-Cvevebi gasagebad ayalibebs mosazrebas da Tanamimdevrulad aviTarebs mas

0 _ 1- 2

mohyavs adekvaturi argumentebi da magaliTebi

0 _ 1- 2

gamoaqvs adekvaturi daskvna

0_1

enobrivi unar-Cvevebi adekvaturad iyenebs zepiri msjelobisaTvis damaxasiaTebel araverbalur saSualebebs (mag., Jestikulacias, intervals saubarSi, xmis sxvadasxva dones da a.S.)

0-1

iyenebs msjelobiTi teqstisaTvis damaxasiaTebel enobriv-gramatikul formebsa da enobriv konstruqciebs (mag. gankerZoebul sityvebs, gamoTqmebs, CarTuls, pirobiT-SedegobiT konstruqcias da a.S.)

0_1

SemoqmedebiTi unar-Cvevebi aqvs saintereso mosazrebebi, mohyavs originaluri argumentebi, magaliTebi

0_1

qulaTa maqsimaluri raodenobaa 10 (qulebi mrgvaldeba mTelis sizustiT)

arCeviTi Tavisufali da savaldebulo Semajamebeli davalebebi saxelmZRvanelos damaxasiaTebeli siaxlea Semajamebeli davalebebis arCeviToba. konkretuli Temis Seswavlisas Sualeduri Semajamebeli masala isea ganawilebuli, rom etapobrivad amzadebs Tavis bolos mocemul Semajamebel davalebebs. mag. paragrafis win mocemuli minidiskusiebi sawyisi etapia paragrafis bolos mocemuli diskusiebis mosamzadeblad. paragrafis dasawyisSi mocemuli roluri wera aseve mosamzadebeli aqtivobaa paragrafis bolos rubrikaSi _ `ostatobis skola“ mocemuli weriTi davalebebisaTvis. sabolood ki yovelive es amzadebs Tavis Semajamebel davalebebs. CvenSi miRebulia, rom Semajamebeli davalebebi pirdapir ganmsazRvreli quliT fasdeba, rac, bunebrivia, arasworia. Semajamebel testirebas win unda uZRvodes pretesti, romelic moswavles saSualebas miscems, kidev erTxel gadaavlos Tvali sakuTar codnasa da unarebs. gansazRvros sakuTari saWiroebani (metakognicia). moswavles Semajamebel davalebaTa farTo speqtridan saSualeba aqvs, Tavad airCios davaleba, rac mniSvnelovnad zrdis Sinagan motivacias da. amasTan, Tu klasSi sxvadasxva moswavle gansxva­ vebuli tipis davalebas SearCevs, es moswavleebs warmoudgens davalebebis Sesrulebis gzebis mravalferovan SesaZleblobebs. saxelmZRvanelos zogierT TavSi gvaqvs savaldebulo da Tavisufali Semajamebeli davalebebi. savaldebulo-Semajamebeli davaleba fasdeba ganmsazRvreli niSniT, Tavisufali davaleba ki SesaZ­loa ganmaviTarebeli komentariTac Sefasdes. arCeviTi Tavisufali davalebis SemTxvevaSi moswavleebi irCeven im davalebebs, romlebic maTi warmodgeniT ufro daZlies, „ufro gamouvidaT“, amitom am nawilSi isini warmoaCenen Zlier mxareebs. am tipis davalebebze dakvirveba gamogvadgeba moswavleTa miRwevebis, Zlieri mxareebisa da warmatebebis gasaanalizeblad; xolo savaldebulo davalebebs isini sakuTari saWiroebebis gaTvaliswinebiT irCeven. saxelmZRvaneloSi sagangebodaaa miTiTebuli: „gaiazreT, romeli unarebis 113

ganviTareba gWirdebaT, romel problemas TvliT ufro prioritetulad“, amdenad savaldebulo davalebebi naTel warmodgenas Segviqmnis imaze, Tu ra esaxebaT maT problematurad da rogor unda davsaxoT Semdgomi intervenciebi. Sefasebis formebi Sfasebis procesi Sefasebis sxvadasxva formas emyareba. es SeiZleba iyos: • prezentacia; • weriTi samuSao; • diskusiebi; • proeqti; • CaTvla an gamocda; • saqaRalde, anu e. w.„portfolio“; • TviTSefaseba da urTierTSefaseba (razec zemoT ukve visaubreT)da sxva. prezentacia aris moswavlis individualuri Sefasebis forma, romelic amowmebs codnas da Txrobis, msjelobis, auditoriasTan kontaqtisa da kiTxvebze adekvaturi pasuxebis gacemis unars. weriTi samuSao aris moswavlis individualuri Sefasebis forma, romelic amowmebs codnas, azrovnebiT da weriT unar­Cvevebs sakontroloebis, damoukidebeli saklaso samuSaoebis, weriTi saSinao davalebebis safuZvelze. weriT samuSaos miekuTvneba testebic, Tumca SeiZleba aq araerTgvarovani suraTi gvqondes. aris testebi, romlebic erT swor pasuxs iTxovs (Tundac ramdenime savaraudodan erTis Semoxazvas). maSin aseTi testebi ZiriTadad informaciuli codnis Sefasebis saSualebas iZleva. diskusiebis dros maswavlebeli uzrunvelyofs moswavleTa Cabmas iseTi sakiTxis ganxilvaSi, romelzec SeiZleba alternatiuli Tvalsazrisebi iyos. es qmnis moswavleTa codnisa da rogorc azrovnebiTi, ise sakomunikacio unarebis Sefasebis saSualebas. proeqti aris romelime problemis individualuri an jgufuri (SeiZleba wyvilebSi) gadaWra, romliTac fasdeba moswavleebis ara marto codna, aramed saazrovno, sakomunikacio da socialuri unarebi, SemoqmedebiToba da cxovrebiseuli gamocdileba. proeqtis dagegmvis dros unda ganisazRvros problema (gaTvaliswinebuli iyos problemis aqtualoba), ganisazRvros mkafio da miRwevadi mizani, romelic am problemis gadaWraze iqneba orientirebuli, konkretuli amocanebi _ am miznis ganxorcielebis gzebi, TiToeuli amocanis Sesatyvisi konkretuli saqmianobebi, gawerili droSi (samuSao gegma) proeqtis ganxorcielebaze pasuxismgebeli pirebis miTiTebiT, mosalodneli Sedegebi da resursebi, romlebic saWiroa proeqtis gansaxorcieleblad. proeqti SeiZleba Sesruldes erTi sagnis farglebSi da integrirebulad (ram­denime sagnis farglebSi). proeqti SeiZleba iyos kvleviTi, gamoyenebiTi da SemoqmedebiTi. saqaRalde anu e. w. „portfolio“ Sefasebis ufro xangrZlivi da Sromatevadi formaa. maswavlebeli acnobs moswavleebs Sefasebis mizans. maswavlebeli da moswavle wi­naswar Tanxmdebian im masalebze, romlebic daadasturebs, rom moswavlem daakmayofila moTxovnebi da miaRwia saswavlo Sedegs. moswavle xsnis sakuTar saqaRaldes, romelSic ideba Sefasebisas gamosayenebeli namuSevrebi. Sefasebis periodis dasrulebisaTvis moswavle wers eses, romelSic aRwers, Tu ra iswavla Sefasebis procesSi da ratom SearCia saqaRaldisaTvis maincdamainc warmodgenili masala. saqaRaldiT moswavlis Sefaseba saSualebas gvaZlevs, Tvali gavadevnoT mis individualur progress, SevadaroT sxvadasxva dros Seqmnili namuSevrebi erTmaneTs, vnaxoT, rogor gaiTvaliswina man Cveni komentarebi da rCevebi, romlebsac drodadro vaZlevdiT. TviTSefaseba da urTierTSefasebaze Cven zemoT ukve visaubreT gakveTilis sawyis etapze, Tumca damatebiT SevexebiT detalebsa da niuansobriv modifikaciebs, romlebsac maswavleblebi gakveTilis daskvniT etapze iyeneben.

114

TviTSfasebis strategiebidan Semajamebel etapze gavrcelebulia: • swor pasuxebTan moswavleebis pasuxebis Sedareba. moswavleebi am Sedarebis gziT Tavad aRmoaCenen sakuTar Secdomebs da Semdeg aanalizeben, ratom dauSves es Secdomebi, ris codna daakldaT, ra ver gaiTvaliswines, iqneb koncentracia ver moaxerxes sakiTxTan dakavSirebiT, an marTebuli gza ar airCies da sxva. TviTSefasebis procesSi mniSvnelovani swored sakuTari saqmianobis refleqsiis procesia. es aRmoaCeninebs moswavles Tavis sust mxareebs, romelTa dasaZlevadac unda mimarTos Zalisxmeva. • Sedegiania TviTSefasebis iseTi xerxi, roca moswavle winaswar SemuSavebuli Sefasebis sqemis mixedviT afasebs naSroms... urTierTSefaseba mxolod maSin aris SesaZlebeli da nayofieri, Tu moswavleebs aqvT winaswar SemuSavebuli Sefasebis mkafio da naTeli kriteriumebi, romelTa safuZvelzec afaseben erTmaneTis namuSevars. TviTSefasebiTa da urTierTSefasebiT maswavlebeli afasebs moswavlis TviTSefasebis unars da mis analitikur SesaZleblobebs. Sefasebis sami tipi imis mixedviT, ras adareben Sesafasebel sagans/obieqts, ganasxvaveben Sefasebis sam tips: • normaze orientirebuls; • kriteriumze orientirebuls; • pirovnebaze orientirebuls. Tu xdeba calkeuli moswavleebis moswrebis Sedareba, an moswavlis moswrebisa dadgenil normasTan (norma ganisazRvreba romelime jgufis moswrebiT), maSin es aris normaze orientirebuli Sefaseba. magaliTad, daTo wels mexuTea moswrebiT klasSi; dalis 120 qulidan aqvs 62 qula. Tu moswavlis moswrebas adareben winaswar dadgenil kriteriumebs, maSin es kriteriumze orientirebuli Sefasebaa, romelic adgens, miaRwia Tu ara moswavlem kriteriumebiT gansazRvrul dones an ramdenma moswavle miaRwia amas klasSi. magaliTad, klasSi yvelas SeuZlia wakiTxuli teqstis Sinaarsis gageba da sakuTari damokidebulebis gamoxatva. Tu moswavlis moswrebas adareben mis warsul moswrebas, es aris pirovnebaze orientirebuli Sefaseba. am SefasebiT advilad dgindeba moswavlis individualuri progresi. magaliTad, qeTis meore semestrSi weriTi davalebebis komponentSi ori quliT meti aqvs wina semestrTan SedarebiT; weriT davalebebSi giorgi aRar uSvebs uxeS sintaqsur Secdomebs. cxadia, ismeba kiTxva: CamoTvlilTagan romeli gamoviyenoT? pasuxi yvelasaTvis naTelia, visac saswavlo procesTan Sexeba aqvs: pedagogiur praqtikaSi samive gamoiyeneba. TiToeulis gamoyenebas gansazRvravs Sefasebis mizani. moswavleebis miRwevebis warmoCena xdeba miRwevebisTvis qulebis miniWebis sqemis gamoyenebiT. qulebis gamoangariSebis gzamkvlevs, romelic gamoiyeneba Sefasebisas, ewodeba rubrika. sazogadod, TiToeuli rubrika moicavs kriteriumebis nakrebs, maTSi miTiTebuli moqmedebebis Sesrulebis doneebs da am doneebTan asocirebul qulebs an niSnebs. amdenad, klasificirebis skalaze miRwevebis sxvadasxva donis aRweris meSveobiT rubrikebi gvexmareba, ganvsazRvroT moswavleTa ostatoba da igi Sesabamisi qulis saSualebiT warmovadginoT. miuxedavad imisa, rubrika ganmaviTarebeli SefasebisTvis gamoiyeneba Tu ganmsazRvrelisTvis, igi agebuli unda iyos ise, rom moswavlem am rubrikiT ixelmZRvanelos da gaarkvios, ras moiT­ xoven misgan da ras niSnavs davalebis Sesruleba ama Tu im doneze. erovnuli saswavlo gegmis pri­ ncipebis Sesabamisad, rubrika Semajamebeli davalebis Sesrulebis dawyebamde moswavles winaswar unda waredginos. amasTanave, moswavleebisTvis warsadgeni rubrikis versia ar unda karnaxobdes moswavles davalebis Sesrulebis gzebsa Tu savaraudo pasuxebs.

115

rubrika agebuli unda iyos ise, rom maswavlebelma: • gaarkvios, rogoria moswavlis miRwevebi standartebTan mimarTebaSi; • gamoiyenos igi ukukavSiris formulirebisTvis, xolo ganmsazRvreli Sefasebis SemTxvevaSi _ niSnis dawerisTvisac; • Sefasebis kriteriumebis dakmayofilebis doneebis mkafiod gamijvnisTvis rubrikaSi saWiroa zedmiwevniT detalizebuli formulirebebi. SesaZlebelia, saWiro gaxdes rubrikis ori versiis damzadeba: • maswavleblis samuSao versia, romelSic detalurad gaiwereba moswavlis namuSevarSi romeli mtkicebulebebis arsebobis SemTxvevaSi ostatobis (an Sesabamisad, qulebis) ra done mieniWeba moswavles. rubrikis es versia ar iqneba sajaro; • moswavleebisTvis warsadgeni versia iqneba, Sesaferisad, Sekvecili saxiT, Tumca moswavleTa dasakvalianeblad maTi kompetenciebisadmi wayenebuli moTxovnebis TvalsazrisiT _ sakmaod informaciuli. angariSgasawevia ramdenime rekomendacia: • Tu moswavleebisTvis qulebis miniWebas vapirebT, umjobesia, qulebi yoveli kriteriumis TiToeul dones cal-calke mivuweroT _ es gamoricxavs yovelgvar  gaugebrobas  qulebis miniWebasTan dakavSirebiT. • SesaZlebelia, sxvadasxva kriteriums sxvadasxva wona mivaniWoT _ es damokidebulia ama Tu im kriteriumis mniSvnelobaze Sesasrulebel davalebasTan mimarTebiT. rubrikis vargisianobis Sefaseba moicavs obieqturi pasuxebis gacemas Semdeg SekiTxvebze: • ramdenad zustad da srulad afasebs rubrika davalebis Sesrulebis Sedegad moswavleTa mier gamovlenil kompetenciebs? • SesaZlebelia Tu ara mocemuli rubrikis saSualebiT moswavleebisTvis konstruqciuli ukukavSiris miwodeba? • aris Tu ara rubrika advili gamosayenebeli? • aris Tu ara rubrika momxmareblisTvis advilad aRqmadi? • aris Tu ara rubrika sakmarisad lakonuri, cxadi da moswavleebisTvis asakobrivad Sesa­ ferisi? • gvexmareba Tu ara rubrika dasaxuli miznebis miRwevaSi? rubrikebis mimarT moTxovnebi aseTia: 1. rubrikaSi kriteriumebi unda Seesabamebodes miznebsa da davalebas; 2. kriteriumebi formulirebuli unda iyos moswavlis dakvirvebadi qcevis an mis mier Seqmnili produqtis maxasiaTeblebis enaze; 3. rubrikebi dawerili unda iyos martiv, moswavleebisTvis gasageb enaze; 4. rubrikis mixedviT misaniWebeli qulebi gonivrulad unda iyos SerCeuli; 5. sxvadasxva qulebis miniWebis wesi sruliad calsaxa da cxadi unda iyos; 6. orma damoukidebelma Semfasebelma rubrikis gamoyenebis Sedegad erTi moswavlis namuSevrisTvis erTisa da imave qulebis miniWeba unda SeZlos; 7. erTma da imave Semfasebelma sxvadasxva dros rubrikis gamoyenebis Sedegad erTisa da imave qulebis miniWeba unda SeZlos; 8. qulebis miniWebaSi daxmarebis mizniT Semfasebels xeli unda miuwvdebodes davalebis Sesrulebis nimuSze; 9. Sefasebis Sedegebi advilad gamoyenebadi unda iyos swavlebisa da Sefasebis gaumjobesebis mizniT. moswavlis CarTuloba Sefasebis procesSi. _ refleqsia, TviTSefaseba da metakognicia.

refleqsia 1. gulisxmobs, rom is, vinc asrulebs refleqsiis aqts (anu refleqsiis subieqti), raRacas 116

ubrundeba, ese igi, ubrundeba ukve garkveuli saxiT aRqmul (an iqneb gancdil) fenomens imisTvis, rom moaxdinos masze yuradRebis koncentracia da, Sesabamisad, aqcios is refleqsiis obieqtad (anu imad, razedac an rasTan dakavSirebiTac xorcieldeba refleqsiis aqti). (filologiur kvlevaTa weliwdeuli, red. m. RaRaniZe) 2. adamianis mier sakuTari pirovnebis (Rirebulebebis, interesebis, motivebis, emociebis, saqcielis) codnisa da mdgomareobis gacnobiereba. wyaro: sadamrigeblo saaTis programa I-IV klasebis moswavleTaTvis: (damrigeblis wigni): saubrebi moswavleebTan pirovnebis moralur ganviTarebaze, garemosdacviT kulturasa da cxovrebis jansaR wesze, moqalaqeobriv, patriotul cnobierebasa da sxva zogadsakacobrio humanur Rirebulebebze / erovn. sasw. gegmebisa da Sefasebis centri; [wigni moamzades: nino labartyava, nino lorTqifaniZe; p/mg red. nino labartyava]. _ Tb., 2010. `refleqsia“ (`refleqsireba“) niSnavs sakuTari azrebisa da gancdebis analizs. gakveTilis bolos maswavlebeli ganaxorcielebs refleqsias: is xels uwyobs moswavleebs, Tavidan gaiazron da Seafason gakveTilze gavlili gza. modiT, Tavidan gaviazroT yvelaferi, rac dRes gavakeTeT. riT daviwyeT Cveni dRevandeli mecadineoba? amis Semdeg maswavlebeli saTiTaod ganixilavs gakveTilis etapebs da xels uwyobs moswavleebs TviTrefleqsiis ganxorcielebaSi. metakognicia metakognicia aris azrovneba sakuTari azrovnebis Sesaxeb, rac mniSvnelovania swavlis swavlis­ Tvis, radgan masSi igulisxmeba adamianis mier sakuTari azrovnebis dagegmva, Sefaseba da mudmivi monitoringi da „azrovnebis Sesaxeb azrovneba TviTregulaciis ganviTarebis mizniT“ (Flavel, 1979).1 es hgavs sakuTari azrovnebis Seswavlas, miuxedavad imisa, rom metakognicia xSirad aRiarebulia, rogorc „maRali donis azrovneba“, metakogniciuri unar-Cvevebis ganviTarebis mcdeloba SeiZleba warmatebiT ganxorcieldes rogorc ufrosklaselebTan, ise umcrosklaselebTanac. rogor davexmaroT moswavleebs metakognituri unarebis ganviTarebaSi? Sesaferisi xerxebi da meTodebi aRwerilia naSromSi „azrovneba sakuTari azrovnebis Sesaxeb“ (http://mastsavlebeli.ge/?p=2237): moswavleze orientirebuli swavlebis midgoma moicavs moswavleebis aqtiur CarTvas TavianTi swavlis procesSi, sakuTari saswavlo miznebis dagegmvasa da marTvaSi. moswavlis unari, gaakeTos daskvna imaze, Tu ra da rogor iswavla da dagegmos sakuTari TviTganviTareba, misi warmatebis sawindaria.

1

rogor vaswavloT moswavleebs azrovneba (meTodologiuri saxelmZRvanelo). http://www.nplg.gov.ge/gsdl/cgi-bin/ library.exe?e=d-00000-00---off-0civil2-civil2-01-1--0-10-0--0-0---0prompt-10--.%2E-4----4---0-0l--11-ka-00---10-help-50--00-31-00-0-00-11-1-1utfZz-8-00-0-11-1-0utfZz-8-10&cl=CL2.18&d=HASH53faba1e9f16a8a26bc137.2&x=1

117

8. damatebiTi masala maswavleblebisaTvis 8.1. gamosayenebel meTodTa aRwera 1. „gonebrivi ieriSi~ „gonebrivi ieriSis~ mizania, rac SeiZleba meti ideis mofiqreba drois mokle mo­ nakveTSi. Temis SerCeva SeiZleba klasis gamocdilebis safuZvelze. jgufis wevrebis mier SemoTavazebuli yoveli azri aRinusxeba. meTodurad gaumarTlebelia am dros SefasebiTi elementebis CarTva, radganac am saqmianobis mizani swored bevri SemoqmedebiTi ideis gamovlenaa. „gonebrivi ieriSi~ sami etapisagan Sedgeba: 1. ideebis generireba (moqmedebs principi _ yvela azri miiReba yovelgvari kritikis gareSe); 2. ideebis gadaxedva (SeiZleba ramdenime idea meordebodes sxvadasxvagvari formulirebiT. asseT SemTxvevebSi rCeba erTi, SedarebiT msxvili erTeuli. SeiZleba idea scdebodes Temas, maSin ideebis gadaxedvis etapze xdeba maTi `gacxrilva~ da, Sesabamisad, amgvar ideebs unda SevelioT. meTodurad arasworia, roca moswavleebisagan mowodebul ideebs maswavlebeli `gamoxSiravs~ (`gacxrilavs~). mniSvnelovania, Tavad moswavle SevaCvioT sakuTari naazrevis `gadaxedvas~, maTi mizanTan Sesabamisobis gansazRvras; 3. ideebis klasificireba/kategorizacia/ranJireba,/varaudebis gamoTqma _ es aqtivobebi amzadebs moswavleebs imisTvis, rom gadon xidi sakuTar codnas, gamocdilebasa da wasakiTx teqsts Soris. amisaTvis isini: • gamoTqvamen varauds imis Sesaxeb, raze SeiZleba iyos saubari teqstSi (saTaurze, ilustraciaze an sxva faqtorebze dayrdnobiT); • ayalibeben sam-oTx mosazrebas wasakiTxi teqstis problemis/Temis Sesaxeb. Tu maTi varaudebi ar gamarTlda, mcdari varaudic gansjis sagani xdeba. moqmedebs principi- araswori gza, Tundac imiTaa mniSvnelovani, rom viswavloT misi garCeva da meored am gzas aRar davadgeT. Secdomebis gacxrilva, araswori varaudis kategorizacia mniSvnelovani momentia swavla/ swavlebis Tanamderove midgomebSi. • mas Semdeg, rac dadgindeba problema/Tema, Cndeba axali kiTxva: rogor gadawydeba problema,rogor dasruldeba teqsti? moswavleebi gamoTqvamen varaudebs, romlebic Semowmdeba teqstis kiTxvis procesSi. aseTi saqmianoba aaqtiurebs moswavles, amaRlebs kiTxvis motivacias. grafikuli organizeba informaciis grafikuli organizebis magaliTia asociaciuri, anu semantikuri ruka. maswavlebeli aZlevs moswavleebs wasakiTxi teqstis sayrden cnebas, sityvas an frazas, romelic dafis/furclis SuagulSia moqceuli. moswavleebi mis irgvliv weren yvelafer imas, rac ician am cnebis/frazis Sesaxeb an rasac asociaciurad ukavSireben mas. ruka ivseba mTeli klasis mier, Tan xdeba pasuxebis erTgvari kategorizacia. erT jaWvSi erTi niSnis mixedviT xdeba dajgufeba. `ibmeba~ mTeli qseli. am rukas bevri ram emateba teqstis wakiTxvis Semdeg. semantikuri, anu asociaciuri ruka SeiZleba Seqmnas mTelma klasma, mcire jgufma an TiToeulma moswavlem individualurad. 2. ` venis diagrama~ informaciis grafikuli organizebis kidev erTi xerxia venis diagrama da msgavseba-gansxvavebebis cxrili. es aris ideaTa msgavsebebisa da gansxvavebebis gaTvalsaCinoebis saSualeba. igi iqmneba mTeli klasis, an mcire jgufebis mier. igive strategia SeiZleba gamoviyenoT individualuri muSaobis drosac. 118

diagramis/cxrilis srulyofilad Sesavsebad moswavle/mosawvleebi asruleben Semdeg moqmedebebs: • arCeven sityvebs, cnebebs, terminebs, da a. S., romlebic konkretul saganTan/movlenasTan/ TemasTan dakavSirebiT dasWirdebaT; • Camoweren diagramis/cxrilis Sesabamis grafaSi (an rgolSi) sagnis/movlenis/Temis damaxasiaTebel sityvebs/frazebs/ideebs; • ori grafis (rgolis _venis diagramis SemTxvevaSi) gadakveTis adgilas an cxrilis Sua svetSi iwereba msgavsi an ganmasxvavebeli niSnebis aRmniSvneli sityvebi/frazebi/ideebi; • Sevsebuli diagramis irgvliv moswavleebi gamoTqvamen sakuTar mosazrebebs, azusteben; SeaqvT koreqtivebi da a. S.; • diagrama/cxrili ivseba an misi koreqtireba xdeba teqstis wakiTxvis Semdeg. 3. aqtiuri kiTxva es meTodi gamoiyeneba individualuri muSaobisas. saqmianobebis Tanamimdevroba aseTia: • maswavleblis pirveli davalebaa, moswavlem mxolod gadaxedos dasamuSavebel t ­ eqsts da sakuTar Tavs dausvas Semdegi kiTxva: ra vici me mocemuli sakiTxis Sesaxeb (man unda gaakeTos Tavisi informaciisa da varaudebis anu winaTgrZnobebis saxeldaxelo nusxa). • maswavleblis meore davalebaa, moswavlem werilobiT an zepirad Camoayalibos Sesasrulebeli samuSaos mizani da mosalodneli Sedegi, anu pasuxi gasces Semdeg kiTxvebs: ratom vkiTxulob me am teqsts (mizani)? risi swavlisa da gagebis imedi maqvs teqstis wakiTxvis Semdeg (Sedegi); • maswavleblis mesame davalebaa- teqstis kiTxvisas moswavlem dasvas Semdegi kiTxvebi: ra? vin? sad? rodis? rogor? ratom? da am kiTxvebis safuZvelze moZiebuli informacia CainiSnos winaswar micemuli sqemis pirvel grafaSi (ix. sqema qvemoT). • maswavleblis meoTxe da saboloo davalebaa, moswavlem xelaxla waikiTxos Tavisi SeniSvnebi da pirvel grafaSi gakeTebul pirvelad komentarebs daurTos meoradi, ukve emociur-kritikuli, komentarebi da Sesworebebi da amiT Seavsos sqemis meore nawili. pirveladi komentari (faqtobrivi)

meoradi komentari (emociuri da kritikuli)

ra? vin? sad? rodis? rogor? ratom? samuSaos dasrulebis Semdeg maswavlebeli svams kiTxvebs: 1. ra icodiT teqstis wakiTxvamde? 2. ra aRmoCnda teqstis wakiTxvis Semdgom, ras gvaswavlis teqsti? 3. ra kavSirSia erTmaneTTan is, rac icodiT da rac teqstis wakiTxvis Semdeg gaigeT? am strategiis Sesrulebas, rogorc wesi, mosdevs moswavleebs Soris azrTa gaziareba da zogadi saklaso diskusia. aqtiuri kiTxvis sqema SeniSvna: warmodgenili sqema SeiZleba gaiyos or an sam nawilad: I grafa _ pirveladi komentarisaTvis; II grafa _ meoradi emociuri komentarisaTvis; III grafa-kritikuli komentarisaTvis 119

1. rekomendaciebi weris unaris ganviTarebisaTvis weris unaris ganviTareba qarTuli enisa da literaturis swavlebis erT-erTi problemuri sakiTxia. pedagogiur praqtikaze dakvirvebam migviyvana daskvnamde, rom weraSi Seferxebebis erT-erTi umTavresi mizezi weris arasworad dagegmili procesia. weris procesi ramdenime etapisagan Sedgeba: weramde, uSualod weris procesi da weris Semdgomi procesi. gTavazobT saqmianobaTa CamonaTvals TiToeul etapze: aqtivobebi weris wina safexurze (werisaTvis momzadeba): • „gonebrivi ieriSi~; • fiqri/gansja; • saubari/gaxseneba; • azrebis mokled Camowera/moniSvna; • kiTxva/kvleva; • dakvirveba/mimoxilva. dagegmva _ sxvadasxva saSualebis gamoyeneba weris organizebisaTvis: • monaxazi; • gonebrivi ruka/sqema; • ambis CarCos Sedgena; • miznis, auditoriis, sakiTxisa da formatis gansazRvra. Savi variantis Seqmna _ azrebis qaRaldze Camowera, axali azrebis aRmoCena weris dros: • dauxvewavi Savi variantis Seqmna; • TanaklaselebTan da maswavlebelTan erTad ganxilva; • azrebis mniSvnelovnebis gadaxedva; • pirveladi koreqtura da redaqtireba. Savi monaxazis gakeTebis Semdeg: • saboloo gaSalaSineba; • sxvebisaTvis wardgena/gamoqveyneba; • Sefaseba. rogor warvadgeninoT moswavleebs naweri? naweris wardgenaSi (gamoqveynebaSi) igulisxmeba, rom teqsts an kiTxuloben, an usmenen. `mwerali~ sakuTari Tavis pirveli auditoriaa, magram mas sxvebis reaqciac ainte­resebs. wardgenis (gamoqveynebis) zogierTi formaa: `avtoris wre~. es aris strategia, romelic: • moswavleSi aviTarebs auditoriis grZnobas; • aviTarebs erToblivi swavlis, TanatolebisaTvis azrebis gaziarebisa da redaqtirebis unarebs; • xazs usvams imas, rom yovel moswavles aqvs sayuradRebo azrebi da gamocdileba, romlis gamoyenebac SeiZleba nayofierad; • rom Tanatolebi mniSvnelovan resurss warmoadgenen am procesSi; • exmareba moswavleebs arCevanis gakeTebasa da gadawyvetilebis miRebaSi, `avtoris wrisaTvis~ maswavlebelma da moswavleebma erTad unda daadginon wesebi (magaliTad, reglamenti, Tanamimdevroba, koreqtuloba da a. S.). „avtoris wris~ procedurebia: 120

• Cveulebriv, avtori zis wreSi, rogorc auditoriis nawili. • msmenelTa pirveli gamoxmaureba unda iyos komentarebi pozitiuri monakveTis, konkretuli Zlieri mxareebis Sesaxeb. msmenelebma SeiZleba isaubron maTi saerTo STabeWdilebebis, gansakuTrebiT cocxali pasaJebis, saintereso aRwerebis, Sesavali an finaluri nawilebis Sesaxeb. • avtoris TxovniT msmenelebma SeiZleba mas naweris srulyofis, gaumjobesebisaTvis rCevebi miscen (magaliTad, sityvebis SerCeva, zogierT frazaSi sicxadis Setana, damatebiTi detalebi da sxva). • avtorebi gulaxdilni unda iyvnen TavianTi weriTi saqmianobis mimarT da moswavleebsa da maswavlebels unda gauziaron is aspeqtebi, romlebic maT weris procesSi sirTules uqmnida. • maswavlebels SeuZlia, daakvirdes da aRnusxos moswavleTa monawileoba da codna (rogorc warmomdgenis, ise msmenelebisa), Seafasos maTi unarebi Sefasebis c ­ xrilebis an Canawerebis gamoyenebiT. • maswavlebels SeuZlia CainiSnos, ra tipis komentarebi gakeTda moswavleebis mier an ra SekiTxvebi daisva. es daxmarebas gauwevs mas imis dadgenaSi, Tu ra saxis miTiTebebi, rCevebi misces mTel klass an calkeul moswavles. • `avtoris wris~ varianti SeiZleba amgvari iyos: moswavleebma TavianTi saboloo namuSevrebi waukiTxon sxva klaselebs an sxva sazogadoebas (magaliTad, ufrosebs). • Tu weriTi namuSevari gamoikvreba, SeiZleba iqve gamovakraT TanatolTa komentarebic. kviris / Tvis avtori. yovel kviras an Tves gamoyaviT TiTo avtori da maTi namuSevari gamoakariT an klasSi, an derefanSi amisaTvis momzadebul specialur dafaze. aqve SeiZleba gamoikras moswavlis biografia da fotosuraTi, mcire biografiuli eskizi, romelze muSaobasac me- 7 klasis saswavlo masalaSi didi adgili eTmoba; saklaso xelnaweri Jurnalebi, skolis gazeTi. xeli SeuwyveT moswavleebs, raTa TavianTi nawerebi waradginon skolis gazeTSi gamosaqveyneblad. aseve, moswavleebs SeuZliaT, weron skolis gazeTis mudmivi svetebisaTvis an yoveli klasisaTvis Seiqmnas mudmivi sveti. sainformacio biuleteni mSoblebisaTvis/adgilobrivi sazogadoebisaTvis. moswavleTa nawerebi ufro sainteresos xdis sainformacio biuletens, romelic skolis gareT gadis. gemovnebiT momzadebuli sainformacio biuleteni skolis muSaobis erTgvari reklaamacaa, Tavad moswavleebi xSirad interesdebian TemSi maTi naSromis popularizaciiT. gTavazobT weriTi saqmianobebis ramdenime magaliTs: weris swavlebis procesSi Sedegiania im saxis teqstis ramdenime nimuSis analizi, romlis weraSic gvinda vavarjiSoT moswavleebi. magaliTad, Tu maT unda daweron saga­ zeTo statia, jgufebs vurigebT nimuSebs da vTxovT, Seavson aseTi sqema: #

mizani

adresati

mniSvnelovani faqtebi

daskvna/ dasasruli

Cemi SeniSvnebi

1

mxolod mas Semdeg, rac kargad gaiazreben am nimuSebs, SeiZleba msgavsi weriTi davalebis micema. • moswavleebs vaZlevT naklul teqsts da iqve _ Casasmel elementebs. cxadia, Casasmeli elementebi SerCeulia masalis gaTvaliswinebiT. maT unda Seavson teqsti. • moswavleebs vaZlevT monacemebs, romlebze dayrdnobiTac unda aagon teqsti (magaliTad, adgilobrivi RirsSesaniSnaobebis megzuri). Semdeg etapze SeiZleba SevaqmnevinoT proeqti megzuris Sedgenaze da maT Tavad moiZion saWiro monacemebi da masalebi. erT-erT gakveTilze moswavleebi Tavad qmnian gzamkvlevs. • moswavle adgens teqsts Zalian konkretuli modeli-yalibis mixedviT, anu mas uwevs Sinaarsobrivi (da ara struqturuli) elementebis Secvla. 121

• moswavleebs eZlevaT sami dasawyisi: erTi istoriuli xasiaTis moTxrobaa, meore _ deteqtivi, mesame _ scenari skolis cxovrebidan. moswavleebma unda SeZlon dasawyisis mixedviT Janris gansazRvra da gagrZeleba Sesabamisi stiliT. • weris swavlebisas efeqturia meTodi `sakiTxi _ roli _ auditoria _ forma~. es meTodi aviTarebs weris unar-Cvevas, aZlierebs motivacias, aaqtiurebs Seswavlils, aviTarebs saqmianobis organizebis unar-Cvevas, aviTarebs SemoqmedebiT unars. igi gamoiyeneba individualuri muSaobisas. maswavlebeli avalebs moswavleebs grafaSi mocemuli TiToeuli komponentis werilobiT gaazrebasa da Camoyalibebas. 2. rekomendaciebi SefasebisaTvis Sefaseba aris saswavlo miznebis miRwevis xarisxis damdgeni monacemebis Segrovebis, aRricxvisa da analizis mudmivi procesi, moswavleTa warmatebisa da progresis Tanamimdevruli Seswavla. Sefasebis procesSi ismeba ramdenime mniSvnelovani kiTxva: • risTvis vafasebT (Sefasebis mizani)? • ras vafasebT (Sefasebis sagani)? • rogor vafasebT (Sefasebis xerxebi, instrumentebi)? • vis vafasebT (Sefasebis obieqti)? • rodis vafasebT (ra sixSiriT, ra vadebSi)? • rogor viyenebT Sefasebis Sedegebs (monacemTa analizi)? Sefasebis miznebi Sefasebis ZiriTadi miznebia: • calkeuli moswavlisa Tu moswavleTa jgufis ganviTarebaze xangrZlivi da uwyveti dakvirveba; • swavlebisa da swavlis procesis mudmivi Seswavla, monacemTa Sekreba da Sedegebis aRnusxva­/wardgena; • moswavleTa, maswavlebelTa, mSobelTa, skolis direqciisa da sazogadoebis (dainteresebis SemTxvevaSi) informireba swavlebis Sedegebis Sesaxeb; • moswavleTa saswavlo moTxovnilebebisa da saWiroebebis dadgena da Sesabamisi gadawyvetilebis miReba; • saswavlo programebis Semdgomi daxvewa; • swavlebis samomavlo procesebis ganxilva mSoblebTan da skolis xelmZRvanelobasTan erTad da Semdgomi srulyofa; moswavleebSi swavlisadmi Segnebuli damokidebulebis stimulireba; • moswavleTaTvis Sefasebisa da TviTSefasebis unaris ganviTareba; • swavlis procesis efeqtiani warmarTva da misi koreqtireba; auTvisebeli masalis, Secdomebis gamovlena da Sesabamisi RonisZiebebis gansazRvra; • saswavlo gegmebis (standartebis) Sesrulebisa da miRwevadobis Sefaseba saganSi; • swavlebisa da swavlisaTvis saWiro aqtivobebis SerCeva da dagegmva maswavleblis mier; • saswavlo strategiebis daxvewa; • saganmanaTleblo resursebis ufro efeqtianad gamoyeneba; maswavlebelTa profesiuli ganviTareba; • moswavleebis samomavlo moswrebis prognozireba; • Sefasebis Sedegebis gaTvaliswineba skolis ganviTarebis gegmis Sesagenad.

122

ganmsazRvreli

ganmaviTarebeli

mimdinare

yoveldRiuri davalebebis Sesrulebis, klasSi CarTulobis, klasSi monawileobis, proeqtis rome­lime etapis Semow­meba, romelSic ni­Sani iwereba.

yoveldRiuri davalebebis Sesrulebis, klasSi CarTulobis, klasSi monawileobis, proeqtis romelime etapis Sefaseba, romlis drosac moswavles vaZlevT komenta­ rebsa da rCevebs Sedegebis gasaumjobeseblad.

Semajamebeli

romelime Temis, drois garkveuli monakveTis, proeq­ tis bolos miRebuli niSani.

romelime Temis, drois garkveuli monakveTis, proeqtis bolos miRebuli sityvieri Sefaseba an werilobiTi komentari, rubrikebiT Sefaseba, rCevebi samomavlo Sede­gebis gasaumjobeseblad.

Sefasebis saxeebi da maTi gamoyeneba drois mixedviT

mimdinare Sefaseba warmodgenas gviqmnis saswavlo procesis mimdinareobaze, maswavlebels exmareba moswavleTa SesaZleblobebis, saswavlo saWiroebebisa da moTxovnilebebis dadgenaSi, Semajamebeli ki _ afasebs Sedegebs standartis moTxovnebTan mimarTebiT. ganmsazRvreli Sefasebis dros (iqneba es mimdinare Tu Semajamebeli) gaiTvaliswineT, rom Sedegi (qula/niSani/ procentuli maCvenebeli) droulad unda vacnoboT moswavles. es gazrdis mis pasuxismgeblobas. Sedegebis gamocxa­ deba garkveuli drois Semdeg kargavs efeqturobas, radgan moswavles aviwydeba Sesrulebuli samuSaos detalebi. ganmaviTarebeli Sefasebis dros moswavlis naSroms vukeTebT komentars (werilobiTs an zepirs). komentarSi unda Candes moswavlis individualuri problemebi, romelTa gacnobiereba mas daexmareba obieqtur TviTSefasebaSi, swavlis gasaumjobeseblad efeqturi strategiebis SemuSavebaSi. komentaris saSualebiT Cven SegviZlia moswavles mivuTiToT warmatebis Tu warumateblobis mizezebze. `kargia~, `ukeTesad SeiZleboda~, `yoCaR~, `cudad wer~ _ aseTi komentarebi mas arafers eubneba. moswavlem unda icodes, ratom iyo misi namuSevari kargi an cudi, raze gaamaxvilos yuradReba da rogor aRmo­fxvras xarvezebi. komentaris nimuSebi: `saintereso mosazrebaa, magram met damajereblobas SeiZenda, Sesabamisi argumentebiTa da teqstobrivi masaliT rom gagemyarebina~. `ratom gaviwydeba, rom CarTuli winadadebaSi mZimeebiT gamoiyofa? girCev, gaimeoro gankerZoebuli sityvebi da gamoTqmebi~. `Seecade, ufro gabeduli iyo sakuTari azris gamoTqmaSi. gaxsovdes, nebismieri azri misaRebia, Tu is argumentirebulia~. rogorc vxedavT, komentari rCevasac gulisxmobs da igi iseT niuansebs Seicavs, romlebic qulebSi ver aisaxeba. Sefasebis sami tipi imis mixedviT, ras adareben Sesafasebel sagans/obieqts, ganasxvaveben Sefasebis sam tips: • normaze orientirebuls, kriteriumze orientirebuls da pirovnebaze orientirebuls. Tu xdeba calkeuli moswavleebis moswrebis Sedareba, an moswavlis moswrebisa dadgenil normasTan (norma ganisazRvreba romelime jgufis moswrebiT), maSin es aris normaze orientirebuli Sefaseba. Tu moswavlis moswrebas adareben winaswar dadgenil kriteriumebs, maSin es kriteriumze orientirebuli Sefasebaa, romelic adgens, miaRwia Tu ara moswavlem kriteriumebiT gansazRvrul dones an ramdenma moswavle miaRwia amas klasSi. Tu moswavlis moswrebas adareben mis warsul moswrebas, es aris pirovnebaze orientirebuli Sefaseba. am SefasebiT advilad dgindeba moswavlis individualuri progresi. 123

cxadia, ismeba kiTxva: CamoTvlilTagan romeli gamoviyenoT? pasuxi yvelasaTvis naTelia, visac saswavlo procesTan Sexeba aqvs: pedagogiur praqtikaSi samive gamoiyeneba. TiToeulis gamoyenebas gansazRvravs Sefasebis mizani.

Sefasebis formebi

Sefasebis procesi Sefasebis sxvadasxva formas emyareba. es SeiZleba iyos pre­­ zentacia, weriTi samuSao, diskusiebi, proeqti, CaTvla an gamocda, saqaRalde, igive portfolio, TviTSefaseba da urTierTSefaseba da sxv. • prezentacia aris moswavlis individualuri Sefasebis forma, romelic amowmebs codnas da Txrobis, msjelobis, auditoriasTan kontaqtisa da kiTxvebze adekvaturi pasu­xebis gacemis unars. • weriTi samuSao aris moswavlis individualuri Sefasebis forma, romelic amowmebs codnas, azrovnebiT da weriT unar­ Cvevebs sakontroloebis, damoukidebeli saklaso samuSaoebis, weriTi saSinao davalebebis safuZvelze. weriT samuSaos miekuTvneba testebic, Tumca SeiZleba aq araerTgvarovani suraTi gvqondes. aris testebi, romlebic erT swor pasuxs iTxoven (Tundac ramdenime savaraudodan erTis Semoxazvas). maSin aseTi testebi ZiriTadad informaciuli codnis Sefasebis saSualebas iZleva. • diskusiebis dros maswavlebeli uzrunvelyofs moswavleTa Cabmas iseTi sakiTxis ganxilvaSi, romelzec SeiZleba alternatiuli Tvalsazrisebi iyos. es qmnis moswavleTa codnisa da rogorc azrovnebiTi, ise sakomunikacio una­ rebis Sefasebis saSualebas. • proeqti es aris romelime problemis individualuri an jgufuri (SeiZleba wyvilebSi) gadaWra, romliTac fasdeba moswavleebis ara marto codna, aramed saazrovno, sakomunikacio da socialuri unarebi, SemoqmedebiToba da cxovrebiseuli gamocdileba. proeqtis dagegmvis dros unda ganisazRvros problema (gaTvaliswinebuli iyos problemis aqtualuroba), ganisazRvros mkafio da miRwevadi mizani, romelic am problemis gadaWraze iqneba orientirebuli, konkretuli amocanebi am miznis ganxorcielebis gzebi TiToeuli amocanis Sesatyvisi konkretuli saqmianobebi, gawerili droSi (samuSao gegma) proeqtis ganxorcielebaze pasuxismgebeli pirebis miTiTebiT, mosalodneli Sedegebi da resursebi, romlebic saWiroa proeqtis gansaxorcieleblad. proeqti SeiZleba Sesruldes erTi sagnis farglebSi da integrirebulad (ramdenime sagnis farglebSi). proeqti SeiZleba iyos kvleviTi, gamoyenebiTi da SemoqmedebiTi. • saqaRalde anu e. w. `portfolio~ Sefasebis ufro xangrZlivi da Sromatevadi formaa. maswavlebeli acnobs moswavleebs Sefasebis mizans. maswavlebeli da moswavle winaswar Tanxmdebian im masalebze, romlebic daadastureben, rom moswavlem daakmayofila moTxovnebi da miaRwia sas­ wavlo Sedegs. moswavle xsnis sakuTar saqaRaldes, romelSic ideba Sefasebisas gamosayenebeli namuSevrebi. Sefasebis periodis dasrulebisaTvis moswavle wers angariSs, romelSic aRwers, Tu ra iswavla Sefasebis procesSi da ratom SearCia saqaRaldisaTvis maincdamainc warmodgenili masala. saqaRaldiT moswavlis Sefaseba saSualebas gvaZlevs, Tvali gavadevnoT mis individualur progress, SevadaroT sxvadasxva dros Seqmnili namuSevrebi erTmaneTs, vnaxoT, rogor gaiTvaliswina man Cveni komentarebi da rCevebi, romlebsac drodadro vaZlevdiT. TviTSefaseba da urTierTSefaseba. imisaTvis, rom moswavle SeeCvios sakuTari pasuxis Semowmebas, Camouyalibdes Secdomis mimarT swori damokidebuleba, daZlios SiSi Secdomis winaSe, xSirad unda mivceT sakuTari namuSevris Sefasebis saSualeba. TviTSefaseba mas exmareba imis 124

gacnobierebaSi, rom Secdomebis aRiareba da gamosworeba winsvlis aucilebeli pirobaa. TviTSefasebiT igi met valdebulebas grZnobs da cdilobs, maqsimalurad obieqturi iyos. TviTSefasebis ramdenime xerxi arsebobs. yvelaze gavrcelebulia swor pasuxebTan moswavleebis pasuxebis Sedareba. moswavleebi am Sedarebis gziT Tavad aRmoaCenen sakuTar Secdomebs da Semdeg aanalizeben, ratom dauSves es Secdomebi, ris codna daakldaT, ra ver gaiTvaliswines, iqneb koncentracia ver moaxerxes sakiTxTan dakavSirebiT an marTebuli gza ar airCies da sxva. TviTSefasebis procesSi mniSvnelovani swored sakuTari saqmianobis refleqsiaa. es aRmoaCeninebs moswavles Tavis sust mxareebs, romelTa dasaZlevadac unda mimarTos sakuTari Zalisxmeva. Sedegiania TviTSefasebis iseTi xerxi, roca moswavle winaswar SemuSavebuli Sefasebis sqemis mixedviT afasebs naSroms, Semdeg ucvlis mewyviles da erTmaneTis namuSevrebs afaseben, bolos ki maswavlebeli afasebs. am SemTxvevaSic mniSvnelovania analizis procesi. ra daemTxva Sefasebis am sam SemTxvevaSi erTmaneTs, ra _ ara da ratom? ris codna ar eyo moswavles Tavad an mis Tanaklasels obieqturi SefasebisaTvis. urTierTSefasebac mxolod maSin aris SesaZlebeli da nayofieri, Tu moswavleebs aqvT winaswar SemuSavebuli Sefasebis mkafio da naTeli kriteriumebi, romelTa safuZvelzec afaseben erTmaneTis namuSevars. TviTSefasebiTa da urTierTSefasebiT maswavlebeli afasebs moswavlis TviTSefasebis unars da mis analitikur SesaZleblobebs. rubrikebi. rogorc zemoT aRvniSneT, moswavleTa Cabma Sefasebis procesSi gaadvildeba, Tu isini kargad gaacnobiereben, ras iTxoven, ra Sedegebs elian maTgan. amis gacnobierebaSi maT daexmareba martivad, maTTvis gasagebi eniT Camoyalibebuli kriteriumebi, anu e. w. rubrikebi. rubrikebi aris konkretuli informacia Cveni moTxovnebisa da Sefasebis kriteriumebis Sesaxeb. gTavazobT rubrikebis magaliTs weris unaris SefasebisaTvis. maRali donis naweri gulisxmobs: 1. moxdenilad SerCeul Sesaval nawils da naTlad da garkveviT Camoyalibebul mosazrebas/ mosazrebebs; 2. mosazrebis damadasturebeli sul mcire sami argumentis moyvanas da maT gaSlas analizis safuZvelze; 3. naweris karg organizebas. abzacebis marTebulad gamoyenebas; 4. mwyobrad Camoyalibebul daskvniT nawils, romelic uSalod ukavSirdeba Tvalsazriss; 5. marTlweris normebis dacvas (sintaqsi, morfologia, punqtuacia). amis analogiiT SeiZleba Seiqmnas saSualo da dabali donis naweris rubrikebi. swavlebis gansxvavebuli stilis mqone moswavleebi da maTTan muSaobis ZiriTadi orientirebi Sedegsa da pirovnebaze orientirebuli swavlebis pirobebSi sanam maswavlebeli saswavlo process dagegmavs, man aucileblad unda gaiTvaliswinos is faqtorebi, romlebic xels Seuwyobs standartiT gaTvaliswinebuli Sedegebis miRwevas. es aris, upirveles yovlisa, moswavlis swavlis stili da inteleqtis saxeebi. xSirad moswavlis mier masalis vergagebis an misi destruqciuli qcevis mizezi aris is, rom Cven Zalian cota ram viciT misi individualuri Taviseburebebisa da saswavlo saWiroebebis Sesaxeb. amis erT­erTi magaliTi aris is, rom Cven moswavleebs uneburad Tavs vaxvevT swavlebis Cveneul stils, xolo roca moswavles iseT stils sTavazoben, rom Tavs komfortulad ar grZnobs, maSin naklebad erTveba saswavlo procesSi da misi swavlis Sedegi ver iqneba sasurveli. moswavlis swavlis stilis gansazRvrisas swori diagnozis dasma maswavlebels exmareba: • optimaluri saswavlo situaciis gansazRvraSi; • Seuferebeli saswavlo situaciis Tavidan acilebaSi; • alternatiuli strategiebis moZiebasa da gakveTilis gamravalferovnebaSi; 125

swavlebisas gasaTvaliswinebelia erTi mniSvnelovani ram: rogorc calkeul individebs gaaCniaT swavlis sakuTari stili, aseve maswavleblebs aqvT swavlebis gansakuTrebuli stili ise, rom amas Tavadac ver acnobiereben. Tu ar moxda moswavlis swavlis stilis diagnostireba, SeiZleba iyos sruli SeuTavsebloba klasSi, erTi mxriv, maswavleblis swavlebis stilsa da mis mier arCeul strategiebs da, meore mxriv, moswavlis swavlis stils Soris. swavlebis procesSi SeiZleba Segxvdes swavlis sxvadasxva stilis mqone moswavle. magaliTad: analitikosi _ detalurad ganixilavs masalas da nawil-nawil mihyveba, swavlobs mas; • holisti _ akeTebs mTlian mimoxilvas da daskvna gamoaqvs mTliani suraTis Seqmnis da ara detalebis ganxilvis Sedegad; • mWevrmetyveli _ swavlobs werisa da laparakis saSualebiT; • warmosaxvis unaris mqone _ advilad swavlobs suraTebiT, • sqemebiT, tabulebiTa da diagramebiT; • Teoretikosi swavlobs dakvirvebiTa da WvretiT. misTvis Zalian mniSvnelovania ideebi; • pragmatisti _ swavlobs praqtikaze dakvirvebiT. moswons problemebi da gaaCnia maTi gadawyvetis unari; • aqtivisti _ swavlobs keTebiT (qmedebiT). aseve arseboben moswavleebi, romlebic masalas sxvadasxva gziT aRiqvamen. magaliTad, zogi kargad aRiqvams masalas mosmeniT, zogi _ kiTxviT, zogi _ SexebiT, zogic vizualurad. sasurvelia, moswavleebs mivceT swavlis stilis Sesatyvisi formis arCevis SesaZlebloba. ismis kiTxva: ra qnas maswavlebelma, romelsac swavlebis erTi stili aqvs arCeuli? rogor unda SeZlos man, erTma, TiToeuli moswavlis swavlis stilis gaTvaliswineba? gamosavali swavlebis stilisa da meTodebis mudmiv cva­lebadobaSia. es maswavlebels daexmareba gazardos moswavleTa CarTulobis xarisxi saswavlo procesSi da daakmayofilos yvela moswavlis saswavlo moTxovnileba. maswavleblis swavlebis stilis Seusabamobam moswavlis swavlis stilTan da arasworad SerCeulma strategiam, meTodma SeiZleba gamoiwvios moswavlis gulgriloba da destruqciuli qcevac ki. yvela maswavlebeli unda icnobdes zemoT CamoTvlil swavlis stils. moswavlis swavlis motivacia xSirad aris damokidebuli maswavlebelsa da moswavles Soris urTierTobaze. warmatebuli urTierToba ki damokidebulia imaze, Tu ramdenad iziareben moswavle da maswavlebeli erTmaneTis interesebs. moswavlis swavlis stilis, misi individualobis sworad gageba maqsimalurad uwyobs xels efeqtiani saswavlo urTierTobis Camoyalibebas. saswavlo procesis sworad dagegmva, rogorc zemoT aRvniSneT, damokidebulia inteleqtis saxezec, romelsac moswavle flobs. amerikelma mecnierma hovard gardnerma Seqmna mravalmxrivi inteleqtis Teoria, romlis mixedviTac adamianebs SeiZleba hqondeT gansxvavebuli inteleqtualuri unarebi, kerZod: lingvisturi _ metyvelebis kargi unari; maTematikur-logikuri _ abstraqtuli problemebis gadaWris, maTematikuri da mecnieruli procesebis gagebis kargi unari; vizualur-sivrciTi _ vizualuri samyaros zusti aRqmisa da vizualuri gamocdilebis gamoyenebis (rekreaciis) kargi unari; sxeulebriv-kinesTetikuri (moZraobiTi) _ sxeulis marTvis, misi moZraobebis gakontrolebisa da Secvlis kargi unari; musikaluri _ bgeris simaRlis, tonis da ritmis SegrZnebis unari; interpersonaluri (pirovnebaTSorisi) _ sakuTari samuSaos kargad dauflebisa da sxvebis motivirebis unari; 126

intrapersonaluri (Sidapirovnuli) _ sakuTari Tavis Secnobis, sakuTari cxovrebisa da swavlis procesis marTvis unari; mogvianebiT hovard gardnerma am CamonaTvals daumata kidev erTi _ naturalisturi _ bunebisa da gare samyaros wvdomis unari. qvemoT gTavazobT cxrils, romelSic Svidi inteleqtualuri unaria warmodgenili.

#

bavSvebi, romelTa orientacia aris mkafio

fiqroben

uyvarT

esaWiroebaT

wignebi, audioCanawerebi, furclebi, dialogi, ganxilva, debatebi, istoriebis moyola da sxva.

1

lingvisturi

sityvebiT

kiTxva, wera, istoriebis moyola, sityvebiT TamaSi da sxva.

2

logikur­ maTema­tikuri

logikuri kavSirebiT, daskvnebiT

eqsperimentireba, kiTxvebis dasma, logikuri Tavsa­ texebis amoxsna da sxva.

is, rac SeiZleba gamo­ ikvlion, sabunebismetyve­ lo masalebi, konstruqtorebi, eqskursiebi planetariumebSi, problemuri situaciebi.

3

vizualur­ sivrciTi

gamosaxu­lebiT da suraTebiT

proeqtebis, monaxazis Seqmna, xatva, warmosaxva da sxva.

mxatvroba, video, kino, sla­ idebi, warmosaxviTi TamaSebi, labirinTebi, ilustrirebuli wignebi, eqskursiebi.

4

moZraobiTi (kinesTe­tikuri)

somaturi (SexebiTi) grZnobebis saSualebiT

cekva, sirbili, Sexeba, Jes­ tikulacia, sxva.

roluri TamaSebi, dramatuli dadgmebi, moZraobebi, sporti da fizikuri TamaSebi, praqtikuli swavleba.

5

musikaluri

ritmisa da melodiebis saSualebiT

simRera, mosmena, RiRini sxva.

koncertebze siaruli, musikaluri instrumentebi, saxli da skola, sadac mRerian.

6

pirovnebaT­ Sorisi (interper­ sonaluri)

sxva adamianebis ideebis atacebiT

iyvnen liderebi, organizatorebi, Suamavlebi; iaron saRamoebze, sxva.

megobrebi, jgufuri TamaSobebi, elitarul wreSi triali, sazogadoebrivi RonisZiebebi, klubebi, sxva.

ocneba, myudro garemoSi yofna, dagegmva

adgili ganmartoebisTvis, arCevanis SesaZlebloba, proeqtebi, romelTa gan­xorcielebis vada Tavad moswavlis tempzea damokidebuli.

7

Sidapirov­ nuli (intraper­ sona­luri)

sakuTar `meSi~ CaR­ rmavebiT

cxadia, rom inteleqtebis mravalferovnebis SemTxvevaSic gamosavali erTia: maswavlebelma moswavleebs misces formis arCevis SesaZlebloba da mudmivad gaamravalferovnos saswavlo meTodebi. motivaciis xelSemwyobi faqtorebi moswavleTa motivaciis gareSe warmatebuli swavla SeuZlebelia. arsebobs motivaciis garegani da Sinagani faqtorebi. niSani, dasjis SiSi da jildo motivaciis ga­regani faqtorebia da maTiT aRZruli motivacia arsebobs manam, sanam es faqtorebi arsebobs. amdenad, is xanmoklea. Sinagan motivacias gansazRvravs sagnis mimarT interesi, sakuTari saWiroebis gancda, TviTdamkvidrebisa da TviT­realizaciis SesaZlebloba, SesaZlebloba da survili, moipovo aRiareba sxvebisagan. arsebobs moswavleTa motivaciis Seqmnis sxvadasxva saSualeba. kerZod: a) saklaso garemo. Tu klasSi Tbili, Tavisufali, inteleqtualurad da emociurad usafrTxo saswavlo garemoa, Tu moswavleebi SeuzRudavad gamoTqvamen sakuTar mosazrebebs da ar eSiniaT, rom maT gansxvavebuli azrisaTvis gakicxaven an dascineben, es moswavleebs swavlisadmi dadebiT ganwyobas aRuZravs. mniSvnelovania fizikuri garemoc. moswavleebs xeli unda miuwvdebodeT saintereso saswavlo masalaze 127

_ audio­ video Canawerebze, bukletebze, plakatebsa da sxvadasxva TvalsaCinoebaze da hqondeT saSualeba, prezentaciisas an damoukidebeli, individualuri Tu jgufuri muSaobisas gamoiyenon. b) waxaliseba. maswavlebli stimuls aZlevs moswavleebs SeqebiT. zogierT mozards susti motivacia gaaCnia. aseTebi mudmiv Seqebasa da mxardaWeras saWiroeben. maswavleblis mier aRZruli stimuli moswavleebSi Sinagan kmayofilebas unda iwvevdes, radgan xSirad es maT aZlevs saSualebas, Tavi daimkvidron klasSi, TanatolebSi. magram aq maswavlebels zomiereba marTebs. ar aris mizanSewonili gadaWarbebuli da xSirad daumsaxurebeli Seqeba, radgan aman SeiZleba maTi Sinagani motivacia daaqveiTos. g) swavlis miznisa da Sedegebis gacnobiereba. moswavleebma unda icodnen, ra aris konkretuli masalis swavlis mizani da Tu davexmarebiT moswavleebs miznis gacnobierebaSi, isini Seecdebian, miaRwion mas. xSirad moswavleebma ar ician, rogor miaRwion mizans. amitom maswavlebeli unda daexmaros maT miznis misaRwevi saSualebebis SerCevaSi. moswavleebs unda davexmaroT imis gacnobierebaSic, ramdenad miaRwies Sedegs. ra Zlieri da susti mxareebi aqvT. ra daexmara maT Sedegebis miRwevaSi da ris gaumjobeseba sWirdebaT. d) saswavlo masalis swori organizeba. naTeli, kargad Camoyalibebuli masala advilad asaTvisebelia moswavlisaTvis. masalis damuSavebis ori meTodi arsebobs: • axali masala eyrdnoba Zvels da gamomdinareobs iqidan; • axlad naswavli masala moswavlem unda Seadaros Zvels da Tu saWirod CaTvlis, mis Sesaxeb sawinaaRdego mosaz­ rebebic gamoTqvas. masala ar unda iyos arc Zalian advili da arc Zalian rTuli. erT SemTxvevaSi moswavles ekargeba interesi, meore SemTxvevaSi SeiZleba gauCndes sakuTari ususurobis gancda. rCevebi maswavlebels • mimarTeT sxvadasxva gzas moswavleTa gakveTilis msvlelobaSi Casabmelad. amisaTvis: • uzrunvelyaviT, rom moswavleebma maswavlebelze meti ilaparakon da esaubron erTmaneTs da ara maswavlebels; • moswavleebi unda grZnobdnen imas, rom maTi xedva Rirebulia da rom maT sWirdebaT sxvi­si azrebisa da SeniSvnebis mosmena; • saswavlo saqmianobaSi yvela moswavle unda iyos Cabmuli, ganurCevlad niWisa da SesaZleblobisa; yovelma maTganma unda icodes, rom TiToeuls SeuZlia ganumeorebeli wvlilis Setana Tavisi gansxvavebuli warmodgenebiTa da xedviT. • dadebiTi muxti SeitaneT pasuxebSi moswavleTa SekiTxvebze. • ar datovoT uyuradRebod arc erTi moswavlis mier dasmuli SekiTxva. Tu is pasuxs ver miiRebs klasSi, erTad gansazRvreT wyaro, romelSic SeiZleba am SekiTxvaze pasuxis moZebna (SeiZleba es iyos enciklopedia, ganmartebiTi an sxva saxis leqsikoni, interneti, bibliografia da sxva); • moerideT SefasebiTi xasiaTis komentarebs moswavleTa SekiTxvebze (magaliTad, „es SekiTxva araarsebiTia...~„sjobda, SekiTxva sxvagvarad dagesva...~ da sxva misT.) xSirad dasviT Ria SekiTxvebi. • dasviT SekiTxvebi, romlebic moswavleebisagan moiTxovs prognozirebas, hipoTezis gamoTqmas, Sefasebas, daskvnebis gamotanas da romlebic mravalferovani pasuxebis gacemis saSualebas iZleva; • kargi iqneba, Tuki SekiTxvis dasmis Semdeg moswavleebs aTiode wams miscemT pasuxis mosafiqreblad; 128

• praqtikaSi daamkvidreT iseTi SekiTxvebis dasma, romlebic moswavleebs daexmareba sakuTari varaudebisa da logikis gacnobierebaSi (magaliTad, „ratom fiqrob, rom ase moxdeba, ra miganiSnebs amaze?~). waaxaliseT moswavleebi, raTa maT daasabuTon TavianTi mosazrebebi; SeniSvnebis micemis nacvlad dasvan SekiTxvebi, rolebic delikaturad mianiSneben mosaubres, rom mis naTqvamSi myari argumentis arqonis SemTxvevaSi SeiZleba eWvi Seitanon. magaliTad, „saidan ici?~ „riT daamtkiceb?~ an „ratom fiqrob ase?~;damajereblobisaTvis ganavrcon, ganmarton an daazuston sakuTari azrebi (amisaTvis SesaZlebelia azris xelaxali, sxvagvari formulireba).

8.2. zogierTi sasargeblo rCeva amonaridebi saqarTvelos dawyebiTi ganaTlebis proeqtis G-PriEd-is farglebSi avtorTa koleqtivis mier momzadebuli saresurso saxelmZRvanelodan1 diferencirebuli swavlebis midgoma rogorc aRvniSneT diferencirebuli swavleba niSnavs saswavlo procesis morgebas moswavleTa saWiroebebze. esaa erT klasSi myofi gansxvavebuli miRwevebis mqone moswavleTa gasxvavebulad swavleba. swavlebis diferencirebaSi SeiZleba igulisxmebodes erTsa da imave klasSi moswavleTa sxvadasxva jgufTan gansxvavebuli meTodebis da/an resursebis gamoyeneba. igi iTvaliswinebs erTi klasis moswavleebis dajgufebas/dayofas doneebis mixedviT. diferencirebuli swavlebis mTavari mizania, rom TiToeulma moswavlem miaRwios saukeTeso Sedegs Tavisi SesaZleblobebis farglebSi. am TvalsazrisiT diferencirebuli swavleba calsaxad ar gulisxmobs gansxvavebuli monacemebis mqone moswavleebis mier Tanabari Sedegebis miRwevas. SesaZlebelia, susti moswavle yovelTvis ver daewios warmatebulebs, Tumca, zogjer susti moswavle iseTive Sedegs aRwevs, rogorsac warmatebuli. diferencirebuli midgomiT moswavleebs eZlevaT saSualeba, daZlion swavlis procesSi warmoqmnili barierebi da mkveTrad gaaumjobeson Sedegebi. maswavlebeli amas aRwevs uwyveti Sefasebisa da moswavleTa moqnilad dajgufebis gziT. saswavlo procesSi SesaZlebelia iseTi elementebis diferencireba, rogoricaa: Sinaarsi, procesi, davalebebi da garemo. erovnuli saswavlo gegmis mixedviT, diferencirebuli swavleba _ es aris saswavlo procesis imgvari organizeba, romelic gaTvlilia TiToeuli moswavlis an moswavleTa jgufebis saWiroebebze, unarebze da SesaZleblobebze. diferencirebuli swavleba aigeba Semdegi faqtorebis gaTvaliswinebiT: 1. moswavleebisa da maswavleblebis molodinebis gacnobiereba; 2. moswavleebis codnis, unarebisa da swavlis stilis gansazRvra; 3. dakvirveba imaze, Tu rogor igeben moswavleebi davalebas; 4. samomavlo gegmebis dasaxvis mizniT Sedegebis Semowmeba da analizi. 1. diferencirebuli swavlebis efeqturi gamoyeneba mTlianad imazea damokidebuli, Tu ramdenad kargad icnobs maswavlebeli Tavis moswavleebs da ramdenad iTvaliswinebs TiToeuli moswavlis codnas, unar-Cvevebs, damokidebulebas da unikalur gamocdilebas, romelic yalibdeba mSoblebTan, TanatolebTan, mediasa da samyarosTan yoveldRiuri urTierTobiT. 1

gTavazobT amonaridebs saqarTvelos dawyebiTi ganaTlebis proeqtis G-PriEd-is farglebSi avtorTa koleqtivis mier momzadebuli saresurso saxelmZRvanelodan „kiTxvisa da weris swavleba dawyebiT safexurze“ aRniSnuli amonaridebi skolaSi qarTulis swavlebis gansakuTrebiT mtkivneul problemebs exeba da amdenad maswavleblebisaTvis saintereso da sasargeblo iqneba. rac Seexeba am wignis srul versias, SegiZliaT moiZioT saitze: http://www.kargiskola.ge/

129

diferenciaciis strategiis gamoyeneba maswavleblisgan swavlisa da swavlebis sxvadasxva meTodis flobas moiTxovs. ganaTlebis specialisti jenifer gofroi Tvlis, rom maswavlebelma, romelic diferencirebul swavlebas iwyebs, Svidi sabaziso principi unda gaiTvaliswinos: 1. SeiswavleT Tqveni moswavleebi da maTi interesebi, motivacia, saWiroebebi, miznebi. sasurvelia, es saswavlo wlis dawyebisTanave gaakeToT. SegiZliaT gamoiyenoT sxvadasxva wyaro, magaliTad, moamzadoT specialuri kiTxvari, romelsac moswavleebi da maswavleblebi Seavseben. 2. gaacaniT moswavleebs diferencirebuli swavlebis idea. gamarTeT klasSi diskusia diferencirebuli swavlebis mniSvnelobisa da formebis Sesaxeb. es gansakuTrebiT aqtualuria, Tu diferencirebul swavlebas moswavleebi pirvelad exebian. moswavleebma imTaviTve unda icodnen, ratom iReben maTi Tanaklaselebi gansxvavebul davalebebsa da saswavlo resursebs. igive exebaT moswavleTa mSoblebsac. 3. safuZvlianad SeiswavleT sagnisa da klasis standartebi (misaRwevi Sedegebi) da programa (Sinaarsi). darwmundiT, rom kargad gesmiT misaRwevi Sedegebis Semadgeneli unar-Cvevebi da maTi swavlebis meTodebi. Tu ase ar aris, nu daiwyebT diferencirebul swavlebas. 4. daiwyeT mcirediT. Tu diferencirebuli swavlebisken pirvel nabijebs dgamT, nabij-nabij gaamdidreT gakveTilebi diferencirebuli aqtivobebiT. Tavdapirvelad dauTmeT diferencirebuli swavlebis bloks gakveTilis erTi nawili. ar aris aucilebeli, rom yvela gakveTili datvirToT diferencirebuli swavlebis aqtivobebiT. TandaTanobiT gazardeT diferencirebuli aqtivobebis raodenoba da nel-nela gadadiT mTliani gakveTilebisa da Tematuri blokebis diferencirebaze. 5. imuSaveT organizebulad. es gansakuTrebiT mniSvnelovania diferencirebuli swavlebisTvis. imTaviTve gaacnobiereT, rom diferencirebuli swavlebis dros moswavleTa nawili klasSi damoukideblad imuSavebs. xSirad maswavlebelTa pirveli reaqcia diferencirebasTan mimarTebiT ase gamoixateba: `xuT nawilad xom ar gaviWrebi? me Tu ramdenime bavSvTan vimuSave, danarCenebs vin mixedavs? isedac ar undaT swavla da xom gadavlen yiraze?~ aseTi reaqcia sruliad mosalodnelia. diferencirebuli swavleba kompleqsuri procesia, is aqtivobebisa da resursebis efeqtur marTvas moiTxovs. amitom aucilebelia diferencirebis dawyebisTanave saTanado wesebisa da procedurebis danergva saklaso oTaxSi. klasis marTvis procesSi SegiZliaT daixmaroT moswavleebic. xSirad swored isini gvTavazoben organizebasTan dakavSirebuli problemebis originalurad gadawyvetis gzebs. 6. iyaviT Ria da moqnili. maswavleblebma viciT, rom gakveTilis gegma aris erTgvari gzamkvlevi da ara xelSeuxebeli dokumenti. Tu diferencirebuli gakveTili ise ar warimarTa, rogorc gegmavdiT, dafiqrdiT, ram gamoiwvia es. 7. gaiTvaliswineT analizis Sedegad gamotanili daskvnebi momdevno gakveTilebis dagegmvisas. 8. iTxoveT daxmareba da gamoiyeneT yvela xelmisawvdomi resursi. SesaZloa, Tqvens skolaSi romelime kolega aseve cdilobdes diferencirebuli swavlebis danergvas. Tu axlos aseTi aravinaa, skolis bazaze SeqmeniT maswavlebelTa saswavlo jgufi diferencirebuli swavlebis sakiTxze. aseve, mimarTeT internetSi wyaroebs, wignebs, gzamkvlevebs. yovelTvis gamoiZebnebian adamianebi, romlebic daxmarebas gagiweven inovaciuri midgomis danergvaSi. mimarTeT maT! kiTxvis diferencirebulad swavleba ra aris leqsikuri maragi da ratom aris igi mniSvnelovani? mdidari leqsikuri maragi kiTxvasa da swavlaSi warmatebis mniSvnelovani winapirobaa. gaazrebuli kiTxvaca da werac mniSvnelovanwilad leqsikur maragzea damokidebuli. gageba-gaazrebasTan dakavSirebuli problemebis umTavresi mizezi swored leqsikuri maragis simwirea. kargi mkiTxvelebi gamoirCevian sityvebis codniT da SeuZliaT, didi Zalisxmevis gareSe gamoiyenon isini saWiroebis mixedviT. sityvebis codna mWidrod ukavSirdeba akademiur warmatebas yvela 130

saganSi, vinaidan mdidari leqsikuri maragis mqone moswavle ufro swrafad da ukeT igebs axal cnebebs, azrebsa da ideebs, vidre mwiri leqsikuri maragis mqone. leqsika aris enaSi arsebuli sityvebis maragi, romlis saSualebiTac Cven vamyarebT zepir da weriT komunikacias. sityvebis codna marTlac arsebiTia gageba-gaazrebisaTvis. adamiani ver gamoitans azrs wakiTxulidan, Tuki teqstis sityvaTa umravlesobis mniSvneloba ar esmis. rac Seexeba saswavlo donis teqstebs, arsebobs rekomendaciebi maTSi nacnobi sityvebis sasurveli raodenobis Sesaxeb. saSualod, nacnob sityvaTa raodenoba unda meryeobdes 90-dan 95%-mde. leqsikis gamdidrebaze orientirebuli aqtivobebi exmareba moswavles im sityvaTa aTvisebaSi, romlebic yoveldRiur cxovrebaSi iSviaTad an saerTod ar xvdeba. garda amisa, moswavleebi unda gaecnon e. w. sakvanZo, sayrden an mniSvnelovan sityvebs, romlebic aucilebelia mocemuli teqstis dasamuSaveblad. sityvebis sxvadasxva savarjiSosa da mravalferovan konteqstSi gamoyenebis aqtivobebs gacilebiT ukeTesi Sedegi aqvs, vidre TviT am sityvebis an maTi ganmartebebis dazepirebas. sityvis codna niSnavs, rom bavSvs SeuZlia misi ganmarteba (Tavisi sityvebiT) da gamoyeneba sxvadasxva konteqstSi. unda ganvasxvavoT sityvis definiciuri codna (rodesac SegviZlia sityvis ganmarteba) sityvis konteqstualuri codnisgan (roca SegviZlia sityvis sxvadasxva konteqstSi gamoyeneba). magaliTad, moswavlem SesaZloa Tavisi sityvebiT ganmartos esa Tu is sityva, magram ver SeZlos am sityvis mniSvnelobis adekvaturad aRqma winadadebaSi an ver Seadginos winadadeba am sityvis gamoyenebiT. meore mxriv, SeiZleba bavSvs ar gauWirdes ama Tu im sityvis mniSvnelobis gageba winadadebis konteqtSi, magram ver ganmartos igi. sityvebis codna aseve SeiZleba moicavdes sityvis morfologiur analizs, sityvis nawilebisa da maTi Tanmimdevrobis gaazrebas. skolaSi bavSvebi gansxvavebuli leqsikuri maragiT Sedian _ es mniSvnelovanwiladaa damokidebuli ojaxis socio-ekonomikur mdgomareobasa da kulturul maxasiaTeblebze. bavSvebi, romlebsac skolaSi Sesvlamde ufro mdidari leqsikuri maragi aqvT, swavlaSi ufro iolad aRweven warmatebebs. isini ki, visac mwiri sawyisi leqsikuri maragi aqvT, nela da Znelad aRweven imave Sedegebs. kiTxvisTvis Tavis arideba iwvevs leqsikuri maragis simwires. ar kiTxulob _ ar gaqvs mdidari leqsika! ar gaqvs mdidari leqsika _ wakiTxuls ver igeb da amitom arc kiTxulob! saskolo teqstebs ki emateba da emateba moculoba, sirTule... leqsikuri maragis swavlebis ZiriTadi midgomebi da strategiebi mimovixiloT leqsikuri maragis swavlebis ZiriTadi midgomebi da strategiebi. pirvel rigSi, gavmijnoT sityvebis swavlebisa da aTvisebis ori gza, esenia: pirdapiri (eqsplicituri) da Tanmdevi. bavSvebi sityvebis umravlesobas arapirdapiri, Tanmdevi gziT iTviseben. sityvebis arapirdapiri gziT swavlebis yvelaze efeqturi saSualebebia: • saubrebi da diskusiebi mravalferovan, saintereso sakiTxebze. saubarSi gagonil sityvebs bavSvebi nabeWd teqstebSic advilad cnoben da iazreben; • bavSvisaTvis xmamaRla wakiTxva. es aqtivoba gansakuTrebiT efeqturia, roca mkiTxveli Cerdeba ucnob sityvasTan da ganmartavs mas, aseve, wakiTxvis Semdeg ganixilavs aseT sityvebs moswavleebis monawileobiT. gonebrivi ruka meTodis/aqtivobis Sesaxeb `gonebrivi ruka~ aris grafikuli sqema, romelic exmareba moswavles informaciis TvalsaCinod organizebasa da warmodgenaSi. igi gamoiyeneba rogorc sainformacio-SemecnebiTi, ise mxatvruli teqstebis gaazrebisaTvis, axali da/an rTuli leqsikuri erTeulebis Sesaswavlad. gonebrivi rukis centrSi moTavsebulia cneba/Tema, xolo misgan iSleba am cnebasTan/TemasTan dakavSirebuli ZiriTadi maxasiaTeblebi/cnebebi/qveTemebi. imis gamo, rom maxasiaTeblebi gonebrivi rukis centridan klasterebad1 iSleba, mas xSirad klasterul rukasac uwodeben. 1

klasteri _ saganTa jgufi, romelic Sedgenilia msgavsi niSan-Tvisebebis mixedviT.

131

`gonebriv rukas~ mravali daniSnulebiT iyeneben: a) winare codnis gasaaqtiureblad; b) wakiTxuli teqstis gasaazreblad; g) weriTi namuSevris dasagegmad; d) ganmaviTarebeli Sefasebis instrumentad; e) ideis/cnebis gansamartad. am meTodis gamoyenebiT moswavleebs ganuviTardebaT: • informaciis gaazrebisa da damaxsovrebis unarebi; • cnebebis/sityvebis erTmaneTTan dakavSirebis unari; • informaciis daxarisxebis unari; • saazrovno procesis grafikulad warmodgenis unari. muSaobis forma: individualuri, wyvili, mcire jgufi, mTeli klasi resursi: specialuri resursi ar aris saWiro. msvleloba • maswavlebeli dafaze dauwers moswavleebs samizne cnebas/Temas; • sTxovs maT, gaixsenon am cnebasTan/ideasTan dakavSirebuli maxasiaTeblebi/cnebebi/qveTemebi. • moswavle dawers centralur cnebasTan/TemasTan logikurad dakavSirebul maxasiaTeblebs/ cnebebs/qveTemebs da xazebiT an isrebiT daakavSirebs maT samizne cnebasTan. tyvis/cnebis rukai sityvebi imkiTxvelTa Teatri da misi variaciebi meTodis/aqtivobis Sesaxeb “mkiTxvelTa Teatri~aris meTodi, romelic gulisxmobs moswavleTa mier winaswar SerCeuli teqstis rolebSi wakiTxvas. mexuTe-meeqvse klasSi maswavlebeli kvlav agrZelebs muSaobas gawaful kiTxvaze. aRniSnuli aqtivoba orientirebulia gamometyvelebiTi kiTxvisa da zepirmetyvelebis unerebis ganviTarebaze, radgan teqstis rolebSi kiTxva ar gulisxmobs mxolod avtoriseuli teqstis pirdapir „ amokiTxvas“, moswavleebs aqvT saSualeba gaakeTon „ CanarTebi“, gaamkveTron zogierTi pasaJi, an mogvcen sakuTari interpretacia. meTodi Zalian efeqturi da Tanac bunebrivi gzaa gawafuli kiTxvis unaris dasaxvewad, radganac moswavleebi TavianT rolebze muSaobis procesSi varjiSoben gawaful kiTxvaSi. warmovidginoT, Tu moswavleebs erTi da igive teqstis ramdenjerme wakiTxvas vTxovT. procesi mosawyenia da monotonuri, Tumca „ mkiTxvelTa Teatri~ saSualebas iZleva monotonuri procesi saxaliso TamaS-aqtivobad gadavaqcioT. maT SeiZleba teqstis kiTxvis dros icvleba davalebebei da instruqciebi: • teqstis kiTxva rolebSi arRvevs monotonur garemos; • sxvadasxva rols gansxvavebuli xmis tembri, kiTxvis manera da saubris stili axasiaTebs; • monawiles ufleba aqvs „ganaaxlos“ teqsti. caamatos replikebi, mogvces sakuTari interpretacia; • rolebSi kiTxva SeiZleba warvmarToT sxvadasxva simaRlis xmiT-wavikiTxoT CurCuliT, odnav aweul xmaze, aweul xmaze da a. S. • aseve gansxvavebul tonalobaSi da sxvadasxva intonaciiT ikTxeba teqstis sxvadasxva adgili. kiTxva rolebSi saxaliso da datvirTuli aqtivobaa, amitomac sasurvelia wlis ganmavlobaSi misi araerTxel ganxorcieleba. gTavazobT amonaridebs avtorTa koleqtivis mier momzadebuli saswavlo-meTodologiuri resursebis krebulidan : aRniSnuli saresurso wigni momzadda saerTasoriso ganviTarebis saagentos 132

saqarTvelos dawyebiTi ganaTlebis proeqtis farglebSi.1 am amonaridebSi kargad Cans aRniSnuli aqtivobis msvleloba da mimdinareobis fazebi. „mkiTxvelTa Teatris“ meTodis xSirad gamoyeneba mniSvnelovani unarebis Camoyalibebas uwyobs xels. esenia: • gamarTulad (gabmulad, swrafad, uSecdomod, intonaciiT) kiTxvis unari; • yuradRebis koncentrirebis unari; • mosmenisa da metyvelebis unarebi; • socialuri, TanamSromlobiTi da interpersonaluri unarebi; • TviTSefasebis unari. muSaobis forma: jgufuri. resursi: teqsti/wigni/ saxelmZRvanelo TiToeuli moswavlisTvis. msvleloba: • maswavlebeli SearCevs nawarmoebs. sasurvelia, es iyos naratiuli/TxrobiTi saxis teqsti saintereso gmirebiTa da siuJetiT. • maswavlebeli teqsts daamuSavebs klasSi samfaziani modelis gamoyenebiT-1. gamowveva,2. siRrmiseuli wvdoma, anu Sinaarsis realizeba da 3. refleqsia. • mas Semdeg, rac moswavleebi kargad gaiazreben nawarmoebs, maswavlebeli moamzadebs teqsts “mkiTxvelTa Teatris~ dasadgmelad. pirvel rigSi, igi gansazRvravs saWiro raodenobis rolebs; SeniSvna: Tu rolebis raodenoba zustad ar emTxveva moswavleTa raodenobas klasSi, SesaZlebelia mTxrobelis teqstis danawevreba da gadanawileba moswavleebs Soris. • maswavlebeli teqsts gadaakeTebs ise, rom miTiTebuli iyos, vin waikiTxavs teqstis TiToeul monakveTs (piesis teqstis msgavsad). (teqstis nimuSi ix. qvemoT); • maswavlebeli moswavleebs urigebs rolebad danawevrebul teqsts da anawilebs rolebs; • moswavleebi individualurad, Cumad ecnobian sakuTar monakveTebs da cdiloben warmoidginon, rogor waikiTxaven teqsts intonaciisa da Jestebis gamoyenebiT; • individualurad muSaobis Semdeg moswavleebi wyvilSi/jgufSi araerTxel kiTxuloben teqsts da erTmaneTis daxmarebiT cdiloben, daxvewon gamoTqma, intonacia, Jestebi da a.S.; SeniSvna: kargi iqneba, Tu moswavleebi Tavadve izruneben sakuTari personaJisTvis saxasiaTo, martivi rekvizitis damzadebazec. • bolos moswavleebi warmoadgenen `mkiTxvelTa Teatrs; • aqtivobis Semdeg maswavlebeli gamarTavs Semajamebel diskusias. moswavleebi fiqroben da msjeloben warmodgenis Zlier da dasaxvew aspeqtebze, sakuTari rolis Sesrulebis efeqturobaze. SesaZlebelia, Sejameba sxvagvaradac warimarTos, kerZod: 1. moswavleebma Seavson TviTSefasebis rubrika, romelic Seicavs Sesatyvis kriteriumebsa da maCveneblebs; (nimuSi ix. qvemoT) 2. sasurvelia, moswavleebi awarmoebdnen „mimoweris dRiurebs“. am SemTxvevaSi SesaZloa ramdenime Canaweri Catarebuli gakveTilis mimoxilvas mieZRvnas. SeniSvna: mravalricxovani klasis SemTxvevaSi SesaZlebelia klasis or Tanabar nawilad gayofa. aseT dros pirveli jgufi dadgams warmodgenas, xolo meore auditoriis/mayureblis rols Seasrulebs. Semdeg rolebi Seicvleba.

4. SeniSvna _ proetis mesveurTa da avtorTa mier momzadebuli masalebiT sargeblobis ufleba miecaT saxelmZRvaneloebis avtorTa koleqtivebs, ris gamoc madlobas vuxdiT am proeqtis xelmZRvanelobasa da yvela avtors.

133

mkiTxvelTa Teatris Sefaseba varianti 1: nawarmoebis wakiTxvis dasrulebis Semdeg maswavlebeli gamarTavs Semajamebel diskusias moswavleTa refleqsiaze orientirebuli SekiTxvebis dasmiT: • ras grZnobdiT warmodgenis msvlelobisas? • mogewonaT Tu ara Cveni wamodgena? • ra mogewonaT yvelaze metad? • ris gaumjobeseba SeiZleba Semdgomi warmodgenisaTvis? varianti 2: moswavleebi akeTeben TviTSefasebis individualur Canawerebs. savaraudo SekiTxvebi: • rogor Seafasebdi sakuTar rols? • visi wakiTxuli mogewona yvelaze metad? ratom? • Sen ras gaaumjobesebdi? • ra unda gavaumjobesoT (kiTxvis teqnikis kuTxiT) klasSi? sasurvelia, maswavlebelma SeimuSaos rubrika Sesatyvisi kriteriumebiT da maCveneblebiT. pirveli warmodgenis Semdeg moswavleebi gaecnobian rubrikas da imsjeleben imis Sesaxeb, Tu ramdenad Seesabameboda warmodgena ama Tu im kriteriums. SesaZloa, diskusiis an Canawerebis gacnobis Sedegad rubrika Seivsos/Caswordes. qvemoT mocemulia rubrikis nimuSi. igi gamodgeba rogorc calkeuli moswavlis Sesafaseblad, ise mTliani procesis Sesajameblad. rogorc ukve aRiniSna, maswavlebels SeuZlia gadaakeTos an daamatos esa Tu is kriteriumi da Sesabamisi indikatori/ maCveneblebi: kriteriumebi

gasaumjobesebeli

damakmayofilebeli

saukeTeso

uSecdomod wakiTxva

SecdomiT wakiTxuli sityvebis raodenoba didia.

SecdomiT wakiTxuli sityvebis raodenoba umniSvneloa.

SecdomiT wakiTxuli sityvebi ar aris.

gamometyvelebiT kiTxva

xmis tembri monotonuri da erTgvarovania. ar iyenebs maxvilebsa da pauzebs.

zogjer cvlis xmis tonalobas. zogjer ar iyenebs maxvilebsa da pauzebs.

xSirad cvlis xmis tonalobas. iyenebs maxvilebsa da pauzebs.

mimikisa da Jestebis gamoyeneba

saxis gamometyveleba da sxeulis moZraoba ucvlelia.

umniSvnelod cvlis saxis amdidrebs gamoTqmul gamometyvelebas da sxeu- winadadebebs/frazebs Sesalis moZraobas. tyvisi mimikiTa da sxeulis moZraobiT.

*** vimedovnebT, maswavleblebi SemoqmedebiTad miudgebian saxelmZRvanelos; masSi warmodgenili savarjiSoebisa da davalebebisa garda, gaamdidreben mas sakuTari ideebiT, Sedegebis miRwevis saintereso da efeqtiani gzebiT; TiToeul meTods moargeben konkretuli klasis, moswavlis saWiroebebs. aq warmodgenili xerxebisa da saSualebebis mcireodeni modificirebac ki imiT aris saintereso da mniSvnelovani, rom amiT gamdidrdeba Tqveni pedagogiuri arsenali, daixveweba da gamravalferovndeba meTodebi. warmatebas gisurvebT!

134

danarTebi

Sesasvleli bileTi

saxeli da gvari:

gakveTilis mizani

ra aris CemTvis cnobili am sakiTxTan dakavSirebiT?

ra aris Cemi mizani am gakveTilze?

erTi kiTxva, romelsac minda, rom pasuxi gaeces:

SiriTadi terminebi:

ramdenad darwmunebuli var Cems codnaSi am sakiTxTan dakavSirebiT:  :/ 

gasasvleli bileTi

dRevandeli gakveTilis mizani iyo: 3 yvelaze mniSvnelovani ram, rac am gakveTilidan damamaxsovrda: 1.----------------------------------------------------------------------------------------------------------------2.----------------------------------------------------------------------------------------------------------------3.----------------------------------------------------------------------------------------------------------------am gakveTilze miRebuli codna realur cxovrebaSi damexmareba:... 4.-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------esses Sefasebis „Ceqlisti“ -------------------- Sedgeba 500 sityvisgan -------------------- warmodgenilia Sesavali -------------------- warmodgenilia ZiriTadi nawili -------------------- warmodgenilia daskvna -------------------- moyvanilia mosazrebebis damadasturebeli argumentebi -------------------- arsebobs logikuri kavSiri Sesavals, ZiriTad nawilsa da daskvnas Soris -------------------- dawerilia akademiuri eniT -------------------- miTiTebulia gamoyenebuli literatura

vici

minda vicode

viswavle

vici

minda vicode

viswavle

135

mtkicebuleba / debuleba / mosazreba

sawinaaRmdego faqtebi 1. ---------------------------2. ---------------------------3. ---------------------------4. ---------------------------5. ----------------------------6. ---------------------------7. ----------------------------

mxardamWeri faqtebi 1. --------------------------------2. --------------------------------3. --------------------------------4. --------------------------------5. --------------------------------6. --------------------------------7. ---------------------------------

Cemi daskvna da Sesabamisi argumentebi

problemis gamomwvevi mizezebi

mizezi 1

mizezi 2

mizezi 3

dadebiTi

uaryofiTi

saintereso

ormagi Canawerebis dRiuri

faqti /termini /ganmarteba / nawyveti

Cemi damokidebuleba /Sexeduleba/mosazreba/kiTxva

136

moswavlis swavlis aRricxvis forma gagebis done

damwyebi

ganviTarebadi eqsperti

refleqsia: 1.raviswavle am kviraSi 2.kidev ra damrCa Sesaswavli

pirveli kvira

meore kvira

mesame kvira

meoTxe kvira

zogadi analitikuri rubrika _ prezentaci kriteriumi

damwyebi

ganviTarebadi

kvalificiuri

eqsperti

Sinaarsis Sesaba­ prezentaciis misoba saprezen­ Sinaarsi ar Seesatacio TemasTan bameba Temas

prezentaciis Sinaarsi nawilobriv Seesabameba Temas

prezentaciis Sinaarsi metwilad Seesabameba Temas

prezentaciis Sinaarsi sruliad Seesabameba Temas

sakiTxis codna / moswavlis mier gaazreba gadmocemuli informacia bundovania. mosazrebebi ar aris gamyarebuli faqtebiT.

moswavlis mier gadmo­ moswavlis mier gadmocemuli informacia cemuli informacia nawilobriv gasegebia. ume­­teswilad gasagebia.

moswavles uWirs saTqmelis sakuTari sityvebiT gadmocema da dasmul kiTxvebze pasuxis gacema. informaciis organizebuloba / logikuri kavSiri sakiTxebs Soris

warmodgenil in­ for­maciaSi ar aris gamokveTili Se­­sava­ li da/an das­kvniTi nawili. ar Cans logikuri kav­S­iri sakiTxebs So­ris.

zogierTi mosazreba gamyarebulia faqtebiT. moswavle axerxebs saTqmelis nawilis sakuTari sityvebiT gadmocemas da zogierT kiTxvaze pasuxis gacemas. warmodgenil informaciaSi nawilobriv gamokveTilia Sesavali da/an daskvniTi nawili. nawilobriv logikuria kavSiri sakiTxebs Soris.

137

mosazrebebis ume­ tesoba gamyarebulia faqtebiT. moswavle axerxebs saTqmelis ZiriTadi nawilis saku­ Tari sityvebiT gad­ mocemas da dasmu­li kiTxvebis ume­­te­sobaze pasuxis ga­ce­mas. warmodgenil informaciaSi gamokveTilia Sesavali da/an daskvniTi nawili. ZiriTadad, logikuria kavSiri sakiTxebs Soris.

moswavlis mier gadmocemuli informacia sruliad gasagebia. yvela mosazreba gamyarebulia faqtebiT. moswavle kargad axerxebs saTqmelis sakuTari sityvebiT gadmocemas da sworad pasuxobs yvela dasmul kiTxvas. warmodgenil informaciaSi mkafiod gamokveTilia Sesavali da/an daskvniTi nawili. sruliad logikuria kavSiri sakiTxebs Soris.

kontaqti auditoriasTan da saubris manera

#

moswavle kiTxulobs mTlian teqsts slaidebidan da ar amyarebs TvaliT kontaqts auditoriasTan.

moswavle xSirad kiTxulobs teqsts slaidebidan da zogjer amyarebs TvaliT kontaqts auditoriasTan.

saubrisas xSirad akeTebs xangrZliv pauzebs an xSirad iyenebs saubrisas Semavsebel iseT sityvebs, rogoricaa „isa“, „ra hqvia...“.

saubrisas zogjer akeTebs xangrZliv pauzebs da iyenebs saubrisas Semavsebel iseT sityvebs, rogoricaa „isa“, „ra hqvia...“.

saxelwodeba

mosamzadebeli dro mcire

moswavle iSviaTad kiTxulobs teqsts slaidebidan da umeteswilad amyarebs TvaliT kontaqts auditoriasTan. saubrisas iSviaTad akeTebs xangrZliv pauzebs da iSviaTad iyenebs saubrisas Semavsebel iseT sityvebs, rogoricaa „isa“, „ra hqvia...“.

moswavle mxolod Tvals avlebs teqsts slaidebidan da mudmivad amyarebs TvaliT kontaqts auditoriasTan. saubrisas ar akeTebs xangrZliv pauzebs da ar iyenebs saubrisas semavsebel iseT sityvebs, rogoricaa „isa“, „ra hqvia...“.

saswavlo procesSi gamoyeneba

saSualo

bevri

V

mcire

saSualo

1.

saswavlo meniu

2.

saswavlo gaCerebebi

3.

SearCie sakiTxavi masala

V

V

V

4.

airCie proeqti

V

V

V

5.

kiTxvebi interesis mixedviT

V

V

6.

„rafT“ weriTi davaleba

V

V

V

V

bevri

V

V

V

V

V

V

V

V

zogadi holisturi rubrika _ gasasvleli bileTebi damwyebi

ganviTarebadi

kvalificiuri

eqsperti

gasasvleli bileTi carielia. moswavles ar upasuxia arcerT kiTxvaze, an wers, rom ara aqvs pasuxi kiTxvebze. moswavle ver avlens codnas sakiTxTan dakavSirebiT.

gasasvleli bileTi nawilobriv Sevsebulia, pasuxi gacemulia minimum erT kiTxvaze, Tumca, rTulia moswavlis naweridan azris gamotana. Cans, rom mas ara aqvs sakmarisi codna sakiTxTan dakavSirebiT / kargad ar esmis sakiTxi.

gasasvleli bileTi metwilad Sevsebulia, pasuxi gacemulia yvela kiTxvaze, an ar aris gacemuli mxolod erT kiTxvaze. ZiriTadad, SesaZlebelia moswavlis naweridan azris gamotana. Cans, rom mas aqvs sakmarisi codna sakiTxTan dakavSirebiT / kargad esmis sakiTxi.

gasasvleli bileTi srulyofilad aris Sevsebuli, pasuxi gacemulia yvela kiTxvaze. sruliad SesaZlebelia moswavlis naweridan azris gamotana. Cans, rom mas aqvs srulyofili codna sakiTxTan dakavSirebiT / srulyofilad esmis sakiTxi.

konkretul davalebaze morgebuli analitikuri rubrika + _ analitikuri ese kriteriumi

damwyebi

ganviTarebadi

138

kvalificiuri

eqsperti

sakiTxis gagebagaazreba

warmodgenili namuSevari ar Seesabameba gansaxilvel sakiTxs da/an ar pasuxobs davalebis moTxovnebs

ganxilulia genmodificirebuli jiSebis miRebis dadebiTi da/an uaryofiTi mniSvneloba, Tumca, warmodgenili argumenti/argumentebi Seusabamo, an aradamajerebelia

ganxilulia genmodificirebuli jiSebis miRebis rogorc dadebiTi, ise uaryofiTi mniSvneloba. myari argumentebi warmodgenilia mxolod mxolod erTi mimarTulebiT.

ganxilulia genmodificireb-uli jiSebis miRebis rogorc dadebiTi, ise uaryofiTi mniSvneloba, myari argumentebi warmodgenilia orive mimarTulebiT.

msjeloba

msjeloba moklebulia logikurobas, azri bundovania. msjeloba moicavs mravlobiT, Sinaarsobrivad da enobrivad uxeS Secdomebs.

msjeloba met-naklebad logikuria, Tumca azri ikiTxeba. msjelobisas daSvebulia zogierTi mniSvnelovani Sinaarsobrivi/enobrivi Secdoma

msjeloba logikuria, azri Tavisuflad ikiTxeba, daSvebulia umniSvnelo Sinaarsobrivi / enobrivi Secdomebi.

msjeloba logikuria, azri Tavisuflad ikiTxeba, gamoTqmuli mosazrebebi gamoirCeva sakiTxTan dakavSirebuli mdidari leqsikiT/ terminologiiT. ar aris daSvebuli Sinaarsobrivi/anobrivi Secdomebi.

wyaroebis sandooba

gamoyenebuli wyaroebis umetesoba arasandoa da bundovania maTi kavSiri esseSi warmodgenil argumentaciasTan.

gamoyenebuli wyaroebis nawili sandoa da nawilobriv Seesabameba esseSi warmodgenil argumentacias.

gamoyenebuli wyaroebis umetesoba sandoa da Seesabameba esseSi warmodgenil argumentacias.

gamoyenebuli wyaroebi sandoa da srulad Seesabameba esseSi warmodgenil argumentacias.

139

maswavleblisTvis saWiro resursebi 1. ganviTarebisa da swavlis Teoriebi; Tbilisi, 2008. 2. swavleba da Sefaseba; Tbilisi, 2008. 3. saswavlo da profesiuli garemo; Tbilisi, 2008. 4. didi wignebis erToblivi kiTxva; http://www.tpdc.ge/index.php?option=com_content&view=article&id=8115&Itemid=71&lang=ka 5. ganmartebiTi leqsikoni ganaTlebis specialistebisaTvis; 2007. 6. teqsturi davalebebis Seqmnis xelovneba; 2009. 7. rogor vaswavloT azrovneba; 2008. 8. problemaze dafuZnebuli swavla; 2008. 9. robert j. marzano da sxv, efeqturi swavleba skolaSi; 2009. 10. maswavleblis wigni _ interaqtiuli meTodebi praqtikaSi, _ maia firCxaZe, maia jaliaSvili, manana ratiani, nino lomiZe, nino WiaberaSvili, rusudan TedoraZe, sofiko lobJaniZe, 2017. 11. maswavleblis wigni _ ganaTlebis dawyebiTi safexuris maswavleblebisaTvis, ana janeliZe, violeta kvirikaSvili, nino labartyava, qeTevan qobalia, 2015. 12. kiTxvis efeqturi meTodebi 2 (saswavlo meToduri filmi da misi gzamkvlevi), 2015. 13. maswavleblis wigni _ Sefaseba: moswavle, gakveTili, Sida saskolo, giorgi nozaZe, TamTa kobaxiZe, maia inasariZe, manana boWoriSvili, 2017. 14. maswavleblis wigni _ gamWoli kompetenciebi, Tamar mosiaSvili, maia bliaZe, manana ratiani, manana sexniaSvili, nato ingoroyva, cira barbaqaZe, 2017. 15. rogor vaswavloT kiTxva, dawyebiTi klasebis pedagogebisaTvis, anTela imedaZe, dali farjanaZe, mariam mirianaSvili, 2010. gamocdebis erovnuli centri. 16. dawyebiTi safexuris maswavleblis meToduri gzamkvlevi, 2010. maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis centri. 17. qarTuli ena da literatura, I-IV klasebi, gzamkvlevi maswavleblebisaTvis, Tamar jayeli, irina samsonia, nino doborjginiZe, TinaTin ceraZe, qeTevan TofaZe, maia inasariZe, maia lorTqifaniZe, 2011. erovnuli saswavlo gegmebis centri.

140