วัฏจักรชีวิตแบบสลับของพืชดอก Flipbook PDF

วัฏจักรชีวิตแบบสลับของพืชดอก

---

1,166 Views
376 Downloads
FLIP PDF 594.22KB

DOWNLOAD FLIP

REPORT DMCA

ใบความรู้ที่ 1

วิชา ชีววิทยา ( ว30242)

เอกสารประกอบการสอน วิชา ชีววิทยา(ว30242)

เรื่อง โครงสร้างของดอก ระดับชั้น ม.5 โรงเรียนเทพศิรินทร์

ใบความร ้ ู เรื่อง วัฏจักรชีวิตแบบสลับของพืชดอก ชัน้ มัธยมศึกษาปีที่

๕

ใบความรู้ที่ 1 เอกสารประกอบการสอน วิชา ชีววิทยา(ว30242)

เรื่อง โครงสร้างของดอก ระดับชั้น ม.5 โรงเรียนเทพศิรินทร์

1.วัฏจักรชีวิตแบบสลับ (Alternnation generation) วัฏจักรชีวิตของพืชดอก

วัฏจักรชีวิตของพืชดอก หมายถึงระยะการเจริญเติบโตและพัฒนาทั้งหมดของสิ่งมีชีวิตหนึ่งๆ เริ่ม ตั้งแต่ระยะการสร้างไซโกต (Zygote) จนถึงการสร้างเซลล์สืบพันธุ์ (gamete) ดังตัวอย่างวัฏจักรชีวิตพืชดอก ทั่วๆไปในแผนภาพข้างล่าง

ใบความรู้ที่ 1 เอกสารประกอบการสอน วิชา ชีววิทยา(ว30242)

เรื่อง โครงสร้างของดอก ระดับชั้น ม.5 โรงเรียนเทพศิรินทร์

วัฏจักรชีวิตโดยทั่วไปของพืชดอก ประกอบด้วยลักษณะต่างๆ ดังนี้ 1. มีวัฏจักรชีวิตแบบสลับ (alternation of two generations) คือมีสองชั่วรุ่นสลับกัน ระหว่างชั่วรุ่น สปอโรไฟต์ (sporophyte) ที่มีจานวนโครโมโซมสองชุด (2n) และชั่วรุ่นแกมีโทไฟต์ (gametophyte) ที่มี จานวนโครโมโซมชุดเดียว (1n) 2. มีต้นพืชที่ไม่เหมือนกันสองแบบ คือ 2.1 สปอโรไฟต์ เป็นต้นพืชที่อยู่อย่างอิสระที่เราพบเห็นทั่วๆไป เช่น ต้นถั่วลิสง ต้นข้าวโพด และต้นมะเขือเทศ สปอโรไฟต์สร้างสปอร์ (spore) สาหรับสืบพันธุ์ 2.2 แกมี โ ทไฟต์ ไม่ ใ ช่ ต้ น พื ช ที่ อ ยู่ อ ย่ า งอิ ส ระ แต่ เ ป็ น พื ช เบี ย นหรื อ กาฝากที่ อ าศั ย อยู่ ภายในสปอโรไฟต์ นั่นคือ แกมีโทไฟต์เพศผู้หรือเรณูที่กาลังงอก และ/หรือแกมีโทไฟต์เพศเมียหรือถุงเอ็มบริโอ แกมีโทไฟต์ทั้งสองชนิดนี้สร้าง เซลล์สืบพันธุ์ (gamete) ที่มีหน้าที่สืบพันธุ์เช่นกัน จะเห็นได้ว่าแกมีโทไฟต์เป็น ส่วนที่อยู่ในดอก โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเกสรเพศผู้และเพศเมีย แกมีโทไฟต์จึงมีขนาดเล็กมาก นี่คือความจริงใน อาณาจั ก รพื ช ที่ ว่ า แกมี โ ทไฟต์ ข องพื ช ดอก มี ข นาดเล็ ก ลงมาก เล็ ก กว่ า ของพื ช มี ส ปอร์ ต่ า งแบบ (heterosporous plant) ชนิดอื่นๆ รวมทั้งของพืชเมล็ดเปลือยด้วย ส่วนแกมีโทไฟต์ นี้เป็นส่วนที่ไม่ค่อยจะ คุ้นเคยในชีวิตประจาวันของเรา 3. ในวัฏจักรชีวิตของพืชดอกส่วนใหญ่ ชั่วรุ่นที่มีจานวนโครโมโซมสองชุดจะเด่นกว่าชั่วรุ่นที่มีจานวน โครโมโซมชุด เดียว ดังที่เราเห็นต้นข้าวหรือต้นผักกาดอย่างชัดเจน เราเรียกวัฎจักรชีวิตเช่นนี้ว่า diplontic ซึ่ง ตรงข้ามกับพวกสาหร่าย (algae) ที่มีชั่วรุ่นที่มี จานวน โครโมโซมหนึ่งชุด (สาหร่ายที่เรามองเห็น) เด่นกว่า วัฎจักรชีวิตเช่นนี้เรียกว่า haplontic

วงชีวิตแบบสลับ หมายถึง วงชีวิตของสิ่งมีชีวิตที่มีการสืบพันธุ์ทั้งแบบอาศัยเพศและไม่อาศัยเพศ ในวงชีวิตดังกล่าว จานวนโครโมโซม[4]แบ่งเป็น 2 ระยะ คือ 1. ช่วงที่มีจานวนโครโมโซม = 2n (Diploid) หรือเรียกว่าช่วงสปอโรไฟต์ Sporophyte 2. ช่วงที่มีจานวนโครโมโซม = n (Haploid) หรือเรียกว่า ช่วงแกมีโตไฟต์ (Gametophyte)

ใบความรู้ที่ 1 เอกสารประกอบการสอน วิชา ชีววิทยา(ว30242)

เรื่อง โครงสร้างของดอก ระดับชั้น ม.5 โรงเรียนเทพศิรินทร์

ตัวอย่างพืชทุกชนิดมีวัฏจักรชีวิตแบบสลับ (alternation of generation) เช่น มอส ลักษณะสาคัญ 1. มอส มีช่วงGametophyteเด่นและเป็นอิสระ เรียกว่า Independent gametophyte (n) มอสที่เห็นทั่วไปคือระยะนี้ 2. Sporophyte ของมอสอายุสั้น อาศัยอยู่บนGametophyte เรียกว่า Dependent sporophyte แบบภาวะปรสิต (+, - ) 3. มอส สร้างสปอร์ ด้วยกระบวนการ… Meiosis แต่สร้างสเปิร์ม และไข่ ด้วย กระบวนการ… Mitosis 4. ต้นอ่อนมอส เรียกว่า Protonema (สปอร์ที่งอก) ต่อมาเจริญเป็น Gametophyte (n) ส่วน Sporophyte เจริญมาจาก … Zygote (2n) (มอสเพศผู้และเพศเมียแยกต้นกัน เรียกว่า Dioecious plant) การเจริ ญ ของต้ น แกมี โ ทไฟต์ จ ากสปอร์ ง อกเป็ น แกมี โ ทไฟต์ เ พศผู้ ที่ ส ร้ า งแอนเทอริ เ ดี ย ม (antheridium) ภายในมีสเปิร์ม และแกมีโทไฟต์เพศเมียที่ส ร้างอาร์คีโกเนียม (archegonium) ภายในมีไข่ (egg) สเปิร์มว่ายน้าไปปฏิสนธิ กับไข่ได้เป็นไซโกต (2n) และแบ่งตัวแบบไมโทซีส พัฒนาเป็นเอ็มบริโอและ เกิดเป็นต้นสปอโรไฟต์และสร้างอับสปอร์ (2n) ซึ่งภายในมีกลุ่มเซลล์แบ่งตัวแบบไมโอซีส ได้สปอร์ อับสปอร์ เปิด สปอร์กระจายตกลงพื้นงอกแตกแขนงเป็นเนื้อเยื่อท่อนเล็กๆ เรียก โปรโตนีบา แตกกิ่งแขนงมีลักษณะ คล้ายพืชต้นเล็กๆ ใบจะเรียงตัวเป็นเกลียวรอบแกนลาต้น เมื่อเจริญเต็มที่จะสร้างอวัยวะสืบพันธุ์ที่ปลายยอด ซึ่งแยกเพศคนละต้นเป็นระยะแกมีโทไฟต์

ภาพแสดงวัฏจักรชีวิตของมอส

ใบความรู้ที่ 1 เอกสารประกอบการสอน วิชา ชีววิทยา(ว30242)

เรื่อง โครงสร้างของดอก ระดับชั้น ม.5 โรงเรียนเทพศิรินทร์

เฟิร์น (fern) ลักษณะสาคัญ 1. เฟิร์น มีช่วง Sporophyte เด่น และเป็นอิสระ เรียกว่า Independent sporophyte (2n) ส่วน Gametophyte จะมีขนาดเล็ก อายุสั้น และอิสระ (Independent gametophyte) 2. เฟิร์น สร้างสปอร์ ด้วยกระบวนการ … Meiosis แต่สร้างสเปิร์มและไข่ ด้วย กระบวนการ …. Mitosis 3. ต้นอ่อนเฟิร์น เรียกว่า … Prothallus (สปอร์ที่งอก) ต่อมาจะเจริญเป็น Gametophyte (n) ซึ่งมีลักษณะคล้ายแผ่นใบโพธิ์ หรือคล้ายหัวใจ เป็น …. Monoecious (มี 2 เพศ) Sporophyte เฟิร์น เจริญมาจาก …. Zygote (2n) 4. ใบเฟิร์น เรียกว่า ฟรอนด์ (frond) อาจเป็นใบเดี่ยว หรือใบประกอบ โดยมีเส้นใบที่แตก แขนง 5. อับสปอร์รวมกันเป็นกลุ่มอยู่ทางด้านหลังของแผ่นใบ เรียกว่า ซอรัส(sorus) ซึ่งมีรูปร่าง แตกต่างกัน ส่วนใหญ่เฟิร์นสร้างสปอร์ชนิดเดียว ยกเว้นเฟิร์นน้า บางจีนัสสร้างสปอร์สองชนิด ต้นสปอโรไฟต์ จ ะสร้ างอับ สปอร์ห รือสปอแรนเจียม เกิ ด อยู่ ด้านหลั ง ใบรวมกั นเป็น กลุ่ม เรีย กว่ า ซอรัส จะมีรูปร่างแตกต่างกันขึ้นอยู่กับชนิดของเฟิร์น ภายในมีสปอร์ เมื่ออับสปอร์แตกตกลงบนพื้น งอก เป็นต้นแกมีโทไฟต์ มีรูปร่ างคล้ายหัวใจเกิดโครงสร้าง แอนเทอร์เดียมสร้างสเปิร์ม อาร์คี โกเนียมสร้างไข่ (egg) มีการปฏิสนธิได้ไซโกต แบ่งเซลล์แบบไมโทซีส พัฒนาเป็นเอ็มบริโอ เกิดเป็นสปอโรไฟต์ต้นใหม่ โดย ใบอ่อนจะม้วนงอ

ภาพแสดงวัฏจักรชีวิตของเฟริ์น

ใบความรู้ที่ 1 เอกสารประกอบการสอน วิชา ชีววิทยา(ว30242)

เรื่อง โครงสร้างของดอก ระดับชั้น ม.5 โรงเรียนเทพศิรินทร์

พืชดอก ลักษณะสาคัญ 1.ประกอบด้วยช่วงชีวิตที่เป็น สปอโรไฟต์ (sporophyte generation) ทาหน้าที่สร้างสปอร์ (spore) สลับกับช่วงชีวิตที่เป็นแกมีโทไฟต์ (gametophyte generation) ทาหน้าที่สร้างแกมีต ( gamete) ได้แก่ เซลล์สืบพันธุ์เพศผู้หรือสเปิร์ม (sperm) และเซลล์สืบพันธุ์เพศเมียหรือไข่ (egg) ซึ่งจะมารวมกันเพื่อให้ ได้เป็นเซลล์ใหม่คือ ไซโกต (zygote) อวัยวะสร้างเซลล์สืบพันธุ์ของพืชประกอบขึ้นด้วยหลายเซลล์ โดยมีเซลล์ ที่เป็นหมัน (sterile cell) ห่อหุ้มอยู่รอบนอก การเจริญของพืชจาก ไซโกตไปเป็นสปอโรไฟต์จะต้องผ่านระยะ ที่เป็นเอ็มบริโอ (embryo) ก่อน คุณสมบัติทั้ง 2 ประการ ดังกล่าวนี้จะไม่พบในพวกสาหร่าย (algae) พืช ส่วนใหญ่จะมีสปอโรไฟต์เด่น คือมีขนาดที่มองเห็นได้ชัดเจนทั่วไป ในขณะที่แกมีโทไฟต์มีขนาดเล็กแทบมองไม่ เห็นด้วยตาเปล่าในพืชบางกลุ่ม แกมีโทไฟต์ประกอบขึ้นด้วยเซลล์ที่เป็นแฮพลอยด์ (n) จานวนมากทาหน้าที่ สร้างแกมีต

ใบความรู้ที่ 1 เอกสารประกอบการสอน วิชา ชีววิทยา(ว30242)

เรื่อง โครงสร้างของดอก ระดับชั้น ม.5 โรงเรียนเทพศิรินทร์

2. สปอโรไฟต์ของพืชประกอบขึ้นด้วยเซลล์ที่เป็นดิพลอยด์ (2n) ทาหน้าที่สร้างสปอร์จากการแบ่ง เซลล์แบบไมโอซิสของสปอร์มาเทอร์เซลล์ (spore mother cell) ที่อยู่ภายในอับสปอร์ (sporangium) สปอร์ ซึ่งเป็นเซลล์ที่เป็นแฮพลอยด์ (n) จะแบ่งตัวเจริญต่อไปเป็น แกมีโทไฟต์ (n) ที่ทาหน้าที่สร้างแกมีตคือ สเปิร์ม และไข่

3. การปฏิสนธิ (fertilization) คือ การรวมตัวกันของสเปิร์ม (n) และไข่ (n) จะทาให้ได้เซลล์ใหม่ที่ เป็นดิพลอยด์ (2n) คือ ไซโกตเกิดขึ้นมา และต่อจากนั้นไซโกตจะแบ่งเซลล์ได้เป็นเอ็มบริโอ ก่อนที่จะเจริญ ต่อไปเป็นต้นสปอร์โรไฟต์

ใบความรู้ที่ 1

เรื่อง โครงสร้างของดอก ระดับชั้น ม.5 โรงเรียนเทพศิรินทร์

เอกสารประกอบการสอน วิชา ชีววิทยา(ว30242)

ดังนั้นจึงกล่าวได้ว่า ไซโกตคือ เซลล์เริ่มต้นของช่วงสปอโรไฟต์ และสปอร์คือเซลล์เริ่มต้นของช่วงแกมี โทไฟต์ ในพืชกลุ่มที่ไม่สร้างเมล็ดส่วนใหญ่จะมีการสร้างสปอร์เพียงชนิดเดียว (homospore) ซึ่ง สปอร์ ดังกล่าวจะแบ่งตัวและเจริญต่อไปเป็นแกมีโทไฟต์ ที่ทาหน้าที่สร้างทั้งสเปิร์มและไข่บนต้นเดียวกัน แต่สาหรับ พื ช ที่ มี ก ารสร้ า งเมล็ ด แล้ ว ทุ ก ชนิ ด จะสร้ า งสปอร์ เ ป็ น 2 ชนิ ด (heterospore) ได้ แ ก่ ไมโครสปอร์ (microspore) และ เมกะสปอร์ (megaspore) ไมโครสปอร์จะแบ่งตัวเจริญต่อไปเป็น ไมโครแกมีโทไฟต์ (microgametophyte) หรือแกมีโทไฟต์เพศผู้ (male gametophyte) ทาหน้าที่สร้างสเปิร์ม และเมกะสปอร์ จะแบ่ ง ตัว เจริ ญ ต่ อ ไปเป็น เมกะแกมี โ ทไฟต์ (megagametophyte) หรื อแกมี โ ทไฟต์ เ พศเมี ย (female gametophyte) ทาหน้าที่สร้างไข่ ต่อไป

ภาพแสดงวัฏจักรชีวิตของพืชดอก

ที่มา

http://119.46.166.126/self_all/selfaccess11/m5/biology5_2/lesson3.php