I Year I Unit Study Material ా కరణమ : ాక మ ల ఉన ప ల కమ సంస ృతంల "ప గ శరణం ా కరణం" అ ఉంట ం . కర: మ ాచకమ , ష మ , ఉప ఉ హరణ: ామ డ , కృష డ . కర : మ ాచకమ / కర ఉ హరణ: ను కర కర య: కర ే ఉ హరణ: ెల గ

ే

, సంబం ర ం ర. యమ అ

ప ె మటడత య

కర అ

ను

ిల

ార .

అంట ర .

ె ే య. ను మ ను ​ టడత కర య ంగ, వచన,

ంగమ : ,ీ ప ర ష ఉ హరణ: ీ ంగమ ీత ె

భక ల అ

భజన ఉంట ం .

ంగమ . ప ం ంగమ ామ డ

వచనమ : ఏక వచనమ , బహ వచనమ అన

భజన ఉం .

ఏక వచనమ : ఒక వసువ ల వ ె . బహ వచనమ : ఒకట క ఎక వ వసువ ల ల ఏక వచనం పవ బలడ

వకలగ ం

ె

.

బహ వచనం పవ ల బ లల / బ ల ర

భక ల : ెల గ షల 7 భక ల ఉంట ాక మ ల ఉన పదమ ల సంబం ె ా భక ల :

ర

ప

ా కరణంల

ఉ హరణ:

ా కరణం అంట ర . ాక మ కర, కర , య

ె ె గ ల

. సం ధన .

డ , మ , వ , ల - పధమ భ , ను, ల , క ,గ ం ేత , ే , డ , - తృ య రక , - చత వలన , కంట , పట - పంచమ భ ,క , క , ల , ల పల అందు , న - సపమ భ ఓ, ఓ , ఓ , ఓ ి - సంబ ధన

య భ భ . . ష ి

క

ి

తమ 8

భక ల . ఇ

క

ఉ హరణ: గరవల

పధమ

భ : ామః - ామ డ , గ ర ః - గ ర వ , ప ష ః - ప ష మ , గ ర వ -

య భ : ామ గ ం మ ట డ . తృ య భ : ామ డ ీత అడ చత : షణ డ ామ వదక శరణ పంచమ భ : ావణ వలన ీత బ ధ ప ష :ి హనుమంత డ ామ ఉంగ ా సపమ భ : భక భగవంత యందు సంబ ధన: ఓ ామ

ను. ంద వ ె ను. ెను. ఇ ె ను. మ, ేశ ష లందు

ెల గ లస .

వరమ ల: ెల గ వరమ లల తం 54 అ ాల ఉ . "అ, ఆ, ఇ, ఈ, ఉ, ఊ. ఋ, ౠ, ఎ, ఏ, ఐ, ఒ, ఓ, ఔ, అం, అః" ఇల ’అ’ నుం ’అః’ వరక ఉన ాట అచు ల , స రమ ల , ాణ ల అ అంట ర . హల ల : "క నుం

హ" వరక ఉన ాట హల ల అంట ర . క, ఖ, గ, ఘ, జ క వరమ చ, ఛ, జ, ఝ, ఞ చ వరమ ట, ఠ, డ, ఢ, ణ ట వరమ త, థ, ద, ధ, న త వరమ ప, ఫ, బ, భ, మ ప వరమ య, ర, ల, వ, శ ​ , ష, స, హ, ళ, య, ర, ల, వ ట అంసమ ల అంట ర . శ, ష, స, హ ట ఊష మ ల అ అంట ర . ళ, ట ఉభయ ాల అ అంట ర . అంట టల ండ అచు ల ల స ాల కల క పల క త న ప డ ిసుం . ఇ ాక ం సున ’౦’, అర సున ’◌ఁ ’, సర ’◌ః’ లను క ఉభయ ాల అ అంట ర . అ ే షల సున , సరలక ల వ ఉం ా , అర సు క ల వ లదు. ే క ా పల క బ ే అచు ల ,ౠ-

లఘ వ ల అ , క నం ా పల క బ ే

అలఘ వ ల అ

ండ

ల.

ాట స రమ ల : అ ఆ,ఇ- ,ఈ- ,ఉ- ,ఊ- ,ఋ, , ఎ - , ఏ - , ఐ - , ఒ - , ఓ - , ఔ - , అం , అః -

ఉ హరణ: క గ ణంతమ : క, ా, , , క , క , కృ, కౄ, , , , ధం ా హల ల ంట గ ణం ల ాయ , చద ా . ఒత ల : హల లక ఉన స ాలను ర ాక ి ా . ి

అ

ఒత ల అవ

.

, టల

,

, కం, కః. ఈ మ తం ఒత ల

హల ల - ా ఒత ల : క - , ఖ - ఖ, గ - , ఘ- , జ- ,చ-,ఛ- ,జ- , ఝ- ,ఞ- ,ట- ,ఠ- ,డ- ,ఢ- ,ణ- ,త- ,థ- ,ద- ,ధ- ,న- ,య- , ర- ,ల- ,వ- ,శ- ,ష- ,స- ,హ- ,ళ- , పర ాల : హల లల క వరమ ల - క

దట

ల వ ా ఉన అ

ాలను పర

ాల అ

అంట ర . అన ా

చ వరమ ల - చ ట వరమ ల - ట త వరమ ల - త ప వరమ ల - ప ’ సరఖ క : హల లల ప క వరమ ల - గ చ వరమ ల - జ ట వరమ ల - డ త వరమ ల - ద ప వరమ ల - బ

పర

ాల - క, చ, ట, త, ప.

వర సల ఉన 3వ అ

సర ల అంట ర . అంట

ా

సర ల - గ, జ, డ, ద, బ

వర పంచమ ాల : హల లల ప వర సల ఉన 5వ అ ాలను అను ి ాల ల వర పంచమ ాల అంట ర . ఇ మ క పల కబడ . కనుక అను ికల అ క అంట ర . క వరమ ల - జ చ వరమ ల - ఞ ట వరమ ల - ణ పంచమ ాల / అను ికల - జ, ఞ, ణ, న, మ త వరమ ల - న ప వరమ ల - మ కళల : హల లల న 2, 4 వర సలల ండవ వర స ల గవ వర స ఖ ఘ ఛ ఝ ఠ ఢ థ ధ ఫ భ

అ

ాలను కళల అంట ర . అంట

సంధుల సం : ప ర పర స రమ లక పర స రమ ఏ ా శ ే మగ టను సం అంట ర . అన ా దట పదమ ల వర ఉన స ా ండవ పదమ ల దట అచు క ి సం జర గ త ం . ఉ హరణ: ామ + అ = ామయ ​ య స రమ అచు ౖ ఉ హరణల దట పదమ ల ’అ’ ా ా ండవ పదమ ల ’అ’ అన స ా జ ’ ామయ ’ అ ర పం ఏర ం . సంధుల సూలం ా 2 ల -అ 1. ెల గ సంధుల , 2. సంస ృత సంధుల ెల గ సంధుల : సంస ృత సం : సవర

అత సం . ర సం , గ ణ సం , యణ

ేశ సం , వృ

సం .

మధ సం

అత సం : సూతమ : "అత నక సం జర గ త ం .

బహ ళమ ". బహ ళమ అన ా సం

లగ

ల ా

1. సం త మ ా జర గ త ం . న + అత = నత, ప టన + ఇల = ప ట ల . ౖ ఉ హరణల ’న’ ారమ ’అ’ అ స రమ అంత తర ాత పదం ’అ’ అ అ రమ దలౖన . అత సం ప ర పదమ ల వ అ రం ’అ’ అ స రమ అంత మవడం మ ఖ మ . అందువలన అ అత సం అ న . 2. ీ ాచక తత మ సంబ ధ ంతంబ లక సం లదు. ప ర మ ల ారమ అంత , ఆ పదమ ీ ాచక ే సం జరగదు. ఉ హరణ: అమ + ఇ ె ను = అమ ె ను.

వ అ రమ ’అ’

3. ట సం ండ ర పమ లల జర గ ను. ఉ హరణ: న + అల డ = నల డ , నయల డ . 4. ట సం క ధమ ా జర గ ను. ఉ హరణ: ఒక + ఒక = ఒ ా క.

సంస ృత సంధుల : 1. సవర ర సం : సవరమ : సవరమ అంట సమ న న వరమ సూతమ : అ, ఇ, ఉ, ఋ లక అ అచు ల పర ే ాట ాల ఏ ా శ ే మ ఉ : వ ే +ఆ ​ లయమ = ే ాలయమ అ+ఆ=ఆ మ + ​ఈశ ర డ = మ శ ర డ ఇ+ఈ=ఈ గ ర + ​ఉప ేశమ = గ ర ప ేశమ ఉ +ఉ = ఊ తృ ి + ఋణమ = ితౄణమ ఋ+ఋ=ౠ ౖ ఉ హరణలల అ, ఇ, ఉ, ఋ అ స రమ ల అ ాల అంత , తర ాత ప ల అ, ఆ, ఇ, ఈ, ఉ, ఊ, ఋ, ౠ అ అ ాల దలౖనందున ఇ సవరమ లౖ ాట ాల ఆ ేశమ ా వ ే ాలయమ , మ శ ర డ , గ ర ప ేశమ , ితౄణమ అ ర ాల ఏర . 2. గ ణ సం : అ ా ా S

L

అ

ఇ, ఈ ఉ, ఊ

ఇ, ఉ, ఋ ల పర

ఏ, ఓ, అ

నప డ కమం ా ఏ, ఓ, అ ల వ ా

.

ఋ ఉ హరణ:

గజ + ఇ ​ ందుడ = గజందుడ మ +ఉ ​ న త డ = మహ న త డ మ +ఋ ి = మహ ​

3. యణ శ ే సం : ఇ, ఉ, ఋ లక అసవర అచు ల పర నప డ య, వ, ర ల వ ా . అంట ఇ, ఉ, ఋ స రం / అ రం - అ నుం అః వరక (ఇ, ఉ, ఋ అ అచు ల ాక ం ఇతర అచు ల ాఆ ) య, వ, ర ల వ ా . య, వ, ర లను "యణ ల " అ క అంట ర . ఉ హరణ:

అ + ఉన త డ = అత న త డ అ + అవసరం = అత వసరం అణ + అసం = అణ సం ితృ + ఆ తం = ి తం మ తృ + ఉప ేశం = మ తృప ేశం

4. వృ సం : అ ార ఎ, ఐ ల పర ే ’ఐ’ ారమ , ఒ, ఔ ల పర వ ా . అంట అ - ఎ, ఏ, ఐ - ఐ, అ - ఒ, ఓ, ఔ - ఔ. ఉ హరణ:

వ + ఔషధమ =

ధమ , సమ + ఐక మ = స

ే ఔ ారమ ఆ ేశమ ా కమ.

సమ సమ : సమరమ లౖన ండ పదమ ల కల కను ల ండ అరవంత న ప ల కల కను సమ సమ అంట ర . సమ ా గహ ాక ం ఉంట ం . సమ సం క అ ా వ ం ె గహ ాక మ . సమ ాల మ డ ల . అ 1. ాంస ృ కమ , 2. ఆ కమ , 3. శమమ . 1. ాంస ృ కమ : వలమ సంస ృత పదమ లల ఏర న సమ సమ ను ఈ ాంస ృ కమ మరల 1. ిదమ , 2. ాధ మ అ ండ ల.

ాంస ృ కమ అంట ర .

ిదమ : ిదమ అంట సంస ృత షల ా కరణమ ను అనుస సూ సమ సమ ా ఏర న ిదమ అ అంట ర . ఇ ే తత మ పదమ ా ెల గ ల వ న ర పమ . ఉ హరణ: ాజ జ: ాజః + ఆజఃఅ ఉండ ా గహ ాక మ ల నుం సంస ృత భ ల పమ ను ం న తర ాత సంస ృత ా కరణమ ను అనుస ం సవర ర సం ర ఫమ ను ందుత ం . ాధ మ : ాధ మ అంట సంస ృత షల ప ల తత మ ల ా ెల గ ల వ , తర ాత ా కరణమ ను అనుస ం సంధుల , సమ స ర ాలను ందు . ఉ హరణ: ా జ. ా క ఆజ అ గహ ాక ల ఉన (సమ స సూతమ 25) సమ స సూతమ వలన భ ల పం వ ా + ఆజ అ గ ల త ం . తర ాత సమ స సూతమ వలన ’ను’ ా గమమ వ ా జ అను ర పమ ఏర ం . 2. ఆ కమ : అచ ెల గ పదమ ల ఏర న సమ సమ ను ఆ క సమ సమ అంట ర . అన ా సమ సమ ల ండ ప ల ెల గ ప ల ఉం . ఉ హరణ: యన క ఆన . సమ సమ ల 25వ సూతమ ే భ ల పం జ న తర ాత య గమం వ ’ య న ’ అను ర పం ఏర ం . 3.

శమమ : సంస ృత సమ శబ లక / ప లక ఆ

క ప లక మధ జ

న సమ సమ నక

శమ సమ సమ ర . అంట దట ండ ప లల ఏ ై ఒక పదమ తద వమ అ ఉం . ందవ ఆ క పదమ (అంట అచ ెల గ పదమ ) అ ఉం . ఉ హరణ: ెర వ క + ఉదకమ అ ర పమ ఉండ ా సమ సమ ల 25వ సూతమ వలన భ ల పమ వ ెర వ క + ఉదకమ = ెర వ నుదక ఏర డ త ం . తర ాత 34వ సూతమ వలన ’ను’ ఆగమ ా వ అంట ెర వ + ను + ఉదకమ = ెర వ నుదకమ అను ర పమ ఏర డ త ం . సమ సమ ల తత ర ష, బహ

, ద ంద అ

ల.

సూలమ ా మ డ

తత ర ష సమ సమ : సమ సమ ల ఉతర పద అ ా ా న మ ఉన సమ సమ అంట ర . ఇ వ కరణమ , సమ న కరణమ ండ ల. వ వ

కరణమ : య భ అంతమ లౖన ప ర ప ల ఉతర పదమ అకరణమ అంట ర . ఉ : లను + ల = ల ల .

సమ సమ

తత ర ష క

ి

వ టను

కరణమ : షణ న ప ర పదమ ష న ఉతర పదమ క ి సమ సమ ఏర కరణమ అంట ర . ఉ : సరసప + వచనమ = సరసప వచనమ .

తత ర ష సమ సమ

భక ల

ే

ఏర డ త ం .

పధమ తత ర ష: ామః + సు = ామ డ య తత ర ష: ల ల - లను ధ ం న ాడ . తృ య తత ర ష: ప ణ డ - ద ేత ప ణ డ చత : ేవర ల = ేవర రక ల. పంచ : ొ ంగ భయమ = ొ ంగ వలన భయమ . ష :ి ామ ణమ = ామ క బ ణమ . సపమ: మ ట ర = మ ట యందు ర . సంబ ధ భ : ఓ ామ , ఓ కృ ా, ీ నజ తత ర ష సమ సమ : ాదు, లదు అ అంట ర . ఉ హరణ: అ గ డ = గ డ ా కర కర

రయ సమ సమ : షణ, షమల రయ సమ సమ ఈ ం ధమ ా క

వ

కఅ ా

ఇ ే

నజతత ర ష సమ సం

ాడ . అనర డ = అర డ క న ిసుం .

షణ ప ర పద కర రయ సమ సమ : ల ష మ ఉంట ం . ఉ హరణ: ఉదగ ేజం :- ఉదగ న ( షణమ )

కర షణమ

ా

ాడ .

రయ సమ సమ అంట ర . దట పదమ ా ఉం

తర

ాత

ేజం ( మ ాచకం)

షణ ఉతర పద కర రయ సమ సమ : షణమ ఉతర పదమ ా ఉం మ ాచకమ / ష మ ప ర పదమ ా ఉంట షణ ఉతర పద కర రయ సమ సమ అంట ర . ఉ హరణ: ా క వృదుల . వృదులౖన (( షణం (గ ణవరన)) ా క ల (( ష మ ( మ ాచకమ )). ా క ల అను మ ాచకమ ప ర పదమ ా ఉండ ట వలన ఇ షణ ఉతర పద కర రయ సమ స న .

ఉపమ న ప ర పద కర రయ సమ సమ : ఉపమ నమ ప ర పదమ ా క న సమ సమ . ఉ హరణ: పద ాదం. పద మ ల వంట ాదమ . పద మ అ ఉ హరణ ా, దట పదమ ా ఉండ ట వలన ఉపమ న ప ర పద కర రయ సమ సమ అ న . ఉపమ న ఉతర పద కర రయ సమ సమ : ఉపమ నమ ండవ పదమ ా క న కర రయ సమ సమ . ఉ హరణ: సం ార ాగరం. ాగరం వంట సం ారం. సం ారం, ాగరం అ ండ ప ల మవచ ాలౖనప ట ాగరం అ పదం ఉ హరణ ా ఉతర పదం ా సు వడం వలన ఇ ఉపమ న ఉతర పద కర రయ సమ స న . షణ ఉభయ పద కర రయ సమ సమ : ప ర పదమ , ఉతర పదమ ండ ాల షణ ప లౖ ే అ షణ ఉభయ పద కర రయ సమ సమ అవ త ం . ఉ హరణ: ాగ ే షం. ాగమ ( షణమ ) మ య ే షమ ( షణమ ). ిపలపల. ి ( షణమ ) మ య ప ల ప ( షణమ ). ౖ ఉ హరణలల ండ ప ల షణ ప లౖనందు వలన షణ ఉభయ పద కర రయ సమ స ం . సం వ ప ర పద కర రయ సమ సమ : సం వన అంట ర అ అరం. ర దట పదం ా ఉం తర ాత క మ ాచకమ గల సమ సమ ను సం వ ప ర పద కర రయ సమ సమ అంట ర . ఉ హరణ: ఓర గల నగరం. ఓర గల అ ర గల నగరమ . (ఓర గల అ వరంగ క ఒకప ట ర .)