วิเคราะห์วรรณกรรมเรื่องพระอภัยมณี ตอนพระอภัยมณีหนีนางผีเสื้อสมุทร Flipbook PDF

เป็น e-book ที่รวบรวมเกี่ยวกับการวิเคราะห์วรรณกรรมเรื่องพระอภัยมณี ตอนหนีผีเสื้อสมุทร โดยมีเนื้อหาในการวิเคราะห์เรื่อง ๆ

---

116 Views
98 Downloads
FLIP PDF 866.91KB

DOWNLOAD FLIP

REPORT DMCA

วิเคราะห์เรื่อง พระอภัยมณี ตอน พระอภัยมณีหนีนางผีเสื้อสมุทร

คำนำ เรื่องพระอภัยมณี เป็นวรรณกรรมประเภทร้อยกรองของท่านสุนทรภู่ ที่มีความสนุกสนาน ทั้งเนื้อเรื่องและความละเมียดละไมทางภาษา จนได้รับการยกย่องว่าเป็นวรรณคดีของชาติ รูปแบบการประพันธ์ท่านสุนทรภู่ได้รจนาเป็นกลอนสุภาพ แต่เรื่องพระอภัยมณีเป็นเรื่องยาวมี หลายตอน จึงมีการนำมาเล่าเป็นร้อยแก้ว เพื่อให้ได้จนจบในเวลาที่จำกัด จึงจัดทำงานชิ้นนี้ขึ้นมาวิเคราะห์ เพื่อให้เห็นประโยชน์ ข้อคิด สาระความรู้ และคุณค่าใน ด้านต่าง ๆ ของเรื่องพระอภัยมณีในมุมมองของผู้จัดทำ ผู้จัดทำหวังว่างานชิ้นนี้จะเป็นประโยชน์แก่ผู้ทสี่ นใจในเรื่องของวรรณกรรมไทยไม่มากก็น้อย

ผู้จัดทำ นางสาวเบญจภรณ์ เอี่ยมต้นเค้า

ประวัตผิ ู้แต่ง

ผู้แต่งคำกลอนเรื่องพระอภัยมณี คือ พระสุนทรโวหาร (ภู่) หรือที่รู้จักกันในนามสุนทรภู่ เป็นกวี คนสำคัญสมัยต้นรัตนโกสินทร์ เกิดเมื่อวันที่ 26 มิถุนายน พ.ศ.2329 บิดาของสุนทรภู่เป็นชาวบ้าน กร่ำ อำเภอแกลง จังหวัดระยอง ส่วนมารดาสันนิษฐานว่าเป็นข้าหลวงอยู่ในพระราชวังหลัง บิดา มารดาเลิกร้างกันตั้งแต่สุนทรภู่เกิด บิดาออกไปบวชที่วัดป่า ตำบลบ้านกร่ำ อำเภอแกลง อันเป็น ภูมิลำเนาเดิม ส่วนมารดาเข้าไปอยู่ในพระราชวังหลัง ได้ถวายตัวเป็นนางนมของพระธิดาในกรมฯ นั้นสุนทรภู่ได้ถวายตัวเป็นมหาดเล็กในพระราชวังหลัง และได้อาศัยอยู่กับมารดา สุนทรภู่มีนิสัยรัก การแต่งกลอนมาตั้งแต่เยาว์วัย เมื่อถึงรัชกาลพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย พุทธเลิศ หล้านภาลัย จนได้รับแต่งตั้งเป็นขุนสุนทรโวหาร เป็นกวีที่ปรึกษาและคอยรับใช้ใกล้ชิด ต่อมาใน ราว พ.ศ.2364 สุนทรภู่ต้องติดคุกเพราะเมาสุราอาละวาดและทำร้ายท่านผู้ใหญ่แต่ตดิ อยู่ไม่นานก็ พ้นโทษเพราะความสามารถในทางกลอนเป็นที่พอพระราชหฤทัยของพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศ หล้านภาลัย ครั้นรัชกาลสมเด็จพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว สุนทรภู่ถูกกล่าวหาด้วยเรื่อง เสพสุรา และเรื่องอื่น ๆ จึงถูกถอดออกจากตำแหน่งขุนสุนทรโวหาร และมีเหตุให้ต้องตกระกำ ลำบากอยู่ระยะหนึ่ง เมื่อถึงรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว สุนทรภู่จึงได้รับ พระราชทานบรรดาศักดิ์เป็นพระสุนทรโวหาร ตำแหน่งเจ้ากรมพระอาลักษณ์ฝ่ายพระบวรราชวัง และรับราชการต่อมาได้ 4 ปี ก็ถึงแก่มรณกรรมใน พ.ศ.2398 รวมอายุได้ 70 ปี องค์การศึกษา วิทยาศาสตร์และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ (UNESCO) ได้ประกาศยก ย่องสุนทรภู่ให้เป็นบุคคลผู้มีผลงานดีเด่นทางด้านวัฒนธรรมระดับโลกในวาระครบรอบ 200 ปีเกิด ของท่าน ทางราชการจึงได้กำหนดให้มีการจัดงานวันสุนทรภู่ โดยกำหนดให้วันที่ 26 มิถุนายนของ ทุกปีเป็น “วันสุนทรภู่”

ลักษณะนิสยั ตัวละคร

พระอภัยมณี

พระอภัยมณี เป็นตัวละครที่มีจิตใจอ่อนโยน พูดจาอ่อนหวาน อารมณ์อ่อนไหวต่อสิ่งแวดล้อมได้ง่าย เป็นหนุ่มเจ้าเสน่ห์ เป็นที่เมตตาของคนที่ได้พบเห็น แต่ขี้ขลาด

นางผีเสื้อสมุทร เป็นนางยักษ์ที่มีรูปร่างใหญ่โต มีฤทธิ์เดชมาก ใจคอดุร้าย แต่กับ พระอภัยมณีและสินสมุทร นางพูดจาอ่อนหวานเสมอ และทำหน้าที่แม่และภรรยาที่ ดี และที่สำคัญนางรักพระอภัยมณีมาก ยอมทำทุกอย่างเพื่อได้อยู่กับคนที่นางรัก นางผีเสื้อสมุทร

สินสมุทร เป็นเด็กที่เฉลียวฉลาด มีอารมณ์อ่อนไหวเหมือนพ่อ แต่มีกำลัง มหาศาล แกร่งกร้าวเหมือนแม่ สินสมุทร

ลักษณะนิสยั ตัวละคร

พระโยคี เป็นนักบวชที่มีเมตตา ช่วยเหลือทุกคนที่มีความ เดือดร้อนหรือมาขอที่พึ่งพาอาศัย พระโยคี

พ่อเงือก เป็นเงือกที่ใจดี มีน้ำใจช่วยเหลือผู้อื่นที่กำลังลำบาก อาสา พาพระอภัยมณีกับสินสมุทรหนี แม้รู้ว่าหากนางผีเสื้อสมุทรตามทัน ตนเองจะต้องตาย พ่อเงือก

เนือ้ เรือ่ งย่อ ความเดิมตอนต้นเรือ่ ง พระอภัยมณีและศรีสุวรรณพระอนุชาถูกขับออกมาจากเมืองรัตนาของท้าวสุทัศน์พระบิดา เนื่อง ด้วยท้าวสุทัศน์ทรงเห็นว่าวิชาปี่ของพระอภัยมณีและวิชากระบี่กระบองของศรีสุวรรณเป็นวิชาชั้น เลว ไม่มีประโยชน์ในการปกครอง พระอภัยมณีและศรีสุวรรณเดินทางมาพบ ๓ พราหมณ์ คือ วิเชียร โมรา สานน และได้เป่าปี่ให้ฟังจนทั้งหมดหลับไป นางผีเสื้อสมุทรผ่านมาและพอใจในเสียง ปี่จึงได้ลักพาพระอภัยมณีไปไว้ยังถ้ำแล้วแปลงกายเป็นสาวงามมาปรนนิบัติ พระอภัยมณีทราบแต่ ทำอะไรไม่ได้จึงจำใจอยู่กินกับนางผีเสื้อ ตอนพระอภัยมณีหนีนางผีเสือ้ พระอภัยมณีอาศัยอยู่ในถ้ำกับนางผีเสื้อสมุทร จนมีลูกชายนามว่า สินสมุทร เขามีดวงตาสีแดง มี เขี้ยวเหมือนแม่ และมีพละกำลังมหาศาล วันหนึ่งนางผีเสื้อสมุทรออกจากถ้ำไปหาอาหาร ส่วนสิน สมุทรวิ่งเล่นอยู่ในถ้ำ ซึ่งเขาได้ไปเจอแผ่นหินที่ปิดทางอยู่ จึงผลักแผ่นหินนั้นจนพังทลายออก มองเห็นหาดทราย ป่าเขาและทะเลอันกว้างใหญ่ สินสมุทรจึงออกมาว่ายน้ำเล่นในทะเลตลอดทั้ง วัน เมื่อเขาเห็นฝูงเงือกอยู่กลางทะเลก็คิดว่าเป็นคน แต่มีหางเหมือนปลา สินสมุทรจึงฉุดกระชาก ลากเงือกขึ้นมาที่หาด แล้วมองดูด้วยความประหลาดใจ ก่อนจะพาไปให้พระอภัยมณีดูในถ้ำ เมื่อ พระอภัยมณีเห็นเงือกและได้ทราบความจริงทั้งหมดก็ตกใจมาก รีบเตือนสินสมุทรว่า ถ้าแม่รู้คง โกรธมากเพราะกลัวว่าถ้าสินสมุทรแข็งแรงขนาดนี้ อาจจะพาพระอภัยมณีหนีไปได้ สินสมุทรจึง ถามว่าทำไมแม่จึงต้องทำเช่นนั้น พระอภัยมณีจึงเล่าความจริงว่าแม่ของสินสมุทรเป็นยักษ์และ ลักพาตัวพ่อมา เมื่อเงือกได้ยินพระอภัยมณีและสินสมุทรคุยกัน ก็ค่อย ๆ ลุกขึ้นทั้งความเจ็บปวด และประนมมือไหว้อ้อนวอนขอชีวิต อาสาจะหาทางพาพระอภัยมณีหนีออกจากถ้ำ แต่หากจะหนี ด้วยกำลังก็คงจะไม่ไหว เพราะระยะทางไกลมาก เงือกจึงบอกว่าตนรู้จักโยคีอายุพันกว่าปี มีความ เชี่ยวชาญเรื่องเวทมนตร์คาถา อาศัยอยู่ที่เกาะแก้วพิสดาร ถ้าพระอภัยมณีหนีไปถึงสำนักของพระ โยคีได้ก็คงรอดปลอดภัย ตามกำลังของเงือกต้องใช้เวลา 7 คืนจึงจะถึงที่หมาย ส่วนนางยักษ์ซึ่งมี กำลังมากราวกับปลาวาฬนั้นใช้เวลาเพียง 3 วันก็คงจะตามทันแล้ว แต่ถ้าลวงให้นางยักษ์ออกไป ค้างคืนในป่า ก็จะมีเวลาเดินทางล่วงหน้า พระอภัยมณีจึงสั่งให้สินสมุทรยกหินเพื่อเปิดทางและ ค่อย ๆ ช่วยกันพยุงเงือกลงน้ำ พร้อมปิดปากถ้ำอย่างมิดชิด เมื่อนางผีเสื้อสมุทรกลับมา ก็แปลง

กายเป็นมนุษย์ที่มีหน้าตาสวยงาม และนำผลไม้มาให้สินสมุทรและพระอภัยมณีทาน ในคืนนั้น นาง ผีเสื้อสมุทรฝันว่ามีเทวดามาทำลายถ้ำ และเอาค้อนมาทุบตีนางแทบตาย อีกทั้งยังควักลูกตาไป ด้วย เมื่อตื่นขึ้นนางผีเสื้อสมุทรก็ตัวสั่นด้วยความกลัว นางจึงเล่าความฝันให้พระอภัยมณีช่วย ทำนายฝันว่าร้ายหรือดี พระอภัมณีจึงคิดหาช่องทางการหนีโดยออกอุบายว่า เทวดาในฝันคือ มัจจุราชจะมาเอาชีวิตนางไป แต่มีทางหนึ่งที่จะช่วยสะเดาะเคราะห์ได้ คือ การไปอยู่ที่ตีนเขาในป่า คนเดียว และอดข้าว อดน้ำ เป็นเวลา 3 วัน 3 คืน เมื่อได้ยินดังนั้น นางผีเสื้อสมุทรก็เชื่อสนิทใจ และออกจากถ้ำไปตามที่พระอภัยมณีบอก เมื่อนางผีเสื้อสมุทรออกจากถ้ำ พระอภัยมณีปลอบสิน สมุทรและหยิบปีม่ าห่อด้วยผ้าและให้สินสมุทรผลักหินเปิดปากถ้ำเพื่อที่จะออกไปหาดทราย ส่วน เงือกว่ายน้ำในทะเลเพื่อมารอรับพระอภัยมณีตามสัญญา และชวนลูกสาวกับภรรยาเงือกมาหาพระ อภัยมณีด้วย โดยเฒ่าเงือกขอให้พระอภัยมณีขึ้นนั่งบนบ่า ส่วนสินสมุทรให้ขี่หลังภรรยาของ ตน ฝ่ายนางผีเสื้อสมุทรนั่งอ่อนแรงอยู่ในป่าเพื่ออธิษฐานวอนขอชีวิต เมื่อครบ 3 วัน ร่างกายของ นางอ่อนแรงและหัวใจของนางก็เฝ้าคิดถึงแต่พระอภัยมณี นางจึงรีบเดินทางกลับเข้าถ้ำ แต่ไม่พบ ใครและไม่เห็นแม้แต่ปี่ของพระอภัยมณี ทำให้นางรู้ว่าพระอภัยมณีและลูกหนีไปแล้ว นางผีเสื้อ สมุทรตกใจแทบสิน้ ชีวิต ร้องไห้ฟูมฟายเหมือนพระอภัยมณีควักเอาหัวใจนางไปด้วย นางผีเสื้อ สมุทรจึงกระโดดลงน้ำเพื่อตามหาพระอภัยมณี แต่ก็ไม่พบ ด้วยความโกรธ นางจึงรีบออกตามหา ด้วยอย่างไม่หยุดหย่อน เมื่อเงือกได้ยินเสียงคลื่นดังสนั่นหวั่นไหวก็รู้แน่แล้วว่า นางผีเสื้อสมุทร กำลังตามมา สินสมุทรจึงบอกให้พระอภัยมณีหนีไปก่อน ส่วนเขาจะคอยติดตามไปแบบห่าง ๆ จากนั้นสินสมุทรก็กระโดดลงไปในทะเล ขวางนางผีเสื้อสมุทรกลางน้ำ และร้องถามว่า นี่คือตัว อะไร เป็นสัตว์บกหรือสัตว์น้ำ ทำไมตัวถึงมีสีดำ และว่ายน้ำตามมาเพราะสาเหตุใด เมื่อได้ฟังดังนั้น นางผีเสื้อสมุทรบอกว่า ตนเองไม่ใช่ยักษ์ที่ร้ายกาจ เพียงแต่แปลงกายเพื่อมาตามหาพระอภัยมณี กับสินสมุทร แล้วบอกให้สินสมุทรกลับไปอยู่ถ้ำกับแม่ พร้อมกับถามต่อว่าพระอภัยมณีอยู่ที่ ไหน สินสมุทรจึงถ่วงเวลา ด้วยการเสแสร้งว่าไม่เชื่อ พร้อมกับบอกว่า หากเป็นแม่ที่แท้จริงขอจง อย่าตามมา เพราะพ่อไม่ได้คิดหนี เพียงแต่คิดถึงญาติและบ้านเกิดเมืองนอน จึงจะกลับไปหา ฝ่าย นางผีเสื้อสมุทรไม่เชื่อคำที่สินสมุทรบอก จึงแกล้งทำเป็นหายโกรธ และพูดจาอ่อนหวานกับสิน สมุทร แต่สินสมุทรก็ไม่ยอมบอกว่าพระอภัยมณีอยู่ที่ไหน นางผีเสื้อสมุทรแค้นและตวาดสินสมุทร ด้วยความโกรธ จากนั้นจึงร่ายคาถาทำให้มองเห็นว่าพระอภัยมณีหนีไปไกลแล้ว นางผีเสื้อสมุทรจึง ออกตามหาพระอภัยมณีต่อ เมื่อไล่ตามมาทัน ก็พบกับเฒ่าเงือกและภรรยา นางจึงตะคอกถามด้วย

ความโมโหว่า พระอภัยมณีอยู่หนใดและเหตุใดจึงต้องพรากเขาไปจากนาง ส่วนเงือกเองก็เสแสร้ง แกล้งบอกว่าพระอภัยมณีอยู่บนเขาที่เดินทางผ่านมา โดยจะอาสาพานางผีเสื้อสมุทรไปหาพระ อภัยมณี นางผีเสื้อสมุทรเชื่อตามคำบอกของเงือก แล้วออกเดินทางตามเงือกไปได้ครึ่งวัน แต่ คำพูดหลอกล่อของเงือกนั้นไม่สำเร็จ ทำให้นางผีเสื้อสมุทรเริ่มสงสัยและไม่เชื่อใจเงือกอีก นางจึง จับทั้งเฒ่าเงือกและภรรยาหักขาและฉีกแขนเคี้ยวกินก่อนจะออกเดินตามหาพระอภัยมณีต่อไป ที่เกาะแก้วพิสดารในยามบ่ายเกิดเสียงคลื่นดังสนั่นหวั่นไหวมาจากหน้าเกาะ เมื่อดูลมก็เงียบสงัดดี พระโยคีจึงนัง่ คำนวณฤกษ์ยามตามตำราแล้วบอกกับลูกศิษย์ว่า วันนี้จะมีผู้ชายที่สูงศักดิ์เข้ามา นั่น ก็คือพระอภัยมณี และมีนางผีเสื้อสมุทรเดินทางตามมาเช่นกัน พระโยคีจึงฉวยไม้ท้าวเดินออกไปที่ หาดทราย ทันใดนั้น พระโยคีก็มองเห็นมนุษย์แหวกว่ายกลางน้ำอยู่ไกล ๆ และมีนางผีเสื้อสมุทร ตามหลังมา พระอภัยมณีรีบว่ายน้ำเข้าเกาะแก้วพิสดารและช่วยกันพาเงือกขึ้นมาบนฝั่ง กราบ กรานขอให้พระโยคีช่วยเหลือ ด้วยความเมตตา พระโยคีจึงให้พระอภัยมณีพักอยู่ที่เกาะ ส่วนนาง ผีเสื้อสมุทรนั้นไม่สามารถขึ้นมาบนหาดได้เพราะหากสัมผัสกับทราย นางจะรู้สึกทุรนทุราย เนื่องจากพระโยคีได้ลงคาถาคลุมเกาะแก้วพิสดารดังเขื่อนเพชร เพื่อไม่ให้ภูตผีปีศาจเข้ามาใกล้ได้ ฝ่ายนางผีเสื้อสมุทรเมื่อมาใกล้เกาะแก้วพิสดาร ก็ได้ตะโกนร้องเรียก อ้อนวอนพระอภัยมณีให้ ออกมาหา พระอภัยมณีบอกให้นางผีเสื้อสมุทรกลับไปอยู่ที่ถ้ำตามเดิมและอย่าสร้างความ เดือดร้อน จงรักษาศีล อย่าฆ่าสัตว์ตัดชีวิต และขออย่าให้เกิดความมัวหมองต่อกันอีกเลย ส่วนพระ โยคีก็ได้สอนว่า ขอจงตัดบ่วงความห่วงใยและอย่าจองล้างจองผลาญสินสมุทรกับพระอภัยมณีอีก เลย จะได้หมดเวรหมดกรรมต่อกัน หากนางผีเสื้อสมุทรตายไป ก็จะได้ไปอยู่บนสวรรค์อย่างสุข สบาย นางผีเสื้อสมุทรโกรธมาก จึงตอบกลับไปว่า พระโยคีนั้นมาซ่องสุมกันที่เกาะแก้วพิสดารแล้ว จะเกิดศีลได้อย่างไร อย่ามาทำเป็นฉลาดแกมโกง ที่มาอยู่ที่นี่เพราะต้องการหนีการถูกเกณฑ์เข้า ทำงานให้แก่บ้านเมือง ขนาดพระโยคียังไม่อยู่ในศีลและนางเงือกก็มาแย่งสามีของคนอื่น เหตุใด ต้องมายุ่งเรื่องของนาง ฝ่ายพระโยคีเมื่อได้ยินดังนั้นก็ต่อว่านางผีเสื้อสมุทร ทั้งรูปร่างที่อัปลักษณ์ ปากก็พูดไม่คิด นมทั้ง สองข้างก็ห้อยโตงเตง จนพระอภัยมณีเบื่อหน่าย ต้องหนีมาอาศัยกับพระ โยคี นางผีเสื้อสมุทรจะมาหาว่าเป็นความผิดของพระโยคีได้อย่างไร จากนัั้นพระโยคีจึงเสกทราย ขว้างไปกลางทะเล ราวกับใช้ปืนยิงนางผีเสื้อสมุทรให้สิ้นชีวิต นางผีเสื้อสมุทรก็กลัวจนตัวสั่นและ ต้องหลบหนีไปอยู่ในทะเล

ข้อคิดทีไ่ ด้รบั จากวรรณกรรม 1. ความรักที่มิได้เกิดจากความสมัตรใจ (จำใจ) ย่อมไม่ยืนยาว 2. การมีชวี ิตคู่ที่ยืนยาว สามีภรรยาต้องมีความเหมาะสมกัน ทั้งด้านการดำเนินชีวิตและ อุปนิสัย 3. การพลัดพรากจากสิ่งที่รักย่อมทำให้เกิดทุกข์ 4. ไม่ควรฆ่าสัตว์และทำร้ายชีวิตคนอื่น 5. ควรมีเมตตา ช่วยเหลือผู้อื่นที่กำลังได้รับความเดือดร้อน 6. พ่อแม่ควรพูดคุยกับลูกด้วยเหตุผล ไม่ใช้อารมณ์และทำร้ายลูก 7. ควรให้ความเคารพผู้อาวุโส

คุณค่าทีไ่ ด้รบั จากวรรณกรรม

คุณค่าด้านเนือ้ หา 1. แก่นเรือ่ ง

ชายหญิงทีจ่ ะเป็นสามีภรรยากัน หากไม่เหมาะสมกัน ไม่มคี วามรักซึง่ กันและกันย่อมไม่ อาจอยูร่ ว่ มกันได้ ดังจะเห็นได้จากชีวติ คูข่ องพระอภัยมณีกับนางผีเสือ้ สมุทร ซึง่ มีเผ่าพันธุท์ ี่ แตกต่างกัน คือเป็นมนุษย์กบั ยักษ์ อีกทัง้ นางผีเสื้อสมุทรรักพระอภัยมณีเพียงฝ่ายเดียว โดยทีพ่ ระอภัยมณีไม่ได้รกั ตอบ

คุณค่าด้านวรรณศิลป์ 1. รสวรรณคดี บทเสาวรจนีย์ (ชมความงาม)

“พงศ์กษัตริยท์ ศั นานางเงือกน้อย

ดูแช่มช้อยโฉมเฉลาทัง้ เผ้าผม

ประไพพักตร์ลกั ษณ์ล้ำล้วนขำคม

ทัง้ เนือ้ นมนวลเปล่งออกเต่งทรวง

ขนงเนตรเกศกรอ่อนสะอาด

ดังสุรางค์นางนาฎในวังหลวง

พระเพลินพิศคิดหมายเสียดายดวง

แล้วหนักหน่วงนึกทีจ่ ะหนีไป”

การชมความงามของนางเงือก ซึง่ เป็นตัวละครทีม่ ที อ่ นบนเป็น มนุษย์ ท่อนล่างเป็นปลา มีรปู โฉมงดงามยิง่ นัก ทัง้ รูปร่างหน้าตา ผิวพรรณ รวมถึงทรวงอก ทีเ่ ปล่งปลัง่ เต่งตึง อีกทัง้ คิว้ ตา ผม มือดูสะอาดสะอ้านอ่อนช้อยดัง่ นางสนมคอยรับใช้ในวังหลวง

บทพิโรธวาทัง (โกรธ เกรีย้ วกราด)

“ระกำอกหมกมุน่ หุนพิโรธ ประหลาดใจใครหนอมาก่อการ

“กระโดดโครมโถมว่ายสายสมุทร

กำลังโกรธกลับแรงกำแหงหาญ ช่างคิดอ่านเอาคูข่ องกูไป”

อุตลุดดำด้นเทีย่ วค้นหา

ไม่เห็นผัวคว้าไปได้แต่ปลา

ควักลูกตาสูบเลือดด้วยเดือดดาล

ค่อยมีแรงแผลงฤทธิคำรณร้อง

ตะโกนก้องเรียกหาโยธาหาญ

ฝ่ายปีศาจราชทูตภูตพรายพล

อลหม่านขึน้ มาหาในสาชล”

นางผีเสือ้ สมุทรโกรธทีเ่ งือกพาพระอภัยมณีและ สินสมุทรหนีไปจึงออกตามหา

บทพิโรธวาทัง (โกรธ เกรีย้ วกราด)

“นางผีเสื้อเหลือโกรธพิโรธร้อง

มาตัง้ ซ่องศีลจะมีอยูท่ ไี่ หน

ช่างเฉโกโยคีหนีเขาใช้

ไม่อยูใ่ นศีลสัตย์มาตัดรอน

เขาว่ากันผัวเมียกับแม่ลกู

ยื่นจมูกเข้ามาบ้างช่วยสัง่ สอน

แม้นคบคูก่ ไู ว้มใิ ห้นอน

จะรานรอญรบเร้าเฝ้าตอแย

แล้วชีห้ น้าด่าอึงหึงนางเงือก

ทำซบเสือกสอพลออีตอแหล

เห็นผัวรักยักคอทำท้อแท้

พ่อกับแม่มงึ เข้าไปอยูใ่ นท้อง

ทำปัน้ เจ๋อเย่อหยิง่ มาชิงผัว

ระวังตัวมึงให้ดอี จี องหอง

พลางเข่นเขีย้ วเคีย้ วกรามคำรามร้อง

เสียงกึกก้องโกลาลูกตาโพลง ฯ”

นางผีเสือ้ สมุทรด่าพระโยคีและนางเงือก

สัลลาปังคพิสยั (เศร้าโศก)

“ลงกลิง้ เกลือกเสือกกายร้องไห้โร่

เสียงโฮโฮดังก้องห้องคูหา

พระรูปหล่อพ่อคุณของเมียอา

ควรหรือมาทิง้ ขว้างหมองหมางเมีย

ทัง้ ลูกน้อยกลอยใจไปด้วยเล่า

เหมือนควักเอาดวงใจน้องไปเสีย

น้องร้อนรุม่ กลุ้มใจดังไฟเลีย

ทูนหัวเมียช่างไม่ไว้อาลัยเลย

ถึงแปดปีนแี่ ล้วไม่แคล้วคลาด

เคยร่วมอาสน์อกอุน่ พ่อคุณเอ๋ย

ตัง้ แต่นนี้ อ้ งจะได้ผใู้ ดเชย

เหมือนพระเคยคูเ่ คียงเมือ่ เทีย่ งคืน ”

นางผีเสือ้ สมุทรเศร้าโศกฟูมฟายทีพ่ ระอภัยมณี และ สินสมุทรหนีนางไปจากถ้ำ

2. การใช้คำ

การเล่นสัมผัสอักษร

“แล้วหนักหน่วงนึกทีจ่ ะหนีไป” คำที่เล่นคือคำว่า หนัก หน่วง และหนี ซึ่งเป็นการใช้ตัว ห นำ ตัว น

“ขึน้ ฟ่องฟูพน่ ฟองละอองฝน” คำที่เล่นคำคือคำว่า ฟ่อง ฟู และฟอง ซึ่งเป็นการใช้ตัว ฟ

“กินสำราญรืน่ เริงบันเทิงใจ” คำที่เล่นคือคำว่า ราญ รื่น และเริง ซึ่งเป็นการใช้ตัว ร

สัมผัสอักษร = ใช้พยัญชนะต้นเดียวกันหรือเสียงเดียวกัน

การเล่นสัมผัสสระ

“เงือกผู้เฒ่าเคารพอภิวาท ขึน้ ทรงบ่าจะพาไป

ขอรองบาทบริรกั ษ์จนตักษัยเสด็จ พระหน่อไทให้ขภี่ ริยา”

*เล่นสัมผัสสระภายในวรรค วรรคที่ 1 คำว่า เฒ่า และ เคา(รพ) วรรคที่ 2 คำว่า (บริ)รักษ์ และ ตัก(ษัย) วรรคที่ 3 คำว่า บ่า และ พา วรรคที่ 4 คำว่า ไท และ ให้

สัมผัสสระ = ใช้สระเดียวกันหรือเสียงเดียวกัน กรณีมตี วั สะกด ต้องเป็นตัวสะกดมาตราเดียวกัน

การซ้ำคำ

“โฉมยงองค์อภัยมณีนาถ

เพลินประพาสพิศดูหมูม่ ัจฉา

เหล่าฉลามล้วนฉลามตามกันมา

ค่อยเคลื่อนคลาคล้ายคล้ายในสายชล

ฉนากอยูค่ ฉู่ นากไม่จากคู่

ขึน้ ฟ่องฟูพน่ ฟองละอองฝน

ฝูงพิมพาพาฝูงเข้าแฝงวน

บ้างผุดพ่นฟองน้ำบ้างดำจร

กระโห้เรียงเคียงกระโห้ขนึ้ โบกหาง

ลอยสล้างกลางกระแสแลสลอน

มังกรเกีย่ วเลี้ยวลอดกอดมังกร

ประชุมซ่อนแฝงชลขึน้ วนเวียน

ฝูงม้าน้ำทำท่าเหมือนม้าเผ่น

ขึน้ ลอยเล่นเลี้ยวลัดฉวัดเฉวียน

ตะเพียนทองล่องน้ำนำตะเพียน

ดาษเดียรดูเพลินจนเกิดมา”

ซ้ำคำ = เขียนเหมือนกัน ออกเสียงเหมือนกัน (แฝดเหมือน*)

3. การใช้ภาพพจน์

อุปมา : เปรียบสิง่ หนึง่ เหมือนกับอีกสิง่ หนึง่

“ไม่คลาดเคลือ่ นเหมือนองค์พระทรงเดช มีกำลังดังพระยาคชาพลาย

แต่ดวงเนตรแดงดูดงั สุรยิ ฉ์ าย มีเขีย้ วคล้ายชนนีมศี กั ดา”

สินสมุทรมีรูปร่างเหมือนพระอภัยมณี แต่ดวงตาสีแดงเหมือนแสงพระอาทิตย์ มีกำลังมาก เหมือนช้าง และมีเขี้ยวคล้ายกับแม่ (นางผีเสื้อสมุทร)

“สัตว์ในน้ำจำแพ้แกผีเสือ้ เปรียบเหมือนเนือ้ เห็นพยัคฆ์ให้ชกั หลัง” สัตว์ทะเลทั้งหลายในน้ำก็จำต้องพ่ายแพ้แก่นางผีเสื้อสมุทร เปรียบเหมือนกับเนื้อทราย เมื่อเห็นเสื้อเข้าก็ต้องหลบหนีเพื่อเอาตัวรอด ให้พ้นอันตราย

อุปลักษณ์ : เปรียบสิง่ หนึง่ เป็นอีกสิง่ หนึง่

“ถ้าแดดกล้าตามัวเป็นหมอกควัน จะผายผันล่วงทางไปกลางคืน” การเปรียบตาที่มัวเหมือนอยู่ท่ามกลางหมอกควัน จนเสมือนว่ากลางวันกลายเป็นกลางคืน

สัทพจน์ : การใช้คำเลียนเสียงธรรมชาติ

“สลาตันลัน่ พิลกึ เสียงครึกครืน้

จนดึกดืน่ รีบรุดไม่หยุดเลย”

เงือกเฒ่ารีบว่ายน้ำพาพระอภัยมณีหนีจนดึกดื่นไม่หยุดพัก

“ฟังสำเนียงเสียงคลืน่ ดังครืน้ โครม

ยิง่ ทุกข์โทมนัสในฤทัยทวี”

พระอภัยมณีฟังเสียงคลื่นในทะเลยิ่งทำให้รู้สึกเป็นทุกข์

อติพจน์ : กล่าวเกินจริง

“ลุยทะเลโครมครามออกตามไป

สมุทรไทแทบจะล่มถล่มทลาย”

นางผีเสื้อสมุทรรีบออกตามหาพระอภัยมณี จนมหาสมุทรแทบจะถ่มทลาย

คุณค่าด้านสังคม

1. สะท้อนให้เห็นถึงวิถีชวี ติ ความเป็นอยูข่ องคนไทยเกีย่ วกับการเลีย้ งดู เด็ก

พ่อแม่บางคอบครัวมักจะเลี้ยงดูลกู อย่างเข้มงวด บางครัง้ เลือกตัดสินโทษโดยใช้อารมณ์มากกว่าเหตุผล ดังเช่น นางผีเสือ้ สมุทรทีป่ ฏิบตั ติ อ่ สินสมุทร ส่งผลให้สนิ สมุทรรักพ่อมากกว่าแม่

“ฝ่ายกุมารสินสมุทรสุดสวาท ความรักพ่อยิง่ กว่าแม่มาแต่ไร

ไม่หา่ งบาทบิดาอัชฌาสัย ด้วยมิได้ขเู่ ข็ญเช่นมารดา”

2. สะท้อนให้เห็นว่า ในสังคมมีความเชือ่ เรือ่ งความฝัน เคราะห์กรรม เทวดา ภูตผีปศี าจ เวทมนตร์คาถา

“พอม่อยหลับกลับจิตนิมติ ฝัน

ว่าเทวัญอยูท่ เี่ กาะนัน้ เหาะเหิน

มาสังหารผลาญถ้ำระยำเยิน

แกว่งพะเนินทุบนางแทบวางวาย

แล้วอารักษ์ควักล้วงเอาดวงเนตร

สำแดงเดชเหาะกลับไปลับหาย

ทัง้ กายสัน่ พรัน่ ตัวด้วยกลัวตาย

พอฟืน้ กายก็พอแจ้งแสงตะวัน

จึงก้มกราบบาทบงสุพ์ ระทรงศักดิ์

แล้วนางยักษ์เล่าตามเนือ้ ความฝัน

ไม่เคยเห็นเป็นวิบตั อิ ศั จรรย์

เชิญทรงธรรม์ชว่ ยทำนายร้ายหรือดี”

นางผีเสือ้ สมุทรฝันว่า เทวดามาพังถ้ำ ใช้คอ้ นทุบและควักเอาดวงตา ทัง้ สอง ของนาง จากนัน้ ก็กลับหายไป เมือ่ นางสะดุง้ ตืน่ จากความฝันจึงให้ พระอภัย มณีชว่ ยทำนายฝันให้แก่นาง

3. สะท้อนให้เห็นถึงปัญหาครอบครัวทีเ่ กิดจากความรัก ทีไ่ ม่สมัครใจของ ฝ่ายใดฝ่ายหนึง่

นางผีเสือ้ สมุทรลักพาตัวพระอภัยมณีเพือ่ มาอยูก่ นิ ฉันสามีภรรยา โดยทีพ่ ระอภัยมณีไม่ได้เต็มใจ แม้ จะปฏิบตั ติ อ่ พระอภัยมณณีสกั เท่าใดก็ไม่เป็นผล เมือ่ เห็นช่องทางที่จะสามารถหนีจากผีเสือ้ สมุทรได้ พระอภัยมณีจงึ เลือกทีจ่ ะหนีไป

4. สะท้อนให้เห็นว่าสังคมไทยมีความเมตตาช่วยเหลือกัน

“ถ้าแก้ไขให้นางไปค้างป่า

ได้ลว่ งหน้าไปเสียบ้างจะยังชั่ว

จะอาสาพาไปมิได้กลัว

ชีวติ ตัวบรรลัยไม่เสียดาย

แต่พระองค์ทรงคิดให้รอบคอบ

ถ้าเห็นชอบท่วงทีจะหนีหาย

จึงโปรดใช้ให้องค์พระลูกชาย

ไปหาดทรายหาข้าจะมาฟัง”

การทีเ่ งือกเฒ่าและครอบครัวช่วยเหลือพระอภัยมณีและสินสมุทร ให้รอด พ้นจากการคุมขังของนางผีเสือ้ สมุทร แม้ตวั ตายก็ไม่เสียดายชีวติ

5.สะท้อนให้เห็นสังคมแห่งการเคารพผูใ้ หญ่

“จึงบัญชาว่าเจ้าสินสมุทร ขอสมาตาปูอ่ ย่าดูเบา

ไปช่วยฉุดศิลาใหญ่ขนึ้ ให้เขา ช่วยอุม้ เอาแกออกไปให้สบาย”

“พงศ์กษัตริยต์ รัสชวนสินสมุทร พระทรวงบ่าเงือกน้ำงามวิไล

สอนให้บตุ รขอสมาอัชฌาสัย พระหน่อไทยขอสมาขึ้นบ่านาง”

พระอภัยมณีให้สนิ สมุทรขอโทษเงือกเฒ่าทีไ่ ด้ฉดุ กระชากเงือกเฒ่าเข้ามาในถ้ำ และขอโทษแม่เงือกก่อนทีจ่ ะขึน้ บ่าให้พาหนีนางผีเสือ้ สมุทร

สาระน่ารู้

ฉากของเรือ่ ง พระอภัยมณี

คำอธิบายเดิม

สุนทรภู่ใช้อ่าวไทยเป็นฉาก ในท้องเรื่อง พระอภัยมณี เกาะแก้วพิสดาร คือ เกาะเสม็ด จังหวัดระยอง

ทะเลในเรือ่ ง พระอภัยมณี ไม่ใช่อ่าวไทย สุจติ ต์ วงษ์เทศ

ซึง่ อยูท่ างฝั่งตะวันออกของประเทศไทย แต่เป็นทะเลทางฝัง่ ตะวันตกของประเทศไทย

เรือ่ งน่ารู้ : ฉากของเรือ่ ง พระอภัยมณี

ตามข้อสันนิษฐานของ สุจติ ต์ วงษ์เทศ ฉากของเรือ่ ง พระอภัยมณี เป็นทะเลฝัง่ ตะวันตกของประเทศไทย คือ หมู่เกาะนิโคบาร์ (Nicobar Islands) ชือ่ นิโคบาร์ มาจากคำว่า นาควาระ มีความหมายว่า ถิ่นนาค หรืองู หรือคนเปลือย

บรรณานุกรม จรรยา จิวเจริญ. (ม.ป.ป.). วิชาภาษาไทยพื้นฐาน. [ออนไลน์]. ได้จาก: https://sites.google.com/site/krunok2563/prawati-phu-taeng [สืบค้นเมื่อวันที่ 20 มกราคม 2564]. เฉลิมสิริ หนูดี. (2563). วิเคราะห์คุณค่านิทานคำกลอนเรื่องพระอภัยมณี. [ออนไลน์]. ได้จาก: https://anyflip.com/zxvhm/yplf/basic?fbclid [สืบค้นเมื่อวันที่ 20 มกราคม 2564]. ศิริพัฒน์ ชัยกิตติพร. (ม.ป.ป.). พระอภัยมณีหนีนางผีเสือ้ สมุทร. [ออนไลน์]. ได้จาก: https://blog.startdee.com/ [สืบค้นเมื่อวันที่ 20 มกราคม 2564]. สื่อการสอนวัฒนาพานิช. (2563). บทนำเรือ่ งพระอภัยมณี. [ออนไลน์]. ได้จาก: https://anyflip.com/tnaui/mlsy/basic?fbclid [สืบค้นเมื่อวันที่ 20 มกราคม 2564].

จัดทำโดย นางสาวเบญจภรณ์ เอี่ยมต้นเค้า รหัส6110123312048 ปี 3 หมู่ 2 สาขาวิชาภาษาไทย คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์